Upload
libby
View
200
Download
8
Embed Size (px)
DESCRIPTION
FINANSE MIĘDZYNARODOWE. WYKŁADY Dr Piotr SZCZEPANKOWSKI. LITERATURA DO WYKŁADÓW. P. Kowalik, A. Pietrzak, Finanse międzynarodowe. Zbiór zadań , WN PWN, Warszawa 2005. E. Najlepszy, Zarządzanie finansami międzynarodowymi , PWE, Warszawa 2000 - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
FINANSE MIĘDZYNARODOWE
WYKŁADY
Dr Piotr SZCZEPANKOWSKI
Dr Piotr Szczepankowski 2
LITERATURA DO WYKŁADÓW
P. Kowalik, A. Pietrzak, Finanse międzynarodowe. Zbiór zadań, WN PWN, Warszawa 2005.
E. Najlepszy, Zarządzanie finansami międzynarodowymi, PWE, Warszawa 2000
K. Zabielski, Finanse międzynarodowe, WN PWN, Warszawa 1994
K. Lutkowski, Finanse międzynarodowe. Zarys problematyki, WN PWN, Warszawa 2007.
Dr Piotr Szczepankowski 3
ZAKRES MATERIAŁU
1. Międzynarodowe transfery finansowe i kapitałowe2. Bilans płatniczy i bilans handlowy3. Instrumenty zagranicznej polityki handlowej i
finansowej4. Kurs walutowy, rynki i systemy walutowe5. Zarządzanie ryzykiem kursowym6. Inwestycje zagraniczne – finansowanie inwestycji
zagranicznych, ocena inwestycji zagranicznych7. Finansowanie bieżących operacji zagranicznych8. Rozliczanie transakcji zagranicznych9. Międzynarodowe instytucje finansowe i
międzynarodowe centra finansowe (off-shores)10. Środowisko finansów międzynarodowych i
zarządzania finansami międzynarodowymi
Dr Piotr Szczepankowski 4
Temat 1Międzynarodowe przepływy kapitału
Istota (pojęcie) międzynarodowych przepływów kapitału (MPK)
Cechy i główne rodzaje MPK Szczegółowa klasyfikacja MPK i ich
charakterystyka
FINANSE MIĘDZYNARODOWE badają rodzaje, kierunki i skutki ekonomiczne przepływów kapitałowych (m.in. ich wpływ na bilans płatniczy i handlowy kraju, poziom kursu walutowego itd.)
Dr Piotr Szczepankowski 5
Pojęcie MPK
MPK to transfer towarów, usług i kapitału za granicę, wskutek czego powiększają się należności i (lub) zobowiązania zagraniczne ujmowane w bilansie płatniczym kraju.
MPK tworzą m.in.:a) zagraniczne kredyty handlowe i pożyczki finansoweb) zakładanie przedsiębiorstw w jednym kraju przez rezydentów kraju drugiegoc) płatności odszkodowań z zagranicyd) zakup i sprzedaż zagranicznych papierów wartościowych
Dr Piotr Szczepankowski 6
Cechy MPK
ZWROTNOŚĆ – kraj przekazujący kapitał żąda jego zwrotu
ODPŁATNOŚĆ – jest otrzymywane wynagrodzenie za przekazanie pewnej wartości kapitału za granicę
Dr Piotr Szczepankowski 7
Główne rodzaje MPK
TRANSFERY NIEODPŁATNE I BEZZWROTNE
Są to tzw. jednostronne ruchy kapitałuNp. bezzwrotna pomoc materialnaNp. konieczność wyrównywania strat
zawinionych przez kraj dokonujący transferu (np. odszkodowania wojenne)
Dr Piotr Szczepankowski 8
Główne rodzaje MPK (c.d.)
TRANSFERY NIEODPŁATNE I ZWROTNENieoprocentowane pożyczki finansowe
udzielane np. na cele rekonstrukcji gospodarki kraju, na rozwój ekonomiczny kraju itp.
TRANSFERY ODPŁATNE I BEZZWROTNEŚwiadczenia bardzo rzadkieTo tzw. wieczny kredyt – np. brytyjskie
konsole
Dr Piotr Szczepankowski 9
Główne rodzaje MPK (c.d.)
TRANSFERY ODPŁATNE I ZWROTNENajbardziej typowe i występujące
najczęściejSą to m.in. kredyty międzynarodowe,
lokaty majątkowe za granicą.
Dr Piotr Szczepankowski 10
Szczegółowy podział MPK
Szczegółowa klasyfikacja MPK realizowana jest w oparciu o następujące kryteria:
1. Motywy przepływu kapitału2. Okres przepływu kapitału3. Podmioty sprawcze i sposoby
przemieszczania się kapitału4. Charakter przepływu kapitału5. „Normalność” ruchu kapitału6. Wpływ ruchu kapitału na równowagę bilansu
płatniczego7. Kierunek przepływu kapitału
Dr Piotr Szczepankowski 11
Szczegółowa klasyfikacja MPK
I. Motywy przepływu kapitału: Polityczne lub humanitarne Ekonomiczne
II. Okres przepływu kapitału: Transfery krótkoterminowe Transfery długoterminowe
Dr Piotr Szczepankowski 12
Szczegółowa klasyfikacja MPK
III. Podmioty sprawcze i sposoby przemieszczania się kapitału:
Między krajowymi a zagranicznymi przedsiębiorstwami
Międzybankowe Między instytucjami rządowymi Między podmiotami krajowymi a międzynarodowymi
instytucjami finansowymi Między podmiotami krajowymi a zagranicznymi
rynkami papierów wartościowych
Dr Piotr Szczepankowski 13
Szczegółowa klasyfikacja MPK
IV. Charakter przepływu kapitału:
Przepływy autonomiczne – dokonywane niezależnie od innych transakcji wyodrębnionych w bilansie płatniczym (np. ruch kapitału wywołany przez prywatnych przedsiębiorców, którzy inwestują kapitał za granicą w celu osiągnięcia wyższej stopy zwrotu)
Przepływy indukowane (wyrównawcze) –wszelkie transakcje, które stanowią pasywne dopasowanie określonych pozycji w bilansie kapitałowym do transakcji bieżących (np. transakcje dewizowe banku centralnego w celu wyrównania podaży i popytu na waluty).
Dr Piotr Szczepankowski 14
Szczegółowa klasyfikacja MPK
V. „Normalność” MPK:
Normalne – wolny kapitał kieruje się z kraju o niskich stopach procentowych do krajów o stopach wyższych
Anormalne – odwrotny kierunek MPK, np. wówczas, gdy w danym kraju jest recesja gospodarcza, obniża się kurs papierów wartościowych, spadają rezerwy walutowe. Są to symptomy, które mogą spowodować tzw. „ucieczkę” kapitału.
Dr Piotr Szczepankowski 15
Szczegółowa klasyfikacja MPK
VI. Wpływ ruchu kapitału na równowagę bilansu płatniczego:
Przepływy stabilizujące – z kraju o nadwyżce bilansu płatniczego do kraju o jego deficycie
Przepływy destabilizujące – z kraju o deficycie w bilansie płatniczym do kraju o nadwyżce bilansowej
Dr Piotr Szczepankowski 16
(7)
VII. Kierunek transferu kapitału:
Transfery aktywne – eksport kapitału Transfery pasywne – import kapitału
Obroty kapitałowe netto = = transfery aktywne – transfery pasywne
1) Kraj jest eksporterem netto kapitału, gdy:transfery aktywne > transfery pasywne
2) Kraj jest importerem netto kapitału, gdy: transfery aktywne < transfery pasywne
Dr Piotr Szczepankowski 17
Temat 2Bilans płatniczy i handlowy
Istota bilansu płatniczegoCzęści bilansu płatniczegoPozycje bilansu płatniczegoRównowaga i nierównowaga w bilansie
płatniczymPojęcie i pozycje bilansu handlowego
Dr Piotr Szczepankowski 18
Istota bilansu płatniczego
Jest to usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych dokonanych w ściśle określonym czasie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi
Wyraża w sposób bezpośredni poziom i strukturę obrotów płatniczych z zagranicą.
Odzwierciedla:a) więzi gospodarcze danego kraju z rynkami zagranicznymib) obroty z zagranicą, które określają stopień otwarcia gospodarki na zagranicęc) strukturę obrotów z zagranicą, co wskazuje na rodzaj powiązań danego kraju z zagranicą
Dr Piotr Szczepankowski 19
Typy transakcji ujmowanych w bilansie płatniczym
Odpłatne – kupno i sprzedaż towarów (usług) za gotówkę lub w kredycie, zamiana towarów i usług na inne towary lub usługi, wymiana jednego aktywa finansowego na inne (np. zakup obligacji zagranicznej za gotówkę z rachunku dewizowego)
Nieodpłatne – nieodpłatne pozyskanie lub dostarczenie towaru lub usługi, nieodpłatne otrzymanie lub przekazanie elementu finansowego (np. opłata składki na rzecz organizacji międzynarodowej)
Autonomiczne – dokonywane przez różne podmioty z motywów ekonomicznych
Przystosowawcze (wyrównawcze) – ruch kapitału krótkoterminowego, zmiany stanu zagranicznych rachunków bankowych i kredytu krótkoterminowego
Dr Piotr Szczepankowski 20
Technika tworzenia bilansu płatniczego
Formalnie bilans płatniczy jest zawsze zgodny, ale ekonomicznie NIE
Formalnie każda transakcja zapisywana jest dwustronnie – po stronie „Winien” i po stronie „Ma”; przykładowo eksportowi towarzyszy wzrost rezerw dewizowych, importowymi towarzyszy spadek rezerw dewizowych lub wzrost zobowiązań zagranicznych
Po stronie „Wn” zapisuje się te transakcje, które powodują zwiększenie rzeczowych lub finansowych aktywów kraju (np. należności z tytułu importu)
Po stronie „Ma” zapisuje się te transakcje, które prowadzą do zmniejszenia aktywów rzeczowych i finansowych kraju (np. wartość eksportu, zmniejszenie rezerw dewizowych, wzrost zobowiązań zagranicznych)
Dr Piotr Szczepankowski 21
Bilans płatniczy i jego części
Można wyodrębnić dwie główne części bilansu płatniczego:
Bilans obrotów bieżących,Bilans obrotów kapitałowych.
Dr Piotr Szczepankowski 22
Składniki bilansu obrotów bieżących BILANS HANDLOWY obejmujący należności z tytułu eksportu i
zobowiązania z tytułu importu towarów. BILANS USŁUG zestawienie obrotów zagranicznych
wiążących się z usługami transportowymi, bankowymi, ubezpieczeniowymi, telekomunikacyjnymi, licencjami, patentami, prawami autorskimi, usługami turystycznymi itp.
BILANS PROCENTÓW I DYWIDEND obejmujący wszystkie należności i zobowiązania związane z bieżącą obsługą kapitału ulokowanego za granicą i kapitału obcego znajdującego się na obszarze danego kraju (oprocentowanie kredytów i pożyczek zagranicznych, zyski z ulokowanych za granicą inwestycji), przy czym nie wlicza się tutaj spłaty rat kredytów oraz wartości wycofywanych lokat bezpośrednich i portfelowych (są one uwzględnione w bilansie obrotów kapitałowych).
BILANS TRANSFERÓW NIEODPŁATNYCH dotyczy transakcji, które polegają na jednostronnym dostarczaniu zagranicznemu odbiorcy towaru, usługi lub kwoty pieniężnej bez rekompensaty (darowizny, przekazy pieniężne, spadki, stypendia dla cudzoziemców, renty i emerytury, dary rządowe, umorzenia długów zagranicznych i in.).
Dr Piotr Szczepankowski 23
Składniki bilansu obrotów kapitałowych
KAPITAŁY obejmuje inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe oraz inne kapitały (wartość zagranicznych kredytów kupieckich, bankowych i rządowych, krótko i długoterminowych).
REZERWY DEWIZOWE obejmujące: złoto monetarne, dewizy banku centralnego, SDR (specjalne prawa ciągnienia, czyli substytut złota, jednostka rozliczeniowa państwa przyznana mu darmowo przez MFW), rezerwy w MFW (kredyt będący do dyspozycji danego kraju).
Dr Piotr Szczepankowski 24
Części bilansu płatniczego wg wzorca NBP
A. RACHUNEK BIEŻĄCY:a) Towary: wpływy z eksportu (wg cen FOB, czyli bez kosztów dostawy i ubezpieczenia poza granicami kraju) i wydatki na import (wg cen CIF) wg statystyk celnych b) Usługi: wpływy z usług za granicą i wydatki na usługi zagraniczne (fracht, ubezpieczenie, transport)c) Dochody: wpływy i wydatki związane z podróżami zagranicznymi, dochody z inwestycji zagranicznych, dochody z papierów wartościowychd) Inne obroty bieżące: prywatne i rządowe transfery nieodpłatne, wydatki dyplomatyczne
Dr Piotr Szczepankowski 25
Części bilansu płatniczego (c.d.)
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY:a) Inwestycje bezpośrednieb) Inwestycje portfelowec) Krajowe należności za granicąd) Krajowe zobowiązania wobec zagranicye) Pochodne instrumenty finansowe
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃD. POZYCJE FINANSUJĄCE:
a) Oficjalne aktywa rezerwoweb) Kredyty z MFW
Dr Piotr Szczepankowski 26
Równowaga i nierównowaga w bilansie płatniczym
Równowaga ekonomiczna w bilansie płatniczym występuje wtedy, gdy zapisane są w nim tylko transakcje autonomiczne oraz podstawowe
Deficyt bilansu płatniczego jest wtedy, gdy transakcje autonomiczne i podstawowe wykazują saldo ujemne
Transakcje podstawowe to: bieżące obroty handlowe i usługowe z zagranicą oraz ruch kapitału długoterminowego
W wielu krajach rozmiary deficytu bilansu płatniczego w ujęciu ekonomicznym określa się jako sumę następujących pozycji:a) zmniejszenie rezerw dewizowych i rezerw złota w banku centralnymb) zmniejszenie płynnych zagranicznych należności netto sektora banków komercyjnychc) zmniejszenie nie wykorzystywanej transzy rezerwowej w MFW
Dr Piotr Szczepankowski 27
Czynniki zakłócające równowagę w bilansie płatniczym
Zmiany w strukturze i rozmiarze dochodu narodowego
Zmiana relacji cen krajowych i zagranicznych Zmiany wzajemnych cen towarów eksportowanych i
importowanych przez dany kraj (terms of trade) Zmiany stopy procentowej za granicą w stosunku do
stopy krajowej Klęski naturalne Przyczyny polityczne Zmiany w popycie zagranicznym na eksportowane
produkty
Dr Piotr Szczepankowski 28
Jak ograniczać deficyt w bilansie płatniczym?
Przez subwencje eksportowePrzez ograniczanie importu (cła,
kontyngenty, podatki graniczne)Reglamentację dewizPrzez dewaluację pieniądza krajowegoPrzez obniżanie stóp procentowych –
presja inwestycyjna na produkcję eksportową
Dr Piotr Szczepankowski 29
Bilans handlowy
Bilans obrotów towarowych z zagranicą. Zestawienie eksportu i importu, sporządzane najczęściej
za okres roku, obejmujące wartość towarów (czasami z kosztami transportu i ubezpieczenia) wg cen FOB (eksport) lub wg cen CIF (import)
Bilans handlowy stanowi część bilansu płatniczego Gdy eksport przewyższa import, mówimy o nadwyżce w
bilansie handlowym lub o dodatnim saldzie w obrotach bieżących. Jest to tzw. czynny (aktywny) bilans handlowy
Gdy import jest większy od eksportu, mówimy o deficycie bilansu handlowego lub o deficycie w obrotach bieżących, lub o ujemnym saldzie w bilansie handlowym. Jest to tzw. bierny (pasywny) bilans handlowy
Dr Piotr Szczepankowski 30
Temat 3Instrumenty polityki handlowej
Istota i cele polityki handlowejŚrodki zagranicznej polityki ekonomicznejTypy polityki handlowejInstrumenty polityki handlowej
Dr Piotr Szczepankowski 31
Istota polityki handlowej
Polityka handlowa to kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranicą poprzez użycie instrumentów pośredniego i bezpośredniego oddziaływania na wielkość i wartość wymiany towarowej.
Główne cele polityki handlowej:- właściwe ukształtowanie stosunków gospodarczych danego kraju z zagranicą, - osiągnięcie odpowiedniego salda obrotów bieżących wykazywanych w bilansie płatniczym oraz w bilansie handlowym kraju.
Dr Piotr Szczepankowski 32
Cele cząstkowe polityki handlowej
Celami cząstkowymi polityki handlowej są: wzrost eksportu, równowaga płatnicza kraju, poprawa struktury wymiany towarowej, wzrost udziału kraju w handlu światowym, ułatwienie podmiotom wejścia na nowe rynki, obsługa zadłużenia zagranicznego kraju, pozyskiwanie bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (FDI).
Dr Piotr Szczepankowski 33
Grupowanie celów polityki handlowej
Cele polityki handlowej mogą być:Ilościowe dążenie do ukształtowania
pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego, inwestycji zagranicznych itp., co ma doprowadzić do zachowania właściwego salda bilansu handlowego,
Jakościowe takie jak np.: wydłużanie serii produkcji, poprawa jakości produkcji, poprawa terms of trade.
Dr Piotr Szczepankowski 34
Grupowanie celów polityki handlowej
Ze względu na horyzont czasu osiągania korzyści z polityki handlowej wyróżniamy cele:
Krótkookresowe np. poprawa salda bilansu handlowego, poprawa terms of trade,
Średniookresowe np. poprawa produkcji na potrzeby eksportu, ułatwienie importu licencji, technologii, zwiększenie wolumenu FDI,
Długookresowe np. zmiany strukturalne w gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego.
Dr Piotr Szczepankowski 35
Typy polityki handlowej
Wyróżnia się dwa typy polityki handlowej:
1. Polityka wolnego handlu: państwo nie ingeruje w sferę stosunków
gospodarczych z zagranicą nastawienie kraju na działanie sił rynkowych handel zagraniczny jest wolny od wszelkiego
rodzaju ograniczeń taryfowych oraz ekonomicznych (np. polityki kursowej, fiskalnej, budżetowej)
Dr Piotr Szczepankowski 36
Typy polityki handlowej (c.d.)
2. Polityka protekcjonizmu państwo aktywnie, pośrednio i bezpośrednio wpływa na współpracę z zagranicą posługując się w tym celu całą gamą instrumentów ekonomicznych i decyzji administracyjnych.
Zalety: Ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą, Ochrona rynku wewnętrznego przed konkurencją
zagraniczną, Przeciwdziałanie bezrobociu.
Wady: Utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, Braki w rozwoju postępu technicznego, Tendencje do ukształtowania gospodarki autarkicznej.
Dr Piotr Szczepankowski 37
Środki zagranicznej polityki ekonomicznej
Środki polityki handlowej to wyrażone wartościowo lub rzeczowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągania celów zagranicznej polityki ekonomicznej.
Środki polityki handlowej dzieli się na:a) pośrednie są to środki zasilające podmioty gospodarcze i zwiększające ich konkurencyjność na rynkach międzynarodowych (np. subwencje eksportowe, ulgi kredytowe itp.)b) bezpośrednie dotyczą jedynie tej sfery gospodarki i tych podmiotów, które są własnością państwa.
Dr Piotr Szczepankowski 38
Instrumenty polityki handlowej
Instrumenty polityki handlowej dzieli się na: TARYFOWE są to cła, czyli instrument
wpływający na cenę importowanego lub eksportowanego towaru,
NIETARYFOWE które dzielą się na instrumenty:a) parataryfowe – działają podobnie jak cła, a więc służą ograniczaniu wymiany przez podwyższenie ceny dobra, np. podatki importowe, subsydia eksportoweb) pozataryfowe – nie wpływają na cenę towaru, regulują natomiast wolumen i strukturę obrotów z zagranicą, np. kontyngenty.
Dr Piotr Szczepankowski 39
Instrumenty taryfowe - cła
Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej.
Jest to najstarszy instrument protekcjonizmu państwowego.
Jest dochodem budżetu państwa.
Dr Piotr Szczepankowski 40
Funkcje cła
Ochronna – polega na tym, że obłożone cłem towary importowane stają się droższe, a zatem mniej konkurencyjne na rynku krajowym, przez co chroniony jest podobny wyrób krajowy,
Fiskalna – cło dostarcza budżetowi państwa dochodów (w Polsce jest to ok. 8-10% wpływów do budżetu),
Ochrony bilansu płatniczego – cło zwiększa cenę importowanego dobra, zmniejszając dzięki temu popyt na nie, co powoduje w konsekwencji spadek importu i poprawę salda obrotów bieżących.
Dr Piotr Szczepankowski 41
Rodzaje ceł
I. Charakter zagranicznej polityki ekonomicznej:
Cła autonomiczne wprowadzane decyzją danego państwa,
Cła umowne uzgadniane między państwami, określające poziom cła, czas jego obowiązywania, asortyment produktów, których cło dotyczy.
Dr Piotr Szczepankowski 42
Rodzaje ceł (c.d.)
II. Wysokość cła:Cła minimalne stosowane w handlu z
krajami, które otrzymały tzw. klauzulę najwyższego uprzywilejowania,
Cła maksymalne stosowane wobec państw bez klauzuli najwyższego uprzywilejowania.
Dr Piotr Szczepankowski 43
Rodzaje ceł (c.d.)
III. Siła oddziaływania cła: Cła preferencyjne stosowane w grupie krajów unii
celnej czy też strefy wolnego handlu, Cła dyskryminacyjne występujące w kilku
odmianach:a) cła retorsyjne stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomiczne działanie innego kraju,b) cła wyrównawcze są stosowane w celu neutralizacji efektu subsydiów eksportowych stosowanych przez inny kraj,c) cła antydumpingowe wprowadzone w celu zniwelowania importu dóbr sprzedawanych na rynkach zagranicznych poniżej kosztu ich wytworzenia.
Dr Piotr Szczepankowski 44
Rodzaje ceł (c.d.)
IV. Kierunek ruchu towarów: Cła importowe są nakładane na towary
przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego i płatniczego, poziomu cen krajowych lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną,
Cła eksportowe służą państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu produktów, które są deficytowe na rynku wewnętrznym,
Cła tranzytowe są nakładane na towary przywożone przez terytorium danego kraju (aktualnie już nie obowiązują – zakaz międzynarodowy).
Dr Piotr Szczepankowski 45
Rodzaje ceł (c.d.)
V. Funkcje pełnione przez cło:Cła ochronneCła fiskalne
VI. Czas obowiązywania:Cła ustalone na czas nieograniczonyCła sezonowe
Dr Piotr Szczepankowski 46
Rodzaje ceł (c.d.)
VII. Sposób ustalania stawek celnych:Cła wartościowe ustalane od
wartości towaru,Cła ilościowe ustalane od ilości
sprowadzanego towaru,Cła kombinowane naliczane
częściowo od wartości i częściowo od ilości towaru (np. 20% od wartości, ale minimum 10 USD za tonę).
Dr Piotr Szczepankowski 47
Instrumenty parataryfowe
Cechują się większą skutecznością od ceł, bowiem są stosowane selektywnie.
Zalicza się do nich: opłaty wyrównawcze, opłaty specjalne, podatki graniczne, subsydia eksportowe, depozyty importowe, podwyższenie podstawy wymiaru cła, kontyngenty taryfowe, inne (np. opłaty sanitarne).
Dr Piotr Szczepankowski 48
Opłaty wyrównawcze
Jest to opłata wnoszona przez importera równa różnicy między ceną towaru importowanego a gwarantowaną przez państwo ceną takiego samego towaru wytwarzanego w kraju,
Cechy opłat wyrównawczych:
a) zmienność wysokości,
b) stosowanie łącznie z cłem lub zamiast cła,
c) wysoka skuteczność stosowania.
Dr Piotr Szczepankowski 49
Opłaty specjalne
Opłaty fiskalne dla dóbr luksusowych, których nie produkuje się w kraju importera,
Inne opłaty, np. administracyjne, konsularne, stemplowe, statystyczne itp.
Dr Piotr Szczepankowski 50
Subsydia eksportowe
Jest to świadczenie ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą.
Są to m.in. premie, ulgi i inne ułatwienia, które mają spowodować obniżenie ceny dobra eksportowanego.
Są to dopłaty do różnicy w cenach: wyższej dobra eksportowanego i niższej na rynku zagranicznym.
Mogą być przyznane w formie:a) bezpośredniej dotacje gotówkowe,b) pośredniej np. finansowanie badań nad nowym produktem, ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty eksportowe.
Dr Piotr Szczepankowski 51
Depozyty importowe
Obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny, nieoprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu.
Pozostaje ona na tym rachunku na z góry określony czas, po czym zostaje importerowi zwrócona.
Dr Piotr Szczepankowski 52
Inne instrumenty parataryfowe
Kontyngenty taryfowe likwidacja lub obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu lub importu ze wskazanych krajów,
Podatki granicznePodwyższenie wymiaru cłaOpłaty sanitarne i związane z ochroną
środowiska
Dr Piotr Szczepankowski 53
Instrumenty pozataryfowe
KONTYNGENTY To ilościowe ograniczenia importu, rzadziej
eksportu (limity dopuszczalnej wielkości importu lub eksportu).
Mogą mieć charakter:
a) wartościowy np. dopuszczalny import marynarek do wartości 100 tys. USD,
b) ilościowy np. import w ciągu roku 30 tys. sztuk samochodów.
Dr Piotr Szczepankowski 54
Instrumenty pozataryfowe (c.d.)
Przyczyny wprowadzania kontyngentów: Ochrona produkcji krajowej Skierowanie popytu z towarów importowanych na
krajowe Przeciwdziałanie deficytowi obrotów bieżących z
zagranicą Względy bezpieczeństwa Względy sanitarne i medyczne
Skutki wprowadzania kontyngentów: Zmniejszenie podaży dóbr importowanych Wzrost cen na rynku
Dr Piotr Szczepankowski 55
Instrumenty pozataryfowe (c.d.)
LICENCJE IMPORTOWE Zezwolenia wydawane przedsiębiorcom przez
władze państwowe na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.
DOBROWOLNE OGRANICZENIA EKSPORTU Dotyczą na ogół tzw. towarów wrażliwych i są
zawierane między eksporterem a importerem na z góry określony czas. Eksporter ogranicza w porozumieniu z importerem sprzedaż danego dobra na określony rynek.
Dr Piotr Szczepankowski 56
Instrumenty pozataryfowe (c.d)OGRANICZENIA DEWIZOWE
Całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą.
Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedania upoważnionym bankom dewiz zarobionych z eksportu po z góry określonym kursie.
Przedsiębiorcy ratują się wtedy transakcjami barterowymi (towar za towar), kompensacyjnymi (grupa towarów za grupę towarów) i clearingowymi (wzajemne rozliczanie należności eksportowych i zobowiązań importowych bez udziału dewiz).
ZAKUPY RZĄDOWE Preferowanie przy zakupach publicznych produktów
krajowych, nawet wtedy, gdy są one droższe od sprowadzanych z zagranicy.
Dr Piotr Szczepankowski 57
Temat 4 i 5Kurs walutowy i rynki walutowe
Pojęcie kursu walutowego Rodzaje kursów walutowych Czynniki kształtujące kurs walutowy Pojęcia aprecjacji (rewaluacji) i deprecjacji
(dewaluacji) Model współzależności między kursem
walutowym, stopami procentowi i stopami inflacji – w tym międzynarodowy efekt Fishera
Transakcje na rynkach walutowych Uczestnicy rynku walutowego
Dr Piotr Szczepankowski 58
Pojęcie waluty
WALUTA inaczej dewizy, to: krótkoterminowe należności denominowane w
obcych środkach pieniężnych, instrumenty finansowe denominowane w
obcych środkach płatniczych o najwyższym stopniu płynności,
obce środki pieniężne posiadające natychmiastową zdolność płatniczą w obrocie międzynarodowym (obce banknoty, monety i rachunki a vista w walucie niekrajowej).
Dr Piotr Szczepankowski 59
Pojęcie kursu walutowego
Kurs walutowy to stosunek wymiany określonej ilości danej waluty za jednostkę innej waluty (np. ile złotych za 1 USD lub ile centów za 1 PLN).
Kurs walutowy to cena pieniądza zagranicznego wyrażona w pieniądzu krajowym.
Kurs walutowy to liczba jednostek danej waluty, jaka może być kupiona za jednostkę innej waluty.
Dr Piotr Szczepankowski 60
Rodzaje kursów walutowych
I. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MOŻLIWOŚĆ WAHAŃ KURSÓW:
Kurs płynny (zmienny, elastyczny) – kształtowany pod wpływem popytu i podaży na rynku walutowym; może być kursem „brudnym” (stabilizowany przez interwencję banku centralnego) lub kursem „czystym” (ukształtowany na rynku bez interwencjonizmu banku centralnego)
Kurs sztywny – ustalany przez władze monetarne kraju,
Kurs pełzający – zbliżony do kursu sztywnego, ale korygowany skokowo przez państwo.
Dr Piotr Szczepankowski 61
Rodzaje kursów walutowych
II. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES OBOWIĄZYWANIA:
Kurs zróżnicowany – może być zróżnicowany przedmiotowo (inny dla obrotów towarowych, inny dla usług niehandlowych), podmiotowo (inny dla firm, inny dla osób fizycznych), geograficznie (inny dla walut różnych grup krajów),
Kurs jednolity – jednakowy dla wszelkich form transakcji dewizowych.
Dr Piotr Szczepankowski 62
Rodzaje kursów walutowychIII. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA OPERACJE BANKOWE:
Kurs kasowy (spot) – w kontraktach z natychmiastową zapłatą,
Kurs terminowy (future) – gdy zapłata następuje po upływie określonego czasu
1. Kurs terminowy – kurs kasowy > 0 waluta jest notowana terminowo z premią (tzw. report)
2. Kurs terminowy – kurs kasowy < 0 waluta jest notowana terminowo z dyskontem (tzw. deport)
3. Kurs terminowy – kurs kasowy = +/- wartość swapu (marży kursowej)
4. Stopa swapu (marży kursowej, premii, dyskonta waluty krajowej) w skali rocznej =
(wartość swapu / kurs kasowy) * (360 / t)5. Kurs terminowy sprzedaży – kurs kasowy sprzedaży
podawane jest w pkt terminowych. 1pkt terminowy = 0,0001 PLN
Dr Piotr Szczepankowski 63
Rodzaje kursów walutowych
IV. PODZIAŁ Z WZGLĘDU NA SPOSÓB PREZENTACJI KURSU:
Kurs bezpośredni – liczba jednostek waluty krajowej potrzebnych do zakupu jednej jednostki waluty zagranicznej,
Kurs pośredni – liczba jednostek waluty obcej potrzebnych do zakupy jednostki waluty krajowej,
Kurs krzyżowy – wyznaczenie kursu walutowego na podstawie znanych kursów dwóch różnych walut wg zasady:
PLN/LIT = PLN/USD * USD/LIT
Dr Piotr Szczepankowski 64
Rodzaje kursów walutowych
V. INNE RODZAJE KURSÓW: Kurs kupna (bid) Kurs sprzedaży (offer)1. Kurs „offer” – kurs „bid” = spread2. Stopa spread = spread / kurs „bid” Kurs nominalny – z inflacją Kurs realny Kurs podwartościowy – kurs rynkowy niższy od
oficjalnego banku centralnego Kurs nadwartościowy – kurs na rynku wyższy od
oficjalnego banku centralnego
Dr Piotr Szczepankowski 65
Zadania na kursy walutowe
1. Kurs 1 USD w PLN wynosi 3,2635. Ile wynosi kurs złotego wyrażony w USD?
2. Dane są kursy: 4,005 PLN/EUR oraz 0,3889 CHF/PLN. Proszę obliczyć kurs:a) CHF/EURb) EUR/CHF
3. Dane są kursy:a) 106,6019 JPY/USD oraz 0,1127 USD/CZK. Proszę obliczyć kurs JPY/CZK oraz CZK/JPY.b) 0,01480 HUF/PLN oraz 2,9686 PLN/CAD. Proszę obliczyć kurs HUF/CAD oraz CAD/HUF.
Dr Piotr Szczepankowski 66
Podstawowe pojęcia związane z kursem walutowym
Aprecjacja waluty – wzrost rynkowego kursu pieniądza krajowego, czyli rynkowe umacnianie jego wartości; albo wzmacnianie na rynku wartości waluty zagranicznej
Deprecjacja waluty – rynkowy spadek wartości pieniądza krajowego, albo spadek kursu danej waluty na rynku dewizowym
Dewaluacja waluty – jednorazowe („skokowe”) urzędowe obniżenie wartości waluty krajowej, zazwyczaj wymuszone na władzy monetarnej wskutek długotrwałego deficytu bilansu obrotów bieżących i/lub odpływu kapitału
Rewaluacja waluty – wzrost oficjalnego kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych, następujący na skutek decyzji władz monetarnych danego kraju.
Dr Piotr Szczepankowski 67
Stopy deprecjacji i aprecjacji
Stopa deprecjacji waluty krajowej względem waluty obcej:(So – S1) / S1 = (1/S1 – 1/So) / 1/So
kurs bezpośredni – kurs pośredni Stopa aprecjacji waluty zagranicznej
względem waluty krajowej:(S1 – So) / So = (1/So – 1/S1) / 1/S1
kurs bezpośredni – kurs pośredni
Dr Piotr Szczepankowski 68
Zadania na stopy aprecjacji i deprecjacji
Dr Piotr Szczepankowski 69
Czynniki wpływające na poziom kursów walutowych
I. CZYNNIKI EKONOMICZNE:1. Czynniki koniunkturalne:
- poziom dochodu narodowego- stopa inflacji- stopa procentowa
2. Czynniki strukturalne:- infrastruktura gospodarki- konkurencyjność gospodarki- sytuacja w bilansie płatniczym- poziom rozwoju techniczno – technologicznego
II. CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE:- czynniki polityczne- czynniki psychologiczne- częstotliwość i motywy interwencjonizmu banku centralnego na rynku walutowym
Dr Piotr Szczepankowski 70
Czynniki ekonomiczne wpływające na poziom kursu walutowego (I)
Poziom kursu walutowego w danym kraju zależy od podaży walut zagranicznych oraz od popytu na nie. To z kolei zależy od eksportu i importu, inflacji i poziomu stopy procentowej.
WPŁYW EKSPORTU I IMPORTU NA KURS WALUTOWY Podaż walut zagranicznych w danym kraju zależy od popytu na
krajowe dobra i usługi na rynkach zagranicznych, od popytu na krajowe aktywa finansowe oraz od poziomu realizowanych FDI.
Im większy jest popyt na dobra, usługi i instrumenty finansowe danego kraju poza jego granicami (większy eksport), tym większa będzie podaż walut zagranicznych i tym niższy będzie kurs walutowy, czyli nastąpi aprecjacja pieniądza krajowego lub deprecjacja walut obcych.
Popyt na walutę zagraniczną zależy od popytu na produkty i usługi z zagranicy oraz od popytu na aktywa finansowe denominowane w walucie obcej.
Im większy jest popyt na dobra importowane, tym większy staje się popyt na waluty zagraniczne, rośnie wówczas kurs walutowy, czyli następuje deprecjacja waluty krajowej lub aprecjacja walut zagranicznych.
Dr Piotr Szczepankowski 71
Czynniki ekonomiczne wpływające na poziom kursu walutowego (II)
WPŁYW INFLACJIWysoka inflacja w kraju w stosunku do stopy
inflacji za granicą (innego kraju) powoduje, że dobra krajowe są droższe na rynkach zagranicznych, a więc mniej konkurencyjne cenowo. Skutkuje to spadkiem popytu na nie, maleje eksport, ale za to rośnie import tańszych produktów z zagranicy – wywołuje to wzrost kursu walutowego i słabnięcie pieniądza krajowego.
Dr Piotr Szczepankowski 72
Czynniki ekonomiczne wpływające na poziom kursu walutowego (III)
WPŁYW POZIOMU STÓP PROCENTOWYCH
Wyższa w danym kraju stopa procentowa w stosunku do stopy procentowej za granicą (stopy innego kraju) powoduje napływ kapitału spekulacyjnego i wzrost podaży walut zagranicznych – kurs walutowy słabnie, czyli aprecjonuje waluta krajowa.
Dr Piotr Szczepankowski 73
ŹRÓDŁA PODAŻY WALUT ZAGRANICZNYCH
Źródła te zwiększając podaż walut zagranicznych powodują aprecjację pieniądza krajowego. Zalicza się do nich:
Wpływy z eksportu towarów i usług, Wydatki w kraju podróżnych zagranicznych, Odsetki otrzymywane z lokat i inwestycji finansowych za
granicą, Dywidendy z udziałów w firmach zagranicznych, Prywatne i oficjalne transfery z zagranicy Kredyty pozyskiwane za granicą lub kredyty walutowe
pozyskiwane w kraju, Napływ kapitału spekulacyjnego, FDI i inwestycje portfelowe osób zagranicznych w kraju, Spadek walutowych rezerw dewizowych – sprzedaż dewiz
przez bank centralny.
Dr Piotr Szczepankowski 74
ŹRÓDŁA POPYTU NA WALUTY
Źródła te zwiększając popyt na waluty zagraniczne powodują deprecjację pieniądza krajowego. Zalicza się do nich:
Wydatki na import towarów i usług, Wydatki za granicą podróżnych krajowych, Odsetki płacone od zadłużenia zagranicznego, Wypłaty dywidend inwestorom zagranicznym przez
podmioty krajowe, Kredyty udzielone zagranicy, Odpływ kapitału spekulacyjnego i inwestycyjnego, FDI i inwestycje portfelowe podmiotów krajowych za
granicą, Wzrost rezerw dewizowych – skup walut przez bank
centralny.
Dr Piotr Szczepankowski 75
Model współzależności kursów walut, stóp procentowych i inflacji
Efekt parytetu stopy procentowejWzględne różnice w stopie procentowej =
= względne różnice między kursem kasowym i terminowym
[(Ih – If) / (1 + If)] = [(Fo – So) / So]czyli kurs terminowy wynosi:
Fo = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]Fo – kurs terminowy (waluta kraj. / waluta zagr.)So – kurs kasowy (waluta kraj. / waluta zagr.)Ih – krajowa stopa procentowaIf – stopa procentowa za granicą (w kraju waluty zagr.)
Dr Piotr Szczepankowski 76
Model współzależności kursów walut, stóp procentowych i inflacji
Efekt parytetu siły nabywczejWzględne różnice w oczekiwanej stopie inflacji =
= przewidywane zmiany w kursie kasowym[(Ph – Pf) / (1 + Pf)] = [(St – So) / So]
Czyli terminowy kurs kasowy (kurs kasowy w terminie „t” wyniesie):
St = So * [(1 + Ph) / (1 + Pf)]St – przewidywany kurs kasowy w terminie „t”So – bieżący kurs kasowyPh – oczekiwana stopa inflacji w krajuPf – oczekiwana stopa inflacji za granicą
Dr Piotr Szczepankowski 77
Model współzależności kursów walut, stóp procentowych i inflacji
Efekt teorii oczekiwańPrzewidywane zmiany w kursie kasowym
= względne różnice między kursem kasowym i terminowym
[(Fo – So) / So] = [(St – So) / So]czyli wynika z tego, że przewidywany kurs
kasowy w terminie „t” równa się aktualnie wyznaczanemu kursowi terminowemu (St = Fo)
Dr Piotr Szczepankowski 78
Model współzależności kursów walut, stóp procentowych i inflacji
Międzynarodowy efekt Fishera
Przewidywane zmiany w kursie kasowym = względne różnice w stopie procentowej
[(St – So) / So] = [(Ih – If) / (1 + If)]
Czyli terminowy kurs kasowy (kurs kasowy w terminie „t” wyniesie):
St = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]
Dr Piotr Szczepankowski 79
Przykład 1 na model współzależności
Przedsiębiorstwo Podeszwa jest eksporterem wyrobów obuwniczych. Odbiorca zagraniczny pochodzi z Niemiec. W dniu 9 grudnia Podeszwa sprzedała swemu kontrahentowi kalosze o łącznej wartości 300.000 EUR. Zapłata za towar ma być dokonana za 3 m-ce. W tym czasie mogą zajść niekorzystne zmiany na rynku walutowym. W związku z tym Dyr.Fin. zdecydował się na sprzedaż EUR na rynku terminowym. Jaki będzie terminowy kurs sprzedaży EUR, jeśli stopa % w kraju wynosi 6,86% rocznie, a w sferze euro wynosi 2,94% w skali rocznej? Aktualny kurs na rynku kasowym wynosi 3,98 PLN/EUR.
Dr Piotr Szczepankowski 80
Przykład 2 na model współzależności
GGT jest importerem gazu płynnego. Z przeprowadzonych analiz planu zakupów wynika, że za miesiąc spółka będzie musiała zapłacić rosyjskim dostawcom około 1 mln USD za dostarczony gaz. Bieżący kurs kupna USD wyrażony w złotych wynosi 3,005. Spółka skontaktowała się z dealerami walutowymi w celu ustalenia kursu terminowego zakupu USD. Zaoferowany kurs wyniósł 3,050 zł/USD. Proszę określić, czy należy dokonać transakcji na rynku terminowym, jeśli banki proponują następujące warunki lokowania depozytów i zaciągania jednomiesięcznych kredytów:
- dla PLN – lokata (bid) 6,43%, kredyt (offer) – 7,88%- dla USD – lokata (bid) 1,00%, kredyt (offer) – 1,91%
Dr Piotr Szczepankowski 81
Rodzaje transakcji na rynku walutowym
Transakcje natychmiastowe (spot) – około 47%
Transakcje swapowe – około 39%Transakcje terminowe forward – około
7%Transakcje opcyjne – około 5%Transakcje futures – około 2%
Dr Piotr Szczepankowski 82
Uczestnicy rynku walutowego
Bankowi i niebankowi dealerzy walutowi – w tym samym czasie kupują waluty zagraniczne po kursie nabycia (bid) i sprzedają je po kursie sprzedaży (offer)
Klienci indywidualni (osoby fizyczne i przedsiębiorstwa) – grupa ta obejmuje głównie importerów i eksporterów, zagranicznych inwestorów giełdowych, firmy międzynarodowe
Spekulanci i arbitrażyści – wykorzystują rynki walutowe wyłącznie jako źródło zwiększenia swoich dochodów
Dr Piotr Szczepankowski 83
Uczestnicy rynku walutowego (c.d.)
Bank centralny i skarb państwa – wykorzystują rynek walutowy do tworzenia lub upłynniania rezerw dewizowych, spłaty zadłużenia zagranicznego kraju, interwencjonizmu w celu stabilizacji pieniądza krajowego
Brokerzy walutowi – pośrednicy dokonujący na zlecenie innych uczestników rynku walutowego transakcji kupna – sprzedaży walut zagranicznych
Asekuratorzy – uczestnicy działający głównie na terminowym rynku walutowym, kupujący walutowe kontrakty terminowe w celu zabezpieczenia przyszłych transakcji przed ryzykiem kursowym
Dr Piotr Szczepankowski 84
Tematyka 6Ryzyko kursowe i jego formy
Istota ryzyka kursowegoRodzaje ryzyka kursowegoZnaczenie ryzyka kursowego w
podejmowaniu decyzji finansowychPozycje walutowe przedsiębiorstwa a
ryzyko kursowe
Dr Piotr Szczepankowski 85
Istota ryzyka walutowego (kursowego)
Jeżeli zmiany stóp procentowych i inflacji nie dostosowują się w zadawalającym stopniu do warunków parytetu wymiany na rynku pieniężnym danego kraju, uczestnicy rynku walutowego nie mają pewności co do utrzymania się wartości walut zagranicznych w przyszłości
Dlatego transakcje dewizowe narażone są na ryzyko zmiany wartości walut – jest to sens ryzyka walutowego, czyli niemożności przewidzenia kierunku i skali zmian kursów w następnych okresach
Dr Piotr Szczepankowski 86
Istota ryzyka kursowego (c.d.)
W krótkim okresie ryzyko kursowe przejawia się w postaci mniejszych realizowanych należności (np. z tytułu eksportu) i wzrostu zobowiązań (np. z tytułu importu) w przeliczeniu na walutę krajową.
W dłuższym okresie ryzyko kursowe wynika z możliwości realnego zagrożenia planowanych przez podmioty w przyszłości transakcji zagranicznych w postaci utraty oczekiwanej wartości przepływów pieniężnych (zmniejszenia przyszłych dochodów i wzrostu kosztów). Ponadto zmiany kursów wpływają na wartość księgową aktywów i pasywów, które w bilansie są przeliczane po nowym kursie na koniec okresu sprawozdawczego.
Dr Piotr Szczepankowski 87
Istota ryzyka kursowego (c.d.)
Ryzyko kursowe powstaje z chwilą, gdy ujęte w bilansie danego podmiotu zagraniczne aktywa i zobowiązania muszą być przeliczane lub wyceniane wg kursu kasowego na koniec okresu obrotowego.
Dr Piotr Szczepankowski 88
Rodzaje ryzyka kursowego
Wyróżnia się trzy formy ryzyka kursowego:Ryzyko konwersji (księgowe),Ryzyko transakcyjne (krótkoterminowe),Ryzyko ekonomiczne (długoterminowych
operacji).
Dr Piotr Szczepankowski 89
Ryzyko konwersji
Pojawia się w momencie przeliczania i konsolidacji sprawozdań finansowych zagranicznych podmiotów zależnych (filii zagranicznych) na walutę jednostki macierzystej oraz w momencie tworzenia sprawozdań finansowych, w których aktywa i pasywa są denominowe w walutach obcych (jest to ryzyko wyceny bilansowej)
Wycena ryzyka kursowego ma charakter formalny i retrospektywny (historyczny). Wyznacza się tzw. różnice przeliczeniowe lub różnice kursowe, które są ujmowane w rachunku zysków i strat oraz w bilansie. W tym ostatnim przypadku wylicza się także różnice kursowe w każdej pozycji należności i zobowiązań walutowych (po kursie średnim w dniu zamknięcia bilansu).
Dr Piotr Szczepankowski 90
Ryzyko transakcyjne
Pojawia się wtedy, gdy wyniki rozliczenia należności i zobowiązań z tytułu bieżących operacji zagranicznych przyczyniają się do pogorszenia rachunku zysków i strat
Przykładowo – eksporter będzie wykazywał straty z różnic kursowych, gdy nastąpi aprecjacja waluty krajowej, a importer – gdy wystąpi deprecjacja waluty krajowej
Ryzyko to obniża zyski i zmniejsza stopień rentowności zaangażowanego kapitału
Dr Piotr Szczepankowski 91
Ryzyko ekonomiczne
Wynika ono z niepewności sytuacji dotyczącej możliwości zrealizowania w przyszłości oczekiwanych zysków z transakcji dewizowych zawieranych w długim okresie przez podmioty gospodarcze, szczególnie transakcji FDI.
Wycena tego ryzyka polega na uwzględnieniu możliwego spadku wartości oczekiwanych przepływów pieniężnych w działalności operacyjnej podmiotów w długim okresie – dotyczy to zarówno zysków, jak i zmian w kapitale obrotowym, wartości aktywów trwałych itp.
Dr Piotr Szczepankowski 92
Znaczenie ryzyka kursowego w podejmowaniu decyzji finansowych
Punktem wyjścia w zarządzaniu ryzykiem kursowym jest:
Zdefiniowanie typu ryzyka kursowego, Zgromadzenie informacji umożliwiających wycenę
ryzyka kursowego, czyli kwoty różnic kursowych, Uzyskanie wiarygodnej prognozy trendu przyszłych
zmian kursów walutowych, Określenie zakresu „bezpiecznych” zmian kursów
walutowych, Zaprojektowanie właściwej strategii zabezpieczenia
pozycji walutowej przedsiębiorstwa.
Dr Piotr Szczepankowski 93
Znaczenie ryzyka kursowego w podejmowaniu decyzji finansowych
Ważne jest zbadanie i ustalenie, czy: Przy sprzedaży eksportowej wpływy pieniężne mogą się zwiększyć
w efekcie poprawy konkurencyjności eksportu na skutek deprecjacji waluty krajowej,
Przy sprzedaży krajowej wpływy pieniężne mogą zwiększyć się w rezultacie dewaluacji waluty krajowej (pogorszenia się konkurencyjności towarów importowanych),
Wielkość sprzedaży osiągana przez dostawców krajowych i wynikające stąd wpływy pieniężne mogą ulec zmniejszeniu, na skutek procesów deflacyjnych, towarzyszących deprecjacji waluty krajowej,
Koszty importu zaopatrzeniowego mogą wzrosnąć w następstwie deprecjacji waluty krajowej,
Koszty zaopatrzenia ze źródeł krajowych mogą ulec zwiększeniu w następstwie obniżenia kursu waluty krajowej,
Konieczny będzie wzrost wartości kapitału obrotowego i aktywów trwałych w efekcie deprecjacji waluty krajowej.
Dr Piotr Szczepankowski 94
Pozycje walutowe firmy a ryzyko kursowe
Wyróżnia się trzy rodzaje pozycji walutowych przedsiębiorstw:
1. Pozycję domkniętą, kiedy aktywa (należności) i zobowiązania denominowane w obcych walutach są takie same,
2. Długą otwartą pozycję walutową, kiedy należności są większe od zobowiązań dewizowych,
3. Krótką otwartą pozycję walutową, kiedy należności są mniejsze od zobowiązań dewizowych.
Dr Piotr Szczepankowski 95
Pozycje walutowe firmy a ryzyko kursowe
Podmiot z domkniętą pozycją walutową nie jest narażony na ryzyko kursowe, szczególnie transakcyjne,
Podmiot z otwartą długą pozycją walutową (np. eksporter, udzielający kredytów dewizowych itp.) jest narażony na ryzyko związane z aprecjacją waluty krajowej,
Podmiot z otwartą krótką pozycją walutową (np. importer, czy zaciągający kredyt dewizowy) jest narażony na ryzyko związane z deprecjacją waluty krajowej.
Dr Piotr Szczepankowski 96
Tematyka 7Metody zabezpieczania podmiotów przed ryzykiem
kursowym
Metody naturalneMetody wewnętrzneMetody zewnętrznePochodne instrumenty finansowe z
zabezpieczaniu przed ryzykiem kursowym
Dr Piotr Szczepankowski 97
Metody naturalne
Metody naturalne zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym (tzw. hedging naturalny) polegają na ograniczaniu ryzyka kursowego bez stosowania finansowych instrumentów zabezpieczających (pochodnych).
Dr Piotr Szczepankowski 98
Metody hedgingu naturalnego
Świadome pozostawienie otwartej pozycji walutowej – dobra strategia, gdy firma posiadającą długą otwartą pozycję walutową przewiduje wzrost kursu labo gdy ma krótką pozycję i przewiduje spadek kursu walutowego,
Zmiana terminu płatności zobowiązań walutowych lub terminu inkasowania należności – wydłużenie terminu spłaty zobowiązań lub przyspieszanie ściągania należności, gdy następuje wzrost kursu oraz skracanie płatności zobowiązań lub wydłużanie okresu kredytowania odbiorców, gdy następuje spadek kursu walutowego. Można to także odczytać odwrotnie, gdy firma chce zminimalizować straty na ryzyku kursowym,
Dr Piotr Szczepankowski 99
Metody hedgingu naturalnego (c.d.)
Domykanie pozycji walutowej – zaciąganie zobowiązań walutowych (np. kredytów dewizowych) w takiej walucie, w jakiej rozliczane są transakcje eksportowe lub ustalenie płatności należności w takiej walucie, w jakiej powstają zobowiązania importowe,
Zakupy materiałów do produkcji w kraju, który później odbiera produkcję eksportową,
Przenoszenie produkcji do kraju, który był dotychczas importerem tych dóbr.
Dr Piotr Szczepankowski 100
Metody wewnętrzne
Przyspieszanie i opóźnianie płatności (leads and lags) – importerzy eksponowani na ryzyko wzrostu kursu i przewidujący deprecjację waluty krajowej będą przyspieszać swoje płatności; eksporterzy eksponowani na ryzyko spadku kursu i przewidujący aprecjację waluty krajowej będą chcieli opóźniać inkasowanie należności (i odwrotnie),
Klauzule waloryzacyjne – klauzule w kontraktach o zmianie ceny towaru w takich proporcjach, w jakich zmieni się kurs tej waluty zagranicznej w stosunku do waluty krajowej od chwili zawarcia umowy do momentu zapłaty,
Kompensata wewnętrzna – równoważenie otwartej pozycji walutowej.
Dr Piotr Szczepankowski 101
Metody zewnętrzne
Ubezpieczanie ryzyka w towarzystwie ubezpieczeniowym
Dyskonto weksli handlowychForfaiting – zakup należności
eksportowychFaktoring – sprzedaż należności
eksportowych
Dr Piotr Szczepankowski 102
Zabezpieczanie pozycji walutowej pochodnymi instrumentami finansowymi
Walutowe kontrakty forward typu NDF (Non-Delivery Forward),
Giełdowe kontrakty futures Opcje walutowe typu call i put
STRATEGIE: Dopasowanie pochodnych transakcji zabezpieczających do
poszczególnych rozliczeń walutowych, zarówno co do daty, jak i kwoty rozliczeń – strategia najprostsza, ale najdroższa,
Strategia zabezpieczenia różnicy między należnościami a zobowiązaniami w danej walucie – strategia trudna do wykonania, bowiem mogą być odmienne terminy inkasa należności i regulowania zobowiązań,
Strategia pozycji walutowej – zabezpieczenie różnicy między należnościami a zobowiązaniami o tych samych terminach wymagalności i zapadalności.
Dr Piotr Szczepankowski 103
Tematyka 8Analiza kursowego ryzyka konwersji i ryzyka
ekonomicznego
Przypomnienie pojęcia ryzyka konwersjiMetody rachunku różnic kursowychStandardy rachunkowe wykorzystywane
w konsolidacji sprawozdań finansowychIdentyfikacja ryzyka ekonomicznegoEkonomiczne skutki zmiany kursu walutAnaliza kursowego ryzyka
ekonomicznego
Dr Piotr Szczepankowski 104
Pojęcie ryzyka konwersji
Kursowe ryzyko konwersji (ryzyko księgowe) pojawia się w momencie określania dewizowej wartości aktywów i zobowiązań, przychodów oraz wydatków, w związku z koniecznością prowadzenia przez przedsiębiorstwo rachunkowości w walucie krajowej.
Dotyczy ono operacji gospodarczych wyrażanych w walutach obcych i wykazanych w księgach rachunkowych wg obowiązujących kursów kupna-sprzedaży banku, z którego podmiot korzysta, a także pozostałych aktywów i pasywów, ujmowanych w bilansie po obowiązującym kursie walutowym w momencie ich przeliczania na walutę krajową.
Dr Piotr Szczepankowski 105
Kto analizuje ryzyko konwersji?
Przedsiębiorstwa międzynarodowe dla swoich filii zagranicznych.
Jednostki zagraniczne zależne od firmy międzynarodowej w celu konsolidacji sprawozdań finansowych jednostka zależna przelicza pozycje ze swoich sprawozdań finansowych na walutę podmiotu dominującego.
Dr Piotr Szczepankowski 106
Skutek ryzyka konwersji
Powstają tzw. różnice kursowe (dodatnie lub ujemne) albo inaczej zyski lub straty kursowe po konwersji
Różnica kursowa jest definiowana jako różnica między całkowitą wartością denominowanych w walutach obcych składników aktywów a całkowitą wartością denominowanych w walutach obcych zobowiązań.
Nie ma jednolitego podejścia do wyznaczania i podawania różnic kursowych. Należy jedynie podać podstawę wg której nastąpiło przeliczenie.
Dr Piotr Szczepankowski 107
Metody rachunku różnic kursowych
Metoda aktywów bieżących – trwałychMetoda aktywów pieniężnych –
niepieniężnychMetoda czasowaMetoda kursu bieżącego
Dr Piotr Szczepankowski 108
Metoda aktywów bieżących - trwałych
Wszystkie składniki aktywów obrotowych i zobowiązań bieżących wyceniane są po kursie bieżącym z dnia sprawozdania finansowego. Aktywa trwałe, zobowiązania długoterminowe i kapitały własne (podstawowe) wyceniane są po kursie historycznym (tj. po kursie z dnia nabycia aktywa i zaciągnięcia zobowiązania.
Ryzyko konwersji odzwierciedlone jest w różnicach między walutowymi aktywami bieżącymi a walutowymi zobowiązaniami bieżącymi.
Pozycje rachunku zysków i strat są przeliczane wg średnich kursów walut z danego okresu sprawozdawczego. Jedynie pozycje kosztów i przychodów, które wiążą się z wykorzystywanymi aktywami trwałymi (amortyzacja, odsetki itp.) oraz długookresowymi zobowiązaniami (odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek) są przeliczane wg kursów walut, jakie wykorzystano do przeliczania odpowiednich składników aktywów i pasywów.
Dr Piotr Szczepankowski 109
Metoda aktywów pieniężnych - niepieniężnych
Wszystkie aktywa pieniężne (gotówka, należności, papiery wartościowe) oraz pasywa pieniężne (zobowiązania bieżące, kredyty i pożyczki) przeliczane są po kursie bieżącym. Pozostałe aktywa i pasywa przeliczone są po kursie historycznym.
Pozycje rachunku zysków i strat ujmowane są wg średnich kursów z okresu sprawozdawczego, z wyjątkiem takich pozycji jak amortyzacja oraz kosztów uzyskania przychodów, które są związane z wykorzystaniem niepieniężnych składników aktywów i pasywów.
Dr Piotr Szczepankowski 110
Metoda czasowa
Podobna do metody aktywa pieniężne – niepieniężne, z tym, że dodatkowo zapasy przelicza się po kursie średnim. Reszta bez zmian.
Dr Piotr Szczepankowski 111
Metoda kursu bieżącego
Wszystkie aktywa i wszystkie zobowiązania przeliczane są po kursie bieżącym. Natomiast jedynie kapitały własne (podstawowy, rezerwowy i zapasowy) podawane są wg kursu historycznego.
Pozycje w rachunku zysków i strat przeliczane są po średnim kursie z okresu sprawozdawczego.
W tej metodzie przy deprecjacji waluty krajowej daje zyski z różnic kursowych, a aprecjacja – straty.
Dr Piotr Szczepankowski 112
Metody konwersji (podsumowanie)
Korekty wartości aktywów i pasywów bilansu z tytułu różnic kursowych nakładają na firmę obowiązek ich ujawniania w postaci oddzielnej pozycji w bilansie sprawozdawczym – konkretnie w pozycji „kapitały własne” ze znakiem „plus” lub „minus”
Ryzyko konwersji objawia się zatem na ewentualnym zmniejszeniu kapitałów własnych (aktywów netto) filii zagranicznej firmy macierzystej. Chociaż niekorzystny wynik tej korekty nie może wpłynąć na rzeczywistą (rynkową) wartość firmy, to pogarsza jej wskaźnikową sytuację ekonomiczną (np. wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych), co może utwierdzić inwestorów o rosnącym ryzyku finansowym w tej firmie i objawić się spadkiem jej wartości na rynku (wzrost kosztu kapitału własnego).
Dr Piotr Szczepankowski 113
Standardy rachunkowości wykorzystywane w konsolidacji sprawozdań finansowych
Najpopularniejszym standardem rachunkowym jest metoda konwersji kursów bieżących. Stosuje ją większość krajów, w tym także Polska.
W naszym kraju obowiązuje jedynie zasada, że różnice kursowe wykazywane są w przychodach finansowych (różnice dodatnie) lub kosztach finansowych (różnice ujemne) i poprzez zysk (stratę) netto trafiają do bilansu, do pozycji „kapitały własne”.
Dr Piotr Szczepankowski 114
Standardy rachunkowe (c.d.)
Standardy rachunkowe wprowadziły nowe nazwy dla walut:
WALUTA FUNKCJONALNA waluta pierwotnego otoczenia ekonomicznego, w którym podmiot zagraniczny bezpośrednio prowadzi swoją działalność gospodarczą (waluta filii zagranicznej, waluta kraju inwestycji).
WALUTA SPRAWOZDAWCZA waluta kraju macierzystego (korporacji międzynarodowej, inwestora).
Dr Piotr Szczepankowski 115
Konwersja sprawozdań - przykłady
Dr Piotr Szczepankowski 116
Ustalenia matematyczne strat (zysków) kursowych po konwersji
WZÓR I:SKK = (AZKo – PZKo) * [(1/et – 1/eo)/(1/eo)]
gdzie:AZKo – konwertowane aktywa zagraniczne (wg
danych początkowych w walucie zagranicznej)PZKo – konwertowane pasywa zagraniczne (wg
danych początkowych w walucie zagranicznej)et – kurs na koniec roku (bezpośredni dla waluty
krajowej),eo – kurs na początek roku (bezpośredni dla
waluty krajowej).
Dr Piotr Szczepankowski 117
Ustalenia matematyczne strat (zysków) kursowych po konwersji
WZÓR II:SKK = 1/eo * (AZKo – PZKo) * (eo – et)/et
gdzie:
AZKo – konwertowane aktywa zagraniczne (na początek okresu w walucie krajowej),
PZKo – konwertowane pasywa zagraniczne (na początek okresu w walucie krajowej),
pozostałe oznaczenia jak w poprzednim wzorze.
Dr Piotr Szczepankowski 118
Ograniczenie straty kursowej z konwersji kontraktem terminowym forward
Wartość kontraktu forward = przewidywane straty kursowe w walucie
sprawozdawczej / (pośredni kurs terminowy waluty krajowej –
prognozowany pośredni kurs kasowy waluty krajowej)
Dr Piotr Szczepankowski 119
Techniki osłonowe bilansu i rachunku wyników przed ryzykiem konwersji
MOŻLIWA DEPRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ: Zaciągać pożyczki na rynku krajowym, Sprzedawać walutę krajową w kontraktach terminowych, Zmniejszać poziom gotówki i inwestycji krótkoterminowych
w walucie krajowej, Zwiększać poziom należności w walucie zagranicznej, Opóźniać ściąganie należności zza granicy, Opóźniać spłatę zobowiązań krajowych, Przyspieszać wypłatę dywidend i opłat licencyjnych w
walucie zagranicznej, Przyspieszać spłatę zobowiązań w walucie zagranicznej, Fakturować sprzedaż towarów eksportowych w walucie
zagranicznej, a zakup towarów importowych w walucie krajowej.
Dr Piotr Szczepankowski 120
Techniki osłonowe bilansu i rachunku wyników przed ryzykiem konwersji
MOŻLIWA APRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ: Spłacaj pożyczki zaciągnięte na rynku krajowym, Kupuj walutę krajową w kontraktach terminowych, Zwiększaj poziom gotówki i wartość krótkoterminowych
papierów wartościowych w walucie krajowej, Zmniejszaj poziom należności w walucie zagranicznej, Szybciej ściągaj należności w walucie krajowej, Przyspieszaj spłatę zobowiązań bieżących w walucie
krajowej, Opóźniaj wypłatę dywidend i opłat licencyjnych w walutach
zagranicznych, Opóźniaj spłatę zobowiązań bieżących w walucie
zagranicznej, Fakturuj sprzedaż eksportową w walucie krajowej, a zakup
towarów importowych w walucie zagranicznej.
Dr Piotr Szczepankowski 121
Identyfikacja ryzyka ekonomicznego
Kursowe ryzyko ekonomiczne obejmuje część ryzyka transakcyjnego, wynikającego z już zawartych, ale jeszcze nie rozliczonych transakcji kupna – sprzedaży oraz długoterminowe ryzyko operacyjne.
Nierozliczone w danym okresie sprawozdawczym transakcje kupna-sprzedaży (należności i zobowiązania dewizowe) z wcześniej zawartych kontraktów odzwierciedlane są w przychodach i kosztach przyszłych okresów, i stanowią właśnie ryzyko ekonomiczne.
Przy planowaniu przyszłych operacji zagranicznych trzeba uwzględnić istnienie realnego zagrożenia dla osiąganych w przyszłości dochodów i ponoszonych kosztów (wydatków) w rezultacie nieoczekiwanych zmian kursów walut. To też jest ryzyko ekonomiczne.
Pomiar ryzyka ekonomicznego wymaga najpierw obliczenia realnego kursu wymiany, związanego z tempem inflacji w poszczególnych krajach.
Dr Piotr Szczepankowski 122
Pomiar realnego kursu waluty
Kurs realny w okresie t = kurs nominalny w okresie t * [(1 + infl.zagr.) / (1 + infl.kraj.)]
Zgodnie z formułą, zmiany w poziomie nominalnego kursu walutowego nie mają żadnego wpływu na przyszłe przepływy pieniężne firmy, jeśli w całości są kompensowane przez odpowiednie zmiany w stopach inflacji zagranicznej i krajowej.
Dopiero w przypadku zróżnicowania się tych stóp inflacji nastąpi zmiana realnego kursu walutowego, która spowoduje zmiany w wartości przychodów i kosztów. Zmienią się bowiem relacje cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, co wpłynie na poziom konkurencyjności towarów importowanych na rynek krajowy i eksportowanych na rynku międzynarodowe.
Dr Piotr Szczepankowski 123
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przepływów pieniężnych firmy krajowej
PRZYCHODY: SPRZEDAŻ EKSPORTOWA:
- popyt elastyczny i deprecjacja waluty krajowej duży wzrost CF; popyt elastyczny i aprecjacja waluty krajowej silny spadek CF,- popyt nieelastyczny i deprecjacja waluty krajowej mały wzrost CF; popyt nieelastyczny i aprecjacja waluty krajowej mały spadek CF
Dr Piotr Szczepankowski 124
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przepływów pieniężnych firmy krajowej (c.d.)
PRZYCHODY: SPRZEDAŻ KRAJOWA:
- słaba konkurencja importu i deprecjacja waluty krajowej duży spadek CF; słaba konkurencja importu i aprecjacja waluty krajowej silny wzrost CF,- silna konkurencja importu i deprecjacja waluty krajowej mały spadek CF; silna konkurencja importu i aprecjacja waluty krajowej mały wzrost CF.
Dr Piotr Szczepankowski 125
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przepływów pieniężnych firmy krajowej (c.d.)
KOSZTY OPERACYJNE (BEZ AMORTYZACJI):
KOSZTY OPERACYJNE KRAJOWE:- niski udział importu i deprecjacja waluty krajowej duży spadek CF; niski udział importu i aprecjacja waluty krajowej duży wzrost CF;- wysoki udział importu i deprecjacja waluty krajowej mały spadek CF; wysoki udział importu i aprecjacja waluty krajowej mały wzrost CF.
Dr Piotr Szczepankowski 126
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przepływów pieniężnych firmy krajowej (c.d.)
KOSZTY OPERACYJNE (BEZ AMORTYZACJI):
KOSZTY OPERACYJNE IMPORTOWE:- mały rynek krajowy i deprecjacja waluty krajowej CF bez zmiany; mały rynek krajowy i aprecjacja waluty krajowej CF bez zmiany,- duży rynek krajowy i deprecjacja waluty krajowej mały spadek CF; duży rynek krajowy i aprecjacja waluty krajowej mały spadek CF.
Dr Piotr Szczepankowski 127
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przepływów pieniężnych firmy krajowej (c.d.)
AMORTYZACJA:
- deprecjacja waluty krajowej spadek wartości CF o stopę deprecjacji,
- aprecjacja waluty krajowej wzrost wartości CF o stopę aprecjacji.
Dr Piotr Szczepankowski 128
Analiza kursowego ryzyka ekonomicznego - przykłady
Dr Piotr Szczepankowski 129
Tematyka 9Metody pomiaru i osłony przed ryzykiem
transakcyjnym
Ryzyko transakcyjne to zyski i straty powstałe z rozliczenia istniejących zobowiązań i należności finansowych, które zostały wyrażone w obcych walutach.
Ryzyko transakcyjne powstaje zatem w przypadku:- kupna czy sprzedaży towarów na rynkach zagranicznych,- udzielenia lub zaciągnięcia pożyczki dewizowej,- nabycia lub sprzedaży aktywów finansowych denominowanych w obcych walutach.
Dr Piotr Szczepankowski 130
Pomiar ryzyka transakcyjnego
Minus należności zagraniczne zaksięgowane po kursie So
Plus należności zagraniczne rozliczane po kursie S1
__________________________________
= zyski (straty) kursowe z należności eksportowych
Dr Piotr Szczepankowski 131
Pomiar ryzyka transakcyjnego
Plus zobowiązania zagraniczne zaksięgowane po kursie So
Minus zobowiązania zagraniczne rozliczane po kursie S1
_________________________________
= zyski (straty) kursowe z należności eksportowych
Dr Piotr Szczepankowski 132
Zabezpieczanie się przed ryzykiem transakcyjnym
Instrumenty pochodne: forward, NDF, futures, opcje walutowe,
Matching, czyli dopasowywanie kwot i terminów płatności zagranicznych,
Leads and lags, czyli opóźnianie lub przyspieszanie płatności zagranicznych,
Risk sharing, czyli klauzule waloryzacyjne, Transfer pricing, czyli ceny transferowe, Exposure netting, czyli kompensata ryzyka
kursowego przez domykanie pozycji walutowej.
Dr Piotr Szczepankowski 133
Analiza ryzyka transakcyjnego - przykład
Dr Piotr Szczepankowski 134
Tematyka 10Polityka krótkookresowego finansowania
zagranicznego firmy
Czynniki kształtujące strategie krótkookresowego finansowania zagranicznego
Źródła finansowania transakcji bieżącychKalkulacja kosztów alternatywnych
źródeł finansowania bieżącegoFinansowanie handlu zagranicznego
Dr Piotr Szczepankowski 135
Czynniki kształtujące strategie krótkookresowego finansowania zagranicznego
Dostęp do walutowych kontraktów terminowych jeżeli możliwe jest zawieranie transakcji terminowych na rynku walutowym, to w kalkulacji kosztów finansowania można pominąć wpływ ryzyka kursowego,
Efekt oddziaływania ryzyka kursowego na aktywa i zobowiązania firmy szczególnie wtedy, gdy nie istnieje lub jest słaby rynek walutowych kontraktów terminowych
Dr Piotr Szczepankowski 136
Czynniki kształtujące strategie krótkookresowego finansowania zagranicznego
Stopień awersji do ryzyka eliminowanie ryzyka kursowego wiąże się z ponoszeniem wyższych kosztów finansowych, związanych z wyborem określonej techniki osłonowej
Asymetria podatkowa występuje wtedy, gdy lokalne prawo podatkowe w odmienny sposób traktuje zyski i straty kursowe z operacji zagranicznych i z kontraktów terminowych; wynika z tego konieczność oszacowania kosztów źródeł finansowania, po uwzględnieniu opodatkowania oszczędności wynikających z różnic kursowych
Ryzyko polityczne
Dr Piotr Szczepankowski 137
Źródła finansowania transakcji bieżących
Pożyczki firm zagranicznych czynnikami branymi pod uwagę w tym przypadku są: lokalne koszty kredytów, zasady opodatkowania, waluta pożyczki, oczekiwane zmiany kursu walutowego w okresie spłaty kredytu
Pożyczki w walutach lokalnych banków komercyjnych dobre, gdy tańsze od pożyczek od firmy macierzystej oraz wtedy, gdy ryzyko kursowe jest istotne; pożyczki te mogą przybrać formę: kredytów obrotowych i w rachunku bieżącym, linii kredytowych, overdraftu, kredytu rewolwingowego, dyskonta weksli handlowych
Dr Piotr Szczepankowski 138
Źródła finansowania transakcji bieżących
Kredyt obrotowy i w rachunku bieżącym może to być kredyt otwarty lub kasowy
Linia kredytowa umożliwia ona finansowanie, w umownym okresie i w granicach określonych limitów, szeregu następujących po sobie, powtarzalnych transakcji handlowych, bez obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu
Overdraft odmiana linii kredytowej; finansowanie niezbędnych wydatków bieżących firmy w przypadku powstania debetu na rachunku bieżącym kredytobiorcy
Dr Piotr Szczepankowski 139
Źródła finansowania transakcji bieżących
Kredyt rewolwingowy jest to forma odnawialnej linii kredytowej; bank zobowiązuje się do odnawiania linii kredytowej po każdym wygaśnięciu dotychczasowej umowy, na warunkach pierwotnej umowy kredytowej; firmy płacą także odsetki od niewykorzystanej części środków finansowych (od 0,125% do 1%); po upływie 2-ch lub 3-ch lat umowa jest przez bank renegocjowana
Dyskonto weksli handlowych lub ciągnionych na dany bank
Dr Piotr Szczepankowski 140
Źródła finansowania transakcji bieżących
Krótkoterminowe papiery wartościowe weksle komercyjne
Euroweksle przedrostek „euro” ma wskazywać, iż weksle komercyjne są wystawione w obcej walucie i sprzedawane poza granicami kraju wystawcy; są emitowane przez większe korporacje międzynarodowe
Dr Piotr Szczepankowski 141
Kalkulacja kosztów alternatywnych źródeł finansowania bieżącego
Analiza polega na porównaniu efektywnych kosztów źródeł finansowania
Istotą rachunku jest zbadanie wpływu oczekiwanej dewaluacji (lub rewaluacji) waluty lokalnej na efektywne koszty krajowych pożyczek krótkoterminowych oraz porównanie ich z kosztami zaciągnięcia ekwiwalentnych kredytów w innej walucie (bez oceny możliwości zabezpieczenia ryzyka walutowego)
Są dwa warianty rachunku kalkulacyjnego: (a) bez uwzględnienia obowiązującego w kraju opodatkowania dochodów firmy, (b) z uwzględnieniem krajowej stopy opodatkowania dochodów firmy.
Dr Piotr Szczepankowski 142
Kalkulacja kosztów alternatywnych źródeł finansowania bieżącego
WARIANT I – BEZ PODATKÓWEfektywny koszt zaciągnięcia ekwiwalentnej pożyczki
zagranicznej w walucie lokalnej:Rz = Rk * (1 – d) – d
gdzie:Rk – oprocentowanie ekwiwalentnej pożyczki krajowej,d – stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo – e1) / eo]Stopa dewaluacji, przy której koszt pożyczki zagranicznej
i krajowej byłyby takie same:d* = (Rz – Rk) / (1 + Rz)
Dr Piotr Szczepankowski 143
Kalkulacja kosztów alternatywnych źródeł finansowania bieżącego
WARIANT II – Z PODATKIEMEfektywny koszt zaciągnięcia ekwiwalentnej pożyczki
zagranicznej w walucie lokalnej:Rz = Rk * (1 – d) * (1 – Tk) – d
gdzie:Rk – oprocentowanie ekwiwalentnej pożyczki krajowej,d – stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo – e1) / eo]Tk – krajowa stopa podatku dochodowegoStopa dewaluacji, przy której koszt pożyczki zagranicznej
i krajowej byłyby takie same:d* = (Rz – Rk) / (1 + Rz)
Dr Piotr Szczepankowski 144
Komentarz do „granicznej” stopy dewaluacji
Jeżeli dewaluacja na rynku będzie większa od „granicznej” stopy dewaluacji (d*), to wówczas należałoby finansować działalność kredytem w walucie lokalnej (krajowej),
Jeżeli dewaluacja na rynku będzie mniejsza od „granicznej” stopy dewaluacji (d*), to wówczas należałoby finansować działalność kredytem w walucie obcej (zagranicznej),
Jeżeli dewaluacja na rynku będzie róna „granicznej” stopie dewaluacji (d*), to wówczas koszt kredytu lokalnego jest taki sam jak kredytu dewizowego.
Dr Piotr Szczepankowski 145
Przykład
Firma polska rozważa zaciągnięcie rocznego kredytu obrotowego na sfinansowanie swojej produkcji eksportowej. Kredyt mógłby być udzielony w PLN lub w EUR. Oprocentowanie kredytu złotowego wynosi aktualnie 15% rocznie, a kredytu dewizowego 8% rocznie. Bieżący kurs kasowy EUR wynosi 4,35 PLN. Roczny kurs terminowy EUR określony jest na 4,45 PLN. Stopa podatkowa wynosi 19%. Jaki jest efektywny koszt zaciągnięcia pożyczki dewizowej? Przy jakiej stopie dewaluacji złotego koszt kredytu złotowego byłby taki sam jak kredytu dewizowego?
Dr Piotr Szczepankowski 146
Metody finansowania handlu zagranicznego
Zapłata gotówką Akredytywa dokumentowa Weksel ciągniony (trata) Inkaso dokumentowe Konsygnata wysłanie towaru do składu handlowego
importera, sprzedaż ich przez importera i rozliczanie się ze zrealizowanej sprzedaży
Rachunek otwarty, czyli wpłata zaliczki przez importera Faktoring i forfaiting Handel wiązany kompensata towarowa (barter),
kompensata finansowa (kupno towarów na rynkach zagranicznych za sprzedaż na nich eksportowanych wyrobów), sprzedaż zwrotna (dostarczenie za granicę towarów, które zostały wytworzone z wykorzystaniem importowanych komponentów)
Dr Piotr Szczepankowski 147
Wady i zalety wybranych form finansowania handlu zagranicznego
Forma Ryzyko kredytowe i walutowe
Zalety Wady
Zapłata gotówką Niskie Eksporter nie musi zaciągać kredytów obrotowych
Ogranicza sprzedaż eksportową lub możliwości importera
Inkaso Niskie lub średnie Umożliwia zachowanie kontroli nad wysyłką towarów i płatnościami
Jeśli odbiorca nie odbierze towaru brak płatności
Akredytywa Średnie lub wysokie Koszty importera, a nie eksportera; odpowiedzialność za płatność przechodzi na bank
Dostawa przed płatnościami
Dr Piotr Szczepankowski 148
Tematyka 11Przepływy finansowe w firmie międzynarodowej
Do głównych czynników różnicujących charakter przepływów finansowych w firmie działającej w skali międzynarodowej zalicza się:
Zróżnicowanie lokalnych systemów podatkowych,
Wpływ ryzyka politycznego, Koszty transakcyjne, Ryzyko kursowe.
Dr Piotr Szczepankowski 149
Kanały transferu środków finansowych z filii zagranicznej do firmy macierzystej
Na wybór odpowiedniego kanału transferu środków finansowych wpływ mają następujące kryteria:
sieć powiązań finansowych z zagranicą,wielkość obrotów zagranicznych,typ własności filii,zakres produkcji filii,lokalne regulacje prawne.
Dr Piotr Szczepankowski 150
Kanały transferu środków finansowych
Wypłata dywidend,Opłaty licencyjne i za usługi
menedżerskie,Ceny transferowe,Manipulowanie terminami płatności,Pożyczki fasadowe,Przymusowe reinwestycje.
Dr Piotr Szczepankowski 151
Wypłata dywidend
Ten kanał transferu stanowi w skali globalnej ponad 50% wypłat realizowanych przez filie swoim jednostkom macierzystym,
Czynniki wpływające na wybór tego kanału transferu to:
a) podatki,b) rezerwy finansowe i brak możliwości inwestycyjnych
lub możliwości inwestycyjne, ale możliwe do pokrycia innym niż wewnętrzny i tańszym kapitałem,
c) ryzyko kursowe i ograniczenia dewizowe,d) stosowany przez firmę macierzystą współczynnik
wypłat dywidend.
Dr Piotr Szczepankowski 152
Opłaty za usługi licencyjne, menedżerskie i inne
Opłaty licencyjne (royalities) są procentowo od zysków brutto lub kwotowo określoną płatnością za prawo do wykorzystywania znaku firmowego, patentów, technologii itp., które pochodzą od firmy macierzystej,
Opłaty menedżerskie są wynagrodzeniem zatrudnionych w filii menedżerów pochodzących z firmy macierzystej oraz opłatami za konsulting, szkolenie kadry lokalnej itp.
Opłaty te są wygodnym kanałem transferu, szczególnie, że nie są kwestionowane przez władze lokalne (m.in. skarbowe), nie podlegają też restrykcjom dewizowym.
Dr Piotr Szczepankowski 153
Ceny transferowe
Cena transferowa to cena ustalona przez korporację do wymiany towarowej wewnątrzkorporacyjnej,
Cena transferowa umożliwia: redukcję podatków, obniżenie płaconych ceł, przezwyciężenie ograniczeń dewizowych.
Motyw obniżenie podatków dla eksportu towarów z filii do firmy macierzystej:
a) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest większa od stopy podatkowej w kraju działania filii, to ceny transferowe być jak najwyższe, bo wtedy filia jako eksporter ma duże przychody, z których płaci mały podatek, a firma macierzysta jako importer ma wysokie koszty, które obniżą jej wysoki podatek,
b) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest mniejsza od stopy podatkowej w kraju filii, to ceny transferowe powinny być jak najmniejsze, bo wtedy firma macierzysta jako importer produktów filii ma niskie koszty, ale i tak płaci mniejszy podatek, a filia ma małe przychody, z których zapłaci niski podatek.
Dla importu produktów przez filię z firmy macierzystej należy powyższe uwagi odczytać odwrotnie.
Dr Piotr Szczepankowski 154
Manipulowanie terminami płatności
Jest to kanał dość efektywny, a przy tym „dyskretny”
Polega na opóźnianiu lub przyspieszaniu płatności bieżących zobowiązań powstających w obrotach między filiami a korporacją transnarodową,
Opóźnianie płatności stosowane jest wtedy, gdy stopa procentowa w kraju macierzystym jest wyższa od stopy w kraju filii,
Przyspieszanie jest stosowane, gdy stopa procentowa w kraju filii jest wyższa od stopy procentowej w kraju macierzystym.
Dr Piotr Szczepankowski 155
Pożyczki fasadowe
Pożyczka fasadowa polega na tym, że firma macierzysta deponuje fundusze w wybranym banku międzynarodowym, który z kolei kredytuje działalność wskazanej filii zagranicznej do wysokości złożonego depozytu
Odsetki od depozytu są niższe od kosztu pożyczki udzielonej filii, co ma zastąpić prowizję bankową; poza tym należy pamiętać o różnicach podatkowych.
Dr Piotr Szczepankowski 156
Pożyczki fasadowe
KORZYŚCI: Oszczędności odsetkowe powstające dzięki
finansowaniu filii w krajach o wysokich stopach procentowych,
Oszczędności podatkowe, Zaplanowanie transferu planowanych spłat
odsetek i rat kapitałowych, Uzyskanie dostępu do zablokowanych
funduszy pieniężnych w sytuacji występowania restrykcji dewizowych.
Dr Piotr Szczepankowski 157
Przymusowe reinwestycje
Stosowane wtedy, gdy są restrykcje dewizowe związane z transferem funduszy z danego kraju,
Filia inwestuje wtedy w aktywa finansowe na rynku lokalnym, z których osiąga dodatkowe zyski, które finansują potem kolejne inwestycje rzeczowe.
Dr Piotr Szczepankowski 158
Tematyka 12Międzynarodowe rynki finansowe Międzynarodowe rynki finansowe są skoncentrowane
wokół tzw. międzynarodowych centrów finansowych (MCF).
Zadaniem MCF jest transfer zagranicznych funduszy pieniężnych od inwestorów krajowych i zagranicznych do pożyczkobiorców (użytkowników kapitału) w zamian za obietnicę uzyskania wyższej stopy zwrotu w rezultacie międzynarodowej alokacji tych funduszy.
Główne MCF świata to: Nowy Jork, Tokio i Londyn, bowiem rynki te spełniają wszystkie kluczowe funkcje finansowe MCF,
Mniej ważne MCF to Paryż, Zurych, Genewa, Frankfurt, Amsterdam, Singapur, Hongkong.
Dr Piotr Szczepankowski 159
Kluczowe funkcje MCF
Transfer lokalnych (krajowych) funduszy pieniężnych, zgromadzonych przez lokalnych inwestorów do krajowych pożyczkobiorców,
Dostarczanie zagranicznych funduszy krajowym podmiotom ekonomicznym,
Transfer krajowych funduszy do zagranicznych pożyczkobiorców,
Transfer funduszy do tzw. offshore.
Dr Piotr Szczepankowski 160
Istota i zadania centrum finansowego typu offshore
Centrum finansowe, które przyjmuje depozyty od nieznanych inwestorów prywatnych i instytucjonalnych oraz lokuje je w wybrane przedsięwzięcia.
Najbardziej znane offshore świata to: Jersey, Wyspa Man, Luksemburg, Kajmany, Bahama, Antyle Holenderskie, Bahrajn i Kuwejt.
Dr Piotr Szczepankowski 161
Rynki MRF
MRF oparty jest na systemie eurowalutowym, czyli na każdej walucie wymienialnej, którą zdeponowano w banku działającym poza granicami kraju pochodzenia tej waluty oraz na papierach wartościowych denominowanych w walutach wymienialnych sprzedawanych poza granicami krajów ich emisji,
MRF obejmuje międzynarodowy rynek obligacji (tzw. euroobligacje), międzynarodowy rynek akcji oraz międzynarodowy rynek kredytowy.
Dr Piotr Szczepankowski 162
Rynek eurokredytów
Eurokredyty obejmują pożyczki bankowe denominowane w walutach, które nie są rodzinnymi walutami banków udzielających tych pożyczek. Są udzielane innym bankom, przedsiębiorstwom oraz rządom innych krajów.
Największy udział na rynku mają pożyczki eurodolarowe, bowiem od depozytów dolarowych poza USA nie są wymagane rezerwy obowiązakowe.
Eurokredyty są na ogół udzielane w formie kredytów konsorcjalnych.
Dr Piotr Szczepankowski 163
Kredyt konsorcjalny
Udzielany przez grupę banków na duże przedsięwzięcia inwestycyjne podejmowane przez korporacje międzynarodowe lub rządy wielu krajów.
Grupa konsorcjalna składa się z:a) Banku wiodącego organizatora konsorcjum,
przygotowującego prospekt pożyczkowy, w którym określa się oczekiwania kredytowe, oprocentowanie, harmonogram spłaty, sytuację ekonomiczną pożyczkobiorcy; bank ten daje około 10% funduszy; prospekt jest adresowany do wybranych banków, które wybiera potencjalny pożyczkobiorca lub bank wiodący,
b) Banku zarządzającego dającego najwięcej funduszy, bo aż 75%,
c) Banku partycypacyjnego daje ok. 15% funduszy
Dr Piotr Szczepankowski 164
Kredyt konsorcjalny - koszty
Spłaty w formie tzw. spłat balonowych – małych najpierw, coraz większych później,
Prowizje:a) przygotowawcza,b) od zaangażowania środków (od
niewykorzystanych środków),c) Agencyjna Inne opłaty: za konieczność podniesienia
rezerw, wstępna opłata agregacyjna, za prospekt itp.
Dr Piotr Szczepankowski 165
Segmenty międzynarodowych rynków obligacji
I. Rynek euroobligacji rynek papierów dłużnych emitowanych w kluczowych walutach międzynarodowych, zawsze poza granicami kraju emitenta. Są to:
papiery na okaziciela, odsetki są zazwyczaj wolne od podatku od zysków
kapitałowych, są na ogół emitowane przez KTN, duże firmy
krajowe, rządy, banki i instytucje finansowe, przygotowaniem ich emisji i sprzedażą zajmują się
konsorcja subskrypcyjne (złożone z banków inwestycyjnych)
Dr Piotr Szczepankowski 166
Segmenty międzynarodowych rynków obligacji
II. Rynek obligacji zagranicznych to rynek papierów dłużnych emitowanych przez zagranicznych pożyczkobiorców i sprzedawanych na danym krajowym rynku kapitałowym, denominowanych w walucie lokalnej kraju plasowania emisji.