Fiskídag námsefni

Námsefni fyrirmiðstig grunnskóla

Kennsluleiðbeiningar fyrir „Fiskídag“

Til kennara: Námsefnið „Fiskídag“ er hluti af átaki sem unnið er innan samstarfsverkefnis Matís ohf. og lykilhagaðila í íslenskum sjávarútvegi. Gerð námsefnisins var styrkt af Lýðheilsusjóði Embæt-tis Landlæknis og AVS rannsóknasjóði í sjávarútvegi. Markmið átaksins er að auka neyslu ungmenna á �ski og vekja þau til umhugsunar um �ölbreytileika hans og hvaða næringarlega gildi hann hefur. Einnig er markmiðið að kenna nemendum hvernig best sé að vinna með �sk, eyða mýtum tengdum honum og gera eldun og neyslu �sks að ánægjulegri upplifun.

Efnið er aðgengilegt öllum á veraldarvefnum á heimasíðunni www.�skidag.is. Það er hugsað sem stuðningur fyrir þá kennara sem vilja auka og dýpka umræðu nemenda um �sk og fyrir þá sem hafa áhuga á því að vinna meira með �sk sem hráefni með nemendum sínum. Efninu fylgja sjónvarpsþættir, uppskriftir og ítarefni, m.a. meðhöndlun á �ski, matreiðsla og næringarfræði.

Inngangur Námsefnið „Fiskídag“ �allar um �sk á �ölbreyttan hátt, meðhöndlun hans, næringu og mikilvægi. Námsefnið er ætlað nemendum á efsta stigi grunnskóla en einnig er hægt nýta efnið fyrir framhaldsskóla. Efnið er miðað við nemendur á aldrinum 12 – 16 ára. Námsefnið er samið með markmið heimilisfræði í huga en efnið nýtist einnig í öðrum námsgreinum. Hægt er að nota námsefnið sem þemaverkefni en einnig er hægt að brjóta það upp og taka einn hluta fyrir í einu.

Námsefninu er ætlað að auka áhuga nemenda á neyslu �sks og vekja þá til umhugsunar um það hvernig aukin neysla �sks getur stuðlað að hollu og næringarríku mataræði. Markmiðið með námsefninu er að auka þekkingu nemenda á �ski, kenna þeim rétt handtök við meðhöndlun hans, eyða mýtum sem hafa fylgt �ski í gegnum árin og kenna þeim að matreiða �ölbreytta og bragðgóða �skrétti.

Námsefnið er byggt í kringum „Fiskídag“ sjónvarpsþættina og efni hvers þáttar er í samræmi við efni hvers ka�a. Matreiðslumaður vinnur með �skmeti, kennir ýmis vinnubrögð sem þarf að beita við meðhöndlun á �ski, �allar um mýtur tengdar �ski og matreiðir í lokin einn einfaldan �skrétt. Í námsefninu er til viðbótar ítarefni tengt næringarfræði, �ölbreytileika �skmetis og uppskriftir. Allt námsefnið er aðgengilegt á heimasíðunni www.�skidag.is.

Fiskur – mikilvægi og hollustaFiskur er mjög holl fæða og hefur hann verið á borðum Íslendinga frá uppha� byggðar. Embætti landlæknis mælir með því að �sks sé neytt að minnsta kosti tvisvar í viku. Sam-kvæmt hæfniviðmiðum aðalnámskrár grunnskóla í heimilisfræði er greininni ætlað að �alla um manninn, líf hans og lífsskilyrði, líkamlegar og andlegar þar�r. Einnig að stuðla að góðu heilsufari, heilbrigðum lífsháttum og neysluvenjum. (Mennta- og menningar- málaráðuneytið,2011, bls. 152). Því er mikilvægt að brýna fyrir nemendum að neysla �sks er mikilvæg. Fiskur er næringarrík fæða sem inniheldur m.a. hágæðaprótein og sne�lefni eins og joð og selen (Magnúsdóttir, 2005). Í ráðleggingum frá Embætti landlæknis um mataræði og næringarefni kemur fram að feitur �skur sé auðugur af D-vítamíni og löngum ómega-3 �tusýrum, þessi næringarefni �nnast í fáum öðrum matvælum en �ski. Embætti landlæknis mælir með að borða bæði feitan og magran �sk. Fiskur virðist hafa jákvæð áhrif á heilsuna, m.a. hjarta- og æðasjúkdó-ma.

Í heimilisfræði gefst tækifæri til að hafa áhrif á lífsstíl nemenda með markvissri fræðslu um hollustu og holla matargerð (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011, bls. 152). Hér fyrir neðan koma nánari lýsingar á þeim helstu næringarefnum sem �skurinn inniheldur:

Ómega-3 �tusýrur: Fjölómettaðar og mikilvægar �tusýrur, þær eru nauðsyn-legar byggingareiningar í frumuhimnum og himnum frumulí�æra. Ómega-3 �tusýrur taka þátt í stjórnun blóðþrýstings, nýrnastarfsemi, blóðstorknunar, sýkingar, ónæmisviðbrögðum og annarri ve�astarfsemi. Langar ómega-3 �tusýrur (20 kolefnisatóm eða �eiri) eru einkennandi fyrir �sk�tu.

D-vítamín: Í raun hormón en ekki vítamín því að líkaminn getur myndað það í húðinni, fái hún næga geislun frá sólinni. Á Íslandi er myrkur mikinn hluta sólarhringsins á veturna, Íslendingar verða því að gæta þess að fá D-vítamín úr fæðunni. D-vítamín er í mjög fáum fæðutegundum. Einu fæðutegundirnar sem eru auðugar af D-vítamíni eru lýsi, �sklifur og sumar feitar �sktegundir. Aðalhlutverk D- vítamíns í líkamanum er að styrkja bein og tennur.

Prótein: Hágæðaprótein er að �nna í �ski. Líkaminn þarf prótein til þess að byggja upp og endurnýja ve� líkamans. Einnig til þess að mynda ýmis lífsnauðsynleg efni svo sem ensím, hormón og mótefni.

Joð: Bestu joðgjafarnir eru �skur og sjávarafurðir. Joð er nauðsynlegur hluti skjaldkirtilshormóna en þau stjórna meðal annars orkunýtingu líkamans. Með því að borða �sk í aðalmáltíð nokkrum sinnum í viku og �skiálegg sem oftast, ætti okkur ekki að skorta joð.

Selen: Bestu selengjafarnir eru m.a. �skur og sjávarafurðir. Mest er af selen í lifur, nýrum, hjarta og milta. Selen er nauðsynlegur hluti ensíms sem verndar �ölómettaðar �tusýrur í frumum og frumuhimnum gegn þránun. (Magnúsdóttir, 2005)

Silungur: Samheiti fyrir urriða og bleikju. Silungur er lax�skur sem li�r bæði í vötnum og sjó á Norðurslóðum. Silungur getur orðið allt að 100 cm langur og 15 kg. Litur silungsins er mjög breytilegur og eru heimkynni hans upprunalega í Evrópu. Á undanförnum árum hefur bleikju- eldi aukist verulega á Íslandi.

Mynd 1. BleikjaMynd: Jón B. Hlíðberg

Bláskel: Vex neðarlega í �örum einkum á 5 – 10 metra dýpi. Bláskel njörvar sig niður með skeggi. Bláskel er jurtaæta, sjór streymir stöðugt inn og út um skelina og þannig fær hún fæðu sína. Bláskel er nýtt til matar á Íslandi og auðvelt er að nálgast hana víða um land.

Mynd 2. BláskelMynd: Jón B. Hlíðberg

Blálanga: Meðalstór eða stór, langur og mjósleginn þorsk�skur. Á höku hennar er lítill skegg- þráður. Blálanga getur orðið allt að 155 cm, hún er grá að lit að ofan og á hliðum en ljósgrá að neðan. Blálanga �nnst allt í kringum Ísland og li�r hún á sjávarbotni.

Mynd 3. BlálangaMynd: Jón B. Hlíðberg

Lax: Við Ísland er mikið um lax, laxinn er rennilegur �skur og straumlínulaga. Laxinn hrygnir í ám og vex þar upp í sjógöngustærð. Hann gengur þá til sjávar að vori eða fyrri hluta sumars. Í sjó vex hann þar til hann er kynþroska. Í sjó li�r laxinn á ýmsum smá�skum svo sem loðnu og sandsílum. Þegar hrygningartíminn nálgast heldur laxinn í átt til árinnar sem hann á rætur að rekja til og hrygnir þar. Laxeldi er í vexti á Íslandi og 2014 var framleiðslan rí�ega 12.000 tonn, sem var 4.000 tonnum meira en 2013.

Mynd 4. LaxMynd: Jón B. Hlíðberg

Skötuselur: Mjög hausstór og kjaftvíður. Skötuselur er með tvo bakugga, sá fremri er með löngum og linum gisstæðum geislum. Fremsti geislinn getur hreifst í allar áttir og notar skötuselurinn hann sem eins konar veiðistöng til að lokka að sér bráð. Við Ísland hefur skötuselurinn einkum haldið sig í hlýja sjónum við suðaustur- og suðvesturströndina. Skötuselur er botn�skur sem liggur gjarnan á botninum og lúrir eftir bráð og �skar með „veiðistönginni“. Litur hans fer eftir botnlagi og lit botnsins.

Mynd 5. SkötuselurMynd: Jón B. Hlíðberg

Ýsa: Straumlínulaga og allþéttvaxinn �skur. Litur ýsunnar er grár- eða blágrænn á baki en silfurgljáandi á hliðum. Hún �nnst allt í kringum Ísland. Ýsan er grunnsævis- og botn�skur og er fæða hennar �ölbreytileg. Ýsan er veidd allt í kringum landið en síst þó við suður- og norðausturströndina.

Mynd 6. ÝsaMynd: Jón B. Hlíðberg

(G. Jónsson, J. Pálsson, 2006; G.P. Ólafsson, 1995; Hafrannsóknarstofnun, 2013; Lýsi hf., 2013; Icelandic Fisheries 2013; Landssamband �skeldisstöðva 2014; Fiskbókin, 2015).

Nánar er hægt að lesa um �sktegundirnar í Fiskbókinni, www.�skbokin.is

Þorskur: Straumlínulaga og rennilegur �skur. Á höku hans er áberandi skeggþráður. Algen-gasti litur þorsksins er gulgrár á baki og hliðum með þéttum dökkum smáblettum. Þorskurinn er botn�skur sem li�r á ýmsu dýpi og helsta æti hans eru ýmsir smá�skar. Hann er frekar staðbundinn fyrstu árin en leitar svo í heitari sjó til þess að hrygna. Hann er veiddur allt í kringum Ísland.

Mynd 7. ÞorskurMynd: Jón B. Hlíðberg

Lýsi: Ýmist lifrarlýsi (unnið úr lifur þorsk�ska) eða búklýsi (t.d. loðnulýsi) með mjög hátt hlutfall af �ölómettuðum �tusýrum og auðugt af A- og D- vítamíni. Lýsi styrkir vöxt tanna og beina, hefur góð áhrif á sjónina, styrkir hjarta- og æðaker� og byggir upp viðnám gegn ýmsum kvillum.

Mynd 8. Lýsispillur

Prótein Fita Ómega 3

langar

Joð Selen

Blálanga 16 g 1 g 0,5 g

Lax 20 g 12 g 2g 30 µg 28 µg

Silungur 19 g 12 g 2 g 25 µg 36 µg

Skötuselur 16 g 1 g 0,5 g 15 µg 40 µg

Bláskel 10,5g 3 g 0,6 g 140 µg 21 µg

Ýsa 18 g 0,6 g 0,3 g 191 µg 39 µg

Þorskur 18 g 0,6 g 0,3 g 45 µg 28 µg

Þorskalýsi 0 g 100 g 20 g 0g 0g

Krakkalýsi 0 g 100 g 24 g 0 g 0 g

Í tö�unni hér til hægri sést næringargildi í hverri �sktegund fyrir sig auk lýsis.

Upplýsingar eiga við hráan �sk:

Af þessum �skum teljast lax og silungur til feitra �ska. Feitir �skar geyma �tu að mestu leyti í vöðvum en magrir �skar geyma �tu í lifur (Matís, 2013).

Næringarefni í 100g af ætum hluta

Hlutverk kennarans: Hlutverk kennarans er fyrst og fremst að vera leiðbeinandi, að styðja við nemendur og kenna þeim verklag við meðhöndlun og eldun á �ski. Kennarinn þarf að taka mið af ólíkum þörfum nemenda sinna og tengja námið við daglegt líf þeirra og gera það þannig merkingarbært (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011).

Skipulag og kennsluhættirÍ aðalnámskrá grunnskóla kemur fram að kennsluhættir í list- og verkgreinum þur� að mótast af virkni og sköpun þar sem verkefni nemenda eru áþreifanleg afurð (Mennta- og menningar- málaráðuneytið, 2011). Ekki er nóg að lesa um �skinn, skoða myndir af honum og myndskeið heldur verða nemendur að fá að iðka fagið. Þessu er hægt að ná fram með því að leyfa nemen-dum að vinna með ferskan �sk og reyna réttu handbrögðin við meðhöndlun hans með leiðsögn frá kennara. Þannig fá nemendur að prófa sig áfram, gera mistök og læra af þeim auk þess sem þau geta lært hvert af öðru. Nám í verkgreinum felst í því að nemendur vinni verklega vinnu sem reynir á hug þeirra og hönd. Í gegnum skilningarvitin geta nemendur a�að sér þekkingar í gegnum skoðun, lykt og smökkun (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011). Undir leiðsögn kennara fá nemendur tækifæri til að prófa sig áfram og skapa þá lokaafurð sem þeir vinna að sem í þessu tilfelli er �skréttur af einhverju tagi.

Í gegnum námsefnið „Fiskídag“ eiga nemendur að fá tækifæri til þess að vinna með ferskan �sk, �aka hann, roð�etta, beinhreinsa og �eira. Kennari getur notað sjónvarpsþættina sem einskonar innlögn fyrir það sem taka á fyrir í kennslustundinni. Þættirnir eru átta talsins og í hverjum þeirra eru tekin fyrir ákveðin atriði tengd �ski, farið í gegnum ákveðin vinnubrögð, til dæmis beinhreinsun. Matreiðslumaðurinn fer í gegnum ákveðnar mýtur sem hafa fylgt �sk- inum og sjávarfangi og í lokin er eldaður einfaldur og gómsætur �skréttur. Hver þáttur er 6 – 8 mínútur.

Nemendur horfa á hvernig matreiðslumaðurinn vinnur með �skinn, eftir þáttinn getur kennari rætt við nemendur um efni þáttarins, farið y�r uppskriftina sem tekin var fyrir og farið í gegnum hráefnin. Næst ri�ar hann upp vinnubrögðin með nemendum og ley�r þeim að prófa sjálfum að meðhöndla �skinn og matreiða réttinn eftir uppskriftinni.

Þættirnir og námsefnið er þannig uppbyggt að hægt er að skipta því niður og taka hvern þátt fyrir sig, til dæmis einn þátt í mánuði eða taka þættina í röð og skapa einhverskonar sjávarfangsþema í kringum námsefnið þar sem nemendur vinna með �sk á �ölbreyttan hátt. Einnig er hægt að taka hvern þátt og búta hann niður ef kennari vill leggja sérstaka áherslu á ákveðin atriði. Þetta námsefni er hægt að nýta við samþættingu við aðrar námsgreinar, t.d. náttúrufræði, lí�ræði, textíl og smíði svo einhver dæmi séu tekin.

Hlutverk kennarans frh: Það er ábyrgð kennarans að kynna efnið vel fyrir nemendum og ræða við þá um sjávarfang; næringargildi , �ölbreytileika, ferskleika og meðhöndlun. Einnig er mikilvægt að kennari skapi jákvæða um�öllun meðal nemenda um �sk og mikilvægi hans sem hluta af hollu og næringar-ríku mataræði. Einnig er gott að setja umræðu um neyslu �sks og vinnslu hans í samhengi við nærumhver� nemenda. Gera þeim grein fyrir mikilvægi sjálfbærni og samspili umhver�s- og félagslegra þátta í tengslum við �sk og �skneyslu. Í umræðum sem slíkum er hægt að leggja fram spurningar eins og:

Þessar spurningar eru aðeins settar fram sem dæmi en hægt er að bæta við �eiri spurningum eða fækka þeim eftir því hvernig umræður þróast og hvar áhugi nemenda liggur.

Samkvæmt hæfniviðmiðum fyrir list og verkgreinar í aðalnámskrá grunnskóla eiga nemendur að vera hæ�r til að hagnýta þá þekkingu og leikni sem þeir hafa öðlast til þess að takast á við �ölbreytt viðfangsefni og hafa sjálfbærni að leiðarljósi í vinnu sinni. Nemendur eiga einnig að geta beitt þeirri tækni sem námsgrein þeirra býður upp á og gera grein fyrir þeim hugtökum sem tengjast viðfangsefnum þeirra hverju sinni. Auk þess eiga þeir að sýna ábyrga og örugga umgengni við vinnu og frágang á vinnusvæði ( Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011, bls. 142).

Það kemur einnig fram í hæfniviðmiðum aðalnámskrár grunnskóla að nemendur eigi að geta tjáð sig um heilbrigða lífshætti og tengsl þeirra við heilsufar og sett það í samhengi við ábyrgð hvers og eins á eigin heilsufari. Nemendur eiga að geta matreitt einfaldar og hollar máltíðir og nýtt það hráefni sem þeir eru að vinna með hverju sinni sem best. Auk þess eiga þeir að geta unnið sjálfstætt eftir uppskriftum og notað til þess algengustu mæli- og eldhúsáhöld (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011, bls. 154).

Nemendur eiga einnig að hafa sjálfbærni í huga við vinnu í heimilisfræði og tengja hana við viðfangsefni heimilisfræðinnar og átta sig á uppruna matvæla og meta útlit, gæði þeirra og hvernig best sé að geyma þau (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011, bls. 155). Ábyrgð kennarans er sú að nemendur séu búnir að ná góðum tökum á þeirri færni sem gerð er krafa um samkvæmt aðalnámskrá grunnskóla.

• Hvað vita nemendur um fisk?• Hvað vilja nemendur vita um fisk?• Hafa þau sjálf prófað að elda fisk?• Hver er uppáhalds fiskrétturinn þeirra?• Hvaða aðgengi hafa nemendur að fiski? • Hafa þeir veitt fisk?• Hvað vita nemendur um fiskvinnslu?• Fiskveiðar - sjór og vötn• Sjálfbærni fiskveiða – umhverfissjónarmið

Kafli 1 –ÝsaÝsa hefur verið einn vinsælasti fiskur á borðum Íslendinga í gegnum árin

og er það enn. Í þessum kafla er ýsan elduð en fyrst þurfa nemendur að

læra það hvernig hægt er að þekkja mun á ferskum og gömlum laxi.

Hæfniviðmið:

• Að vekja nemendur til umhugsunar um ferskleika fisks

• Að nemendur geti notað skynfæri sín til að meta gæði fisks og þekki lyktina af skemmdum fiski

• Að nemendur þekki þau hráefni sem þeir vinna með

• Að nemendur geti matreitt einn einfaldan fiskrétt

• Að vekja nemendur til umhugsunar um hreinlæti við matreiðslu og að þeir geti haldið starfstöðvum sínum hreinum og skipulögðum

Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og leggur fyrir framan

nemendur tvö laxa- eða þorskflök (eitt alveg nýtt og annað vikugamalt).

Passa þarf upp á að kaupa fiskinn sem á að geyma tímanlega og hafa við

0-4°C helst á ís. Lýsingar á ferskleika og skemmdareinkennum á bæði

soðnum og hráum flökum af mögrum hvítum fiski eins og þorski, ýsu og

ufsa má sjá hér,

http://www.kaeligatt.is/media/uppsetning/Leidbeiningar_um_mat_a_ferskleika_gaedum.pdf

Kennari kynnir fisktegundina fyrir nemendum og leyfir þeim að finna lyktina

af flökunum og snerta þau. Nemendum er gefið tækifæri til að lýsa lykt og

áferð fiskflakanna. Nemendur og kennari horfa síðan á þátt nr. 1 í sjón-

varpsþáttaröðinni „Fiskídag“.

Eftir að nemendur hafa horft á þáttinn kynnir kennarinn fyrir nemendum

uppskriftina sem þau munu vinna með og þau hráefni sem þarf til að elda

fiskréttinn.

Vinnutilhögun:

Framkvæmd:

Besta leiðin til að meta ferskleika og gæði fisks (og annarra matvæla) er

að nota skynfærin okkar (skynmat). Við notum sjón-, lyktar-, bragð- og

snertiskyn við að meta gæði fiskins.

Mikilvægt er að ræða við nemendur um þá galla sem við sjáum á fiskinum

eins og blóðbletti, bein og orma og einnig gefur litur og áferð á flökum

ákveðnar hugmyndir um ferskleika.

Nemendur þurfa að nota snertiskynið til að meta áferð fiskholdsins, t.d.

með fingri, nemendur ýta þá á fiskholdið til þess að athuga hvort fiskurinn

sé enn stinnur.

Miklu máli skiptir að nemendur noti lyktarskyn sitt til þess að meta lyktina

af fiskinum. Við erum mjög næm fyrir ýmsum efnum sem myndast í fiski

þegar hann skemmist, eins og ýmsum brennisteins- og köfnunarefnissam-

böndum. Nemendur geta lært að þekkja lykt sem er einkennandi fyrir

ferskan fisk.

Mun auðveldara er fyrir nemendur að þekkja skemmdareinkenni á heilum

fiski en flökum. Því er mikilvægt að nemendur takist á við það að meta

ferskleika fisks í flökum. Það mun hjálpa þeim að meta ferskleika og gæði

fisks í framtíðinni því að nánast allur fiskur er seldur flakaður og því þarf

að meta ferskleika og gæði með því að horfa á flökin í fiskborði áður en

þau eru keypt.

Lýsing á lykt Nýr Viku gamall

Þorskur Fersk, hlutlaus, þörunga-, sjávar-,

graslykt

Súr mjólk, ediksýra, úldin

Lax Fersk þang, hlutlaus, gúrka, hey,

málmlykt

Súr borðtuskulykt, úldin

Hráefni:

½ kg ýsa

1 tsk. sjávarrétta

kryddblanda frá

Pottagöldrum

(t.d. Leyndarmál

hafmeyjunnar)

3 msk. heilhveiti,

má nota hvítt hveiti,

spelt eða blöndu af öllu,

hvað sem hentar best

Salt og pipar

4 Pítubrauð

4 stökk salatblöð

(t.d. lambhagasalat,

eikarblöð)

1-2 tómatar

Uppskrift 1: Ýsa í pítubrauði

Aðferð:1. Skerið ýsuna í bita og

stráið kryddblöndunni yfir.2. Veltið fiskinum upp úr

heilhveiti og steikið á pönnu.

3. Saltið og piprið.4. Hitið pítubrauðin í ofni.5. Opnið brauðið vel og raðið inn eftir smekk ,

fiskinum, grænmetinu og sósunni.

Ýsa í pítubrauði frh.

Jógúrtsósa með agúrku:

350 g grískt jógúrt

Safi úr einni sítrónu

1 msk. hunang

2 tsk. dijonsinnep

1 agúrka

2 hvítlauksrif

PiparAðferð:

1. Setjið jógúrtið í skál, bætið í sítrónusafa, hunangi

og sinnepi og blandið vel saman.

2. Skerið agúrku í tvennt, hreinsið kjarnann frá og rífið afganginn með grófu

rifjárni út í jógúrtið.

3.Skrælið og maukið hvítlauksrifin og bætið

saman við.4. Piprið eftir smekk.

Næringargildi í 100 g er u.þ.b. Orka 523 kJ / 123 kcal Fita 0,8 g þar af - mettaðar fitusýrur 0,2 g Kolvetni 16,5 g Trefjar 1,5 g Prótein 11,7 g Salt 0,2 g

Kafli 2 –BlálangaBlálanga er þorskfiskur með ílangt vaxtarlag, hún hefur verið álitin ein-

hverskonar millistig milli þorsks og áls, henni svipar til þorsks en er löng

eins og áll. Hún getur orðið allt að tveir metrar á lengd. Í þessum kafla er

blálanga elduð en fyrst er fjallað um hollustu lýsis.

Hæfniviðmið:

• Að nemendur viti úr hvaða tegundum lýsi er helst unnið

• Að nemendur viti hvaða næringarefni eru í lýsi

• Að nemendur geti notað skynfæri sín til að meta gæði fisks og þekki lyktina af ferskum fiski



• Að nemendur geti matreitt einn einfaldan fiskrétt eftir hvern þátt


Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir nemendum ferska

blálöngu. Kennari kynnir fisktegundina fyrir nemendum og leyfir þeim að

finna lyktina af fiskinum og snerta hann. Nemendur og kennari horfa síðan á

þátt nr. 2 í sjónvarpsþáttaröðinni „Fiskídag“.

Eftir að nemendur hafa horft á þáttinn kynnir kennarinn fyrir nemendum


fiskréttinn.

Vinnutilhögun:

Fróðleikur um lýsi

Lýsi er olía unnin úr fitu fisks og sjávarspendýra. Lýsi er almennt skipt upp

í tvo flokka:

1) Lifrarlýsi (unnið úr lifur þorska, ufsa og hákarla)

2) Búklýsi unnið úr heilum fiski (unnið úr sardínum, ansjósum, loðnu og

kolmunna)

Lýsi er auðugt af A, D og E vítamínum. D vítamín gegnir mikilvægu

hlutverki við verndun beina. D-vítamín er í fáum fæðutegundum en lýsi og

feitur fiskur eru þær fæðutegundir sem hafa mest af D-vítamíni. Lýsi inni-

heldur fremur lítið af mettuðum fitusýrum en mikið af fjölómettuðum

ómega-3 fitusýrum, EPA og DHA, sem eru manninum lífsnauðsynlegar.

Rannsóknir hafa sýnt að ómega-3 fitusýrur í lýsi, og þá sérstaklega EPA og

DHA, hafa jákvæð áhrif á hjarta- og æðasjúkdóma. Rannsóknir hafa enn

fremur sýnt að DHA hefur mikilvægu hlutverki að gegna í þroska heila og

taugakerfis barna.

Á heimasíðu Lýsis er hægt að lesa sig meira til, www.lysi.is.

Hér er linkur á bæklinginn „Af hverju á ég að taka lýsi?“

https://issuu.com/lysi1/docs/lysi-broschure/3?e=0

Hráefni:

4 stk ciabatta brauð

eða rúnnstykki

600 g blálanga

½ kúrbítur

Olía til steikingar

Salt og pipar

4 msk. majónes

½ sítróna

8 salatblöð

8 basilíkublöð

Uppskrift 2: Blálönguborgari


4. Steikið hvorutveggja á sömu pönnunni í um 2 mín

á hvorri hlið.5. Smyrjið majónesi á brauðið og raðið salat-blöðum á brauðbotninn.

6. Leggið kúrbítinn á salatblaðið og þar næst

blálönguna.7. Setjið basilíkublöðin ofan á og síðan hinn

helminginn af brauðinu.Aðferð:

1. Skerið brauðið í tvennt og ristið á vel heitri grill-pönnu (má eining gera á

venjulegri pönnu).2. Skerið blálönguna í

sneiðar.3. Skerið kúrbítinn í þunnar sneiðar eftir

endilöngu.

Blálöngu borgari frh.

Kafli 3 - Lax (beinhreinsun)

Hæfniviðmið:

• Að nemendur geti beinhreinsað fisk




• Að nemendur geti matreitt einn einfaldan fiskrétt • Að vekja nemendur til umhugsunar um hreinlæti við matreiðslu og að þeir geti haldið starfstöðvum sínum hreinum og skipulögðum

Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir nemendum fersk-

an lax. Kennari kynnir fisktegundina fyrir nemendum og leyfir þeim að finna

lyktina af laxinum og snerta hann. Nemendur og kennari horfa síðan á sjón-

varpsþáttinn um beinhreinsun .

Eftir að nemendur hafa horft á þáttinn ræðir kennari við þá um efni hans,

uppskriftina sem þau munu vinna eftir og þau hráefni sem þarf til að elda

fiskréttinn. Nemendur fá ferskan lax, því næst æfa þeir sig í því að bein-

hreinsa til þess þurfa þeir góðan plokkara. Kennari sýnir nemendum hvar

beingarðurinn liggur, er þeim innan handar og leiðbeinir við verkið.

Vinnutilhögun:

Beinhreinsun:

Flakið er snyrt og bein fjarlægð úr því. Það er gert á þann hátt að nem-

endur renna fingrunum eftir holdinu til þess að finna beinin. Ef þau finna

bein fjarlægja nemendur þau með því að skera þau burt eða tína þau úr

holdinu til dæmis með plokkara eða flísatöng.

Hráefni:

1 laxaflak

Olía til steikingar

Salt og pipar

2 hvítlauksrif

Safi úr einni sítrónu

3 tómatar

1 lárpera (avocado)

8 taco skeljar

8 stilkar kóríander

(má vera steinselja)

Uppskrift 3: Laxa tacos

Aðferð:

1. Skerið laxinn í bita.

2. Steikið laxinn í olíu á

pönnu , saltið og piprið.

3. Skrælið hvítlaukinn og

maukið, setjið yfir fiskinn

ásamt sítrónusafanum.

4. Skerið tómata og

lárperu í bita.

5. Setjið fiskinn,

tómatana og lárperuna í

taco skeljarnar

og stráið steinselju

eða kóríander yfir.

Laxa tacos frh.

Næringargildi í 100 g er u.þ.b. Orka 725 kJ /174 kcal Fita 11,3 g þar af - mettaðar fitusýrur 1,4 g Kolvetni 8,1 g Trefjar 1,6 g Prótein 9,3 g Salt 0,1 g

Kafli 4 – Skelfiskur

Skelfiskur er notað sem yfirheiti yfir ýmis lindýr eða krabbadýr en ekki

fisk. Lindýr eru t.d. kræklingur, kúfskel, ostrur og hörpuskel. Krabbadýr

eru m.a. rækja og humar. Hafa skal í huga að skelfiskofnæmi er algengt

matarofnæmi.

Upplýsingar um kræklingatínslu:

Sumir svifþörungar í sjó geta myndað eiturefni. Þessi eiturefni geta síðan

safnast upp í kræklingum þar sem þeir nærast á svifþörungum. Það getur

valdið skelfiskeitrun þar sem menn og dýr veikjast eftir neyslu á

eitruðum skelfiski. Fylgst er með fjölda eitraðra svifþörunga vikulega frá

vori og fram á haust. Á upplýsingavef Hafrannsóknastofnunnar um

vöktun eiturþörungar er sagt til um hvenær sé óhætt að tína kræklinga í

Hvalfirði, Breiðafirði, Eyjafirði og Mjóafirði eystri,

http://www.hafro.is/voktun/.

Hæfniviðmið:

• Að gera nemendum grein fyrir mögulegum eitrunum við neyslu skel- fisks

• Að nemendur geti aflað sér upplýsinga um hvenær óhætt er að tína krækling


• Að nemendur geti notað skynfæri sín til að meta gæði fisks og þekki lyktina af ferskum skelfiski




Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir nemendum

nokkra kræklinga. Kennari kynnir skelfiskinn fyrir nemendum og fjallar um

möguleika á eitrun séu þeir ekki meðhöndlaðir á réttan hátt eða tíndir á

réttum tíma. Kennari leyfir nemendum að finna lyktina af kræklingnum og

snerta hann. Nemendur og kennari horfa síðan á þátt nr. 4 í þáttaröðinni

„Fiskídag“ þar sem unnið er með skelfisk.



fiskréttinn. Kennari verður þeim innan handar og leiðbeinir þeim við verkið.

Vinnutilhögun:

Hráefni:

100 g skalotlaukur

4 hvítlauksrif

3 stórir vel þroskaðir

tómatar

1 búnt fersk basilíka

2 tsk hreinn grænmetiskraftur

Pipar

350 g pasta (má vera hvaða tegund sem er)

500 g kræklingur (bláskel)

50 g smjör

1½ dl mysa/hvítvín

Salt

Uppskrift 4: Bláskeljapasta


Bláskeljapasta frh.

Aðferð:1. Saxið skalotlauk og

hvítlauk og hitið í örlítilli olíu í potti.

2. Skerið tómata gróft og bætið út í pottinn ásamt

saxaðri basilíku (helming af uppgefnu magni).3. Bætið grænmetis-

kraftinum út í og piprið, látið malla í um mínútu

við vægan hita.4. Sjóðið pastað sam-

kvæmt leiðbeiningum á pakkanum.

5. Setjið mysu/hvítvín í pott og bætið bláskel í pottinn, setjið lok á og látið vera á hitanum í

nokkrar mínútur eða þar til skeljarnar hafa opnast.

6. Sigtið pastað þegar það er soðið og hrærið smátt skornu smjöri

saman við.7. Hellið kræklingum og tómatmauki yfir pastað

og blandið varlega saman.8. Saxið afganginn af

basilíkunni og stráið yfir.

Kafli 5 – Saltfiskur (menning og hefðir)

Í þessum kafla er fjallað um saltfiskinn í tengslum við fiskmenningu Íslend-

inga.

Saltfiskverkun og saltfiskssala er sú atvinnugrein sem hvað mesta þýðingu

hefur haft fyrir þjóðarbú og atvinnulíf Íslendinga á nítjándu og tuttugustu

öld. Snemma var lögð áhersla á vönduð vinnubrögð og góða meðferð það er

að blóðga fiskinn strax eftir veiði, kæla vel og salta sem fyrst eftir að í land

var komið. Íslenskur saltfiskur þótti snemma afbragðs vara og var því tiltölu-

lega auðvelt að selja hann í samkeppni við aðrar þjóðir, jafnvel á umtalsvert

hærra verði. Stöðug aukning var í framleiðslu saltfisks seinni hluta 19.

aldarinnar og framundir 1930, mestur mun útflutningurinn hafa komist í 80

þúsund tonn á einu ári, en var oftast á bilinu 30-50 þúsund tonn. Saltfisk-

framleiðslan hafði mikil áhrif á myndun byggðakjarna hér á landi, enda

krafðist framleiðslan mikils vinnuafls sérstaklega þegar þurrkaður fiskur var

meginuppistaða útflutningsins. Útflutningstekjur þjóðarinnar uxu hratt og

tækifæri gafst til að flytja inn ýmsan varning og munaðarvörur.

Hvað er saltfiskur ?

Saltfiskur er venjulega unninn úr þorski, en einnig hafa aðrar bolfisktegundir

verið nýttar í saltfiskverkun, svo sem ufsi, keila, langa, blálanga og ýsa.

Fiskurinn er flakaður eða flattur og síðan saltaður og verkaður. Söltun er

ævaforn aðferð til að geyma matvæli.

(Saltfiskhandbókin)

Hér má sjá ítarlegra efni þar sem kennarinn getur lesið sig til um saltfisk-

framleiðslu og sögu hennar:

http://www.matis.is/media/baeklingar/Saltfiskur_baeklingur_LoRes.pdf

http://www2.matis.is/media/frettir/Saltfiskbokin.pdf

Hæfniviðmið:

• Að vekja nemendur til umhugsunar um þátt saltfiskvinnslu í sögu Íslendinga

• Að vekja nemendur til umhugsunar um mikilvægi fiskvinnslu á Íslandi

• Að vekja nemendur til umhugsunar um menningu og hefðir Íslendinga varðandi fiskneyslu





Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir nemendum útvatnaðan

saltfisk. Kennari kynnir afurðina fyrir nemendum og leyfir þeim finna lyktina af

fiskinum og snerta hann. Nemendur og kennari horfa síðan á þátt nr. 5

í þáttaröðinni „Fiskídag“.



fiskréttinn. Kennari verður þeim innan handar og leiðbeinir þeim við verkið.

Vinnutilhögun:

Hráefni:

Pizzubotn (sjá uppskrift hér fyrir neðan)

Pizzusósa (sjá uppskrift hér fyrir neðan)

250 g útvatnaður saltfiskur

1 mozzarellakúla

125 g rifinn mozzarellaostur

2 msk söxuð steinselja

Hvítlauksolía

Uppskrift 5: Saltfiskpizza


Saltfiskpizza frh.Pizzubotn:

Hráefni:

200 g hveiti

50 g rúgmjöl

6 g þurrger

1 tsk hunang

1½ tsk salt

3 dl Vatn

Aðferð:1. Blandið saman öllu

hráefninu í pizzubotninn og hnoðið vel.

2. Látið hefast í 30 – 40 mínútur. Gott er að gera pizzusósuna á meðan.

Saltfiskpizza frh.Pizzusósa:

Hráefni:

2 hvítlauksgeirar

200 g niðursoðnir tómatar

1 msk tómatpúrra

2 ferskir tómatar

1 tsk þurrkuð basilíka, 4

blöð ef notuð er fersk

1 tsk þurrkuð bergminta

(oregano), 1 stöngull ef

notuð er fersk

Aðferð:Skrælið hvítlaukinn og maukið í mat-vinnsluvél ásamt öllu öðru hráefni.

Saltfiskpizza frh.

Pizzan sett saman

Aðferð:1. Fletjið út pizzudeig, bakið í um

5 mín. við 200°C, takið út úr ofninum og kælið aðeins.

2. Smyrjið sósunni yfir botninn.3. Skerið saltfiskinn í sneiðar og

dreifið á pizzuna.4. Myljið mozzarellakúluna gróft og stráið yfir ásamt rifnum osti.5. Bakið í um 200°C í um 15 mín eða þar til osturinn er bráðnaður.6. Stráið saxaðri steinselju yfir.

7. Hellið hvítlauksolíu yfir eftir smekk.

Kafli 6 – Þorskur (roðfletting)

Þorskur er ásamt ýsunni einn vinsælasti fiskurinn á borðum Íslendinga.

Hægt er að matreiða þorskinn á fjölbreyttan hátt.

Hæfniviðmið:

• Að nemendur geti roðflett fisk






Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir nemendum fer-

skan fisk. Kennari kynnir fisktegundina fyrir nemendum og leyfir þeim að

finna lyktina af fiskinum og snerta hann. Nemendur og kennari horfa síðan á

sjónvarpsþátt nr. 6.



fiskréttinn. Nemendur fá ferskan fisk þeir æfa sig í því að roðfletta, kennari

verður þeim innan handar og leiðbeinir við verkið.

Roðfletting: Fiskflak er lagt á borð og fyrir þá sem eru rétthentir snýr

sporðurinn til vinstri. Holdið á fiskinum snýr upp og byrjað er á því að skera

ugga af flakinu. Næst er hnífnum rennt á milli roðs og holds og hann dreginn

alla leið, athugið að oft þarf að beita hnífnum aðeins á ská. Markmiðið er að

sem minnst hold verði eftir í roðinu.

Vinnutilhögun:

Hráefni:

900 g þorskur

Salt og pipar

200 g tikka masala sósa

4 tortillakökur

180 g sýrður rjómi (10%)

1 agúrka eða kúrbítur

4 stökk salatblöð

Uppskrift 6: Tortilla þorskur

með tikka masala sósu

Aðferð:1. Skerið þorskflakið í bita

og steikið á pönnu.2. Saltið og piprið

þorskinn.3. Hellið tikka masala sósu

yfir fiskinn.4. Látið malla í um 2 mínútur á pönnunni.

5. Smyrjið sýrðum rjóma á tortillakökurnar.6. Setjið fiskinn á

tortilluna.7. Skerið agúrkuna í bita og setjið ofan á fiskinn

ásamt salatblaði og rúllið upp.


Kafli 7 – Skötuselur (næringarfræðsla)

Skötuselur er frekar ófrýnilegur en bragðgóður fiskur. Hann er talinn vera

hið mesta góðgæti. Hægt er að elda hann á mjög fjölbreyttan hátt.

Skötuselur er ríkur af D-vítamíni og joði.

Joð

Joð er eitt lífsnauðsynlegra steinefna. Joðskortur er útbreiddur víða um heim

og telst til alvarlegra heilsufarsvandamála af því hann getur bæði haft áhrif á

andlegan og líkamlegan þroska. Mest finnst af joði í fiski (bæði ferskum og

þurrkuðum) og öðru sjávarfangi, sérstaklega þangi og þurrkuðum sölvum.

Joðmagn annarra fæðutegunda fer t.d. eftir fóðri dýranna og jarðveginum

sem plönturnar eru ræktaðar í. Úti í heimi, á svæðum þar sem joðskortur er

landlægur, er joðbæting í matarsalt algeng aðferð til að auka joðneyslu.

Nægilegt joð fæst með því að borða fisk nokkrum sinnum í viku og neyta

mjólkurvara daglega. Joðbætt matarsalt getur bætt joðneyslu þeirra sem

hætt er við joðskorti, t.d. ungra stúlkna. Athuga þarf joðmagn fæðubótarefna

vel.

(Embætti Landlæknis)

Þari

Elsta heimild um neyslu á þörungum á Vesturlöndum má finna í Egilssögu.

Ákvæði um nytjar hér á landi eru einnig mjög gamlar, m.a. í Grágás og

Sturlungu. Söl voru nýtt í mestum mæli, þá marinkjarni og fjörugrös. Einnig

eru vísbendingar um notkun purpurahimnu. Þörungar voru einkum nýttir til

matar, sem skepnufóður, áburður og eldsneyti.

Söl, fjörugrös og marinkjarni voru einkum notuð til matar. Söl voru þeirra

verðmætust og juku þau verðmæti jarða töluvert. Söl má finna neðan til í

fjörunni og voru þau einkum tínd síðla sumars. Mikilvægt er að skilja eftir bút

af sölvunum svo að endurvöxtur geti orðið næsta vor og getur hann jafnvel

orðið meiri ef tínt er reglulega.

Eftirfarandi þörungategundir eru taldar vænlegar til matar og má finna í þó

nokkru magni við landið:

Beltisþari vex neðst í fjörunni og er oft í talsverðu magni. Hann líkist

Japansþara og er vinsæll til matar bæði í Asíu og á Vesturlöndum.

Stórþari er sá þari sem mest er af í kringum landið. Hann er lítið notaður til

matar.

Sjóarkræða líkist mjög fjörugrösum. Finnst þó mun víðar en þau og jafnvel í

mjög miklu magni.

Purpurahimna er sú tegund sem skilar mestum arði í eldi í heiminum.

Ræktuð í Kína, Japan og Kóreu. Um 11 tegundir af purpurahimnu (Poryphyra

ssp.) finnast hér við land og eru þær allar góðar á bragðið. Hún er seintekin

úr fjörunni.

Maríusvunta er allt í kringum landið. Hún líkist salati í útliti, er bragðgóð og

hægt að nota í ýmiss konar matvöru.

(Matís)

(Embætti Landlæknis)

Hæfniviðmið:

• Að nemendur geri sér grein fyrir mikilvægi joðs sem hluta af fæðu þeirra

• Að nemandi þekki helstu matarþörunga við strendur landsins




Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir nemendum ferskan

skötusel. Kennari kynnir fisktegundina fyrir nemendum og leyfir þeim að finna

lyktina af fiskinum og snerta hann.



fiskréttinn.

Vinnutilhögun:

Hráefni:

1 pk, um 400 g sobanúðlur

eða aðrar núðlur

4 msk sesamolía

500 g skötuselur

repjuolía til steikingar

salt og pipar

1 msk fínt rifinn engifer

5 msk sataysósa

4 stönglar dill

Uppskrift 7: Skötuselur með sobanúðlum


Skötuselur með sobanúðlum frh.

Aðferð:1. Setjið núðlurnar í

sjóðandi saltað vatn og bætið 1 msk sesamolíu í.

Sjóðið í um 2 mínútur og sigtið.

2. Skerið skötuselinn í litla bita og steikið á pönnu i blöndu af

sesamolíu og repjuolíu. Saltið og piprið og bætið

engifer út á pönnuna.3. Steikið skötuselinn í um 2 mínútur, bætið sesamfræjum út í.

4. Bætið sataysósu út á pönnuna ásamt gróft rifnu

dilli og blandið öllu varlega saman.

Kafli 8 - Hrár fiskurUndanfarið hefur hrár fiskur notið mikilla vinsælda, sér í lagi meðal ungs

fólks. Mikilvægt er að kenna nemendum rétta meðhöndlun á hráum fiski.

Hæfniviðmið:

• Að nemendur kunni að meðhöndla hráan fisk






Þegar unnið er með hráan fisk er mælt með því að fiskurinn sé fryst-

ur í að minnsta kosti 24 klst. áður en hans er neytt. Með frystingunni

er verið að tryggja það að öll sníkjudýr drepist. Frystingin á ekki að breyta

bragði fisksins. Kennari kynnir og útskýrir efni og verkefni tímans og sýnir

nemendum ferskan silung. Kennari kynnir fisktegundina fyrir nemendum og

leyfir þeim finna lyktina af fiskinum og snerta hann. Nemendur og kennari

horfa síðan á sjónvarpsþáttinn um matreiðslu á silungatartar.



fiskréttinn. Því næst æfa þeir sig í því að meðhöndla hráan fisk, kennari

verður þeim innan handar og leiðbeinir þeim við verkið.

Matreiðsla: í þessari uppskrift er unnið með hráan fisk og því þarf ekki að

elda hann. Mikilvægt er að gera nemendum grein fyrir því hvernig best er að

meðhöndla hráan fisk.

Vinnutilhögun:

Hráefni:

2 silungsflök

3 cm biti ferskur engifer

1 cm biti piparrót

1 rautt chili

8 graslaukar

Safi úr einni límónu

2 msk ristuð sesamfræ

Salt og pipar

Uppskrift 1: Silungatartar

Aðferð:1. Hreinsið og skerið silunginn í litla bita.

2. Rífið engifer og piparrót yfir fiskinn.

3. Saxið chili og skerið graslauk og bætið saman

við fiskinn.4. Saltið, piprið og bætið

límónusafanum í.5. Bætið sesamfræjum

saman við og blandið vel saman, stráið síðan örlitlu

af sesamfræjunum yfir.

Næringargildi í 100 g er u.þ.b. Orka 579 kJ /138 kcal Fita 6,3 g þar af - mettaðar fitusýrur 1,3 g Kolvetni 6,4 g Trefjar 1,8 g Prótein 13,1 g Salt 0,1 g

Heimildir:

Elísabet S. Magnúsdóttir. (2005). Næring og hollusta. Reykjavík: Mál og Menning.

Embætti landlæknis. Ráðleggingar um mataræði og næringarefni fyrir fullorðna og börn frá

tveggja ára aldri (bæklingur), 2006.

Fagur fiskur, www.fagurfiskur.is

Fiskbókin, http://fiskbokin.is/

Þóra Valsdóttir, Karl Gunnarsson, Róbert A. Stefánsson, Rósa Jónsdóttir (2011). Málþing um

matþörunga Stykkishólmi 26. Febrúar 2011. Skýrsla Matís 18-11.

Guðmundur Páll Ólafsson. (1995). Ströndin í náttúru Íslands. Reykjavík: Mál og menning.

Gunnar Jónsson og Jónbjörn Pálsson. (2006). Íslenskir fiskar. Reykjavík: Vaka – Helgafell.

Hafrannsóknarstofnun.(2013). Ástand nytjastofna á Íslandsmiðum 2012/2013 og

Aflahorfur fiskveiðiárið 2013/2014. Sótt af: http://www.hafro.is/undir.php?ID=26&REF=4

Icelandic Fisheries. Sótt af: http://www.fisheries.is/main-species/codfishes/blue-ling/

Ísgem (Íslenski gagnagrunnurinn um efnainnihald matvæla). Sótt af:

http://www.matis.is/ISGEM/is/umisgem/

Kæligátt. Sótt af: http://www.kaeligatt.is/neytendur/hollusta-fisks/

Landssamband fiskeldisstöðva. Sótt af:

http://www.sf.is/attachments/article/175/Fiskeldi%20%C3%A1%20%C3%8Dslandi%202014

%20FIF_GR.pdf

Lýsi hf. (2013). Þorskalýsi. Sótt af: http://www.lysi.is/

Matís (2013). Næringarefni í fiski. Sótt af: http://fraedsluvefur.rf.is/Undirflokkur/naering/

Mennta- og menningarmálaráðuneytið (2011). Aðalnámskrá grunnskóla: Almennur hluti.

http://www.fagurfiskur.is/

http://fiskbokin.is/

http://www.hafro.is/undir.php?ID=26&REF=4

http://www.fisheries.is/main-species/codfishes/blue-ling/

http://www.matis.is/ISGEM/is/umisgem/

http://www.kaeligatt.is/neytendur/hollusta-fisks/

http://www.sf.is/attachments/article/175/Fiskeldi%20%C3%A1%20%C3%8Dslandi%202014%20FIF_GR.pdf

http://www.sf.is/attachments/article/175/Fiskeldi%20%C3%A1%20%C3%8Dslandi%202014%20FIF_GR.pdf

http://www.lysi.is/Neytendavara/Thorskalysi/Thorskalysiifloskum/

http://fraedsluvefur.rf.is/Undirflokkur/naering/

Reyking sjávarafurða (2014). Sótt af:

http://www.matis.is/media/baeklingar/2014_04_07_Reyking_sjavarafurda_opnur_f_netid_

HiRes.pdf

Saltfiskhandbókin (2012). Sótt af: http://www2.matis.is/media/frettir/Saltfiskbokin.pdf

Veiðimálastofnun. Sótt af:

http://www.veidimal.is/default.asp?sid_id=24304&tre_rod=001%7C005%7C004%7C002%7C

&tId=1

http://www.matis.is/media/baeklingar/2014_04_07_Reyking_sjavarafurda_opnur_f_netid_HiRes.pdf

http://www.matis.is/media/baeklingar/2014_04_07_Reyking_sjavarafurda_opnur_f_netid_HiRes.pdf

http://www2.matis.is/media/frettir/Saltfiskbokin.pdf

http://www.veidimal.is/default.asp?sid_id=24304&tre_rod=001%7C005%7C004%7C002%7C&tId=1

http://www.veidimal.is/default.asp?sid_id=24304&tre_rod=001%7C005%7C004%7C002%7C&tId=1

Documents

Fiskídag námsefni