FIZIKALNA TERAPIJA

FIZIKALNA TERAPIJAFizikalna terapija je dio fizikalne medicine koji se bavi primjenom razliitih oblika fizike energije u svrhu :-lijeenja oboljelih i povrijedjenih osoba

-spreavanja pogoranja i recidiva oboljenja

-medicinske rehabilitacije

Primjenjuje se preko koe,rijetko sluzokoe,pravilno dozira i kontrolie,a efekat se zasniva na principu dejstva drai i reakcije organizma na tu dra.

Vrste drai koje se koriste u fizikalnoj terapijiVrsta draiOblast fizikalne terapije

KinetikaKineziterapija,radna,hidrokinezi terapija

Elektrohemijska elektroterapija

TermikaTermo.hidro,foto-helio.elektro i sonoterapija

Fotohemijska Fototerapija.,laseroterapija,helioterapija

Mehanika Hidroterapijamasaa.manuelna terapija,sonoterapija

Hemijska Balneoterapija,

TERMOTERAPIJA (lijeenje primjenom toplotne energije)-termoterapiju-lijeenje dodavanjem toplote tijelu

-krioterapija-lijeenje oduzimanjem toplote tijelu

Toplota je srednja kinetika energija atoma i molekula jednog tijela koji se neprestano kreu kada je temparatura tijela via od apsolutne nule (-273C). Temparatura je toplotno stanje jednog tijela koje zavisi od srednje brzine kretanja atoma i molekula.Toplota se prenosi s jednog tijela na drugoKondukcijom (provoenje) direktno prenoenje s mokekula na molekul i deava se u vrstom stanju,tj.direktno prenoenje toplote dodirom zagrijanog tijela ili medija sa povrinom koe.Konvekcijom (strujanje) prenoenje u medijima koji su u stalnom kretanju a to su tenosti i gasovi,tj nain prenoenja toplote pri emu estice jednog tijela prilikom odnoenja svoje toplotne energije mjenjaju mjesto u prostoru.Radijacijom (zraenje) prenoenje toplote u vidu elektromagntskih talasa bez posredovanja medija,kao izvor koristimo infracrveno zraenje.Konverzija je transformacijea elektrine energije visoko frekventnog elektromagnnetskog polja u toplotu(endogena toplota).Termoterapija se sastoji u primjeni toplote radi zagrijavanja tijela gdje se toplota prenosi sa termikog agensa na tijelo. Krioterapija je primjena hladnoe i transfer toplote je suprotan i hladnoa je fizioloki pojam.

TERMOREGULACIJA

Je proces odravanja konstantne temparature tijela. Toplota se u tijelu neprestano stvara kao produkt prometa materija i odaje de u spoljnu sredinu. Toplota se stvara u metabolikom procesu pretvaranja ATP u ADP preko koe( kondukcijom, konvekcijom, radijacijom, evaporacijom, znojenjem) i disanjem.

Temperaturu tijela reguliu nervni mehanizmi sistemom povratne sprege preko centra u hipotalamusu.

Termoreceptori koji se nalaze u koi alju signale preko kimene modine u hipotalamus. Kada je organizam u toploj diferentnoj zoni, aktiviraju se mehanizmi za odavanje toplote: u koi nastaje vazodilatacija, pa se tako poveava odavanje toplote (radijacija, konvekcija i kondukcija), a znojne ljezde lue znoj, koji odvodi toplotu kada isparava sa povrine koe.Kada je organizam u hladnoj diferentnoj zoni, aktiviraju se mehanizmi za uvanje i poveano stvaranje toplote: vazokonstrikcija krvnih sudova koe smanjuje odavanje toplote u spoljnu sredinu, a drhtanje dovodi do ubrzanja metabolizma i stvaranje toplote.

Navedeni mehanizmi funkcioniu i pri primjeni termoterapije i krioterapije.

TERMOTERAPIJAToplota to se koristi u lijeenju moe da se prenese na organizam iz spoljanjeg izvora kondukcijom i konvekcijom i to je egzogena toplota, ili moe da nastane u organizmu konvekcijom svjetlosne, elektrine ili zvune energije u toplotu i to je endogena toplota.Pod termoterapijom u uem smislu podrazumjeva se primjena egzogene toplote koja se dobija od zagrijevanja tijela i ta tijela su termoterapijski agensi i slue kao prenosioci toplote na tijela.Fizioloki pojmovi toplote i hladnoe oznaavaju subjektivni osjeaj osobe i percepcija toplote zavisi od stepena zagrijanosti nekog medijuma odreenog nejgovim fizikim svojstvima kao to su stepen provodljivosti,toplotni kapacitet i specifina toplota.

Temperatura pri kojoj organizam u spoljanju sredinu odaje najmanje toplote ili najmanje toplote prima iz nje, zove se indiferentna zona,tj podruje u kome ne osjeamo ni toplo ni hladno. Ona za parafin iznosi 52C, a za peloid 38-39C,vazduh 22-24C. U lijevo i udesno od nje se nalazi diferentna zona koja moe biti:a)topla diferentna zona- kada je temp.medijuma via od indiferentne temp.i ide do granice tolarancije a fizioloki se percipira sa porastom temp.kao toplo.vrue i vrelo.

b) hladna diferentna zona- kada je temp.medijuma nia od indiferentne temp.sve do granice tolerancije i fizioloki se percipira kao mlako,svjee,hladno i ledenoZatim slijedi taka granice tolerancije koja predstavlja stepen zagrijanosti medijuma koji je organizam u stanju da podnese bez osjeaja bola a jo ne izaziva destrukciju tkiva.Za vodu iznosi 45-46 st.C,parafin 70 st.C,suh vazduh 100-110 st.C. i na kraju temperature koje izazivaju smrt elije. granica indiferentna granica tolerancije zona tolerancije

elijska hladna topla elijska

smrt diferentna diferentna smrt

zona zonaPODJELA TERMOTERAPIJE

Prema smjeru kretanja toplote, termoterapije se dijeli na:

termoterapiju u uem smislu, odnosno proceduru pri kojoj se tijelu dovodi toplota, i

krioterapiju, proceduru pri kojoj se od tijela odvodi toplota.

Prema terapijskom izvoru, termoterapija se dijeli na:

-parafinoterapiju (terapiju parafinom)

-peloidoterapiju (terapiju ljekovitim blatom)-parafangoterapiju (terapiju parafangom)

-psamoterapiju (terapiju toplim pjeskom)

-terapiju toplim vazduhom-saunu (specijalni vid primjene termoterapije)-terapiju toplom vodom i vodenom paromU zavisnosti od povrine tijela na kojoj se djeluje, termoterapija se primjenjuje kao:-lokalna procedura (na jedan dio tijela)

-opta procedura (na cijeli organizam)

OPTE KARAKTERISTIKE TERMOTERAPIJSKIH AGENSADa bi jedan agens bio pogodan za primjenu u termoterapiji, mora da ispunjava sljedee uslove:

da ima veliki toplotni kapacitet, to znai da je sposoban da primi veliku koliinu toplote prilikom zagrijevanja

da ima nisku toplotnu provodljivost, to znai da primljenu toplotu sporo odaje u spoljanju sredinu

da ima visoku taku tolerancije. Taka tolerancije je stepen zagrijanosti tijela koji se moe podnijeti bez osjeaja bola. Ona za suv vazduh iznosi 100C, za vodu 44C, za peloid 50C, za parafin 65C

da je praktian za upotrebu

da je jeftin

FIZIOLOKI EFEKTI TERMOTERAPIJE aktivna hiperemija(ubrzanje cirkulacije, krvi i limfe)vazodilatacija

poveanje lokalnog metabolizma

poboljanje trofike i reaktivnosti tkiva smanjenje simptoma bola i smanjeje miinog tonusa

omekava fibrozno tkivo

dolazi do irenja perifernih krvnih sudova, krvnih sudova srca i bubrega, dok se krvni sudovi drugih organa ponaaju suprotno

poveanje tjelesne temperature, ubrzanje rada srca i disanja i smanjenje krvnog pritiskaINDIKACIJE I KONTRAINDIKACIJE ZA PRIMJENU TERMOTERAPIJE

Indikacije za primjenu termoterapije su: degenerativni (zglobni i vanzglobni) reumatizam

zapaljenski reumatizam u fazi remisije

stanja poslije povreda

laki poremeaji cirkulacije

spazmi glatke i poprenoprugaste muskulature

oteenja centralnog i perifernog nervnog sistema

hronina ginekoloka (adneksitisi) i uroloka (prostatitisi) oboljenja

Kontraindikacije za primjenu termoterapije su: opte kontraindikacije za primjenu fizikih agensa su (ubrzana sedimentacija,infektivne bolesti, teka srana oboljenja, rekonvalescencija, malignitet, krvarenja i sklonost ka njima)

varikoziteti, tromboza, tromboflebitis

teki poremeaji cirkulacije sa prateom gangrenom

trudnoaPARAFINOTERAPIJAParafin se dobija preradom nafte i mrkog uglja, i predstavlja smjesu visokomolekulskih ugljenovodonika. U vrstom stanju je u obliku krupnokristalne bjeliaste mase sa takom topljenja od 53C. U terapijske svrhe se koristi preieni tzv.medicinski parafin.Parafinska smjesa ima sve karakteristike dobrog termoterapijskog agensa: veliki toplotni kapacitet, nisku toplotnu provodljivost, visoku taku tolerancije (oko 65C), praktina za upotrebu (plastina je i elastina, lako se nanosi na kou i jo lake skida sa nje), i jeftina je.

Kada se primjeni na tkivo, parafinska smesa ispoljava sljedea djelovanja;

-termiko, tj. zagrijevanje tkiva, zahvaljujui svojstvima dobrog terapijskog agensa (ubrzanje krvotoka, limfotoka i likalnog metabolizma, i poboljanje elasticiteta koe i vezivnog tkiva)

-mehaniko, odnosno kompresivno, poto se pri hlaenju skuplja i ovrsne, tako da vri pritisak na tkiva

U fizikalnoj terapiji parafinska smjesa se primjenjuje u vidu lokalnih procedura, i to:

parafinska pakovanja za ekstremitete (parafinska smjesa sa takom topljenja od 52 do 60C) parafinskih maski za lice (parafinska smjesa sa temperaturom topljenja od 42 do 45C)

parafinska smjesa se nanosi na oboljelu regiju:

premazivanjem etkom

pomou gaze umoene u istopljenu parafinsku smjesu

umakanjem ekstremiteta (imerzijom)

rasprivanjem u vidu spreja

Parafinska smjesa se nanosi na kou licu u sloju debljine oko 1cm, a na ekstremitete u sloju debljine 2-3cm. Pokriva se plastinom folijom, pamunom tkaninom i vunenim ebetom ili slinom tkaninom, i na taj nain se formira parafinsko pakovanje.Aplikacija traje 20-40 minuta,poslije ega se ovrsla parafinska smjesa skida sa koe i tada je koa crvena,topla i oroena znojem.Jedna serija se sastoji od 10,15 ili 20 terapija ,a moe se ponoviti poslije pauze od 2-3 sedmice.

Terapijsko dejstvo

Toplotno dejstvo pri lijeenju parafinom jeste osnovno dejstvo,kompresija proirenih kapilara omoguava ravnomjernije i dublje prodiranje toplote.

Parafin djeluje:

-hiperemizirajue

-izaziva reapsorpciju patolokih produkata i otoka

-smanjuje bol i povien tonus miia

-poveava trofiku,turgor i elastinost koe. Indikacije za primjenu parafinoterapje:-postraumatska stanja

-degenerativni,zglobni i zapaljenski reumatizam(u fazi mirovanja)

-neuritisi,neuralgije

-hronina ginekoloka oboljenja

-oiljci nakon opekotina Kontraindikacije za primjenu parafinoterapije:-opte

akutna oboljenja

krvarenja i sklonosti krvarenju

TBC

-dekompenzacija srca

-proirene vene

PARAFANGOTERAPIJA

je homogenizovana i fino granulisana mjeavina parafina i pseudovulkanskog peloida-fanga.Proizvodi se u tablama koje se zagrijavaju na 6o st C a primjenjuje se u obliku lokalnih aplikacija na 50 st C.

Djelovanje parafanga je kombinacija djelovanja parafina i peloida,i to:

-termiko- zahvaljujui svojstvima dobrog termoterapijskog agensa koje imaju i parafin i peloid

-mehaniko-kompresivno zahvaljujui svojstvima parafina

-hemijsko-zahvaljui svojstima fanga

PSAMOTERAPIJA(terapija toplim pjeskom)

U terapiji se koristi sitnozrnasti pjesak koji se zagrijava u plitkim sudovima na suncu ili u elektrinim peima sa ugradjenim termostatima do temp.od 45 do 50 st C.

Lokalno se primjenjuje tako to se oboljeli dio tijela postavi u drveno sandue,prekrije slojem pjeska debljine 10-15 cm,terapija traje 20-30 min.

Opte procedure se ljeti primjenjuju na plaama u kombinaciji sa sunanjem i kupanjem. HIDROKOLATOR PAKOVANJAHidrofilni silikatni gel bentonit je fabriki upakovan u pamune vreice povezane u obliku dueka.Bentoniti apsorbuje veliku koliinu vode i zagrijavanjem postaje izvor toplote,zagrijavanje se vri pomou grijaa. SAUNA

je hipertermika procedura koja se sastoji u primjeni zagrijanog vazduha na temper.od 60 do 90 st C u specijalnoj prostoriji obloenoj drvetom i nekoliko klupa postavljenih na raznim visinama.Vlanost vazduha iznosi 5 do 20% i porastom temp.smanjuje se zasienost vazduha vodenom parom.Sutina saune kao terapijske procedure sastoji se u naizmeninm djelovcanju zagrijanog vazduha i hladne vode. KRIOTERAPIJA krioterapija(gr.=krios-led) je terapijska procedura pri kojoj se od tijela odvodi toplota i to primjenom leda ili vode ija je tempreratura blizu take mrnjenja(o-4stC).Krioterapija se iskljuivo primjenjuje kao lokalna procedura i to u trajanju od nekoliko sekundi do nekoliko mimuta jer dua primjena moe da izazove oteenje koe i potkonog tkiva

Bioloko djelovanje je najveim djelom posljedica promjena lokalne cirkulacije a reakcija krvnih sudova zavisi od duine trajanja procedura.-kratke procedure- izazivaju vazokonstrikciju krvnih sudova i smanjenje njihove propustljivosti(to djeluje antiedematozno i antiinflamatorno) -produenje aplikacije-(maksimalno 3o min) nastaje reaktivna hiperemija(irenje krvnih sudova),ija je uloga zatita tkiva od tetnog dejstva hladnoe(promrzline-nekroza elija)-dalje produenje aplikacije izaziva taloenje bjelanevina(krioglobulini) u tkivu i rigiditet miia,a moe nastati i nekroza elija.

-usporava brzinu metabolikih procesa u tkivima

-smanjuje bolove(analgetski) to usporava brzinu provodjenja impulsa du nervnih vlakana

-djeluje spazmolitino jer usporava prenoenje impulsa sa nerva na mii

-kratkotrajna kriomasaa facilitira miinu kontrakciju i djeluje povoljno na istezanje skraenih miia i mekih tkiva oko zgloba te se primjenjuje kao uvod u kineziterapiju. Aplikaciona tehnika

-lokalna pakovanja-sitni komadi leda se stave u plastinu kesu i direktno se aplikuje na kou,toplota se odvodi sa povrine tijela kondukcijom pri emu se led otapa.

-imerzija- gdje se oboljeli dio tijela uroni nekoliko sekundi u izdrobljenu ledenu masu ili vrlo hladnu vodu,a postupak se ponavlja 5-6 puta.

-kriomasaa tako to se kockicom leda nekoliko minuta(3-5) masira oboljela regija do pojave subjektivnog osjeaja arenja. Ozljede zdravih tkiva

Predozirane lokalne krio procedure mogu da izazovu :

-pretjerano rashladenje

-nekrozu elija

-smrzotine Indikacije za primjenu krioterapije su:-posttraumatska stanja-zatvorene povrede

-sva akutna bolna stanja

-eksudativna zapaljenja

-zapaljenski reumatizam

-promjene miinog tonusa kod oboljenja CNS-a

-uvod u kineziterapiju

Kontraindikacije za primjenu krioterapije-oteena cirkulacija

-bolesti praene vazospazmom(rejnoov sindrom)

-opstrukcija krvnih sudova(ateroskleroza,Birgerova bolest)

leukemija

-cerebrovaskularna i kardiovaskularna oboljenja

-oteenja senzibiliteta-defekti koe i potkonog tkiva

-hipersenzibline osobe TOPLOTA HLADNOA

Vazodilatacija

vazokonstrikicija

Relakascija muskulatureTonizacija muskulature

Stimulacija parasimatikusaStimulacija simpatikusa

irenje konih poraskupljanje konih pora

Poveanje propustljivostiSmanjenje propustljivosti

HIDROTERAPIJA

Hidroterapija(gr.hydar =voda)je oblast fizikalne terapije koja izuava bioloko dejstvo vode i mogunosti njene spoljanje primjene.

Dejstveni inioci-biloko djelovanje.

pri spoljnjoj temper. voda na organizam djeluje termiki i mehaniki a kada su u pitanju mineralne vode djeluje i hemijski.

1.termiki inioci-voda ima svojsta dobrog termoterapijskog agensa:veliki toplotni kapacitet,niska toplotna provodljivost i visoka taka tolerancije,voda putem konvekcije predaje toplotu tijelu koje se nadje u njoj.Njena indiferentna temp.je 34 do 35 st.C a taka tolerancije 43 do 46. stC.

U terapiji se koristi voda razne temper.,pri emu se razlikuje :-topla diferentna zona od 36 do 42 st.C(topla 36 -39 st.C,vrua 40-42 st.C.)

-indiferentna zona od 34-35 stC

-hladna diferentna zona od 0 do 33 st.C.(ledena 0-4 stC,hladna 5-20stC,svjea 21-27 stC,mlake 28-.33 st.C)

2.mehaniko djelovanje vode-na tijelo u vodi uvijek djeluje hidrostatski pritisak i potisak.

-hidrostatski pritisak je pritisak kojim voda svojom teinom(teina vodenog stuba)djeluje na tijelo koje je u njoj.Pritisak se prenosi na kou i krve sudove u njoj,mehaniki potiskujui krv u venske sudove i ka srcu,ime se podstie drenaa venske krvi.-sila potiska-Arhimedov zakon glasisvako tijelo potoplljeno u tenost gubi prividno u teini onoliko koliko iznosi teina njime istisnute tenosti.i zahvaljujui sili potiska tijelo potopljeno u vodu ima samo 10% svoje teine.

3.hemijski inioci

voda je dobar rastvara mnogih organskih i neorganskih materija. Te supstance su ili dio mineralnih voda kao to su (ugljen-dioksid,jod,radon,sumpor) ili se dodaju vodi(eterina ulja,ljekovite supstance) da bi se postigla odredjena biloka djelovanja.

Fiziloko i terapijsko dejstvo

jedna od karakteristinih reakcija koja nastaje u organizmu

primjenom vode je reakcija krvnih sudova koe i zavisi od temp.vode.1.djelovanje HLADNE DIFERENTNE ZONE

-prva faza-kratkotrajna primjena izaziva vazokonstrikciju,koa bljeda i hladna

-druga faza-produenje aplikacije nastaje aktivna hiperemija arteriola i kapilara,koa crvena i topla,-trea faza-produenje aplikacije izaziva pasivnu hiperemiju tj paralitinu vazodilataciju krvnih sudova koe,praenu stazom krvi,koa je hladna i cijanotina.

produenje trajanja optih procedura dovodi do prekomjernog odavanja toplote i snienja tjelesne temperature.

2.djelovanje INDIFERENTNE ZONE-prva faza-pri kratkotrajnoj primjeni nee nastati nikakve promjene na krvnim sudovima i izostaje poetna vazokonstikcija-druga faza-produenje aplikacije izaziva aktivnu hiperemiju,koa je crvena i topla

-trea faza-produenjem aplikacije nastaje pasivna hiperemija-paralitina vazodilatacija,koa je plavocrvena i edematozna.

Moe nastati pad krvnog pritiska i kolaps.

3.djelovanje-TOPLE DIFERENTNE ZONE-prva faza-kratkotrajna primjena izaziva kratkotrajnu vazokonstrikciju kao odbrambeni refleks.-druga faza-produenje aplikacije izaziva aktivnu hiperemiju,koa postaje crvena i topla

-trea faza-dalje prduenje izaziva pasivnu hiperemiju,koa je plavocrvena i edematozna

Produenje optih procedura izaziva poveanje tjelesne temper,pad krvnog pritiska i kolaps

REAKCIJAFAZAHLADNA DIFERENTNA ZONA INDIFERENTNA ZONATOPLA DIFERENTNA ZONA

POELJNAIvazokonstrikcijaaktivna hiperemijavazokonstrikcija

IIaktivna hiperemijaaktivna hiperemija

NEPOELJNAIIIpasivna hiperemija pasivna hiperemija pasivna hiperemija

IVTT RR, kolaps TT RR kolaps

Reakcija krvnih sudova na toplotno djelovanje vode zavisi i od povrine na koju voda djeluje pa moe biti:

-lokalna koja nastaje na mjest djelovanja vode i sastoji se u promjeni tonusa zida krvnih sudova koe zavisno od temperature-konsenzualna tj.pojava refleksne vazodilatacije na jednom ekstremitetu kada se na suprotni djeluje toplom vodom a vazodilatacija nastaje putem aksonskih refleksa.-opta- koja nastaje pri primjeni optih hidroterapijskih procedura i sastoji se od vazokonstrikcije ili vazodilatacije krvnih sudova unutranjih organa. Djelovanje hidroterapijskih procedura na organizam

1.Hladne hidroterapijske procedure:

- usporava se ritam disanja-produava se insiriju i ekspirijum i pauza izmedju njih

-kod kratkotrajne lokalne primjene se poveava nadraljivost ivaca

-kod due primjene dolazi do smanjenja provodljivosti nervnih vlakana(anestezija)-kod opte procedure djeluje nadraajno,poveava tonus simpatikusa

-smanjuje sranu frekvenciju i poveava snagu srane kontrakcije

-stimuliu cirkulaciju i djeluju osvjeavajue

2.Tople hidroterapijske procedure:

-ubrzava se ritam disanja-skrauje inspirijum i ekspirijum i pauza izmedju njih

-ubzava sranu frekvenciju

-stimuliu krvotok

-poboljavaju trofiku koe i potkonog tkiva

-poboljavaju resorpciju patolokih produkata metabolizma

-djeluju miorelaksantno i analgetski

PODJELA HIDROTERAPIJE1.Zavisno od temperature vode hidroterapijske procedure mogu biti:

-hladne

-indiferentne

-tople

2.zavisno od povrine na koju se primjenjuju mogu biti:

-lokalne ,kada se tretira jedan dio tijela

-opte,kada se tretira cijelo tijelo

3.U hidroterapijske procedure spadaju:

-komprese

-polivanje

-trljanje

-tuevi

-kupke

-hidrokineziterapija

KOMPRESE ili OBLOGE

Svaka kompresa se sastoji od:

-unutranjeg sloja(tkanine-flanela),presavijenog u 8-10 slojeva,natopljenog vodom koja moe biti hladna,indiferentna ili topla

-izolacionog sloja(mueme),koji spreava naglo hladjenje ili zagrijavanje unutranjeg sloja

-spoljanjeg sloja(vate,pekira).debljine 2-3 cm koji ima ulogu izolatora.

Komprese se primjenjuju kao:

-lokalne za jedan dio tijela

-opte za cijelo tijelo kada se unutranji sloj sastoji od arafa natopljenog vodom temperature 15-20 st.C, pri emu najprije nastaje vazokonstikcija krvnih sudova koe,praena osjeajem toplote,zatim slijedi reaktivna hiperemija praena snienjem temper koja traje 10-15 min,organizan stvara toplotu koja se ne odaje zbog izolacionog sloja komprese,poslije 30 min.dolazi do znojenja. POLIVANJEse vri vodom temp.20-34 st.C., u trajanju od 3-5 min.Primjenjuje se kao lokalna procedura,poveava tonus proirenih krvnih sudova i djeluje osvjeavajue i tonizirajue. TRLJANJE se izvodi preko vlanog pekira ili nakvaenom rukavicom,temp.vode je od 30-32 sr.C,djeluje tonizirajue.

VLANO UMOTAVANJEse postie tako to se pacijent umota platnenim arafom nakvaenim hladnom vodom(15-20stC.,) i dobor iscjedjenim, a preko se stavi ebe.prvo se javlja vazokonstrikcija u koi i osjeaj hladnoe, apslije 2-3 min nastaje reaktivna hiperemija.tempe.se sniava dok se temp.pokrivaa neizjednai sa temp.tijela. TUEVIse sastoje u primjeni mlaza vode pod pritiskom(mehaniki nadraaj) i razliite temp.(termiki nadraaj),iji intenzitet zavisi od tempe.vode i on je jai ako je temp.blia donjoj granici hladne diferentne zone i gornjoj granici tople diferentne zone.

Temper.vode moe biti stalna tokom cijele procedure ili se mjenja a procedura uvijek zapoinje sa toplom a zavrava sa hladnom vodom.

Temp.vode moe biti stalna tokom trajanja procedure ili se pri svakoj narednoj terapiji sniava za 1-2 st C ime se postie tonizitajui efekat.

Tempe.vode zavisi i od opteg efekta koji se eli postii primjenom tuiranja pa se za relaksaciju pacijenata primjenjuje voda temper. tople diferentne zone(36-44 stC), a za tonizaciju,tempe.hladne diferentne zone(4-34 stC)

Postoji vie vrsta tueva u zavisnosti od oblika izlaznog mlaza vode(kini,igliasti),smjera sa kojeg voda dolazi(cirkularni),pritiska i temp vode(arkoov,kotski).a)arkoov(strujni) gdje je mlaz vode pod pritiskom od 1-3 bara na udaljenosti 2-3 m,.temp.mlaza je 30-32 st.C,,prvo se tuira zadnja strana,bone i prednja rastresitim mlazom a zatim kompaktnim (gustim) svaki ekstremitet u istom smjeru,izbjegava se predio polnih organa,mlijenih ljezda kod ena i predio lica.

Serija se sastoji od 15-20 aplikacija,tokom serije ta se temp.postepeno sniava,vrijeme aplikacije produava,tako da se na kraju serije primjenjuje voda temp. 15-20 St.C u trajanju od 3-5 min.b)kotski tu gdje se naizmjenini primjenjuju dva mlaza vode,topli mlaz temp.38-42 st.C u trajanju od 30-60 sec,a zatim hladni mlaz temp.15-20st.C u trajanju 15-30 sec i to se ponavlja 4-5 x.c)podvodna tu masaa se satoji i primjeni mlaza vode pod pritiskom kroz vodu i predsavlja kombinaciju kupke i tua.Pacijent lei u kadi,izlazni pritisak je od 0,5 do 2 bara,mlaz vode je u smjeru cirkulacije venske krvi i limfe,temp.vode je 36-37 stC,procedura traje 10-20 min. HIDROKINEZITERAPIJA

Voda je pogodan medijum za terapijske aktivnosti,kao to su vjebe,plivanje,hodanje i tranje.

Aktivnosti u vodi se koriste za poveanje miine snage i izdrljivosti,za mobilizaciju zglobova,smanjenje spasticiteta,poboljanje balansa i koordinacije,za relaksaciju,smanjenje bola,miinog spazma i otoka.

Postoje brojne tehnike vjebi u vodi:-vjebe sa korienjem potiska- se izvode u stojeem,sjedeem ili leeem poloaju.Poto tijelo u vodi prividno gubi od svoje teine onoliko kolika je teina istisnute tenosti,sila miine kontrakcije potrebna za izvodjenje pokreta manja je u vodi nego izvan vode,a pri pokretima je i manji stres na zglobove koji nose teinu tijela.-tehnika zadravanja-relaksacija u vodi gdje je bolesnik pozicioniran tako da potisak potpomae pokret u traenom obimu

-tehnika stabilizacije u vodi koristi kokontrakcije miia koji sudjeluju u odravanju balansa i ravnotee-ponavljanje kontrakcije mogu biti izotonine i izometrine,izvode se nasuprot potisku a koriste se za poveenje miie snage i izdrljivosti.

KUPKE

Sprovode se u kadama od plastine mase,emajla , u bazenima.Temp.kupki se kree u rasponu od hladne do vrue i to:hladne(10-20st),svjee(21-27 st),mlake(28-33 st),indiferentne(34-35 st),tople(36-39 st),vrue(40-42 st)

Prema veliini tretiranog predjela djele se na:-lokalne-tretiraju se jedan,oba ili sva etiri ekstremiteta

-polukupke-tretira se polovina tijela do struka

-opte-tretira se cijelo tijelo osim glave.1-Lokalne kupke su:

a)Haufeove ili progresivno rastue kupke koje se o primjenjuju u lijeenju oboljenja periferne cirkulacije.Poetna temp.vode u kupkama je 35-36 st.C pa se ona postepeno u toku 10-12 min.poveava do 42-45-stC.Kada se dostigne ova temp.procedura ne zavrava ,ve se nastavlja jo 10-12 min..Pri ovako postepenom poveenju temp. vode izostaje poetna vazokonstrikcija krvnih sudova i odmah nastaje vazodilatacija(proirenje krvnih sudova koe,potkonog tkiva i miia)..b)naizmjenine kupke ili kontrastne kada se naizmjenino primjenjuje topla(39-40 stC u trajanju od 0,5 do 1 min) i hladna voda(20-25 stC u trajanju od 10-15 sec).Ove kupke imaju izrazito tonizirajui efekat na krvne sudove.Procedura zapoinje toplom vodom a zavrava hladnom,tokom jedne aplikacije treba 4-5 puta ponoviti postupak umakanja ekstremiteta u toplu a zatim u hladnu vodu.

2.Polukupke-prilikom izvodjenja polukupki pacijent sjedi u kadi,nivo vode je do umbiliksa,temp.vode iznosi 34-36 stC-(indiferentna temp.) a procedura traje 5-10 min.

3.Opte kupke:

se izvode u kadama,bazenima,otvorenim vodama kao to su more,rijeke,jezera.

a)kupke u kadama se izvode u terapijskim kadama,pacijent lei u kadi tako da je glava van vode,a ispod glave i na slobodni dio grudnog koa se stave hladne komprese ija je svrha da se spijei priliv krvi u mozak i ubrzanje sraanog rada.Prema hemijskom sastavu mogu bite:

-obine

-aromatine(borova kupka)

-mineralne(kada su u vodi rastvorene hemijske materije-(kuhinjska ili morska so)

-gasne rastvoreni gasovi(CO2,O2)

-ljekovite-rastvorene ljekovite materije(gorica,formalin)

b)terapijski bazeni-se koriste za hidrokineziterapiju,temp.vode iznosi 32-36 st.C,pune se obinom, termonineralnom ili morskom vodom.

c)Habard kada je esto lepirastog izgleda irine oko 1,8 m na jednom kraju(abdukcija ruku) i 1,2 m na drugom kraju(zaabdukciju nogu).temp.vode je 35-38 stC,trajanje procedure je 20 min a kada su u pitanju opekotine moe i due. DOZIRANJE HIDROTERAPIJEVoda kao fiziki agens ima najiri opseg doziranja,moe da se korosti u svim agregatnim stanjima,u irokom rasponu temp i pritisa zavisnio od indikacija.

Osnovni elementiza doziranje hidroterapijskih procedura su:

-veliinapovrine(lokalna ili opta)

-izbora procedura(tu,kupke itd.)

-intenziteta:

a) termikog koji je intenzivan kada je temp.vode ispod 20stC i preko 40stC ,pa u tom sluaju procedura treba da traje manje od 1 min.Slabijeg je intenziteta u zoni indiferentne temp.,pa procedura moe da traje 10,15,30 min. b) mehanikog nadraaja koji zavisi od hidrostatskog i direktnog mehanikog pritiska c) hemijski nadraaj zavisi od sadraja rastvorenih hemijskih materija u vodi.-trajanja procedure koje je u najuoj vezi sa intenzitetom termikog nadraaja,procedura treba da traje krae ukoliko je termiki nadraaj jai.Procedure koje traju due od 15 min.djeluju sedativno ako se primjeni voda indiferentne temp.procedure koje traju due od 60 min,ak i kada je voda u zoni indiferentne temp.,mogu djelovati negativno,izazivanjem paralitine vazodilatcije krvnih sudova koe.-trajanja serije terapija koja se sastoji od 10,15 ili 20 procedura, a u nekim sluajevima se moe primjenjivati dok se ne postigne maksimalan terapijski efekat,to moe iznositi 5-6 nedelja.

INDIKACIJE ZA PRIMJENU HIDROTERAPIJE

-degenerativni zglobni i vanzglobni reumatizam

-posttraumatska stanja

-oteenja centralnog i perifernog nervnog sistema

-oboljenja periferne cirkukacije

KONTRAINDIKACIJE

-opte

-visok krvni pritisak

-epilepsija

-infekcije koe,ekcemi i otvorene rane

_ MAGNETOTERAPIJAmagneoterapija(gr.magnetis=prirodni magnet)jeste oblast fizikalne terapije koja prouava bioloko dejstvo magnetnih i elektromagnetnih polja i mogunosti njihove primjene kod oboljelih.

Magnetne linije sile prodiru kroz sve materije:vazduh,ive organizme,metal skoro bez ikakvog otpora.

Elektrine i magnetne pojave su medjusobno povezane i uslovljene i predstavljaju vii oblik kretanja materije.Koliina naelektrisanja koja se kree izaziva magnetizam odnosno magnetno polje,koje se manifestuje mehanikim dejstvom na koliinu naelektrisanja koja se kreu.Magnetno polje stvaraju slobodne nalektrisane estice koje se kreu,kao i naelektrisane estice koje se kreu unutar atoma i molekula za koje su vezane.Za kvantitativno opisivanje magnetnog polja koje se koristi u fizikalnoj terapiji je vektor indukcije magnetnog polja,ija je jedinica tesla(T),odnosno militesla(mT) Podjela magnetoterapije

Magnetoterapija se djeli na terapiju primjenom:

1)konstantnog magneta ,kada se koriste:

-magnetne ploice(magnetofore)prenika 5-12 mm i debljine 2,5 mm,magnetno polje prodire u dubinu od 5 do 20 mm u zavisnosti od veliine ploice.-potkoviasti magnet,razliite veliine,u obliku potkovice koji se postavlja iznad oboljelog dijela tijela tokom dueg vremenskog perioda i najee se koristu za stimulaciju stvaranja kalusa.2)elektromagnetnog polja koje nastaje oko provodnika kada kroz njega tee struja.Linije sila su najgue ukoliko je provodnik u obliku navoja(solenoida).Magnetni efekat je najizraeniji ukoliko kroz provodnik protie naizmjenina struja.Sa promjenom intenziteta struje nastaju i promjene u intenzitetu elektromagnetnog polja(impulsno elektromagnetno polje).frekvencija impulsa se izraava u hercima i prema njoj se elektromagneti djele na :-niskofrekvente(do 100 Hz) koji imaju brojne pozitivne fizioloke efekte-visokofrekventne(do 1000Hz) koji se koriste iskljuivo u med.ustanovama.

Bioloko djelovanje magnetoterapijeMagnetoterapija ima:

-vazodilatatorno,antiinflamatorno,analgetsko i spazmolitino djelovanje-poboljava trofiku i regenerativnu sposobnost tkiva-djeluju na nivou elijske membrane( koja ima svoje naelektrisanje-membranski potencijal-koje se mjenja u toku razliitih patolokih stanja.

-utjee na propustljivost elijske membrane i raspored jona sa njene obe strane i pomae uspostavljanje normalnog membranskog potencijala

-stimulie krvotok i limfotok

-mjenja viskoznost krvi i poveava parcijalni pritisak kiseonika u tkivima

-stimulie luenje hormona pankreasa i nadbubrene lijezde

-direktvnim i refleksnim djelovanjem na CNS izaziva luenje endorfina(endogenih analgetskih supstanci),ime se postie smanjenje bolova-smanjenje otoka

-zarastanje rana.

Aparati za magnetoterapiju

Aparati koji se koriste u magnetoterapiji sastoje se od:

-upravljake jedinice(generatora elektrinih impulsa)

-solenoida,kroz ije navoje prolazi struja i oko kojeg se stvara elektromagnetno polje,mogu biti u razliitim veliinama u obliku:

a)ploa,koje mogu biti okrugle ili etvrtasre,debljine 2-3 cm,ne mogu se savijati.

b)antena,koje su savitljive,lako priljeu na oboljelu regiju a mogu biti etvrtaste ili u obliku trake(omotaju se oko oboljele regije)

c)obrua,koji su najee fiksirani za specijalni drveni krevet du koga klize,pa se mogu postaviti za aplikaciju na razliitim dijelovima tijela.

d)dueka,podloki,manetni,koji su izradjeni od plastificiranih materijala unutar kojih se nalaze navoji solenoida

e)specijalne stolice,u koju je ugradjeno vie solenioda,ijim je pojedinanim ukljuivanjem mogue tretirati pojedine dijelove tijela ili cijelo tijelo. Tehnika primjene i doziranje magnetoterapijemagnetoterapija se primjenjuje u vidu procedura.

-lokalne ,kada se primjenjuje na oboljeli dio tijela

-refleksne,kada se primjenjuje na vegetativen ganglije vratnog i lumblanog simpatikusa

-opte,kada je u polju djelovanja magneta cijelo tijelo osim glaveMogu se aplikovati preko odjee pa ak i preko gipsa,poto ima atermiko djelovanje moe se primjeniti i kod sluajeva gdje je prisutan metal u dijelu aplikacije.

Doza magnetoterapije odreduje se na osnovu:

-izbora solenoida,u zavisnosti od veliine tretiranog podruja

-izbora frekvencije u zavisnosti od tipa aparata i indikacije

-trajanja procedure i serije,tako da jedan tretman traje najmanje 30 min(30 min=1 terapijska jedinica).Najee terapijske doze su veliine 1 do 2 terapijske jedinice,osim za stimulaciju stavaranja kalusa,gdje se primjenjuje 4-8 th.jedinica.Serija se sastoji od 10,15 ili 20 terapija. Indikacije za primjenu magnetoterapije su:

-degenerativni zglobni i vanzglobni reumatizam

-posttraumatska stanja

-poremeaj periferne cirkulacije

-hronina ginekoloka i uroloka oboljenja

-kone bolesti(dermatoze,ulceracije,ulcus cruris)

Kontriandikacije za primjenu magnetoterapije su:

-opte

-graviditet

-ugradjeni srani pejsmejkerSONOTERAPIJASonoterapija(lat.sonus- zvuk,gr.terapeia lijeenje) je oblast fizikalne terapije koja izuava bioloko djelovanje zvuka i mogunosti njegove primjene u lijeenju povrijedjenih i oboljelih.

Zvuk predstavlja longitudinalno treperenje materija,koje su u obliku talasa prostire kroz vrstu,teenu i gasovitu sredinu.Energija zvuka izaziva mehaniko treperenje,talasanje i vibracije sredine kroz koju prolazi.

Prema dejstvu na ulo sluha,zvuni talasi se djele na :

-infrazvuk(frekvecija oscilacija o-16 Hz)

-ujni zvuk(frekvencija oscilacija 16 Hz-16ooo kHZ)

-ultrazvuk(frekvencija oscilacija preko 16ooo k Hz)

percepcija zvuka razliite frekvencije

VRSTA ZVUKAFREKVENCIJA (Hz)NAIN PERCEPCIJE

infra zvuk0 - 16vibracije

ujni zvuk16 - 16000preko ula sluha (govor, muzika)

ultarzvukpreko 160000neujan, ne izaziva nikakve senzacije pri lokalnoj primjeni

ULTRAZVUK se primjenjuje u terapijske svrhe,a u dijagnostike se primjenjuje u ginekologiji,neurologiji,internoj medicini,pedijatriji.Fizike osobine UZ

Dobijanje UZ omogueno je korienjem visokofrekventnih elektromagnetnih oscilacija(naizmjenina struja) i postojanjem piezoelektrinog efekta.

Piezoelektrini efekat se sastoji u tome to kvarcni kristal pod dejstvom mehanike sile,pritiska ili istezanja ,stvara elektricitet.,tj elektrina energija prelazi u mehaniku,odnosno zvunu energiju.U jednoj polufazi naizmjenine struje materija se zgunjava(kompresija),a drugoj polufazi razredjuje(dilatacija).Piezoelektricitet(gr.piezo-pritisak) je svojstvo nekih kristala naroito kvarca da se pod pritiskom naeleltrie na svojoj povrini.Brzina prostiranja UZ zavisi od sredine kroz koju talasi prolaze kao i od njene temper.UZ se najbre prostire kroz metale,sporije kroz iva tkiva a najsporije kroz vazduh.to je temp.sredine via,brzina prostiranja UZ talasa je vea.

UZ se donekle ponaa kao svjetlosna energija,njegovi talasi podlijeu refleksiji(odbijanju),refrakciji(prelamaju).Pri prelazu iz jedne sredine u drugu UZ talasi se najveim djelom reflektuju,a jedan dio se refraktuje.UZ talasi se reflektuju naroito jako od vazduha i sloj vazduha debljine od 1 mikrometar,dovoljan je da reflektuje sve UZ talase ,usljed male brzine sprovodjenja kroz vazduh.

UZ energija se smanjuje prolazom kroz odredjenu sredinu a smanjuje se apsorpcijom ..Apsorpcija(upijanje) je proces u kome se UZ energija se pretvara u toplotnu i proporcionalna je sadraju proteina u tkivima,takoda je najvea u nervnom,manja u miiima, a najmanja u masnom tkivu,tj pri prolasku UZ kroz tkiva najvie se zagrijava nervno,manje miino a najmanje masno tkivo.Primarno(fiziko) djelovanje:

UZ i djeluje na tkiva na vie naina:

-mehaniko djelovanje se sastoji u VF talasnom kretanju koje dovodi do mehanikog treperenja estica tkiva,a time i do mikromasae tkiva.Ovo djelovanje je proporcionalno intenzitetu i frekvenciji..Ukoliko su treperenja intenzivna, nastaju neeljenja dejstva. koja se najprije manifestuju u vidu kavitacije(stvaranja upljina,)u tenoj sredini.U pozitivnoj fazi naizmjeninog UZ pritiska(faza zgunjavanja)kavitacione upljine nestaju,pa se oslobadja veliki pritisak i nastaje elektrino pranjenje.Kavitacioni efekat se javlja pri intenzitetu veem od 0,5 W/cm2.-termiko djelovanje nastaje usljed apsorpcije UZ energije, a naroito je izraena na graninim povrinama .,naroito izmedju potkonog masnog tkiva i miia i miia i periosta.-fizikohemijsko djelovanje se zasniva na mehanikom i termikom efektu.UZ ubrzava oksido-reduktivne procese a time i metabolizam u tkivima,stavaraju se farmakoloki aktivne materije.U koloidne sisteme ulazi voda,tako da oni prelaze iz gel u sol stanje.Stimulie se stavaranje prekolagena,a inhibira stvaranje zrelih kolagenih vlakana.,visokomolekularne bjelanevine se cjepaju na niskomolekularne,a mjenja se i pH-reakacija krvi ka alkalnoj.

Usljed pomenutih dejstava UZ nastaje pozitivan terapijski efekat a to je:

smanjenje bola i zapaljenja,smanjenje spazma,poboljanje krvotoka i limfotoka,poboljanje resorpcije patolokih produkata u tkivima,omekanje oiljaka.

-neurorefleksno tako to djelovanjem na refleksne zone postie regulacija funkcije vegetativnog nervnog sistema.Sekundarno(fizioloko) dejstvo:

vazodilatacija tipa aktivne hipremije

analgetsko dejstvo

spazmolitiko

pojaanje resorpcije ekstravazata(izljev) i metabolita

poveeno stvaranje antitjela

poveenje nadraljivosti motornih nerava i miia

Tehnika primjene UZZa dobijanja UZ koji se primjenjuje u terapiji,koristi seUZ generator,koji se sastoji od oscilatornog kola i projektora.U glavi projektora se nalazi kvarcna ploica na koju djeluje VF elektromagnetno polje pod dejstvom ijeg treperenja se stvaraju UZ talasi.UZ talasi se preko aluminijske membrane prenose na kou,a preko nje i na druga tkiva.U zavisnosti od od poloaja UZ glave tokom aplikacije tehnike su:

-stabilna,kada se UZ glava ne pomjera tokom procedure,metoda se izbjegava jer moe doi do pregrijavanja tkiva.

-labilna.kada se UZ glava pomjera sporim krunim pokretima tokom procedure i najee se primjenjuje.

U zavisnosti od vrste kontaktnog medijuma izmedju aplikatora i pacijenta primjenjuje se:

-tehnika sa parafinskim uljem ili gelom,koja se najee primjenjuje,kontaktni medijum izmedju UZ glave i koe je parafinsko ulje ili specijalna gel pasta.

-sonoforeza(ultrasonoforeza) kada se umjesto parafinskog ulja kao kontaktni medijum koristi rastvor nekog ljekovitog sredstva(Thiomucase).UZ poveava propustljivost koe elijskih membrane,pa se pospjeuje upijanje ljekovitih supstancija u kou

-subakvalna tehnika,koja slui za primjenu UZ na neravne povrine(skoni zglob,lakat),kontaktni medijum je voda,.

Pored kontrinuirane primjenen UZ postoji i mogunost primjene impulsnog UZ(diskontinuirani oblik) kada se ne gubi mehaniki efekat ali izostaje termiki pa se izbjegava zagrijavanje tkiva,i ima prednost u stanjima gdje je simptom bola jako izraen i kod sportskih povreda gdje se smanjuje miini tonus a postoji bolni miiini spazmi. odnos trajanja impulsa i pause je 1:4(trajanje impulsa je 2 ms,a pauze 8 ms.).Pauza izmeu impulsa smanjuje termiko djelovanje,a pojaava mehaniko u vidu treperenja i mikromasae.Impulsni UZ je ima veliku primjenu u dijagnostici kao ehokardiografija i Doppler sonografija.

Doziranje UZ

Doza UZ se odredjuje na osnovu:

-intenziteta,koji se mjeri u W/cm2,u terapiji se koriste doze od 0,5 do 1 W/cm2.Intenzitet od 0,8 W/cm pokriva najire indikaciono podruje.

-frekvencije,koja moe biti 1 MHz-megahercima-(za tretman tkiva na veoj dubini)

-trajanja procedure koja zavisi od povrine koja se ozvuava I traje 3-5 min,jedna serija lijeenja se sastoji od 10 procedura,koje se primjenjuju svakog ili svakog drugod dana,ponovi se poslije 4-6 sedmica. Indikacije:

-reumatska oboljenja(zapaljenski,degenerativni,zglobni i vanzglobni reumatizam)

-posttraumatska stanja-usporeno stavaranje kalusa,

-sva bolna stanja

-kontrakture(Dipitrenova),posttraumtatske kontrakture zglobova

-oiljci,keloidi

Kontraindikacije:

-opte

-predio malog mozga i polnih organa-zone okotavanja-zbog mogunosti odvajanja periosta i naruavanja metafize zone rasta

-rahitis,osteoporoza

-trudnoa

-proirene vene,tromboflebitis,tromboza

-infekcije koe i potkonog tkiva,nevusi na mjestu primjene,oteenja koe.

Metal nije kontraindikacija za terapiju UZ-om,treba koristiti manje doze zbog pregrijavanja tkiva. FOTOTERAPIJA

Fototerapija(gr.fotos-svjetlost) je oblast fizikalne terapije koja izuava bioloko djelovanje svjetlosne energije..Svjetlost ine elementarne estice-kvanti ili fotoni,oslobodjeni od izvora zraenja, a u isto vrijeme su i estice i talasi.

Svjetlost pripada spektru elektromagnetnog zraenja,na ijem se jednom kraju nalazi kosmiko zraenje, a na suprotnom jednosmjerna struja.

X-ZRACIUVVIDLJIVA

SVJETLOSTIRMIKROTALASI

NAIZMJENINA

STRUJAJEDNOSMJERNASTRUJA

ELEKTROMAGNETNI SPEKTARTalasna duina svjetlosnog dijela elektromagnetnog spektra izraava se u nanometrima(nm).

Zakoni ponaanja svjetlost:Pri prelasku iz jedne u drugu sredinu,svjetlost se:

-prelama(kada bjela svjetlost prolazi kroz prizmu,svaka talasna duina se prelama razliito,i na drugoj strani prizme nastaje spektar boja).

-odbija(reflektuje),tako da je upadni ugao jednak odbojnom.Suneva svjetlost se reflektuje od svjetlih povrina(stijena,pjesak) pa je mogu nastanak pigmentacije i kod osoba koje nisu direktno izloene.

-upija(apsorbuje),na taj nain to tamne povrine upijaju vie svjetlosti,a svijetle manje.

Prodiranje svjetlosti u iva tkiva:

Zakon Grotusa i Drapera glasi:svjetlost ne djeluje ako nije apsorbovana tj. svjetlosna energija ispoljava svoje bioloke efekte samo ukoliko je apsorbuju koa i dublji slojevi tkiva.Dubina prodiranja svjetlosti u tkiva zavisi od:-talasne duine.tj prodornost svjetlosti je srazmjerna talasnoj duini,zraci veih talasnih duina prodiru dublje od zraka manjih talasnih duina(infracrveni zraci prodiru dublje od ultraljubiastih)

-frekvencije talasa tj.prodornost svjetlosti obrnuto je srazmejrna frekvenciji talasa.Zraci vie frekvencije imaju manju prodornost od zraka nie frekvencije-

-stanja koe,koja predstavlja selektivni filtar za odredjene frekvencije svjetlosnog dijela elektromagnetnog spektra.npr:UV zraci talasne duine od 2oo nm u cjelini se apsorbuju u ronatom sloju epiderma a IR zraci talasne duine do 1200 nm minimalno se apsorbuju u epidermu.

Za selektivnost apsorpcije svjetlosnih zraka u koi odgovorni su sadraj bjelanevina-tirozina i histidina i prokrvljenost koe u veoj mjeri.Podjela fototerapije

Prema vrsti elektromagnetnih talasa ,fototerapija se djeli na :

-helioterapiju(th Sunevim zraenjem)

-terapiju vidljivom svjetlou

-hromoterapiju(th pojedinim bojama vidljivog djela spektra)

-terapiju infracrvenim zracima(IR-infraru zraenje)

-terapiju ultraljubiastim zraenjem(UV-ultravioletno zraenje)

-terapijubioptronom(polihromatsko svjetlo)

-terapiju laserom(monohromatsko svjetlo)

Prema izvoru elektromagnetnog zraenja,fototerapija se djeli na terapiju agensima iz:

-prirodnih izvora(Sunce-helioterapija)

-vjetakih izvora(vjetaki izvori IR i UVzraka,bioptron,laser)

HELIOTERAPIJA

Pri prolasku kroz Zemljinu . atmosferu Suneva svjetlost se mjenja kvalitativno i kvantitativno zbog apsorpcije i refleksije,najvei procenat UV zraka se gubi u gornjim slojevima atmosfere,tako da na zemljinu povrinu stie samo mali procenat ovog zraenja.Suneva svjetlost koja dopire do Zemljine povrine sadri:-infracrvene zrake(6o%)

-vidljivu svjetlost(35%) i to u najveem procntu uto-zeleni dio spektra

-ultraljubiaste zrake(1-3%)

-ostale zrake(2%)

Intenzitet Sunevog zraenja zavisi od:

-godinjeg doba(udaljenost Zemlje od Sunca vea je u zimskim mjesecima,pa je koliina Suneve energije koja dospijeva na zemlju u tom periodu manja).-doba dana(kada se Sunce nalazi u zenitu-od 11 do 13 asova,intenzitet zraenja je jai nego kada je Sunce nad horizontom)

-geografskog poloaja(intenzitet Sunevog zraenja je najjai na ekvatoru,a opada prema polovima)

-nadmorske visine(na veim nadmorskim visinama intenzitet Sunevog zraenja je jai)

-zagadjenja vazduha((usljed prisustva vodene pare,praine,dima,adji i drugih estica u vazduhu,nastaje poveano rasipanje i upijanje Suneve svjetlosti,tako da ona stie u manjoj koliini na Zemljinu povrinu):Visina Sunca nad horizontom priblino je jednaka u 10 i 14asova,ali je sunevo zraenje slabijeg intenziteta u 14 asova,kada se u atmosferi nalazi vie estica praine,dima,adji.

-oblanosti(kada je nebo potpuno prekriveno oblacima,n Zemljinu povrinu dospijeva polovin zraka koja bi dospjela da je nebo vedro).

-okoline(refleksija Sunevih zraka znatno je vea sa vodenih povrina,svjetlijih povrina stijena,pjeska nego sa travnatih i drugih zelenih povrina)te je sunanje pored mora,na stijenama I pjesku intenzivnije nego na travi.Bioloko djelovanje helioterapije

Sunce je kombinacija primjeneIR i UV zraka,i izraenije je bioloko djelovanje UV od IR zraka.Sunanje djeluje :

-poboljava subjektivno stanje

-uravnoteava vegetativni nernvi sistem

-smanjuje osjeaj bola

-poboljava turgor koe i smanjuje osjetljivost koe na spoljnje faktore

-poveava imunobioloku aktivnost

-poveava koliinu hemoglobina i krvnih elemenata u krvi

-regulie poviene vrijednosti holesterola

-normalizuje nivo kalcijuma i fosfora u tkivima

Doziranje helioterapije se odredjuje na osnovu:

-trajanja terapije,sunanje ne moe egzaktno da se dozira,Postoji Rolijeva ema doziranja koja se sastoji u postepenom izlaganju Suncu.Poinje sa izlaganjem od po 5 min dnevno,prednje i zadnje strane tijela,poveava se za po 5 min.svaki naredni dan,sve dok se ne dostigne po 45 min za prednju i zadnju stranu tijela.-metodike primjene,tako to se pri sunanju koriste sljedei naini:

a)izlaganje direktnom Sunevom zraenju koje traje maksimalno 30-40 min

b)izlaganje rasijanim Sunevim zracima,odnosno sunanje u sjenci(djeluju reflektovani Sunevi zraci),koje se primjenjuju kod osoba preosjetljivih na djelovanje UV zraka

c)lokalno zraenje ,(zraenje pojedinih dijelova tijela),koje se primjenjuje kod izrazito osjetljivih osoba.

Opasnosti od sunanja

Pri nekotrolisanoj primjeni helioterapije mogu nastati neeljene posljedice:

-opekotine,koje mogu biti prvog,drugog i treeg stepena,koa je topla,crvena,bolna sa plikovima(bulama)Zbog oslobodjenog histamine nastaju poviena temp,glavobolja i drugi poremeaji opteg stanja.

-keratokonjuktivitissnjeno sljepilokoji predstavlja zapaljenje ronjae i venjae ,nastalo kao posljedica izlaganja oka UV zraenju.Manifestuje se bolom,peenjem u oima,crvenilom konjuktive i fotofobijom.Nastaje kada postoji velika refleksija Sunevih zraka od svjetlih povrina(snijeg,pjesak),prevencija je noenje zatitnih tamnih naoara,naroito kada se sunanje obavlja na povrinama koje dobro reflektuju UV zrake(snijeg,pjesak).-sunanica je posljedica direktnog izlaganja glave suncu a manifestuje se glavoboljom,vrtoglavicom,muninom,grevima miia.Lijei se mirovanjem,hladnim oblogama,rehidratacijom pacijenta.-prekancerozne i kancerozne promjene na koi,koje se javljaju kod osoba koje su dugo izloene dejstvu Sunevih zraka.

Indikacije:

-indikacije z a sunanje u ravnici(preteno termiko djelovanje):

degenerativni zglobni I vanzglobni reumatizam

neuritisi,neuralgije,mijalgije

kona oboljenja(ekcem,psorijaza)

-indikacije za sunanje na planini(preteno djelovanje UV-zraka):

smireni oblici TBC plua

rahitis

stanja poslije infekcija respiratornog trakta

rekonvalescent

Kontraindikacije:

opte-aktivna TBC plua

hipertireoza

TERAPIJA VIDLJIVOM SVJETLOUse primjenjuje u obliku tzv.svjetlosnih kupki.Na drvenom ramu(arnjevi9privreno je 8-12 sijalica u nizu,snage od 45-100W,mogu se srijski ukljuivati,imaju termiko djelovanje i primjenjuju se kao lokalna procedura u lijeenju konih oboljenja,reumatskih i posttraumatskih stanja.

HROMOTERAPIJA

se podrazumjeva korienje pojedinih boja spektra vidljive svjetlosti,poiva na biolokom dejstvu boja na ljudski organizam i promjene u CNS nastaju kada svjetlosna energija(boje) djeluju na ulo vida ili kada djeluju preko koe.Suneva energija se prenosi na zemlju putem zraka,i to preteno vidljivog dijela spektra.Vidljiva svjetlost se sastoji od 7 boja,koje se u tzv.mjeovitom vidljivom zraku pretvaraju u bijelu svjetlost.Te su boje:-crvena To su tople boje,djeluju stimulativno-nadraajno,-narandjasta pojaavaju katabolike procese u tkivima i -uta koriste se za opremanje salona estetske njege.-zelena -pojaava anabolike proceses

-plava -pojaava motorno-koordinativne procese

-tamno plava

-ljubiasta ljubiasta pojaava katabolike procese

I to su hladne boje koje djeluju sedativno i preporuuju se u bolnicama(op.salama).

INFRACRVENO ZRAENJE

Svako tijelo ija je temp.iznad apsolutne nule(-273 stC)emituje IR zrake.To su topli zraci,u elektromagnetnom spektru se granie sa crvenim zracima vidljivog spektra i mikrotalasima visokofrekventne struje.

770-1500nm 1500-3000nm preko 3000nmVIDLJIVA SVJETLOSTIR-AIR-BIR-CMIKROTALASI

Dio elektromagnetnog spektra koji pripada infracrvenom zraenjuPrema talasnoj duini IRzraci se djele na :

-infracrvene(infraru)zrakeA,talasneduine 770-1500nm;

-infracrvene(unfraru)zrake B,talasneduine 1500-3000 nm;

-infracrvene(infraru)zrakeC,talasne duine 3000-5000nm;

u terapiji se primjenjuju IR A zraci,

Bioloko djelovanje IR zraka

Energija fotona IR zraka znatno je manja od energije fotona UV zraka, I dovoljna je da izazove ekscitaciju molekula,pri emu se stvara toplota i oni imaju termiko djelovanje-fototermiki zraci.

IR zraci apsorbovani u povrinskim slojevima koe se pretvaraju u toplotu koja se prenosi u dublje slojeve tkiva putem konvekcije

Usljed djelovanja IR zraka nastaje:

povienje lokalne temp.tkiva-vazodilatcija

ubrzanje fermentativnih reakcija u tkivima

poboljanje ishrane tkiva

poveanje prometa materija

ubrzanje resorpcije patolokih produkata i ubrzanje regeneracije tkiva

poveava se propustljivost krvnih sudova i elijskih membrane

sedativno na senzitivne nerve I izaziva analgetski efekat

poveava aktivnost znojnih lijezda

na miie djeluje umjereno relaksantno

Pri izlaganju tjela IR zracima javljaju se:

1)Lokalna reakcija krvnih sudova koe(toplotni eritem),a to je crvenilo koe koje nastaje kada se ona izloi djelovanju IR zraka, a nastaje kao posljedica dilatacije arteriola i kapilara u koi i potkonom tkivu.Nastaje ve u toku izlaganja koe IR zracima i odrava se oko jedan sat(maksimalno do dva)poslije djelovanja IR zraka.Poslije ponovljenih izlaganja moe se javiti laka pigmentacija.

2)Refleksna reakcija krvnih sudova:-nastaje prikom lokalne primjene IR zraka I kada djeluju na kou nastaje irenje krvnih sudova i u dublje smjetenim tkivima a to irenje je izazvano putem kutivisceralnih refleksa.

3)Opta reakcija organizma-nastaje prikom opte primjene IR zraka.-TT se poveava te se aktiviraju termoregulacioni mehanizmi,pa nastaje i pojaano znojenje

-ubrzava se disanje I frekvencija sranog rada i sniava arterijski krvni pritisak

-ubrzanje srane frekvencije ubrzava protok krvi kroz cirkulaciju

-krvni pritisak se smanjuje jer nastaje irenje perifernih krvnih sudova a samim tim i smanjenje perifernog otpora proticanju krvi.

Izvori i tehnika primjene IR zraka

Izvori IR zraenja se djele na:

1)prirodne-Sunce

2)vjetake,koji mogu biti:

-tamni(kaloriki) gdje elektromagnetne talase emituje usijano tijelo.Predstavniktamnih izvora je infracrvena svjetiljka,gdje se metalna ica zagrijava do temp.400-500 stC,oni emituju IR zrake vee talasne duine,sa maksimumom zraenja od 4000-5000nm.-svjetli(luminiscentni) kojise koriste za dobijanje UV zraka I to varnienjem,elektrinim lukom,elektrinim punjenjem.Predstavnik svjetlih izvora je tzvSOLUX svjetiljka,kod koje sezagrijava volframova ica na temp.2300-2700st.C.,ica se nalazi u staklenom balonu iz kojeg je izvuen vazduh-zadnji dio balona premazan je amalgamom srebra,tako da djeluje kao reflektor,dok prednji dio moe biti obojen crveno,pa djeluje kao izvor.,oni emituju kratke IR zrake sa maksimumom zraenja od 1500-2500nm

.Lampe koje emituju infra crvene zrake daju termiki efekat.Solux lampe se djele na :stone,pokretne ,stativne.Stoni model je praktian za prenos,,lako se aplikuje I sastavljene su iz dva ili tri dijela:

a)nosa lampe sa postoljem

b)leite za sijalicu(reflektor)

c)sijalica ili specijalni brener(grija)

IR zraenje se primjenjuje kao:

1)lokalno,kada se izlau samo pojedini dijelovi tijela ili lica,koriste se izvori manje snage.

2)opte,kada se izlae cijelo tijelo,koriste se izvori vee snage

Doziranje IR zraka

Doza IR zraenja se odredjuje na osnovu:

-intenziteta,koji se odredjuje prema subjektivnom osjeaju pacijenta pri emu treba da osjea prijatnu toplotu.a ne bol, i to se postie kada se izvor zraenja postavi na rastojanju od 40-80 cm od tijela u zavisnosti od snage izvora.Doza zraenja na tijelu zavisi od ugla pod kojim se zrai,najvea je ako je ugao od 90st poto je tada ozraena povrina najmanja,pa je gustina zraenja najvea.

-trajanja procedure i serije,tako da jedna procedura traje 10-30 min,a serija se sastoji od 10-15 aplikacija,serija se moe ponoviti poslije pause od 7-10 dana.

Ozljede nastale djelovanjem IRzraka

pri terapijskoj primjeni IR zraka mogu nastati ozljede:

-opekotine,koje se javljaju kod osoba sa smanjenom osjetljivou koe(hipestezija kod neurolokih oboljenja)kod kojih izostaje bol kao odbrambeni mehanizam,kod nepaljivog rukovanja lampom,pri direktnom dodiru koe sa izvorom zraenja.

-katarakta(zamuenje onog soiva),koja nastaje kada se oko dugotrajno izlae IR zraenju,mjera prevencije je zatita oiju pacijenata i terapeuta zatitinim naoarima.

Indikacije:

degenerativni zglobni i vanzglobni reumatizam

posttraumatska stanjaneuritisi,neuralgije

kona oboljenja(akne.furunkuli,herpes)

sinusitis,rhinitis,otitis

uvod u druge fizikalne procedure(masaa,kineziterapija,elektrostimulacija,elektroforeza)

Kontraindikacija

opte

tei poremeaji cirkulacije

anestezija koe za termike drai

ULTRALJUBIASTO ZRAENJEUVzraci su dio elektromagnetnog spektra u kome se nalaze izmedju X-zraka i vidljive svjetlosti.

ispod 280nm 250-315nm 315-390nmX-ZRACIUV-CUV-BUV-AVIDLJIVASVJETLOST

Dio elektromagnetnog spektra koji pripada ultraljubiastom zraenjuPrema talasnoj duini UV zraci se djele na :

-ultraljubiaste(ultravioletne)zrake A,talasne duine 390-315 nm-ultraljubiaste(ultravioletne)zrake B,talasne duine 315-280 nm,

-ultraljubiaste (ultravioletne9zrake C,talasne duine 280-150 nm;

Bioloko djelovanje UV zraka

Energija fotona UV zraenja vee je od energije fotona IR isvjetlosnog zraenja,pa je samim tim i djelovanje UV zraka intenzivnije.To su najkrai talasi koji sekoriste u terapiji,talasi sa najveom frekvencijom i najveim kvantom energije,ovi talasi imaju svojstvo refleksije,refrakcije,filtracije i apsorpcije.Apsorbovani od strane neke materije izazivaju u njoj niz transformacija:-FOTOELEKTRINO djelovanje-mjenjaju elektrinu ravnoteu atoma izmjetanjem elektrona sa njegove putanje i nastaju sloene promjene u eijama tkiva.dolazi do denaturacije proteina,a zbog promjene elektrinog naboja estica koloidnog rastvora i prelaska iz stanja sol u gel stanje.

.

-FOTOHEMIJSKO djelovanje-mjenjaju raspored i odnos atoma u molekuli.,odigrava se na nivou elija.-FENOMEN FLUORESCENCIJE-sposobnost nekih materija da deplasiraju elektrone sa jedne putanje na drugu uz pojavu vidljive svjetlosti pri povratku elektrona na staru putanju. Reakcija organizma na djelovanje UV zraka

Reakcija organizma i pojedinih organa na djelovanje UV zraka manifestuje se kao lokalna,refleksna i opta ili indirektna reakcija.

1)Lokalna reakcija manifestuje se na mjestu kontakta UV zraka i tkiva.Karakteriu je:

-pojava eritema

stimulacija regeneracije elija

ubrzanje epitelizacije

baktericidno i bakteriostatsko djelovanje

2)Refleksna reakcija nastaje dranjem Hedovih zona preko kutivisceralnih refleksa to na unutranjim organima izaziva:

-pad sistolonog i dijastolnog pritiska od 10do 30nm

-poboljanje cirkulacije u unutranjim organima

-ubrzanje disanja,dublje disanje,poveanu potronju kiseonika

-ubrzava renalnu eliminaciju

smanjenje i otlanjanje manjih bolova

-pojaano luenje eludanog soka

3)Opte ili indirektne reakcije se sastoje u promjenama koje nastaju u cjelom organizmu:

-poveenje procenta hemoglobina

-poveenje broja leukocita i retikulocita-promjena acido-bazne ravnotee

-poveeno taloenje kalcijuma u kostima

poveeno luenje mokrane kiseline

-Prva lokalna reakcija izlaganja UV zracima je

ERITEM na koi ,a javlja se zbog hemijskih procesa koji dovode prvo do nadraaja,a zatim do destrukcije elije epiderma.Dolazi do stvaranja H supstanci istavaranja jedinjenja slinih histaminu,koja izazivaju irenje arterioloa i kapilara,crvenilo koe i lokalni edem,usljed izlaska tenosti u tkiva.Edem je zapaljenski aseptini proces.Sve zavisi od duine i intenziteta zraenja.Umjereno zraenje najprije izaziva blagu hiperemiju sa crvenilom koe koje se brzo gubi,kod dueg izlaganja UV zracima mogu se javiti plikovi i opekotine a jo intenzivnije zraenje dovodi do nekroze.

Postoje etiri stepena eritema a jedini zadovoljavajui metod procjene doze UV zraka je pomou eritemne reakcije:

-I st-tonina doza,dolazi do poveanja tonusa koe i potkonog tkiva,eritem je jedva primjetan i iezava u toku 24 asa-II st.-umjereni eritem,blago crveniilo.vidljiv,praen lokalnom deskvamacijom i ostavlja pigmentaciju

-III st-nadraajna doza sa djelovanje na organizam i organe,karakteriu je crvenilo koje ne iezava na pritisak,praeno deskvamacijom i edemom,crvenilo traje do nedelju dana i ostavlja pigmentaciju

IV st-baktericidna ili destrukivna doza ,intenzivno crvenilo koje prelazi u plikove,ostavlja veoma jaku pigmentaciju.

Eritem je jasno ogranien,homogen,neto topliji od okoline,suv i bolan na dodir I pritisak,najjai intenzitet dostie 10-12 asova poslije zraenja.Eritem kasnije prelazi u

PIGMENTACIJU gdje dolazi do odsidacije bezbojnog promelanina u tamni pigment melanin to se odvija u bazalnom sloju epitela,u malpigijevom sloju i pigmentacija najvie zavisi od sposobnosti organizma da stvara pigment.Pigmentacija koja se javlja poslije zraenje ne predstavlja odbrambenu reakciju organizma od prekomjernog biolokog dejstva UV zraka.Zatitu od opekotina prua zadebljalironati sloj epiderma.Osim pojave eritema,pigmentacije,baktericidnog i bakteriostatskog djelovanja u lokalne reakcije spada stimulacija i regeneracija elija,proces granulacije i epitelizacije(zarastanje) to je uslovljeno termikim,vazodilatatornim i hiperemikim djelovanjem.

-Od opih dejstava UV zraka ubraja se:-pretvaranje provitamina u vitamin D3 praeno antirahitinim djelovanjem uz povienje nivoa kalcijuma i fosfora u krvi

-podizanjem otpornosti organizma prema infekcijama kroz povienje titra antitjela

-poveanje broja retikulocita u toku rekonvalescencije

-povoljan utjecaj na funkciju hipotalamus-hipofizno nadbubrene osovine.UV zraenje zavisi od 1)individualne osjetljivosti na koju utjeu:

-boja tena,plave osobe su osjetljivije

-rase-osjetljiviji su sjevernjaci od mediteranaca

-pol-mukarci su osjetljiviji od ena

-uzrast-djeca i stariji su osjetljiviji

-trudnoa-od drugog do sedmog mjeseca-urodjena preosjetljivost na UV zrake,jer takve osobe reaguju pojavom dermatitisa

-oboljenja kao to su hipertireoza,hipertenzija,labilan vegetativni sistem,.2)regionalna osjetljivost:

-najosjetljivija regija je abdomen,mjesta zglobnih prevoja,krsta,trup,noge,ruke,vrat

-najmanje osjetljivu su tabani i dlanovi

Kada je koa mokra poveana je osjetljivost jer vlaan povrinski sloj proputa vieUV zraka.

Fotosenzibilizacijaje preosjetljivost ili poveana osjetljivost na UV zrake kao posljedica prisustva nekih materija(fotosenzibilizatori) u organizmu tokom zraenja i dovode do reakcije u vidu tekog dermatitisa.Postoje endogeni fotosenzibilizatori:adrenalin,insulin,tiroksin i egzogeni koji se unose u tijelo zbog njihovog terpijskog djelovanja kao to su oralni antibiotici,soli tekih metala.diuretici. Izvori UV zraka

izvori mogu biti-prirodni jedini prirodni je Sunce,ali se sunana svjetlost ne moe koristiti u svako doba godine,zatim varira od dana do dana i atmosferskih prilika-vjetaki izvori ne koriste toplotno zraenje materije,ve elektrino pranjenje kroz razrijedjene pare i gasove.Vjetaki izvori UV zraka se zovu kvarcne lampe zbog kvarcnog brenera tj cjevi od kvarcnog stakla koja proputa UV zrake.Kvarcno staklo ima visoku taku topljenja,pa dobro podnosi visoke temp. koje nastaju tokom rada lampe.Lampa se sastoji od brenera.reflektora i transormatora. Doziranje UV zraka

Postoji razlika u individualnoj osjetljivosti na UV zrake ali postoji i razlika u jaini lampi ,pa se preporuuje svakom pacijentu prije poetka zraenja izmjeriti individualnu osjetljivost ili BIODOZU-tj.najmanje trajanje zraenja,sa odredjenom kvarcnom svjetiljkom I sa odredjenog rastojanja da bi se postigao najmanji eritem.Biodoza se izraava u minutama.Dva najvanija inioca u doziraju su:

-udaljenosti lampe od povrine koja se zrai

-trajanja zraenja

Odredjivanje osjetljivosti ili biodoze(individualna doza ID) najbolje je vriti na mjestu koje e se zraiti,izvorom kojim e se zraiti,najee se vri na volarnoj strani podlaktice,male povrine koe izlau se razliitim trajanjima dejstva UV zraka i poslije izvjesnog vremena se ocjenjuje reakcija koe.Za dobijanje slui biodozimetar.Eritem se kod biodoze prvo javlja na mjestima koja su bila najdue izloena zraenju,biodoza se ita poslije 24 sata,sutradan.Prema intenzitetu UV zraenje moe biti:

-suberitemno-nema eritema, a koa se postepeno adaptira i stvara pigment

-eritemno-lak do intenzivan eritem

-hipereritemno-intenzivan eritem sa,vezikulama i bulama

Vrijeme koje protekne od zavretka lokalne aplikacije UV zraka do pojave najslabijeg,golim okom vidljivog eritema se zove LATENTNI INTERVAL koji iznosi oko 120 min,a u nekim sluajevima moe trajati i do 6 asova.

U odnosu na povrinu koja se zrai,Uv zraenje moe biti opte i lokalno.

1)Prilikom OPTEG zraenja,cijelo tijelo se zrai sa rastojanja 70-100 cm kako bi bilo ravnomjerno,suberitemno je,primjenjuje se svakog dana,tako da se svakog ili svakog drugog se produava vrijeme izlaganja izvoru UV zraka,jedna serija se sastoji 20-25 zraenja i moe se ponoviti poslije pauze od 6 sedmica.

2)LOKALNO zraenje se obino primjenjuje u eritemnim dozama sa rastojanja od 50 cm,zahtijeva prethodno odredjivanje biodoze,moe se sprovoditi svakodnevno i zrai se sukcesivno niz polja sa poveenje doze i serija se sastoji od 5,10 ili 15 aplikacija.Moe se sprovoditi svaki trei ili etvrti dan,tj poto se stia eritemna reakcija od prethodnog zraenja,tokom svake sljedee procedure doza se povea za 50-100%,a jedna serija se sastoji od 5-10 procedura.

Ozljede nastale djelovanjem UV zraka

-opekotine-kada se predozira trajanje zraenje,mogu biti prvog,drugog ili treeg stepena.Mjera prevencije je odredjivanje biodoze tj.potovanje ema za doziranje sa postupnim poveenjem doze odnosno duine trajanja zraenja.

-keratokonjuktivitis-kada se direktno gleda u izvor UV zraka,mjera prevencije je noenje zatitinih naoara(terapeut i pacijent)

Sinergizam i antagonizam UV I IR zrakaAko se istovremeno primjene IR I UV zraci ili ako se prethodno primjene IR,a potom UV zraci,poveeva se eritemna reakcija i to je sinergistiko djelovanje UV i IR zraka.Ako se IR zraci primjene poslije UV,smanjuje se eritemna reakcija i to je antagonistiko djelovanje.

Indikacije za primjenu UV zraka:1)za optu primjenu:

-rahitis,tetanija

-poremeaj metabolizma kalcijuma i fosfora

-rekonvalescencija

-anemija

2)za lokalnu primjenu:

degenerativni zglobni i vanzglobni reumatizam

-neuritisi,neuralgije

-kone bolesti(akne,furunkuli,psorijaza,alopecija)

-rane koje teko zarastaju(dekubitusi,ulkus cruris)

-hronina ginekoloka i uroloka oboljenja

Kontraindikacije:

-opte

-hipertireoza

-kona oboljenja kod kojih sunanje pogorava kl.sliku(urtikarija solaris,Lupus eritematodes)

BIOPTRON LAMPA-terapija primjenom polihromatskog svjetlaBioptron lampa zrai svjetlost ute boje,koja je mjeavina svjetlosti razliitih talasnih duina:od 400 do 2000 nm.U spektru elektromagnetnog zraenja obuhvata dio vidljive svjetlosti i dio infracrvenog zraenja.Bioptron lampa zrai:

-linearno polarizovanu svjetlost,u emu se ogleda njena slinost sa laserom i elektromagnetni talasi se prostiru u jednom pravcu.

-polihromatsku svjetlost.tj svjetlost koja je mjeavina svjetlosti razliitih talasnih duina.

Bioloko djelovanje:

-prodornost zraenja u dubinu je 1-2 cm

-djeluje na nivou elijske membrane i regulie transport jona i poboljava ishranu elije

-ubrzava regeneraciju tkiva,poboljanje trofike i metabolizma

-analgetski efekat

-blago termiko zraenje

Doziranje i tehnika primjene:ista i nemasna koa se zrai na rastojanju od 5,10 ili 15 cm,terapija se primjenjuje 1-2 x dnevno,po 2-4 min,maksimalno 10 min,tretman traje 10 dana,moe se ponoviti poslije pauze od 10 dana.

Indikacije za primjenubioptrona

-degenerativni zglobni i vanzglobni reumatizam

-posttraumatska stanja

-kona oboljenja

-alergijske manifestacije na koi

-rane koje teko zarastaju

-stanja poslije opekotina

-oiljci

-gangrena

Kontraindikacije:

-opte

-malignitet koe i potkonog tkiva

LASER(terapija primjenom monohromatskog svjetla)

laser je izvor veoma usmjerenog snopa koherentne monohromatske((IR,vidljive ili UV) svjetlosti.Dovodjenem (pumpanjem)energije kvantni sistemi(atomi,joni,molekuli)prelaze iz stanja nie u stanje u vie energije.Taj processe naziva pobudjivanje,to stanje nije stabilno i kvantni sistemi se vraaju na nii,osnovni energetski nivo,pri emu nastaje emisija fotona,koja moe biti spontana i stimulisana.

-Spontanom emisijom nastaje obina,nekoherentna svjetlost,koju ine zraci razliitih talasnih duina,u raznim fazama i smjerovima kretanja i izvor takve svjetiljke su sijalice,neonske cijevi,solux-svjetiljka.

-stimulisano zraenje nastaje tako to emitovani fotoni pri sudaru sa pobudjenim esticama ne budu apsorbovani ve lananom reakcijom izazivaju umnoavanje fotona u vidu lavine,pri tome svi emitovani fotoni su jedanki tj imaju istu talasnu duinu,istu fazu i isti smjer kretanja,pa je tako dobijena svjetlost monohromatska,koherentna i usmjerena.Karakteristike laserske svjetlosti su:

-koherentnost(gustina)-svi fotoni u istoj fazi,imaju istu energijui isti pravac prostiranja.

-prostiranje u jednom pravcu jer su snopovi paralelni.

-monohromatinost,to znai da je sastavljena od jedne boje.

U biolokom smislu efekat laserskog zraenja ispoljen je u koherentnosti,talasnoj duini i energiji.Koherentnost energije je najvaniji faktor i prema njemu se bioloki efekti zraenja djela na dvije grupe:

a)destruktivne efekte

b)biostimulativne efekte

Karakteristike vidljive svjetlosti:

-nekoherentnost-fotoni su razliitim fazama,imaju razliitu energiju irazliit pravac prostiranja

-prostire se u svim pravcima i snopovi nisu paralelni

-heterohromatska-sastavljena od mjeavina boja. Izvori laserskog zraenja:

-aktivna materija,u kojoj je vie od polovine atoma u pobudjenom stanju-laserske pumpe.odnosno izvora energije za pobudjivanje atoma,to je najee visokofrekventno elektrino kolo(sistem za pobudu)-pomou rezonatora se produava put emitovanih fotona i njihovo dejstvo na aktivno materiju,obino su to dva paralelna ogledala izmedju kojih je aktivna materija.

Prema agregatnom stanju aktivnog sredstva ,laseri se djele na :

-vrste-rubinski

-gasni-helijum neonski,argonski,ugljen-dioksidni.

-teni- obino su sa rastvorenom organskom bojom

-poluprovodniki-galijum arsenski

Za svaki izvor laserskog zraenja karakteristini su:

-talasna duina,koja zavisi od vrste aktivne materije.

-snaga,koja se izraava u vatima i imaju snagu 20,40 ili 100

-nain emisije lasreskog zraenja,koji moe biti kontinuirani i impulsni,koriste se implusni u terapijske svrhe,izraava se u hercima

-dubina prodiranja zavisi od talasne duine lasera i snage izvora i kree se od nekoliko mm do nekoliko cm.

Efekti laserskog djelovanja su:

-vazodilatacija krvnih sudova

-normalizacija hidrostatskog pritiska u kapilarama

-regulacija metabolizma na nivou elija

-smanjenje upale

-smanjenja bola

-dolazi do miine relaksacije

Tehnika primjene:

lasersko zraenje se primjenjuje kao lokalna procedura i to:

-taakasta na bolna mjesta

-skenirajuom tehnikom-obuhvata cijela regija

-refleksno,tako to se djeluje na reflesne zone

Doza laserskog zraenja se odredjuje na osnovu:

-izbora emisione sonde

-tehnike primjene-trajanja procedure I serije,tako da jedna procedura traje do 30 min .terapija se sproodi jednom dnevno,serija se sastoji,a za hronina oboljenja do 30 aplikacija.

Indikacije

-degenerativni zglobni i vanzglobni reumatizam

-povrede

-neuralgije,neuritisi

-bolna stanja

-usporeno zarastanje rana

-oiljci,keloidi

-ginekolokai urolokaoboljenja

-sva stanja I oboljenja za koja se preporuuje lijeenje akupunkturom

Kontraindikacije:

opte

-ugradjen metal u predjelu terapijskog dejstva

psihomotorna uznemirenost

rano djetinjstvo i zone okotavanja kod djece ELEKTROTERAPIJAelektroterapija(gr.elektron-ilibar) jeste oblast fizikalne terapije koja izuava biloko djelovanje elektriciteta na organizma.

Elektrina energija predstavlja kretanje slobodnih elektrona u provodniku(materije kroz koje protie elektrina struja-metali),dok su izolatori(materije kroz koje struja ne protie(guma,keramika).

Struja protie samo ako se uspostavi strujno kolo(krug) koje sainjavaju:

-izvor struje koji ima poz.i neg.pol-provodnik-koji spaja polove izvora struje i kroz koji struja tee od neg.ka poz.polu

-prekida-pomou koga se uspostavlja ili prekida strujni krug

Pri proticanju struje izmedju polova izvora nastaje razlika potencijala odnosno elektrini napon a jedinica za mjerenje je volt(V).

Jaina struje se izraava u amperima(A)

Pri prolasku kroz provodnik ona se zagrijava jer se elektroni kreui sudaraju sa atomima provodnika.Otpor koji prua provodnik kretanju elektrine struje izraava se u omima.

Snaga se definie kao rad izvren u jednici vremena a jedinica za mjerenje snage je vat(W)

Jednosmjerna i naizmjenina struja

Struja uvijek tee od negativnog ka pozitivnom polu izvora.Zavisno od toga da li struja ne mjenja ili mjenja smjer svoga kretanja u provodniku moe biti:

1)jednosmjerna-koja ne mjenja smjer svog kretanja u provodniku,pozitivan i negativan pol izvora jednosmjerne struje uvijek imaju isti polaritet i ona ima samo jednu fazu-pozitivnu.Ona moe biti:a)stalnog intenziteta u jedinici vremena,kada se naziva KONSTANTNA ili JEDNOSMJERNA STRUJA KONTINUIRANOG TOKA

b)promjenljivog intenziteta u jedinici vremena kada se naziva JEDNOSMJERNA STRUJA IMPULSNOG ili ISPREKIDANOG TOKA,intenzitet raste i opada u jedinici vremena.Elektrini impulsi koji pri tome nastaju imaju karakteristike:

-oblik,koji moe biti etvorougli,trougli,trapezoidni,sinusoidni,eksponencijalni

-trajanje

-inetnzitet

-pauzu izmedju dva impulsa

-frekvenciju

2)naizmjenina struja tj.struja koja mjenja smjer kretanja u provodniku,izvor naizmjenine struje mjenja polaritet tako da poz.pol postaje neg,a neg.poz.,pa se mjenja smjer kretanja elektrona u provodniku.Naizmjenina struja ima pozitivnu i negativnu fazu koje ine jednu periodu.Frekvencija je broj perioda u sekundi,jedinica za frekvenciju je herc(Hz) Karakteristike struja koje se primjenjuju u fizikalnoj terapiji

-jednosmjerne su ili naizmjenine-imaju nizak napon,koji se izraava u milivoltima(mV)

-imaju slab intenzitet koji se izraava u miliamperima(mA)

Efekti galvanske struje na tkiva

elektrina struja ispoljava sljedee efekte na tkiva:

1)termiki tj zagrijavanje tkiva koje nastaje zato to se elektroni pri kretanju kroz tkiva sudaraju sa atomima u njima.Najizraeniji efekat ima naizmjenina struja visoke frekvencije.

2)hemijski,tako to poz.pol izvora struje privlai neg,a neg pol poz.naelektrisane estice.Razliite hemijske reakcije nastaju kada te estice stignu u blizinu poz.ili neg.elektrode.,najizraeni efekat ima galvanska struja.3)elektromagnetni,tako to se oko provodnika kroz koji tee struja stvara elektromagnetno polje,najizraeniji je kada kroz provodnik tee naizmjenina struja visoke frekvencije. Podjela elektroterapije

Elektroterapija se prema frekvenciji djeli na terapiju primjenom:

1)jednosmjernih struja,koje mogu biti:

a)konstantnog toka(galvanska struja)a el.procedure su:-galvanizacija,elektoliza,hidrogalvanske procedure,elektroforeza lijekova)

b)impulsnog ili isprekidanog toka(eksponencijalne struje,DD struje,neofardska struja)2)naizmjenine struje:

a)niskofrekventne(faradska struja)

b)srednjefrekventne struje(interferentne,sinusoidne modulisane)

c)visokofrekventne(dugi talasi,kratki talasi,mikrotalasi,d.arsonvalove struje)

Nisko- i srednjefrekventne struje ,s jedne strane ,i visokofrekventne struje se razlikuju u fiziolokom dejstvu.Nisko i srednjefrekventne su nadrajne,djelujui na ivane i miine elije izazivaju depolarizaciju njihovih membrana i odgovarajui nadraajni efekat, a kada su u pitanju motorni ivci i mii,taj efekat je miina kontrakcija.Visokofrekventne struje ne mogu da izazovu depolarizaciju i ne djeluju nadraajno i pod njihovim uticajem se stvara toplota.

TABELASTRUJAJEDNOSMJERNANAIZMJENINA

Terapijska proceduraKonstantnog toka-galvanska

Impulsnog ili isprekidanog tokaNiskofrek-

ventneSrednjefre-

kventne

Visokofrekventne struje

Galvaniza-

cijaEksponenci-

jalne strujeFaradska strujaInterfere-

ntnestrujeKTD(kratkotalasna dijatermija)

Hidroelektri-

ne kupkeDD strujeSinusoi-

dne modulisaneUltrakratkotalasna dijatermija

EF lijekovaNeofardska strujaMikrotalasi

Negativna elektrolizaD;Arsonvalove struje

GALVANSKA STRUJA-GALVANIZACIJAGalvanska struja je jednosmjerna struja,koja ne mjenja smjer i jainu,jer se joni odnosno elektroni stalno kreu u istom smjeru i istom brzinom.Ona se dobija ispravljanjem naizmjenine struje gradske mree u jednosmjernu konstantnu struju.Efekti galvanske struje se zasnivaju na efektu polova ime se objanjava fiziko i fizioloko djelovanje.Pri protjecanju galvanske struje izmedju elektroda koje se nalaze u rastvoru elektrolita nastaje kretanje jona,tako da poz.naelektrisani joni kreu ka katodi,a neg.naelektrisani ka anodi.Proticanjem galvanske struje kroz tkiva dolazi dolazi do kretanja jona u dva pravca:iz tkiva prema elektrodama i od elektroda prema tkivima.Jednosmjerna struja uvijek protie najkraim putem i putem najmanjeg otopra.Najvei otpor proticanju galvanske struje prua koa,otpor potkonog tkiva i miia je manji.Manji otpor prua sluzokoa,vlana koa,mjesta sa oteenim epidermom.

Primarno(fiziko)djelovanjeOsnovni fiziki efekat pri prolasku galvanske struje kroz tkiva organizma je jonski jer nastaje kretanja jona,molekulavode,organiskih molekula i koloidnih estica,te.,nastanak kisele reakcije u okolini anode i bazine u okolini katode. -Kretanje jona-tkiva predstavljaju dobre provodike elektriciteta zahvajui prisustvu naelektrisanih estica(jona)rastvorenih u vodi.Kada galvanska struja prolazi kroz tkivo,naelektrisane estice u njemu se kreu prema suprotno naelektrisanim polovima.Poz.elektroda anoda privlai neg naelektrisane estice anione,neg naelektrisana elektroda katoda privlai poz.naelektirsane katjone.

-Kretanje molekula vode-molekuli vode mogu da prime samo jedan jon i mogu da putuju prema poz.ili neg.elektrodi.

-Pojave u tkivu kao posljedica kretanja naelektrisanih estica a pod uticajem galvanske struje su:

-elektrosukcija tj. kretanje naelektrisanih estica iz tkiva ka elektrodi da bi se iz tkiva odstanile tetne materije

-elektroforeza tj. kretanje naelektrisanih estica od elektroda ka tkivima za unoenje ljekovitih supstanci u tkivo

- -elektroosmoza tj. kretanje molekula vode od mjesta snienog ka mjestu povienog osmotskog pritiska sa ciljem da se izjednai osmotski pritisak

-elektroliza tj. pojava izdvajanja neutralizovanih jona na elektrodama koji djeluju kaustiki,na anodi se izdvaja jaka kiselina,na katodi jaka baza.Galvansku struju moemo unijeti u tijelo preko koe i sluokoe pod uslovom da su intaktne,neoteene da bismo sprijeili elektrolitiki efekat i oteenja na mjestu aplikacije.

.

-u predjelu ispod anode nastaje koagulaciona (zgruavanje)nekroza zbog dejstva kiseline HCL i ta nekrotina zona je:suva,tvrda,tamne boje,bre zarasta.

-u predjelu ispod katode nastaje kolikvaciona (rastapanje-pretvaranje u tenost) nekroza zbog dejstva baze NaOH I ta zona je:vlana,meka,svjetle boje,tee zarasta.

Zbog toga se kao medijator izmeu tijela i elektroda postavljamo slojeve gaze debljine 1,5 do 2 cm natopljene u topli fizioloki rastvor.

Sekundarno(fizioloko) djelovanje galvanske ostvaruje se preko:-Djelovanja na vazomotorne nerve se izraava u koi vazodilatacijom tipa aktivne hiperemije,promjena PH sredine predstavlja odredjenu elektrohemijskudra koja direktivim draenjem vazomotora oslobadja vazoaktivne supstance i dovodi do vazodilatcije.

-Djelovanje na senzitivne nerve se izraava analgetskim djelovanjem ispod anode,a posljedica je smanjena nadraljivosti i provodljivosti senzitivnih nerava-Djelovanje na motorne nerve je posebno izraeno jer dovodi do snienja praga nadraaja i poveanja nadraljivosti motornih nerava i tonusa miia.

-Djelovanje na elije tkiva u smislu poveane bioloke aktivnosti i povoljnog djelovanja na proces reparacije,trofike i regenaracije.

Neki efekti su prisutni u cijeloj regiji kroz koju protie galvanska struja dok su drugi naizraeniji neposredno ispod elektroda I nazivaju se efekti polova-

pozitivan polnegativan pol

oslobaa kiseonikoslobaa vodonik

daje kiselu reakcijudaje akalnu reakciju

izaziva vazokonstrikcijeizaziva vazodilatacije

smanjuje krvarenjepojaava kvrvarenje

smanjuje nadraljivost senzitivnih neravapojaava nadraljivost senzitivnih nerava

vei intenzitet je manje bolanvei intenzitet je bolan (pri zatvaranju kola struje daje vei afekat na nervno i miino tkivo)

Aparati i elektrode za primjene galvanske struje-Elektrode za galvanizaciju se nalaze na krajevima kablova povezanih sa poz.i neg.polom galvanske struje i mogu :-metalne

-gumenografitne

-prema obliku mogu biti:

-ploaste

-takaste,za tretiranje manjih povrina

u obliku valjka

-Bergonijeva polumaska-u terapiji n.facijalisa

-transorbitalne-za regiju oko i mozga

Tehnika primjene galvanske struje-u zavisnosti od poloaja elektroda(smjera kretanja linija sila u odnosu na segment) moe biti.

a)longitudinalna ili uzduna,kada se elektrode postavljene na istoj strani,(proksimalno i distalno)linije struja su uzdune pa galavnska struja preteno djeluje na povrinu tkiva.Ukoliko je anoda postavljena proksimalno a katoda distalno struja e imati smjer od katode prema anodi longitudinalno du segmenta i to ushodno u pravcu venske cirkulacije i to je longitudinalna ascendentna galvanizacija.Ukoliko je katoda postavljena proksimalno a anoda distalno smjer e biti obrnut tj .du segmenta nishodno i to je descendentna longitudinalna galvanizacija. b)transverzalna ili poprena,kada se elektrode postavljene paralelno,odnosno jedna naspram druge,pa galvanska struja djeluje na dublje organe i tkiva.

U zavisnosti od toga da li elektrode fiksirane ili ne tehnike mogu biti:

-stabilna,kada su elektrode fiksirane tokom trajanja procedura

-labilna.kada se jedna elektroda pokree tokom tretmana(aktivna),u obliku valjka presvuena sa nekoliko slojeva hidrofilne gaze natopljene u fiziolokom rastvoru,a druga je fiksirana(inaktivna)Ako je jedna elektroda manja,gustina struje je vea-to je aktivna(diferentna)elektroda,dok je druga elektroda pasivna (indiferntna) i to je monopolarna primjena galvanske struje

kada su obe lektrode priblino jednake,imaju isto djelovanje to je bipolarna tehnika.

Odredjivanje polariteta elektroda

za primjenu galvanske struje potrebno je da se zna polaritet elektroda i najee se koriste metode:

-metoda razvijanja gasova gdje se u au napunjenu vodom stave kablovi sa ijih krajeva je skinuta izloacija,ukljui se kolo struje i pri intenzitetu od nekoliko miliampera u predjelu jednog kabla se oslobadja mnotvo mjehuria gasa.To je katoda a oslobodjeni gas je vodonik.u predjelu drugog kabla se oslobadja znatno manje mjehuria i to je anoda a oslobodjeni gas je kiseonik.

-metoda promjene pH sredine.ako se ovlaena lakmus hartija ukljui u kolo galvanske struje,ona e promjenjiti boju u predjelu jedne elektrode.plava lakmus hartija promjenie boju u crvenu, na mjestu gdje je anoda, a crvena promjenit e boju u plavu gdje je katoda.-metoda oslobadjanja joda-Ako se na vatu natopljenu rastvorom kalijum-jodida stave krajevi kablova sa skinutom izolacijom i ukljui galvanska struja,poslije izvjesnog vremena vata e se obojiti mrko u prdjelu jednog kabla.To je anoda, a boja potie od joda koji se elektrolizom izdvojio u elementarnom obliku.

Doziranje galvanske struje

doza galvanske struje se odredjuje na osnovu:

-intenzieta struje pri emu pacijent treba da osjea prijatno mravinjanje,trnjenje,arenje,peckanje

-gustine struje koja predstavlja jainu struje po jedinici povrine i izaraava se u mA/cm2.U terapiji se primjenjuje doza od 0,1 do 0,5 mA/cm2.

-trajanja procedure i serije,pa tako jedna aplikacija traje 15-20 min, I ne treba da traje due jer moe nastati paraliza vazomotora,nakon toga je pauza 2-3 sedmice.

Ozljede nastale galvanskom strujom

Ozljede mogu nastati u sluaju:

-metalna elektroda dolazi u direktan dodir sa koom i tom prikom nastaju opekotine koje imaju karakteristike opekotina izazvanih jakom kiselinom i jakom bazom.

-na gazi postije nabori.pa sena tim mjestima zgunjava struja,to izaziva neprijatan osjeaj peenja,kada se ukloni elektroda koa je crvena

-elektroda je postavljena preko oteene koe,pa poto nema izolacionog sloja koe,vea koliina ulazi u tkiva to moe izazvati oteenje potkonih slojeva.

Indikacije

-degenerativni reumatizam

-funkcionalna oboljenja perifernih ivaca

-neuroloka oboljenja

-oduzetosti perifernih nerava

-posttraumatska oboljenja

-algodistrofije

Kontraindikacije

-opte

-mehanike i hemijske lezije epiderma na mjestu stavljanja elektroda

-metalni predmeti u predjelu tretmana

-infekcija koe i potkonog tkiva

.

HIDROGALVANSKE PROCEDUREhidrogalvanske procedure(opte-hidrogalvanska kada ,i lokalne-etvoroelijske kupke)spadaju u grupu kombinovanih hidroterapijskih procedura, primarno djelovanje je galvanska struje.

Kod hidrogalvanskih struja je iskoriteno svojstvo vode kao dobrog provodnika elektriciteta,tako da se kroz nju uspostavlja kolo struje.

1)hidrogalvanska kada predstavlja optu proceduru,izvodi se u specijalnim kadama u ije zidove su ugradjenevelike metalne elektrode a strujno kolo izmedju elktroda se uspostavlja kroz vodu.U stujnom kolu se mogu nai cijelo tijelo,ekstremiteti,jedna polovina tijela,zavisno od toga koje se elektrode ukljue.Ova metoda se najee primjenjuje u lijeenju poremeaja arterijske cirkulacije,degenerativnog reumatizma,posttraumatskih stanja.Procedura se izvodi u vodi indiferentne temp,traje 15-29 min,serija terapija se satoji od 10-15 aplikacija.

2)etvoroelijske kupke-predstavljaju lokalnu proceduru koja se moe primjeniti samo za jedan ekstremitet ,za gornje ili donje ili sva etiri.U kadice se se moe sipati rastvor neke ljekovite supstance koja se putem galvanske struje unosi u kou i potkono tkivo,aplikacija traje 15-20 min,serija se sastoji od 10-15 aplikacija

ELEKTROLIZAelektroliza negativnim polom predstavlja primjenu konstantne galvanske stuje radi odstranjenja manjih izrataja sa povrine koe kao i za uklanjanje dlaka.To je procedura kojom se vri destrukcija tkiva,a zasniva se na kaustinom efektu galvanske struje.

ELEKTROFOREZA u toku prolaska galvanske struje dolazi do kretanja jona prema jednom ili drugom polu:

-iz tkiva prema elektrodi(elektrosukcija)

-sa elektrode prema tkivu(elektroforeza)

lijekovi u organizam putem konstantne jednosmjerne struje.To je kombinacija fizikalnog i medikamentoznog lijeenja:jednosmjerne konstantne struje sa efektima polova i djelovanja lijeka na mjestu aplikacije.Kod ovog naina lijeenja lokalno djelovanje lijeka je veoma izraeno,dokje optedjelovanje minimalno.Smatra se da se najvei dio lijeka unosi kroz kanale znojnih i lojnih lijezda jer je du njih i najvea koncentracija lijeka.Galvanskom strujom se unose samo hidrosolubilni lijekovi.Joni uneeni EF poslije prolaska kroz kou gube svoj elektrini naboj i pretvaraju se u aktivne atome djelujui kao potkoni depo.Mali dio jona koji dobro difunduje dospijeva u potkone krvne i limfne sudove,odakle ih krv i limfa raznose.Da bi se lijek mogao unijeti primjenom elektroforeze,potrebno je da u vodenom rastvoru disosuje na pozitivne i negativne jone.Da bi se lijek unijeo primjenom EF mora se nanijeti na istoimeno naelektrisanu elektrodu,od nje e se odbijati i putovati prema suprotnom polu galvanske struje te je zbog pravilne primjene potrebno znati koji se lijek unosi sa koga pola.

TABELA-lijekovi koji se unose sa pozitivnog pola galvanske struje i njihov efekatLEKOVI KOJI SE UNOSE SA POZITIVNOG POLA

LEKEFEKAT

antihistaminiciantialergijski

antibioticibaktericidni

vazodilatatoripoboljanje cikulacije

kalcijum-hlorid (CaCl2)spazmolitiki

vitamin B1poboljanje metab. nervn. tkiva

analgeticianalgezija, vazodilatacija

LEKOVI KOJI SE UNOSE SA NEGATIVNOG POLA

LEKEFEKAT

Kalijum-jodid (KJ), Thiomucase, Depo-medrolsklerotini

antibioticibaktericidni

salicilatianalgerski, antireumatski

vitamin C (askorbinska kiselina)poboljanje oksido-reduktivnih procesa, depigmantacija koe

Za primjenu EF se koriste gotovi rastvori lijekova u 1-3% rastvorima (ampulirani lijekovi),a za pripremu rastvora i kvaenje gaza na koju e se nanijeti rastvor lijeka se koristi destilovana ili redestilovana voda jer prisustvo parazitarnih jona(u strujnom kolu se kreu bre od jona lijeka) iz obine vode ili fiziolokog rastvora znatno smanjuje terapijski efekat lijeka..Brzina kretanja jona iznosi nekoliko milimetara do nekoliko cm na as i zavisi os:

-intenziteta elektrinog pola

-veliine samih jona

koncentracije jona

prisustva parazitarnih jona