5(29)/2015 3

Od Redakcji

W bieżącym numerze biuletynu przedstawiamy artykuł dr Jerzego Wrony o najnowszych zmianach flag i herbów państwowych na świecie, informacjęJimmy’egoCaces’a(półIndianinaMapuche)oflagachIndianMapuche,drWładysławSerwatowski przedstawia interesujący pomysł Parku Flagowego w Rzeszowie. Jakociekawostkę,wzwiązkuztekstemofladzeIndianMapuche,poniżej,przedstawiamyWiphalę, emblemat w kształcie kwadratu będący nieoficjalną flagą ludu Aymara(Aimara)rdzennejludnościmieszkającejwcentralnychAndach.PrzypominamyrównieżpostaćProfesoraStefanaKuczyńskiegowpiątąrocznicęśmierci.

Zapraszamydolekturybieżącegonumeru.

KrzysztofJasieński

Wiphala

Napierwszejstroniebiuletynu:Kompozycjaznajnowszychflag

FLAGABiuletyn Polskiego

Towarzystwa Weksylologicznego

ISSN1509-2429Numer5(29)-

kwiecień-czerwiec2015Ukazujesięodstycznia1999r.

Redaktor i wydawca KrzysztofJasieński

Adres redakcji ul.Gromadzka4/2315-769Białystok

tel.+48606404672fax+48858789556biuro@weksylologia.pl

Polskie Towarzystwo Weksylologiczne

ul.Racławicka10302-634Warszawa

tel.+48228444158

Zarząd Główny PTW AndrzejBebłowski

PrezesMarcinBanachWiceprezes

WładysławSerwatowskiWiceprezes

KrzysztofT.WyrzykowskiSekretarzGeneralnyMichałGodlewski

Skarbnik

Redakcjanieponosiodpowiedzialnościzaopinieautorówzawartewtekstach.Wszelkieprawazastrzeżone,

przedrukikopiowaniefragmentówlubcałości

jedyniezazgodąwydawcy.

Najnowsze zmiany flag i herbów państwowych

Wopracowaniu1przedstawionozmianyflagiherbówpaństwwspółczesnego świata, jakie miały miejsce w przeciągu ostatnichpiętnastu lat,toznaczyodpoczątkuXXIw.Zasadnicze lubczęściowezmianynajważniejszychsymbolipaństwowychdokonywanesązazwyczaj po doniosłych wydarzeniach społecznopolitycznych w danym kraju.W artykule – posiłkując się różnorodną literaturą weksylologiczną (w tym źródłami internetowymi) i innymi opracowaniami – starano się przedstawić te ważne wydarzenia polityczne, które przyczyniły się do powstania całkowicie nowych lub zmiany istniejących symboli państw.Przytoczoneprzykładypogrupowanokontynentami,awichobrębie przyjętokolejnośćchronologiczną. Flagi i herby państwowe (zazwyczaj starsze od flag, ale powszechnie mniej znane) świadczą o zajmowanym przez danykrajmiejscunamapieświata,wokreślonym–ukształtowanymprzezśrodowisko geograficzne i historię – kręgu cywilizacyjnym. Barwyi elementy graficzne flag i herbów państw nawiązują zazwyczaj dohistorycznychwydarzeń z dziejównaroduoraz do geografii kraju– charakterystycznych cech środowiska przyrodniczego, ludności igospodarki.

EUROPA

HerbAlbanii bazuje na historycznej pieczęci Skanderbega,albańskiego bohatera narodowego z XV w. Po zmianie ustrojukomunistycznego za herb przyjęto czarnego dwugłowego orłaprzedstawionego na czerwonej tarczy. W 2002 r. nad głową orłaumieszczono podobiznę hełmu Skanderbega, z charakterystycznymirogami kozicy (według legendy, z niezwykłą zręcznością wspinał sięonpoalbańskichgórach,urządzajączasadzkinawojskatureckie).

Po rozpadzie republiki Serbii i Czarnogóry flaga Serbii (z 2006 r.) posiada 3 poziome pasy: czerwony, niebieski i biały.Kolorystycznie nawiązują one do idei tzw. flagi wszechsłowiańskiej.PaństwowąflagęSerbiizdobidodatkowomałyherb(zaprojektowanyw2004r.,wobecnejwersjiobowiązujeod2010r.).Flaganarodowaherbu nie posiada. Na tarczy herbu Serbii widnieje biały dwugłowyorzeł, a samą tarczę wieńczy korona królewska. Na piersi orłaumieszczono małą tarczę z równoramiennym greckim krzyżem orazstylizowanymi literami „C” (napisanymi cyrylicą), które są skrótemmotta:„TylkojednośćuratujeSerbów”.Aktualnywzórflagizherbemzostałwprowadzonyw2010r.

1 Jest to częściowo zmieniona i zaktualizowana wersjapopularnonaukowegoartykułupt.„Zmianynamapiepolitycznejświata.Przeglądnowychsymbolipaństwowych” tegosamegoautora,opublikowanegownr1 z2012r.„GeografiiwSzkole”.

Flaga Czarnogóry (z 2004 r., obowiązująca oficjalnie od2007r.),ostosunkoworzadkichproporcjachszerokościdodługości– 1:2, jest czerwona, ze złotym obramowaniem. Pośrodku jej płataumieszczono godło. Jest nim dwugłowy złoty orzeł, nawiązujący do tradycji bizantyjskorzymskiej. Na piersi orła widnieje niebieskatarczazlwem,którysymbolizujeChrystusaZwycięzcę.

W 2008 r. Kosowo – najmłodsze państwo europejskieproklamowało niepodległość i przedstawiło symbole państwowe– flagę i herb. Na ciemnobłękitnym polu flagi umieszczono złotykontur kraju, a nad nim 6 białych gwiazd symbolizujących grupyetniczne: Kosowarów-Albańczyków, Serbów, Romów, Turków,BośniakówiGoranów.HerbKosowamatensamwzórconowaflaga, ztymżeznalazłsięonnazaokrąglonej,trójkątnejtarczy.

5(29)/2015 5

Aktualny herb Macedonii to nieznacznie zmieniony herb zokresu,kiedykrajtenwchodziłwskładSocjalistycznejFederacyjnejRepublikiJugosławii.Porozpadziew1991r.socjalistycznejJugosławiiwydawałosię,żegodłemzostaniezłotylew,najstarszyherbmacedońskipochodzący z XVI w. Zresztą taki wizerunek herbu zaczęto używaćnieoficjalnie. Różnice poglądów partii politycznych w tej kwestiispowodowały,żepomimozmianyustrojustaryherbdalejobowiązywał.I dopiero w 2009 r. postanowiono usunąć z niego pięcioramiennągwiazdęsymbolizującąkomunizm.To,żeczerwonągwiazdętakdługonie usuwano z herbu Macedończycy tłumaczą, iż mieli większeproblemy,jakchoćbykonfliktzGrecjąonazwępaństwa2.Wcentralnejczęści herbu, na tlewschodzącego słońca, przestawiono stylizowanykrajobraz Macedonii. Sylwetka góry symbolizuje Góry Dynarskie, awody–JezioroOchrydzkie i rzekęWardar.Herbdopełniająrysunkikłosówpszenicznych, liści tytoniu igłówekmaku lekarskiego– roślincharakterystycznychdlarolnictwakraju.

2 Po rozpadzie b. Jugosławii Grecy uznali, że Macedonia nie możeużywać, przyjętej w 1992 r., flagi z tzw. słońcem z Verginy - emblematemAleksandra Wielkiego, gdyż stanowi on historycz-ną własność helleńską. Po okresie ostrych animozji, parlament Macedonii w 1995 r. wyraził zgodę na zmianę flagi. Nadal widnieje na niej żółte słoń-ce na czerwonym tle, alenieprzypominasłońcazVerginyijużniedrażniGreków.Natomiastprzedmiotemsporujestwdalszymciągunazwapaństwa.NaforummiędzynarodowymMacedoniafunkcjonuje pod nazwą „Dawna Republika Jugosłowiańska Macedonii (FYROM -The Former Yugoslav Republic of Macedonia).

Flaga i herb San Marino – najstarszej republiki na świecie–pochodzą z1862 r., aledopierow2011 r.wkonstytucjidokładnieokreślono ich wygląd. Rysunek herbu w detalach i kolorystyceróżni się nieco od wyobrażeń dotychczas spotykanych w literaturzeheraldycznej i weksylologicznej. Pasy – biały i jasnobłękitny flagi (orozmiarach3:4)wywodząsięzbarwheraldycznych.HerbprzedstawiatrzybasztyozdobionepióraminatrzechwierzchołkachMonteTitano,gdzie –według legendy – ukrył się przed prześladowaniami cesarzaDioklecjana św.Maryn, który założył tam wspólnotę chrześcijańską.Tarczę herbową otaczają liście oliwne i dębowe, wieńczy korona orazuzupełniadewizaLIBERTAS.

Obecna flaga państwowa Białorusi została ustanowiona w ogólnonarodowym referendum i zatwierdzona rozporządzeniemprezydenta Łukaszenki w 1995 r., a jej wzorzec i zasady używaniaustalonowustawiew2004r.W2008r.wyglądflagiokreśliłanormapaństwowa, któraw2012 r. została sprecyzowanaprzedewszystkim wodniesieniudobiałegopaskaprzydrzewcuzawierającegoornamentludowy.Szerokośćtegopaskanadalwynosi1/9długościflagi,aleterazczerwony ornament zajmuje jego całą szerokość. Rozmiary pasówpoziomychflagi–czerwonegoizielonegoniezostałyzmienione.

AZJA

Po długotrwałych walkach niepodległościowych Timor Wschodni (TimorLeste)pełnąsuwerennośćuzyskałw2002r.Wtedy teżprzyjętoflagępaństwową; jestonaczerwona,ztrójkątami–czarnymi żółtym przy drzewcu. Biała gwiazda symbolizuje niepodległość. W tymże samym roku wprowadzono nieoficjalny herb państwa(głównym elementem tarczy herbowej były skrzyżowane szable).Aktualny, zatwierdzony ustawowo, herb obowiązuje od 2007 r. Natarczyherbowej(wkształcienajwyższejgórykraju–MonteRamelau2963 m n.p.m.) umieszczono karabinek automatyczny KałasznikowaAK47(wwojskupolskimnazywanymdawniejpistoletemmaszynowymKałasznikowa, lub po prostu „kałasznikowem”) oraz strzałę i łuk. Te symboliczne narzędzia walki zbrojnej przypominają o stuletnimokresie zmagań o niepodległość Kolisty herb uzupełniają: snop ryżu ikolbakukurydzy(symbolrolnictwa),otwartaksięga(rozwójkultury)oraznapisyzdewiząpaństwaijegonazwą.

W2002r.emirBahrajnuproklamowałswójkrajkrólestwem. Z tego powodu też nastąpiła częściowa zmiana wyglądu flagipaństwowej.Aktualnaflagaskładasięzdwóchpólpionowychoróżnejszerokości: białego i czerwonego. Styk pól tworzy linię zygzakowatą.Utworzonychwtensposóbpięćbiałychtrójkątówsymbolizuje5filarówislamu – publiczne wyznanie wiary, pięciokrotną modlitwę w ciągudnia,postwramadanie,jałmużnęipielgrzymkędoMekki.Poprzedniaflagamiała8białych„zębów”.

Od uzyskania niepodległości w 1991 r. Turkmenistanem w sposób dyktatorski rządził (aż do śmierci w 2006 r.) SaparmuratNyyazow (Nijazow). Jego osoba była przedmiotem kultu – otrzymałtytuł dożywotniego prezydenta, przyjął tytuł Turkmenbaszy –przywódcy Turkmenów, miasto Krasnowodzk przemianowano naTurkmenbaşy,wkrajupostawionomulicznepomniki,dzieńurodzinbyłświętempaństwowym.W2003r.Nyyazowuznał,żedotychczasowykolistyherbpaństwa(obowiązującyod1992r.)należyzmienićwherb owyglądzieośmioramiennejgwiazdy.Uważał,żeudawnychTurkmenówtaka gwiazda była symbolem obfitości i pokoju. W nowym herbie,pośrodkuzielonejgwiazdy,umieszczonowizerunekwierzchowca(rasyachałtekińskiejbędącejdumąTurkmenów)należącegodoprezydentaNyyazowa. Rysunek herbowy uzupełniają: 5 wzorów tradycyjnychturkmeńskich dywanów, torebki nasienne bawełny, kłosy pszenicy orazpółksiężyc(symbolislamu)z5gwiazdami.

Po rozpadzie ZSRR początki niepodległości Gruzji niebyły łatwe,wkrajuwybuchławojnadomowa.W2003r.koalicjareformatorów wygrała wybory, ale ich oficjalny wynik zostałsfałszowany. Doprowadziło to do masowych protestów, zwanychrewolucją róż i wyboru nowego prezydenta. Dotychczasową flagęzastąpiław2004r.„flaga5krzyży”.Wcentrumbiałegopolaflagi(odośćnietypowychproporcjach100:147;wuproszczeniu2:3)umieszczonoczerwonykrzyżśw.Jerzego–patronaGruzjii4małekrzyżepobokach.Układ krzyży nawiązuje do tzw. krzyża jerozolimskiego, a ich liczbasymbolizuje 5 ran Chrystusa. Dodatkowo boczne krzyże oznaczająprowincjezamieszkaneprzezmniejszościetniczne(Abchazja,Adżaria,Osetia Południowa,Meschetia) zjednoczonew państwie gruzińskim,symbolizowanymprzezkrzyżwcentrumflagi.Przyjętytakżew2004r. nowy herb Gruzji przedstawia św. Jerzego w walce ze smokiem, atarczęherbowąozdabiazłotakorona.WwersjiwielkiejherbuGruzjitarczęherbowąpodtrzymujązłotelwy.Gałązkawinorośliprzypominaoroli tej roślinywgospodarcekraju iwżyciu jejmieszkańców.Herbdopełniamottopaństwowe„Siłatkwiwjedności”.

5(29)/2015 7

Trwałośćhistorycznaflagiherbówpaństwświatajestbardzoróżna. Częste zmiany polityczne powodowały, że od uzyskanianiepodległości w 1919 r.Afganistan kilkanaście razy zmieniał swą flagępaństwową. Po obaleniu talibów (ugrupowań islamskichfundamentalistów),w2002r.przyjętoflagę,któramiałatrzypionowepasy: czarny, czerwony i zielony. Pośrodku umieszczono herbpaństwowy w kolorze białym. Przedstawiał on meczet w otoczeniuwieńca z kłosów pszenicy – symbolu Afganistanu jako kraju rolniczego.Aktualnie obowiązująca flaga Islamskiej Republiki Afganistanu pochodzi z 2004 r. i różni się od poprzedniej tylko nieco zmodyfikowanymrysunkiemherbu(teżz2004r.).

W 2006 r., po zakończeniu krwawej dziesięcioletniejwojny domowej (w której tomaoiści dążyli do obaleniamonarchii),Nepal zdecydował się na zmianę znaku państwowego. Zasadniczymielementami rysunkowymi herbu Nepalu, od 2008 r. federacyjnejrepubliki demokratycznej, są: sylwetka Mount Everestu(Czomolungmy), konturmapy kraju, flagapaństwa, dłonie – kobieca imęskasymbolizującerównośćpłci.Całośćotaczawieniecczerwonychkwiatów rododendrona, in. różanecznika (Rhododendron arboreum),narodowej rośliny kraju. U dołu herbu znajduje się dewiza państwa„MatkaorazOjczyznasąważniejszenawetodraju”.

Z niejasnych powodów w 2008 r. zmodyfikowano herbZjednoczonych Emiratów Arabskich. Widnieje w nim nadal złoty„sokółKurajszytów”(plemienia,zktóregopochodziłprorokMahomet),aleumieszczonynajegopiersitradycyjnystatekarabski(dhow)zostałzastąpiony kolistymemblematemzwyobrażeniemflagipaństwowej.Siedem gwiazd umieszczonych na kole symbolizuje 7 emiratówtworzącychZEA.

Po obaleniu reżimu Saddama Husajna przez wojskakoalicyjnenaczelezeStanamiZjednoczonymi,w2008r.nowewładzeIraku postanowiły zmodyfikować flagę państwową. Za zmianą flagioptowaliprzedewszystkimKurdowie,którzyniechcieliwywieszaćflagiobowiązującej w czasach – znienawidzonego przez nich – Saddama

Husajna, rządzącego Irakiemdo 2003 r. Czerwonobiałoczarnebarwyflagi nie zostały zmienione, ale na białym pasie zostawiono tylkozielony napisAllahu akbar – „Bóg jestwielki”,w alfabecie kufickim.Konsekwencją zmiany flagi była (w 2008 r.) modyfikacja herbupaństwowego.Pozostałnim„orzełSaladyna”(bohateramuzułmanówz czasów krucjat), ale na jego piersi umieszczono tarczę już z nowąflagą.

Demokratyczne rządy, w niepodległej od 1948 r. Birmie,przerwanezostaływ1962r.,kiedytogenerałNeWindokonałzamachustanu. Ogłoszono program tzw. birmańskiej drogi do socjalizmu, com.in.miałooznaczaćintegracjęrodzimych,opartychnabuddyzmie,wartości kulturowych z ideologią marksistowską. Znacjonalizowanoprzemysł i banki, odcięto się odwpływów zagranicznych, represjompoddanomniejszościnarodoweiprzeciwnikówpolitycznych.W1989r.przemianowanonazwępaństwazBirmynaMyanmar,anazwęstolicy–zRangununaYangon.Rządywojskowychdoprowadziłydopogorszeniasytuacji gospodarczej i wybuchów niezadowolenia społecznego.Ludność,zwłaszczamniejszościnarodowe,domagasięwprowadzeniaobiecanej demokracji, poszanowania wolności religijnej i prawczłowieka. W 2008 r., w związku z uchwaleniem nowej konstytucjii kolejną zmianą nazwy państwa, tym razem na Republika ZwiązkuMyanmar,wprowadzono nowywzór flagi i zmodyfikowanoherb. Flaga,używana od 2010 r., posiada 3 poziome pasy: żółty, zielony i czerwony, a pośrodku dużą gwiazdę. Żółty pas flagi symbolizuje solidarność,zielony – przyrodę i rolnictwo, czerwony – odwagę. Biała gwiazdaoznaczawiecznątrwałośćpaństwabirmańskiego.Wzłoto-czerwonymherbie Birmy (Myanmaru) widnieje kontur mapy kraju otoczonygałązkami ryżu. Dwamityczne lwy symbolicznie strzegą bezpieczeństwakraju. Zrezygnowano z widniejącego do 2008 r. na tarczy herbowejzębategokoła,symboluprzemysłu.

AFRYKA

Wpołowie lat90.XXw. Rwanda stałasięmiejscemjednejznajbardziejkrwawychwhistoriiAfrykiwojendomowychpomiędzyHutu a Tutsi – dwoma głównymi plemionami kraju. Po względnymopanowaniu sytuacji w państwie zaczęto myśleć o wprowadzeniunowejflagi,którasymbolizowałabypokój(iniemiałabarwyczerwonejprzypominającej krew, tak jak flaga dotychczasowa). Nowa flagaprzyjętaw2001r.,poznowelizowaniukonstytucji,posiada3poziomepasy:niebieski,żółty,zielony.Wprawymgórnymrogupolaflagowegoumieszczono słońce, symbolizujące nową nadzieję na pokój, a jegopromienie–szczerośćiotwartość.WewnątrzkolistegoherbuRwandy(teżprzyjętegow2001r.)znajdująsięrysunkisłońca,sorgo,kawy,kołazębatego,tarczbojowych.Wcentrumherbuumieszczonotradycyjnydlatubylcówkosz.Takimikoszami(wewnątrzktórychzwyklesąmniejszekosze–nawzór rosyjskich „matrioszek”) ludzie sięobdarowująna znakprzyjaźni.

5(29)/2015 9

Flaga Komorów jest już piątą od momentu uzyskanianiepodległościw1975r.Zasadniczymelementemwiększościflagbyłpółksiężyc z gwiazdami na zielonym tle (symbole islamu), a zmianydotyczyły tylko położenia księżyca. Po zmianie ustroju państwa i przyjęciu nowej konstytucji w 2002 r. wprowadzono kolejną flagę.Flaga obecnego Związku Komorów posiada 4 pasy (żółty, biały,czerwonyiniebieski),aprzydrzewcu–zielonytrójkątzpółksiężycem i 4gwiazdami.Pasy i gwiazdy symbolizują4wyspyarchipelagu (Moheli,Anjouan, Wielki Komor, Majotta – która jest obecnie terytoriumzależnymodFrancji).

Demokratyczna Republika Konga (w latach 1971-1997nosząca nazwę Zair) kilkakrotnie zmieniała swe symbole od czasówuzyskanianiepodległościw1960r.Aktualna,szóstajużflaga,obowiązujeod 2006 r., po przyjęciu nowej konstytucji państwa. Jest to flaga z lat1963-1971, ale z kilkomamałymi zmianami.Błękitnepoleflagiprzecinaukośnie czerwony (w żółtymobramowaniu)pas, awgórnym lewymrogu umieszczono żółtą pięcioramienną gwiazdę (symbol jednościkrajuijegoświetlanejprzyszłości).Wherbiepaństwowym(teżz2006r.)widniejegłowa lampartaotoczona, zprawej (heraldycznie) stronyprzez„kieł”słonia,azlewej–włócznię.

Poprzednia flaga królestwa Lesotho posiadała emblematskładający się z tarczy bojowej, włóczni i maczugi. Aby mocnejpodkreślićpokojowycharakterpaństwa,przyokazji40-leciauzyskanianiepodległości, w 2006 r. zmieniono wygląd flagi. Posiada ona 3poziomepasy: niebieski, biały, zielony. Pośrodku, na pasie białym,umieszczonotradycyjnykapeluszrodzimegoluduBasotho.BarwyflaginawiązujądonarodowejdewizyKhsoto,Pula,Nala–„Pokój,Deszcz,Obfitość”.Równieżw2006r.zmienionokolorystykęniektórychdetaliherbowych, np. tarcza herbowa poprzednio była żółta, teraz jestbrązowa.

Flaga Malawi obowiązywała od momentu uzyskanianiepodległości w 1964 r., aż do 2010 r. Wtedy to nowo wybranyprezydentBinguwaMutharika,wprowadzając reformygospodarcze,zmodyfikował również flagę państwową, pozostawiając jednak jejdotychczasowąkolorystykęisymbolikę.Flagętworzyłytrzypoziomepasy: czerwony, czarny i zielony, a pośrodku widniało białe słońce(liczba promieni niemiała znaczenia symbolicznego). Nieminęły nawetdwa lata, kiedy po śmierci dotychczasowego prezydenta, parlament inowapaniprezydentJoyceBandaprzywróciliflagęzlat1964-2010.

Uznano, że zmianaflagibyłabłędem,bo jest to„święty symbolMalawiz latwalkioniepodległość”,aisamwzórflagi jestłatworozpoznawalny.Kolejność pasów flagi Malawi jest teraz następująca: czarny, czerwony,zielony. Na pasie czarnym widnieje czerwone wschodzące słońce o31promieniachprzypominających,żeMalawibyło31niepodległymkrajemAfryki.Kolorczerwonysymbolizujekrewbohaterówprzelanąwwalceowolność,czarny–naródafrykański,zielony–roślinnośćkraju.

W połowie 2011 r., po długotrwałej wojnie domowejw Sudanie, proklamowano niepodległość Republiki Sudanu Południowego. Flaga najmłodszego państwa świata składa się z 5poziomychpasów, trzech szerszych: czarnego (symbolizującegokolorskóry Afrykańczyków), czerwonego (krew bojowników o wolność) i zielonego (bujna przyroda), oraz dwóch wąskich, białych (pokój). Przy drzewcu flagi znajduje się błękitny trójkąt (wody Nilu) ze złotągwiazdą, która ma symbolicznie przewodzić krajowi. Herbowymptakiem Sudanu Południowego jest bielik afrykański (Haliaeetusvocifer),żyjącynawiększościterytoriumkraju.Uosabiaonzwinność,bystrość, siłę i dostojność.Napiersiachorłaumieszczono tradycyjnątarczęoraz–skrzyżowanezesobą–dzidęiłopatę,któresymbolizująwolęobronykrajuiciężkąpracędlawyżywieniajegomieszkańców.

Do niedawna jedynąmonochromatyczną flagą państwowąna świeciebyłaflaga Libii, obowiązującaod1977 r. Jej zielony kolorsymbolizował przede wszystkim islam, ponadto „zieloną rewolucję” wrolnictwieoraz„zielonąksiążeczkę”MuammaraKadafiego,wktórejwyłożył on pryncypia libijskiej rewolucji ludowej. Jeden kolor flagi miałbyć także wyrazem równości wszystkich obywateli państwa. Jeszcze w trakcie walk rewolucjonistów z wojskami libijskiego dyktatoraKadafiego Tymczasowa Rada Narodowa przyjęła w sierpniu 2011 r.nowąflagępaństwową,poprzednioużywanąwczasachKrólestwaLibiiw latach 1951-1969. Posiada ona 3 poziome pasy: czerwony, czarny i zielony, a na pasie czarnym (o podwójnej szerokości) widniejepółksiężyc z gwiazdą. Kolory flagi symbolizują historyczne krainywchodzące w skład dzisiejszej Libii: Fazzan (czerwony), Cyrenajkę(czarny pas z półksiężycem) i Trypolitanię (zielony). Ponadto są to tzw. barwy panarabskie. W latach 1977-2011 herbem Libii był „sokół Kurajszytów”. Obecnie funkcje herbu pełni okrągłyemblemat, który ma postać dwóch wewnętrznych okręgów. Wśrodkowymznajdująsiętrzypółksiężyce–symbole islamu,wkolorzezielonym,czarnymiczerwonym.Oboknichwidniejątrzyczarnefale,symbolizujące pustynne piaski oraz gwiazda na znak bezchmurnegolibijskiego nieba. Na zewnętrznym okręgu arabski i angielski napisoznacza:„Libia.NarodowaRadaTymczasowa”.

AMERYKA PÓŁNOCNA

W2002r.rozjaśnionotłoflagimałegopaństewkaKaraibów–wyspySaintLucia(ŚwiętaŁucja).Obecnaflagamatłojasnobłękitneibardziejprzypominawcześniejszeflagitegokraju.Pozostałeodcieniebarw (czarnej,białej i żółto-pomarańczowej)flagi tegominipaństwaniezostałyzmienione.

5(29)/2015 11

AMERYKA POŁUDNIOWA

Z inicjatywy rządzącego Wenezuelą prezydenta HugoChaveza, oskarżanego przez opozycję o zapędy dyktatorskie i próbywprowadzenia socjalizmu na modłę kubańską, w 2006 r. dokonanomodyfikacji symboli państwowych. Flaga państwowa składa sięnadalz3pasów:żółtego,niebieskiegoiczerwonego.Doistniejącychdotychczas 7 białych gwiazd (symbolizujących pierwsze prowincje,które podjęły walkę o niepodległość), dodano kolejną, oznaczającąhistorycznąprowincjęGuyana.Wherbie,któryteżwidniejenafladze,zmienionoprzedewszystkimrysunekdzikiegokonia,symbolizującegoniezawisłośćiwolność.Uważasię,żekierunekcwałującegoherbowegorumakaodpowiadalewicowejorientacjiobecnychwładzpaństwa.

Trójkolorowa, czerwono-biało-niebieska flaga Paragwaju jest wyjątkową wśród flag państwowych współczesnego świata,ponieważróżnisiępoobustronach.Pośrodkupasabiałegojejawersuznajdujesiękolistyherbpaństwa,narewersieflagiumieszczonodrugiherb,właściwiepieczęćskarbu.W2013r.,zokazjidwusetnejrocznicyutworzenia Republiki Paragwaju zmieniono kolorystykę i detale obuherbów.Obecnieemblematnarodowytworzyzłotagwiazda(„majowagwiazda”, która świeciłanad stolicąwnocy z 14na15maja1811 r. w chwili ogłaszania niepodległości kraju), w otoczeniu gałązekpalmowychioliwnychorazczarnynapisznazwąpaństwa.Drugiherbprzedstawiasiedzącegolwa(barwynaturalnej,zwróconegoheraldyczniewlewo),którysymboliczniestrzeżewolnościkraju.Powyżejjestnapis(obecnie czarny) Paz y Justicia – „Pokój i Sprawiedliwość”. Rysunek tego herbu dopełnia czerwona czapka frygijska, symbolwolności odczasówrewolucjifrancuskiej.

*

W przeciągu ostatnich 15 lat przeprowadzono stosunkowodużozmianflagiherbówpaństwowych.Dotyczyłyokoło40przypadków, wprawietrzydziestukrajachświata,najwięcejnakontynentachazjatyckimi afrykańskim. Stosunkowodużo zmianbyło teżwEuropie, kontynencie o długich i stabilnych tradycjach heraldyczno-weksylologicznych.Generalne lub częściowe zmiany najważniejszych symboli państwowychzwykle dokonywane są po ważnych wydarzeniach historycznych, takich jaknaprzykładuzyskanieniepodległości,zasadniczeprzeobrażenieustrojuspołecznopolitycznego. W niektórych jednak przypadkach, szczególnie w krajach określanych do niedawna powszechnie Trzecim Światem, korekt flag i herbów państwowych dokonywano często ze stosunkowobłahychpowodów,np.dojściadowładzynowegoprzywódcyczypartiipolitycznej,czasemteżzewzględunaosobistepoglądygłowypaństwa.Zmianaflaginiewkażdymprzypadkupociągazasobązmianęherbu,iodwrotnie.

Jerzy Wrona

LITERATURA

Barker B.J., Przewodnik po flagach świata, BauerWeltbild Media,Warszawa2006.BrožekA.,Lexikon vlajek a znaku zemi svĕta,Kartografie,Praha2003.ExnerP.,Nove vlajky. Malawi,„Vexilologie”,2010,č.157.FojcikP.,Nove znaky. Vychodni Timor (Timor Leste),„Vexilologie”,2008,č.148.Herzog H., U., Flaggen und Wappen, VEB Bibliographisches Institut,Leipzig1982.HubkaJ.,Nove znaky. Makedonie,„Vexilologie“,2010,č.158.HubkaJ.,Vlajky a znaky Libye,„Vexilologie”,2011,č.161.Martykan J.,Kdy se stane Barma opět „Zlatou Zemi”?, „Vexilologie”,2011,č.159.MartykanJ.,Jižni Sudan,„Vexilologie”,2011,č.161.SmithN.,Flagi świata,OficynaPanda,Warszawa1996.SmithW., Flag Lore of All Nations, The Millbrook Press, Brookfield2001.WronaJ.,Analiza elementów geograficznych i ich symboliki na flagach oraz w herbach państw współczesnego świata, Wyd. AkademiiEkonomicznejwKrakowie,Kraków2002.WronaJ.,Analiza wyglądu i symboliki flag oraz herbów współczesnych państw Azji PołudniowoWschodniej, Zeszyty Naukowe UniwersytetuEkonomicznegowKrakowie,2010,nr842.Znamierowski A, The World Encyclopedia of Flags, Lorenz Books,London1999.Znamierowski A., Flagi świata. Ilustrowany przewodnik, GrupaWyd.BertelsmannMedia,Warszawa2002.

Ważniejszestronyinternetowe

FlagaBiałorusi–http://pl.wikipedia.org/wiki/Flaga_Bia%C5%82orusiFlagsoftheWorld–http://www.crwflags.com/fotw/flags/.The World Factbook – https://www.cia.gov/library/publications/theworldfactbook/OfficialWebsiteofGovernmentofSouthSudan–http://www.gossonline.org/magnoliaPublic/en/about/symbols.htmlHubkaJ.,Vexilologickéalbum20102014–http://www.vexilologie.cz/vexialbu/index

Flagi Indian Mapuche

IndianieMapuche to grupa etniczna zamieszkująca terenydzisiejszego Chile i Argentyny. Hiszpanie nazywali ich Araucanos, ale ich własna nazwa w językuMapuche czyli mapudunugun brzmiMapuche, gdzie „mapu” znaczy ziemia a „che” człowiek, czyli są to ludzie ziemi co świadczy czym się zajmowali, byli to rolnicy, alewywodzącyzbyłychbardzobojowychwojowników.ZaczasówImperiumInkówzostalizmuszenidoopuszczeniaterenówAmazonii południowo wschodniej gdyż ze wzgledu na waleczność iodwagęwwalceInkowiewciągaliichdoswoicharmii.Wmiędzyczasiejuż wewnątrz Imperium Inków przodkowie Mapuche nauczyli się wszystkiego o roli i z dawnych bojowników przekształcili się w rolników. Obecnie w języku mapudungun znajdziemy ponad200 terminów rolniczych i hodowlanych z języka Inków quechuazapożyczonedojęzykaMapuche.

Obecna flaga Indian Mapuche charakteryzuje się trzema kolorami,ktoresymbolizująniebo,ziemięikrew,gdzieziemia„mapu”odgrywarolę najważniejszą i dlatego jest pośrodku flagi, gdyż Mapucheuważają siebie za dzieci świętej ziemi czyli „ńukemapu”. Symbolikajaką znajdziemy na fladze to odzwierciedlenie symboli mitologiiMapuche. Znajdziemy tu symbole przedstawiające 4 strony świata, jak i czasoprzestrzeń Indian, która jest wielowymiarowa, są tamteż symboleksiężyca, słońca i ziemi,która równieżdzieli sięnakilkastref tak jak i niebo Indian do którego dojść można po schodach o7stopniach.

DawnaflagaIndianMapuche,którąużywanowczasiewalkzagresoremhiszpańskim to była flaga o ciemnoniebieskim tle z ośmioramiennągwiazdą,wokółgwiazdybyłyrównieżschodydonieba.KolorniebieskijestkoloremświętymwkulturzeMapuche.

Jimmy Caces

W Rzeszowie: flagi Unii Europejskiej czyli Park Flagowy UE?

PierwsząwPolsce,aprawdopodobnietakżewEuropie,stałąpublicznąekspozycję27flagpaństwczłonkówUniiEuropejskiej–pozasiedzibamiinstytucjiUE–udostępnionowRzeszowie.Wśródroślinnościiglastej, zielonej cały rok, a w środku skrzyżowania ulicWincentegoWitosaiKrakowskiej ,odkońculistopada2009,naośmiometrowychmasztach podnoszone są również flagi Unii Europejskiej i MiastaRzeszowa. Zadbano, aby na oflagowanym terenie zatrzymaćmiejscenakolejnemaszty,gdybyUEposzerzyłaswójobszaronowepaństwaczłonkowskie.

Fot. Franciszek Mazur/Agencja Gazeta

Widoczna inwestycja w wizerunek miasta był nowym zadaniem dla Rzeszowa. Jak przekształcić skrzyżowanie ulic z europejskimi flagami w oryginalny i nowoczesny park flagowy? Jak działać aby park flagowy stał się miejscem spotkań dla Rzeszowian w różnym wieku, dla turystów i dla delegacji międzynarodowych? Europa nie posiada doświadczeń w administrowaniu parkamiflagowymi. Pierwszy europejski park flagowy urządzono w Anglii w Pallister, w 1993. Jego autorem był Szwed Anders Holmquist,(1933)–fotponiżej,któryzaprojektowałdwanaścieflagzpojedynczągwiazdą w zmiennych barwach, dla każdego z państw tworzącychEuropejskąWspólnotęGospodarczą.Parkpowstałwterenieotwartym, kiedyś pastwisku, potem na wydzielonej i ogrodzonej zielonej łące.Dziękimasztomzflagamibyłmiejscemspacerówiodpoczynku.

5(29)/2015 13

Rzeszów 29masztów umieścił w terenie zurbanizowanym, trudniejszymniż te w Pallister. Wzór flagowego parku angielskiego był znany wRatuszuRzeszowa.SekwencjadziałańadministracyjnychRzeszowajestprzykłademdlainnychmiastpolskichidladelegacjieuropejskichwczasienarodowegoprzewodnictwawUE.Środowisko polskich weksylologów może inspirować racjonalne ioryginalnedziałania–aby:

1. Prezydent Rzeszowa powołał kuratora Parku Flagowego UniiEuropejskiejwRzeszowiepełniącegorolęopiekunaianimatora.

2. Opiekun parku czuwał aby flagi były całe, czyste i oświetlone pozmroku.

3. Terenzielonyzmasztamibyłutrzymywanywewzorowejczystościatrawabyłaregularniestrzyżonaiodchwaszczana.

4. Wdolnejczęścimasztów,poszczególneflagimiałyodpowiednieopisy–jakiepaństworeprezentują,jakiesąustawoweproporcjedanejflagi,kiedyprzypadaDzieńFlagiwdanympaństwie.

5. Podpisy na masztach były redagowne w językach polskim,angielskim,państwareprezentowanegodanąflagąorazopisanealfabetemBraille’ajakoprzykładtechnologiiasystującej.

6. Łatwy dostęp domasztów zachęcał do podejścia i przeczytaniainformacji.

7. Informacje o flagach i historii Parku Flagowego były czytane na portalu Urzędu Miasta Rzeszowa, a portal retroaktywny –pozwoliłnazamieszczaniefotografiiiimpresjizParku Flagowego.

8. Patronat opiekuna juniora – nad poszczególnymi masztami i flagami w Parku Flagowym powierzono młodzieży szkolnej zewskazaniemfotografazdarzeń.

9. Flagę poszczególnego państwa – w dniu święta narodowegouroczyście podnoszono w asyście opiekunów juniorów z towarzyszącym efektem dźwiękowym (np. trąbka, bęben,werbel). InformacjaotakiejceremoniibyładostępnanaportaluUrzęduMiastazwyprzedzeniemsiedmiodniowym.

10. RolaanimatoraParku FlagowegoobejmowałaprowadzenieksięgipamiątkowejdlaParku,pozyskiwaniewpisówokolicznościowychod gości Rzeszowa, inspirowanie aby w programach wizyt iwycieczekgościeodwiedzaliParkFlagowy.

Intensywne informacje o Parku Flagowym w Rzeszowiemogą rozwinąć popularyzowanie wiedzy z zakresu flagoznawstwa(weksylologii); wprowadzą do sprzedaży pamiątkowe flagi, którepowiewały na maszcie parkowym, a zostały zastąpione nowymegzemplarzem z przyczyn protokolarnych. Flagi zniszczone jakodestrukty mają być tylko spalane, a nie kierowane przez codzienneśmiecienawysypiska.

Dostrzegamważnewkłady KULu iUMCSuoraz środowiskaakademickiego, które przejmą opiekę nad poprawnością językowądotyczącą redagowanych informacji o flagach i Parku Flagowym wRzeszowie. Zaleca się eliminowaniewyrazówpotocznychdotyczącychflag. Zamieńmy potoczne określenie flaga wisi na flaga powiewa; flagę wciągaćnaflagę podnosić; flagę ściągaćnaflagę opuszczać…

Opieka nad unikalnym Parkiem Flagowym w Rzeszowieprzynosi młodzieży satysfakcje z wymyślania symboli dla flageuropejskich. Przykład kreatywności wykazał holenderski architekt i publicysta Rem Koolhaas (*1944), projektant nowego znakuflagowegojakokodkreskowy.Prof.KoolhaaszajmujesięwdrożeniamiNowej Architektury i Miejskiego Dizajnu na wydziale Designu Uniwersytetu Harvard.

Kodu Kreskowegoużytopierwszyrazw2006wczasieprzewodnictwaAustrii w UE. Ten kod wymaga powiększenia nowymi barwami, gdyżpowstałwUnii Europejskiejprzedjejrozszerzeniem1.5.2004. CzymiastawPolscewniosąflagami ibarwaminowewartościwizualnezależyodpomysłowościiwspółpracyPolskiegoTowarzystwaWeksylologicznego z miastami wojewódzkimi w Polsce. Media idyplomacjaeuropejskapowinnyodnotowaćinnowacyjnyEuropejskiParkFlagowywRzeszowie.Obiektprzyjaznyioryginalny.

Władysław Serwatowski

In memoriam

STEFANK.KUCZYŃSKI(1938-2010)

Stefan Krzysztof Kuczyński (ur. 13 stycznia 1938 w Warszawie, zm. 3 stycznia 2010) – polski historyk, profesor. Specjalizował się w historii średniowiecznej, w tym szczególnie w naukachpomocniczychhistorii:heraldyce,sfragistyce,weksylologiiigenealogii.Po II wojnie światowej krótko przebywał w Szwajcarii, uczestniczyłw pogrzebie IgnacegoMościckiego. Po powrocie do Polski w latach1954–1959 studiował w Instytucie Historycznym UniwersytetuWarszawskiego, na których zakończenie napisał pracę magisterską osymbolicewładzywewczesnopiastowskiejPolsce,którejpromotorembyłAleksanderGieysztor. Postudiach,ażdo1968byłzatrudnionywAGADwWarszawie.W tym czasie uczestniczył w pracach Komitetu Sfragistycznego przyMiędzynarodowej Radzie Archiwalnej. Przed 1963 rokiem odkryłweksylologię jako nową pomocniczą naukę historii, zapraszając dowygłaszaniareferatówweksylologówzPolskiizagranicyiopracowałtemat historii polskich flag, który znalazł się pod tytułem „Barwybiało – czerwone w książce pod wspólnym tytułem Godło barwy ihymnRzeczpospolitej(autorstwatrzechbadaczy;wydanieI1963r.). Od 1968 do śmierci był pracownikiem Instytutu Historii PAN,początkowowPracowniEdytorskiejŹródełHistorycznych,anastępniew Pracowni Nauk Pomocniczych, której w latach 1997–2008 byłkierownikiem.WtymczasieWcześniej,wlatach1991–1994pełniłfunkcję zastępcy dyrektora ds. naukowych i ogólnych, a dodatkowoprzezwiele lat był członkiemRadyNaukowej InstytutuHistorii PAN. Wlatach1999–2002pełniłzaśfunkcjęprzewodniczącegotejżeRady.W1972obroniłwInstytucieHistoriiPANpracędoktorskąnapisanąpodkierunkiemAleksandraGieysztoraopieczęciachksiążątmazowieckich,a w 1993 otrzymał stopień doktora habilitowanego (Polskie herbyziemskie. Geneza, treści, funkcje). S. K. Kuczyński zwrócił też uwagę na chorągwie ziemskie w ujęciu Długosza. Pokłosiem tegozainteresowaniabyłauroczaksiążeczkapt.„ChorągwieGrunwaldzkichZwycięzców”.Tytułprofesoraotrzymałnatomiast16grudnia1997. W latach 1970–1995 wykładał w Instytucie HistoriiUniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wykładał również w Mazowieckiej Wyższej Szkole HumanistycznoPedagogicznej w Łowiczu. Był również przewodniczącym Rady Archiwalnej

Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Publikował równieżna tematy weksylologiczne w pismach fachowych (historycznychi nautologicznych) oraz popularnych (Kultura, Polityka, WTK).Inspirowałinnychdowygłaszaniareferatówikomunikatówipublikacjiweksylologicznych(np.skłoniłA.Bebłowskiegodoumieszczenia jegopracobanderachwmiesięcznikuMówiąWieki). Był członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego,współtwórcą Sekcji Genealogii i Heraldyki tegoż. Należał do ścisłegogrona założycieli Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, założonego 15 czerwca 1987, a ostatecznie zatwierdzonego przez władze 4 maja 1988. Na pierwszym walnym zgromadzeniu, które odbyłosię 15 czerwca 1988, został wybrany na prezesa tego towarzystwa,którympozostał aż do śmierci.W1995 był głównymwnioskodawcąustanowienia Nagrody imienia Adama Heymowskiego, której byłwieloletnim przewodniczącym jury. Był również redaktorem ośmiutomów„RocznikaPolskiegoTowarzystwaHeraldycznego”. Stefan Krzysztof Kuczyński był także członkiem wieluorganizacji naukowych i społecznych, np. Polskiego TowarzystwaWeksylologicznego(odzałożeniaw1992ibyłczłonkiemjegowładz),później Międzynarodowej Organizacji Heraldyki (i z jej ramieniazorganizował w Krakowie w 1995 IX Kolokwium MiędzynarodowejOrganizacji Heraldyki o roli orła i lwa w heraldyce europejskiej). Wlatach2000–2007byłrównieżprzewodniczącymKomisjiHeraldycznejprzyMinisterstwieSprawWewnętrznychiAdministracji.ByłczłonkiemKomitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk, TowarzystwaNaukowegoWarszawskiego,polskiegonarodowegokomitetuPamięciŚwiata (Memoryof theWorldNationalCommittee).W latach1986–1989byłczłonkiemOgólnopolskiegoKomitetuGrunwaldzkiego. ByłwieloletnimczłonkiemkomiteturedakcyjnegoPrzegląduHistorycznego, w latach 2000–2010 był redaktorem StudiówŹródłoznawczych,w1977–1978oraz1996–2001Archeionu.Wlatach1977–1982 był współredaktorem Wiadomości Numizmatycznych.ZasiadałwKomitecie redakcyjnympopularnegomiesięcznikaMówiąWiekiDodatkowopełniłrównieżwlatach1981–2007funkcjęredaktoraseriiwydawniczej„SpołeczeństwoPolskiśredniowiecznej”.

Andrzej Bebłowski

5(29)/2015 15

CIEKAWOSTKI WEKSYLOLOGICZNE

Kolejne nowe „państwa” w Europie

WpoprzedniejFLAŻCEprzedstawiliśmyflagęiherbsamozwańczegopaństewkaLiberlandpołożonegonaspornymterytoriummiędzySerbiąaChorwacją.ZałożonezostałoprzezkilkuobywateliCzech.AżePolacyniegęsiiswoje„państewko”chcąmieć.Wtymsamymrejonie,na innych spornychmiejscach,w kwietniu bieżącego roku, kilku Polaków „założyło” Królestwo Enklawy, a kilkuWęgrówKsięstwoCelestinia(Celesztínia).Terazznanepowiedzenienabieranowegoznaczenia:Polak,Węgier,dwabratanki,idoszabli,idoszklanki,idopaństewka.CiekawektowymyślasymbolikętychpaństewekidlaczegoKsięstwoCelestiniiposiadaażtrzyflagi.

HerbEnklawy

FlagaEnklawy FlagiCelestinii

HerbCelestinii

Krzykaro

5(29)/2015 www.inspiraktiv.com