Fluor- metabolizm, wpływ na tkanki twarde, zatrucia

Fluor dostaje się do atmosfery podczas:

ekshalacji wulkanicznych drugim czynnikiem jest rosnace uprzemyslowienie- fabryki, huty szkła,

elektrownie Fluor znaleziono również na probkach pobranych z ksiezyca! Obecny w glebie w postaci fluorkow przez stosowanie nawozow fosforowych

Głowne zwiazki fluoru

Fluor obecny jest w zwiazkach tj.

Fluoryt CaF2 Kriolit-pochodzi z grupy halogenkow, nazwa pochodzi od tzw”.kamienia

lodowego” - (Na3[AlF6]) Hudroksyapatyt- Ca10(PO4)6(OH)2

Metabolizm fluoru

W organizmie fluor znajduje się w ilosci ok. 3mg/kg masy ciala U dzieci 80% fluoru zostaje wbudowane do kosci natomiast u doroslych tylko

50% Dopuszczalna wartosc fluoru w wodach mineralnych wg.postanowien Komisji

Europejskiej z 2003 roku wynosi 5mg/lW wodach przeznaczonych do spozycia liczba ta wynosi 1,5mg/l

Leczenie zatrucia przewleklego:

-przy fluorozie zaawansowanej nie ma leku -sole wapnia -sole glinu -sole magnezu -witamina D

Metabolizm fluoru Fluor dostaje się do organizmu glownie droga pokarmowa, ale również

oddechowa i przez skore(ryzyko zawodowe)

Wydalany jest z : Moczem(zależne od klirensu nerkowego oraz stezenia plynu kanalikowego-ZE

WZROSTEM PH ROSNIE WYDALANIE FLUORU)- 62-77% ulega ponownej resorpcji

Kałem Potem(przy il.potu na dzien>4-6litra =0,1mg F) Śliną(jelito,zołądek->krew->ślinianki->ślina->jama ustna) Mlekiem

Ilosc fluoru okreslonego w badaniu zalezy od wielu czynnikow:

Wieku godziny(22h max, 8rano-min) Rodzaju pobieranej krwi(zylna,tetnicza) Ilosci fluoru przyjmowanego w pokarmie Hematokrytu Masy ciała Rownowagi kwasowo zasadowej

Ilosc fluoru w slinie, zólci, plynie dziaslowym czy moczu zalezna jest od ilosci w osoczu

Mleko, sol oraz większość kationow 3-wartosciowych zmniejszaja wchlanianie fluoru!!!

Fluor dzialanie Fluor jest zwykle inhibitorem wielu enzymow. Ponadto wplywa na metabolizm

tłuszczy(które zwiekszaja jego wchlanianie), cukrowi bialek. Oprocz tego wplywa na enzymy wymagajace jonow Mg do dzialania(wrazliwe a fluor)oraz ma dzialanie przeciwprochnicze.

Mechanizm działania

Fluor wykazuje kilka mechanizmow dzialania na tkanki twarde Jego wpływ na szkliwo jest mozliwy: Przed wyrznieciem się zeba(odkladanie się fluoru w glebszych

warst.przy obecn.fluoru w otacz.zeba plynie tkankowym)Przed wyrznieciem lecz po mineralizacji- powstaje fluoroapatyt w warst.powierzchownych szkliwa

Po wyrznieciu się zeba- posteruptywne dojrzewanie szkliwa poleg.na- uwalnianiu jonow zwiekszajacych podatn.na prochnice(weglany, Na, Mg), oraz wiazanie jonow zwiekszajacych odp.na prochnice(fosforanowe, Ca)

W procesie prochnicowym- przy niskim pH intensywniejszy wpływ kariostatyczny fluoru

Przy podazy fluoru x<100ppm tworza się zw.fluoroapatytu po zast.jonow OH- jonami F-

Przy wysokiej podazy x>100ppm powstaje rezerwuar fluoru w post.CaF2 PH powoduje uwalnianie się fluoru ze wspomn.rezerwuaru i

wbudowanie do siatki apatytow

Przy niskiej podazy fluoru x<50ppm i pH zbliz.do obojetnego->fluor przestaje być wbudowywany do hydroksyapatytu

Fluor- dzialanie wysokich dawek na tworzenie się szkliwa

Faza sekrecyjna ameloblastow- zmiana skladu lub produkcji macierzy szkliwa Zakłóca poczatkowe etapy mineralizacji przez wpływ zmiany w transporcie jonow Zakloca funkcje ameloblastow przez usuwanie H20 i bialek z pierwotnie

zmineralizowanego szkliwa w fazie dojrzewania Przerywa proces nukleacji i wzrostu krysztalow apatytu we wszystkich etapach

tworzenia się szkliwa--> hipomineralizacja-> podatnosc na dzialanie kwasow

Zatrucie fluorem - przewlekle

Objawy zatrucia przewlekłego: -zmiany w kościach i zębach -wychudzenie -utrata elastyczności skóry -zaburzenia popędu płciowego -zapalenie spojówek -kaszel -śluzowo-ropny wypływ z nosa W badaniu krwi można zauważyć obniżenie wapnia i magnezu w osoczu,

spadek liczny czerwonych krwinek i białych krwinek.

PROFILAKTYKA FLUORKOWAPROFILAKTYKA FLUORKOWA

Profilaktykę fluorkową dzielimy na egzogenną i endogenną.

Endogenna Egzogenna

czynna bierna osobnicza zbiorowa

• krople• tabletki

• woda• artykuły spożywcze

profesjonalna domowa

• okłady• pędzelkowanie• aplikatory• jonoforeza• lakiery

• szczotkowanie• nitkowanie• płukanie

• szczotkowanie• płukanie

Fluoryzacja endogenna – przyjmowanie fluoru z:

wodą,produktami spożywczymi,w tabletkachw kroplach.

Fluor dostarczany dostarczany do wnętrza organizmu jest najlepiej przyswajalny

Źródłem endogennego fluoru może być woda pitna, sól spożywcza, mleko lub tabletki

Spożywany fluor jest wchłaniany głównie w żołądku ale też w jelicie

Drogą krwi fluor do wszystkich tkanek i narządów Głównym biorcą są tkanki zmineralizowane – kości i zęby Ten rodzaj fluoryzacji wpływa głównie na kształtowanie szkliwa

zębów niewyrzniętych

Optymalna ilość fluoru w wodzie określona na 0,5-1 mg fluoru na litr W krajach, w których fluorkowanie wody pitnej zostało wprowadzone na

szeroką skalę (USA, Kanada, Nowa Zelandia, Australia, Singapur) - redukcja próchnicy o 40-49% w zębach mlecznych i 50-59% w zębach stałych

W Polsce fluorkowanie wody było prowadzone w kilku miastach (Wrocław, Szczecin, Bydgoszcz, Białystok)

Obecnie, ze względów głównie ekonomicznych (wysokie koszty) i technicznych (zły stan wodociągów), wodę fluorkuje się tylko w części Wrocławia

W kilku miastach (Tczew, Nowe Miasto) – optymalna ilość fluoru, redukcja próchnicy 50-60%

Wysoka skuteczność, tania i prosta Nie wymaga zaplecza technicznego Wadą jest zróżnicowane spożycie soli i małe spożycie soli przez dzieci

jedno- i dwuletnie kiedy fluor endogenny ma największe znaczenie Najczęściej stosuje się optymalną dawkę fluoru 250mg na 1kg soli Obecnie stosowana w Szwajcarii, Francji i Niemczech

Fluorkuje się m.in. Też:• mleko• Chleb• kakao• czekoladę • napoje butelkowane.

Tą metodą można uzyskać redukcję próchnicy o około 50%,czyli zbliżoną do uzyskiwanej w wyniku fluorkowania wody pitnej

Tabletki i krople fluorkowe redukcja próchnicy w granicach 40% pod

warunkiem systematycznego przyjmowania (ok. 200 dni w roku) przez wiele lat do ok. 12 r.ż. (od 6 miesiąca)

jeżeli woda zawiera stężenie fluoru powyżej 0,3 ppm nie należy stosować żadnej dodatkowej metody fluoryzacji

główne wskazania: duża frekwencja i intensywność próchnicy w zębach mlecznych i stałych przy jednoczesnym braku lub niskim stężeniu fluoru w wodzie

od 6 miesiąca do 3 roku życia – 0,25 mg F (0,5 mg NaF) dziennie

powyżej 3 r.ż. – 0,5 mg F (1 mg NaF) dziennie

możliwość wystąpienia fluorozy (należy kontrolować dzieci pod kątem ewentualnego spożycia pasty do zębów podczas szczotkowania

Natrium fluoratum – 0,5mg, tabletki do ssania 1 mg NaF

Zymafluor® w tabletkach 0,25 mg, 1mg Krople Zymafluor 0,114% Jedna tabletka Zymafluor 0,25 mg

zawiera 0,55 mg NaF co odpowiada 0,25 mg fluoru

Jedna tabletka Zymafluor 1 mg zawiera 2,20 mg NaF, co odpowiada 1 mg fluoru

Cztery krople Zymafluor 0,114% zawierają 0,55 mg NaF, co odpowiada 0,25 mg fluoru => 4 krople =1 mniejsza tabletka

w herbacie – od 1 do 7 mg/100 g, ryby, fasola – 1,65 mg/1000 g, ziemniaki – 0,141 mg, marchew – 0,188 mg, szpinak – 0,435 mg, mleko – 0,227 mg, mąka pszenna 0,56 mg/1000 g oraz mięso, kapusta, sałata, rzeżucha, brokuły.

Mleko kobiece nie zawiera dużych ilości związków fluoru i dzieje się tak nawet w przypadku dostarczania karmiącej znaczących ilości fluorków

Zawartość fluoru w mleku kobiecym uzależniona jest jednak od poziomu związków tego pierwiastka w wodzie. Stwierdzono, że zawartość fluorków w mleku kobiet pochodzących z terenów z niefluorkowaną wodą pitną zawiera się w granicach 0,0045- 0,035 mgF/l.

W mieszankach mlecznych Bebiko 1, Bebiko 2R, Bebiko 2RG zawartość fluorków jest od 20 do 70 razy wyższa niż w mleku kobiecym (średnio w pokarmie naturalnym wynosi ona 0,8 mol/l), a co za tym idzie mieszanki te podwyższają dawkę spożywanego przez dzieci fluoru .

Z kolei podkreślić należy, iż biodostępność fluorków u niemowląt, fluorków pochodzących z diety kształtuje się na poziomie około 90%

Zalecany zakres dawek suplementu fluorku sodu.

Zalecane dzienne spożycie fluorku sodu w społeczeństwach, gdzie stężenie fluorku sodu w

wodzie pitnej wynosi poniżej 0,3 ppm.

Metoda endogenna fluoryzacji preparatem Zymafluor.

PROFILAKTYKA EGZOGENNA - METODY PROFESJONALNE.

Ogólne wskazania do profilaktyki fluorkowej

1. Fluorkowane pasty do zębów mogą być stosowane przez wszystkich od 3 roku życia, nawet kilka razy dziennie, niezależnie od stężenia fluorków w wodzie (oprócz nadmiaru ).

2. U dzieci do 6 roku życia stosowanie past fluorkowanych powinno być nadzorowane.

3. Szkolny program szczotkowania zębów i płukania preparatami fluoru zaleca się głównie u dzieci i młodzieży do 12 r.ż. W rejonach, gdzie występuje niskie stężenie fluorków w wodzie pitnej i wówczas, gdy pasty fluorkowane nie są powszechnie stosowane.

4. Profesjonalne kontaktowe fluorkowanie powinno być stosowane u dzieci z objawami wysokiego ryzyka próchnicy, u młodzieży w wieku 12-18 lat oraz u dorosłych ze znacznym zmniejszeniem wydzielania śliny oraz kserostomią, np. po naświetleniach promieniami rtg i po niektórych lekach.

Fluoryzacja egzogenna Fluoryzacja egzogenna, inaczej miejscowa bądź

kontaktowa polega na wcieraniu, pędzlowaniu lub szczotkowaniu zębów związkami fluoru, stosowaniu płukanek i past do zębów zawierających fluor oraz lakierów.

Profilaktykę egzogenną dzielimy na: Profesjonalną (grupowa, indywidualna) Domową

Profilaktyka grupowaStosowana w przedszkolach,

szkołachProfilaktyka zbiorowa

Preparaty stosowane w grupowej profilaktyce fluorkowej kontaktowej to:

1.Roztwór 0,2% NaF do płukania co 1-2 tygodnie przez cały rok szkolny ( 10ml), 15-30 razy w roku.

2.Roztwory 0,5-1% NaF do szczotkowania zębów co 2 tygodnie, 5-10 razy w roku.

3.Roztwory organiczne ( AmF ) 1% do szczotkowania zębów co 2 tygodnie, 5-10 razy w roku ( 6-9 kropli).

4. Żele nieorganiczne i organiczne 1,25-2,75% do szczotkowania zębów co 2 tygodnie, 5-10 razy w roku.

Związki fluoru stosowane w profesjonalnej profilaktyce

NaF

W stężeniu 4mmol/l lub wyższym może być cytotoksyczny w stosunku do fibroblastów błony śluzowej jamy ustnej (może hamować po 2h od aplikacji syntezę białek, funkcje mitochondrialne i powodować nadmierną utratę komórkowego ATP).

Fluorek cynawy Skutecznie zmniejsza ilość naddziąsłowej płytki bakteryjnej, przeciwdziała zapaleniu dziąseł, próchnicy i nadwrażliwości (stosowanie 8% fluorku cynawego-redukcja próchnicy ponad 30%), może powodować przebarwienia, przeciwwskazany u dzieci powyżej 6 r.ż. oraz u pacjentów z suplementacją fluorkową, może podrażniać błonę śluzową jamy ustnej (istotne u pacjentów z obniżonym wydzielaniem śliny). Działanie przeciw płytce uzależnione jest od jonów cynawych, mających zdolność utleniania grup tiolowych i hamowania w ten sposób aktywności enzymów.

AminofluorkiZapewniają dłuższy kontakt związków

fluoru z tkankami zęba, redukują znacznie rozpuszczalność szkliwa, wykazują właściwości bakteriobójcze, hamują beztlenowy metabolizm bakterii

Fluorek sodowy zakwaszony kwasem ortofosforowym (APF)

Wprowadzony w 1963r, redukuje próchnicę na poziomie 28%, miejscowe stosowanie żelu powoduje powstanie sfer CaF2 na powierzchni szkliwa oraz apatytów szkliwa z jonem fluorkowym

Technika Knutsona-wcieranie roztworu 2% fluorku sodu po uprzednim oczyszczeniu powierzchni zębów, 3-krotnie w odstępach tygodniowych, zalecane stosowanie u osób w 3,7,10,13 roku życia

Metoda pojedynczej aplikacji Muhlera-dokładne oczyszczenie powierzchni zębów z zastosowaniem pasków ściernych w celu starannego przygotowania powierzchni stycznych, odizolowanie i osuszenie zębów, aplikacja 8% fluorku cynawego tak, by zęby były zwilżone przez 4min, co 6 miesięcy-dopuszczalne krótsze okresy przerw jeśli pacjenci są bardzo podatni na próchnicę

Metoda Berggrena-Welandera-szczotkowanie zębów przez 3min 0,5%-1% roztworem fluorku sodu, 5-krotnie co dwa tygodnie

Metody fluorkowania kontaktowego

Technika Duddinga i Muhlera-kontaktowe stosowanie przez 4min roztworów fluorków po uprzednim oczyszczeniu zębów pastą zawierającą fluorek cynawy (przez 10s każda powierzchnia),w przypadku powierzchni stycznych zalecane jest stosowanie nici dentystycznych

Technika Englandera-stosowanie roztworów lub żeli zawierających związki fluoru przy pomocy specjalnych aplikatorów, 3min trzy razy w tygodniu

Metoda Brudevolda-pędzlowanie zębów zakwaszonym roztworem fluorku sodowego co 6 miesięcy

Metoda Torella-płukanie jamy ustnej 0,2% roztworem fluorku sodu co dwa tygodnie przez cały rok

Metoda Peterssona-płukanie jamy ustnej 10ml 0,045% roztworu obojętnego fluorku sodu, raz dziennie przez trzy dni co 6 miesiecy

Lakierowanie

Stosowanie lakierów jest łatwą, skuteczną i wygodną metodą aplikacji związków fluoru.

Dzięki tym środkom można lepiej kontrolować ekspozycję na związki fluoru. Równocześnie metoda ta jest mniej czasochłonna od stosowania roztworów i żeli.

Wpływają również na zmniejszenie rozpuszczalności szkliwa w kwasach i wydłużenie czasu mikrodemineralizacji tej tkanki.

Lakiery zawierające fluor wpływają również na poziom Streptococcus mutans w ślinie zmniejszając liczbę tych bakterii.

Lakiery stymulują redukcję próchnicy na wszystkich powierzchniach zębów; na pow. żujących wynosi 70%, jednakże to na powierzchniach stycznych jest najwyższa.

Badania wykazały, że lakiery fluorkowe obniżają częstotliwość występowanie próchnicy o 70-75%.

osoby podatne na próchnicę (dzieci powyżej 6 lat), nie stosujących płynów do płukania jamy ustnej

pacjenci ze zdejmowanymi aparatami ortodontycznymi lub częściowymi protezami

osoby z odsłoniętymi korzeniami zębów w przypadku zmian próchnicowych w

stadium odwracalnym ( aplikacje miejscowe) dzieci poniżej 6 roku życia, u których

istnieją trudności w kontroli procesu próchnicowego

Wskazania do stosowania lakierów fluorkowych:

Spożycie fluorków pochodzących z lakierów wynosi około 1mg, a więc pod względem toksykologicznym są one bezpieczne - oczywiście jeśli są stosowane zgodnie z zaleceniami.

Aplikację lakierów fluorkowych zaleca się w odstępach 6 miesięcznych, a zatem 2 razy w ciągu roku.

Jednak przeprowadzone badania (Szwecja) wykazały, iż bardziej skuteczne jest stosowanie lakierów 3-krotnie w ciągu tygodnia, jeden raz w roku.

Lakiery fluorkowe stosuje się od 2 do 4 razy w roku (co 4 lub 6 miesięcy), z zastosowaniem nitki na pow. styczne. Utrzymują się one na powierzchni szkliwa od kilku godzin do kilku dni, a w zagłębieniach i szczelinach nawet dłużej. Zapewnia to lepsze wchłanianie jonów fluorkowych do szkliwa.

Lakiery są jednak mniej skuteczne niż laki szczelinowe w redukcji próchnicy bruzd, ale bardzo skuteczne w redukcji próchnicy powierzchni gładkich, w tym stycznych i przydziąsłowych.

Bardzo celowe jest więc stosowanie lakierów w okresie drugiego ''szczytu próchnicy'', dotyczącego głównie powierzchni stycznych zębów stałych u młodzieży 11-18-letniej.

Technika zabiegu: Przed zabiegiem oczyszcza się zęby specjalną, mechaniczną szczoteczką, później płucze je i osusza, a następnie pędzelkiem nakłada na nie lakier. Lakier twardnieje, tworząc na zębach błonkę. Po lakierowaniu nie można nic jeść ani pić przez około godzinę. W tym dniu nie należy też szczotkować zębów pastą z fluorem. Lakier utrzymuje się na powierzchni zębów od kilku godzin do kilku dni.

Jonoforeza fluorkowa

Rodzaj profilaktyki

egzogennej, która polega na wprowadzaniu jonów fluorkowych za pomocą prądu stałego o niskim natężeniu.

Do przeprowadzenia zabiegu niezbędne są dwie elektrody: czynna i bierna

Czynną stanowi pojedyncza lub podwójna łyżka elastyczna z drutem ze stali nierdzewnej, bierną- trzyma pacjent. Elektrody muszą byc ze sobą połączone.

Wewnątrz łyżki znajduje się gaza lub gąbka nasączona preparatami zawierającymi związki fluoru.

Łyżkę wkłada się do jamy ustnej pacjenta na 4-6 min.

PreparatyRoztwór NaF 1-2%Fluocal płyn 1%Fluocal żel 2,75%

Zabieg wykonuje się 4-5 razy w roku, co 1-2 tygodnie stosując natężenie 1-3mA w ciągu 5-15 min.

Jeśli pacjent wytrzymuje natężenie prądu 3mA, to wystarczy wtedy zabieg 5-minutowy, ale jeśli jest wrażliwy na prąd i wytrzymuje najwyżej 1mA, to zabieg musi trwac 15 min.

Jest uznawany za najskuteczniejszą metodę indywidualnego zapobiegania próchnicy zębów (nawet do 70% redukcji próchnicy).

Zabieg wykonuje się 2-5 razy w roku.

Jest uznawany za najskuteczniejszą metodę indywidualnego zapobiegania próchnicy zębów (nawet do 70% redukcji próchnicy).