KOVARA MARKSÎSTA KURDÎ

ttyteê nm e . ( *%fo ^u jUiwh )

KOVARA MARKSÎSTA KURDÎ

ttyteê nm e . ( *%fo ^u jUiwh )

PiRSÊN ROJE

KURDISTANA IRANE ŞERE

Kurdên îranê vê biharê demeke a-zadî û serbestîya ji zûve nedîtî dijîn. Jirojên Komara Mahabadê bivir de li bajar ûgundên Kurdistana Iranê hê sirra azadîyêwilo bixweşî ne hatibû.Piştî bêdengîya 33salan,bi hezaran,bi dehhezaran Kurd, xort,keç,kal ,pîr, j in, zaro,bajarî ,gundî ,eşîr di-kevin kuçe ûkolanan j ibo azadîyên xwe,jibomafên xwe yên mirovî ,demokratîk û netewe-yî,jibo xweserî (otonomî) ya Kurdistanê dimeşin, têkoşîn dikin.Gelo îcar ewê' Kurd bi-serkevin,maf ên (heqên) xwe yên neteweyî bidest xin? Ev pirs îro li ser lêva hemî Kurdan e.Nûçegihanên Azadîyê çûn Kurdistana Iranê.Em di vê hejmarê de çend agahdarîyêngiştî didin bo xwendevanên xwe û hejmara 8

an emê seranser li ser Kurdistana îranê derînin.

Ne Şah,ne Xumeynî!'*.şerê gurrê dijî zordestîtatorya Şah,Kurdên îranêwazin îro serî bitewîninber meleyekî heştê salîbin xêlîya dîn de doza "Yekîtîya xelkê misilmanê îranê dike",çav lê ye dengê xelkên ku ne Ecem in bifetisîne.

Piş tîû dîk

nax-li

ku d i

Xelkên Ir anê , Kurd , Azerî , E-cem, Ereb , Balûc , di sîh salên dawîn de bêtirî 60 000 şehîd Qgorî dan di şerê xwe ye dijîrejîma zorkara Şah de,jibo bi-gihên azadîya xwe wekî merivênserfiraz di serb es t î , xweşî Q

bextewarî de bijîn.Di vî şerSdirêj Q bêgidî de para gelê

SERECEM

***

*

Tirkîye bi kuda diçe (II) r. 6Mirina Barzanî r. 9

Ji Dîroka Kurdistanê r.12Kardûx û Welatê Kardûxan (3) r.14Rizgarîya Jinan r . 1 5

Daxuyanîya Partîya Kommunîst r . 1 6

Bingehên Destpêkîyên Felsefê r.18Yên ku j ibo me şerkirin r.19Çarsalîya Komela Fransa-Kurdistan r.20KOYÎ ,helbestvanê welatparêz r.22Newrûz ,folklor r.23Koma Stran û Dîlana Kurda r.24Nameyên Xwendevanan r . 26Zman r.28Deng û Alan r.29Stran û Leylan r.31

2

PiRSÊN ROJE

KURDISTANA IRANE ŞERE

Kurdên îranê vê biharê demeke a-zadî û serbestîya ji zûve nedîtî dijîn. Jirojên Komara Mahabadê bivir de li bajar ûgundên Kurdistana Iranê hê sirra azadîyêwilo bixweşî ne hatibû.Piştî bêdengîya 33salan,bi hezaran,bi dehhezaran Kurd, xort,keç,kal ,pîr, j in, zaro,bajarî ,gundî ,eşîr di-kevin kuçe ûkolanan j ibo azadîyên xwe,jibomafên xwe yên mirovî ,demokratîk û netewe-yî,jibo xweserî (otonomî) ya Kurdistanê dimeşin, têkoşîn dikin.Gelo îcar ewê' Kurd bi-serkevin,maf ên (heqên) xwe yên neteweyî bidest xin? Ev pirs îro li ser lêva hemî Kurdan e.Nûçegihanên Azadîyê çûn Kurdistana Iranê.Em di vê hejmarê de çend agahdarîyêngiştî didin bo xwendevanên xwe û hejmara 8

an emê seranser li ser Kurdistana îranê derînin.

Ne Şah,ne Xumeynî!'*.şerê gurrê dijî zordestîtatorya Şah,Kurdên îranêwazin îro serî bitewîninber meleyekî heştê salîbin xêlîya dîn de doza "Yekîtîya xelkê misilmanê îranê dike",çav lê ye dengê xelkên ku ne Ecem in bifetisîne.

Piş tîû dîk

nax-li

ku d i

Xelkên Ir anê , Kurd , Azerî , E-cem, Ereb , Balûc , di sîh salên dawîn de bêtirî 60 000 şehîd Qgorî dan di şerê xwe ye dijîrejîma zorkara Şah de,jibo bi-gihên azadîya xwe wekî merivênserfiraz di serb es t î , xweşî Q

bextewarî de bijîn.Di vî şerSdirêj Q bêgidî de para gelê

SERECEM

***

*

Tirkîye bi kuda diçe (II) r. 6Mirina Barzanî r. 9

Ji Dîroka Kurdistanê r.12Kardûx û Welatê Kardûxan (3) r.14Rizgarîya Jinan r . 1 5

Daxuyanîya Partîya Kommunîst r . 1 6

Bingehên Destpêkîyên Felsefê r.18Yên ku j ibo me şerkirin r.19Çarsalîya Komela Fransa-Kurdistan r.20KOYÎ ,helbestvanê welatparêz r.22Newrûz ,folklor r.23Koma Stran û Dîlana Kurda r.24Nameyên Xwendevanan r . 26Zman r.28Deng û Alan r.29Stran û Leylan r.31

2

XWESERI Û DEMOKRASIYÊKurd giran e Q kes nikare vêrastîya dîrokî (tarîxî) înkarbike.Di salên 1922-1930 de se-rokê Kurd Simko bi mêrxasî se-rîhilanîbû li ber Riza Şah.Di1931-1932 an de Cafer Sultantevî eşîrên xwe şerê" Şah kiri-bû.Komara Mahabadê , şerê gelêKurdê jibo azadîyê , r e j îma Şahtenê bi arîkarîya Ingilîz Q E-merîkanîya jibo demekî karibûbişkêne.Bi sedan mîlîtanên PDKa Iranê* Q alîgirên Komarê ha-tin kuştin an zîndankirin, disalên 1947-1949 an de.

Di her keysê de gelê Kurdnîşan dide ew çiqas ji xaneda-na Şah.ji rejîma wî ya kevneperest Q stemkar nefret dike. Dihelbi j artinên 1952 an de,nemî-nendeyê (temsîlkarê) PDK ê jiî-ahabadê Q navçeyên Kurdî diav 80 G 99% ên dengan (rayan)

s tend ibû . Tahr an dawîneyan (ne-tîceyan) qebûl nekir Q melayekîtayîn kir meb'Qsê Kahabadê . Ga-va ku çend meh bi şQn de Dr . Vbsadeq xwast neftên îranê ji talana şîrketa Anglo- Iranian OiîCompany xelas ke.têxe destêdewle tê , gelê Kurd di qada şerêsiyasî de bû,bi xurtî piştgirîya Dr.Mosadeq kir.Di referandûma 3 tebax 1953 an li ser kêm-kirina karînên (selahîyetên )Şah,Kurd bi piranîyeke giranli dijî Şah deng dan.Li Mahabadê,ji 5000 dengdaran tenê dukes dengê (raya) xwe dabû Şah.Piştî ku diyar bû ku piranîyagelên Iranê li dijî Şah in Qev xulamok G cendirmê Anglo-I-ranian nikare bi tenê li sertext bimîne.CIA roja 19.8.1953darbeyekî hikûmetî kir,Dr.Mosadeq qeliband G Şahê ku ji tir-sa revîyabG Romayê (Italya)paşda anî,bi darê zorê danî serhikim.Bi hezaran pêşverG - dinav de gelek Kurd- hatin gir-tin,kuştin an mecbûrî terkewe-latîyê bûn .

Lê şer li Kurkir . Di des tpêkadên Cîwanroj.kuKermanşah G tixGIraqê dimînin,liya leşker G cendhiltînin. Şerê wageş dibe.Bombavêgundên Kurdan didestê Iraqê NGrîxwe de leşkerênKurdên serhilatîîcar j î j ibo demdin.Sala 1959 ansiyasî yê ku dirojbiroj xurttirŞah dest bi girttirsandinê dike.ker,gundî,dersdamên Komîta Kerkeranê tên girtin.

distanê dom di1956 an de Kur

li navbeynabê Kurdistana

dijî zordestîirmên Şah serîn zG fireh Q

j G tankên Şahşewi tînin . Zor-

Saîd di tengaxwe dişîne ser. Dengê Kurdanekî tê fetisan,liber şerenav Kurdan de

dibe, rejîmainên j ibo çav-Bi sedan kar-r me la , sê endazî ya PDK a î-

Di zivistana 1967 an de.gundî G xortên welatparêzen Kurddest bi şerê çekdarî kirin dinavçeya yahabad,Bane Q Serdeştde.Ev şer qasî 18 mehan domkir.Kêmasîya îmkanan,ji dervetecrî tbGn , xur tahîya hêzên leş-kerîyên îranê vê serxwerabGnamêrxasî vemirandin . Serokên wêMela Aware , Şerîf zade , EvdillahMaînî di meydana şer de.tivingdi dest de ketin.

Vê sala borî de,di her awa-yî de Kurdistan yek ji kelênxurtirên tevgera azadîxwaza gelên îranê bû li dijî Şahê zor-kar.Bi sedan keç G xortên Kurdxwe jibo azadîyê dane kuştinli Kermanşahê , 1 i Sînnê,li me-sên Tehranê .

Gelê Kurd ev çend salan şerne kir ku jibo piştî qelibandina dîkt a torîyeke hov G xwîn-xwar bikeve bin nîrê zorkarîyeke dînî G jibo xatirê "Yekîtî-ya >isilmanî" dev ji maf G azadîyên xwe berde.Jibo car dinbi hin gotin G wa'dên xweş Q

3

XWESERI Û DEMOKRASIYÊKurd giran e Q kes nikare vêrastîya dîrokî (tarîxî) înkarbike.Di salên 1922-1930 de se-rokê Kurd Simko bi mêrxasî se-rîhilanîbû li ber Riza Şah.Di1931-1932 an de Cafer Sultantevî eşîrên xwe şerê" Şah kiri-bû.Komara Mahabadê , şerê gelêKurdê jibo azadîyê , r e j îma Şahtenê bi arîkarîya Ingilîz Q E-merîkanîya jibo demekî karibûbişkêne.Bi sedan mîlîtanên PDKa Iranê* Q alîgirên Komarê ha-tin kuştin an zîndankirin, disalên 1947-1949 an de.

Di her keysê de gelê Kurdnîşan dide ew çiqas ji xaneda-na Şah.ji rejîma wî ya kevneperest Q stemkar nefret dike. Dihelbi j artinên 1952 an de,nemî-nendeyê (temsîlkarê) PDK ê jiî-ahabadê Q navçeyên Kurdî diav 80 G 99% ên dengan (rayan)

s tend ibû . Tahr an dawîneyan (ne-tîceyan) qebûl nekir Q melayekîtayîn kir meb'Qsê Kahabadê . Ga-va ku çend meh bi şQn de Dr . Vbsadeq xwast neftên îranê ji talana şîrketa Anglo- Iranian OiîCompany xelas ke.têxe destêdewle tê , gelê Kurd di qada şerêsiyasî de bû,bi xurtî piştgirîya Dr.Mosadeq kir.Di referandûma 3 tebax 1953 an li ser kêm-kirina karînên (selahîyetên )Şah,Kurd bi piranîyeke giranli dijî Şah deng dan.Li Mahabadê,ji 5000 dengdaran tenê dukes dengê (raya) xwe dabû Şah.Piştî ku diyar bû ku piranîyagelên Iranê li dijî Şah in Qev xulamok G cendirmê Anglo-I-ranian nikare bi tenê li sertext bimîne.CIA roja 19.8.1953darbeyekî hikûmetî kir,Dr.Mosadeq qeliband G Şahê ku ji tir-sa revîyabG Romayê (Italya)paşda anî,bi darê zorê danî serhikim.Bi hezaran pêşverG - dinav de gelek Kurd- hatin gir-tin,kuştin an mecbûrî terkewe-latîyê bûn .

Lê şer li Kurkir . Di des tpêkadên Cîwanroj.kuKermanşah G tixGIraqê dimînin,liya leşker G cendhiltînin. Şerê wageş dibe.Bombavêgundên Kurdan didestê Iraqê NGrîxwe de leşkerênKurdên serhilatîîcar j î j ibo demdin.Sala 1959 ansiyasî yê ku dirojbiroj xurttirŞah dest bi girttirsandinê dike.ker,gundî,dersdamên Komîta Kerkeranê tên girtin.

distanê dom di1956 an de Kur

li navbeynabê Kurdistana

dijî zordestîirmên Şah serîn zG fireh Q

j G tankên Şahşewi tînin . Zor-

Saîd di tengaxwe dişîne ser. Dengê Kurdanekî tê fetisan,liber şerenav Kurdan de

dibe, rejîmainên j ibo çav-Bi sedan kar-r me la , sê endazî ya PDK a î-

Di zivistana 1967 an de.gundî G xortên welatparêzen Kurddest bi şerê çekdarî kirin dinavçeya yahabad,Bane Q Serdeştde.Ev şer qasî 18 mehan domkir.Kêmasîya îmkanan,ji dervetecrî tbGn , xur tahîya hêzên leş-kerîyên îranê vê serxwerabGnamêrxasî vemirandin . Serokên wêMela Aware , Şerîf zade , EvdillahMaînî di meydana şer de.tivingdi dest de ketin.

Vê sala borî de,di her awa-yî de Kurdistan yek ji kelênxurtirên tevgera azadîxwaza gelên îranê bû li dijî Şahê zor-kar.Bi sedan keç G xortên Kurdxwe jibo azadîyê dane kuştinli Kermanşahê , 1 i Sînnê,li me-sên Tehranê .

Gelê Kurd ev çend salan şerne kir ku jibo piştî qelibandina dîkt a torîyeke hov G xwîn-xwar bikeve bin nîrê zorkarîyeke dînî G jibo xatirê "Yekîtî-ya >isilmanî" dev ji maf G azadîyên xwe berde.Jibo car dinbi hin gotin G wa'dên xweş Q

3

biriqok neyên xapandin , Kurd î-car bi tedbîr Q hesab gavênxwe davê j in , naxwazin xeletîyênberê cardin bikin.

Li hemberî hikQmeta merkezîtemînata mezin xurtahîya siya-sî G leşkerîya Kurda ye. Iro,derveyî çend bajaran ( Kerman-şah,Urmîyeh,Naxade, ŞapGr , >îyanduab) tevayîya gund G bajarênKurdistanê di destên komîte-yên şoreşgerî yên Kurdî de ne.Ev komî te ,pirîcar helbijartî,

berpirsîyarê meşandina jiyanasiyasî,aborî G îdarî ya navçe-ya (mintiqa) xwe ne .Di bajarênku di dest Kurda de ne cendir-me Q polîsê îranî ji binî nemane û ku leşker li hin ciyanmabin jî ev hebGneke sembolîke.Li ciyên din qişle Q qereqolketine destên pêşmergên Kurd.Li bajaran çek G sîlihên herrengî bi serbestî tê firotin G

gelek Kurd çekdar injqasî sîhhezarî pêşmerge hene.

Lher du enîyên yekîtlyê

ie em naxwazin ku şer bikeve ser zemîna çekdarî , dibêjeDr . AbdulRahman Qas imlû , sekre terê giştî yê Partîya Demokratîya Kurdistana Iranê.Em ji 33salên dîktatorîyê dertên; şQGrG zanîna siyasîya xelkê me hêqels in,di nav rezên xelkê dehê perçebGn hene.Ku şerê çekdarî derkeve ewê ev perçebGn hêkGrtir G mestir bibin Q Tahrandi milekî de li ser wan bileyize.hin eşîran di bin xêlîyadîn de li hemberî azadîxwazênKurd rake Q di milê din de bimilyonan şîîyên îranê bi şîa-rên dînî b iarîne _ t ehrîk bike Q

bişîne cîhada dijî "Kurdên mi-nafiq G Kommunî s t " . Şerê awahane wekî şerê dijî leşkerê Şahe,dibe şerê dînî G jiber neza-nî G taasGba bi milyonan gundîyên şîî dikare bibe sedemê qirkirinên mez in . îroro j , d ivê kuşerê siyasî G îdeolojîk bê ki-rin;divê ku em xelkê xwe hiş-yartir kin,ji tesîra hin melaQ kevneper e s tên bi Tahranê vegirêdayî xelas kin;yekîtî G

tenzîm G teşkîlata wî xurt bi-kin".

Şerê yekîtîyê îro li ser duenîyan tê ajotin.berî hemî tiştan jibo serfirazîya doza xwe-serîyê (o tonomîyê) , divê ku digîtê (safha) niha de hemî çînQ tebeqeyên xelkê li ser çendbingehên hîmî li dora partî Q

hêzên demokr a tîkên Kurd bên civandin , "enîya hindur" xurt be,keysê nede leyistikên hikGmetamerkezî .

yurtahîya siyasî ya mestirli Kurdis tanê , PDK a Iranê ye

dew-ku him bi kinnen xwe yenra Komara Fahabadê him bi şer-karîya xwe ya 33 salên dawînxwe bi birrekî mezinê gelêKurd daye hizkirin G qebGlkirinê.Li derveyî wê,xasme di navxwendekarên bajaran de çendgrGbên pêşverû hene ku ew mi-lên hevdesazîyên (teşkîlatên )Iranî ne (Fedayînî Xelk,Zehmetkêş , hwd . . ) . Birrekî berbiçavêxelkê,yên ku li gundên piçûkênçiyan de dimînin an di jiyane-ke eşîrî de ne her çiqas dil-xwazên do za kur dî t îyê bin jîbi tu hêzekî siyasî ve girêda-yî nîn in.Jibo civandina wandi hoyên (şertên) îroyî de se-rokê dînî yê Fahabadê Şêx Eze-dîn Huseynî bikêr tê.Şîara"ŞêxHuseynî serwer e,bo Kurdis -tan rehber e!" piranîya gundî-yan dighîne hev G dixe nav şe-r ê s iyasî .

Şêx Huseynî,li ber şêx û melayên Kurdistanê G yên îranê ,

kesekî xwendî ye,haya wî ji guhêrandin G pirsên cîhanê heye .

D 1 arti u hemi hezen Kurdista

nê bi divîyahîya (zarGreta) yekîtîya hindur bawer in G hetaniha aqûbeta wan baş bGye , dinav wan de pevçGn çê nebGne.Ewli hemberî dijminê mişterek,bihevre d ime ş in . Demekî Kurdên I-raqê xwastin tilîya xwe têxinnav karên Kurdistana Iranê lêzG pêşî li wan hate girtin.ŞêxHuseynî jî Dr.QasimlG jî biwan dane zanîn ku ciyê şer G

xebata wan Iraq e,ne Iran e.Enîya din a yekîtîyê,ya he-

valbendîya xebatê ya hemî hêz

4

biriqok neyên xapandin , Kurd î-car bi tedbîr Q hesab gavênxwe davê j in , naxwazin xeletîyênberê cardin bikin.

Li hemberî hikQmeta merkezîtemînata mezin xurtahîya siya-sî G leşkerîya Kurda ye. Iro,derveyî çend bajaran ( Kerman-şah,Urmîyeh,Naxade, ŞapGr , >îyanduab) tevayîya gund G bajarênKurdistanê di destên komîte-yên şoreşgerî yên Kurdî de ne.Ev komî te ,pirîcar helbijartî,

berpirsîyarê meşandina jiyanasiyasî,aborî G îdarî ya navçe-ya (mintiqa) xwe ne .Di bajarênku di dest Kurda de ne cendir-me Q polîsê îranî ji binî nemane û ku leşker li hin ciyanmabin jî ev hebGneke sembolîke.Li ciyên din qişle Q qereqolketine destên pêşmergên Kurd.Li bajaran çek G sîlihên herrengî bi serbestî tê firotin G

gelek Kurd çekdar injqasî sîhhezarî pêşmerge hene.

Lher du enîyên yekîtlyê

ie em naxwazin ku şer bikeve ser zemîna çekdarî , dibêjeDr . AbdulRahman Qas imlû , sekre terê giştî yê Partîya Demokratîya Kurdistana Iranê.Em ji 33salên dîktatorîyê dertên; şQGrG zanîna siyasîya xelkê me hêqels in,di nav rezên xelkê dehê perçebGn hene.Ku şerê çekdarî derkeve ewê ev perçebGn hêkGrtir G mestir bibin Q Tahrandi milekî de li ser wan bileyize.hin eşîran di bin xêlîyadîn de li hemberî azadîxwazênKurd rake Q di milê din de bimilyonan şîîyên îranê bi şîa-rên dînî b iarîne _ t ehrîk bike Q

bişîne cîhada dijî "Kurdên mi-nafiq G Kommunî s t " . Şerê awahane wekî şerê dijî leşkerê Şahe,dibe şerê dînî G jiber neza-nî G taasGba bi milyonan gundîyên şîî dikare bibe sedemê qirkirinên mez in . îroro j , d ivê kuşerê siyasî G îdeolojîk bê ki-rin;divê ku em xelkê xwe hiş-yartir kin,ji tesîra hin melaQ kevneper e s tên bi Tahranê vegirêdayî xelas kin;yekîtî G

tenzîm G teşkîlata wî xurt bi-kin".

Şerê yekîtîyê îro li ser duenîyan tê ajotin.berî hemî tiştan jibo serfirazîya doza xwe-serîyê (o tonomîyê) , divê ku digîtê (safha) niha de hemî çînQ tebeqeyên xelkê li ser çendbingehên hîmî li dora partî Q

hêzên demokr a tîkên Kurd bên civandin , "enîya hindur" xurt be,keysê nede leyistikên hikGmetamerkezî .

yurtahîya siyasî ya mestirli Kurdis tanê , PDK a Iranê ye

dew-ku him bi kinnen xwe yenra Komara Fahabadê him bi şer-karîya xwe ya 33 salên dawînxwe bi birrekî mezinê gelêKurd daye hizkirin G qebGlkirinê.Li derveyî wê,xasme di navxwendekarên bajaran de çendgrGbên pêşverû hene ku ew mi-lên hevdesazîyên (teşkîlatên )Iranî ne (Fedayînî Xelk,Zehmetkêş , hwd . . ) . Birrekî berbiçavêxelkê,yên ku li gundên piçûkênçiyan de dimînin an di jiyane-ke eşîrî de ne her çiqas dil-xwazên do za kur dî t îyê bin jîbi tu hêzekî siyasî ve girêda-yî nîn in.Jibo civandina wandi hoyên (şertên) îroyî de se-rokê dînî yê Fahabadê Şêx Eze-dîn Huseynî bikêr tê.Şîara"ŞêxHuseynî serwer e,bo Kurdis -tan rehber e!" piranîya gundî-yan dighîne hev G dixe nav şe-r ê s iyasî .

Şêx Huseynî,li ber şêx û melayên Kurdistanê G yên îranê ,

kesekî xwendî ye,haya wî ji guhêrandin G pirsên cîhanê heye .

D 1 arti u hemi hezen Kurdista

nê bi divîyahîya (zarGreta) yekîtîya hindur bawer in G hetaniha aqûbeta wan baş bGye , dinav wan de pevçGn çê nebGne.Ewli hemberî dijminê mişterek,bihevre d ime ş in . Demekî Kurdên I-raqê xwastin tilîya xwe têxinnav karên Kurdistana Iranê lêzG pêşî li wan hate girtin.ŞêxHuseynî jî Dr.QasimlG jî biwan dane zanîn ku ciyê şer G

xebata wan Iraq e,ne Iran e.Enîya din a yekîtîyê,ya he-

valbendîya xebatê ya hemî hêz

4

Q partîyên pêşverG , demokratîkG laîkên îranê ye.Tenê enîyekefireh dikare li hemberî Ayatollahan Q hêzên kevnepere s t ênhindurî Q derveyî yên ku lipişta wan in,bibe xurtahî^ekî.Di vî warî de jî PDK a Iranêxebatekî ji sektarîzmê dQr di-ke,giranîya xwe datîne ku dikomîteyên şoreşgerî yên baja-ran de,di meşandin G mîtîngande,di helbi j ar tinan de,ji Cep-ha >îllî ya Demokratîka îranêheta Hizbî TGdeh.PDK, Fedayîn,Micahîdîn , Zehme tkêş Q komikênçepên din bi hevre bixebitin ,

tevî hev şer b ikin , xir ecir Gdijhevîyên xwe yên hindurî dihoyên îrohî de rawestînin. Heryek qenc têdigihê ku heke dîk-tatorî.di bin xêlîya dînî debe jî,biserkeve G bicîhbibe,e-wê ne tenê pişta yekî ji wan,lê bi dorê ya hemîyan bişkê,e-wê jinGve mehkûmî bêdengî Q xebata binerdî b ib in . Bindes t î Qperçiqandina yek ji wan rê ve-dike ji fetisandina hemîyan re«

Iro Kurdis tan^kela demokrasî G azadî ye li Iranê.Ne tenêçavên Kurdên dewletên din, lêçavên hêzên demokratên îranîli serfirazîya şerê Kurdan e.Lê jibo serfirazîyê hê* gelekxebat divê,şer divê.Em ji nihave nikarin bêjin ku emê,çi di-qewime bila biqewime, biserke-vin,gote ji nGçegihanên Azadî'yê re Dr . QasimlG , berî ku bîserveke : Şor eşa me hê wekî fîdanekî teze ye,rojbiroj reh digire, xurt dibe.Lê jibo girbûn ûbejndana wê wext pêwist e.Nihabayekî xurt heye ku dikaribehebGna wê ya nazenîn bişkêne".

NÛÇEGJHANÊN AZADÎYÊ

Hejmara ku tê seranser li serBIHARA AZADÎYÊ LI KURDISTANAÎRANÊ, bend,foto G roportajênnGçegihanên me .

gZZZZZZ2ZZZ2ZZ__aFotoya qalpaxê : Pêşmergên PDK aIranê li ser tankan notirvanî-ya Qişla Mahabadê dikin.

( J .Bertolino)

KUŞTINA ELl ESKERÎ

Di hezîrana 1978 a,di nav-beyna hêzên "Qiyada Miweqet" Qyên Yekîtîya Niştîmanî şerekîmêrkuj qewimî bG.Di vî şerî deElî Eskerî G Dr.Xalid.ji sero-katîya Yekîtîya Ni ş t imanî , tevîhin pêşmergeyên xwe dîl keti -bûn destên eşîrên "Qiyadê"

NGçeyên dawîn ên ku j i ka-nîyên têkGz gihîştine me eşke-re dikin ku "Serok Idrîs Barzanî" G Sekreterê Giştî Samî ,

"marksî s t-lenînî s t" ên ku hetaduh berdevk Q leyistokên SAVAK,Şah G CIA yê bûn G îro jî hêbi loq G parsa CIA G Israîl dijîn,Elî Eskerî,Dr.Xalid û çendhevalên wan dane kuştin.

Elî Eskerî ne hevalê me bû.'Di kovara me de rexneyên bêta-wiz hatin nvîsîn di derheqaYekîtîya Niştimanî G qewimandinan rastîya pêşdîtinên me nî-şan dan.Lê Elî Eskerî dijminêxelkê Kurd jî nîn bû.Ew şerka-rekî ,mîlî tanekî welatparêzêKurd bG ku dixwast li gora ba-werîyên xwe jibo rizgarîya ge-lê xwe şer bike;ew serokekî eskerîyê j êha tî , cer ibandî G ji alîyê pêşmergan de hizkirî bG .

Li hemberî kes an hêzan şerêsiyasî G îdeolojîk kirin xwezayî (tabîî) Q pewist e.Lê şerêsiyasî ne şerê eşîrtî ye.Kuştina welatparêzekî Kurd, kuştinamîlîtan Q şerkarekî pêşverQyîKurd curm e,qetl e.xizmeta re-j ima faşîst a Bexdayê ye .

Di şerê bêgidî yê nav dudewletên dijmin de jî girtî Gdîl xwedîyê hin mafan (heqan )in,wisa bi hovîtî G hirhopî nayên kuştin.Gava ku Vîetnamîyanpîlotên emerîkanî yên ku wela-tê wan dişewitandin dîl digir-tin,dîsa wan ne dikuş t in , davê-t in gir tîgehê .

Xwîna gelek welatparêzênKurd ên Iranê , Tirkîyê G Iraqêheye li ser destên van mucrî-mên ku berpir sîyarên rewşa dî-lî tî , b inde s tî Q şerpezeyî yaxelkê Kurd in li KurdistanaIraqê.Iro,ne tenê jibo me lêjibo gelek Kurdan Qiyada Miwe-qet = Qiyada Xiyanet e.

5

Q partîyên pêşverG , demokratîkG laîkên îranê ye.Tenê enîyekefireh dikare li hemberî Ayatollahan Q hêzên kevnepere s t ênhindurî Q derveyî yên ku lipişta wan in,bibe xurtahî^ekî.Di vî warî de jî PDK a Iranêxebatekî ji sektarîzmê dQr di-ke,giranîya xwe datîne ku dikomîteyên şoreşgerî yên baja-ran de,di meşandin G mîtîngande,di helbi j ar tinan de,ji Cep-ha >îllî ya Demokratîka îranêheta Hizbî TGdeh.PDK, Fedayîn,Micahîdîn , Zehme tkêş Q komikênçepên din bi hevre bixebitin ,

tevî hev şer b ikin , xir ecir Gdijhevîyên xwe yên hindurî dihoyên îrohî de rawestînin. Heryek qenc têdigihê ku heke dîk-tatorî.di bin xêlîya dînî debe jî,biserkeve G bicîhbibe,e-wê ne tenê pişta yekî ji wan,lê bi dorê ya hemîyan bişkê,e-wê jinGve mehkûmî bêdengî Q xebata binerdî b ib in . Bindes t î Qperçiqandina yek ji wan rê ve-dike ji fetisandina hemîyan re«

Iro Kurdis tan^kela demokrasî G azadî ye li Iranê.Ne tenêçavên Kurdên dewletên din, lêçavên hêzên demokratên îranîli serfirazîya şerê Kurdan e.Lê jibo serfirazîyê hê* gelekxebat divê,şer divê.Em ji nihave nikarin bêjin ku emê,çi di-qewime bila biqewime, biserke-vin,gote ji nGçegihanên Azadî'yê re Dr . QasimlG , berî ku bîserveke : Şor eşa me hê wekî fîdanekî teze ye,rojbiroj reh digire, xurt dibe.Lê jibo girbûn ûbejndana wê wext pêwist e.Nihabayekî xurt heye ku dikaribehebGna wê ya nazenîn bişkêne".

NÛÇEGJHANÊN AZADÎYÊ

Hejmara ku tê seranser li serBIHARA AZADÎYÊ LI KURDISTANAÎRANÊ, bend,foto G roportajênnGçegihanên me .

gZZZZZZ2ZZZ2ZZ__aFotoya qalpaxê : Pêşmergên PDK aIranê li ser tankan notirvanî-ya Qişla Mahabadê dikin.

( J .Bertolino)

KUŞTINA ELl ESKERÎ

Di hezîrana 1978 a,di nav-beyna hêzên "Qiyada Miweqet" Qyên Yekîtîya Niştîmanî şerekîmêrkuj qewimî bG.Di vî şerî deElî Eskerî G Dr.Xalid.ji sero-katîya Yekîtîya Ni ş t imanî , tevîhin pêşmergeyên xwe dîl keti -bûn destên eşîrên "Qiyadê"

NGçeyên dawîn ên ku j i ka-nîyên têkGz gihîştine me eşke-re dikin ku "Serok Idrîs Barzanî" G Sekreterê Giştî Samî ,

"marksî s t-lenînî s t" ên ku hetaduh berdevk Q leyistokên SAVAK,Şah G CIA yê bûn G îro jî hêbi loq G parsa CIA G Israîl dijîn,Elî Eskerî,Dr.Xalid û çendhevalên wan dane kuştin.

Elî Eskerî ne hevalê me bû.'Di kovara me de rexneyên bêta-wiz hatin nvîsîn di derheqaYekîtîya Niştimanî G qewimandinan rastîya pêşdîtinên me nî-şan dan.Lê Elî Eskerî dijminêxelkê Kurd jî nîn bû.Ew şerka-rekî ,mîlî tanekî welatparêzêKurd bG ku dixwast li gora ba-werîyên xwe jibo rizgarîya ge-lê xwe şer bike;ew serokekî eskerîyê j êha tî , cer ibandî G ji alîyê pêşmergan de hizkirî bG .

Li hemberî kes an hêzan şerêsiyasî G îdeolojîk kirin xwezayî (tabîî) Q pewist e.Lê şerêsiyasî ne şerê eşîrtî ye.Kuştina welatparêzekî Kurd, kuştinamîlîtan Q şerkarekî pêşverQyîKurd curm e,qetl e.xizmeta re-j ima faşîst a Bexdayê ye .

Di şerê bêgidî yê nav dudewletên dijmin de jî girtî Gdîl xwedîyê hin mafan (heqan )in,wisa bi hovîtî G hirhopî nayên kuştin.Gava ku Vîetnamîyanpîlotên emerîkanî yên ku wela-tê wan dişewitandin dîl digir-tin,dîsa wan ne dikuş t in , davê-t in gir tîgehê .

Xwîna gelek welatparêzênKurd ên Iranê , Tirkîyê G Iraqêheye li ser destên van mucrî-mên ku berpir sîyarên rewşa dî-lî tî , b inde s tî Q şerpezeyî yaxelkê Kurd in li KurdistanaIraqê.Iro,ne tenê jibo me lêjibo gelek Kurdan Qiyada Miwe-qet = Qiyada Xiyanet e.

5

TIRKIYEBÎ KUDA DiCE ?

^îstema kapîtalîsta cîhanîdi bihureke teng de ye.Di vê boraneke kûr de her dewlet di etirîyacanê xwe de ye,her yek di xwaze berê agir ji xwe dûr bike.Ev boranadendikê navînî yê sîstemê bi^ren-gekî xurttir û xeddartir eksî ka-pîtalîzmên dorhêlî , zêde-girêdayîû paşdemayî dike. Dorgerkê (peykê)emperyalîzmê Komara Tirkîyê îrodi pêsîrtengîya girantira dîrokaxwe de ye .

MVefaha welatekî liser du pîyan ava ye;sanayî Q erdçinî.Gava kuyek ji wan kêm be ewwelat dikule,gava herdu jî têkûz nîn bin ,sistolekî bin pêşveçGnjçawa di zmanê* xelkê detê gotin,bi qGnkaşkêye,di dema fuze G spGtnîkan de.Li Tirkîye,ligora daneyên resmî (1)di 1972 an de 65% xel-kê li gundan diman, bierdçinî G dewarxwedîkirinê bilî bûn.Gava kudi welatên pêşveçûyîde parekî piçûktirêxelkê (li USA 4%, liFransa 16%) bi saya zanîna teknîk dikarin têrî hewcedarîyên wela-tên xwe zad.fêkî bighînin.dewaran xwedî kinG serdê bifroşin dervapê dovîzan bidest xin,li Tirkîyê hatina 65 %

xelkê di şertên îklîmîG xwezayî yên bi awakîîstîsnaî qenc de nika-rin têra rGniştevanandewletê nake.Çima? Jiber paşdamayina teknî-kên erdçinî Q dewarxwedîkirin,jiber zincîrapeywendîyên hilberinî-

Di sala 1979 an de hêreforma erdçinîyê, kugelek welatan berî sedsalan pêk anîye,hê nehatiye kirin,hê li pirciyan rêncber Q nîve-kar bi ga G gîsnan cotdikin erdê dojin, hêgundî bi awayên çêndsedsal berê pez G dewaran xwedî dikin G ji-ber tunebGna siyasete-ke piştgirî Q teşwîqê"bi qaçaxî dibin li dewletên cîran difroşin 7Kanîyeke sereke ya dewlemendîyê wisa kor,xi-timandî , nevedayî maye .

Di vî warî de Tirkîyexeynî mewi j , f ind ik , hê-jîr Q titûnê nikaretiştekî bifroşe derveG nikare zikê xelkêxwe têr ke .

Deyntn giran

11şveçuna sanayiye

di nav bêper gal î , bêpl anî Q hovîtîya kapîta -lîzmeke destpêkî de bûye.Siyaseta ajotî yatalan.ya "zQ Q bêtirkar kirin"ê bûye.Serma

yê (î s tîhs alê ) , bêguman. yedar ji rastkirina sa

6

nayîya giran G hîmî,jiçêkirina rê Q tesîsênbin-avahî revîyane,we-kî navbeynvanên şîrke-tên derveyî sanayîyasivik a bihevxistinê (montajê) danîne jibobi lez Q bez bazarahindur bişêlînin.Ev siyaset weka tevgera me-rivê ku bê cotkirin,tov r e şand in , genim çi-nandin,bi avakirina a-şê dest bi çêkirina tQrikê arvan G frotgehênnan dike j iber ku zaneewê xelk nan bistîne ,

ewê di nanfrotinê dekar hebe.Gava ku genimtune be Q aş negere hebGna tGrik G xanîyênvalayên nanfroşan tuderdî derman nakin.

Cyanayiya Tirkiye jiwilo ye.Di welatê Dîc-le.Firat G gelek çemêndin,di yê kanên komirG madenên cihêreng dej ibo gera "sanayîya sivik" divê ku enerjî jiderve bê,kaledend (maddeyên xata) ji dervebên.makîne û tesîs jiderve bên;gava ku yekji van derengî ket annehat çerxa vê sanayî-ya sistolek nagere,be-talî ,bihayî , tengasî ,qatî dest pê dikin.Ev sanayî girêdayînîya biderve ve kêm nake,dijane rojbiroj zêdetir dike.Jibo çêkirina bêtirhilberîyan (mamGlan)divê ji derve bêtir fro-tişk bên kirîn, bêtirdovîz hewce ne.Herwekîtiştekî birGmetî Tirkîyê tune ku bifrose G

pê dovîzan bidestxe he

TIRKIYEBÎ KUDA DiCE ?

^îstema kapîtalîsta cîhanîdi bihureke teng de ye.Di vê boraneke kûr de her dewlet di etirîyacanê xwe de ye,her yek di xwaze berê agir ji xwe dûr bike.Ev boranadendikê navînî yê sîstemê bi^ren-gekî xurttir û xeddartir eksî ka-pîtalîzmên dorhêlî , zêde-girêdayîû paşdemayî dike. Dorgerkê (peykê)emperyalîzmê Komara Tirkîyê îrodi pêsîrtengîya girantira dîrokaxwe de ye .

MVefaha welatekî liser du pîyan ava ye;sanayî Q erdçinî.Gava kuyek ji wan kêm be ewwelat dikule,gava herdu jî têkûz nîn bin ,sistolekî bin pêşveçGnjçawa di zmanê* xelkê detê gotin,bi qGnkaşkêye,di dema fuze G spGtnîkan de.Li Tirkîye,ligora daneyên resmî (1)di 1972 an de 65% xel-kê li gundan diman, bierdçinî G dewarxwedîkirinê bilî bûn.Gava kudi welatên pêşveçûyîde parekî piçûktirêxelkê (li USA 4%, liFransa 16%) bi saya zanîna teknîk dikarin têrî hewcedarîyên wela-tên xwe zad.fêkî bighînin.dewaran xwedî kinG serdê bifroşin dervapê dovîzan bidest xin,li Tirkîyê hatina 65 %

xelkê di şertên îklîmîG xwezayî yên bi awakîîstîsnaî qenc de nika-rin têra rGniştevanandewletê nake.Çima? Jiber paşdamayina teknî-kên erdçinî Q dewarxwedîkirin,jiber zincîrapeywendîyên hilberinî-

Di sala 1979 an de hêreforma erdçinîyê, kugelek welatan berî sedsalan pêk anîye,hê nehatiye kirin,hê li pirciyan rêncber Q nîve-kar bi ga G gîsnan cotdikin erdê dojin, hêgundî bi awayên çêndsedsal berê pez G dewaran xwedî dikin G ji-ber tunebGna siyasete-ke piştgirî Q teşwîqê"bi qaçaxî dibin li dewletên cîran difroşin 7Kanîyeke sereke ya dewlemendîyê wisa kor,xi-timandî , nevedayî maye .

Di vî warî de Tirkîyexeynî mewi j , f ind ik , hê-jîr Q titûnê nikaretiştekî bifroşe derveG nikare zikê xelkêxwe têr ke .

Deyntn giran

11şveçuna sanayiye

di nav bêper gal î , bêpl anî Q hovîtîya kapîta -lîzmeke destpêkî de bûye.Siyaseta ajotî yatalan.ya "zQ Q bêtirkar kirin"ê bûye.Serma

yê (î s tîhs alê ) , bêguman. yedar ji rastkirina sa

6

nayîya giran G hîmî,jiçêkirina rê Q tesîsênbin-avahî revîyane,we-kî navbeynvanên şîrke-tên derveyî sanayîyasivik a bihevxistinê (montajê) danîne jibobi lez Q bez bazarahindur bişêlînin.Ev siyaset weka tevgera me-rivê ku bê cotkirin,tov r e şand in , genim çi-nandin,bi avakirina a-şê dest bi çêkirina tQrikê arvan G frotgehênnan dike j iber ku zaneewê xelk nan bistîne ,

ewê di nanfrotinê dekar hebe.Gava ku genimtune be Q aş negere hebGna tGrik G xanîyênvalayên nanfroşan tuderdî derman nakin.

Cyanayiya Tirkiye jiwilo ye.Di welatê Dîc-le.Firat G gelek çemêndin,di yê kanên komirG madenên cihêreng dej ibo gera "sanayîya sivik" divê ku enerjî jiderve bê,kaledend (maddeyên xata) ji dervebên.makîne û tesîs jiderve bên;gava ku yekji van derengî ket annehat çerxa vê sanayî-ya sistolek nagere,be-talî ,bihayî , tengasî ,qatî dest pê dikin.Ev sanayî girêdayînîya biderve ve kêm nake,dijane rojbiroj zêdetir dike.Jibo çêkirina bêtirhilberîyan (mamGlan)divê ji derve bêtir fro-tişk bên kirîn, bêtirdovîz hewce ne.Herwekîtiştekî birGmetî Tirkîyê tune ku bifrose G

pê dovîzan bidestxe he

betatt, bihayt, belengazîPe

ta îro du kanî hatine dîtî bûrjGwazîya tirk zarana gundîyên ku jixebitandinê: daye vê kanîyê Q Tirkî gundan tên qewitandinê

a) Şandinê karkerên yg xistîye bin deynên rojbiroj rêz Q sefanku li EwrGpa rojava gelek giran.Roja îroyî betalan gurtir dikin .

kar dikin.Ev şandin di bi 20 milyar dollar îndî kargehên EwrQpa1974 an de qasî 1.4mil deynên derve,-8 milya- kapîtalîst jî nîn inyar dollar lê di 1978 rên wan divê ku di de- jibo kerîyeke ji vanan de kêmtirî milyar mekî kurt de bên dayin- betalan berbixwe bikşîdollar bQ.Lîrayê tirk yek ji deyndartir dew- nin . Idare , f abrîqe Gmehbimeh ji rûmeta xwe letên cîhanê ye.Temîna kargehên dewletê li didikeve,ne tenê biyanî tekî xurt ê Tirkîyê" tu jî hemî rastek G qanû-(ecnebî),lê karkerên ne ye jibo dayina van nên aborî bi kesêntirk jî bi vî diravî ( deynan.loma kes îndî xwedîbext Q "bixweyî "pereyî) îtbarîya xwe zûbizû naxwaze deynên hatine dagirtin Q werinaynin ,mark , f rank , hwd . nQ b idê* . Mirovhizî , do s- mandin;timî ziyandarên xwe dispêrin banqa- t anî , hevalbendî tune in.yên EwrGpayî.Bi kurtî, ne di peywendîyên dew- Di van hoyan (şer-ev kanî berebere kêm- letên kapîtalîst dan; tan) de li hemberî re-tir av dide. kar,kêrha G " hesabên jîmê pêlên dijekarîyab) Deyn kirin.Heta î- sar" hene . (mixal ef e ta) c ivakî ra-

ro bi bêhe sabîyeke kêm d ib in , tevgera azadîxwaza karkeran xurt dibe,bûrjGwazîya piçQk a baj ar G gundan, gundîyênbelengaz Q bêerd, Lum-

"eyivandin Q baza- nafilite,bê guhêrandi- pen-prole terya berbajarên ku ev bûn çendikG nên aborî,civakî G si- ran û heta hin berênçend meh in di navbey- yasîyin kQr. bQrjGwazîya navîn neqana hikGmeta Ankara G Enflasyona ewrGpayî, îlîya xwe nîşan didin,berpir sîyarên I Î-F (Ke- bihabGna tiştên ku ji berê xwe ji"hêvîya xwewara Diravîya Navnete- EwrGpayê tên kirîn,bo- Ecevit" vedigerînin .Lêweyî) dom dikin tilî rana enerjîyê (bihabG- ev nîşan nade ku evdatînin ser dereca qel na neftê) vê boranê çîn G tebeqe j ibo şoresîya îtbarî G qedrê kGrtir Q xeddartir di- şa sosyalîst amade ne .

Tirkîyê di nav dewle- kin;gava ku di sermayê Hê li Tirkîyi partîye-tên biyanî de.Ecevît G de yên têr G xurt(EwrG ke şoreşgera ku dikariwezîrên wî vir de wê pa,USA) tenê zekemî di be vê dijekarîya civa-de diçin tên j ibo par- b in , qel sok ,birçî Q ne- kî ya pirîcar ne-eşke-sa çend milyon dolla- xweşokên wekî Tirkîyê re,mijdar,bi lêv Q

ran. ewê satilcanî bibin Q deng bike.îtbarî G ba-Fuzeyên nav-heverda dikarin pê bimrin jî. werî bi wan bide pey-

yî (nav-qi tayî) , îmkanên Ji xwe bazara hindurê dakirin,bibe namzetêcasGsîya ezmanî , rûme t a Tirkîyê hew dikare fro karînê (îkt îdarê) tunestratejîk a Tirkîyê di tişkên "sanayîya sivik ye.Perçebûn û pevçGnênrojhelata navîn a ku bimehîne Q qalîte G bi giranên ku niha di navji xwe di bin destê em hayê van frotişkan komikên çep G sosya-peryalîzmê de ye , j i be dest nade frotana wanî lîst de hene hêvîya dirê pir kêmtir kirîye G derva.Ev jî yek ji se- demekî nêzik de peyda-îndî kes zehf guh nade demên borana niha ye G bûna hêzekî wilo,mixa-nazî û weynekîya wê.Çi kanîyeke betalîyê ye . bin xurt nakin.qas Ecevit an Demireî He lb i j ar t inên resmî Ecevît bixwe bi vêdixwazin nîşandin ku e hebQna 3 mîlyon beta- dijekarîya civakî zane,wê dikaribin ji Israîl lan qebûl dikin.Bi mîl serwext e.Bi hin tedbîG Msrê çêtir xulamîya yonan nîv-betal an be- rên rojane dixwaze denUSA G NATO yê bikin jî talên veşarî yên ku di gê her yek ji van tebekes ew qas guh nade bajaran de bi fro-tina qeyan jibo demekî bibiwan . şeh G neynikan.bi ya re.Loma ew zorê dide

Lê ne bi çend mîl- gore û hêşînokan,an bi darpxanê! îro di Tirkîyon ne jî bi du-sê mil ya çend meywe Q hêşîna yê de kargeha ku betalyar dollaran Tirkîye tîyan dijîn ne di vî naiîne ya çêkirinaji pêsirtengî Q boranê hesabî de ne.Bi sedhe- banqnotan e.Di 1978 an

7

betatt, bihayt, belengazîPe

ta îro du kanî hatine dîtî bûrjGwazîya tirk zarana gundîyên ku jixebitandinê: daye vê kanîyê Q Tirkî gundan tên qewitandinê

a) Şandinê karkerên yg xistîye bin deynên rojbiroj rêz Q sefanku li EwrGpa rojava gelek giran.Roja îroyî betalan gurtir dikin .

kar dikin.Ev şandin di bi 20 milyar dollar îndî kargehên EwrQpa1974 an de qasî 1.4mil deynên derve,-8 milya- kapîtalîst jî nîn inyar dollar lê di 1978 rên wan divê ku di de- jibo kerîyeke ji vanan de kêmtirî milyar mekî kurt de bên dayin- betalan berbixwe bikşîdollar bQ.Lîrayê tirk yek ji deyndartir dew- nin . Idare , f abrîqe Gmehbimeh ji rûmeta xwe letên cîhanê ye.Temîna kargehên dewletê li didikeve,ne tenê biyanî tekî xurt ê Tirkîyê" tu jî hemî rastek G qanû-(ecnebî),lê karkerên ne ye jibo dayina van nên aborî bi kesêntirk jî bi vî diravî ( deynan.loma kes îndî xwedîbext Q "bixweyî "pereyî) îtbarîya xwe zûbizû naxwaze deynên hatine dagirtin Q werinaynin ,mark , f rank , hwd . nQ b idê* . Mirovhizî , do s- mandin;timî ziyandarên xwe dispêrin banqa- t anî , hevalbendî tune in.yên EwrGpayî.Bi kurtî, ne di peywendîyên dew- Di van hoyan (şer-ev kanî berebere kêm- letên kapîtalîst dan; tan) de li hemberî re-tir av dide. kar,kêrha G " hesabên jîmê pêlên dijekarîyab) Deyn kirin.Heta î- sar" hene . (mixal ef e ta) c ivakî ra-

ro bi bêhe sabîyeke kêm d ib in , tevgera azadîxwaza karkeran xurt dibe,bûrjGwazîya piçQk a baj ar G gundan, gundîyênbelengaz Q bêerd, Lum-

"eyivandin Q baza- nafilite,bê guhêrandi- pen-prole terya berbajarên ku ev bûn çendikG nên aborî,civakî G si- ran û heta hin berênçend meh in di navbey- yasîyin kQr. bQrjGwazîya navîn neqana hikGmeta Ankara G Enflasyona ewrGpayî, îlîya xwe nîşan didin,berpir sîyarên I Î-F (Ke- bihabGna tiştên ku ji berê xwe ji"hêvîya xwewara Diravîya Navnete- EwrGpayê tên kirîn,bo- Ecevit" vedigerînin .Lêweyî) dom dikin tilî rana enerjîyê (bihabG- ev nîşan nade ku evdatînin ser dereca qel na neftê) vê boranê çîn G tebeqe j ibo şoresîya îtbarî G qedrê kGrtir Q xeddartir di- şa sosyalîst amade ne .

Tirkîyê di nav dewle- kin;gava ku di sermayê Hê li Tirkîyi partîye-tên biyanî de.Ecevît G de yên têr G xurt(EwrG ke şoreşgera ku dikariwezîrên wî vir de wê pa,USA) tenê zekemî di be vê dijekarîya civa-de diçin tên j ibo par- b in , qel sok ,birçî Q ne- kî ya pirîcar ne-eşke-sa çend milyon dolla- xweşokên wekî Tirkîyê re,mijdar,bi lêv Q

ran. ewê satilcanî bibin Q deng bike.îtbarî G ba-Fuzeyên nav-heverda dikarin pê bimrin jî. werî bi wan bide pey-

yî (nav-qi tayî) , îmkanên Ji xwe bazara hindurê dakirin,bibe namzetêcasGsîya ezmanî , rûme t a Tirkîyê hew dikare fro karînê (îkt îdarê) tunestratejîk a Tirkîyê di tişkên "sanayîya sivik ye.Perçebûn û pevçGnênrojhelata navîn a ku bimehîne Q qalîte G bi giranên ku niha di navji xwe di bin destê em hayê van frotişkan komikên çep G sosya-peryalîzmê de ye , j i be dest nade frotana wanî lîst de hene hêvîya dirê pir kêmtir kirîye G derva.Ev jî yek ji se- demekî nêzik de peyda-îndî kes zehf guh nade demên borana niha ye G bûna hêzekî wilo,mixa-nazî û weynekîya wê.Çi kanîyeke betalîyê ye . bin xurt nakin.qas Ecevit an Demireî He lb i j ar t inên resmî Ecevît bixwe bi vêdixwazin nîşandin ku e hebQna 3 mîlyon beta- dijekarîya civakî zane,wê dikaribin ji Israîl lan qebûl dikin.Bi mîl serwext e.Bi hin tedbîG Msrê çêtir xulamîya yonan nîv-betal an be- rên rojane dixwaze denUSA G NATO yê bikin jî talên veşarî yên ku di gê her yek ji van tebekes ew qas guh nade bajaran de bi fro-tina qeyan jibo demekî bibiwan . şeh G neynikan.bi ya re.Loma ew zorê dide

Lê ne bi çend mîl- gore û hêşînokan,an bi darpxanê! îro di Tirkîyon ne jî bi du-sê mil ya çend meywe Q hêşîna yê de kargeha ku betalyar dollaran Tirkîye tîyan dijîn ne di vî naiîne ya çêkirinaji pêsirtengî Q boranê hesabî de ne.Bi sedhe- banqnotan e.Di 1978 an

7

de ew j i sala berê58%(2Jbêtir banqnot çikirîya.Ev peri kaxezinli he-»berî kîjanan rG-met G frotişk ne hati-ne çikirin,di nav nîv-xelayî G qatîya Tirkî-yê de bGye yek ji sedemên girîngtirê Q en-flasyoni ku di 1978 ande gihîşt kêrta bilin-da 74%! (2)

Xuya ye ku di vi bager Q boranê de bGrjG-wazîya Tirkîyê îndî nikare bi tedbîrin aborîyin edetî G qanGnî,di-jekarîya ku di kGrahî-yin civakê de li hemberî rej ima wê peyda di-be rawes tîne , b ipel i şî-ne.Li ber îhtimala windakirina karîna xwe,ewberebere karê "tedbî -rin îstîsnaî" dike.Çi-ne ev tedbîr?

Hewcedarî G daxwazabûrjGwazîyi rastkirina"rejîmke xurt" -mimkinbe faşîst-e ku dikari-be dengi li hemberî wihildibin bif e t isîne , digulistana bidrî de likif Q talana xwe bini-re.Li rejîma ku kerîyekî mezini xelki qebûlnake.mînakin dîrokî nîşan didin,nikare lipiyan b imînin . Serde , 1 iderve jî ewi gelek hi-

zên demokratîk li dijîwi derin G Tirkîye neIraq anlrana xwedîneft G dollaran e kudikaribe guh ne direramana (efkara) demok-ratîka ewrûpayî. Jibostendina"alîkarî"Q deynan divi ku dikaribexwe bi"rûçikekî maqGl"kim-zide demokratîk diyarî dostin xwe yî derveyî bike.

şerê ideolojik1)'i nav daxwaz G van

pikahîyin (realîtin )hindurî G derveyî cîrexi manevraya bûrjGwazîyi teng e . Ew niha bihemî heza xwe dike kudi nav tebeqeyin xelkêyin ku ji guhirandin GpişveçGna ditirsin,daxwaza "hizGr Q îstîkra-ri",ya "rejîmeka xurt"a ku dikaribe wan saz-bike,bide peydakirin .

Di vi riyi de şeri îdeolojîk xwedîyi cîhekîberbiçav e.Di milekîde ew bi maşik Q ber -devkin xwe terrorîzm û"anarşîzmi" peşve di-be,mîlîtanin pişverGdide kuştin.Gava ku hikGmet di ecz Q bikari-nîyi de nikaribe peşî

li vê "anarşîzmi" bigire daxwaza "hikGmetaxurt" li nik gelek kesG tebeqan wekî "ehwen-î ser" peyda dibe.

Li d L vî şeri îdeo-lojîk de topa giran.jiberi de xofa "veqetan-dinxwazin Kurd" ên kudixwazin welat "perçekin" e.Seferin dawînli dora "talGka kurdî-tîyi",li dijî Şerafet-tin Elçî,Fehdî Zana ,

hwd . . perçeyekî vi se-feri ye.Niha di 15 vî-layetin Kurd de hikmileşkerî , îdara orfî ha-tîye danîn;ji si ordî-yin Tirkîyi 2 li Kur-distani ne . BûrjGwazîbi vijîna şovenîzmatirk dixwaze sefin"mîlleti Tirk" bişiddîne ,

di bin xilîya "yekîtî-ya neteweyî" li hembe-rî "talGka perçebGnawelat" de daxwazin karker Q cotkarên Tirk bifetisîne Q wan li di-jî geli Kurd rake,sazûmana xwe re tecîlekenû bidest xe.

Hejmara ku tê: 4 ^HILKIŞANA FAŞÎZMEEM ÇI BIKIN?

(1)3. BeşY%ll%kKalk%nmaPlan%,l 9 7 3-1 9 7 7,DPT,Ankara( 2) LeMonde3l 'annêe êcç_nomique et sociale/L 978

irt 3 fortên &ce/itrance-Inter 3 radyo

ya dewlett ya Fransayêroja 10 ê gulanê gaztmtlttanekt Kurd kir jibo qala rewşa Kurdanbikin di bernama nûçe-yên saet 13 an de.Revalê Kurd di peyivandinaxwe ya 14 deqtqan dezulm3 tade , zorkart û neheqtyên ku xasme li I-raq û Tirktyê li Kur-dan tê kirin bi mtnakû agahdartyên têkûz,be_guman û bêwerimandinq% milyonan guhdarên

fransiz re diyaEcevit dt ew _ ..

Fransa bû jibo li berMecltsa Ewrûpayt gota-rekt bêje û ew tevt hogirên xwe guhdartyaradyoyê dikir ka ewêqala hatina wt ya Fransayê bikin an na. Kestqata wt nekir û serdali ser Ku:vtn. Eaevi-bûl Ewt /i

iy

ouytz uuk.uti uri nu. ___;->_-

qala wt nekir û serdali ser Kurda hat peyi--'tn. Eaevit çawa dtn neû! Ewt 3% hikûmeta

fransiz re "notakt protestoyê" da û gote "heko. hijvi Tinn tevgerên

8

"notakt pro,, û gote "he_

ke hun van tevgerênxwe yên dijt dostantyê

bidin dom kirin, cth ûheqê gotinê bidin veqe_tandinxwazan3 heye kuem jt destûra xebatêbidin Breton û Korstkaytyan!" Ecevit çi zikêxelkê xwe têr kir tcaewê destûrê bide Korstkaytyan! Ew li çaraltparsa çengekt dollardike jibo xwe ji tfla-sa malt xelas ke3 lêhê dt ji kêrta xwe na-keve3ji perda jortn davêje! Bêguman kest liFransayê guh neda zirtû fortên wt .

de ew j i sala berê58%(2Jbêtir banqnot çikirîya.Ev peri kaxezinli he-»berî kîjanan rG-met G frotişk ne hati-ne çikirin,di nav nîv-xelayî G qatîya Tirkî-yê de bGye yek ji sedemên girîngtirê Q en-flasyoni ku di 1978 ande gihîşt kêrta bilin-da 74%! (2)

Xuya ye ku di vi bager Q boranê de bGrjG-wazîya Tirkîyê îndî nikare bi tedbîrin aborîyin edetî G qanGnî,di-jekarîya ku di kGrahî-yin civakê de li hemberî rej ima wê peyda di-be rawes tîne , b ipel i şî-ne.Li ber îhtimala windakirina karîna xwe,ewberebere karê "tedbî -rin îstîsnaî" dike.Çi-ne ev tedbîr?

Hewcedarî G daxwazabûrjGwazîyi rastkirina"rejîmke xurt" -mimkinbe faşîst-e ku dikari-be dengi li hemberî wihildibin bif e t isîne , digulistana bidrî de likif Q talana xwe bini-re.Li rejîma ku kerîyekî mezini xelki qebûlnake.mînakin dîrokî nîşan didin,nikare lipiyan b imînin . Serde , 1 iderve jî ewi gelek hi-

zên demokratîk li dijîwi derin G Tirkîye neIraq anlrana xwedîneft G dollaran e kudikaribe guh ne direramana (efkara) demok-ratîka ewrûpayî. Jibostendina"alîkarî"Q deynan divi ku dikaribexwe bi"rûçikekî maqGl"kim-zide demokratîk diyarî dostin xwe yî derveyî bike.

şerê ideolojik1)'i nav daxwaz G van

pikahîyin (realîtin )hindurî G derveyî cîrexi manevraya bûrjGwazîyi teng e . Ew niha bihemî heza xwe dike kudi nav tebeqeyin xelkêyin ku ji guhirandin GpişveçGna ditirsin,daxwaza "hizGr Q îstîkra-ri",ya "rejîmeka xurt"a ku dikaribe wan saz-bike,bide peydakirin .

Di vi riyi de şeri îdeolojîk xwedîyi cîhekîberbiçav e.Di milekîde ew bi maşik Q ber -devkin xwe terrorîzm û"anarşîzmi" peşve di-be,mîlîtanin pişverGdide kuştin.Gava ku hikGmet di ecz Q bikari-nîyi de nikaribe peşî

li vê "anarşîzmi" bigire daxwaza "hikGmetaxurt" li nik gelek kesG tebeqan wekî "ehwen-î ser" peyda dibe.

Li d L vî şeri îdeo-lojîk de topa giran.jiberi de xofa "veqetan-dinxwazin Kurd" ên kudixwazin welat "perçekin" e.Seferin dawînli dora "talGka kurdî-tîyi",li dijî Şerafet-tin Elçî,Fehdî Zana ,

hwd . . perçeyekî vi se-feri ye.Niha di 15 vî-layetin Kurd de hikmileşkerî , îdara orfî ha-tîye danîn;ji si ordî-yin Tirkîyi 2 li Kur-distani ne . BûrjGwazîbi vijîna şovenîzmatirk dixwaze sefin"mîlleti Tirk" bişiddîne ,

di bin xilîya "yekîtî-ya neteweyî" li hembe-rî "talGka perçebGnawelat" de daxwazin karker Q cotkarên Tirk bifetisîne Q wan li di-jî geli Kurd rake,sazûmana xwe re tecîlekenû bidest xe.

Hejmara ku tê: 4 ^HILKIŞANA FAŞÎZMEEM ÇI BIKIN?

(1)3. BeşY%ll%kKalk%nmaPlan%,l 9 7 3-1 9 7 7,DPT,Ankara( 2) LeMonde3l 'annêe êcç_nomique et sociale/L 978

irt 3 fortên &ce/itrance-Inter 3 radyo

ya dewlett ya Fransayêroja 10 ê gulanê gaztmtlttanekt Kurd kir jibo qala rewşa Kurdanbikin di bernama nûçe-yên saet 13 an de.Revalê Kurd di peyivandinaxwe ya 14 deqtqan dezulm3 tade , zorkart û neheqtyên ku xasme li I-raq û Tirktyê li Kur-dan tê kirin bi mtnakû agahdartyên têkûz,be_guman û bêwerimandinq% milyonan guhdarên

fransiz re diyaEcevit dt ew _ ..

Fransa bû jibo li berMecltsa Ewrûpayt gota-rekt bêje û ew tevt hogirên xwe guhdartyaradyoyê dikir ka ewêqala hatina wt ya Fransayê bikin an na. Kestqata wt nekir û serdali ser Ku:vtn. Eaevi-bûl Ewt /i

iy

ouytz uuk.uti uri nu. ___;->_-

qala wt nekir û serdali ser Kurda hat peyi--'tn. Eaevit çawa dtn neû! Ewt 3% hikûmeta

fransiz re "notakt protestoyê" da û gote "heko. hijvi Tinn tevgerên

8

"notakt pro,, û gote "he_

ke hun van tevgerênxwe yên dijt dostantyê

bidin dom kirin, cth ûheqê gotinê bidin veqe_tandinxwazan3 heye kuem jt destûra xebatêbidin Breton û Korstkaytyan!" Ecevit çi zikêxelkê xwe têr kir tcaewê destûrê bide Korstkaytyan! Ew li çaraltparsa çengekt dollardike jibo xwe ji tfla-sa malt xelas ke3 lêhê dt ji kêrta xwe na-keve3ji perda jortn davêje! Bêguman kest liFransayê guh neda zirtû fortên wt .

MIRINA BARZANÎ

rd .

lar zKurd e kt i r minat i ş tin dnvî sîn . D

Sor","Ge" f^rxasêîn","Nokt in . Hiniwî de bûnan, îrokin j iboberi b i dval in piqala Bart i sand inmeydaniser wî n

anî yeku heta nqeşe hati j îhev horb idorner al i L

Ne teweyeri Şahn ku duhn , wî hi 1

ewî di h"xeletî

in j ibîrşverG jîzanî nek

ewi pirhilîne Gvîsandin

iha 1 iine katinej i ree şkeriî","SeG CIA"

di bid iki ş aerîyiyin xw

kir inbawer

ir in , psa Bar

lomai dire

xs îye t enseri bi

irin Qgo t in Q

" Me 1 iSor " ,

rok","Xahate go

n s iyan ezma -

de dad i-e" yin. Hin he-

' d i k i nir si f e-zanî j ipiran j ivin .

Pirsa Barzanî pirseke dîroka Kurdistani ye.U pirseke nepiçûk e;girîng e.Jibo zelalîyaîdeolojîk G xirucandina mijinku di hinmijîyan da ne minaqeşe kirina vi pirsi pêwifet e ;ferz e.Bi qencî an bi xerabîBarzanî mora xwe li ser dîrokabi hindikî 20 salin dawîn êngeli Kurd xistîye; em nikarinbi derbekî xilîyê bikşînin servan salin dîroka me ya nizik,xizekî bikşînin ser.Kari şores_geran pikahî (realîte) G qewi-mandinan veşartin an nedîtinnîn e; dijane, divi ku ew pikahîyan kGr G dur bibînin, wanfehm bikin da ku dikaribin ji-bo guhirandina wan bixebitin ,

bi dersên ji qewimandinin borîderxistî riya pişîya xwe ronîbikin .

Ms di kovara xwe de hetaniha gelek tiştan di derheqaBarzanî de,di ya danûstanin wîyin bi Şah,CIA Q Israîl re nvîsîn Q kesî ku bawerî G dîtininme li ser vi yeki nizanibe, emhivîdar in,ne maye.Mirina wîdibe wesîle j ibo tehlîleke giştî li ser j iyana wî,şeri wî G

rola wî di dîroka Kurdan de-

BarzaMi s t e f

1904 an dezî tixGbit^albata wîbG G serokya eşîra Bdin in navMzGr î , Bardikir. Xelkdewarxwedîvanîyi , didi j în . Ri Gdorhil a Zas t an b i deQ awayin kdi van nav

Di Kursala X X anşîran 1 i sdin ,mi lk xxwe di pêvbarî , Brif kbGn xwedîypa ; do s t G

ra dikir.Lri Leşkerir ibûn ; OsmaBarzanî bi

nî kf bû?a Barzanî di sala

li gundi Barzan,ni-Tirkîyi hate dini.

ya şixi nexşebendîatîya dînî G siyasîarzanî G yin eşîrinçeya Barzan , Şirwanî,Gşî G Dola-Marî yani Barzan bi erdçinî,kirin.niçîr G izing-aborîyeke girtî de

dirb di van çiyayinb a Fezin kim, danu-rve re qels in. Edetevnaretirin Kurdançeyan de mane .

distana destpika sedde şeri navbeyna e-

er çir ê , pez , j inr evanurt bGn G Barzanî biçGnin dijî eşîrin Ziî G Bradostan de bG-i şerkarîyeke bihem-dijminan ji wan fikai ewan pirîcar jî şe

0smanî(Roma Reş) kinîyan kaliki Mstefadarda kiribGn.Hi ew

9

MIRINA BARZANÎ

rd .

lar zKurd e kt i r minat i ş tin dnvî sîn . D

Sor","Ge" f^rxasêîn","Nokt in . Hiniwî de bûnan, îrokin j iboberi b i dval in piqala Bart i sand inmeydaniser wî n

anî yeku heta nqeşe hati j îhev horb idorner al i L

Ne teweyeri Şahn ku duhn , wî hi 1

ewî di h"xeletî

in j ibîrşverG jîzanî nek

ewi pirhilîne Gvîsandin

iha 1 iine katinej i ree şkeriî","SeG CIA"

di bid iki ş aerîyiyin xw

kir inbawer

ir in , psa Bar

lomai dire

xs îye t enseri bi

irin Qgo t in Q

" Me 1 iSor " ,

rok","Xahate go

n s iyan ezma -

de dad i-e" yin. Hin he-

' d i k i nir si f e-zanî j ipiran j ivin .

Pirsa Barzanî pirseke dîroka Kurdistani ye.U pirseke nepiçûk e;girîng e.Jibo zelalîyaîdeolojîk G xirucandina mijinku di hinmijîyan da ne minaqeşe kirina vi pirsi pêwifet e ;ferz e.Bi qencî an bi xerabîBarzanî mora xwe li ser dîrokabi hindikî 20 salin dawîn êngeli Kurd xistîye; em nikarinbi derbekî xilîyê bikşînin servan salin dîroka me ya nizik,xizekî bikşînin ser.Kari şores_geran pikahî (realîte) G qewi-mandinan veşartin an nedîtinnîn e; dijane, divi ku ew pikahîyan kGr G dur bibînin, wanfehm bikin da ku dikaribin ji-bo guhirandina wan bixebitin ,

bi dersên ji qewimandinin borîderxistî riya pişîya xwe ronîbikin .

Ms di kovara xwe de hetaniha gelek tiştan di derheqaBarzanî de,di ya danûstanin wîyin bi Şah,CIA Q Israîl re nvîsîn Q kesî ku bawerî G dîtininme li ser vi yeki nizanibe, emhivîdar in,ne maye.Mirina wîdibe wesîle j ibo tehlîleke giştî li ser j iyana wî,şeri wî G

rola wî di dîroka Kurdan de-

BarzaMi s t e f

1904 an dezî tixGbit^albata wîbG G serokya eşîra Bdin in navMzGr î , Bardikir. Xelkdewarxwedîvanîyi , didi j în . Ri Gdorhil a Zas t an b i deQ awayin kdi van nav

Di Kursala X X anşîran 1 i sdin ,mi lk xxwe di pêvbarî , Brif kbGn xwedîypa ; do s t G

ra dikir.Lri Leşkerir ibûn ; OsmaBarzanî bi

nî kf bû?a Barzanî di sala

li gundi Barzan,ni-Tirkîyi hate dini.

ya şixi nexşebendîatîya dînî G siyasîarzanî G yin eşîrinçeya Barzan , Şirwanî,Gşî G Dola-Marî yani Barzan bi erdçinî,kirin.niçîr G izing-aborîyeke girtî de

dirb di van çiyayinb a Fezin kim, danu-rve re qels in. Edetevnaretirin Kurdançeyan de mane .

distana destpika sedde şeri navbeyna e-

er çir ê , pez , j inr evanurt bGn G Barzanî biçGnin dijî eşîrin Ziî G Bradostan de bG-i şerkarîyeke bihem-dijminan ji wan fikai ewan pirîcar jî şe

0smanî(Roma Reş) kinîyan kaliki Mstefadarda kiribGn.Hi ew

9

li ber pisîra dayika xwe bGkîngi "Kumsorin Romi" ewî tevî

malbata wî avite zindani.Di sala1909 an de,gava ku Jfelîfe Se-

lîm G mirîdin xwe li Bedlîsiserî hil tînin , Bar zanî jî li a-lîyê xwe di bin serokatîya ŞixAbdul Selam -keki Mistefa kupiştî kuştina bavi xwe di 1908an de bGbû serekeşîr- radibinşer.Osmanî jibo wan ii KurdinBedlîsi veqetînin daxwazin Barzanîyan qebGl dikin, leşkerinxwe ji navçeya wan dikişînin .

Barzanî jî şer dirawestînin Gbi vî awayî Osmanî pişîyi ser-hilanîna Bedlîsi dişkinin dQrevedigerin ser Bar zanîyan ; qewl iku dabûn wan bicîh naynin G di19 14 an de Şix Abdul Selam bi-

dardadikin.Ev ji Mistefayi hideh salî re dibe dersa siyasîya pişîn G ew îndî zûbizG.xey-n£ ji merivin eşîra xwe,bi ke-sî,bi gotina kesî bawerî nayne*Ewi sîh sal sGnde bGyerin Mahabadi, dayî G bicîhneanîvi xiza kurmi hi tikûztirbikin .

fiştî Abdul Selam, brayiMstefayi mestir,Ahmed li go-ra edeti eşîri dibe şix G se-r eke şîr . M s tef a di vi malbatadîndar de bi erebî dixwîne G

dibe ffele.Ewi heta dawîya em-ri xwe gelek di bin tesîradîn de bimîne,bi ayetin Qura-ni rabe,runi,bipeyive,bi qederi bawerî bîne,li pirsin kom-pleks G dijwarin cîhana îroyîbi çavin mirovin çend sedsal beri binire.Di xortanîya wî deŞix

>fehmGd Berzencî doza QralîyaKurdistani dike.geh bi Iraqêre geh bi îngilîzan re şer dike;li Barzanî tevî şeri ku ewli serokîyi nekin nabin.Di salên 1931-1934 an de îcar ŞixAhmed tevî Barzanîyin xwe se-rî hi 1 tîne , d ixwaze leşkerin Iraqî ji Barzan derînin . Balaf irin Ingîlîz alîkarîya Bexdayidikin,bi ser Kurdan dikevin .

Şix Ahmed G Kele Mstefa pişîsirgûn dikin nîvroya Iraqi,dQre S i 1 eymanîyi . Di vi nawendakurdîtî ye de,Barzanî ji bajarîyan hînî ramanin (fikrin)neteweperwerîya (nasyonalî zma )kurdî dibe.Şeri wî ji wir bi

f Gn de îndî ne teni j ibo Bar-zan e li jibo rizgarîya Kur-distani ye.Di salên şeri cîhanîyê II an de,gava ku Ingilîzbi şeri Elman ve bilîne, KeleMistefa dixwaze bexti xwe bi-cêribîne G Barzanîyan radikeşer.Şer fireh dibe,li tevahî-ya Kurdistana Iraqê belav di-be G ji 1943 an heta 1945 andom dike.Li ev şeri ji dinya-yi tecrîtkirî bi tivinginBrno nikare ji heqi leşkerinnGjenin (modernin) Bexdayi bi.Mela Mstefa tevî şerkarinxwe derbasî Mahabadi dibe Gxwe dixe bin fermana Qazî M-hemed.Piştî îlana Komara Kur-distani (22.1.1946), serekko-mar Qazî Mhemed Vele Mistefadike general G fermandari pi$merga , leşkerin neteweyî (mîl-lî) yên Kur'd .

dema mahabadêDi gulana 1946 an de Leş-

keri Sor xwe ji Irani fireh -dikşîne Q çend meh bi şûn deKomara Demokratin Azerbeycanîbi şer,bê berxwedan dikeve.Leşkerin îranî ku bi alîkarî-ya Ingîlîz G Emerîkanîya j inQve tenzîm Q çekdar bûne,dikinbi maniya "emnîyeta helbijar-tinin jibo >eclîsi"bikevin Vahabadi j î . Berxwed in? Berxwenedin?BerpLsiyarên Kurd di dudilîyi de ne.Jibo Qazî MhemedG dora wî piştî ketina Tebrî-zi berxwedan G şer tewş e; bêfeyde ye.Sereki Pişmerga General Barzanî jibo 'berxwedanêye G tevî hizin xwe dikişe a-lî Naxadê.Jibo wî,Qazî Mihe-med "xayîn e",dixwaze Kurdanbi şer teslîm bike.Tinaza dî-roki,ewê 28 sal şûn de dev jişer berde G jê re jî "xayîn "bi go t in .

Şah gizîrin xwe dişînecem Barzanîyan G divi şer me-kin,em 1L ser xwestekin we bipey ivin . Bar zanî bixwe diçeTehrani li tiştek bidest na-xe;Şah teni destQri didi kuew hizin xwe ji îrani bi şerbikşîne Iraqi.Di adara 1947ande Şah Qazî Mihemed G du wezîrin wî li Mahabadi li serMey-

10

li ber pisîra dayika xwe bGkîngi "Kumsorin Romi" ewî tevî

malbata wî avite zindani.Di sala1909 an de,gava ku Jfelîfe Se-

lîm G mirîdin xwe li Bedlîsiserî hil tînin , Bar zanî jî li a-lîyê xwe di bin serokatîya ŞixAbdul Selam -keki Mistefa kupiştî kuştina bavi xwe di 1908an de bGbû serekeşîr- radibinşer.Osmanî jibo wan ii KurdinBedlîsi veqetînin daxwazin Barzanîyan qebGl dikin, leşkerinxwe ji navçeya wan dikişînin .

Barzanî jî şer dirawestînin Gbi vî awayî Osmanî pişîyi ser-hilanîna Bedlîsi dişkinin dQrevedigerin ser Bar zanîyan ; qewl iku dabûn wan bicîh naynin G di19 14 an de Şix Abdul Selam bi-

dardadikin.Ev ji Mistefayi hideh salî re dibe dersa siyasîya pişîn G ew îndî zûbizG.xey-n£ ji merivin eşîra xwe,bi ke-sî,bi gotina kesî bawerî nayne*Ewi sîh sal sGnde bGyerin Mahabadi, dayî G bicîhneanîvi xiza kurmi hi tikûztirbikin .

fiştî Abdul Selam, brayiMstefayi mestir,Ahmed li go-ra edeti eşîri dibe şix G se-r eke şîr . M s tef a di vi malbatadîndar de bi erebî dixwîne G

dibe ffele.Ewi heta dawîya em-ri xwe gelek di bin tesîradîn de bimîne,bi ayetin Qura-ni rabe,runi,bipeyive,bi qederi bawerî bîne,li pirsin kom-pleks G dijwarin cîhana îroyîbi çavin mirovin çend sedsal beri binire.Di xortanîya wî deŞix

>fehmGd Berzencî doza QralîyaKurdistani dike.geh bi Iraqêre geh bi îngilîzan re şer dike;li Barzanî tevî şeri ku ewli serokîyi nekin nabin.Di salên 1931-1934 an de îcar ŞixAhmed tevî Barzanîyin xwe se-rî hi 1 tîne , d ixwaze leşkerin Iraqî ji Barzan derînin . Balaf irin Ingîlîz alîkarîya Bexdayidikin,bi ser Kurdan dikevin .

Şix Ahmed G Kele Mstefa pişîsirgûn dikin nîvroya Iraqi,dQre S i 1 eymanîyi . Di vi nawendakurdîtî ye de,Barzanî ji bajarîyan hînî ramanin (fikrin)neteweperwerîya (nasyonalî zma )kurdî dibe.Şeri wî ji wir bi

f Gn de îndî ne teni j ibo Bar-zan e li jibo rizgarîya Kur-distani ye.Di salên şeri cîhanîyê II an de,gava ku Ingilîzbi şeri Elman ve bilîne, KeleMistefa dixwaze bexti xwe bi-cêribîne G Barzanîyan radikeşer.Şer fireh dibe,li tevahî-ya Kurdistana Iraqê belav di-be G ji 1943 an heta 1945 andom dike.Li ev şeri ji dinya-yi tecrîtkirî bi tivinginBrno nikare ji heqi leşkerinnGjenin (modernin) Bexdayi bi.Mela Mstefa tevî şerkarinxwe derbasî Mahabadi dibe Gxwe dixe bin fermana Qazî M-hemed.Piştî îlana Komara Kur-distani (22.1.1946), serekko-mar Qazî Mhemed Vele Mistefadike general G fermandari pi$merga , leşkerin neteweyî (mîl-lî) yên Kur'd .

dema mahabadêDi gulana 1946 an de Leş-

keri Sor xwe ji Irani fireh -dikşîne Q çend meh bi şûn deKomara Demokratin Azerbeycanîbi şer,bê berxwedan dikeve.Leşkerin îranî ku bi alîkarî-ya Ingîlîz G Emerîkanîya j inQve tenzîm Q çekdar bûne,dikinbi maniya "emnîyeta helbijar-tinin jibo >eclîsi"bikevin Vahabadi j î . Berxwed in? Berxwenedin?BerpLsiyarên Kurd di dudilîyi de ne.Jibo Qazî MhemedG dora wî piştî ketina Tebrî-zi berxwedan G şer tewş e; bêfeyde ye.Sereki Pişmerga General Barzanî jibo 'berxwedanêye G tevî hizin xwe dikişe a-lî Naxadê.Jibo wî,Qazî Mihe-med "xayîn e",dixwaze Kurdanbi şer teslîm bike.Tinaza dî-roki,ewê 28 sal şûn de dev jişer berde G jê re jî "xayîn "bi go t in .

Şah gizîrin xwe dişînecem Barzanîyan G divi şer me-kin,em 1L ser xwestekin we bipey ivin . Bar zanî bixwe diçeTehrani li tiştek bidest na-xe;Şah teni destQri didi kuew hizin xwe ji îrani bi şerbikşîne Iraqi.Di adara 1947ande Şah Qazî Mihemed G du wezîrin wî li Mahabadi li serMey-

10

dana Çarçiran b idardad ike . Ko-mara Fahabadi îndî dikeve dî-roki.Barzanî tevî merivin xwedikişe navçeya Barzan. Bexdaji wan re dibije:"Xwe bidindest,emi we bibexşînin". LiBarzanî zane ku dinya ne sayîye G rojin dijwar li pişîyawan in.Ew tevî 500 şerkarinxwe havilkar dikin G beri xwedidin Yekîtîya Sovyetîyi. Gehdi tixGbilraqi geh di yin Tirkîye Q Irani de bi şer Q hi-wirze,di hoyin dijwar de, ewxwe clighînin Ermenistani Q

xwe davin bexti Sovye t i s t ani .

Piştî vê "ffeşa Dirêj",bi melevanî derbasbûna çemi Arasi,Ermenî wan dispirin Azerbeycana'Sovyetî , kî j an wan dişîne Uz-bekîs t ani . Bar zanî Q şerkarinxwe li wir bicîh dibin, hînîrûsî dibin G bi erdçinîyi bi-lî d ib in . P iranîya wan ii RG-san ji xwe re j in tînin.Wansalin han yin qenctir û xweş-tir in dîroka sovyetî nîn bGn.Piştî dijwarîyin Şeri Cîhaniye II a , tunebûn , kimasî , qatî,xof hebG.ji cîyi xwe.ji baja-rê xwe 1 ivi t în , b i ser Kurdin

Qafqasyayi re çGyin,bîhna xwederxistin ne mimkin bG.Ewi piranîya Barzanîyan, Kele Miste-fa bixwe,ji Sovyetistani an-tî-kommunîst vegerin.

R___Ş\ 1956 an de Kongre ya20 î ya Partîya Kommunîsta Yekîtîya Sovyetî dicive;ti derexneyin xurt li ser dema xofdara Stalîn ti kirin G rGpe-lek nû destpidike di dîrokasovyetî de.Salek bi şGn de,_-fele Mstefa bi qaçaxî li bala-firi siwar dibe diçe MDskova-yi ku Srûşçov bibîne, rewşanKurdan pi bide zanîn. Piştîgirtin Q hin dijwarîyan ew birastî XrGşçov dibîne G SerokiSovyetî pi re ferman dide j i-bo ewî li Moskovayi bicîh kinG qedri wî b igr in . Bar zanî liwir pilekî li Akademîya leşkerî hîn dibe.

Di 14 tîrmeh ( temmûz) 1 958an de General Abdulkerîm Qa-sim rejîma paşverGya xulamokiIngilîz NQrî Seîd diqelibîne,azadîyin demokratîk dinase Q

bratîya Kurd Q Ereban îlan dike.Barzanî ji re tilekî pîro-zîyi dişîne.Di bersiva xwe de,Qasim.ku ji alîyi di de KurdbG,pi dide zanîn ku ewi Iraqbi vegera wî kifxweş bibe.Ga-va Barzanî 1959 an de vedige-r e , Q a s i m wî bi debdebe qebûldike.qesra Nurî Seîd pişkeşîwî dike.Partîya Kommunîst a Iraqi G PDK li Barzanî xweyîderdikevin , 1 i seri pevdiçin .

Li Barzanî kim-zide yi beribG;dîndar,bi orf G edetin eşîrîyi -xasme yin Barzanîya- vegiridayî.Ew ne bi kommunîstî-yi ne jî bi demokrasîyi bawerbû ; ne teweper e s t ekî xwerG bû.Ewî sermiyanîya PDK a IraqêqebGl kir G di bin baskin wîde Ibrahîm Ehmed G Celal Talabanî bi zora tifingan seroka-tîya meşrû G pişverGya Partî-yi (Hamza Evdullah G hevalinwî) tasfîye kirin,ketin şGnawan .

HEJMARA KU TÊ:

şahê kurdistanêbarzanîzma bê barzanî

n

dana Çarçiran b idardad ike . Ko-mara Fahabadi îndî dikeve dî-roki.Barzanî tevî merivin xwedikişe navçeya Barzan. Bexdaji wan re dibije:"Xwe bidindest,emi we bibexşînin". LiBarzanî zane ku dinya ne sayîye G rojin dijwar li pişîyawan in.Ew tevî 500 şerkarinxwe havilkar dikin G beri xwedidin Yekîtîya Sovyetîyi. Gehdi tixGbilraqi geh di yin Tirkîye Q Irani de bi şer Q hi-wirze,di hoyin dijwar de, ewxwe clighînin Ermenistani Q

xwe davin bexti Sovye t i s t ani .

Piştî vê "ffeşa Dirêj",bi melevanî derbasbûna çemi Arasi,Ermenî wan dispirin Azerbeycana'Sovyetî , kî j an wan dişîne Uz-bekîs t ani . Bar zanî Q şerkarinxwe li wir bicîh dibin, hînîrûsî dibin G bi erdçinîyi bi-lî d ib in . P iranîya wan ii RG-san ji xwe re j in tînin.Wansalin han yin qenctir û xweş-tir in dîroka sovyetî nîn bGn.Piştî dijwarîyin Şeri Cîhaniye II a , tunebûn , kimasî , qatî,xof hebG.ji cîyi xwe.ji baja-rê xwe 1 ivi t în , b i ser Kurdin

Qafqasyayi re çGyin,bîhna xwederxistin ne mimkin bG.Ewi piranîya Barzanîyan, Kele Miste-fa bixwe,ji Sovyetistani an-tî-kommunîst vegerin.

R___Ş\ 1956 an de Kongre ya20 î ya Partîya Kommunîsta Yekîtîya Sovyetî dicive;ti derexneyin xurt li ser dema xofdara Stalîn ti kirin G rGpe-lek nû destpidike di dîrokasovyetî de.Salek bi şGn de,_-fele Mstefa bi qaçaxî li bala-firi siwar dibe diçe MDskova-yi ku Srûşçov bibîne, rewşanKurdan pi bide zanîn. Piştîgirtin Q hin dijwarîyan ew birastî XrGşçov dibîne G SerokiSovyetî pi re ferman dide j i-bo ewî li Moskovayi bicîh kinG qedri wî b igr in . Bar zanî liwir pilekî li Akademîya leşkerî hîn dibe.

Di 14 tîrmeh ( temmûz) 1 958an de General Abdulkerîm Qa-sim rejîma paşverGya xulamokiIngilîz NQrî Seîd diqelibîne,azadîyin demokratîk dinase Q

bratîya Kurd Q Ereban îlan dike.Barzanî ji re tilekî pîro-zîyi dişîne.Di bersiva xwe de,Qasim.ku ji alîyi di de KurdbG,pi dide zanîn ku ewi Iraqbi vegera wî kifxweş bibe.Ga-va Barzanî 1959 an de vedige-r e , Q a s i m wî bi debdebe qebûldike.qesra Nurî Seîd pişkeşîwî dike.Partîya Kommunîst a Iraqi G PDK li Barzanî xweyîderdikevin , 1 i seri pevdiçin .

Li Barzanî kim-zide yi beribG;dîndar,bi orf G edetin eşîrîyi -xasme yin Barzanîya- vegiridayî.Ew ne bi kommunîstî-yi ne jî bi demokrasîyi bawerbû ; ne teweper e s t ekî xwerG bû.Ewî sermiyanîya PDK a IraqêqebGl kir G di bin baskin wîde Ibrahîm Ehmed G Celal Talabanî bi zora tifingan seroka-tîya meşrû G pişverGya Partî-yi (Hamza Evdullah G hevalinwî) tasfîye kirin,ketin şGnawan .

HEJMARA KU TÊ:

şahê kurdistanêbarzanîzma bê barzanî

n

' nnsmgm j

^i _-* £*j *wt» .^^o^ ^p, ^jtmr'

-v. -__^^«M_^^*-4ewy> #J Wr --',. Ç<_)J W^ n^.,0y_>.»4_^<»t»---_J^^^^

___i__f* &**&* -' ^*1^ y6-^P-*»g)yv^.^i.-.^-g . Kjy.,*^ ^-___-#ö «»t)«---/^p_ -V

flA\\\\\\-i_vm\v\v«w

ga1 i s e rketi nati 1 ayênli navçna Irand i j 1 n . E

şê" berj 1 b e rbelav b

Biparatorrastîyê$îrî yahevûdi ndiçin j5 e r d i k400-401ral ê yekarlyaû p i ş t îvi parêbi nav dnareyê(sînorêMûşê ûErmenîre "welşûrî xud i s e d sqral ê wzevta w

lê"KardLê zevtDiroknvku li dma me,"xwe dibqral ekînîsar . Lnên wî

hdarîçend sImparaIsl am

eyên kê ne ûwê ber

bi bbi roji b i n , bnav Kuiya Ir

de ewserxwd i k i n

i bo qri n ( 1 7 1

sal bwnanî"Kardûwî dîwel at

i k i n . B

navdarn) "KoD i y a r bbi xweatê Kart ,mêrala Ian Tîgel atêû" Zara Ermeîsên kora saKardû"i n . D i

wanê 1 i sagahda

û zanebûn kŞedsalên navtorîya Medanî.Piranîya K

u îro li Kurli alîyên B

ebere ji vê"akûrê Wanêavayê Diyarbidh bibin.rd di tixûbêanî de ne; 1 ê

jiyana xwee dijin.geh,geh heta Analên Berg

berl demaerî dema meKsenefon qalx" ên Bohtlroknasên kê Kurdan"Kori awê zaneyê

Strabon tirduen" hetaekirê dikişlj i v a n n a vrdû" (Kardûxas e) digota berî demaran II destKardûyan dikb i y a n d i d e kn1 pir dome v n s a 1 i x1 a 5 0 y a p i %

nûve azad ûsala 115 anhebûye bi nae r j i y a n ûriyeke têkûz

m i nbeynl

û îşurdandi staohtaiîdergû

wi saeki rê

n Im-di

ya e-şerê

adol êamayê

me) .

gene-a şer

di kê1 asî kduen"

kev-xûbêndeştayan .

çeyanbi a-i n û

me ,bi

e.qrauşti n.nake .

d i d i ntî deser:

devê Mak i r i -nîn e.

Pêşîyên Kurdan "Kardû" an"Kardûx" hindê çibigre hemîzerdeştî bûne û vê ola kevn tevî hin bawerîyên kevntir (he-bandina hêzên xwezayî ,ya rojê)heta dema istila ereban dom kirine.Li çar aliyên welatê "Kardû" yan "Agi rgeh" , "Hurmezgeh ~hebûne.

ola kurda ya kevn

Bin a c i v awî rehêgel ,gelewrûpaydan (Mejî sê qr î y a s işerkar5 e r k i r ir e h t i rvan û g

Diçûn ,ta 1

rojê.jîerdê e%di n ,neyEwê evrê dînî

Dirî zerdh e b a n d irên wêser û hberê xw-yên kune- ani n kutê gotibîyê re

Xwek î c i v aran deXwedanêra Mazd

12

û di nê xkî û abon xwe dikok û qeî d i c i vd ,Mî tanîor hebûnyasî û d-yên kun e - û 1 iû mestira v a n a n .

wê dewraan parîk

ber kêm1r û gela r t î y a hrewşa ha

de nişaol a (dîneşt de gn . Ev xwedemê duemberlyaedanê qe

dewl emeYAZATA(2jê re gon . Ji xwe

DAIVA ddanên hek a h i n g êtên parvn Qencîya ye ku

e.kekî ji jiya-rî (ekonomîk)yakşîne.Wekî hemîbîleyên hîndû-aka pêşîyên Kur,Kardû , hwd . ) di,Li Jorê serwe-î nî ,di navê dekarê wah tenê

jêre qora fi-ya cotkar û şi

nê deî bûnasîyakok şee v û d i nn j î xn de .

ê) Irael ek xda jîb e r i n

hev dncîyêndiyan; -yênrî bêndanê bi bêji nr bere

di nae k i r i nê tturmtevî 5

$er, pev-ji jiyana

h a t i n ê nrê hevû-

d i k i r i n .

we di wa-

nîyên be-weda tênweka eşî-

û timîi k i n . J ire BAGAH.

di bexşîku layiqdayin

era xira-

kî jî we-v sê qo-. Mestirêi z a n A h ue% "giya:

' nnsmgm j

^i _-* £*j *wt» .^^o^ ^p, ^jtmr'

-v. -__^^«M_^^*-4ewy> #J Wr --',. Ç<_)J W^ n^.,0y_>.»4_^<»t»---_J^^^^

___i__f* &**&* -' ^*1^ y6-^P-*»g)yv^.^i.-.^-g . Kjy.,*^ ^-___-#ö «»t)«---/^p_ -V

flA\\\\\\-i_vm\v\v«w

ga1 i s e rketi nati 1 ayênli navçna Irand i j 1 n . E

şê" berj 1 b e rbelav b

Biparatorrastîyê$îrî yahevûdi ndiçin j5 e r d i k400-401ral ê yekarlyaû p i ş t îvi parêbi nav dnareyê(sînorêMûşê ûErmenîre "welşûrî xud i s e d sqral ê wzevta w

lê"KardLê zevtDiroknvku li dma me,"xwe dibqral ekînîsar . Lnên wî

hdarîçend sImparaIsl am

eyên kê ne ûwê ber

bi bbi roji b i n , bnav Kuiya Ir

de ewserxwd i k i n

i bo qri n ( 1 7 1

sal bwnanî"Kardûwî dîwel at

i k i n . B

navdarn) "KoD i y a r bbi xweatê Kart ,mêrala Ian Tîgel atêû" Zara Ermeîsên kora saKardû"i n . D i

wanê 1 i sagahda

û zanebûn kŞedsalên navtorîya Medanî.Piranîya K

u îro li Kurli alîyên B

ebere ji vê"akûrê Wanêavayê Diyarbidh bibin.rd di tixûbêanî de ne; 1 ê

jiyana xwee dijin.geh,geh heta Analên Berg

berl demaerî dema meKsenefon qalx" ên Bohtlroknasên kê Kurdan"Kori awê zaneyê

Strabon tirduen" hetaekirê dikişlj i v a n n a vrdû" (Kardûxas e) digota berî demaran II destKardûyan dikb i y a n d i d e kn1 pir dome v n s a 1 i x1 a 5 0 y a p i %

nûve azad ûsala 115 anhebûye bi nae r j i y a n ûriyeke têkûz

m i nbeynl

û îşurdandi staohtaiîdergû

wi saeki rê

n Im-di

ya e-şerê

adol êamayê

me) .

gene-a şer

di kê1 asî kduen"

kev-xûbêndeştayan .

çeyanbi a-i n û

me ,bi

e.qrauşti n.nake .

d i d i ntî deser:

devê Mak i r i -nîn e.

Pêşîyên Kurdan "Kardû" an"Kardûx" hindê çibigre hemîzerdeştî bûne û vê ola kevn tevî hin bawerîyên kevntir (he-bandina hêzên xwezayî ,ya rojê)heta dema istila ereban dom kirine.Li çar aliyên welatê "Kardû" yan "Agi rgeh" , "Hurmezgeh ~hebûne.

ola kurda ya kevn

Bin a c i v awî rehêgel ,gelewrûpaydan (Mejî sê qr î y a s işerkar5 e r k i r ir e h t i rvan û g

Diçûn ,ta 1

rojê.jîerdê e%di n ,neyEwê evrê dînî

Dirî zerdh e b a n d irên wêser û hberê xw-yên kune- ani n kutê gotibîyê re

Xwek î c i v aran deXwedanêra Mazd

12

û di nê xkî û abon xwe dikok û qeî d i c i vd ,Mî tanîor hebûnyasî û d-yên kun e - û 1 iû mestira v a n a n .

wê dewraan parîk

ber kêm1r û gela r t î y a hrewşa ha

de nişaol a (dîneşt de gn . Ev xwedemê duemberlyaedanê qe

dewl emeYAZATA(2jê re gon . Ji xwe

DAIVA ddanên hek a h i n g êtên parvn Qencîya ye ku

e.kekî ji jiya-rî (ekonomîk)yakşîne.Wekî hemîbîleyên hîndû-aka pêşîyên Kur,Kardû , hwd . ) di,Li Jorê serwe-î nî ,di navê dekarê wah tenê

jêre qora fi-ya cotkar û şi

nê deî bûnasîyakok şee v û d i nn j î xn de .

ê) Irael ek xda jîb e r i n

hev dncîyêndiyan; -yênrî bêndanê bi bêji nr bere

di nae k i r i nê tturmtevî 5

$er, pev-ji jiyana

h a t i n ê nrê hevû-

d i k i r i n .

we di wa-

nîyên be-weda tênweka eşî-

û timîi k i n . J ire BAGAH.

di bexşîku layiqdayin

era xira-

kî jî we-v sê qo-. Mestirêi z a n A h ue% "giya:

URDiSTANl _« i«« «*<_>««_--___.«-- ««

nên pîroz" li rqenc û baş hebebîxwe têkilî kaPaşê tên Baga yyên îdara dînê.pişta qenc û mriya rastîyê nem i r i n ê j î q e n chev dineqînin 1

vatê! Navdarê vMehr e,ku gotinnavê wî tê.

Di rêzaqencîyê deç û k " b i 1 1 dkar û şivanTA ,xwed a yaVAJÛ (ji Banav vê qora

Heçî DArên xerabîne ,naxwazi nû rastîyê dEHREMEN e k

hiyaHURMIZva û DRÛJ (webayê ,mi rirê DRÛJ anXwedaya toltê) ye.Ew krîne,rê û awindakirinê

iyê erda f i r a n

rê meriên şerkEw di şs r i v ê n

d i k i nû xerabi s e r pana m i h r î

ê çi yîdîye, lêvan nabearî ûer de1 i s e rû p i § t îa n j ii r a Ç i n -Xwedananv a n j i

j ê r î nyên kui b i n , aa n d i k

berekyê) xw

j ê r î nIVA.ewû nexw

ku mee bijîu rast

d i k e .

j i d e rnê. Yekdaî vayazî ûet 1 aşrmanca

anbi "

lîkari n têet ûedayê

de nberp

eşîyêri v dn . SererastDÛreew) ê

ji xên mêşoxîyê kî ,

wî p

xwedanênkarên piîya cot:n.ANAHI-evînê ,

Bayê die.irsîya -n d i n êi xweşîekê wan

d i j m i n atên Daî:n tayê,eddarti -,EZ e.ê (şehwew î d i x i :ê di de

Mleriv sedemê her kêmasî ûxirabîyên xwe di bêbextîya vanDaîvan de didîtin.Gelo sibê zûnikaribûn ji nav ciyan rabinherin ser karê xwe.ew ne sûcêwan bû,ji dest xirabîya BÛŞYAŞTA.xwedaya tiralîya sibehî bû7

Xwedan ne tenê qencî û xi-rabîyê kiribûn nav merivan lêwisa ji nav dewaran . Dewarên kubi dest HURMIZ û BAGAN hatibûnafirandin (ga ,çêl ek ,mî , bizîn,se) qenc û bi kêrhatîbûn ,xwedi -kirin û parastina wan xêr bû .

Heçî afirandinên EHREMEN û DAIVAN ew tenê bi kêrî ziyan û xi

Jp-*- _y

^ *»^»>i^l'lll^lM>-l.l»j ' 'flJl) ^-bK)»^iJ*><}«?» *6 g '&tîfair t>»V 4f> ***

Rûpeleke Avesta'yê(ji destnvtsa li Zantngeha Oxfordê paraştt)

rabîyê dihatir. (mar ,beq ,dûpi şkmorî,hwd.) û kuştina wan qencîbû .

parastina jiyanêcedazabûz i v iyanmeridi kabi rçbatadi kaLomaberemê) ,

hewcqaszi n .

ol jdi kedi n ,de ztir

Vêrîy.Distadijvari nîbû

biri nji

ketjie ndijLomiya; xwberaroi n .

ola pêş-ên aborî

havînênnên sermwar e,han a k i n . î s

b i b i n snê. Şerên

çendî db i d e r bcotkara

ê , y ê n m im e r i v a ne ku ewawarîyêna d i b i nnê di hearin ,dewh e v k i r i n

çêki ri nRoj î , îsr

zerdeştîyê xelkê

germ ûayên h i 5

t i n ê n e rraf, bêedemê xe

giran ki jwarîekî heden re xhrî vanîyre yên qn 1 i hem

xwezayîgehên xwr al î de1 emendî

û parasqencîyê

af xerab

ji hewn îranêz u w a , d ik d e j idê têratedbTrî1 ayî ûed û xepêkanî

r b i k i n.wedanênê (reh-encî yêberî ev,bi parêe de ev

teşwîqa f i r a n -t i n , z ê -n mes-î ne .

(dûmahik heye)

(1) Gotina BEG ji BAGA tê.Dirûst de hê dt BOG xwe.dê ye. Dizmanên htndû-ewrûpayt' yên dinde jt xwedt (malik3beg) û xwe-dê ji qirnekt dizên.

(2) Hê jt gelek Kurd di xwe-dê re Yezdan dibêdin ku ew di1AZATA tê.

13

URDiSTANl _« i«« «*<_>««_--___.«-- ««

nên pîroz" li rqenc û baş hebebîxwe têkilî kaPaşê tên Baga yyên îdara dînê.pişta qenc û mriya rastîyê nem i r i n ê j î q e n chev dineqînin 1

vatê! Navdarê vMehr e,ku gotinnavê wî tê.

Di rêzaqencîyê deç û k " b i 1 1 dkar û şivanTA ,xwed a yaVAJÛ (ji Banav vê qora

Heçî DArên xerabîne ,naxwazi nû rastîyê dEHREMEN e k

hiyaHURMIZva û DRÛJ (webayê ,mi rirê DRÛJ anXwedaya toltê) ye.Ew krîne,rê û awindakirinê

iyê erda f i r a n

rê meriên şerkEw di şs r i v ê n

d i k i nû xerabi s e r pana m i h r î

ê çi yîdîye, lêvan nabearî ûer de1 i s e rû p i § t îa n j ii r a Ç i n -Xwedananv a n j i

j ê r î nyên kui b i n , aa n d i k

berekyê) xw

j ê r î nIVA.ewû nexw

ku mee bijîu rast

d i k e .

j i d e rnê. Yekdaî vayazî ûet 1 aşrmanca

anbi "

lîkari n têet ûedayê

de nberp

eşîyêri v dn . SererastDÛreew) ê

ji xên mêşoxîyê kî ,

wî p

xwedanênkarên piîya cot:n.ANAHI-evînê ,

Bayê die.irsîya -n d i n êi xweşîekê wan

d i j m i n atên Daî:n tayê,eddarti -,EZ e.ê (şehwew î d i x i :ê di de

Mleriv sedemê her kêmasî ûxirabîyên xwe di bêbextîya vanDaîvan de didîtin.Gelo sibê zûnikaribûn ji nav ciyan rabinherin ser karê xwe.ew ne sûcêwan bû,ji dest xirabîya BÛŞYAŞTA.xwedaya tiralîya sibehî bû7

Xwedan ne tenê qencî û xi-rabîyê kiribûn nav merivan lêwisa ji nav dewaran . Dewarên kubi dest HURMIZ û BAGAN hatibûnafirandin (ga ,çêl ek ,mî , bizîn,se) qenc û bi kêrhatîbûn ,xwedi -kirin û parastina wan xêr bû .

Heçî afirandinên EHREMEN û DAIVAN ew tenê bi kêrî ziyan û xi

Jp-*- _y

^ *»^»>i^l'lll^lM>-l.l»j ' 'flJl) ^-bK)»^iJ*><}«?» *6 g '&tîfair t>»V 4f> ***

Rûpeleke Avesta'yê(ji destnvtsa li Zantngeha Oxfordê paraştt)

rabîyê dihatir. (mar ,beq ,dûpi şkmorî,hwd.) û kuştina wan qencîbû .

parastina jiyanêcedazabûz i v iyanmeridi kabi rçbatadi kaLomaberemê) ,

hewcqaszi n .

ol jdi kedi n ,de ztir

Vêrîy.Distadijvari nîbû

biri nji

ketjie ndijLomiya; xwberaroi n .

ola pêş-ên aborî

havînênnên sermwar e,han a k i n . î s

b i b i n snê. Şerên

çendî db i d e r bcotkara

ê , y ê n m im e r i v a ne ku ewawarîyêna d i b i nnê di hearin ,dewh e v k i r i n

çêki ri nRoj î , îsr

zerdeştîyê xelkê

germ ûayên h i 5

t i n ê n e rraf, bêedemê xe

giran ki jwarîekî heden re xhrî vanîyre yên qn 1 i hem

xwezayîgehên xwr al î de1 emendî

û parasqencîyê

af xerab

ji hewn îranêz u w a , d ik d e j idê têratedbTrî1 ayî ûed û xepêkanî

r b i k i n.wedanênê (reh-encî yêberî ev,bi parêe de ev

teşwîqa f i r a n -t i n , z ê -n mes-î ne .

(dûmahik heye)

(1) Gotina BEG ji BAGA tê.Dirûst de hê dt BOG xwe.dê ye. Dizmanên htndû-ewrûpayt' yên dinde jt xwedt (malik3beg) û xwe-dê ji qirnekt dizên.

(2) Hê jt gelek Kurd di xwe-dê re Yezdan dibêdin ku ew di1AZATA tê.

13

Ji oka KurdistanKflRDflX' U WEbflTÊ

KflRDÛXflN

<?*>

AN KURD U KURDISTAN Dl WEXTÊ YEWNANÎSTANA KEVIN DE

[ek ji kevintirîn nvîsar liser pêşîyên Kurdan "Anabasîs an Pa-rekişana deh hezaran" e.FermandarêYewnanîstana kevin Ksênefon wê nvî-sandîye û tê de qala şerê ku bi Kardûxan re kirine dike. Nvîsara Ksênefon cara pêşîn di kovara HAWAR ehejmara 32 a,sala 1941 an bi kurdî-ya Herekol Azîzan derketîye .Hunê lijêrê dûmahika hejmara V a bixwî-nin .

1~linek j i kardûxangiha bûn hev û ajotibûn ser yewnanên kûji par re ma bûn.Kardûxan ew bi tîr û kêvan Q kevir kuştin ~hinek jî birîndar kirin.Ji xêra xwedê rêyewnanên ko j i parre mabûn hindik bûn.An ne birekî ordîwêî mezin bihata şerj|kirin .

Bi şev em di gun-dan de man . Kardûxanli ser çîyan agir dada bûn.Me guhdarîyahev dikir.

Bi şefeqê ve her-çî zabit û kumandar,gihane hev û qerardan ko barxana ordi-wê sivik bikin û hê-sîrên ko vê paşîyêhati bûn girtin,ber-din.Ji ber ko qelebalixa hêsîr û dewaraiiem aciz dikirin.Eskerên ko li wan miqatedibûn nikari bûn şerbikin.Hêsîran nanême jî dixwar.Li servê qerarê j i dewarênbaş heçî ko ji me re

divîya bû me ew j ixwe re bijartin Q ênmayîn berdan.

Piştî taştiyê or-dû bi rê ket.Rojê pêde em meşîyan.Me ca-rina şer dikir,cari-na jî me bîhna xwedida .

Sibetirê bapûkekli me qelibî. Digelvê hindê divîya bûem bi rê ve herin;jiber ko zadê me ne mabû.

Xrîsof da bû pêşîyê,Ksênefon di dimdarê de ma bû.

Kardûxan derbekexurt li me da.Kardû-xan nîzingî li me dikir Q kevir û hesinli me dibarandin. Yewnanan dida pey u jîpar re dikisiyan. Bivî awayî em ji rêve-çûnê diketin. Gavadijmin li me dişi-dand Ksênefon eske-rên xwe disekinand Qşargeh dikir.Me elamdida Xrîsof;wî jî eskerên xwe disekinandLê carekê Xrîsof li

şûna ko bisekine,xwewer lezand ko j i ade_tê der ji me bi dûrket.Bivê nevê tiştekli wan qewimî bû. LêKsênefon nikari bûhere pêşîyê û seh bike.Dimdar jî bêgavma û lez da xwe.Bi awakî welê ko meşa mebû bez û rev.

Di vê navê de segmanekî hêj a, Klêonîm,hate kuştin.Tîrek likeleka wî keti bû.Tîrê mirtal û kirasêwî î çerm qul kur ûj i par re avêtî bû.Segmanekî din, yekîbijarte,bi navê Bas-yas jî hati bû kuş-tin.Tîrek di serê wîre çû bû.

Gava ko em gehiş-tin cihê ko em lê bimana Ksênefon Ksêne"fon bi lez çû cemXrisof û gazind jêkirin . Ksênefon gotewî ko bi vê lezandinê dimdar mecbûr bû-bû hem bi rê ve herehem şer bike. Dîsanji ber vê lezandinê,yewnanan cendekên dupeyayên hêja jî lierdê hişti bûn, bêîko bikarin wan veşê-rin .

Xrîsof lê vege-rand û got.Tu van çiyayên asê dibînî?njMirov di ser destêwan re nikare here.Divê em xwe li wanbiqelibînin.

(Dumahik 1>-

14

Ji oka KurdistanKflRDflX' U WEbflTÊ

KflRDÛXflN

<?*>

AN KURD U KURDISTAN Dl WEXTÊ YEWNANÎSTANA KEVIN DE

[ek ji kevintirîn nvîsar liser pêşîyên Kurdan "Anabasîs an Pa-rekişana deh hezaran" e.FermandarêYewnanîstana kevin Ksênefon wê nvî-sandîye û tê de qala şerê ku bi Kardûxan re kirine dike. Nvîsara Ksênefon cara pêşîn di kovara HAWAR ehejmara 32 a,sala 1941 an bi kurdî-ya Herekol Azîzan derketîye .Hunê lijêrê dûmahika hejmara V a bixwî-nin .

1~linek j i kardûxangiha bûn hev û ajotibûn ser yewnanên kûji par re ma bûn.Kardûxan ew bi tîr û kêvan Q kevir kuştin ~hinek jî birîndar kirin.Ji xêra xwedê rêyewnanên ko j i parre mabûn hindik bûn.An ne birekî ordîwêî mezin bihata şerj|kirin .

Bi şev em di gun-dan de man . Kardûxanli ser çîyan agir dada bûn.Me guhdarîyahev dikir.

Bi şefeqê ve her-çî zabit û kumandar,gihane hev û qerardan ko barxana ordi-wê sivik bikin û hê-sîrên ko vê paşîyêhati bûn girtin,ber-din.Ji ber ko qelebalixa hêsîr û dewaraiiem aciz dikirin.Eskerên ko li wan miqatedibûn nikari bûn şerbikin.Hêsîran nanême jî dixwar.Li servê qerarê j i dewarênbaş heçî ko ji me re

divîya bû me ew j ixwe re bijartin Q ênmayîn berdan.

Piştî taştiyê or-dû bi rê ket.Rojê pêde em meşîyan.Me ca-rina şer dikir,cari-na jî me bîhna xwedida .

Sibetirê bapûkekli me qelibî. Digelvê hindê divîya bûem bi rê ve herin;jiber ko zadê me ne mabû.

Xrîsof da bû pêşîyê,Ksênefon di dimdarê de ma bû.

Kardûxan derbekexurt li me da.Kardû-xan nîzingî li me dikir Q kevir û hesinli me dibarandin. Yewnanan dida pey u jîpar re dikisiyan. Bivî awayî em ji rêve-çûnê diketin. Gavadijmin li me dişi-dand Ksênefon eske-rên xwe disekinand Qşargeh dikir.Me elamdida Xrîsof;wî jî eskerên xwe disekinandLê carekê Xrîsof li

şûna ko bisekine,xwewer lezand ko j i ade_tê der ji me bi dûrket.Bivê nevê tiştekli wan qewimî bû. LêKsênefon nikari bûhere pêşîyê û seh bike.Dimdar jî bêgavma û lez da xwe.Bi awakî welê ko meşa mebû bez û rev.

Di vê navê de segmanekî hêj a, Klêonîm,hate kuştin.Tîrek likeleka wî keti bû.Tîrê mirtal û kirasêwî î çerm qul kur ûj i par re avêtî bû.Segmanekî din, yekîbijarte,bi navê Bas-yas jî hati bû kuş-tin.Tîrek di serê wîre çû bû.

Gava ko em gehiş-tin cihê ko em lê bimana Ksênefon Ksêne"fon bi lez çû cemXrisof û gazind jêkirin . Ksênefon gotewî ko bi vê lezandinê dimdar mecbûr bû-bû hem bi rê ve herehem şer bike. Dîsanji ber vê lezandinê,yewnanan cendekên dupeyayên hêja jî lierdê hişti bûn, bêîko bikarin wan veşê-rin .

Xrîsof lê vege-rand û got.Tu van çiyayên asê dibînî?njMirov di ser destêwan re nikare here.Divê em xwe li wanbiqelibînin.

(Dumahik 1>-

14

QizeQftiw JinonV

JÎHÎH KURD Lî SOVYETiSTANÊ (3)

3e dotêd Kurda - Asîya Sûlta-nova, Nûra Cewarî, Cemîla Celîl-endamêd Yekîtîya Kompozîtorêd Ye'kîtîya Sovyetî ne.Asîya BaxşîSûltanova,efrandinêd kîjanê çawali Yekîtîya Sovyetî,wisa jî jisînorê wê der têne bicîhanînê,wisa jî şuxulvana Komara Azerbeycanê ya çandîyêye emekdar e.Nûrê QCemîle berevkirin,dengnvîsandinû çapkirina folklora (zargotina)Kurdaye sazbendîyê va mijûl di-bin.Doktora sazbendîyê Nûra ^Ce-warî wisa jî bi zanistîya lêni-hêrandina wê sazbendîyê va mijûle û heta niha monografîyek ûçend bendê zanînê çap kirine.

eMÎM rc$îtPEYIVKARA RADIO-ERIVAN

___« «__------------> »

Li Idarêd Ermenîstanêye Xwen-dina bilind da dixebitin dotêdKurda,doktorêd zanistîyêd bijîş-kîyê (hekîmîyê) Donara Nado û Fîrîca Cewahîr ,mamostayê zanîngehe(unîversîtayê) cahil Larîsa NadOQ Jana Mîro.

Yekîtîya Sovyetî bûye merkeze

ke kurdzanîyêye pêş li cîhanê ûwê derecê da keda j inêd Kurd nehindik e.Bi pirsêd rêzimana zaravê kurdîyî soranî va mijûl dibedoktora zanistîya zmannasîyê Ze-ra Usiv;iê doktora zanîstîyêd dîrokîyê Lamara Paşa bi pirsêd et-nografîya Kurda ve mijûl dibe.

Eva îdî 20 salî zêdetir e kudu jinêd Kurdayî hê j a -Eznîva Reşît û Sêvaza Evdo - bi Radyoya Êrîvanê dengê Kurdêd Yekîtîya Sovyetîyê li cîhanê belav dikin,qe-wimandinêd mavîn elamî cîhanê dikin,guhdara destanînêd me ra di-kine nas.Eznîva Reşîd dîktora(xeberdankira) dereca pêşîn e.

Gelek jinêd Kurd dayikêd mêr-xas in.Bo nimûne , rûniştevana gundê Kurdayê Elegêzê Fîla Hamê dehzaro mezm kirine û terbîye kirine.Dota wê Sîsa Huseyn eva îndîçend sal in ku çawa sekrêtara Komîteya navça Aragasêye Partîyayêdixebite .

Pir e keda j ina Kurd wisa jîdi dereca malhebûna gundîtîyê daÇêlekdoşa Kolxoza ser navê Kon-gra Partîyayê XVIII a Gulça Simoxweya nîşana Lenîn e;lê çêlekdo-şa sovxoza Camûşvanê Zelîxa We-zîr endama Komîteyêye PartîyaKommunîsta Ermenîstanê ye.Bêrîvana gundê Riya Nû Misrîya Elî endama Parlamênta Ermenîstanêye bilindtirîn bûye .

Dotêd me wek dotêd Kurdistanê-Zînê,Eyşê ,Wetê,Zelîxe ,Perîşan ,

Leyia Qasim mêrxasîya nebînayîdikin.Dayikêd me j î wek dayikêdKurdistanê zmanê Kurdîyî xweş dikine devê me,me hînî erf-edetêd~me yên baş ,rabûn-rûniştandin, şînû şahîyê Kurdî dikin.

BIJÎN jinê Kurdên YekîtîyaSovyetîyê,kîjan keda xwe ya hêjadikin tevî xebata avakirina kom-munîzmê di welatê me daAAA

TÊMÛRÊ XELÎL-X- -îf TOSINÊ REŞÎT

15

QizeQftiw JinonV

JÎHÎH KURD Lî SOVYETiSTANÊ (3)

3e dotêd Kurda - Asîya Sûlta-nova, Nûra Cewarî, Cemîla Celîl-endamêd Yekîtîya Kompozîtorêd Ye'kîtîya Sovyetî ne.Asîya BaxşîSûltanova,efrandinêd kîjanê çawali Yekîtîya Sovyetî,wisa jî jisînorê wê der têne bicîhanînê,wisa jî şuxulvana Komara Azerbeycanê ya çandîyêye emekdar e.Nûrê QCemîle berevkirin,dengnvîsandinû çapkirina folklora (zargotina)Kurdaye sazbendîyê va mijûl di-bin.Doktora sazbendîyê Nûra ^Ce-warî wisa jî bi zanistîya lêni-hêrandina wê sazbendîyê va mijûle û heta niha monografîyek ûçend bendê zanînê çap kirine.

eMÎM rc$îtPEYIVKARA RADIO-ERIVAN

___« «__------------> »

Li Idarêd Ermenîstanêye Xwen-dina bilind da dixebitin dotêdKurda,doktorêd zanistîyêd bijîş-kîyê (hekîmîyê) Donara Nado û Fîrîca Cewahîr ,mamostayê zanîngehe(unîversîtayê) cahil Larîsa NadOQ Jana Mîro.

Yekîtîya Sovyetî bûye merkeze

ke kurdzanîyêye pêş li cîhanê ûwê derecê da keda j inêd Kurd nehindik e.Bi pirsêd rêzimana zaravê kurdîyî soranî va mijûl dibedoktora zanistîya zmannasîyê Ze-ra Usiv;iê doktora zanîstîyêd dîrokîyê Lamara Paşa bi pirsêd et-nografîya Kurda ve mijûl dibe.

Eva îdî 20 salî zêdetir e kudu jinêd Kurdayî hê j a -Eznîva Reşît û Sêvaza Evdo - bi Radyoya Êrîvanê dengê Kurdêd Yekîtîya Sovyetîyê li cîhanê belav dikin,qe-wimandinêd mavîn elamî cîhanê dikin,guhdara destanînêd me ra di-kine nas.Eznîva Reşîd dîktora(xeberdankira) dereca pêşîn e.

Gelek jinêd Kurd dayikêd mêr-xas in.Bo nimûne , rûniştevana gundê Kurdayê Elegêzê Fîla Hamê dehzaro mezm kirine û terbîye kirine.Dota wê Sîsa Huseyn eva îndîçend sal in ku çawa sekrêtara Komîteya navça Aragasêye Partîyayêdixebite .

Pir e keda j ina Kurd wisa jîdi dereca malhebûna gundîtîyê daÇêlekdoşa Kolxoza ser navê Kon-gra Partîyayê XVIII a Gulça Simoxweya nîşana Lenîn e;lê çêlekdo-şa sovxoza Camûşvanê Zelîxa We-zîr endama Komîteyêye PartîyaKommunîsta Ermenîstanê ye.Bêrîvana gundê Riya Nû Misrîya Elî endama Parlamênta Ermenîstanêye bilindtirîn bûye .

Dotêd me wek dotêd Kurdistanê-Zînê,Eyşê ,Wetê,Zelîxe ,Perîşan ,

Leyia Qasim mêrxasîya nebînayîdikin.Dayikêd me j î wek dayikêdKurdistanê zmanê Kurdîyî xweş dikine devê me,me hînî erf-edetêd~me yên baş ,rabûn-rûniştandin, şînû şahîyê Kurdî dikin.

BIJÎN jinê Kurdên YekîtîyaSovyetîyê,kîjan keda xwe ya hêjadikin tevî xebata avakirina kom-munîzmê di welatê me daAAA

TÊMÛRÊ XELÎL-X- -îf TOSINÊ REŞÎT

15

<*Quncikê Marksîzmê

DAXUYANÎYA"_w

$**>'' -%

wê bvênrand

girdên kû kubi kekerf roştênguhêber

L

ikujiku ew

- kaH

i be pu bê

tenêkar

ku mei n , f rb a z i rrînîyhemî

ê bûrjûwn çê nekê van çerkerên ni n g î b û rro . eterypeydakir

heke kabidestdic b û r i no t i ş k ( eganîyê yên hembepêl gerî n

azî tei r : wêk a n b iûjen.pjûwazia çînai n a k arê wanxin.gexwe se§ya) iê n d i nriyê (ên baz

ne çewi sa

karbîrolet,ango

karkr ni k

sermş dibrê hen eyn;ew,wreqabarê n

kên k

J1ni ner .

seerênari nayee. Evr roj1 mi ni 1 o , 1

etê) ,e.

u ewemi ro-

afi-

rmayenûjenb i j 1 n

zêdekar-

ê bi -a tişi ber

li

KARL MARX(1818-1883)

B.eşveçûna makîna ûparkirina xebatê xeba-ta karker ji xwegerîyê(otonomîyê) bêpar ki-rin û hemî dilkêşîyawê dan winda kirin.Karker dibe dewsokekî ba~sîtê makînê,ji kîjanîkarwarîya (mûamela) basîttir.yekdîdetir (mo-notontir) û ya zûtirhînbûyî tê xwastin.Wi-lo,mesrefa karkerekîîndî çibigre heta bihayê îmkanên ebûrê yênku iibo parastina wi upirbuna nesla wî hewcene ,dikeve .Mako bihayêfrotişkekî û wisa bebihayê xebatê jî bihayê hilberînîya wê ye . ~Wilo hingî xebat dibegemarî diraw (heqdest)nizm dibin.Hê bêtir ,

hmgî ku makîne û par-kirina xebatê pêşvedi-ççn giranîya xebatê zede dibe an bi zêdebûnasaetên xebatê^an bi zêdebûna xebata di deme-

kî dayî de xwastî, bilezandina gera makîna,hwd.

Sanayîya nûj en jikargeha piçûka mamostayê pîşewer (zenaetkarjê paderserî fabrîJPa mezina sermayedarê sana-yîkar çêkir . Girseyênkarkerên di fabrîqayêde civandî bi awakîleşkerî hatine hevde-saz (tenzîm) kirin.Leşkerên basîtên sanayîyeew di bin çavnêrîya hiyerarşîyeke temamî yaberbaz û serbazan dene.Ew ne tenê koleycnçîna bûrjûwa û dewletabûrjûwa ne lê biserde,ew her roj,di her sae-tî de koleyên makînê,serosta û xasmeyêri bûrjûwayê xwedîyê fabrîqejî ne.Ev zordestî çen-dî miskîn,kirêt û xed-dar e ku ew eşkere ka-rê weka armanca xwe yabilindtirîn îlan dike.

Hingî xebata destîkêm marîfet û xurtahîdixwaze,ango hingî sa-nayîya nûjen pêşve di-çe,xebata j in û zaro-kan bêtir dewsa ya mê-ran digire. Cihêbûnênemir û cins jibo çînakarkerî îndî rymetekîcivakî nîn in.Indî te-nê peywengên (aletên )xebatê hene bihayê kî-j anan ligora emir ûcins diguhire.

Gava ku mêtîna kar-ker bidestê xwedî fab-rîqa diqede,ango kengîevê ha jê re dirawê wîdijmêre (dide) , karkerdibe derxurê endamêndin ên bûr j ûwazîyê ; xwedîmal , f rotkar , deyndar ,

hwd.

anayîkarên piçûk,bazirgan û miratxurênpiçûk,pîşewer û gundî-yên piçûk.hemî pêplûka

16

<*Quncikê Marksîzmê

DAXUYANÎYA"_w

$**>'' -%

wê bvênrand

girdên kû kubi kekerf roştênguhêber

L

ikujiku ew

- kaH

i be pu bê

tenêkar

ku mei n , f rb a z i rrînîyhemî

ê bûrjûwn çê nekê van çerkerên ni n g î b û rro . eterypeydakir

heke kabidestdic b û r i no t i ş k ( eganîyê yên hembepêl gerî n

azî tei r : wêk a n b iûjen.pjûwazia çînai n a k arê wanxin.gexwe se§ya) iê n d i nriyê (ên baz

ne çewi sa

karbîrolet,ango

karkr ni k

sermş dibrê hen eyn;ew,wreqabarê n

kên k

J1ni ner .

seerênari nayee. Evr roj1 mi ni 1 o , 1

etê) ,e.

u ewemi ro-

afi-

rmayenûjenb i j 1 n

zêdekar-

ê bi -a tişi ber

li

KARL MARX(1818-1883)

B.eşveçûna makîna ûparkirina xebatê xeba-ta karker ji xwegerîyê(otonomîyê) bêpar ki-rin û hemî dilkêşîyawê dan winda kirin.Karker dibe dewsokekî ba~sîtê makînê,ji kîjanîkarwarîya (mûamela) basîttir.yekdîdetir (mo-notontir) û ya zûtirhînbûyî tê xwastin.Wi-lo,mesrefa karkerekîîndî çibigre heta bihayê îmkanên ebûrê yênku iibo parastina wi upirbuna nesla wî hewcene ,dikeve .Mako bihayêfrotişkekî û wisa bebihayê xebatê jî bihayê hilberînîya wê ye . ~Wilo hingî xebat dibegemarî diraw (heqdest)nizm dibin.Hê bêtir ,

hmgî ku makîne û par-kirina xebatê pêşvedi-ççn giranîya xebatê zede dibe an bi zêdebûnasaetên xebatê^an bi zêdebûna xebata di deme-

kî dayî de xwastî, bilezandina gera makîna,hwd.

Sanayîya nûj en jikargeha piçûka mamostayê pîşewer (zenaetkarjê paderserî fabrîJPa mezina sermayedarê sana-yîkar çêkir . Girseyênkarkerên di fabrîqayêde civandî bi awakîleşkerî hatine hevde-saz (tenzîm) kirin.Leşkerên basîtên sanayîyeew di bin çavnêrîya hiyerarşîyeke temamî yaberbaz û serbazan dene.Ew ne tenê koleycnçîna bûrjûwa û dewletabûrjûwa ne lê biserde,ew her roj,di her sae-tî de koleyên makînê,serosta û xasmeyêri bûrjûwayê xwedîyê fabrîqejî ne.Ev zordestî çen-dî miskîn,kirêt û xed-dar e ku ew eşkere ka-rê weka armanca xwe yabilindtirîn îlan dike.

Hingî xebata destîkêm marîfet û xurtahîdixwaze,ango hingî sa-nayîya nûjen pêşve di-çe,xebata j in û zaro-kan bêtir dewsa ya mê-ran digire. Cihêbûnênemir û cins jibo çînakarkerî îndî rymetekîcivakî nîn in.Indî te-nê peywengên (aletên )xebatê hene bihayê kî-j anan ligora emir ûcins diguhire.

Gava ku mêtîna kar-ker bidestê xwedî fab-rîqa diqede,ango kengîevê ha jê re dirawê wîdijmêre (dide) , karkerdibe derxurê endamêndin ên bûr j ûwazîyê ; xwedîmal , f rotkar , deyndar ,

hwd.

anayîkarên piçûk,bazirgan û miratxurênpiçûk,pîşewer û gundî-yên piçûk.hemî pêplûka

16

PABIÎYA KOUHUNÎST

navînênjerma çinenberê dikevin nav rêzênproleteryayê ; j i alîkîjiber ku sermayeyê wanê qels dest nade ku ewazînên sanayîya mezinbikarbînin ew di hemberîya bi sermayedarênmezin re bindest dike-vin;di milê din de jiber ku bikêrbûna wanli ber azînên nû yênhilberînîyê ji rûmetêdikeve .Wisa ku prole -terya j i nav hemî çî-nên civakê peyda dibe.

_il__roletarya di gîtêncihê yên geşbûnîyê dederbas dibe.Şerê wê yêdijî bûrjûwazîyê bipeydabûna wê bixwe vedestpêdike.

Pêşîyê karkerên tenha dest davê j in şer,dure karkerên eynî fabrîqê,dawîyê karkerên ey-nî şaxê sanayîyê,di eynî bajêrî de li dijibQrjûwayê ku sererastwan dimêtîne,keda wandixwe.Ew berê êrîşênxwe tenê nadin ser peywendîyên bûrjuwayênhilberînîyê:ew êrîşêhaletên hilberînîyê bixwe jî dikin;frotişkêiibiyanî (ecnebî) yên kubi wan re hemberîyê(reqabetê) dikin dişewitînin,makîna dişkênin,a-gir berî fabrîqa didinû dikin rewşa xwe yakarkerê heyama navîn awindabûyî ji nûve bi-destxin.

Di vê gehînekê de,karker girse (kîtle)kîdi nav welat de belav-bûyî û bi hemberîyêhûrhûrbûyî ne.Heke bi-qewime ku karker ditevgereke girseyî depişta hevûdin bigirin,ev hê ne jiber yekîtîya wan bixwe ye lê ji-ber bûrjûwazîyê ye,kî-j an j ibo gihandina ar-mancên siyasîyên xweyên arizî,mecbûr e he-mî proletaryayê bilivîne Q hê j ibo demekiderbasokî dikare vîtiştî bike.Di domahîyavê gehînekê de,prole -ter şerê dijminên xwenakin,lê yê dijminêdijminên xwe dikin,an-go yê bermayeyên monarşîya tewna (mûtlaq) ,xwedîerd,bûrjûwa yênne-sanayîvan,bûrjuwa -yên piçûk.Tevahîya tevgera dîrokî bi vî ren-gî di nav destên bûrjQwazîyê de dicive; herserdestîya ku di vanhoyan (şertan) de têpêk anîn serdestîyekebûrjûwa ye(l) .

Mako, bi geşbûnîyasanayîyê ve ,proletaryatenê di hejmarê de zê-de nabe;ew di girseyên(kîtleyên) girîngtirde digihîje ser hev;xurtahîya wê zêde dibeû ew pê çêtir dihise.Kêrha û hoyên (şer-tên) j iyanê dinav pro-letaryayê de " bereberewekhev dibin hingî ku

F.ENGELS(1820-1895)

makîne her cihêbûnanav xebatê sist dike ûdiraw (heqdest) çibig-re li herderî dixînerûhêlekî (sewîyekî)wekhev nizim.

(dûmahîk heye)

1-û vadiyane : Di dahûrtntya(tehltla) dawtneyênrojên 1848 an de3 ewêMarx ntşan de ku "bi awakt amptrtk3 li serdenda(metaa) dtroktyaku heye û her roj tênûkirin 3 bindestkirinaçtna karkert ya di se-bat û adarê de pêkhatt_bi eynt derbê bindestt_ya neyarên wê ant bû -komarxwazan bûrdûwa-liFransayê û çtnên bûrj'ûwa û gundt di şerê di-jt tewnaytya (mutlaqt-yeta) feodalt li serhemt heverda (kita) yaewrûpayt" (Travail sa-lariê et capital3ParisEditions Sociales 3197 5p. 19)

17

PABIÎYA KOUHUNÎST

navînênjerma çinenberê dikevin nav rêzênproleteryayê ; j i alîkîjiber ku sermayeyê wanê qels dest nade ku ewazînên sanayîya mezinbikarbînin ew di hemberîya bi sermayedarênmezin re bindest dike-vin;di milê din de jiber ku bikêrbûna wanli ber azînên nû yênhilberînîyê ji rûmetêdikeve .Wisa ku prole -terya j i nav hemî çî-nên civakê peyda dibe.

_il__roletarya di gîtêncihê yên geşbûnîyê dederbas dibe.Şerê wê yêdijî bûrjûwazîyê bipeydabûna wê bixwe vedestpêdike.

Pêşîyê karkerên tenha dest davê j in şer,dure karkerên eynî fabrîqê,dawîyê karkerên ey-nî şaxê sanayîyê,di eynî bajêrî de li dijibQrjûwayê ku sererastwan dimêtîne,keda wandixwe.Ew berê êrîşênxwe tenê nadin ser peywendîyên bûrjuwayênhilberînîyê:ew êrîşêhaletên hilberînîyê bixwe jî dikin;frotişkêiibiyanî (ecnebî) yên kubi wan re hemberîyê(reqabetê) dikin dişewitînin,makîna dişkênin,a-gir berî fabrîqa didinû dikin rewşa xwe yakarkerê heyama navîn awindabûyî ji nûve bi-destxin.

Di vê gehînekê de,karker girse (kîtle)kîdi nav welat de belav-bûyî û bi hemberîyêhûrhûrbûyî ne.Heke bi-qewime ku karker ditevgereke girseyî depişta hevûdin bigirin,ev hê ne jiber yekîtîya wan bixwe ye lê ji-ber bûrjûwazîyê ye,kî-j an j ibo gihandina ar-mancên siyasîyên xweyên arizî,mecbûr e he-mî proletaryayê bilivîne Q hê j ibo demekiderbasokî dikare vîtiştî bike.Di domahîyavê gehînekê de,prole -ter şerê dijminên xwenakin,lê yê dijminêdijminên xwe dikin,an-go yê bermayeyên monarşîya tewna (mûtlaq) ,xwedîerd,bûrjûwa yênne-sanayîvan,bûrjuwa -yên piçûk.Tevahîya tevgera dîrokî bi vî ren-gî di nav destên bûrjQwazîyê de dicive; herserdestîya ku di vanhoyan (şertan) de têpêk anîn serdestîyekebûrjûwa ye(l) .

Mako, bi geşbûnîyasanayîyê ve ,proletaryatenê di hejmarê de zê-de nabe;ew di girseyên(kîtleyên) girîngtirde digihîje ser hev;xurtahîya wê zêde dibeû ew pê çêtir dihise.Kêrha û hoyên (şer-tên) j iyanê dinav pro-letaryayê de " bereberewekhev dibin hingî ku

F.ENGELS(1820-1895)

makîne her cihêbûnanav xebatê sist dike ûdiraw (heqdest) çibig-re li herderî dixînerûhêlekî (sewîyekî)wekhev nizim.

(dûmahîk heye)

1-û vadiyane : Di dahûrtntya(tehltla) dawtneyênrojên 1848 an de3 ewêMarx ntşan de ku "bi awakt amptrtk3 li serdenda(metaa) dtroktyaku heye û her roj tênûkirin 3 bindestkirinaçtna karkert ya di se-bat û adarê de pêkhatt_bi eynt derbê bindestt_ya neyarên wê ant bû -komarxwazan bûrdûwa-liFransayê û çtnên bûrj'ûwa û gundt di şerê di-jt tewnaytya (mutlaqt-yeta) feodalt li serhemt heverda (kita) yaewrûpayt" (Travail sa-lariê et capital3ParisEditions Sociales 3197 5p. 19)

17

NGEHÊN 4

g.politzer

°Lê yê ku dibê xasme binî bê xêzkirin seferabêdengî ya ku Bûrjûwazî li dijî Marksîzmê dike ye.Ewê hemî kir j ibo nehêle ku felsefeya materyalîstditevayê (şeklê) xwe yê marksîst de bê nasîn gelekecêbdar e di vî awayî de tevayîya xwendina felsefeya ku li Fransayê tê dayîn.

Di xwendegehên navîn de felsefe tê hînkirin.Lê meriv dikare vê xwendinê hemî bistîne bêy ku tucar hîn bibe ku felsefeyeke materyalîst ku Marx uEngels pêkanîne heye.

Gava ku di destpirtû-kên felsefê de qalamateryalîzmê tê kirin(jiber ku wan divê,bivêneyê,qala wê bikin),timî ji Maksîzmê û jimateryalîzmê bi awakîcihê behs dikin.Bi' rengekî giştî, marksîzmêwekî tenê doktrînekasiyasî pêskeş dikin Qkengî ji materyalîzmadîrokî dipeyivin,di vêbabetê de qet qisa felsefeya materyalîzmê nakin;paşê ji materyalîzma diyalektîk qet tiş~tekî nayê hîn kirin.

Ev rewşa han ne te-nê di dibistan Q xwen-degehan de heye;di za-nîngehan de jî ev eynîwisa ye.Kirû ya bêtirnîşanker ev e ku merivdikare li Fransayê bi-be "pisporekî" felsefê,xwedîyê dîplomayên bi-lindtirînên ku zanîngehên fransizî didin.bêy

zanibe ku Marksîzm felsefeyeke heye,kîjan materyalîzm e Q bêy zanibe ku materyalîzma kevneşopî tevakî nûjen heye ku ew marksîzm anmateryalîzma diyalektî.kî ye .

m dixwazin nîşan -din ku marksîzm xwedî-yê averûyekî (mefhûme -kî)giştî,ya ne tenê civakê lê ya gerdûnê bi-xwe jî,ye.Loma dijane-yî yê ku hin didin pê^tewş e ku meriv berke-ve ku kêmasîya mezin amarksîzmê tunebûna f e Isefa wê be,û ku meriv,wekî çend teorîsyenêntevgera karkerî ,bixwa-ze li vê felsefa ku j imarksîzmê kêm e bigere.Marksîzm xwedîyê felsefeyekî ye ku ew mater-yalîzma dîyalektîk e.

Jixwe her çiqas evsefera bêdengîya, evtehrîf û tedbîrênçînên serdest he-bin jî,dîsa mark-sîzm Q felsefeyawê destpêdikin kuberebere bên naski-rinê .

(dumahik heye)

revizyonasfransizt rjinûve lênrastkirin3din an temnvtsar û tRevtzyontsku dixwazinên nvtstnêrin3bi acarna cihêştrovekin .

markststtgihtştiniytehrtfkarantn (ntşey

t:jiêvisionêrtn3guhêran-amkirinaeortyekt .

t ew inn li metjinûve b~i-wakt nû-û-tefstr ûDi zmanêde bi tê-a (manaya)tê bikar-a werger)

18

NGEHÊN 4

g.politzer

°Lê yê ku dibê xasme binî bê xêzkirin seferabêdengî ya ku Bûrjûwazî li dijî Marksîzmê dike ye.Ewê hemî kir j ibo nehêle ku felsefeya materyalîstditevayê (şeklê) xwe yê marksîst de bê nasîn gelekecêbdar e di vî awayî de tevayîya xwendina felsefeya ku li Fransayê tê dayîn.

Di xwendegehên navîn de felsefe tê hînkirin.Lê meriv dikare vê xwendinê hemî bistîne bêy ku tucar hîn bibe ku felsefeyeke materyalîst ku Marx uEngels pêkanîne heye.

Gava ku di destpirtû-kên felsefê de qalamateryalîzmê tê kirin(jiber ku wan divê,bivêneyê,qala wê bikin),timî ji Maksîzmê û jimateryalîzmê bi awakîcihê behs dikin.Bi' rengekî giştî, marksîzmêwekî tenê doktrînekasiyasî pêskeş dikin Qkengî ji materyalîzmadîrokî dipeyivin,di vêbabetê de qet qisa felsefeya materyalîzmê nakin;paşê ji materyalîzma diyalektîk qet tiş~tekî nayê hîn kirin.

Ev rewşa han ne te-nê di dibistan Q xwen-degehan de heye;di za-nîngehan de jî ev eynîwisa ye.Kirû ya bêtirnîşanker ev e ku merivdikare li Fransayê bi-be "pisporekî" felsefê,xwedîyê dîplomayên bi-lindtirînên ku zanîngehên fransizî didin.bêy

zanibe ku Marksîzm felsefeyeke heye,kîjan materyalîzm e Q bêy zanibe ku materyalîzma kevneşopî tevakî nûjen heye ku ew marksîzm anmateryalîzma diyalektî.kî ye .

m dixwazin nîşan -din ku marksîzm xwedî-yê averûyekî (mefhûme -kî)giştî,ya ne tenê civakê lê ya gerdûnê bi-xwe jî,ye.Loma dijane-yî yê ku hin didin pê^tewş e ku meriv berke-ve ku kêmasîya mezin amarksîzmê tunebûna f e Isefa wê be,û ku meriv,wekî çend teorîsyenêntevgera karkerî ,bixwa-ze li vê felsefa ku j imarksîzmê kêm e bigere.Marksîzm xwedîyê felsefeyekî ye ku ew mater-yalîzma dîyalektîk e.

Jixwe her çiqas evsefera bêdengîya, evtehrîf û tedbîrênçînên serdest he-bin jî,dîsa mark-sîzm Q felsefeyawê destpêdikin kuberebere bên naski-rinê .

(dumahik heye)

revizyonasfransizt rjinûve lênrastkirin3din an temnvtsar û tRevtzyontsku dixwazinên nvtstnêrin3bi acarna cihêştrovekin .

markststtgihtştiniytehrtfkarantn (ntşey

t:jiêvisionêrtn3guhêran-amkirinaeortyekt .

t ew inn li metjinûve b~i-wakt nû-û-tefstr ûDi zmanêde bi tê-a (manaya)tê bikar-a werger)

18

^&wi Mu ttfSv <Me 3&i tffofoi »***TIIOMAS BOISDi sala 1927 an

de keşeyekî terr Q

can,bejn bilind, çavşîn ji dêra xwe yeBakûrê Fransayê birêdiketjdiçû RohelataNêzik jibo " GotinaQenc" ya Isa li navxelkên "paşdemayî Gnezan" ên wê hêlê belav bike,wan bîneser "r iya heq" .

Ke şeyê di 1 soz ûbawermend qasî çilsalan li navçeya mema.Ewî kesî neanîrayê û bixwe jî ne;û ser riya wan. Lênaskirina zman, edetQ j iyana Kurdan.bedewîyên Kurdistanê di-lê wî fetih kiribQn.

'Her kesekî li dinêbihuştek heye.Mekke-yek heye ; bihuştamin jî Kurdistan e"digot pirîcar ThomasBois yê" kal ku di ê-vara j iyana xwe dexwe firekişandibû dêreke piçûk Q aram anêzikahîyên Parisê .

Thomas Bois di sala 1900 ê de li bajarê Dunkerque.li peravên Derya Bakûr,bûyeQ piştî xwendina xwedi 27 salîya xwe deçûye MQsilê.Li wirhînî erebî, sûret Q

kurdî dibe.Ew heta1932 a ii MQsilê.dQ-re li dêra Mar Yaqûbdimîne Q ji 1936 he-ta 1940 an li navçe-yên Kurdên SQrîyê dixebite.Paşê tê BeyrQtê G heta 1965 an lîwêderê di j î .

Mirovhi z , hi şaza Qvekirî.ew hê zQ bitewşbûna bawe-rîyên xelkê guhêrandinê fehmber dibe

Q xwe dide xebatanaskirin Q arîkarîkirinê.Rewşa kurda,bindestî Q belengazîyaku gelê Kurd tê deye hisên wî yên eda-let Q biratîya miro-vî diêşîne G ew berebere,di tenga xwe dedibe parêzkarê dozaKurdan.

L. RamboutBi arîkarîya

agahdarî G belgeyênku Dr.KamQran dide ,

ew di sala 1947 ande,di bin derewnavêLucien RAMBOUT , p ir tGka xwe ya pêşîn liser Kurdan "Les Kur-des et^ Le Droit'<(Kurdû HiqGq) derdixe.Li ser dewrana nav -du - şeran (yên cîhanî),di vê pirtGkê dezehf agahdarîyên hê-ja hene G çapbGna wêjibo dannaskirina doza Kurdan li dervagavekî giran bû.Wer-gerandineke _pirtûkaBois li BeyrGtê bizmanê erebî derketîye.Tirkîya wê jî biwergerandina Kendaldi sala 1972 an deli Elmanya Rojava dinav "Wesanên Ronahî"de, dûre jî di 1978an de li Stembolê bidest Komalê çap bûye.

Pi ş tî vê p irtGkê ,

Thomas Bois li serzman,folklor,ol,wêje(edebîyat) ,sosyolojîG dîroka Kurdan xebitîye,bendên wî di kovarên Rohelatnasî Gwisa jî di ensîklopedîyên navneteweyî dederket ine .Ewî carapêşî hin helbestênCegerxwin wergerandîye f rans izî .

Di sala 1965 anew sentezeke xebat G

lêgerînên xwe yên liser Kurdan bi zman Quslûbeke sade," jibotêgihîştina mirovêkuçê",di pirtGkaxwe "Connai s sancedes Kurdes"( NasînaKurdan) pêk tîne. EvpirtGk bi çapa fran-sizî Q îngilîzî liBeyrûdê derketî ye ,164 rûpel e,xeynî

pirsên dîrokê qalapirsên j iyana rojê ,

ol ,jinanîn,nexweşîn,bawerî , j iyana eşîrîG ya malbatî,wêje ,

hwd . . dike,gelê Kurdbi rûçikekî dilkêş Qşêrîn pêşkeşî xwendevanên biyanî dike.

Thomas Bo is , di1966 an de vegerîya

bû Parîsê Q li wirçend salan fêrên"Şehrezayîya Kurdistanê"dida.Li kuderê keysaqala Kurda kirinêpeyda bûya ew li wirbG.Ew parêikarekîdilkovanê doza rizgarîya gelê Kuird bû.Gelek ro^namevan Q

xwendekarên xişîm kunû bi pirsa Kurdî bilî dibQn arîkarîyekedostanî Q şîretên hêja li cem wî didîtin.Dostê me yê birûmetroja 5 ê îlonê 1975a di nexweşxanekî nêzikî Parîsê mir, bêyku rizgarîya "Kurdistana xwe" bibîne.B~B

19

^&wi Mu ttfSv <Me 3&i tffofoi »***TIIOMAS BOISDi sala 1927 an

de keşeyekî terr Q

can,bejn bilind, çavşîn ji dêra xwe yeBakûrê Fransayê birêdiketjdiçû RohelataNêzik jibo " GotinaQenc" ya Isa li navxelkên "paşdemayî Gnezan" ên wê hêlê belav bike,wan bîneser "r iya heq" .

Ke şeyê di 1 soz ûbawermend qasî çilsalan li navçeya mema.Ewî kesî neanîrayê û bixwe jî ne;û ser riya wan. Lênaskirina zman, edetQ j iyana Kurdan.bedewîyên Kurdistanê di-lê wî fetih kiribQn.

'Her kesekî li dinêbihuştek heye.Mekke-yek heye ; bihuştamin jî Kurdistan e"digot pirîcar ThomasBois yê" kal ku di ê-vara j iyana xwe dexwe firekişandibû dêreke piçûk Q aram anêzikahîyên Parisê .

Thomas Bois di sala 1900 ê de li bajarê Dunkerque.li peravên Derya Bakûr,bûyeQ piştî xwendina xwedi 27 salîya xwe deçûye MQsilê.Li wirhînî erebî, sûret Q

kurdî dibe.Ew heta1932 a ii MQsilê.dQ-re li dêra Mar Yaqûbdimîne Q ji 1936 he-ta 1940 an li navçe-yên Kurdên SQrîyê dixebite.Paşê tê BeyrQtê G heta 1965 an lîwêderê di j î .

Mirovhi z , hi şaza Qvekirî.ew hê zQ bitewşbûna bawe-rîyên xelkê guhêrandinê fehmber dibe

Q xwe dide xebatanaskirin Q arîkarîkirinê.Rewşa kurda,bindestî Q belengazîyaku gelê Kurd tê deye hisên wî yên eda-let Q biratîya miro-vî diêşîne G ew berebere,di tenga xwe dedibe parêzkarê dozaKurdan.

L. RamboutBi arîkarîya

agahdarî G belgeyênku Dr.KamQran dide ,

ew di sala 1947 ande,di bin derewnavêLucien RAMBOUT , p ir tGka xwe ya pêşîn liser Kurdan "Les Kur-des et^ Le Droit'<(Kurdû HiqGq) derdixe.Li ser dewrana nav -du - şeran (yên cîhanî),di vê pirtGkê dezehf agahdarîyên hê-ja hene G çapbGna wêjibo dannaskirina doza Kurdan li dervagavekî giran bû.Wer-gerandineke _pirtûkaBois li BeyrGtê bizmanê erebî derketîye.Tirkîya wê jî biwergerandina Kendaldi sala 1972 an deli Elmanya Rojava dinav "Wesanên Ronahî"de, dûre jî di 1978an de li Stembolê bidest Komalê çap bûye.

Pi ş tî vê p irtGkê ,

Thomas Bois li serzman,folklor,ol,wêje(edebîyat) ,sosyolojîG dîroka Kurdan xebitîye,bendên wî di kovarên Rohelatnasî Gwisa jî di ensîklopedîyên navneteweyî dederket ine .Ewî carapêşî hin helbestênCegerxwin wergerandîye f rans izî .

Di sala 1965 anew sentezeke xebat G

lêgerînên xwe yên liser Kurdan bi zman Quslûbeke sade," jibotêgihîştina mirovêkuçê",di pirtGkaxwe "Connai s sancedes Kurdes"( NasînaKurdan) pêk tîne. EvpirtGk bi çapa fran-sizî Q îngilîzî liBeyrûdê derketî ye ,164 rûpel e,xeynî

pirsên dîrokê qalapirsên j iyana rojê ,

ol ,jinanîn,nexweşîn,bawerî , j iyana eşîrîG ya malbatî,wêje ,

hwd . . dike,gelê Kurdbi rûçikekî dilkêş Qşêrîn pêşkeşî xwendevanên biyanî dike.

Thomas Bo is , di1966 an de vegerîya

bû Parîsê Q li wirçend salan fêrên"Şehrezayîya Kurdistanê"dida.Li kuderê keysaqala Kurda kirinêpeyda bûya ew li wirbG.Ew parêikarekîdilkovanê doza rizgarîya gelê Kuird bû.Gelek ro^namevan Q

xwendekarên xişîm kunû bi pirsa Kurdî bilî dibQn arîkarîyekedostanî Q şîretên hêja li cem wî didîtin.Dostê me yê birûmetroja 5 ê îlonê 1975a di nexweşxanekî nêzikî Parîsê mir, bêyku rizgarîya "Kurdistana xwe" bibîne.B~B

19

ÇARSALÎYA KOMELA"Dostên Kurdan tune ne" t

şkestina tevgera Kurdên Iraqê binav hin hawirên bedbîn de.Qenc badinê yên ku vê "rastîya xurt û cebelav dikin pirîcar ew in ku hetaspartibûn "dostanl" ya Şah û CIA."dostên" wan ên delal wan xapandi"bêbextî" kirin,wan jê derxist kKurdan re nabe dost.

ê g o t i n j iv i r d e d ila xwe bi-r i b a n d î "

duh xweKêngî evann , 1 i w a nu k e s j i

-Uêbelê dostên ge-lê Kurd hene ; dostênberahî.U ew zehf injî li çar alîyên di-nê.Tenê heta niha emli wan negerîyane ,mexwe qenc bi wan nedaye naskir inê . Ge lo çima hêzên demokratîkG sosyalîstên cîhanêev çendî sal in arî-karîya tevgerên riz-garîxwazên gelê bindest dikin ji Vietnamê heta Cezayîr G Mozambîkê,ewê li gelêKurd jî nebin xweyî?Ku tevgera Kurd didestê serokatîyekeşoreşger an bi hindikî demokratîk de beG nebê leyistoka keyneperestîyê G emper-yalîzmê ewê çima arîkarîya wê ne kin?

Bi vê bawerîyaxurt,hin mîlîtanênKurd li Fransayêdest bi nasîn S dîtina kes Q hêzên ku bişerê xwe yê dijî ko-lonyalîzm Q emperya-lîzmê,bi piştgirîyaşoreşên Cezayîr.Vîetnam G şerên rizgarîxwazên gelên din naydar bûne , ki r in . Di hoyên wan rojan de kuserokatîya barzanî -van bi tevkarîya xweya USA Sawak Q Isra-el hetka Kurdan biri

bû li ber ramana (efkara) demokratîka cî-hanî,ev karê* han hê-san (rehet) nîn bG.Piştî xebateke sal Q

nîv,di adara 1975 ande Komela Fransa-Kurdistan li Parîsê ha-t ê danîn .

Hîmdarên komelê(binêre lîsta wan lijêr) hemî zane,fîlo-zof , nvî skarên binavûdeng, îelatên NobelêQ rojnamevanên eyanin.Gelek di wan endamên Dadîgeha Russelaj ibo mehkemekir inacirmên USA li Vîetnamê hatihû danîn in.Kesên wekî Jean-PaulSar tr e , xelata Nobelêa edebîyatê, Simonede Beauvoir, KaximeRodinson îndî bi pirtûken xwe li Kurdis-tanê jî rind tên naskirin.Li hawirên za-

nistî G siyasîyên cîhanî de kesê ku navêProf.Laurent Schwar-tz,matematîkvan,Prof.Alfred Kas t ler , xel a-ta Nobelê* a fîzîkê ,

nebihîstibe tune ye .

Arîkarî û piştgi-rîya van dostên gi-ranbiha pirsa Kurdîli ber çavên demok -rat Q pêşverûyan we-ke dozeke meşrG nî-şan dide G jê re di-be temînateke qenc.Lê herwekî ew di hejmara 2 a kovara xweya bi zmanê fransizî"Solidaritê Kurdis -tan" de dibêjin, ewtucar xwe nakin şGnaKurdan Q iddia rênî-şî G rehberîyê nakin.Riya rizgarîya xwekifş kirin karê Kur-dan bixwe ye;rizgarîya Kurdistanê tenêbi destên Kurdan dibe

bingehên xebateBernama xebata Ko

melê li ser sê bingehan hatîye danîn: 1) arîkarîya gelê Kurdbikin ku ew qederaxwe bixwe kifş bike.

Navnîşana nu ya KFKAssociation France -|Kurd i s tanBP 297522 1 Paris Cedex O^

2) r ewşa ge 1 êde G zordes t îlê tên kirinşerê wî yêli Fransayênaskir in . 3) peyên dostanîyêgelên Fransadistanê de saG xurtkirin.Jnê çanda KurdFransayê b id i

Kurd , tayên kuwisa j îazadîyê

bidinywendî-

d i navG Kur-zk ir ini vê bGî lin naski

20

ÇARSALÎYA KOMELA"Dostên Kurdan tune ne" t

şkestina tevgera Kurdên Iraqê binav hin hawirên bedbîn de.Qenc badinê yên ku vê "rastîya xurt û cebelav dikin pirîcar ew in ku hetaspartibûn "dostanl" ya Şah û CIA."dostên" wan ên delal wan xapandi"bêbextî" kirin,wan jê derxist kKurdan re nabe dost.

ê g o t i n j iv i r d e d ila xwe bi-r i b a n d î "

duh xweKêngî evann , 1 i w a nu k e s j i

-Uêbelê dostên ge-lê Kurd hene ; dostênberahî.U ew zehf injî li çar alîyên di-nê.Tenê heta niha emli wan negerîyane ,mexwe qenc bi wan nedaye naskir inê . Ge lo çima hêzên demokratîkG sosyalîstên cîhanêev çendî sal in arî-karîya tevgerên riz-garîxwazên gelê bindest dikin ji Vietnamê heta Cezayîr G Mozambîkê,ewê li gelêKurd jî nebin xweyî?Ku tevgera Kurd didestê serokatîyekeşoreşger an bi hindikî demokratîk de beG nebê leyistoka keyneperestîyê G emper-yalîzmê ewê çima arîkarîya wê ne kin?

Bi vê bawerîyaxurt,hin mîlîtanênKurd li Fransayêdest bi nasîn S dîtina kes Q hêzên ku bişerê xwe yê dijî ko-lonyalîzm Q emperya-lîzmê,bi piştgirîyaşoreşên Cezayîr.Vîetnam G şerên rizgarîxwazên gelên din naydar bûne , ki r in . Di hoyên wan rojan de kuserokatîya barzanî -van bi tevkarîya xweya USA Sawak Q Isra-el hetka Kurdan biri

bû li ber ramana (efkara) demokratîka cî-hanî,ev karê* han hê-san (rehet) nîn bG.Piştî xebateke sal Q

nîv,di adara 1975 ande Komela Fransa-Kurdistan li Parîsê ha-t ê danîn .

Hîmdarên komelê(binêre lîsta wan lijêr) hemî zane,fîlo-zof , nvî skarên binavûdeng, îelatên NobelêQ rojnamevanên eyanin.Gelek di wan endamên Dadîgeha Russelaj ibo mehkemekir inacirmên USA li Vîetnamê hatihû danîn in.Kesên wekî Jean-PaulSar tr e , xelata Nobelêa edebîyatê, Simonede Beauvoir, KaximeRodinson îndî bi pirtûken xwe li Kurdis-tanê jî rind tên naskirin.Li hawirên za-

nistî G siyasîyên cîhanî de kesê ku navêProf.Laurent Schwar-tz,matematîkvan,Prof.Alfred Kas t ler , xel a-ta Nobelê* a fîzîkê ,

nebihîstibe tune ye .

Arîkarî û piştgi-rîya van dostên gi-ranbiha pirsa Kurdîli ber çavên demok -rat Q pêşverûyan we-ke dozeke meşrG nî-şan dide G jê re di-be temînateke qenc.Lê herwekî ew di hejmara 2 a kovara xweya bi zmanê fransizî"Solidaritê Kurdis -tan" de dibêjin, ewtucar xwe nakin şGnaKurdan Q iddia rênî-şî G rehberîyê nakin.Riya rizgarîya xwekifş kirin karê Kur-dan bixwe ye;rizgarîya Kurdistanê tenêbi destên Kurdan dibe

bingehên xebateBernama xebata Ko

melê li ser sê bingehan hatîye danîn: 1) arîkarîya gelê Kurdbikin ku ew qederaxwe bixwe kifş bike.

Navnîşana nu ya KFKAssociation France -|Kurd i s tanBP 297522 1 Paris Cedex O^

2) r ewşa ge 1 êde G zordes t îlê tên kirinşerê wî yêli Fransayênaskir in . 3) peyên dostanîyêgelên Fransadistanê de saG xurtkirin.Jnê çanda KurdFransayê b id i

Kurd , tayên kuwisa j îazadîyê

bidinywendî-

d i navG Kur-zk ir ini vê bGî lin naski

20

FRANSA -KURDÎSTANrinê,arîkarîya Kur-dên ku li Fransayêdimînin bikin,çGnehata fransizan a Kur-distanê hêsan bikin.

Jibo pêkanîna vêbernamê Komelê kêngîhewcedarî peyda bGyekovar derxistîye, jihêzên siyasî G hevdesazîyên (organîzasyonên) navnetewî retêlgraf G name şandîye ,mî tîng , c ivînên a-gahdarîyê an çandîyêpêk anîye,di rojna -man de bendan derxistîye.Komele wisa jîarîkarîya keç G xor-tên Kurdên ku liFransayê ne kirîye ,ji gelekên wan re îmkanên xwendinê bi-de s t xi s tîye .

Lê,bêguman, şaxêdomdartirê vê xebatêderxistina pirtQkane.Piştî ji nûve çap-kirina afirandina

klasîk a kurdîzanêrGsî Basile Nikitine,"Les Kurdes", Komelekomîtekî xebatê danîye jibo pêkanîna pirtûkekenûkuagahdarîyeke siyasî G dîrokîyetêkûz G zanistî liser rewşa hemî perçeyên Kurdistanê pêş-kêş ke.Ev pirtûk"LesKurdes et le Kurdis-tan" (Kurd Q Kurdis-tan) e;bi arîkarîyaProf.Maxime RodinsonQ Gerard Chaliand ,

sekreterê giştî yêFransa-Kurd i s tan ,nvîskar Q mîlîtanênantî - kolonyalîstênavdar ,di gulanal978an de hatîye çapkirinê . Wergerandina weya elmanî di nêzîkde,ya îngî lî zî-amer îkanî di dawîya 1979an de derdikeve Q e-wê bi kurdî (soranî)Q farisî j î li Iranê

çap bibvê navêkurdî "1 aire ddaye detûka G.ser hel"PoêsiedesTurcdes" jiçapkiriser çap"^femê A

e . Komel e dide sêl ikeke

Misique Popu-u Kurdistan "rxistin G pirChaliand a libesta xelkê

Populair es et des Kur-

nûve dayenê . Ew niha 1 ia fransizî yalan" dixebite,

B|l saya ve xebatêwisa jî bi saya xebata mîlîtanên şoreşgerên Kurd îro îndîhêz G partîyên pêşverûyên mezin,wekî Partîya Kommunî s t , Par t îya Sosyal îs t , sendîkayên karkeran , komik Ghêzên çep ên Fransa-yê hemî eşkere Q bi-xurtî piştgirîya do-za Kurdan dikin.

hîm d a r fP . Baudoin, evûqat 3berpist-

yarê Federasyona NavneteweytyaMafên MirovtjJ .Bertolino ,nvts-kar3rojnamevan û ftltmçêkerjE.Braquet ,ft limçêker û nvtskar ;G . Chaliand,nu^sfear; J. P. Cornet ,roj namevan; J .M.Domenach, nvts-kar3 gertnendeyê kovara "ESPRIT";E . Ducourau , rojnamevan; R . Dumont,nvtskar 3hawirparêz (ekolojtst),namzetê serekkomartyê di helbi_3 artinên 19 74 an de;B .Budes ,nvtskar û rojnamevan; R.Garaudy,ftlozof, nvtskar;ti. Grall , nvts-kar;M. Halbwachs ,profesorê sos-yolojtyê; G . Halimi ,evûqa 1 3par êz_kara doza jinan;G .Eeraud,profesorê hiqûqê 3namzetê serekkoma-rtyê di helbidartinên 1969 ande3berpirstyarê tevgera federaItsta ewrûpayt;k. Kastler ,profesor 3xelata Nobelê a Ftztkê; R.Laf ont ,profesor û nvtskar; M.Leiris , etnolog û nvtskarê sur-

realtst;S .Manucci ,rojnamevanêAFP; R.Marienstras ,profesor; T.Mignon ,evûqat3 berpirstyarê Fe-derasyona Navneteweyt ya MafênMirovt; J .Minces ,nvtskar; E.Mo-rin, profesorê sosyolodtyê; L.Panigel ,profesorê btyolodtyê ;Y.Person, nvtskar û profesorêdtrokê ;R.Pic ,rojnamevan û ft-ltmçêker;M.Rodinson,nvtskar3 tslamtzan3profesorê dtrok û sos-yolojtyê;C .Roy ,nvtskar û rojname van ; M. Royot ,rodnamevan; J ,P .

Sartre ,nvtskar3 ft lozof3 xelataNobelê a Edebtyatê;M. Schwaub,nvtskar; L . Schwartz ,profesor3 xelata Matemattkê;P .Thibault ,roj_namevan3berpirstyarê kovara ES_PRIT;Vercors ,nvtskar;P .Vidal -Naquet ,profesorê dtrokê* J.P.Viennot ,mamosteyê dtrok û şeh-rezaytya Kurdistanê; S .Vogel , etnolog û nvtskariS.de Beauvoir"

nvtskar û ftlozof.

21

FRANSA -KURDÎSTANrinê,arîkarîya Kur-dên ku li Fransayêdimînin bikin,çGnehata fransizan a Kur-distanê hêsan bikin.

Jibo pêkanîna vêbernamê Komelê kêngîhewcedarî peyda bGyekovar derxistîye, jihêzên siyasî G hevdesazîyên (organîzasyonên) navnetewî retêlgraf G name şandîye ,mî tîng , c ivînên a-gahdarîyê an çandîyêpêk anîye,di rojna -man de bendan derxistîye.Komele wisa jîarîkarîya keç G xor-tên Kurdên ku liFransayê ne kirîye ,ji gelekên wan re îmkanên xwendinê bi-de s t xi s tîye .

Lê,bêguman, şaxêdomdartirê vê xebatêderxistina pirtQkane.Piştî ji nûve çap-kirina afirandina

klasîk a kurdîzanêrGsî Basile Nikitine,"Les Kurdes", Komelekomîtekî xebatê danîye jibo pêkanîna pirtûkekenûkuagahdarîyeke siyasî G dîrokîyetêkûz G zanistî liser rewşa hemî perçeyên Kurdistanê pêş-kêş ke.Ev pirtûk"LesKurdes et le Kurdis-tan" (Kurd Q Kurdis-tan) e;bi arîkarîyaProf.Maxime RodinsonQ Gerard Chaliand ,

sekreterê giştî yêFransa-Kurd i s tan ,nvîskar Q mîlîtanênantî - kolonyalîstênavdar ,di gulanal978an de hatîye çapkirinê . Wergerandina weya elmanî di nêzîkde,ya îngî lî zî-amer îkanî di dawîya 1979an de derdikeve Q e-wê bi kurdî (soranî)Q farisî j î li Iranê

çap bibvê navêkurdî "1 aire ddaye detûka G.ser hel"PoêsiedesTurcdes" jiçapkiriser çap"^femê A

e . Komel e dide sêl ikeke

Misique Popu-u Kurdistan "rxistin G pirChaliand a libesta xelkê

Populair es et des Kur-

nûve dayenê . Ew niha 1 ia fransizî yalan" dixebite,

B|l saya ve xebatêwisa jî bi saya xebata mîlîtanên şoreşgerên Kurd îro îndîhêz G partîyên pêşverûyên mezin,wekî Partîya Kommunî s t , Par t îya Sosyal îs t , sendîkayên karkeran , komik Ghêzên çep ên Fransa-yê hemî eşkere Q bi-xurtî piştgirîya do-za Kurdan dikin.

hîm d a r fP . Baudoin, evûqat 3berpist-

yarê Federasyona NavneteweytyaMafên MirovtjJ .Bertolino ,nvts-kar3rojnamevan û ftltmçêkerjE.Braquet ,ft limçêker û nvtskar ;G . Chaliand,nu^sfear; J. P. Cornet ,roj namevan; J .M.Domenach, nvts-kar3 gertnendeyê kovara "ESPRIT";E . Ducourau , rojnamevan; R . Dumont,nvtskar 3hawirparêz (ekolojtst),namzetê serekkomartyê di helbi_3 artinên 19 74 an de;B .Budes ,nvtskar û rojnamevan; R.Garaudy,ftlozof, nvtskar;ti. Grall , nvts-kar;M. Halbwachs ,profesorê sos-yolojtyê; G . Halimi ,evûqa 1 3par êz_kara doza jinan;G .Eeraud,profesorê hiqûqê 3namzetê serekkoma-rtyê di helbidartinên 1969 ande3berpirstyarê tevgera federaItsta ewrûpayt;k. Kastler ,profesor 3xelata Nobelê a Ftztkê; R.Laf ont ,profesor û nvtskar; M.Leiris , etnolog û nvtskarê sur-

realtst;S .Manucci ,rojnamevanêAFP; R.Marienstras ,profesor; T.Mignon ,evûqat3 berpirstyarê Fe-derasyona Navneteweyt ya MafênMirovt; J .Minces ,nvtskar; E.Mo-rin, profesorê sosyolodtyê; L.Panigel ,profesorê btyolodtyê ;Y.Person, nvtskar û profesorêdtrokê ;R.Pic ,rojnamevan û ft-ltmçêker;M.Rodinson,nvtskar3 tslamtzan3profesorê dtrok û sos-yolojtyê;C .Roy ,nvtskar û rojname van ; M. Royot ,rodnamevan; J ,P .

Sartre ,nvtskar3 ft lozof3 xelataNobelê a Edebtyatê;M. Schwaub,nvtskar; L . Schwartz ,profesor3 xelata Matemattkê;P .Thibault ,roj_namevan3berpirstyarê kovara ES_PRIT;Vercors ,nvtskar;P .Vidal -Naquet ,profesorê dtrokê* J.P.Viennot ,mamosteyê dtrok û şeh-rezaytya Kurdistanê; S .Vogel , etnolog û nvtskariS.de Beauvoir"

nvtskar û ftlozof.

21

*

I

**

*

*

*

*

KOYlhelbestvanekî welatparêzê mezin

Mact Qadir Koyt ligundê Qoreqerac de heri-mê Koyê sala 1815' ji day_ka xwe bûye.Di piçûktiyaxwe de bêbav maye; bavêwt miribû3dayika wt ewbirtye Koyê û bi arfkartya axa û begên dewlemendû xêrxwaz daye ser xwen-dinê .

Ew li mizgefta Koyêde li cem mele AhmetGunbett tevt Mihemed Ce-Zt-zade htnê xwêndine bûye û navê feqtttyê sten-diye û bi feqtttyê gert-yaye 3çûye Xoşnavê3 Serdegtê3 Erbtlê3 Kerkûkê, Sulemantyê Sabilaxê û Ştno 3 t%cem merivên zana û ulm-dar htn bûye 3navê melestendtye 3bûye mele û binavê mele li Kurdistanêgertyaye3çûye Stembolê 3

li wêderê bûye nasê gi-regirên Kurd û Kurdistanê3yên li wt wextt 1%

ser qulixa hukmetê bûn ûkomen rewşenbirkirna Kurdan û serbesttya wan sazkiribûn. Li Stembolê Qa-dir Koyt bûye nasê şervanên azadkirina Kurdista-nê3çend sala bûyê mamos-tayê kurên Bedirxan Pa-şa.Li mala wtda ew dibenasê nivtsara Ahmedê Xa-nt3 destana wt "Mem û Zi-nê" dixûne û pêşgotinawê bi wt gelek xweş tê3btr û bawertya wetenper-wert û mitletperwertya

ihmedê Xant li dil û aqilê wtda rûniştine .Ew di-be xemxurê milletê xwe ,şêrên xwe derheqa halêmilletê xwe , derheqa paş-ketina wtda nivtstne ; dişêrên xwe de ew derdike-ve meydana rewşenbirkirina millet 3meydana şerê azadkirina millet ji bindestê şêx3ptr3axa û be-gên kurd3ji bin destê hukimeten rom û Iranê nt-şan dike 3mtna Ahmedê Xa-nt li millet ştret dike 3

ku ber bi xwendinê he -rin3 li şerên azadkirinaxwe de yekbin3rabert hevşer nekin3bi tifaq şerbikin bo xatirê azadkirinaKurd û Kurdistanê .

Qadir Koyt şêrên xwebi sorant (kurdtya jêrtn)nivtstne . Ez çend şêrênwt bi herfên latin%ya Celadet Bedirxan3bi kurdt-ya jorin li jêrê dinivt-sim3ku xortên me delalwan bixunin û bibin nasêbtr û bawertya Qadir Ko-yt -şatrê Kurdayt navdarû peyrev û peykettyê Ah-medê Xa.nt.

prOf. dr. QANATE KURDO

Sermiyanê Beşa Kurdîya Instttûta Rojhe -latnastya AkademtyaZanisttyan a Yekttt-ya Sovyettyê .

her kurd e li na\t hmU millet

*

*

*

mm**

RîEs

YeNe

r Kurd e li nav hemû milletbehr e ji xwendin û kitabetgane ji tercima zmanî ,

rarê kitêbê xelqê dizanî.kser alim mezin Q çûk,xwendine qet du herfê kurdî

ÇJstadê xetên ji van herseyan e,Wek kund zmanê xwe nizane,Bo çi kifr e bi zmanê xwe nusîn?Milletê bê kitêb û bê nûsîn,yeyrî Kurdan tune li rû zemîn.Tu were hînî fen be,çi tê li wîGawûr e.Hind e.yaxGt cihû ye .

ye

22

*

I

**

*

*

*

*

KOYlhelbestvanekî welatparêzê mezin

Mact Qadir Koyt ligundê Qoreqerac de heri-mê Koyê sala 1815' ji day_ka xwe bûye.Di piçûktiyaxwe de bêbav maye; bavêwt miribû3dayika wt ewbirtye Koyê û bi arfkartya axa û begên dewlemendû xêrxwaz daye ser xwen-dinê .

Ew li mizgefta Koyêde li cem mele AhmetGunbett tevt Mihemed Ce-Zt-zade htnê xwêndine bûye û navê feqtttyê sten-diye û bi feqtttyê gert-yaye 3çûye Xoşnavê3 Serdegtê3 Erbtlê3 Kerkûkê, Sulemantyê Sabilaxê û Ştno 3 t%cem merivên zana û ulm-dar htn bûye 3navê melestendtye 3bûye mele û binavê mele li Kurdistanêgertyaye3çûye Stembolê 3

li wêderê bûye nasê gi-regirên Kurd û Kurdistanê3yên li wt wextt 1%

ser qulixa hukmetê bûn ûkomen rewşenbirkirna Kurdan û serbesttya wan sazkiribûn. Li Stembolê Qa-dir Koyt bûye nasê şervanên azadkirina Kurdista-nê3çend sala bûyê mamos-tayê kurên Bedirxan Pa-şa.Li mala wtda ew dibenasê nivtsara Ahmedê Xa-nt3 destana wt "Mem û Zi-nê" dixûne û pêşgotinawê bi wt gelek xweş tê3btr û bawertya wetenper-wert û mitletperwertya

ihmedê Xant li dil û aqilê wtda rûniştine .Ew di-be xemxurê milletê xwe ,şêrên xwe derheqa halêmilletê xwe , derheqa paş-ketina wtda nivtstne ; dişêrên xwe de ew derdike-ve meydana rewşenbirkirina millet 3meydana şerê azadkirina millet ji bindestê şêx3ptr3axa û be-gên kurd3ji bin destê hukimeten rom û Iranê nt-şan dike 3mtna Ahmedê Xa-nt li millet ştret dike 3

ku ber bi xwendinê he -rin3 li şerên azadkirinaxwe de yekbin3rabert hevşer nekin3bi tifaq şerbikin bo xatirê azadkirinaKurd û Kurdistanê .

Qadir Koyt şêrên xwebi sorant (kurdtya jêrtn)nivtstne . Ez çend şêrênwt bi herfên latin%ya Celadet Bedirxan3bi kurdt-ya jorin li jêrê dinivt-sim3ku xortên me delalwan bixunin û bibin nasêbtr û bawertya Qadir Ko-yt -şatrê Kurdayt navdarû peyrev û peykettyê Ah-medê Xa.nt.

prOf. dr. QANATE KURDO

Sermiyanê Beşa Kurdîya Instttûta Rojhe -latnastya AkademtyaZanisttyan a Yekttt-ya Sovyettyê .

her kurd e li na\t hmU millet

*

*

*

mm**

RîEs

YeNe

r Kurd e li nav hemû milletbehr e ji xwendin û kitabetgane ji tercima zmanî ,

rarê kitêbê xelqê dizanî.kser alim mezin Q çûk,xwendine qet du herfê kurdî

ÇJstadê xetên ji van herseyan e,Wek kund zmanê xwe nizane,Bo çi kifr e bi zmanê xwe nusîn?Milletê bê kitêb û bê nûsîn,yeyrî Kurdan tune li rû zemîn.Tu were hînî fen be,çi tê li wîGawûr e.Hind e.yaxGt cihû ye .

ye

22

şör Q qeUifi f'trîk in\)l vê esra dirîxda,Sûrê min qelemtraş e,U kalanê min qelemdank e.

riesinê sar bi fû nerm nabe,Bi tirane hemam germ nabe;

Eger karekî nekin li vê navê bi zG,Tuyê wextekî bibînî welat ji dest çû

IVIerg Q jin wek sîber Q tav in,Awa baqî bimînin,her bi tav in.

Q,imkî çi li dara dinê ye ,Tê G diçe,hemû wek ba ye .

Sed şahanşa Q padşa mirdin,Seyr ke kurdê me her kurd in.

iier ji cafî heta bi goranî,jiesreta min her ew e li dinê de,Hacî wê bimre,nagîje dewra wan de .

Cj,-i menşûr Q gire-girê kurdî ,

Çi bi nîzamî Q kitebê hurdî,Saadî heyama xwe ma bG bênanî,Wek min bG gerok Q bê xanî ,

JNika xelk ji hesretê dimirin,Beytên wî bi zêr G zîv dikirin.

Axirê rojekî jî wê bê G ehdî ,

Xefetê bo min bixûnin wekî SaadîQazî,nesîr Q muftîyên nîzam,

Wê têbigihên ta medrese û alimflo nesiheyê zmanê kurdan e,Sêrên min delîl Q b^rhan e.

iotkto*ke,2Î2er

Hvezî zerê kezî zerXulama memikên giroverSerî sor e binî zerMîna berfa newalaSîha zinara li serTu j i govendê were derTe ramûsim car din herKezî zerê lewendîZerîyê were dîlanêGewrê were govendêSing doşek balîv zendê

Kezî zerê min sisê neHer sê delalîya dê neYek min dudo xelkê neMin û bira devgirtîSê gul tê da bişkivîÇibkim dosta dergistîEsil dosta qîzî neMîna şekir şêrîn eMîna gula bi bîn eMîna agir bi tîn eLo erdiko beyaroMin lê çandî xiyaroÇibkim dosta bi yaro

berhevkiriye:ROGER LESCOT

fyjfw->l/? _>Sersala Kurdan3 cegna biharê

NEWRÛZ tsal bi dtlan û şahtyênrengtn li gelek altyên Kurdis-tanê û li hin bajarên Ewrûpayêhate ptroz kirin.

AZADÎ Newrûza xwendevanênxwe piroz dike û wekt diyartyasala nû helbesteke Ehmedê XANISEYRANA SERSAL Û GESTÊ pêşkêştwan dike .

ewra

Dîsan kMeb înîŞehrî Q

Ba j ar GTeşbîhSef sefRef refHindekHindekHindekHindek

f elekê j io nima j i1 i wê ade

spehîyankelat G

ni j diyandimeş înedixweş înbi peyab i s iwabi tebabi heva

bext î f ernû ve New

mibarcare

bercerdaG deş

te

xanîûkûh

e seyr u gerî çûne hrî çûne ryî Q bi kelî G b i we

uzro z

ekkdann

tanş tanaxan

axan

sr e thdet

£ abune ve xanLm Q xewatûnWan jî tejî gul kirin besatînHûran kire meskenê xwe cen-netBê perde G bê melal Q mîn-netDGşîze G duxter G rewalanPakîze izar Q zilf G xalanSewdakerî eşq bGn di bazarHem bayiê hisn G hem xerîdarSersalî Q bakîr Q rewalanSedsalî ciwan G pîr G kalan

eW^ *<W23

şör Q qeUifi f'trîk in\)l vê esra dirîxda,Sûrê min qelemtraş e,U kalanê min qelemdank e.

riesinê sar bi fû nerm nabe,Bi tirane hemam germ nabe;

Eger karekî nekin li vê navê bi zG,Tuyê wextekî bibînî welat ji dest çû

IVIerg Q jin wek sîber Q tav in,Awa baqî bimînin,her bi tav in.

Q,imkî çi li dara dinê ye ,Tê G diçe,hemû wek ba ye .

Sed şahanşa Q padşa mirdin,Seyr ke kurdê me her kurd in.

iier ji cafî heta bi goranî,jiesreta min her ew e li dinê de,Hacî wê bimre,nagîje dewra wan de .

Cj,-i menşûr Q gire-girê kurdî ,

Çi bi nîzamî Q kitebê hurdî,Saadî heyama xwe ma bG bênanî,Wek min bG gerok Q bê xanî ,

JNika xelk ji hesretê dimirin,Beytên wî bi zêr G zîv dikirin.

Axirê rojekî jî wê bê G ehdî ,

Xefetê bo min bixûnin wekî SaadîQazî,nesîr Q muftîyên nîzam,

Wê têbigihên ta medrese û alimflo nesiheyê zmanê kurdan e,Sêrên min delîl Q b^rhan e.

iotkto*ke,2Î2er

Hvezî zerê kezî zerXulama memikên giroverSerî sor e binî zerMîna berfa newalaSîha zinara li serTu j i govendê were derTe ramûsim car din herKezî zerê lewendîZerîyê were dîlanêGewrê were govendêSing doşek balîv zendê

Kezî zerê min sisê neHer sê delalîya dê neYek min dudo xelkê neMin û bira devgirtîSê gul tê da bişkivîÇibkim dosta dergistîEsil dosta qîzî neMîna şekir şêrîn eMîna gula bi bîn eMîna agir bi tîn eLo erdiko beyaroMin lê çandî xiyaroÇibkim dosta bi yaro

berhevkiriye:ROGER LESCOT

fyjfw->l/? _>Sersala Kurdan3 cegna biharê

NEWRÛZ tsal bi dtlan û şahtyênrengtn li gelek altyên Kurdis-tanê û li hin bajarên Ewrûpayêhate ptroz kirin.

AZADÎ Newrûza xwendevanênxwe piroz dike û wekt diyartyasala nû helbesteke Ehmedê XANISEYRANA SERSAL Û GESTÊ pêşkêştwan dike .

ewra

Dîsan kMeb înîŞehrî Q

Ba j ar GTeşbîhSef sefRef refHindekHindekHindekHindek

f elekê j io nima j i1 i wê ade

spehîyankelat G

ni j diyandimeş înedixweş înbi peyab i s iwabi tebabi heva

bext î f ernû ve New

mibarcare

bercerdaG deş

te

xanîûkûh

e seyr u gerî çûne hrî çûne ryî Q bi kelî G b i we

uzro z

ekkdann

tanş tanaxan

axan

sr e thdet

£ abune ve xanLm Q xewatûnWan jî tejî gul kirin besatînHûran kire meskenê xwe cen-netBê perde G bê melal Q mîn-netDGşîze G duxter G rewalanPakîze izar Q zilf G xalanSewdakerî eşq bGn di bazarHem bayiê hisn G hem xerîdarSersalî Q bakîr Q rewalanSedsalî ciwan G pîr G kalan

eW^ *<W23

h ie>oki wi

i

|%ala par ber dûr d î t inoka ( têlevÎBÎona) komara Ermenîs t anê ,komeke stran G reqasa kurdîpêşda hat.Ev kom bi teklîfki-rin çû bajarê Lenîngradê, tevîcejna Kurdayê Newrozê bG, berxwendekar Q mamostayên çend zanîngehên vî bajarî pêşda hatEv koma bi serokatiya sazbendê*kurdî nav G deng Xelîlê EVDILEçendik-çend cara tevî olîmpîa-daêd komarê bû.Ewê wan olîmpîadada jî ser ket G bi pesinnemapêşkeşêd mayîn hate rewakirinê .

Endamêd komê gişkgundekî ne.Ewana cilêawaz-awaz li xwe kirîşeng G çeleng stran Gkurdî nîşanî gelêd brayêdyîn dikin.

Isal rêdaksîya (nvîsekarî-ya) radîo kurdî gelek stranêdvê komê ser qeytanê nivîsîne G

di belavkirinêd xwe de elan dikin,cîhan Q alem d ib ihên . Ser e-kê vê komê Xelîlê Evdile ye .

Çend gotin derheqa wî da:

Ktlîtt eMiteSala 194 1 ê bû,denia mala Ey

dile Abdile dengê tifalekî ku-rîn hat.Dê Q bavê tifal şikir-bGna xwe anîn,wekî warê wanşîn bû Q navê wî danîn Xelîl.

brecîêdkurdîyê

b i qe -reqasêd

ma-

Hela Jelîl pêçezîyake giran hamala wan bavê wser heqîya xweka ke te s t uyê* dAbas . Kawê xeml adanî , c i lê hi znêkirin.Him der xlê . Nenihêr î wêsala şer bQ , wel1 ay î bû , 1 ê ewêmî xweyî kirin,

kêdat e sî -EQ toayik

xwe

Cfîebi tyekêatdazarêf ira

bû d emer nevd i leqê sê za wî -ya bûkanê ) 1 iî him j, wekîxel ayî

d xwe gxi s t in

a qef erê

çQaro-Kawanîyê

xwe

î mawan

ce-

ulkî

c~~Jia x e ye 1 1 1 lwa dibêjin xêrji hev cihê dikjeke gazî kur kxwe vekir , b i lGrgot :

-Han 1 ao , vêva pêşkêşa bavêkete ber mirinêda min,wekî tume te.Bavê tê bde bû.Bira xwedva bide t e .

dî me z in bû , ça-Q şe r êd c îhanêirin.diya wî roir,derê qutijaek jê derxist û

bilûrê hilde,e-te ye . Gava ew

, ewî ev bilGramezi-n bGyî bidiilGrvanekî erheê zêna kal Q ba

Sal derbaz bûn.Xelîlê piçûkheval Q hogirara diçû ber ber-xa.Ew qanix bG.tilî û pêçîyêvê meya,bilûr Q zirnê jî diqe-filand.gava ku guh dida lêxis-tina kûr.ew pêra firnax dibG ,

lê tu cara neta wêra derbaz nedibûjWekî ew here ber radîoyêlêxe G cîhan tev dengê zirnawî bibihê Q pê zendegirtî bimîne .

24

h ie>oki wi

i

|%ala par ber dûr d î t inoka ( têlevÎBÎona) komara Ermenîs t anê ,komeke stran G reqasa kurdîpêşda hat.Ev kom bi teklîfki-rin çû bajarê Lenîngradê, tevîcejna Kurdayê Newrozê bG, berxwendekar Q mamostayên çend zanîngehên vî bajarî pêşda hatEv koma bi serokatiya sazbendê*kurdî nav G deng Xelîlê EVDILEçendik-çend cara tevî olîmpîa-daêd komarê bû.Ewê wan olîmpîadada jî ser ket G bi pesinnemapêşkeşêd mayîn hate rewakirinê .

Endamêd komê gişkgundekî ne.Ewana cilêawaz-awaz li xwe kirîşeng G çeleng stran Gkurdî nîşanî gelêd brayêdyîn dikin.

Isal rêdaksîya (nvîsekarî-ya) radîo kurdî gelek stranêdvê komê ser qeytanê nivîsîne G

di belavkirinêd xwe de elan dikin,cîhan Q alem d ib ihên . Ser e-kê vê komê Xelîlê Evdile ye .

Çend gotin derheqa wî da:

Ktlîtt eMiteSala 194 1 ê bû,denia mala Ey

dile Abdile dengê tifalekî ku-rîn hat.Dê Q bavê tifal şikir-bGna xwe anîn,wekî warê wanşîn bû Q navê wî danîn Xelîl.

brecîêdkurdîyê

b i qe -reqasêd

ma-

Hela Jelîl pêçezîyake giran hamala wan bavê wser heqîya xweka ke te s t uyê* dAbas . Kawê xeml adanî , c i lê hi znêkirin.Him der xlê . Nenihêr î wêsala şer bQ , wel1 ay î bû , 1 ê ewêmî xweyî kirin,

kêdat e sî -EQ toayik

xwe

Cfîebi tyekêatdazarêf ira

bû d emer nevd i leqê sê za wî -ya bûkanê ) 1 iî him j, wekîxel ayî

d xwe gxi s t in

a qef erê

çQaro-Kawanîyê

xwe

î mawan

ce-

ulkî

c~~Jia x e ye 1 1 1 lwa dibêjin xêrji hev cihê dikjeke gazî kur kxwe vekir , b i lGrgot :

-Han 1 ao , vêva pêşkêşa bavêkete ber mirinêda min,wekî tume te.Bavê tê bde bû.Bira xwedva bide t e .

dî me z in bû , ça-Q şe r êd c îhanêirin.diya wî roir,derê qutijaek jê derxist û

bilûrê hilde,e-te ye . Gava ew

, ewî ev bilGramezi-n bGyî bidiilGrvanekî erheê zêna kal Q ba

Sal derbaz bûn.Xelîlê piçûkheval Q hogirara diçû ber ber-xa.Ew qanix bG.tilî û pêçîyêvê meya,bilûr Q zirnê jî diqe-filand.gava ku guh dida lêxis-tina kûr.ew pêra firnax dibG ,

lê tu cara neta wêra derbaz nedibûjWekî ew here ber radîoyêlêxe G cîhan tev dengê zirnawî bibihê Q pê zendegirtî bimîne .

24

V̂V.elLl herro ber radio kurdirGd ini ş t , deng G awazê stranêkurdî serê wîda rûdinişt, jêradibû xwîn G qinêt.Rojekî jî e-wî riya nvîsekarîya radîo Erî-vanêye Kurdî gir t . Nvî sekar î wîserçawa G ser sera qebGl kir.Ewî tevî dengbêja meya,fîqê Gzirnê dixist.Ewî pir ser xwed ixeb i t î , d içG dewata,şaya dixemi 1 and , mirazê bûk û zavê digi-hande hev.Çawa dibêjin "ew bG~bû gula govenda".Ewî gelek mi-qam bixwe s êwi rand . Ge lê Kurd îdî wî nas dikin çawa sazbendî-zan. Gelek miqamêd wî çawa sê-lik li Yekîtîya Sovyetî G liFransayê da alîyê "Azadî" daderket ine . Gelê Kurdê 20 milyo-nî bi ewledê xwe yê jêhatî vaserbilind bG.

tnAfOtteye (îf

f~«>H

wl p l r

dGr Q cewawindabGnê1 e gend miya Iraqê GG 1 êd ixe . Nwî d i f ondxweykir inênîne ser sd i s t ir e .

miqamêd kurdî , kuhirêd gelê mene , jixel azki r . Xe 1 î lê Evdiqam wisa jî ji radîo

îr anê b ihî s t ineiha wekî 70 miqamêda radîoyêda tene.Ewî gelek miqam da-tranêd ku koma wî

k̂ona stran u reqasa kurdiku Xelîlê Evdile serokatîyê 1 êdike,wê zûtireke li bajarêMos-

kova tevî cejna gelê Kurd "New-roz" bibe.

Em sazbendê zane,marîfet ûjêhatî ra açixîyêd pir mezindixwazin di dereca pêşveçGn ûgulvedana sazbendîya kurdîyadewl emend da .

Berpirsiyar û serekêRadtoya Ertvanê ya Kurdt

*********************************************«*********************

***

*****«*

««««*«***

"\

QUMttQumrîkê ez gune meŞivanê bavê te meAşiqê bejna te meEvdalê çavê te meGorîya serê te meDe yar yar yar,De yar yar yarBê te xewka min nayê

Qumrîkê ser bi zêr eDelalê ser bi zêr eSîng dergehê bajêr eQumrîkê nadim mêr eDelalê nadim mêr eDe yar yar yar,De yar yar yarBê te sebra min nayê

Qumrîkê ez romî meNav bexçeya fendî meKumsorê efendî meHeyran çavê reşbelekEşqê xortê cendî meHeyran enîya bi deqendîEşqê lawikê kêfçî meDe yar yar yar,De yar yar yarBê te xewka min nayê

Qumrîk sêva l'dikanaKevoka serê daraXatûna li ser banaKetê mista nizanaXera kiri bû diranaDe yar yar yar,De yar yar yarBê te sebra min nayê

Qumrîkê b'zer helandîKurik keçik revandîSerî li birê gerandîÇavê neyara rijandîDeşt û zozan gerandîDe yar yar yar,De yar yar yarBê te xewka min nayê

berhevkiriye:

ROGER LESCOT

25

V̂V.elLl herro ber radio kurdirGd ini ş t , deng G awazê stranêkurdî serê wîda rûdinişt, jêradibû xwîn G qinêt.Rojekî jî e-wî riya nvîsekarîya radîo Erî-vanêye Kurdî gir t . Nvî sekar î wîserçawa G ser sera qebGl kir.Ewî tevî dengbêja meya,fîqê Gzirnê dixist.Ewî pir ser xwed ixeb i t î , d içG dewata,şaya dixemi 1 and , mirazê bûk û zavê digi-hande hev.Çawa dibêjin "ew bG~bû gula govenda".Ewî gelek mi-qam bixwe s êwi rand . Ge lê Kurd îdî wî nas dikin çawa sazbendî-zan. Gelek miqamêd wî çawa sê-lik li Yekîtîya Sovyetî G liFransayê da alîyê "Azadî" daderket ine . Gelê Kurdê 20 milyo-nî bi ewledê xwe yê jêhatî vaserbilind bG.

tnAfOtteye (îf

f~«>H

wl p l r

dGr Q cewawindabGnê1 e gend miya Iraqê GG 1 êd ixe . Nwî d i f ondxweykir inênîne ser sd i s t ir e .

miqamêd kurdî , kuhirêd gelê mene , jixel azki r . Xe 1 î lê Evdiqam wisa jî ji radîo

îr anê b ihî s t ineiha wekî 70 miqamêda radîoyêda tene.Ewî gelek miqam da-tranêd ku koma wî

k̂ona stran u reqasa kurdiku Xelîlê Evdile serokatîyê 1 êdike,wê zûtireke li bajarêMos-

kova tevî cejna gelê Kurd "New-roz" bibe.

Em sazbendê zane,marîfet ûjêhatî ra açixîyêd pir mezindixwazin di dereca pêşveçGn ûgulvedana sazbendîya kurdîyadewl emend da .

Berpirsiyar û serekêRadtoya Ertvanê ya Kurdt

*********************************************«*********************

***

*****«*

««««*«***

"\

QUMttQumrîkê ez gune meŞivanê bavê te meAşiqê bejna te meEvdalê çavê te meGorîya serê te meDe yar yar yar,De yar yar yarBê te xewka min nayê

Qumrîkê ser bi zêr eDelalê ser bi zêr eSîng dergehê bajêr eQumrîkê nadim mêr eDelalê nadim mêr eDe yar yar yar,De yar yar yarBê te sebra min nayê

Qumrîkê ez romî meNav bexçeya fendî meKumsorê efendî meHeyran çavê reşbelekEşqê xortê cendî meHeyran enîya bi deqendîEşqê lawikê kêfçî meDe yar yar yar,De yar yar yarBê te xewka min nayê

Qumrîk sêva l'dikanaKevoka serê daraXatûna li ser banaKetê mista nizanaXera kiri bû diranaDe yar yar yar,De yar yar yarBê te sebra min nayê

Qumrîkê b'zer helandîKurik keçik revandîSerî li birê gerandîÇavê neyara rijandîDeşt û zozan gerandîDe yar yar yar,De yar yar yarBê te xewka min nayê

berhevkiriye:

ROGER LESCOT

25

Xwendevanên delal,Nvîsekarîya Azadî-

yê j i Kurdên li çaralîyên dinê belavbu-yî nameyan distîne.Çapkirina hemîyan rejmara rûpelên medest nade.Emê her carê çençjan di wan de-rînin.U ne tenê yênku pesindar in.

1 ° Hun zman haqaspaqij dikin,wekî hi-ne gotinê we nayênefemkirinê,wê gele-kî pak be ku hun serzaranê cimaetê binvîsînin .

ErîvanRêdaksîya (nvîse-

karîya) me yê radîo-êye xeberdanêd kurdîji şuxulê weyî kêrhatî gelekî razî ye .

Em her tim bêse -bir çavnihêrîya hej-marêd kovara we yadelal in,çimkî em j iwê gelek tistî pê dihêsin ser milletêKurd,ewledê weye kêrhatî da.

Kovara we ya marksîstîyêye tek tenêye ku li xerîcê zma-nê kurdî tê çapkiri-nê.We gelekî rast bijartîye riya kovaraxwe,cimaeta kurd tektenê bi riya marksîstîyê,lenînîyê dikarebighîje mirazê xwe,azayê Q serbestîyê.

Em gelekî şa ne ,wekî her hejmarekekovara we de gilîgo-tin ser Kurdên Sovê-tîyê ,pêşketina wanda heye.Eva tiştekîlazim e,wekî birêdmeyê kurdê welatê dereke jî pê bizanibinku gihîştine heqêxwe,çawa pêşda çûne.Niha çend şêwrê mewera,herge lazim eqebûlkin,herge ne laz im e , ew jî şuxulêwe ye .

ak be,wekîîn "Kovararksîstî"yaara Mark -Kurdîyê" .

dibe parajî hebe.xwe kutaserbilin-

şîyê dixwa

vêd şêrîn

(MÇM MÛRilDOV

2° Wê phun binvîsKurdaye Manê jî "Kovsîstîyêye

3° Pakf olklorîyêEz gilîyêdikim, weradayê û xwezim.

Bi sila

XELÎLÎ

Serek û Berpir-sîyarê Radîo E-rîvanê Kurdî

Innsburck(Awistirye)Welatparêzên delal ,

brayên hê j a û jêha-tî . . .

Kovarên we ên weji Fransê ji min raşandibûn hatin gîhandestê min.Pêşîya he-mî tiştî,ez pîrozba-rê we heval û hogi-rên koçer im.Bi dil-germî û serbilind wegişan ji bona vê xe-bata we a bêhempa ûgiranbiha pîrpz di-kim.

Ma gelo ji navê"AZADÎ" xweştir jibona me Kurdan li rûyê erdê çi heye?. Bîrastî navê kovara wean bi gotineka dinkovara me zehf rindQ xweş e.Paşê merov

tê de (di kovara mede) tiştên zehf zehfrind Q kêrhatî dibîne. Bi kurtî j i "Ha-war" pêve,hetanî ni-ha di nav me xortênKurd de j i alîyê wê-jeyî (edebî) de tiş-tekî wisa hêja pêknehatî ye .

Ji ber vê yekê,pîroz pêwist e.

Gotin ne hewce yeku hewcetîya me la-wên Kurd hînbûna zmanê me ê zikmakî he-ye . Ev jî bi kovarawe bi gengazî(bi re-hetî) tê hîn bûn. Dibabetî(warê) zmanê mede,gelek xwenda Q zanayên me ên heta ni-ha li welatên biyanîdixwendin Q bûne pisporên zmanan, zehfhindik kar ji alîyêwan hatîye kirin. Anbi gotineka din zmannasên me ên Kurd, bitenê xwe bi zmanênbiyanî re mijûl kirine.Lê çi mixabe kuqet guhnedane zmanêxwe ê zikmakî ( bilîCeladet û Kamûran Bedirxan) . Ji ber vê yekê ev karê ku wêdaye ser milê xwe karekî zehf pêşdatir ûdivyayî (elzem)ye.Serê min bi xebata wibilind bû .

Ji bona roznama(teqwîma) we a delalez spas li ser xwedeyn dihesibînim. Taniha min xelateka(diyarîyeka) wisa j i tûkesî hilnedaye. ZehF

26

Xwendevanên delal,Nvîsekarîya Azadî-

yê j i Kurdên li çaralîyên dinê belavbu-yî nameyan distîne.Çapkirina hemîyan rejmara rûpelên medest nade.Emê her carê çençjan di wan de-rînin.U ne tenê yênku pesindar in.

1 ° Hun zman haqaspaqij dikin,wekî hi-ne gotinê we nayênefemkirinê,wê gele-kî pak be ku hun serzaranê cimaetê binvîsînin .

ErîvanRêdaksîya (nvîse-

karîya) me yê radîo-êye xeberdanêd kurdîji şuxulê weyî kêrhatî gelekî razî ye .

Em her tim bêse -bir çavnihêrîya hej-marêd kovara we yadelal in,çimkî em j iwê gelek tistî pê dihêsin ser milletêKurd,ewledê weye kêrhatî da.

Kovara we ya marksîstîyêye tek tenêye ku li xerîcê zma-nê kurdî tê çapkiri-nê.We gelekî rast bijartîye riya kovaraxwe,cimaeta kurd tektenê bi riya marksîstîyê,lenînîyê dikarebighîje mirazê xwe,azayê Q serbestîyê.

Em gelekî şa ne ,wekî her hejmarekekovara we de gilîgo-tin ser Kurdên Sovê-tîyê ,pêşketina wanda heye.Eva tiştekîlazim e,wekî birêdmeyê kurdê welatê dereke jî pê bizanibinku gihîştine heqêxwe,çawa pêşda çûne.Niha çend şêwrê mewera,herge lazim eqebûlkin,herge ne laz im e , ew jî şuxulêwe ye .

ak be,wekîîn "Kovararksîstî"yaara Mark -Kurdîyê" .

dibe parajî hebe.xwe kutaserbilin-

şîyê dixwa

vêd şêrîn

(MÇM MÛRilDOV

2° Wê phun binvîsKurdaye Manê jî "Kovsîstîyêye

3° Pakf olklorîyêEz gilîyêdikim, weradayê û xwezim.

Bi sila

XELÎLÎ

Serek û Berpir-sîyarê Radîo E-rîvanê Kurdî

Innsburck(Awistirye)Welatparêzên delal ,

brayên hê j a û jêha-tî . . .

Kovarên we ên weji Fransê ji min raşandibûn hatin gîhandestê min.Pêşîya he-mî tiştî,ez pîrozba-rê we heval û hogi-rên koçer im.Bi dil-germî û serbilind wegişan ji bona vê xe-bata we a bêhempa ûgiranbiha pîrpz di-kim.

Ma gelo ji navê"AZADÎ" xweştir jibona me Kurdan li rûyê erdê çi heye?. Bîrastî navê kovara wean bi gotineka dinkovara me zehf rindQ xweş e.Paşê merov

tê de (di kovara mede) tiştên zehf zehfrind Q kêrhatî dibîne. Bi kurtî j i "Ha-war" pêve,hetanî ni-ha di nav me xortênKurd de j i alîyê wê-jeyî (edebî) de tiş-tekî wisa hêja pêknehatî ye .

Ji ber vê yekê,pîroz pêwist e.

Gotin ne hewce yeku hewcetîya me la-wên Kurd hînbûna zmanê me ê zikmakî he-ye . Ev jî bi kovarawe bi gengazî(bi re-hetî) tê hîn bûn. Dibabetî(warê) zmanê mede,gelek xwenda Q zanayên me ên heta ni-ha li welatên biyanîdixwendin Q bûne pisporên zmanan, zehfhindik kar ji alîyêwan hatîye kirin. Anbi gotineka din zmannasên me ên Kurd, bitenê xwe bi zmanênbiyanî re mijûl kirine.Lê çi mixabe kuqet guhnedane zmanêxwe ê zikmakî ( bilîCeladet û Kamûran Bedirxan) . Ji ber vê yekê ev karê ku wêdaye ser milê xwe karekî zehf pêşdatir ûdivyayî (elzem)ye.Serê min bi xebata wibilind bû .

Ji bona roznama(teqwîma) we a delalez spas li ser xwedeyn dihesibînim. Taniha min xelateka(diyarîyeka) wisa j i tûkesî hilnedaye. ZehF

26

pisporî û zana hati-ye pêkanîn . Pîroz . . .

Dawî silavên xweên bratî pêşkeşî wehemû welatîyan di-kim,serdarî û serfi-razîya we daxwaza dilê min e.

Sl'DDJK UNUS

Erîvan

Hevalên DelalMin jimara kovara

Azadî ya sisîya wer-girt.Çaw<a min reşbe-leka berî vêda nivîsîbû evê kovarê em gelekî dilşa kirin,me vêkovarê de gelek xwas-tinê xwe dît.

Lê jiber ku em dix-wazin ev kovar hê zorbe,hê baş be û pêşvehere min dixwast çendf ikrê xwe j ibo hersêj imarê pêşîn bigota.

Gelekî baş e wekîrûpelê kovarê pirsêbizava Kurda yê nete-wî-azadîxwazîyê tênelênihêrandinê .Belêzor pewist e wekî wanpirsa bi Marksîstî a-nalîz bikin,wekî dî-rok me re bibe ders ,

em jê hîn bibin.Gere-kî çavê gundî û karkerê Kurd,pêşmergê KurJ

vekin,wnin doswan,wekro j î dperestabûr jûwakî gelebawerîylê xwase tistê

an re bê j in kît û dijminêî YNK û PDK î-i destê kevne-,derebega ûzîyê de nin,wek cara bîr ûa wana sîyasî,tina nefsa wan

wanê girîng.

Lê gelo bizava netewekî bindest dikare bitemamîjgiştî xeletîbe,paşverû be. BizavaKurdê Iraqê 14 salade her tişt nî bû,we-kî bi destê CIA,IranêIsraîlê û hêzêd cîha-nê yên paşverû bû.We-kî em tenê xeletî ûşaşîyê wê bizavê bê-j in emê arîkarîyê bi-dine dijminê wê , emêBaasîsta re bê j in we-kî we rast kir ew bi-zava hincirand.

Loma jî tevî şaşîyaem gerekê dem û eta-pê wê bizavê pêşverûû baş jî bidinê kivşê.

Tosinê ReşîdHelbestvan û Rogna-mevanê Kurd

Rexne û xwe-rexneJi Xwendevanên Aza

dîyê reDi hejmarên me

yên borî de hin şaşî,kêmasî û xeletî çê-bQn û xwendina hinbendan dijwar kirin.Ev di cîhkî de ji kê,masîya persone.û îmkanên me,yên tek-^,nîk

e .

Berebe-re nvîskarî-

ya Azadîyê dinavxebatê de bipije,xwebigihîne Q her hej -mar ji yên berê be-dewtir û kêmxelettirbe.Bi hindikî ev hê-vîya me ye .

* Hin heval liser zman j i me gazi-nan dikin,zmanê kovarê giran dibînin. Ledivê ku em têxin bî-ra xwe hînbûn û bi-karanîna her zmanekîxebat û serêşan dix-waze.Tenê bi zmanêli malê ji dayika

xwe hînbûyî meriv nikare bend û pirtûkaiibinivîsîne ,wergerîne.Gelo tenê bi tirkîya

1 kuçe hmbuyi kesiku zman Q wêjeya tirkî nexwendibe dikarepirtûkên tirkî biserbestî ji hev der-xe? Jibo ku herkestêbigihê zmanekî rengîn û dewlemend jarû belengaz kirin,rû-çikandin nabe. Serêçandî enîyeke serekeye di şerê rizgarî -xwazê gelekî de.

Lê dîsa,heta jime tê em guh didêrinrexne û şîretên hevalan û dixwazin têda-yî ya kovara xwe bi-edilînin.

* Em neteweyekîji bîst mîlyonî bê-tir in lê hê li ri-yê erdê li ciyekîçapxanekî me yî piçQkî bi serê xwe

J1ye

tune

hê,xeynî Aza-

î ' yê tu kovareka meya tenê bi kurdî nvîsî dernakeve. Azadîji ber kêmasîya îmkanan hê j i kemalê dûre . Em hêvîdar in kuhunê li me negirin ûku ewê her yek jixwe di tenga xwe dexwe bide ber xebatê,destê arîkarîyê, yêhogirîya şoreşgerîbide me.Her wekî Seydayê Xanî dibêje:

" Ev name eger xi-rab e,ger qenc

Kesayê digel wê,min du sed renc

Ev tifle eger nenazenîn e

Nûbar e bi min qewî şêrîn e "

27

pisporî û zana hati-ye pêkanîn . Pîroz . . .

Dawî silavên xweên bratî pêşkeşî wehemû welatîyan di-kim,serdarî û serfi-razîya we daxwaza dilê min e.

Sl'DDJK UNUS

Erîvan

Hevalên DelalMin jimara kovara

Azadî ya sisîya wer-girt.Çaw<a min reşbe-leka berî vêda nivîsîbû evê kovarê em gelekî dilşa kirin,me vêkovarê de gelek xwas-tinê xwe dît.

Lê jiber ku em dix-wazin ev kovar hê zorbe,hê baş be û pêşvehere min dixwast çendf ikrê xwe j ibo hersêj imarê pêşîn bigota.

Gelekî baş e wekîrûpelê kovarê pirsêbizava Kurda yê nete-wî-azadîxwazîyê tênelênihêrandinê .Belêzor pewist e wekî wanpirsa bi Marksîstî a-nalîz bikin,wekî dî-rok me re bibe ders ,

em jê hîn bibin.Gere-kî çavê gundî û karkerê Kurd,pêşmergê KurJ

vekin,wnin doswan,wekro j î dperestabûr jûwakî gelebawerîylê xwase tistê

an re bê j in kît û dijminêî YNK û PDK î-i destê kevne-,derebega ûzîyê de nin,wek cara bîr ûa wana sîyasî,tina nefsa wan

wanê girîng.

Lê gelo bizava netewekî bindest dikare bitemamîjgiştî xeletîbe,paşverû be. BizavaKurdê Iraqê 14 salade her tişt nî bû,we-kî bi destê CIA,IranêIsraîlê û hêzêd cîha-nê yên paşverû bû.We-kî em tenê xeletî ûşaşîyê wê bizavê bê-j in emê arîkarîyê bi-dine dijminê wê , emêBaasîsta re bê j in we-kî we rast kir ew bi-zava hincirand.

Loma jî tevî şaşîyaem gerekê dem û eta-pê wê bizavê pêşverûû baş jî bidinê kivşê.

Tosinê ReşîdHelbestvan û Rogna-mevanê Kurd

Rexne û xwe-rexneJi Xwendevanên Aza

dîyê reDi hejmarên me

yên borî de hin şaşî,kêmasî û xeletî çê-bQn û xwendina hinbendan dijwar kirin.Ev di cîhkî de ji kê,masîya persone.û îmkanên me,yên tek-^,nîk

e .

Berebe-re nvîskarî-

ya Azadîyê dinavxebatê de bipije,xwebigihîne Q her hej -mar ji yên berê be-dewtir û kêmxelettirbe.Bi hindikî ev hê-vîya me ye .

* Hin heval liser zman j i me gazi-nan dikin,zmanê kovarê giran dibînin. Ledivê ku em têxin bî-ra xwe hînbûn û bi-karanîna her zmanekîxebat û serêşan dix-waze.Tenê bi zmanêli malê ji dayika

xwe hînbûyî meriv nikare bend û pirtûkaiibinivîsîne ,wergerîne.Gelo tenê bi tirkîya

1 kuçe hmbuyi kesiku zman Q wêjeya tirkî nexwendibe dikarepirtûkên tirkî biserbestî ji hev der-xe? Jibo ku herkestêbigihê zmanekî rengîn û dewlemend jarû belengaz kirin,rû-çikandin nabe. Serêçandî enîyeke serekeye di şerê rizgarî -xwazê gelekî de.

Lê dîsa,heta jime tê em guh didêrinrexne û şîretên hevalan û dixwazin têda-yî ya kovara xwe bi-edilînin.

* Em neteweyekîji bîst mîlyonî bê-tir in lê hê li ri-yê erdê li ciyekîçapxanekî me yî piçQkî bi serê xwe

J1ye

tune

hê,xeynî Aza-

î ' yê tu kovareka meya tenê bi kurdî nvîsî dernakeve. Azadîji ber kêmasîya îmkanan hê j i kemalê dûre . Em hêvîdar in kuhunê li me negirin ûku ewê her yek jixwe di tenga xwe dexwe bide ber xebatê,destê arîkarîyê, yêhogirîya şoreşgerîbide me.Her wekî Seydayê Xanî dibêje:

" Ev name eger xi-rab e,ger qenc

Kesayê digel wê,min du sed renc

Ev tifle eger nenazenîn e

Nûbar e bi min qewî şêrîn e "

27

ZMAN

(t) direniş ; ( f) rêsis

debAenao&aborî: (t) ekonomi; ( f) êconomieafirandin: (t)yaratmak; (f)crêeralan: (t)yanki; (f)êohoalîgir : (t) taraftar; (f)partisanango : (t)yant; (f)c 'est d direarizî : (t)özel; ( f)privê 3particulieraşîtî: (t)bar%ş ; ( f)paixaverû: (t)kavram; ( f) conceptionazîn: (t)yöntem; ( f) mêthodebazirganî : (t) tioaret; ( f) commerceberxwedan :

tancebihuşt : (t) cennet; (f)paradisbingeh: (t)ilke; (f)principeboran: ( t)bunal%m; (f)crisecivak: (t)toplum; (f)sociêtêçap: (t)bas%m; (f)presseçapxane: (t)matbaa; (f) imprime-rieçîn: (t)s%n%f; (f)classedane : (t)veri; (f)donnêedanûstan: (f)mubadele; (f)êchan-gedaxuyanî : (t)manifesto; (f)mani-festedema me : (t)milad; (f)notre êrederewnav: (t) takma ad; (f)pseudonymedewsok: (t)yedek: (f) accessoiredijaneyî: (t)tersine; (f)contrairementdirav : (t)para; (f) argent3naiedirûvdayî : (t)benzer; (f)analo -gue 3 simi lairedivîyahî: (t) zorunluluk3gereks%\nim; (f)nêcessitêdîrok: (t)tarih; (f)histoiredojeh: ( t) oehennem; (f)enferebûr: (f)geçim; ( f) subsistanceebûr kirin: (t) geçinmek; (f)sub-sisterenî : (t)cephe; (f)frontfrotişk: (t)eşya; (f)marchandisegef : (t)tehdit; (f)menacegefandin: (t) tehdit etmek; (f)menacer

gerdûn: (t)evren; (f)universgeremol : (f) kargaşal%k; ( f) dêsordre 3 eonfusiongirse: (t)kitle; (f)massegirseyî : (t)kitlesel; ( f)massifhemberî : (t)rekabet; (f)conour-renceherikan: (t)akim; ( f) couranthêsan: (t)kolay; (f)facilehêsandin: (t)kolaylaştirmak; (f)favoriser 3faciliterhilberinî : (t)iiretim; (f) productionhişandin : (t)muhakeme etmek;(f)raisonner

*,çîrok,, s tran ,

bey tên1042 rûkurdî-

li

Des t anef saneqewl G

kurdî ;

pel b iya 1 a tînîMoskva derket

*

KYE<POABKAOP

ZARGÖTTNAK'ITIDA

28

hoy: (t)koşul; ( f) conditionhoyandin : (t) şartland%rmak; (f)conditionnerhwd.(her wekî din) : ( t)vs . ; (f)etc .

jêza: (t)köken; ( f) originej îndar : ( t) canli ; ( f) vivantkarîn: (t)iktidar; (f)pouvoirkevneşopî : (t) geleneksel; ( f) traditionnelkirû: (t)olgu; (f)faitkovar; (t) dergi; (f)revuemengî: (t)ideal; (f)idêalmengîwer : (t)idealist; (f)idêa-listemirovhiz: (t) insanc%l; ^(f)huma-nistemînak: (t)örnek; ( f) exemplename : (t) mektup; ( f) lettrenavneteweyî : (t) ulus lararas% ;(f) international

ZMAN

(t) direniş ; ( f) rêsis

debAenao&aborî: (t) ekonomi; ( f) êconomieafirandin: (t)yaratmak; (f)crêeralan: (t)yanki; (f)êohoalîgir : (t) taraftar; (f)partisanango : (t)yant; (f)c 'est d direarizî : (t)özel; ( f)privê 3particulieraşîtî: (t)bar%ş ; ( f)paixaverû: (t)kavram; ( f) conceptionazîn: (t)yöntem; ( f) mêthodebazirganî : (t) tioaret; ( f) commerceberxwedan :

tancebihuşt : (t) cennet; (f)paradisbingeh: (t)ilke; (f)principeboran: ( t)bunal%m; (f)crisecivak: (t)toplum; (f)sociêtêçap: (t)bas%m; (f)presseçapxane: (t)matbaa; (f) imprime-rieçîn: (t)s%n%f; (f)classedane : (t)veri; (f)donnêedanûstan: (f)mubadele; (f)êchan-gedaxuyanî : (t)manifesto; (f)mani-festedema me : (t)milad; (f)notre êrederewnav: (t) takma ad; (f)pseudonymedewsok: (t)yedek: (f) accessoiredijaneyî: (t)tersine; (f)contrairementdirav : (t)para; (f) argent3naiedirûvdayî : (t)benzer; (f)analo -gue 3 simi lairedivîyahî: (t) zorunluluk3gereks%\nim; (f)nêcessitêdîrok: (t)tarih; (f)histoiredojeh: ( t) oehennem; (f)enferebûr: (f)geçim; ( f) subsistanceebûr kirin: (t) geçinmek; (f)sub-sisterenî : (t)cephe; (f)frontfrotişk: (t)eşya; (f)marchandisegef : (t)tehdit; (f)menacegefandin: (t) tehdit etmek; (f)menacer

gerdûn: (t)evren; (f)universgeremol : (f) kargaşal%k; ( f) dêsordre 3 eonfusiongirse: (t)kitle; (f)massegirseyî : (t)kitlesel; ( f)massifhemberî : (t)rekabet; (f)conour-renceherikan: (t)akim; ( f) couranthêsan: (t)kolay; (f)facilehêsandin: (t)kolaylaştirmak; (f)favoriser 3faciliterhilberinî : (t)iiretim; (f) productionhişandin : (t)muhakeme etmek;(f)raisonner

*,çîrok,, s tran ,

bey tên1042 rûkurdî-

li

Des t anef saneqewl G

kurdî ;

pel b iya 1 a tînîMoskva derket

*

KYE<POABKAOP

ZARGÖTTNAK'ITIDA

28

hoy: (t)koşul; ( f) conditionhoyandin : (t) şartland%rmak; (f)conditionnerhwd.(her wekî din) : ( t)vs . ; (f)etc .

jêza: (t)köken; ( f) originej îndar : ( t) canli ; ( f) vivantkarîn: (t)iktidar; (f)pouvoirkevneşopî : (t) geleneksel; ( f) traditionnelkirû: (t)olgu; (f)faitkovar; (t) dergi; (f)revuemengî: (t)ideal; (f)idêalmengîwer : (t)idealist; (f)idêa-listemirovhiz: (t) insanc%l; ^(f)huma-nistemînak: (t)örnek; ( f) exemplename : (t) mektup; ( f) lettrenavneteweyî : (t) ulus lararas% ;(f) international

nûçegihan: (t)muhabir; (f)corres_pondant ( de presse)netewe : (t)ulus 3millet; (f) na-tionneteweyî: ('t) ulusal 3milli ; (f)ng.tionalneteweperest : (t)milliyetçi; (f)nationalistenîşe: (t)not; (f)notenîştiman: (t)vatan; (f)patrienûçe: (t)haber; (f)nouvelleOl: (t)din; (f)religion

nûjen: (t)modevn; (f)modernenvîsar: (t)yaz%; (f)êcrit3 textenvîskar: (t)yazar; (f)êcrivain

paderserî : (t)paderşaht; (f)pat-riarcatperav: (t)k%y%; (f)rive3bordpeywendî: ('t) ilişki ; ('f) relationrapportpeyweng: (t) alet 3gereç; (f)ins-trumentpêlgerîn: (t) dalgalanma; (f)ftuctuationpêşajo: (t)öncu; (f) avant-gardepêvajo: (t)siireç; (f)processuspirtûk: (t)kitap; (f)livre

raman: (t) diişunce 3 (f)pensêeramandin: (t)duşûnmek; (f)penserrexne: (t)eieşt%ri; (f)critiquerizgarî: (t)kurtutuş; (f) libêra-tionrizgar kirin : (t)kurtarmak; (f)tibêrerrojnamevan: (t)gazeteoi; (f)dournatistesermiyan: (t)başkan; (f)prêsidentserok: (t)şef; (f)cheftevger: (t)hareket; (f)mouvementtêgihîştin: (t) antam; (f)sens3acceptiontixûb: (t)s%n%r; ( f) frontiêrexwendegeh: (t)okut; (f)êcotexwendegeha pêşîn: (t) itkokut ;(f)êcote primairexwendegeha navîn : (t)orta okut;(f)êcote secondairexwendekar: (t) ögrenoi; (f)êtudi-ant 3 exwendevan: (t) okuyucu; (f) tec-teur 3 trice

xwe-rexne: (t) özeteştiri;(f)auto-critique

xweserî : (t) özerktik; (f)autono-mie

** &faM_

Ji salên 1930 anbivirde zmanê Kurdî bitîpên (herfên) latînîtê nvîsandin. Elfabeyalatînî xweş li zmanê me

tê û ewê bêguman bibeya hemî Kurdan.Lê nihajiber sedemên cihêrengpiranîya Kurdên îran ûIraqê tîpên erebî, yênSovyetîstanê jî tîpênrûsî bikartînin . Jibo a-gahdarîya xwendevananva ne ev her sê elfabe.

LattniABCC

>

DEÊF

GHJ1

JKL

M

RÛ8t Erebt Lattnt RÛet ErebtA i* T. * l

B v"* cH *~* <_> jd ^* _ *(. 1

6 tj- <_** t* -~<p or <rH c4J_

W t* ^*^**-'J

^K -i

n jM

N H oO 0 JP TT <*

Q Q öR P jS C ii-*u-*o-S "i <J>

|

7 -- Jp»cU ö *-û yv e -*w w >

Xx L" iy a **±Z 3 «> j* 9

KURDÎ BiXWÎNE, HÎN B.BE, HÎN BiKEL29

nûçegihan: (t)muhabir; (f)corres_pondant ( de presse)netewe : (t)ulus 3millet; (f) na-tionneteweyî: ('t) ulusal 3milli ; (f)ng.tionalneteweperest : (t)milliyetçi; (f)nationalistenîşe: (t)not; (f)notenîştiman: (t)vatan; (f)patrienûçe: (t)haber; (f)nouvelleOl: (t)din; (f)religion

nûjen: (t)modevn; (f)modernenvîsar: (t)yaz%; (f)êcrit3 textenvîskar: (t)yazar; (f)êcrivain

paderserî : (t)paderşaht; (f)pat-riarcatperav: (t)k%y%; (f)rive3bordpeywendî: ('t) ilişki ; ('f) relationrapportpeyweng: (t) alet 3gereç; (f)ins-trumentpêlgerîn: (t) dalgalanma; (f)ftuctuationpêşajo: (t)öncu; (f) avant-gardepêvajo: (t)siireç; (f)processuspirtûk: (t)kitap; (f)livre

raman: (t) diişunce 3 (f)pensêeramandin: (t)duşûnmek; (f)penserrexne: (t)eieşt%ri; (f)critiquerizgarî: (t)kurtutuş; (f) libêra-tionrizgar kirin : (t)kurtarmak; (f)tibêrerrojnamevan: (t)gazeteoi; (f)dournatistesermiyan: (t)başkan; (f)prêsidentserok: (t)şef; (f)cheftevger: (t)hareket; (f)mouvementtêgihîştin: (t) antam; (f)sens3acceptiontixûb: (t)s%n%r; ( f) frontiêrexwendegeh: (t)okut; (f)êcotexwendegeha pêşîn: (t) itkokut ;(f)êcote primairexwendegeha navîn : (t)orta okut;(f)êcote secondairexwendekar: (t) ögrenoi; (f)êtudi-ant 3 exwendevan: (t) okuyucu; (f) tec-teur 3 trice

xwe-rexne: (t) özeteştiri;(f)auto-critique

xweserî : (t) özerktik; (f)autono-mie

** &faM_

Ji salên 1930 anbivirde zmanê Kurdî bitîpên (herfên) latînîtê nvîsandin. Elfabeyalatînî xweş li zmanê me

tê û ewê bêguman bibeya hemî Kurdan.Lê nihajiber sedemên cihêrengpiranîya Kurdên îran ûIraqê tîpên erebî, yênSovyetîstanê jî tîpênrûsî bikartînin . Jibo a-gahdarîya xwendevananva ne ev her sê elfabe.

LattniABCC

>

DEÊF

GHJ1

JKL

M

RÛ8t Erebt Lattnt RÛet ErebtA i* T. * l

B v"* cH *~* <_> jd ^* _ *(. 1

6 tj- <_** t* -~<p or <rH c4J_

W t* ^*^**-'J

^K -i

n jM

N H oO 0 JP TT <*

Q Q öR P jS C ii-*u-*o-S "i <J>

|

7 -- Jp»cU ö *-û yv e -*w w >

Xx L" iy a **±Z 3 «> j* 9

KURDÎ BiXWÎNE, HÎN B.BE, HÎN BiKEL29

%em^ u ji/i<m

*" Ji derketina hejmara 5 a bi virde çapa biyanî de gelek bend derketinxasme li ser bûyerên Kurdistana îranê(şerên Sanandac û Naxadê) ,kêmasîya cîhê me ji tenê binavkirina van rojna-man re jî dest nade.Emê di vî warî dedikaribin çend agahdarîyên kurt û se-reke bidin.

* TF1 ,bernama yeka ya TELEVÎZYONAFRANSAYÊ şeva 4 ê gulan di 21:30 defîlma hevalê me Jean Bertolino li ser"Hişyarbûna Kurdan li îranê" û rojayekşem 8 ê gulanê di 13:15 de roportaja wî ya li ser şerpezeyî û bindestî-ya Kurdan li Iraqê nîşan da.Bi mîlyo-nan kes li van fîlman temaşe kirin ;

balyozxana Iraqê nameyekî protestoyêşand ji berpirsîyarê televîzyonê re:li re j îma wan a pêşverû (!) re nebuhatine kirin ! . . .

X- EUROPEi ,yek ji mestirîn radyo-yên fransizî roja 1 ê gulanê di 13:20an de bi Jean Bertolino û hevalekîKurd re li ser qewimandinên Kurdista-na Iranê mulaqat kir.

* RADIO- KANADA roja 28.4.1979 an,saet 18 an de bernamekî 15 deqîqe liser rewşa giştî.ya Kurdan weşand;militanekî Kurd bersiva pirsên rojnameva-na kanadî da,ji gelên Kanadayi re sa-lixe zordestîya ku li 20 milyon Kur-dan tê kirin da .

* CiVÎNA ÇAPE ya Komela Fransa -Kurdistan li merkeza Federasyona Nav-neteweyî ya Mafên Mirovî li ser rew-şa Kurdan li Iran,Tirkîye û Iraqê.Rojnamevanên fransizî û emerîkanî ( NewYork Times) ,ajansên nûçeyî(AFP û Reu-ter) û yên televîzyonê (VISNEWS) agahdarîyên di vê civînê de dayî li welatên din belav kirin.

Kovarên fransizî Le NouvelObservateur (12.3.1979) , France-Nouvelle (1 9 . 3 . 1 979) -organa Partîya Kommu -nîsta Fransayê- , 1 'Histoire (çile1979LLe Point (2.4.1979) li ser pirtûka"Les Kurdes et le Kurdistan" bend nvîsîn.Di kovara jinevan Histoire d'EÎles (hejmar 12) roportajekî li ser jinên Kurdistana Iranê,di rojnama sosyalîst "Le Matin" (13.5.1979) roportajêkî li ser şerê Kurdên Iraqê di kovaratroçkîst Lutte Ouvriêre (24.3.1979 )bendekî dirêj li ser Kurd û hindikahîyên neteweyî yên Iranê .,derket .

^aJtu 3{uydiBi

pênyê tvin.ku btên.

1930vanêcarû Ortanê

PDKcaredertsî j

Partraqêdert

zmanê Kurdî û tîlatînî bilî Azadîu kovar dernake-Va ne navên yêni tîpên din der-

Riyadi

dergan

yeKura îkîê.4î dBîrîya,biê .

a Teze , j i salabivirde li Erî

heftê de dudikeve.4 rûpela PK a Ermenîs

distan, organaranê j i mehêbi tîpên erebî

r . (çapa f ariertê)a Nû, organa

Kommunîsta I-tîpên erebî

Kovarên ku bi du zrr.ar.anderten

* Ji serê salê bi-vir de hikûmeta tirkderxistina hemî kovarên çep û pêşverû wîsa jî yên ku bi tir-kî-kurdî derdiketin(Devrimci DemokratikGençlik Dergisi, 5z-gûrluk Yolu,Rizgarî ,Roja Nelat)qedexe kirîye û ew kovar nihadernayên.* Lê derketina Azadî'yê ji hevalên Kurdên EwrQpayê re rêvekir û niha rojbi-roj hejmara kovarêntirkî-kurdî zêde di-be.Em ewan hemîyanpîroz dikin û ji wanre j iyaneke domdardixwazin,bi rêza el-fabeyî,navên kovarênku li Ewrûpayê der-tên va ne :

-£- Armanc,Dengê Komkar ,Pale ,Roj a Nû ,

Stêrka Sor.

30

%em^ u ji/i<m

*" Ji derketina hejmara 5 a bi virde çapa biyanî de gelek bend derketinxasme li ser bûyerên Kurdistana îranê(şerên Sanandac û Naxadê) ,kêmasîya cîhê me ji tenê binavkirina van rojna-man re jî dest nade.Emê di vî warî dedikaribin çend agahdarîyên kurt û se-reke bidin.

* TF1 ,bernama yeka ya TELEVÎZYONAFRANSAYÊ şeva 4 ê gulan di 21:30 defîlma hevalê me Jean Bertolino li ser"Hişyarbûna Kurdan li îranê" û rojayekşem 8 ê gulanê di 13:15 de roportaja wî ya li ser şerpezeyî û bindestî-ya Kurdan li Iraqê nîşan da.Bi mîlyo-nan kes li van fîlman temaşe kirin ;

balyozxana Iraqê nameyekî protestoyêşand ji berpirsîyarê televîzyonê re:li re j îma wan a pêşverû (!) re nebuhatine kirin ! . . .

X- EUROPEi ,yek ji mestirîn radyo-yên fransizî roja 1 ê gulanê di 13:20an de bi Jean Bertolino û hevalekîKurd re li ser qewimandinên Kurdista-na Iranê mulaqat kir.

* RADIO- KANADA roja 28.4.1979 an,saet 18 an de bernamekî 15 deqîqe liser rewşa giştî.ya Kurdan weşand;militanekî Kurd bersiva pirsên rojnameva-na kanadî da,ji gelên Kanadayi re sa-lixe zordestîya ku li 20 milyon Kur-dan tê kirin da .

* CiVÎNA ÇAPE ya Komela Fransa -Kurdistan li merkeza Federasyona Nav-neteweyî ya Mafên Mirovî li ser rew-şa Kurdan li Iran,Tirkîye û Iraqê.Rojnamevanên fransizî û emerîkanî ( NewYork Times) ,ajansên nûçeyî(AFP û Reu-ter) û yên televîzyonê (VISNEWS) agahdarîyên di vê civînê de dayî li welatên din belav kirin.

Kovarên fransizî Le NouvelObservateur (12.3.1979) , France-Nouvelle (1 9 . 3 . 1 979) -organa Partîya Kommu -nîsta Fransayê- , 1 'Histoire (çile1979LLe Point (2.4.1979) li ser pirtûka"Les Kurdes et le Kurdistan" bend nvîsîn.Di kovara jinevan Histoire d'EÎles (hejmar 12) roportajekî li ser jinên Kurdistana Iranê,di rojnama sosyalîst "Le Matin" (13.5.1979) roportajêkî li ser şerê Kurdên Iraqê di kovaratroçkîst Lutte Ouvriêre (24.3.1979 )bendekî dirêj li ser Kurd û hindikahîyên neteweyî yên Iranê .,derket .

^aJtu 3{uydiBi

pênyê tvin.ku btên.

1930vanêcarû Ortanê

PDKcaredertsî j

Partraqêdert

zmanê Kurdî û tîlatînî bilî Azadîu kovar dernake-Va ne navên yêni tîpên din der-

Riyadi

dergan

yeKura îkîê.4î dBîrîya,biê .

a Teze , j i salabivirde li Erî

heftê de dudikeve.4 rûpela PK a Ermenîs

distan, organaranê j i mehêbi tîpên erebî

r . (çapa f ariertê)a Nû, organa

Kommunîsta I-tîpên erebî

Kovarên ku bi du zrr.ar.anderten

* Ji serê salê bi-vir de hikûmeta tirkderxistina hemî kovarên çep û pêşverû wîsa jî yên ku bi tir-kî-kurdî derdiketin(Devrimci DemokratikGençlik Dergisi, 5z-gûrluk Yolu,Rizgarî ,Roja Nelat)qedexe kirîye û ew kovar nihadernayên.* Lê derketina Azadî'yê ji hevalên Kurdên EwrQpayê re rêvekir û niha rojbi-roj hejmara kovarêntirkî-kurdî zêde di-be.Em ewan hemîyanpîroz dikin û ji wanre j iyaneke domdardixwazin,bi rêza el-fabeyî,navên kovarênku li Ewrûpayê der-tên va ne :

-£- Armanc,Dengê Komkar ,Pale ,Roj a Nû ,

Stêrka Sor.

30

Sr^km u SteuûAZADi,jibo qens nasîna muzî-kiya-kurdî sêlik (plak) û kasetên biqalîte bidest dixe,dadigre u difroşe.Ji niha vehun dikarin vên li jêrê binavkirî ji me bixwazin.Her kase-tekî 60 deqîqe dom dike û bi5 nollar (10 DM) ,Sêlika 33 gerbi 7 Pollar (14 DM) e

Kaset*444444444

<m * *I Meqamên kevn bi orkes

tra nû j en ( ( lêdixe Or-kestra Gelerîya Kur-di s t anê)

2"Kulamên Dilan-13"Kulamên Dilan-"4"Kulamên Siyaran5__Bilûr, Fîq (dûdûk)

P îyano6" Def , Zirne Q Fîq7« Beyt ,Qesîde,HelbestO-iAr am

9-iKulamên Kurmancî Q So

ranî (bê musîkî)

1 .k/mrti..;. 'xortan

i«*-

_________ MHUAirrp*- iCf-WTi wk ş_0-w_ pvkfSfT.

~~rJE

nc___

±S-BwI JIMWIi, iiiii. _______[

4 10"Kulamên Govendê (bê4 musîkî)* Di nêzîk da dertên4 11 Lawçeyên Mahabadê-|

12~ Lawçeyên Mahabadê-2

KURDISTAN

last colony.1 I IIV.I II \ Il\\\ I \. ""I II \ l>\\\ l\

Roznama AZADÎ 197913Rûpel,30x40,10dm.

FREEDOM FOR THE KURDISH PEOPLE !

V/ U'l JltMl ..| | | hl III. '

C«#a«M U/U(li

Xarîta _vurd_stanê.40x60,3DM.

31

Sr^km u SteuûAZADi,jibo qens nasîna muzî-kiya-kurdî sêlik (plak) û kasetên biqalîte bidest dixe,dadigre u difroşe.Ji niha vehun dikarin vên li jêrê binavkirî ji me bixwazin.Her kase-tekî 60 deqîqe dom dike û bi5 nollar (10 DM) ,Sêlika 33 gerbi 7 Pollar (14 DM) e

Kaset*444444444

<m * *I Meqamên kevn bi orkes

tra nû j en ( ( lêdixe Or-kestra Gelerîya Kur-di s t anê)

2"Kulamên Dilan-13"Kulamên Dilan-"4"Kulamên Siyaran5__Bilûr, Fîq (dûdûk)

P îyano6" Def , Zirne Q Fîq7« Beyt ,Qesîde,HelbestO-iAr am

9-iKulamên Kurmancî Q So

ranî (bê musîkî)

1 .k/mrti..;. 'xortan

i«*-

_________ MHUAirrp*- iCf-WTi wk ş_0-w_ pvkfSfT.

~~rJE

nc___

±S-BwI JIMWIi, iiiii. _______[

4 10"Kulamên Govendê (bê4 musîkî)* Di nêzîk da dertên4 11 Lawçeyên Mahabadê-|

12~ Lawçeyên Mahabadê-2

KURDISTAN

last colony.1 I IIV.I II \ Il\\\ I \. ""I II \ l>\\\ l\

Roznama AZADÎ 197913Rûpel,30x40,10dm.

FREEDOM FOR THE KURDISH PEOPLE !

V/ U'l JltMl ..| | | hl III. '

C«#a«M U/U(li

Xarîta _vurd_stanê.40x60,3DM.

31

SPfocm u ^Leyuan * *YAR SOSIN

CEMÎLA CELÎLAllegro

| S p p \ \ 1 p p prr=3r=l_ _ö

Yar so.sin.so . sin, so . sin, so nê mêr _gê . da ma.yî.

_fpi p p i p p p p i ^1^ -^ g up p r iiKe.ç'ik çû . ne dî _ la _ nê, h'e _ inû k'em . be ba.da . yî

Var sosin, sosin, sosin, sosinê mêrgêda mayî.Keç'ik çûne dîlanê, h'emû k'emberê badayîYar sosin, sosin, sosin, sosinê mêrgêda mayî,Em çûne ramûsana, aqil û aewda nemayî.Yar soain, sosin, sosin, sosinê mêrgêda mayî,Yar sosin, soain, soiin, sosinê mêrga hêşîne

Lenîn dibejeÇawa mirovahî nikare bigihê windabûna sinifan(cÎnan) BÊY

GEHÎNEKA DERBASÎ YA DÎKTATORIYA SINIFA BINDEST,WISA JÎ EW

NIKARE BIGIHÊ TEVHEVÎYA NAYEREVÎNA(MIQEDERA)NETEWEYAN TA

KU EW DEMA DERBASOKA RIZGARIYA TEMAMÎ YA HEMÎ NETEWEYÊN

BINDEST NEJÎ/TA KU NETEWEYÊN BINDEST AZADIYA XWE YA CIHÊ-BÛN Û VEQETANDINÊ BIDEST NEXIN,

Oeuvres (Afirandin) 3 223p . 159

Jlbo nêzîkbûyina h ê z . bêsok û ko-mikên şoresger û welatparêzên Kurdîstanê dixebite.

Bi arîkariya komekî Xebatkar û Xwenda-karên Kurd derdikeve.Bi tu partî ûhevdesaz iyên tu perçeyekî Kurdîstanê venegirêdayî ye .

Berpirsiyarê gistîNvîsekarîBerpirsiyarê malhebûnêFoto-MaketÇap

K E N D A L

E V D 0H.KARACAJ .BERTOLINOÎsmet-Misto-Raûf

NAVNÎŞAN (adres).-K OVARA AZADÎB.P.378 75625 PARIS CEDEX 13 Franceazadî

KOVARA MARKSISTA KURDÎ

IWRDiSTANA AZA, YEKBUYI, SOSYALIST !

%DIRkV (per e)li ser navnîşana A Z A D îCCP n° 23 37 449 L Parîs/ France

32

SPfocm u ^Leyuan * *YAR SOSIN

CEMÎLA CELÎLAllegro

| S p p \ \ 1 p p prr=3r=l_ _ö

Yar so.sin.so . sin, so . sin, so nê mêr _gê . da ma.yî.

_fpi p p i p p p p i ^1^ -^ g up p r iiKe.ç'ik çû . ne dî _ la _ nê, h'e _ inû k'em . be ba.da . yî

Var sosin, sosin, sosin, sosinê mêrgêda mayî.Keç'ik çûne dîlanê, h'emû k'emberê badayîYar sosin, sosin, sosin, sosinê mêrgêda mayî,Em çûne ramûsana, aqil û aewda nemayî.Yar soain, sosin, sosin, sosinê mêrgêda mayî,Yar sosin, soain, soiin, sosinê mêrga hêşîne

Lenîn dibejeÇawa mirovahî nikare bigihê windabûna sinifan(cÎnan) BÊY

GEHÎNEKA DERBASÎ YA DÎKTATORIYA SINIFA BINDEST,WISA JÎ EW

NIKARE BIGIHÊ TEVHEVÎYA NAYEREVÎNA(MIQEDERA)NETEWEYAN TA

KU EW DEMA DERBASOKA RIZGARIYA TEMAMÎ YA HEMÎ NETEWEYÊN

BINDEST NEJÎ/TA KU NETEWEYÊN BINDEST AZADIYA XWE YA CIHÊ-BÛN Û VEQETANDINÊ BIDEST NEXIN,

Oeuvres (Afirandin) 3 223p . 159

Jlbo nêzîkbûyina h ê z . bêsok û ko-mikên şoresger û welatparêzên Kurdîstanê dixebite.

Bi arîkariya komekî Xebatkar û Xwenda-karên Kurd derdikeve.Bi tu partî ûhevdesaz iyên tu perçeyekî Kurdîstanê venegirêdayî ye .

Berpirsiyarê gistîNvîsekarîBerpirsiyarê malhebûnêFoto-MaketÇap

K E N D A L

E V D 0H.KARACAJ .BERTOLINOÎsmet-Misto-Raûf

NAVNÎŞAN (adres).-K OVARA AZADÎB.P.378 75625 PARIS CEDEX 13 Franceazadî

KOVARA MARKSISTA KURDÎ

IWRDiSTANA AZA, YEKBUYI, SOSYALIST !

%DIRkV (per e)li ser navnîşana A Z A D îCCP n° 23 37 449 L Parîs/ France

32