tSO

Περιφερειακός Προγραμματισμός είς χώραν ύπό άνάπτυξιν ~ Αντ. •Εμμ. Κριι:ζf\ς

« ....... .. σvμβοvλωιι δe πeώτα μb μέτρ/.QΙΙ dιιόρώv πeπαιδetJμiιιων πλήθος ~~στ011· lJ τε ydq δήμος, ιW κατα-κούοιιτeς dλλήλωιι ΟΟδe συvιέιιτeς eq.δlαις διd τε πλήθος καΙ dπαιδwτωιι τώιι έιι ιWτοίς vπeρβολήιι, dλοylστως

τd πολλd φiροvσι τdς φήφοvς, ol τ' elς ιfλdχιστοv dριθμόιι dιιηyμέιιο~ τd lδια κiρδη λοyιζ6μειιοι otJκ dyaθd τd πολλd σt1μβοvλοι, ol δ' Ιlμα μev μετρlαις lχοvτες πλήθοvς, llμa δ' οvκ dπαlδetJτοι, ctUoι; μev ι!λλο κατιi τό εlκός

αυvορGnιτiι; τε καl εlς μiσοv llyοιιτες, t!πό δe τοiί κοιιιfl σvμφfeοιιτος καl κοιιιfl dy6μειιοι τφ παvτl dμεlvovς τε καl !fσφαλiστατοι σvμβοvλιιVειιι, lτι δ' ol μeτρlωι; lχοιιτες βlov καΙ oiJθ' ol παμπλοVσιοι, οδθ' ol dπορώτατοι· ol μέv ydρ διd τήιι τοίί πλοVτοv φιλlαv OOδev 6λλο τd πολλd βοvλιιtJεσθαι φιλοϋσιv I} lJθειι 6v τις αιJτοiς κiqδος προσεlη, ol δe διιi τt}ν dπορlαv oιlδev Ιlλλο σκοπεiιι η lJθειι dv τdι; lδlας dvdyκaς παραμvθήσαιvτο, ol δe μεiρlως Κχοvτες μαλλ6ιι τοι καl iθiλοvσιν vπeg τώv κοιιιfl σvμφερ6ιιτωιι iκdστοτε φροvτlζιιιι». Γtωρylou ΓcμιστοΟ Πλήθωνος:

Ιuμβοuλtuτικός πρός τόν Δtcmδτην Θεδδωρον περ\ τf\ς Πελοποννfισοu ('Από Ιπ. Π. λάμπροu : Παλαιολ6-yεια καΙ Πελοποιιvησιακd. 'Εν 'Αθήναις 1930, Τδμ. ΔΌ σιλ. 119).

Εtς την δρχαlαν tλληνικήν σκέψιν, ώς και εtς την νεοελληνικήν γλώσσαν,~ lννοια «πολι­

τισμός» περιλαμβδνει δδιασπδστως τόσον τόν Ολικόν δσον και τόν πνευματικόν πολι­τισμόν. Τό δτι ~ λέξις τιολιτισμός, παρδγεται δπό την λέξιν« πόλις», τονlζει τό γεγονός

δτι μόνον εtς μΙαν πόλιν, μέσ~ tντατικών μεταξu τών δνθρώπων σχέσεων, δναπτύσσον­ται αt συνθ~και έκείναι ζω~ς. αt δποtαι πλουτlζουν και παρέχουν την tδιαιτέραν ταύτην

Ιδιότητα, λεπτης και tξηυγενισμένης πνευματικης κοινωνικης δντιλήψεως.

Σήμερον, κδθε ξενόγλωσσον έπlτομον λεξικόν δlδει τόν δρισμόν τών λέξεων «Ολικός

πολιτισμός)) και ((πνευματικός πολιτισμός», ώς δύο δλως διαφόρων tννοιών. 'Εν τού­

τοις, συχνδκις συμβαlνει να tπέρχεται δνοματολογικη σύγχυσις tν ~ χρήσει τών δύο

τούτων δρων, διότι θεωρείται, γενικώς, δτι ύψηλή στδθμη ύλικοΟ πολιτισμοΟ συνεπδγεται

αύτομδτως και ύψηλην στδθμην πνευματικοΟ πολιτισμοϋ . Ώς γνωστόν δμως, ύπδρχουν

περιπτώσεις δπογόνων λαών μέ μεγάλους παρωχημένους πνευματικοuς πολιτισμούς,

ot δποtοι διαφυλδπουν tπιμόνως την πολύτιμον κληρο.,ομlαν των, μολονότι δtν συμβα­δlζουν μt τήν έποχήν των. ΖοΟν σήμερον εlς τό περιθώριον η άκόμη και έκτός τοΟ συγ­

χρόνου ύλικοΟ πολιτισμοϋ.

Πρός άποφυγήν πάσης παρανοήσεως tνταΟθα, μια χώρα θεωρείται «καθυστερημένη»,

« ύπανδπτυκτος » ~. δπως εtναι σήμερον τοϋ συρμοΟ να λέγεται tπι τό εύγενικώτερον « ίιπό άνάπτυξιν », άποκλειστικώς και μόνον έν συναρτήσει πρό~ τόν σύγχρονον ίιλι­κόν πολιτισμόν.

Ή « tπιχώριος » άρχιτεκτονικη - και κ9τ' tπέκτασιν πολεοδομική - ώς κοινωνικόν

λειτούργημα και τέχνη, tν πδοη δt περιπτώσει ~ οΙκοδομική, εtναι στενώς tξηρτημέναι και σχε.τικαl πρός τήν κοινων(αν την δπο(αν έξυπηρετοϋν, tξ δλων δt τών τεχνών αt

περισσότερον συνδεδεμέναι μt την χώραν και τόν λαόν της. 'Αντανακλ~ τa fθιμα, τας

( • ) Προλεyδμενcι ι:Ις την Δημοσltuσιν : Περιφι:ρι:ιακός Προγραμματισμός Νήσοu Κρήτης, Ήράκλtιον 1965. "Εκ· δοσις: Ύποuρyι:tον Ιuντονισμοίί - Ύπηρι:σ[α Πι:ριφερι:ιαιdjς • Αναπτύ~ι:ως Κρήτης. Τύποις : Γι:wyρcιψικfl 'Υπη· ρεσlα Ιτρατοίί. Μετάφρασις ίιπό κ. Π. λcιyοπούλοu, Δικηyδροu, τοίί κι:ιμtνοu τf\ς Δημοσιι:ύσι:ως : Α R•glonal Plannlng Sch•m• for α Country Under D•ν•loρment, Patras 1963. "Εκδοσις: Ύποuρyι:Ιοu Ιuντονι­σμοΟ -'Υπηρεσία Πι:ριψι:ρι:ιακfjς Άναπτύ~ι:wς Πι:λοποννήσοu. 16ποις : Γcwyρcιφική Ύπηρι:σlcι ΙτρατοΟ.

Άνι:ιcοινώθη ι:!ς τό Ιuνtδριον τf\ς Διι:θνοΟς Ένώσtwς Άρχιτεκτδνwν ( U.I.A.), τόν 'Οκτώβριο 1963, ι:!ς La Habana, Cuba.

τμιιι οpιmιτnιν

τμnμο DPIITEITDVWV

παραδόσεις, τός συνθήκας τfjς ζωης και τήν Κοσμοθεωρ(αν μιaς κοινότητος. 'Ενδε­

χόμενοι μεταβολαl πρέπει νό έπέλθουν έκ τών fσω, όπαιτείται δέ μακρόν διάστημα προς

υtοθέτησιν και άΦομοtωσιν ξενικών έπιδράσεων. Άvτιθέτως, ή ξένη άνάμιξις δημιουργεί « άποικιακήν » άρχιτεκτονικήν. Μετό μεγάλης συνεπώς άνησυχίας « παρακολουθοϋμεν τήν tμφάνισιν 'Εμπόρων Πολεο­δομικijς, ot όποίοι περιφέρονται πωλοϋντες τό «κονσερβοποιημένα» πολεοδομικά των σχέδια εtς διαφόρους χρεωκοπημένους δήμους, συσκευασμένα μέ δλα τό σύγχρονα τεχνάσματα και φρασεολογίαν. Μολονότι ή tφαρμογή τών όρχών τούτων, εtς εtδικός περιmώσεις ένδέχεται νό ε Τ ναι ούχι μόνον Ciσχετος,· άλλ' όκόμη και βλαβερό διa τό γενι­

κώτερα συμφέροντα τοϋ προγραμματισμοϋ, ή πραγματοπο(ησις τών προκατασκευασμέ­

νων μελετών, θa άποΦέρΌ όσΦαλώς παχυλήν όμοιβήν εtς τους « tρήμην » μελετητάς. Ή κατό παραγγελ(αν μελέτη καθίσταται σήμερον « άναχρονισμός » ( Paul Kriesis­Catch Τ. Ρ.- έν Journal of the Town Plannin;;J lnstitute, Τόμος 49, όριθ. 6, 'Ιούνιος 1963, σελις 179 ). Συχνάκις συμβαίνει, ~ δεξιοτεχνία τοϋ πωλητοϋ νό έπιβάλΌ το έμπόρευμα τοϋτο εlς « ύπό άνάmυξιν » χώρας, καταστρέφουσα οίίτω μίαν πολύτιμον παράδοσιν έπιχωρίου άρχιτεκτονικfjς και πολεοδομικi'jς. πολλά ύποσχομένης διό περαι­τέρω έξέλιξιν.

Μολονότι ύπάρχει όναμφιβόλως έπε(γουσα όνάγκη προοδευτικών ρυθμιστικών σχε­δίων, διό τός ύπαρχο6σας fj νέας πόλεις, φαίνεται δτι ό πυρήν τοϋ προβλήματος, εlδικώ­τερον προκειμένου περι χωρών ύπό όνάmυξιν, εύρίσκεται σήμερον εlς τήν σφαίραν τοϋ

Περιφερειακοϋ - και κατ' έπέκτασιν - τοϋ Έθνικοϋ προγραμματισμοϋ. 'Επειδή δμως πρόκειται, τQ δντι, περι λιαν σκληροϋ πυρi'jνος- ώς όντιμετωπίζοντος όναποφεύκτως

σημαντικό συμφέροντα πολιτικών, οΙκονομικών και αλλων tσχυρών «Καθεστώτων»- κα­

τα το πλείστον εύσχήμως άγνοείται.

~Αν και τό οΙκονομικά, κοινωνικό και πολιτικό προβλήματα τfjς έποχi'jς μας, τό όποία

καλείται νό λύσt;) ό Προγραμματισμός, εΙ ναι κατά τό μάλλον και ήπον τό αύτό εtς όλόκλη­

ρον τον κόσμον, έμφανίζουν διαφόρους άπόψεις εlς έκάστην χώραν. Δι' αύτόν όκριβώς

τον λόγον θό ληφθοϋν ύπ' δψιν κατωτέρω, μόνον at πραγματικαι συνθfjκαι τfjς συγχρό­νου ·ελλάδος.

ΕΤναι αύτόδηλος άλήθεια δτι τό σοβαρώτερον δημογραφικόν φαινόμενον, εΙ ναι~ έγκατά­λειψις τfjς ύπαίθρου ύπό τών κατο(κων της, ot όποίοι μετακινοϋνται πρός τό μεγάλα άστι­κό κέντρα fj μεταναστεύουν. ·Η διάβρωσις τοϋ έδάφους και~ άνεπάρκεια ϋδατος, ~ όπο­ψίλωσΊς τών δασών και ~ σπάνις βοσκοτόπων και καλλιεργησίμου γης, αt δυσκολίαι διαθέσεως και έξαγωγi'jς τών προ'ίόvτων, όποτελοϋν τάς δυσμενείς συνθήκας αί όποίαι

εύκόλως φέρουν τον χωρικόν προς τό χρέη. Το παροιμιώδες πείσμα και~ άνθεκτικότης

τοϋ χωρικοϋ ύπονομεύοvται, άπό τήν συνεχi'j προβολην εtς τον ~μερήσιον και περιοδικόν

τύπον, εlς αλλα δημοσιεύματα, ώς και εlς τό ραδιόφωνον και τόv κινηματογράφον, τfjς

D.:>Ιce Vita « μερικών εύτυχισμένων » κατοίκων τών πόλεων. ·ο χωρικός δελεαζόμε­μενος, έγκαταλείπει το χωρίον του όνεπιστρεπτί.

ΕΤναι κοινοτοπία νό λέγεται δτι at κοινωνικαι λειτουργίαι- έκπα{δευσις, tατρική περί­θαλψις, δικαιοσύνη κλπ. - άναντιρρήτως εΙναι όποδοτικώτεραι είς τοι'ις μεγαλυτέρους οΙκισμούς. Άκόμη και εΙς τό πλούσια Κράτη, θό ήτο δύσκολον νa συντηρfjται πλfjρες δη­μοτικόν σχολείον, τοπικός Ιατρός, όδοντο'ίατρός κλπ., εtς μερικός χιλιάδας χωρ{ων μέ πληθυσμόν μικρότερον τών 500 κατοίκων .

ΕΙναι έξ tσου τετριμμένη παρατήρησις τό δτι, πολυπληθείς πολύτεκνοι οlκογένειαι χω­ρικών, εΙ ναι ύποχρεωμέναι νa μεταβαίνουν εlς τήν πλησιεστέρα ν πόλιν διa τός προμηθείας των και τήν έξυπηρέτησιν τών όναγκών των, ώς και διό τήν άπλουστέραν ψυχαγωγίαν.

Μολονότι σύστημα όγροκτημάτων ( Farms ) - τό όποίον προκαλεί τόσον πολλό ψυχο­

λογικό και aλλα προβλήματα- δέν ύΦίσταται έν ·ελλάδι, εΙναι φανερον δτι τό νό κά­θωνται μόνον aνδρες εtς τό καφενείον και νό άκούουν το ραδιόφωνον, παίζοντες τάβλι

fj πρέφα, fj νό φλυαροϋν αt γυναίκες εlς τό πηγάδι fj τό κατώφλι των, δέν δύνανται νό εΙναι αt μόναι άπολαύσεις τi'jς ζωfjς εtς τήν έποχήν μας.

Όφειλομεν νa παραδεχθώμεν δτι ~ειδυλλιακή ζωή εtς άπομεμακρυσμένα μικρό χωρία, άνήκει όπωσδήποτε εtς τήν εύΦάνταστον λυρικήν ποίησιν τi'jς ρωμαντικfjς έποχi'jς.

Άπό έτών, μερικοl πεμπτοετείς σπουδασται της Άνωτάτης Σχολi'jς Άρχιτεκτόνwv- Μη-

451

452 χανικών τοίί Έθνικοϋ Μετσοβlου Πολυτεχνεlου, έπιλέγουν διό τήν tπι διπλώματι έργα· σlαν των, εtς τ~ν ·Εδραν Πολεοδομlας, τήν έπεξφγασ(αν περιφερειακών προγραμματι­σμών διαφόρων περιοχών της "Ελλάδος.

·ομως κάθε fτος, tφ• δσον συνεπληροϋντο τό σχέδια 'Αναλύσεως, εlς δλους ~μδς, aν

και εiμεθα ένήμεροι τών ώς άνω στοιχεlων, τό δποτα παρέχονται άπ' αύτοι)ς τούτους τούς

άριθμούς τών έπισήμων στατιστικών, έπροξένησεν έπανειλημμένως έντύπωσιν, τό γε­

γονός δτι, παρό την πλουσιαν και μt ζωηρό χρώματα tμφάνισιν τών σχεδιων, δtν ~δό­

νατο νό άποκρυβfj ή άποθαρρυντικ~ πορεlα τής έξελlξεως.

Τοϋτο συνέβη έκ νέου περι τό τέλος της άνοlξεως τοϋ τρέχοντος lτους, δταν τρεtς δμά­δες σπουδαστών ( ηδη Διπλωματοϋχοι Άρχιτέκτονες - Μηχανικοι, Δεσποιν(δες : Άραμ­πατζη Χρ., Γεραβέλη Ε., Γκαμlλη Σ., ΖαβερδινοΟ 0., Θεοχαρlδου Υ., Καραγιάννη Φ., Κατσαδήμα Σμ., Μαντουβάλου Μ., Παπαζώη Α., Προκοπlου Ω., Χαtδου Μ., Κύριοι: Γαρύ­

φαλλος Μ., Ζούνης Κ., Παπαϊωάννου Δ., Σκοτlδας Γ., Τσlμας 1., Τσιριμωνάκης Χ., ) έπεξειργάζοντο περιφερειακούς προγραμματισμοuς διό τήν Εϋβοιαν, τήν ·Ηπειρον και

τήν Πελοπόννησον.

·οταν εφθασαν εlς τό στάδιον τfjς συνθέσεως, άπεφασlσαμεν, ( εtς πρότασιν τοΟ γράφον­τος ), τόσον τό έπιτελείον της ·εδρας δσον και ol ίιποψήφιοι διό τό δlπλωμα, νό παρεκ­κλlνωμεν άπό τό συνήθη πρότυπα και νό δοκιμάσωμεν, ώς πρώτον πειραματικόν βfjμα

τό δποίον θό ήδόνατο νό δδηγή01J εlς περαιτέρω έξελlξεις, εν σχέδιον τό δποίον, aν και

χρονολογfiται άπό χιλιετηρlδων, δύναται νό θεωρηθ~ ώς άκόμη tφαρμόσιμον διό τός έλ­ληνικός συνθήκας, μολονότι ε1ναι πιθανώς ριζοσπαστικόν και δtν συμβιβάζεται άπολύ­

τως πρός τήν πεπατημένην σύγχρονον τεχνικ~ν τών προγραμματισμών.

Ή "Ελλάς, άπό άπόψεως γεωφυσικfjς διαμορφώσεως, συνlσταται έξ δρεινών και κατό τό

πλείστον χέρσων και άγόνων έδαΦών, εtς τό δποία τό καλλιεργήσιμα τμήματα ε1ναι μι­κραι κοιλάδες, μt εϋκολον πρόσβασιν πρός τ~ν θάλασσαν, και στεναι παράλιοι πεδιάδες, χωριζόμεναι άλλήλων άπό συμπλέγματα όροσειρών και λόφων.

Κατό τήν άρχαιότητα, τό χαρακτηριστικό ταϋτα μεγάλως συνέβαλον εlς τήν δημιουργlαν

χωριστών και άνεξαρτήτων Πόλεων- Κρατών, τό δποία άπέζων άπό τήν γεωργlαν και

τό έμπόριον. Εtς τάς πόλεις ταύτας, δλαι αl χειρωνακτικαι έργασ(αι έπεβάλλοντο εtς τοuς δούλους. Τό μόνον τό όποίον ε1χον νό εiπουν περι της μοίρας τών δούλων ot Άρχαtοι ·ελληνες φιλόσοφοι, άπό το Ο "Ηρακλε[του μέχρι το Ο 'Αριστοτέλους, ήτο δτι ή άνθρωπlνη κατάστασΙς των ώΦεlλετο εtς τήν θέλησιν τών θεών.

Σήμερον δμως ol θεοι άπέθανον, δυνάμεθα δt 'ιι'ό εtμεθα άπόλυτοι κύριοι άψύχων, εύτυχώς δούλων, τών μηχανών. Δtν θό άντιμετωπ(σωμεν συνεπώς Qλυτον πρόβλημα, έόν άκο­

λουθήσωμεν τό παράδειγμα τών άρ>(αlων Έλλήνων, έντάσσοντες εtς τήν σύγχρονον ζω~ ν τούς άποκλήρους-ώς τουλάχιστον θεωροϋν έαυτοuς ot χωρικοι σήμερον- και συγχω­νεύοντες άριθμόν διεσκορπισμένων και Φθινόvι'ων χωρ[ων .εtς μΙαν βιώσιμον κοινότητα.

Ε1ναι βεβαlως φυσικόν δτι οί χωρικοl, άπροθύμως και μόνον ίιπό πlεσιν, θό έγκαταλεlψουν

τός προσφιλείς των κατοικlας. 'Αντι δμως νό έξαναγκάζωνται νό στραφοον πρός fν άβέ­βαιον μέλλον, ώς έργάται εtς μΙαν μεγάλην πόλιν, εtς ξένην εύρωπα'ίκ~ν χώραν f1 εtς ύπερποντ[ους τοιαύτας, θό μετακινηθοϋν άπλώς εlς γειτονικ~ν πόλιν, μt γνωστόν περι­

βάλλον. ΈΦ' δσον θό εχουν τήν δυνατότητα νό προσαρμόσουν τός μεθόδους παραγωγης

και διαθέσεως τών προϊόντων είς τός σημερινός διεθνείς οtκονομοπολιτικός συνθήκας . θό δύνανται νό συνεχlσουν τήν καλλιέργειαν τών κτημάτων των, νό βόσκουν τό ποlμνια

είς τούς βοσκοτόπους των η νό άξιοποιοΟν τό δάση των. θό ζοΟν δμως εtς μΙαν πόλιν, μt δλας τaς άστικaς λειτουργtας και ea. ερχωνται εtς tπαΦ~ν μt tπαγγελματιας, tργάτας βιομηχαν[ας και άνθρώπους τών γραφεΙων, οϋτως ώστε ταχέως θό άπαλλαγοΟν άπό τό εμφυτον σύμπλεγμα τοΟ χωρικοϋ. Θό συμμετέχουν δέ εtς δλα δσα δύναται νό προσφέρτι ή σύγχρονος άστικη ζωή .

Δtν εtναι άνάγκη νό έρειπωθοΟν τό έγκαταλειπόμενα χωρlα. Τό περισσότερα έξ αύτών δύνανται νό χρησιμοποιηθοϋν ώς προκεχωρημέναι βάσεις διό τήν έποχιακ~ν στέγασιν τών έργαζομένων εtς τήν γεωργlαν, την κτηνοτροφΙαν, τήν δασον.ομlαν f1 τό δημόσια fργα, κυρlως δμως ώς ώργανωμέναι άποικlαι παραθερισμοΟ και διακοπών.

τα ένισχυμένα κέντρα δύνανται νό άποτελέσουν τήν στερεόν ίιποδομτ')ν και τούς πυρfjνας

τμnμο DPIITEITDVWY

άκτινοβολίας διό μίαν νέαν έθνικfιν έξόρμησιν. Πολλό χρήματα, χρόνος, μόχθος και πνευ­

ματικη προσπάθεια θό έξοικονομηθοϋν χάρις εtς ττ)ν συγκέντρωσιν, ή όποία έπίσης έξα­

σφαλ[ζει την παρουσ[αν τών άπαραιτήτων 1κανών και ύψηλης στάθμης είδικών. Δύναται

νό άρχιση ε1ς πλήρης, έπι τόπου, περιφερειακός -παραλλήλως πρός τόν 'Εθνικόν­

προγραμματισμός, βασιζόμενος έπι προσεκτικης μελέτης, μέχρι της έλαχιστης λεπτομε­

ρείας, δλων τών διαθεσίμων στοιχε[ων και πληροφοριών. Ή 'Ελλάς θεωρείται ώς χώρα ύπό άνάπτυξιν, αι δέ δυνατότητες αi όποίαι fiδη tμφανίζονται, εστω καl είς σπουδαστικός

έργασ[ας, ε1ναι πράγματι ένθαρρυντικαι.

'Εν συντόμ~. αt άρχαι ιφ· ών βασ[ζεται τό σχέδιον εtναι αi άκόλουθοι

"Η παροϋσα διάρθρωσις τών κοινοτήτων, διάταξις τών οίκισμώ" καl διοικητικτ) δια[ρεσις

της χώρας βασίζονται είσέτι, είς τόν μικρόν yεωργικόν κληρον καί ττ)ν χωρικτ)ν κλεισττ)ν και αύτάρκη οtκονομ[αν, ή όποια έξαρταται έκτης οίκογενειακfjς συνεργασ[ας και τοϋ είς

ζώα δυναμικοϋ. ·

Ούδεμία ύπάρχει άμφιβολ[α περι τοϋ δτι ot περιφερειακοί προγραμματισμοι, διό τός περί

ών ό λόγος περιοχός. πρέπει νό λάβουν ύπ' δψιν την έπ[δρασιν έπ1 της διοικητικfjς και

νομοθετικης διαρθρώσεως, της διεθνοϋς τεχνολογικfjς προόδου, μεθ' δλων τών έπιπτώ­

σεων αύτης, εναντι μιας διαμορφουμένης οικονομίας, έόν πρόκειται αi περιοχαι αuται

νό καταστοϋν πράγματι βιώσιμοι.

Πρός έπίτευξιν τούτου, άπαιτοϋνται αt άκόλουθοι προϋποθέσεις :

I) Ή μηχανικτ) δύναμις και κίνησις, πρέπει νό άντικαταστήσουν τοuς άνθρώπους και τό ζώα.

2) Ή οtκογενειακη οtκονομια, πρέπει νό άντικατασταθij ύπό γεωργικών, κτηνοτροφικών

και δασοπονικών συνεταιρισμών και έπιχειρήσεων.

3) Τό χωρ[ον, πρέπει νό άντικατασταθij ύπό πόλεων άρκετό μεγάλων, ώστε νό παρέ­χουν τός άπαιτουμένας οtκονομικάς, κοινωνικός, έκπαιδευτικάς, tατρικάς ύπηρεσ[ας και

ψυχαγωγίαν, ώς τός άπαιτεί ό σύγχρονος και έξελισσόμενος τρόπος ζωfjς. Βάσει της γεωφυσικης μορφολογίας τών περιοχών, α1 θεωρητικαι περιοχαι συγκεντρώ­σεως ώρίσθησαν ώς άκολούθως :

I. Ή έπιλογτ) τών κέντρων εγινεν οϋτως, ώστε ταϋτα νό συμπίπτουν κατό τό δυνατόν μετ' fiδη ύΦισταμένων έπαρχιακών κέντρων, τό όποία έξυπηρετοϋν άριθμόν χωρίων και γενικώς εύρ[σκονται έπι τοϋ ύΦισταμένου σιδηροδρομικοϋ και κυρ[ου όδικοϋ δικτύου.

11. At άκτίνες ποικ[λλουν δι' έκάστην περιοχήν, άναλόγως τών φυσικών συνθηκών, οϋτως ώστε νό έξασφαλ[ζεται ή μετάβασις μετ' έπιστροφης δι' έλκυστηρος η aλλου άγροτικοϋ 6χήματος, έξ οιουδήποτε σημείου της περιοχfjς συγκεντρώσεως είς ττ)ν πόλιν- κέντρον κατό μέσον δρον εtς χρονικόν διάστημα μιας ώρας περίπου .

111. Ai ύπάρχουσαι μεγόλαι πόλεις συμπ[πτουν μt τό κοινό σημεία τομής όρ[ων τών προ­τεινομένων περιοχών συγκεντρώσεως.

Τό θεωρητικόν τοϋτο σχέδιον άνεθεωρήθη και προσηρμόσθη εtς τός πραγματικός γεω­μορφολογικός συνθήκας, άπεικονiζει δέ έκείνο τό όποίον, κατό ττ)ν γνώμην μας, θό ήδύ­νατο νό ε1ναι μία αφετηρία διό τό τελικόν σχέδιον κατανομής τών οίκισμών τών ώς aνω περιοχών.

Μολονότι ούδόλως ύποτιμώμεν τός τεραστ[ας πολιτικός, νομοθετικός και οtκονομικός δυσχερείας, αt όποίαι πρέπει νό παρακαμφθοϋν διό την πραγματοποίησιν τών προτάσεων - χωρlς νό άναφέρωμεν τός ψυχολογικός και κοινωνικός έπιπτώσεις τοιούτων μεταβο­λών - φρονοϋμεν δτι, θό ήδύνατο νό έπιχειρηθij ή μεθοδικτ) εναρξις έπl πειραματικης βάσεως δι' ώρισμένα έπιλεγόμενα μέρη. Ταϋτα θό ήδύναντο νa άποβοϋν ot πρόδρομοι, δπου αt έπενδύσεις θό συνέβαλλον εtς θετικτ)ν καί μόνιμον βελτ[ωσιν, άντι νό σπαταλών­ται εtς τυχαία και άσυντόνιστα χωριστό tργα. Ή πραγμάτωσις τοϋ δλου σχεδίου άπαιτεi την έκπόνησιν προγραμμάτων μακρας πνοής καl την έξασΦόλισιν τfjς έντάξεώς των είς τό έκόστοτε Έθνικόν Πρόγραμμα.

Τό άνωτέρω δtν δύνανται νό ε1ναι άποτελεσματικά, εt μτ) μόνον έόν προέλθουν έκ δυνα­μικης 'Εθνικής προσπαθείας, άπαραίτητος προϋπόθεσις τfjς όποίας ε1ναι ή συμβολτ) όλο­κλήρου τοϋ διαθεσίμου Πνευματικοϋ, Έπιστημονικοϋ, Τεχνικοϋ και Οίκονομικοϋ Δυναμι, κοϋ τfjς χώρας.

453

ΑΙ μεγάλαι πόλεις, θλιβερα κληρονομία τfjς βιομηχανικ~ς έπαναστάσεως τοu παρελθόντος αίώνος, προσε[λκυον τόν πληθυσμόν τfjς ύπαίθρου, χάρις εις τό ύψηλότερον και εύχερέ­στερον κτώμενον εισόδημα, έν συνδυασμQ προς μίαν πλέον εύχάριστον και ένδιαφtρουσαν

ζωήν. Εlς τας πόλεις δμως ταύτας, ol περισσότεροι τών άνθρώπων τούτων, ιςατήντησαν μaζαι ζώσαι εtς τρώγλας και (( βρωμογειτονιές », δδουσαι θλιβερό. δσματα και τροφοδο­τοίίσαι τοuς άστυνομικοuς σμντάκτας τών tφημερ(δων μt έντυπωσιακό.ς έπικεφαλίδας.

Πρόκειται, άναμφισβητήτως, περι τοίί σοβαρωτέρου προβλήματος προγραμματισμοϋ τό όποίον άντιμετωπίζουν αί χώροι μt ύψηλόν έπ(πεδον συγχρόνου ύλικοϋ πολιτισμοίί.

Al μεγάλοι πόλεις- έκτός μιaς η δύο, συνήθως τfjς πρωτευούσης- δtν άποτελοίίν άκόμη πρόβλημα διό. τό.ς ύπaναπτύκτους χώρας, έπειδη δtν ύΦίσταντο at άναγκαίαι πρός άνάπτυξίν των προϋποθέσεις. Ύφισταται δμως ~δη ~ τάσις, τα δt πρώτα σημεία

εΤναι άνησυχητικά, οϋτως ώστε α1 μεγάλοι πόλεις είς τό.ς καθυστερημένος χώρας, ένδέ­χεται νό. άποβοίίν καταστροφικοί.

Σήμερον έμφαν[ζεται ~ μεγάλη εύκaιρια διό. τας ύπό άνάπτυξιν χώρας. Δύνανται νό. θέσουν

ύπό fλεγχον την άναπόφευκτον fξοδον τοϋ πληθυσμοίί και νό. άναχαιτίσουν τον σχημα­

τισμόν άνοικονομήτων ύδροκεφάλων, tαv άναπτύξουν, έγκαίρως, τον άπαιτούμενον άρι­θμόν πυρήνων, παρεχόντων δλας τό.ς άνέσεις, τό.ς όποιας δύναται νό. προσφέρΙ] μία μεγά­

λη πόλις, άποκλειομένων δμως τών μει,νεκτημάτων της, έκ τών όποιων τό χειρότερον

εΙναι ~ lκτασίς της.

Ούδεμία ύπάρχει άμφιβολ!α δτι τό έπιτακτικώτερον πρόβλημα διό. την ·Ελλάδα, κατΔ την

παροίίσαν στιγμήν, ε Τ ναι ή έκπόνησις ένός σχεδίου άναπτύξεως, δια τοίί όπο(ου νό. στα­

ματήστ:ι ή διαρροη τοίί λαοίί της, τούτέστιν ή μετανάστευσις τοίί δραστηριοτέρου τμήμα­

τος τοίί πληθυσμοίί της.

Δtν δυνάμεθα νό. έλπίζωμεν δτι τοϋτο θό. έπιτευχθi] διό. μεμονωμένων τοπικών βελτιώ­

σεων, προχείρων λύσεων και τfjς ύποσχέσεως μιaς tσως εlδυλλιακfjς άλλα πάντως πρω­

τογόνου ζω~ς. ·ο έλληνικός λαός, κοσμοπολίτης, θαλασσοπόρος και τολμηρός, δtν δύ­ν~ται νό. tκανοποιηθΌ με μίαν ζωην κaτάλληλον μόνον διΔ καθυστερημένους λαοCις πάν­

τοτε ήγωνίσθη διό. μίαν, άπό πάσης άπόψεως, καλυτέραν ζωήν, θό. έπιδιώξΙ] δt νό. την έξα­σφαλlσ!] διό. παντός εις την διάθεσίν του μέσου. 'Εξ δλλου, ot ·Ελληνες, άΦ" ή ς τοίς δοθi] εΙς σκοπός και γιντ:ι fκκλησις είς τό « φιλότιμόν »των, εΙ ναι lκανοι δια μεγάλα έπιτεύγματα,

fστω και aν χρειασθi] νό. ύποβληθοϋν εtς θυσίας.

Al προτάσεις μας περι σχεδίου άναπτύξεως εΙναι προσπάθεια τείνουσα εtς τό νό. δοθfj νέος προσανατολισμός είς τόν ·Ελληνικόν λαόν.

Έπειδη αl εύχαριστ[αι περιέχονται, συνήθως, εlς τόν πρόλογον, ή παρέκβασις δύναται νό. συγχωρηθi], έν προκειμέν~, δεδομένου δτι εύρισκόμεθα μόνον είς τό τέλος μιaς εtσαγωγf\ς. ·οφείλομεν εύχαριστίας, εlς δλα τό. άρμόδια ·Υπουργεία και συναφείς Δημοσ(ας Ύπηρε­σίας τοίί Βασιλε(ου τfjς 'Ελλάδος, δια την πάντοτε πρόθυμον συμπαράστασ{ν των πρός συλλογην τών άπαραιτήτων στοιχείων και πληροφοριών.

Διό. τον aύτόν λόγον, όΦείλομεν χάριτος εις τό προσωπικόν και τόν διεvθυντην τfjς Ύπη­ρεσίας Περιφερειακής "Αναπτύξεως Πελοποννήσου ( Υ.Π.Α.Π.•) τοίί Ύπουργε(ου Συν­τονισμοίί.

Τέλος, wς πρός τό υlοθετούμενον ένταίίθα σχέδιον, ε1ναι προφανης ή πνευματική μας όφειλη πρός τόν πρώτον ό όποίος τό έπενόησε, τόν μυθικόν βασιλέα Θησέα τών "Αθηνών, καθ" a άναφέρει ό Θουκυδίδης (Βιβλίον 11, 14) : rrΞvνεβεβήκει δέ dπό τοiί πάvtι dexatoυ έrέρων μάλλον 'Αθηναlοιι; τοiίτο. 'Επl γιiρ Κέκροποι; κal τών πρώταnι βασιλtων ή 'Απική Αι; Θησέα dεl κατd πόl.ειι; ψκeίτο πρυτανεiά τe Αχούσαι; καl aeχovτaι;, κal όπότe μή δεt­σειαν, ού ξvvflσaν β011Μυο6μενοι ώι; τόv βασιλtα, ιlλλ' αύτοllκαστοι ΑπολιτεΟΟvτο κal έβουλεύοντο . . . . . έπειδή δέ ΘησιVι; Αβασfλevσe, γενόμενοι; μετd τoii ξvveτoii καl δυνατός . . . . . καταλvσαι; τώv dλλωv π6Μων τά τe βουλευτήρια καl τdι; dρχd• Αι; τήv viίv πόλιν oJσav, b β011Μυτήριοv dναδε{ξαι; καl πρυτανείον, ξvvψκισe πάvται;' καl νεμομέν01Jς τd αvτών έκάστοvι;, ιϊπερ καl πρό τοσ ήvάγκασε μιij πόkι τavτn χρήσθαι, ή, dπdντωv ήδη ξυvτe­λούvτων έι; αύτήν, μεγάλη γενομένη παρεδόθη vπό Θησέως τοίς lπειτα· καl ξvνοlκια Αξ έκεlν011 'Αθηναίοι lτι καl νϋv τfί Θε{jι έορτήν δημοτελή ποιοiίσιν».

·Η ένέργεια αϋτη κατέστη ό θεμέλιος λίθος τfjς αιωνίας δόξης τών ·Αθηνών κατό. τόν πέμ­πτον αlώνα π.Χ. •Η αύτη άρχή, tφαρμοζομένη εΙς την σύγχρονον ·Ελλάδα, δύναται νό. όδηγήστ:ι την Πατρίδα μας προς ~ν καλύτερον μέλλον.

τιιιμο ΙΡΙΙΤΕΙτιιnιν