Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
foi;shmqj;a i`.rdj
2019 cQks 15
biqrenr Èúhlg iisßnr udj;la
bkaÈhdfõ fojeks jrg;a w.%dud;H Oqrhg m;a jQ kf¾kaø
fudaÈ cQks ui 9 jeks od ,xldjg meñKsfha Y%S ,xld
ckm;sf.a wdrdOkfhka' ta" ish m%:u úfoia ks, ixpdrh
f,i ud,Èjhskg ^8 jeks od& msg;a j hdfuka wk;=rej hs'
ckdêm;s f,alï ld¾hd, mßY%fha§ w.ue;s fudaÈ WKqiqï
whqßka ms<s.ekqfKa yuqod f.!rjdpdr uOHfha' bka wk;=rej
hs Tyq mdial= bßod fndaïn m%ydrhg ,la jQ fldÉÑlfâ
Ydka; wkaf;daks foajia:dkfha ksÍËKhl ksr; jQfha'
furg meh yhl ks, ixpdrfhka miq Tyq mjid isáfha
—Y%S ,xldj h<s ke`.S isákq we;s nj ug úYajdihs̃ hkqfjka'
01 foi;sh2019 cQks 15
22
34
24
foi;sh2019 cQks 15
ljrfha l;dj
27
30
03 biqrenr Èúhlg iisßnr udj;la
mjq, wdorh yd /ljrKh
/lfoa yqiau ;srir yß; j.d
mqrdj;ska fy<s jkñys÷ysñ jeä j.
iy;sl fkd,;a iriú weÿrd
,dxflah Ñ;%mg ±lafï <oreúh
19
29
36
fldkafoais úrys; ckdêm;s fmdÿ iudj
yog tfnk rdu,dka y|
;k;=r yer.sh ldka;d y`v f;f¾id fï
21uef,aßhdjkej; tmd
16yqiau Wÿr .kak fokak tmd
foi;sh 2019 cQks 1502
ixialdrl uKav,hÿ' w' 011 - 2513757 $ 0112 - 513153úoHq;a ;emE, - [email protected]ÞyeÍfï wxYhÿ' w' 011 - 2515759$ È.=j - 232
WmfoaYl ixiAldrlkd,l l¨jejrcfhA m%jD;a;s wOHlaI ckrd,a
wëlaIK ixiAldrl;s,lr;ak ,shkmgne`os
ixiAldrlÿñkao w¨;af.or
ksfhdacH ixiAldrlud,d u,aldka;s mrK.uf.a
iyh ixialdrl yd fidaÿm;alreKdr;ak wur;=x.
iyh ixialdrlufyaIsld osidkdhl
ks¾udK ie,iqïoñka; .=Kr;ak
PdhdrEm ixialrKh rE rgd iy ljr ks¾udKhixÔj fm;a;djvq
úfYaIdx. f,aLlfhdawdkkao chisxy
fvdk,aâ fiakdër
YHdud ikaOHdkdhlf.a
ldxpkd isßj¾Ok
m%jD;a;s ks,Odßks,añ‚ m%kdkaÿ
l<ukdlrK iydhpJøsld .=KfiAlr
PdhdrEm WmfoaYliqo;a is,ajd
PdhdrEm Ys,amSka,laisß iqNdIK w,aúiA
huqks rYañld
o¾Yk lreKdr;ak
;=is; pkaøl=udr
t,a' tA' frdayK
fnÞyeÍfï l<ukdlreã' fla' ú;dkf.a
uqøKhrcfhA uqøK fomd¾;fïka;=j
m%ldYkh yd fnÞyeÍurcfhA m%jD;a;s fomd¾;fïka;=j
fj¿u 42" l,dmh 10" 2019 cQks 15
rcfha m%jD;a;s fomd¾;fïka;=j" 163" lsre<mk wejksõ"fmd,afyakaf.dv" fld<U 05'
;srir ixj¾Ok b,lal hgf;a 2030 jir jk úg f,dalfha oßø;dj
wvlska wvq lsÍug hs ie,iqï ilia lrñka isákafka' fï jk úg;a
th wvq w.hla f.k ;sîu hym;a m%jK;djla' 2018 uynexl= j¾;dj
fmkajd fok wdldrhg 2002 jif¾ 22'7la la jQ Y%S ,xldfõ ck.yk
oßø;d o¾Ylh 2016 jir jk úg 4'1 olajd wvq ù ;sfnkjd' thska fmkS
hkafka Y%S ,xldj o tu b,lalh fj; hdug iQodkñka isák njla'
ksoyiska miq furg wvq wdodhï,dNs m%cdj b,lal lr .ksñka
l%shd;aul l< fndfyda iudc iqnidOk jevigyka iy iykdOdr
fya;=fjka È<s`ÿnj wvq jQ nj wm ms<s.; hq;= ldrKhla' zckiúhz "
ziuDoaêhz wd§ jevigyka u`.ska tu È<s`ÿ mjq,a k`.d isgqùug ,enqfKa
úfYaI odhl;ajhla' fkdfndaod kej;;a ,laI 6lg iuDoaê ysñlu ,nd
§ug rch úiska mshjr .ekqfKa ta i`oyd m%;smdok jYfhka remsh,a
ì,shk 50la fjka lrñkq hs' fï hgf;a iuDoaê iykdOdrh fuka u
iuDoaê iudc wdrlaIK m%;s,dN o ysñ jk ksid mjq, wd¾Ól yd iudchSh
jYfhka iuDoaêu;aNdjhg m;a ùu fï Tiafia wfmalaId flfrkjd'
flfia fj;;a fï jevms<sfj< l%shd;aul lsÍfï§ uqyqKfok
wNsfhda. o ke;=jd u fkdfj hs' È.ska È.g u iykdOdr ,nñka hemqï
udkisl;ajfhka hq;= j lghq;= lsÍug iuDoaê m%;s,dNska fm<öu ;=<
olakg ,efnkafka iuDoaê jHdmdrh weröfï wruqK fj; <`.d ùu fkdj
rchg ;j;a jeh nrla b;=re ùu muK hs' iykdOdrhg wu;r j ,efnk
fndfyda m%;s,dN iuDoaê,dNshd thska bj;a jQ úg Tjqkaf.ka .s<syS hdu hs
thg fya;=j'
fï ksid iuDoaê m%;s,dN Tiafia ;u ia:djr;ajh f.dvk`.d
.ksñka iuDoaê,dNska iuDoaê jHjidhlhka njg m;a ùu fï cd;sl
jevms<sfjf<ys uQ,sl wfmalaIdj jk neúka th bgq lr .ekSug lghq;=
lsÍu hs fuys§ wjYH jkafka' wfkla w;g iuDoaê,dNshd fj; o j.lSula
mejfrkafka ,ndÿka iyk iy u`.fmkaùu u; Ôú;h iuDoaêu;a lr
.ksñka rgg nrla fkdù rg fjkqfjka ;u hq;=lu yd j.lSu bgqlrk
mqoa.,hl= njg m;a ùu hs'
rgg nrla fkdjkak Èßfhka ke`.sákak
- ixiAldrl -
03 foi;sh2019 cQks 15
ljrfha l;djljrfha l;dj
iuDoaêu;a Y%S ,xldjla ìys
lsÍu hs n,hg m;ajk iEu
rchl u n,dfmdfrd;a;=j' th iEu
ue;sjrK m%;sm;a;s m%ldYkhl
u m%Odk f;audj njg o m;a
ùu idudkH lreKla' wd¾Ól"
iudchSh" foaYmd,ksl" ixialD;sl
jYfhka iEu lafIa;%hla Tiafia u
fï iuDoaêu;aNdjh we;s lsÍu hs
wfmalaId lrkafka'
È<s`ÿlu msgq±lSfï wruqKska
1995 jif¾ iuDoaê jHdmdrh
werfUkafka o tjlg Y%S ,xldfõ
wd¾Ól iuDoaêu;aNdjh we;s lsÍug
wjYH wvq wdodhï,dNSka n,.ekaùu
i`oyd' th tjlg fmdÿck tlai;a
fmruqKq m%;sm;a;s m%ldYkhg
wkqj È<s`ÿlu msgq±lSfï cd;sl
jevms<sfj<la f,i hs l%shdjg
kexjqfKa' 1995 wxl 30 ork Y%S
,xld iuDoaê wêldßfha mk;
wkqj l%shd;aul lrk ,o iuDoaê
cd;sl jevigyfkys m<uq jeks
wÈhr f,i iykdOdr ,nd§u
y`ÿkd .ekqKq w;r wvq wdodhï,dNS
mjq,aj, wdodhu jeä lsÍu i`oyd
wd¾Ól ixj¾Ok jevms<ssfj<la
y`ÿkajd§u;a tys wruqKq jqKd' tys§
wvq wdodhï ,nk iEu mjq,la
fjkqfjka u mjq, mokï lr
.;a wd¾Ól ixj¾Ok jHdmD;shla
weröug hs lghq;= lf<a' mjq,
i;= iïm;a" Yla;Ska yd yelshdj
u; mjqf,a wdodhu jeä l< yels
wd¾Ól lghq;a;lg fhduq ùu
fuys§ isÿ jqKd' th fm!oa.,sl fyda
iajhx /lshdjla jQ w;r ksIamdok"
jHdmdßl uqyqKqjrlska l%shd;aul
ùu úfYaI hs'
fï jevigyk werfUk úg
ck.ykfhka 72'3]la .%dóh j
Ôj;a jQ w;r 21'4]la kd.ßl
j o 6'3]la j;=lrfha o Ôj;a
jqKd' ta jk úg 65]-70];a w;r
jQ È<`ÿ ck;djf.ka 25]-30];a
w;r m%udKhla jvd È<s`ÿ f,i
biqrenr Èúhlg iisßnr udj;la
wvq wdodhï ,nk iEu
mjq,la fjkqfjka u mjq,
mokï lr .;a wd¾Ól
ixj¾Ok jHdmD;shla
weröug hs lghq;=
lf<a' mjq, i;= iïm;a"
Yla;Ska yd yelshdj
u; mjqf,a wdodhu
jeä l< yels wd¾Ól
lghq;a;lg fhduq ùu
fuys§ isÿ jqKd' th
fm!oa.,sl fyda iajhx
/lshdjla jQ w;r
ksIamdok" jHdmdßl
uqyqKqjrlska l%shd;aul
ùu úfYaI hs'
foi;sh 2019 cQks 1504
hs y`ÿkd .ekqfKa' bka 80]la
Ôj;a jqfKa .%dóh j' fï ksid
úfYaIfhka .%dóh ixj¾Okh
w;HjYH ldrKhla f,i y`ÿkd
.ekqKd' wdodhï fn§ hdfï
úIu;dj mq¿,a f,i olakg
,enqKd' fuys§ fN!;sl iïm;a
yd m%d.aOk ysñlu fkdue;s"
;dlaIKsl ±kqu" jHjidhl
±kqu" l<ukdlrK ±kqu wvq iy
fjk;a idudÔh ldrKd u; hemqï
wdodhuj;a fidhd .; fkdyels
ck fldgig ms,shï fhoSu hs
isÿ jqfKa' mqoa.,hdf.a iajYla;sh
yd ks¾udKYS,s;ajh m%uqL jQ w;r
;reK msßi rfÜ ixj¾Okhg
odhl lr .ekSu;a tys wNs,dIhla'
ta w;r u iykdOdr fkd,nk
wvq wdodhï,dNS mjq,aj, wd¾Ólh
by< kexùug lghq;= lsÍu;a fï
jevms<sfjf<ys úfYaI;ajhla'
fï jevigyk miqj ld,Sk
jYfhka y÷kd .ekqKq wjYH;d
u; 2013 wxl 01 ork Èú ke`.=u
mk;ska
;jÿrg;a jHdma; jkafka È<s÷ nj
wju lrñka wd¾Ól ixj¾Ok
l%shdj,sh mq¿,a lsÍug' ta wkqj
mqoa.,hd" mjq," lKavdhu iy
m%cdj flakaø lr .;a Ôjfkdamdh
wd¾Ól ixj¾Ok l%shdldrlï
m%j¾Okh lsÍu u`.ska È<s`ÿ nj
;=rka lsÍu hs wfmalaId lf<a' tu`.
ska n,dfmdfrd;a;= jkafka iudc
idOdrK;ajh iy;sl lr,k
iudchla' ta i`oyd Ôjfkdamdh
ixj¾Ok" wf,ú m%j¾Ok" iudc
ixj¾Ok" m%cd uQ, ixúOdk"
f;dr;=re ;dlaIK" mqyqKq yd
Odß;d ixj¾Ok" m%cduQ, nexl="
iudc iqnidOk yd iudc wdrlaIK
wd§ jevigyka l%shd;aul lrñka
tu m%cdj iún, .ekaùug hs
lghq;= lrñka isákafka'
iuDoaê iykdOdr iy iuDoaê
iudc wdrlaIK m%;s,dN f,i
l%shd;aul jk fï jevigyk
hgf;a iuDoaê iykdOdrh
f,i ,efnk ysñlu
uilg remsh,a 3"500" 2"500 yd 1500
f,i j¾.SlrKh lr ;sfnkjd'
iuDoaê,dNs mjq,aj, hefmkakka
ixLHdj we;=¿ mjqf,a wfkl=;a
idOl ie,ls,a,g .ksñkq hs th
isÿ lr ;sfnkafka' Bg wu;r j
wvq wdodhï,dNSkag laIqø uQ,H
myiqlï iemhSug iuDoaê m%cd uQ,
nexl= 1073la iy iuDoaê m%cd uQ,
nexl= iñ;s 331la l%shd;aul jkafka
iuDoaê ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j
hgf;a hs' 2019 jir i`oyd
iuDoaê m%cduQ, nexl= l%shdldÍ
ie,eiaula ilia jkafka o wvq
wdodhï,dNSkaf.a wdodhï yd Ôjk
;;a;ajfha .=Kd;aul ixj¾Okhla
we;s lsrSfï wfmalaIdfjka' fuys§
iuDoaê nexl= iq¿ jHjidhlhka
i`oyd remsh,a 15"000l zOkiúhZ
iyk Kh jevigyk;a wdÞhï
W;amdok jHdmD;s 50 000 jevigyk
hgf;a iuDoaê m%;s,dNSka we;=¿
wvq wdÞhï ,nkakka n, .ekaùug
iuDoaê OkdNsudkS Kh fhdackd
l%uh l%shdjg kexùu;a laIqø uQ,H
myiqlï ie,iSfï lemS fmfkk
ldrKd' fï jHdmD;s 50 000
jevigyk uÕska iuDoaê m%;s,dNska
l=vd mßudK jHjidhlhka njg
m;a lsÍu hs È.=ld,Sk wruqK' tfia
u iEu iuDoaê m%;s,dNS mjq,la i|yd
u iaÓr ksjila bÈlr Èfï wruq‚ka
ksjdi jdikd f,d;/hshla wrUk
,oafoa 2001 jif¾ isg hs' tuÕska
iuDoaê m%;s,dNska f;dard .ekqfKa
.%du ks,Odß fldÜGdi uÜgñka' tA"
iuDoaê ixj¾Ok ks,Odßka yd .%du
fiajd ks,Odßka tla j 2015-2016 isÿ
l< iólaIKhlg wkqj hs' Bg wÞ< j
m%;s,dN ,nkakka ks¾foaY lrk ,oafoa
wÞ< m%dfoaYSh f,alï úiska'
05 foi;sh2019 cQks 15
m%;s,dNSka wd¾Ól" iudÔh yd
ixialD;sl jYfhka Yla;su;a lsÍu
hs wruqKq lf<a'
iuDoaê cd;sl jevigyk
werö fï jk úg jir 25la muK
fjkjd' ta wkqj iuDoaê m%;s,dN
,nk msßi ,laI 14la' flfia
fj;;a 2018 Y%S ,xld uynexl=
jd¾;dj fmkajd fok wdldrhg
furg È<s̀ÿ ck.ykh wvqùfï
m%jK;djla olakg ,efnkjd'
2002 jir jk úg ck.yk oßø;d
o¾Ylh mej;sfha 22'7]la f,i' th
2016 jir jk úg 4'1] olajd wvq ù
;sfnkjd' fuh hym;a m%jK;djla'
tfy;a rch úiska fï jif¾§;a
ish¨ Èia;%slal wdjrKh jk mßÈ
wvq wdodhï,dNS ,laI 6lg iuDoaê
m%;s,dN ,nd §ug hs lghq;= fhdod
;sfnkafka' zw¨;ska ys;uq Èßfhka
ke.sáuqZ hk jevigyk hgf;a tys
wdrïNl mshjr isÿ jqfKa fkdfndaod
wïmdr Èia;%slalfhka jk w;r uq,a
wÈhr hgf;a 450 000lg m%;s,dN
ysñ fjkjd' b;sß msßi fï jk
úg y`ÿkd .ksñkq hs isákafka' ta
i`oyd fjka lr we;s uqo, remsh,a
ì,shk 50la'
fï i|yd iuDoaê m%;s,dNska
f;dard .ekSu úêu;a l%ufõohlg
wkqj isÿ l< nj hs iuDoaê
ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fõ
wOHlaI ckrd,a tia' B' wd¾'
ù' tï' tia' mS' nKavdr i|yka
lrkafka' tA ms<sn| woyia
olajk Tyq( —iuDoaê m%;s,dNska
f;dard .ekqfKa .%du ks,Odß
fldÜGdi uÜgñka' tA" iuDoaê
ixj¾Ok ks,Odßka yd .%du fiajd
ks,Odßka tla j 2015-2016 isÿ l<
iólaIKhlg wkqj hs' Bg wÞ< j
m%;s,dN ,nkakka ks¾foaY lrk
,oafoa wÞ< m%dfoaYSh f,alï úiska'˜
tA wkqj iuia; iuDoaê m%;s,dNska
m%udKh ,laI 20 olajd by< hkq
we;s'
iuDoaê m%;s,dN ysñlu m%Þkh
lrkafka jir foll fyda ;=kl
ld,hla i|yd hs' bka miq tu
m%;s,dNshd jHjidhlhl= f,i
keÕS isàu hs fuys§ b;d jeo.;a
jkafka' flfia fj;;a È.ska È.g
u iuDoaê m%;s,dNska iykdOdr
,nkakka muKla njg m;a ùu fï
jevigyfkys wfmalaIs; b,lal
imqrd .ekSug hdfï§ uqyqKfok
m%Odk;u wNsfhda.hla njg hs m;a
j we;af;a'
fï ms<sn| woyiA olajk m%d:ñl
l¾udka; iy iudc iún, .ekaùï
wud;HdxYfha f,alï wfYdald
w,j;a;( —iudoaê m%;s,dNska
n,.ekaùu fuys m%Odk wruqK
jqj;a tu jevigykska Tjqka bj;a
jk njla fmfkkakg keye' fï
ms<sn| wm wud;HdxYh iólaIKhla
o isÿ lr ;sfnkjd' iuDoaê ldâm;
yd ne£ ;sfnk hï hï m%;s,dN
fya;=fjka iuDoaê,dNska fï ldâm;
w;ayeÍug olajkafka wlue;a;la'
thg fya;=j jkafka iuDoaê
m%;s,dNskag iykdOdrhg wu;r
j iudc wdrlaIK wruqo, uÕska
m%Þkh flfrk w;=re m%;s,dNj,g o
ysñlï lSug yelsùu hs'˜
flfia fj;;a iuDoaê m%;s,dN
w;ayeÍug tjeks wlue;a;la
±rej o Tjqka iuDoaêh ,nkakka
f,i iudc.;ùug olajkafka
n,j;a ue<slula' iudÔh ldrKd
u; wdl,amuh jYfhka Tjqka
iudcfha by< Ôjk uÜgula
iys; j Ôj;a jk njg fmkaùug
W;aidy ork w;r we;eï msßia
È<s÷ nj wdYS¾jdohla fldg .ksñka
hemqï udkisl;ajfha /£ isàug hs
leue;a;la olajkafka' fï ;;a;ajh
ienúka u ueÈ wdÞhï ,nk rgl
isg by< wdÞhï ,nk rgj,a w;rg
hdug W;aidy ork Y%S ,xldj jeks
rglg Tfrd;a;= fokafka keye'
fï ksid iudc iqnidOkh i|yd
w¨;ska iuDoaê ikdOdr ysñlï m%odkh l< wjia:dj
iuDoaê jHdmD;sfha wdrïNh iksgqya lrñka
foi;sh 2019 cQks 1506
rchg úYd, jeh nrla ±Íug isÿ
jk nj kï wújdofhka u ms<s.;
hq;= lreKla' fï i|yd bÈßfha§
iuDoaê jevigykg wÞ< ish¨
f;dr;=re mß.Kl cd,.; lrñka
ienE f,i u iuDoaê m%;s,dN
,eìh hq;= msßia y÷kd .ekSug
rch jevms<sfj<la ilia lsÍug
wfmalaId lsÍu fï .eg¨jg tla;rd
úi÷ula jkq we;s' wfkla w;g
fld<U úYajúoHd,fha wd¾Ól
úoHd wOHhkdxYfha uydpd¾h
úð;mqr úu,r;k ysñ i|yka lrk
wdldrhg iuDoaê m%;s,dNska hemqï
udkisl;ajfhka bj;a lsÍug kï
Tjqkag ksYaÑ; ld, jljdkq we;s j
iykdOdr ,nd§u jeo.;a jkq we;s'
túg iuDoaê jHjidhlhka f,i
keÕS isákakg Tjqka W;aiql jkjd
muKla fkdj È.=ld,Sk ie,iqï
we;sj ;u wd¾Ól ia:djr;ajh
f.dvkÕd .ekSug wjYH mßirh
o iuDoaê m%;s,dNska úiska u ilid
.kq ksiel hs'
tfuka u uydpd¾h úð;mqr
úu,r;k ysñ mjik wdldrhg
;jÿrg;a iykdOdr iy iudc
wdrlaIK m%;s,dN ,nd §fuka
Tíng f.dia tA i|yd ork úhou
È.=ld,Sk m%d.aOk wdfhdack i|yd
fhdojkafka kï" l¾udka;;mqr
we;s lrñka ú/lshdjg úi÷ï ,nd
fokafka kï we;s ke;s mr;rh ÿre
ù È<s÷lu ;=rka lsÍug tA Tiafia
wjldY ie,fikq we;s'
fï wkqj f.da,Sh jYfhka
y`ÿkdf.k ;sfnk 2030 jir jk
úg oßø;dj wvlska wvq lsÍfï ;srir
ixj¾Ok b,lalh lrd <`.d ùfï§
Y%S ,xldjg o ;sfnkafka w;ay<
fkdyels j.lSula' 2030 jir jk úg
;srir Y%S ,xldjla njg wm rg m;a
lsÍu o wNsm%dhla' fï ksid ta i`oyd
rfÜ wvq wdodhï,dNska iún, .kajd
wd¾Ól iuDoaêu;aNdjh we;s lr tu
f.da,Sh b,lalh fj; <`.d ùug wm
±ka isg u iQodkï úh hq;= hs'
ud,d u,aldka;s mrK.uf.a
Y%S ,xldfõ ÿmam;=ka n,.ekaùu
fjkqfjka werUqKq iuDoaê
jevigyk wdrïNfha§ ta u; u
hefmk msßila wfmalaId lf<a
keye' tfy;a tÞ fuod ;=r iuDoaê
m%;s,dN ,eîu i|yd f;dard ÿka
lKavdhu È.ska È.g u j¾Okh
jQjd ñi" iuDoaê m%;s,dNfhka
n,.ekajqKq nj mjid m%;s,dN
,eîfuka bj;a jQ lsis÷ flfkla
keye'
mqoa.,hka n,.ekaùu fjkqfjka
iuDoaê jevigyk l%shd;aul
jqj;a ta hgf;a m%;s,dN ,nk
jeä msßila isákafka hemqï
udkisl;ajhl' iuDoaê m%;s,dNh
uÕska n,.ekajqKq miq o Tjqka
È.ska È.g u iuDoaê m%;s,dN ,nd
.kakjd' iuDoaê ldâm; ysñ jQ
miq iuDoaê m%;s,dNSkag wksjd¾h
b;sßlsÍï m%udKhla nexl= .sKqug
ner fjkjd' iuDoaê nexl= yryd
fï m%;s,dNSkag wvq fmd<shg Kh
myiqlï ,nd.; yels hs' Kh
,ndf.k Tjqka jHjidhlhka
f,i úúO jHdmD;sj, kshe,S
fjfyfikafka ;u wd¾Ólh
f.dvkÕd .ekSug hs' tfy;a
wd¾Ólh Yla;su;a jQ miq;a
Tjqka iuDoaê ldâm; w;ayeÍug
wlue;a;la olajkafka iuDoaê
ldâm; yd ne÷Kq fjk;a m%;s,dN
uq,alrf.k hs' Wiia fm< yÞrk
iuDoaê m%;s,dNshdf.a orejkag
ysñfjk zismafÞrZ YsIH;ajh tA
w;r iqúfYaI hs' Wiiafm< iu;a
ùfuka miq úYajúoHd,hg
f;dard.kakd úg o iuDoaê,dNS
mjq,aj, orejkag jrm%ido ysñ
fjkjd muKla fkdfjhs rcfhka
hï hï úfYaI m%;s,dN ,ndfok
úg o iuDoaê,dNskag m%uqL;ajhla
,efnkjd' rcfhka ksjdi
,nd fok úg o iuDoaê,dNskag
,efnkafka m%uqL;djla' tjeks
w;=re m%;s,dN fya;=fjkq hs Tjqka
È.ska È.g u iuDoaê m%;s,dNh
wfmalaId lrkafka'
wfYdald w,j;a;f,alï
m%d:ñl l¾udka; iy iudc iún,.ekaùï wud;HdxYh
hemqï udkisl;ajfhka bj;a úh hq;= hs'
07 foi;sh2019 cQks 15
iuDoaê jevigyk iïnkaO
f;dr;=re cd,h mß.Kl.;
lsÍug o kshñ; hs' ta yryd
iuDoaê nexl=j, fld;rï
b;=reï m%udKhla ;sfnkjd o@
iuDoaê,dNSkag fld;rï m%;s,dN
,nd Èh yels o@ iuDoaê nexl= yd
.kqfokq lrkakka fl;rïÿrg
iún, .eka ù ;sfí o@ hk
f;dr;=re wkdjrKh lr.; yels
hs' tuÕska iuDoaê,dNska w;ßka
iuDoaê m%;s,dN ,eîug iqÿiq iy
kqiqÿiq mjq,a y÷kd.ekSu;a bÈßfha
§ isÿ flfrkjd'
fï hgf;a ldka;djka
10000la jHjidhl uÜgug
f.k taug;a" iuDoaê m%;s,dNska
iq¿" uOH yd úYd, mßudK
jYfhka jHjidhlhka njg
m;alsÍug;a úfYaI jevigyka
iuQyhla bÈßfha§ l%shd;aul
ùug o kshñ; hs' tys§ m<uq j
iuDoaê,dNska iuDoaê nexl= uÕska
iún, .ekaùu wdrïN lr" miqj
iïnkaO lrkafka rcfha nexl=j,g
hs' wud;HdxYfha m%d:ñl l¾udka;
wxYh uÕska l%shd;aul jevigyka
hgf;a lDIsl¾u lafIa;%h
;=< fï m%;s,dNSka ;jÿrg;a
jHjidhlhka njg m;alsÍu o
isÿ fjkjd' tA i|yd wmkhk
lDIsl¾u .ïudk 5000la we;s
lsÍfï úfYaI jHdmD;sh ie,iqï
lf<a' thska .ïudk 100l jev
lghq;= cqks ui 17 jeksod wdrïN
lrkjd' fuhska n,dfmdfrd;a;=
jkafka iuDoaê,dNSka hemqï
udkisl;ajfhka bj;a j
jHjidhlhka njg m;aùu hs' fï
m%;s,dNSka iajdëk j keÕS isáh
yels lKavdhula njg m;a lsÍu hs
fï jevigyfka §¾>ld,Sk wruqK'
ldxpkd isßj¾Ok
iuDoaê ysñlu hkq iykdOdr
u,a,la f.g .ekSu hkqfjka
m%p,s; jQ u;h fjkia l<
hq;= ld,h ±ka t<ô,d' iuDoaê
iykdOdr ysñlug tl;= jqKq
m%;s,dN /ila zw¨;ska ys;uq -
Èßfhka ke.sáuqZ jevigyk
hgf;a iuDoaê ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=j hgf;a l%shd;aul
fjkjd' iudc iqnidOk" iudc
wdrlaIK" Ôjfkdamdh ixj¾Ok"
wf,ú ixj¾Ok yd m%cduQ,
nexl= wd§ lafIa;% /ila újD; j
mj;skafka iuDoaê m%;s,dNSkaf.a
w;ñg ire lsÍfï wruqKska'
iuDoaê ldâm;g tyd .sh iaÓr
cSjfkdamdh ud¾.hla ißlr
.ekSfï wNs,dIh we;sj iuDoaê
m%;s,dNSka fï jevigykg
leue;af;ka iyiïnkaO fjkjd'
fuu`.ska l=uk fyda jHdmdrhla
^lDIsld¾ñl" ëjr" i;a;aj md,k"
f.j;= j.d& wdrïN lsÍug Tjqkag
wjYH Kh myiqlï iuDoaê
m%cduQ, nexl= u`.ska ,nd § mjqf,a
wdodhu re'30 000-40 000la njg
m;a lsÍu hs wmf.a taldhk
n,dfmdfrd;a;=j'
iuDoaê m%;s,dNSka hemqï
udkisl;ajfhka uqojd l=vd
mßudK jHjidhlhka njg m;a
lsÍfï l%uj;a jevms<sfj<la
ixúOdkh jkafka m%d:ñl
l¾udka; yd iudc iún,
.ekaùfï wud;HdxYh yd taldnoaO
tia'B'wd¾'ù'tï'tia'mS'nKavdrwOHlaI ckrd,aiuDoaê ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j
iuDoaê ysñlu hkq iykdOdr u,a,la u fkdfj hs
foi;sh 2019 cQks 1508
fjñka' tys§ wmkhk .ïudk
jHdmD;s jevigyk u`.ska
jHdmD;s 50 000la wdrïN lsÍug
ie,iqï ilia jqfKa iuDoaê
m%;s,dNSkaf.a ksIamdok yd wd¾Ól
Yla;Skag m%uqL;ajh foñka' 2019
jif¾ wmkhk .ïudk 20l
uQ,sl lghq;= ±kgu;a wdrïN
lr wjika' Bg wu;rj Èjhsk
mqrd ziqj fndcqka y,aZ wdrïN
lsÍug lghq;= ixúOdkh jkafka
iuDoaê,dNSkshka Èß .ekaùfï
wruq‚ka' lDIsl¾u yd fi!Lh
wud;HdxYfha wêlaIKfhka m<uq
iqj fndcqka y, újD; flrefKa
noafoa.u§'
fï jif¾ wh jeh f,aLkfhka
iuDoaê m%;s,dN ,laI 6la m%odkh
lsÍug hs wkque;sh ysñjqfKa'
fuf;la iuDoaê ysñlï ,enQ
m%;s,dNska w;ßka ie,lsh hq;=
m%udKhla jHdmdr wdrïN lr
w;am;a lrf.k isákafka by<
Ôjk uÜgula' tfy;a Tjqka
;jÿrg;a iuDoaê m%;s,dN ,nkjd'
fï w;ßka jir 15 - 20la
iuDoaê ysñlï ,enQ ie,lsh hq;=
msßila m%;s,dNh bj;a l< hq;=
wh f,i y÷kdf.k isákjd'
ta iïnkaOfhka o l%uj;a
jevms<sfj<la bÈßfha§ l%shd;aul
ùug kshñ; hs' iuDoaê ixj¾Ok
ks,Odßka u`.ska m%;s,dNSka
n,.ekaùug wjYH iyk m%;s,dN
iy WmfoaYkh iu`. Wmßu
odhl;ajh ,nd §ug hs iuDoaê
ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j lem
ù jev lrkafka' iEu iuDoaê
m%;s,dNsfhla u iuDoaê m%cduQ,
nexl=jl .kqfokqlrefjla njg
m;aúh hq;= hs' rgmqrd jHdma; j
we;s iuDoaê m%cduQ, nexl= 1073
la wfkl=;a rdcH yd fm!oa.,sl
nexl=j,g jvd wvq fmd,S
wkqmd;hla hgf;a hs Kh myiqlï
imhd fokafka' iuDoaê ysñlï
§ukdjg wu;r j jHdmdr wdrïN
lsÍug wjeis Kh myiqlï ,nd §u
fuys we;s úfYaI;ajh hs'
jHdmdr wdrïN lsÍug wjYH
;dlaIKh yd ±kqu ,nd§fï§
wÞ< wfkl=;a wdh;kj, iydh
l<ukdlrKh isÿjkafka iuDoaê
ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fõ
ueÈy;aùfuka' Èia;%slal uÜgñka
ia:dms; lsÍug wfmalaIs; wf,ú
uOHia:dkj,§ iuDoaê m%;s,dNSkag
;u ksIamdok wf,ú lr.ekSfï
wjia:dj ysñfjkjd' ìï uÜgñka
ck;djf.a wjYH;d yÿkdf.k
Tjqkag iuDoaêu;a Èúfmfj;la
Èkd §ug wjYH jevms<sfj< jvd;a
úoHd;aul mokulskq hs ks¾udKhlr
;sfnkafka' thska Wmßu M, fk<d
.ekSug kï iuDoaê m%;s,dNSka hemqï
udkisl;ajh mrod ;u Yla;Ska Wr.d
ne,sh hq;= hs' wjYH iyk m%udohlska
f;drj ,efí kï lemùfuka hq;=j
jeä jeäfhka jev lsÍu hs wjYH
jkafka' ;u mjqf,a wdodhu ißlr
.kak wjYH iqÿiq u jgmsgdj
ilia lr .ekSug iuDoaê,dNshd
fjfyiúh hq;= hs' ta jevms<sfj<g
Èßhla jYfhkq hs jir folla fyda
;=kl ld,hla i`oyd iuDoaê m%;s,dN
ysñlu m%odkh lrkafka'
ufyaIsld osidkdhl
09 foi;sh2019 cQks 15
wvq wdodhï,dNS mjq,a k`.d
isgqùfï rcfha jevms<sfj<
l%shd;aul jqfKa Y%S ,xldjg ksoyi
,enqKq uq,a jljdkqfõ isg hs' bvï
,nd § f.dúckmoj, ck;dj
mÈxÑ lsÍu" j.d Kh ,nd §u"
îc yd fmdfydr iykdOdr ,nd
§u wdÈh Tiafia tu ck;djf.a
wd¾Ól l%h Yla;sh jeä jqKd'
ksoyia wOHdmkh ,nd §fuka o
wvq wdodhï,dNS mjq,aj, orejkag
,enqfKa buy;a wiajeis,a,la'
tu`.ska rfÜ isÿ jQfha o úYd,
mßj¾;khla' .%dóh úÿ,sn,
fhdackd l%u l%shd;aul ùu;a iu`.
l¾udka; ìysùfuka tjeks wvq
wdodhï,dNS mqoa.,hkaf.a /lshd
.eg¨j o úi`ÿKd' flfia fj;;a
fï jevigykaj, úfYaI;ajh
jkafka ÿmam;alu msgq±lSfï
wruqKska u l%shd;aul l< nj
i`oyka fkdùu'
tfy;a ÿmam;alu msgq±lSfï
wruq‚ka u l%shdjg kexjqKq
m<uqjekak jkafka ckiúh
jevigyk hs' Bg miqj hs
fï i`oyd iuDoaê jHdmdrh
werfUkafka' flfia fj;;a
fï hgf;a b,lal.; jQ wvq
wdodhï,dNS m%cdj laIKsl m%;s,dN
ysñ lr .;a nj wm iefjdu okakd
lreKla' tu`.ska ÿmam;alu wvq
jQ nj;a wm ms<s.; hq;=hs' 1990
jir w.Nd.h jk úg Y%S ,xldfõ
29]la jQ oßø;dj 2016 jif¾
4'1] olajd wvq ù ;sfnkjd' fï
;;a;ajh hym;a m%jK;djla' th
isÿ jQfha iuDoaê jHdmdrh Tiafia
u he hs lshkakg neye' ;j;a
iudc wd¾Ól ldrKd Bg n,md
;sfnkjd'
flfia fj;;a È<s`ÿlu msgq
±lSfï wruqKska iuDoaê jHdmdrh
wrUk úg ta i`oyd b,lal.;
jevms<sfj<la fkd;sîu fuys
olakg ,efnk wvqmdvqjla'
iykdOdr ,nk m%cdj thska
hemqKd ñi ta Tiafia ;u wd¾Ól
ia:djr;ajh f.dvk`.d .ekSug
wjYH È.=ld,Sk ie,eiaulg
fkdhdu .eg¨ iy.; ;;a;ajhla'
fï ksid fuf,i iykdOdr
,nd§u jeo.;a jqj;a fï fjkqfjka
fjka l< uqo, fjk;a È.=ld,Sk
wdodhï W;amdok jevms<sfj<lg
fhoùug lghq;= lf<a kï
iykdOdr ,nd §fuka we;s jk
hemqï udkisl;ajfhka ñ§ Tjqka
;u wd¾Ólh Yla;su;a lr .ekSug
fm<fUkq we;s'
furg jeä u ck.ykh
isákafka .%dóh j hs' 2016
.Dy tall wdodhï yd úhoï
iólaIKh wkqj .%dóh j
693"956la È<s`ÿ ck;dj jk w;r
.%dóh oßø;dj 82'2]la' fï w;r
tu iólaIKhg wkqj uykqjr
Èia;%slalfhka 142"044la jk
by< u È<s`ÿ ck.ykh jd¾;d
jk w;r wvq u m%udKh jd¾;d
jkafka ukakdru Èia;%slalfhka'
tA" 1005la' flfia fj;;a fï
ckykh l=vd mßmd,k tall
f,i f.k È<s`ÿlu ;=rka lsÍfï
jevigyka l%shd;aul lrkafka
uydpd¾h
úð;mqf¾ úu,r;k ysñwd¾Ól úoHd wOHhkdxYh
fld<U úYajúoHd,h
b,lal.; jevms<sfj<la
wjYHhs
foi;sh 2019 cQks 1510
kï th hs M,odhS jkafka' tys§
iykdOdrfhka Tíng .sh jHdmD;s
weröu wjYH hs' tl u jHdmD;sh
iEu ia:dkhlg u tlu wdldrhg
l%shd;aul lsÍug hdu;a .eg¨
iy.; hs' tu jHdmD;s l%shd;aul
lsÍu úuOH.; l< hq;= w;r túg
we;s jk ;r.ldß;ajh ;=<ska
jvd;a fyd`o m%;s,dN ,efnkafka
ck;djg hs' we;eï úg È<s`ÿlu
wdYs¾jdohla lr .ekSug fm<fUk
wjia:d wm ±l ;sfnkjd' tajd
fndfyda úg foaYmd,ksl hs' tjeks
miqìul iqnidOkh uQ,sl lr.;a
rdcH ìysùu ;=< ±äj n,mEï
we;sjkafka rfÜ wd¾Ólhg'
lDIsl¾uh muKla flakaø
lr .ksñka iuDoaê jHdmdrh
l%shd;aul lsÍu ;j;a m%Odk
ÿ¾j,;djla' 1977 jißka miq
l¾udka; lafIa;%hg fhduq
fkdjQjd u fkdfj hs' tfy;a
wx. iïmQ¾K l¾udka; Yd,d
iy ta wdY%s; myiqlï ÈhqKq jQjd
kï È.=ld,Sk j rfÜ wd¾Ól
ia:djr;ajh mj;ajd .; yels hs'
flfia fj;;a fujeks È<s`ÿlu
msgq±lSfï jevigyka l%shd;aul
úh hq;af;a jir 2-3lska È<s`ÿlu
wvq l< yels mßÈ ksYaÑ; b,lal
iy Èk jljdkq iys; j hs'
nx.a,dfoaYh" bkaÈhdj iy
wm%sldkq rgj,a o wvq wdodhï,dNSka
fjkqfjka fujeks jevigyka
l%shd;aul lrkjd' ta i`oyd lghq;=
lrkafka rch fuka u rdcH
22.7
15.2
8.96.7
4.1
0
5
10
15
20
25
2002 2006/07 2009/10 2012/13 2016
Y%S ,xldfõ ck.yk oßø;d o¾Ylh ^]&
uQ,dY%h - ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
ks¾udK
h-u
fk
dacd iurk
dhl
11 foi;sh2019 cQks 15
ud,d u,aldka;s mrK.uf.a
fkdjk ixúOdk' f.da,ShlrKh;a
iu`. f,dalfha oßø;dj wvq ù
;sfnkjd' fï jk úg f,dal
ck.ykh ì,shk 7la' 1960
jir jk úg isáfha ì,shk 3l
ck.ykhla' tfy;a 2050 jir
jk úg ì,shk 10 olajd jeä úh
yels njg hs mqfrdal;kh lr
;sfnkafka' fï jk úg f,dalfha
È<s`ÿ ck.ykh ñ,shk 750 hs'
bkaÈhdfõ yd Ökfha wd¾Ól jDoaê
mj;skafka by< uÜgul hs' f,dal
ck.ykfhka 2$7la isákafka
fï rgj,' tkï bkaÈhdfõ
ì,shkhlg jeä ck.ykhl=;a
Ökfha ì,shk 1'45l=;a muK'
iykdOdr jevms<sfj< l%shd;aul
jqj;a Tjqka hemqï udkisl;ajfha
keye' Ökfha rdcH n,h
;sfnkafka tla mlaIhlg muK
hs' md,kh fjkilg ,la fkdjk
ksid jßka jr fujeks jevigyka
l%shd;aul lsÍfï wjYH;djla
u;= jkafka keye' l¾udka;
jeähs' /lshd wjia:d by< hs'
ck;dj WoafHda.fhka hq;=j hs
/lshdj, ksr; jkafka' whs;Ska
b,a,d Woaf>daIKj, ksr; jkafka
keye' bkaoshdfõ o l¾udka;
jeä jYfhka msysgd ;sfnk w;r
wdodhï uÜgu by< hs' fï ksid
iykdOdr u; hefmk msßiaj,
wvqjla olakg ,efnkjd'
Y%S ,xldfõ o fujeks ;;a;ajhla
we;s ùug kï iuDoaê,dNSka hemqï
udkisl;ajfhka ñ§u wjYH
hs' tys§ iEu md¾Yajhla u tla
ù l;sldjlg meñ‚h hq;= hs'
È<s`ÿnj wvql< yels jevigyka
l%shd;aul l< hq;af;a ld, jljdkq
iys; j hs' túg iuDoaê,dNSka bka
Tíng ;u wd¾Ól ia:djr;ajh
f.dvk`.d .ekSug ksrdhdifhka
u fhduq jkq we;s' fï iïnkaO
ks,OdÍkag o mejfrkafka úYd,
j.lSula' ta wkqj fï iqnidOk
jevms<sfjf<ys iuia; hdka;%Kh
u fjkiaùu wjYH hs'
È<s`ÿnj wvql< yels
jevigyka l%shd;aul
l< hq;af;a ld,
jljdkq iys; j hs'
túg iuDoaê,dNSka
bka Tíng ;u
wd¾Ól ia:djr;ajh
f.dvk`.d .ekSug
ksrdhdifhka u
fhduq jkq we;s' fï
iïnkaO ks,OdÍkag
o mejfrkafka úYd,
j.lSula'
foi;sh 2019 cQks 1512
furg wd¾Ól ixj¾Ok
l%shdj,shg ixpdrl
jHdmdrfhka ,efnk msgqn,h
w;súYd, hs' tfy;a ixpdrl
jHdmdrh i;= úNj;d m%fhdackhg
.ksñka wd¾Ól úIu;d wju
lsÍug miqìula f.dv ke`.S ;sfío
hkak we;af;a .eg¨jla' fï ksid
ixpdrl jHdmdrh Tiafia fuf;la
y`ÿkd fkd.;a wdodhï W;amdok
m%Nj lrd <`.dùug wjYH u`.
fmkaùu isÿ lsÍu wjYH hs' tys§
jeä wjOdkhla wvq wdodhï,dNSka
flfrys fhduq lsÍu hs fuys§
wfmalaId lrkafka' th id¾j
wd¾Ól Wmdh ud¾.hla f,i
l%shdjg kexùu jeo.;a'
ixprKh yd m%jdykh" ixpdrl
u`. fmkaùu" kjd;eka iemhSu"
w;alï iy l=vd l¾udka; jHdmdr
weröu" ixpdrl mqyqKq mdGud,d
iy wOHdmk wdh;kj,g
m%úIagùug ;reK mrmqr fhduq
lsÍu wdÈh Tiafia fï i`oyd miqìu
f.dvk`.d .; yels hs' m%dfoaYSh
jYfhka y÷kd fkd.;a iïm;a yd
wjia:d wm i;= fjkjd' tAjd y÷kd
.ekSfuka wvq wdÞhï,dNS m%cdjg
wd¾Ólh Yla;su;a lr .ekSug
wjYH moku ilid Èh yels hs'
fï ish,a, l< hq;= jkafka iuDoaê
ixj¾Ok ks,Odßka iïnkaO lr
.ksñkq hs' tA i|yd m%uqL fm<
iuDoaê ks,Odßka mqyqKq lsÍu wjYH
fjkjd'
tys§ Tjqka ;=< ixpdrl
jHdmdrh ms<sn| úIh ±kqu fuka
u ixpdrl jHdmdrh uÕska ÿ.S
nj ke;s lsÍu ms<sn| ±kqj;aNdjh
j¾Okh lsÍu;a wjYH fjkjd'
fï iïnkaO úYaf,aIKd;aul yd
m%dfhda.sl wjfndaOhla iuDoaê
jHdmdrfha úOdhl ks,Odßka fj;
,nd §u;a fuys m%uqL wruqKla'
fuys§ f,dal iy ,dxlsl ixpdrl
jHdmdrfha ÈYdk;sh iy kj
m%jK;d y÷kd .ekSu Tiafia thg
.e,fmk mßÈ wvq wdÞhï,dNS
m%cdj iún, .ekaùug yelsùu
iqúfYaI hs'
ud,d u,aldka;s mrK.uf.a
iuDoaê ixj¾Ok ks,Odßkag jeä j.lSula
uydpd¾h iqrx. o is,ajdwd¾Ól úoHd wOHhkdxYh
fld<U úYajúoHd,h
13 foi;sh2019 cQks 15
´kEu rgl jeäjk
ck.ykhg idfmaCI j kj
ux udj;a ixj¾Okh úh hq;=
w;r §m jHdma; j .%dóh m%foaY
yd k.r hd lrñka kj ux udj;a
ìysùu hq.fha wjYH;djla'
zyoj;a hd flfrk rka udj;aZ
ud¾. ixj¾Ok jevigyk"
uydud¾. yd ud¾. ixj¾Ok
iy Lksc f;,a iïm;a ixj¾Ok
wud;HdxYh uÕska ud¾.
ixj¾Ok wêldßh iuÕ tla j
ls%shdjg kexfjkafka fï .%dóh
ud¾. wjYH;djg ms<shula
f,i' tA" m%ñ;s.; wNHka;r
ud¾. moaO;shla f.dvkÕd
mj;ajd .ekSu uÕska YS% ,dxlsl
mqrjeishdf.a iyÔjkh kxjd,Su
±lau lr .ksñkq hs' 2019 wh
jeh uÕska .%dóh ud¾. ixl,amh
Wfoid remsh,a ñ,shk 10"000l
uqo,a m%;smdok fjka lrkqfha
.%dóh m%foaYj, ud¾. moaO;sfhys
mj;sk wvq¨yq`vqlïj,g
m%;sl¾uhla f,i hs'
tA wkqj fï ixl,amh
ls%hdjg kÕñka w.%dud;H rks,a
úl%uisxyf.a m%Odk;ajfhka
r;akmqr YS% m,dnoa., ^YS% mdo
udj;& ud¾.fhys iudrïNl
W;aijh meje;ajqfKa bl=;a 12
jeksÞ hs' Bg iu.dó j ,xldfõ
úúO m%foaYj, .%dóh
ud¾. 50lg uq,a.,a ;eîu
o tÈk isÿ jQ ;j;a iqúfYaIS
lghq;a;la' fï .%dóh
ud¾. ixj¾Ok jevigyk
id¾:l lr .ekSug W;af;ackhla
imhkafka zrka udj;a ld¾hidOk
n,ldh hs'Z fuuÕska wdjrKh jk
m%Odk wruqKq lsysmhla ;sfnkjd'
by< .%dóh ixj¾Okhlg
bjy,ajk fia m%uqL ixj¾Ok
wjYH;d iys; f;dard.;a .%dóh
ud¾. moaO;shla ixj¾Okh lsÍu"
.%dóh ck;djf.a tÈfkÞ Ôú;hg
iDcq j u n,mdk ÿIalr .%dóh
ud¾. ixj¾Okh lsÍu" .%dóh m%cd
uQ,sl iñ;s uÕska ixj¾Ok lghq;=
isÿ lsÍfuka .%dóh Y%uh i|yd
wjia:dj ,nd§u" cd;Ska yd wd.ï
w;r wka;¾ iïnkaO;d we;s lsÍu
uÕska m%dfoaYSh úIu;dj wju
lsÍug Þhl ùu" wka;¾ m%jdyk
wjia:d f.dvkexùu uÕska m%cd
iïnkaO;d Yla;su;a lr ck
yoj;a hd lsÍu tu wruqKq hs'
fï jevigykg fjka lrk ,o
remsh,a ñ,shk 10"000l uqo,ska
wd.ñl ia:dk m%fõY ud¾. iy
ud¾. i;sh jev igyka we;=`Mj
.%dóh ud¾. ixj¾Okfhka
lsf,daógr 350la iy ud¾.
ldmÜ lsÍfï jevigyk hgf;a
lsf,daógr 450la ixj¾Okh lsÍug
wfmalaIs; hs'
tA ms<sn| woyia ±lajQ uyd ud¾.
yd ud¾. ixj¾Ok iy Lksc f;,a
iïm;a ixj¾Ok wud;HdxYfha
wOHCI ^uÕ keÕ=u& ux.,d
.=Kr;ak( —wm wud;HdxYh iy
ud¾. ixj¾Ok wêldßh hgf;a
,xldfõ ztAZ iy zîZ fYa%‚j,
ud¾. ixj¾Okh fjkjd' wä 8"
wä 10" wä 12 m<, ud¾. úYd,
m%udKhla .%dóh m%foaYj, olakg
,efnkjd' zyoj;a hd flfrk
rka udj;aZ jevigykg ,xldfõ
iEu ue;sjrK fldÜGdihla u
wdjrKh jk mßÈ .u;a k.rh;a
w;r we;s iïnkaO;dj f.dvkeÕSu
hs fuys uQ,sl wruqK jkafka' fï
yoj;a hd flfrk rka udj;a
fï jevigyk uÕska
ls%hd;aul lsÍug
wfmaCIs; m%Odk
jevigyka myla
ks¾foaY lr ;sfnkjd'
tA" .%dóh ud¾.
ixj¾Ok" fmdÿ m%jdyk
ud¾." weiafmda,aÜ
fldkalS%Ü we;sÍu"
ud¾. i;sh jevigyk"
wd.ñl ia:dk m%fõY
ud¾. ixj¾Ok
jevigyk iy .%dóh
md,ï jevigyk hs'
foaY ú;a;sfoaY ú;a;s
foi;sh 2019 cQks 1514
jevigyk uÕska ls%hd;aul lsÍug
wfmaCIs; m%Odk jevigyka myla
ks¾foaY lr ;sfnkjd' tA" .%dóh
ud¾. ixj¾Ok" fmdÿ m%jdyk
ud¾." weiafmda,aÜ fldkalS%Ü
we;sÍu" ud¾. i;sh jevigyk"
wd.ñl ia:dk m%fõY ud¾.
ixj¾Ok jevigyk iy .%dóh
md,ï jevigyk hs'˜
zud¾. i;shZ ixl,amh wjqreÿ
.Kkdjl isg ls%hd;aul jQ
jevigykla' ÿIalr m%foaYj,g
kj udj;la újr lr §u fyda
wn,ka ud¾. ms<silr lr§u fyda
fuuÕska wfmaCId lrkjd' tys§
ud¾. ixj¾Ok wêldßhg wh;a
hka;% iQ;% yd bxðfkare ±kqu
Wmfhda.s lr.ksñka i;shlska
fyda i;s follska fyda isÿ l<
yels cx.u fiajdjla f,i th
ls%hd;aul flfrkjd' tfuka
u ud¾. ixj¾Ok wêldßhg
wh;a ztAZ iy zîZ fYa%‚j,g
wh;a fkdjk ldmÜ fkdlrk
,o ud¾. ldmÜ lsÍug;a fï
hgf;a fjku u m%;smdok fjka
flfrkjd'
.%dóh ud¾. ixj¾Okfha
§ ud¾. ixj¾Ok wêldßfha
r;au,dfka msysá m¾fhaIK
wxYfhys bxðfkarejka úiska wä
8;a" 10;a" 15;a w;r ud¾.j,g
jvd;a WÑ; l%ufõoh f,i
y÷kajd § ;sfnkafka l=Üá.,a
we;sÍu hs' ud¾. ixj¾Ok
wêldßfha Wmfoia yd ;dCI‚l
±kqu u; fï l%ufõoh uÕska
bÈjk ud¾. wjqreÿ 20l muK
È.=l,a meje;aula mj;sk njg
iy;sl úh yels hs' tfuka
u nEjqï iys; iy uv iys;
ud¾.j, l=Üá .,a we;ssÍug
jvd fldkalS%Ü we;sÍu jvd;a
iqnÞhl nj hs ;dlaI‚l
bxðfkarejrekaf.a u;h'
ud¾. ldmÜ lsÍfï jevigyk
ls%hd;aul jqfKa ud¾. ixj¾Ok
wêldßh uÕska ls%hd;aul
uÕ keÕ=u jHdmD;sh hgf;a
hs' uqo,a wud;HdxYh úiska
fï jevigyk m%cduQ, iñ;s
uÕska ls%hd;aul jevigykla
f,i hs wkqu; lr we;af;a'
iuia;hla f,i .;a úg
.=Kd;aulNdjfhka iy ishhg
ishhl l,a meje;aulska hq;=
ud¾.hla bÈ lsÍu hs zrka udj;aZ
jevigyfkys wjika m%;sM,h
jkafka'
iuia;hla f,i .;a úg .=Kd;aulNdjfhka
iy ishhg ishhl l,a meje;aulska
hq;= ud¾.hla bÈ lsÍu hs zrka udj;aZ
jevigyfkys wjika m%;sM,h jkafka'
fvdk,aâ fiakdër
15 foi;sh2019 cQks 15
fkdfndaod isÿ jQ ;%ia;
ls%hd iy rfÜ we;s
jQ fkdikaiqka;d ksid ixpdrl
l¾udka;h iy we;eï wdÞhï ud¾.
wjysr jqj;a f;a l¾udka;hg lsisÿ
ndOdjla we;s jqfKa keye' f;a
ksIamdokh" m%jdykh" f;a fjkafoais
meje;aùu wdÈh .eg¨jlska
f;drj mj;ajdf.k .sh ksid rgg
wjysrhlska f;drj .;a wdÞhu
fkdlvjd ,enqKd'
f,dal f;a ksIamdokfha YS%
,xldj ysñ lr .kafka isõ jeks
ia:dkh hs' brdkh wfma f,dl=u
.ekqïlrefjla' weußldj brdkhg
wd¾Ól iïndOl mekùfuka tu
fjf<|fmd< wjysr j mej;sh o
rgj,a wglg iyk ie,iSug hs
weußldj woyia lr ;sfnkafka'
,xldjg;a tu wjia:dj ysñùug
kshñ; hs'
tA flfia fj;;a furg l=vd
f;a j;= lafIa;%h lemS fmfkk
m%jK;djl= hs fmkakqï lrkafka'
l=vd f;a j;= ixj¾Ok wêldßfha
iNdm;s úfÊr;ak foajf.or
mjik wkaoug l=vd f;a j;= wxYh
uÕska mjq,a ,laI 25la hefmkjd'
tu mjq,a úis mka ,laIhg;a
wd¾Ól ysÕhla we;s fkdjqfKa f;a
l¾udka;h ia:djr j mej;s ksid'
rfÜ f;a ksIamdokfhka ishhg
75'4 la ,efnkafka l=vd f;a bvï
ysñhkaf.ka'
Èia;s%lal 14l .%dufiajd jiï
223la mqrd úys§ isák Tjqkaf.a o¿
iemhSu u; f;a l¾udka;Yd,d 700la
muK ±kg ls%hd;aul jkjd' kj
j.d wdrïN lr l=vd bvï ysñhdg
wjYH iykdOdr imhd foñka f;a
j.dj ÈhqKq lsÍu l=vd f;a j;=
ixj¾Ok wêldßfha rdcldßh iy
j.lSu hs' 1978 isg fï olajd l=vd
f;a j;= ixj¾Ok wêldßh ;u
lghq;= lrf.k hkafka m%dfoaYSh
ld¾hd, 8la" Wm m%dfoaYSh ld¾hd,
26la iy fiajd ld¾hd, 06la
Tiafia' b;d blaukska lE.,af,a
iy kqjrt<sh Èia;s%lal i|yd kj
ld¾hd, folla msysgqùug o kshñ;
hs' fld;auf,a k.rfha hs kqjrt<sh
ld¾hd,h msysgqjkafka'
w¨f;ka f;a j.d lsÍu i|yd
fylaghdr tlla i|yd remsh,a
,laI 5l uqo,la o kj j.d i`oyd
fylaghdrhlg remsh,a ,CI 4la
o fuys§ ,nd fokjd' md¨ isgqùu
i|yd tl me<hlg remsh,a 25la
f.jQjo ±ka tu uqo, remsh,a
100la' 2016 jif¾ .xj;=r wdmÞ
ksid wdÞhï wysñ jQ .d,a," ud;r"
l¿;r yd r;akmqr Èia;s%lalj, f;a
f.dùkag remsh,a ñ,shk 480la jkaÈ
f.jQ nj fy<s lr isáfha l=vd f;a
j;= ixj¾Ok wêldßfha iNdm;s'
fï wkqj yÈis wdmÞ" iajdNdúl
kdhhEï jeks úm;a ksid isÿjk
ydks mqkre;a:dmkh lsÍu;a fï
wêldßhg mejÍ we;s j.lSula'
l=vd f;a bvï ysñhkag wjYH
Wiia uÜgfï f;a me< ,nd§u
i|yd f;a me< ,laI 50la
ksIamdokh lsÍug l=vd f;a j;=
ixj¾Ok wêldßh b,lal lrkjd'
j.djg hg j we;s N+ñ m%udKh
iy wiajekak fk<d.kq ,nk N+ñ
m%udKh w;r úYd, fjkila olakg
,eîu wfma f;a l¾udka;fha m%Odk
ÿ¾j,;djla' YS% ,xld uy nexl=
jd¾;dj uÕska o fmkajd fok mßÈ
wjYH jkafka j.d md¨ bvïj,
f;a mÿre >k;ajh jeälr .ekSu
hs' >k;ajh ySk f;a bvïj,ska
,efnkafka wvq wiajekakla'
wlalrhl bvl f;a m÷re mkaÞyla
;sìh hq;= jqj;a we;eï bvïj,
we;af;a wlalrhlg f;a m÷re 3000
- 3500la muK hs' ;j;a f;a m÷re
Þylg bvla b;sß j ;sfnk nj
fuhska meyeÈ,s hs' iykdOdr ,nd
.ekSug myiqlï i,id ;snqK o
we;eï f.dùka fï ms<sn| j Wkkaÿ
jkafka keye'
f;a iñ;s jHdmdrh ;reK
fm< w;g m;a l< hq;= nj hs
iNdm;sjrhdf.a woyi' f;a
iñ;sj,g iïnkaO ks,Odßka §¾>
ld,hla tAjdfha /£ isáñka b;d
úYd, fiajhla lr we;;a jvd;a cj
iïmkak ;reK msßila fj; tu
jHdmdrh m;a lsÍfï wjYH;dj Tyq
fmkajd fokjd' fï jk úg;a f;a
iñ;s 2000la muK m%;sixúOdkh
lr wjika'
f;a j.d N+ñ m%udKh jeä lsÍu
i`oyd úl,am bvï fidhd .; hq;=
hs' mQckSh ia:dkj,g wh;a uqvq
bvï rdYshla rg mqrd ;sfnkjd'
tu bvlvï f;a j.dj i|yd fhdÞ
.ekSfï jevms<sfj<g ±kgu;a
úydria:dk 700la muK leue;a;
m< lr ;sfnkjd' wd¾Ól
wmyiqlï iys; mQckSh ia:dkj,g
fï jevms<sfj< uy;a iykhla
jkq we;e hs mjik iNdm;sjrhd
wjOdrKh lrkafka tA i`oyd ish¨
wdOdr §ug o iQÞkï nj hs' fï
wkqj f;a j.dfõ wkd.;h ms<sn| j
wmg ìhùug lreKla keye'
lreKdr;ak wur;=x.
fkdjegqKq f;a o,a,
foi;sh 2019 cQks 1516
iEu jirl u uehs ui 31jeks
od f,dal ÿïjeá úfrdaë
oskh f,i kï flrefKa f,dal
fi!LH ixúOdkh úiska' zÿïfld<
yd ,h frda.Z hkak fujr tys
f;audj jqKd' jirlg f,dal
ck.ykfhka ñ,shk 8la ÿïfld<
mdkh ksid ñh hk w;r thska
ñ,shkhla wl%sh ÿïmdkhg ^ÿïjeá
ÿu wd>%dKh l< wh& f.dÿre
jQjka'
fï ksid ;u wdorKShhka úYd,
msrsila wmyiq;djg yd wjodkug
,lajkafka wl%sh ÿïmdkh ksid'
meh 5lg;a jeä ld,hla ÿïîu
ksid msglrk ÿu jdhqf.da,fha;a
tys úI udi yhla .;jk ;=re
ÿïmdkh l< ia:dkfha;a ;ekam;a
j mj;skjd' fï fya;=fjka ÿïjeá
Ndú;h ksid ,h frda. je<oSug
;sfhk wjodku b;d u jeä hs'
fmky¨ ms<sld" §¾>ld,Sk
fmky¨ wjysrùfï frda.h
^COPD&" Ëh frda.h yd weÿu
jeks frda.j,g m%Odku fya;=j
jkafka;a il%sh yd wl%sh ÿïmdkh
hs' ÿïmdkh lrkakka wfkla
whg jvd úisfoj;djla fmky¨
ms<sldj,g f.dÿreùfï wjodkul
isák w;r wl%sh ÿïmdkhg
f.dÿrejkakkag ms<sld iE§fï
iïNdú;dj 30]la' yels blaukska
ÿïmdkh k;r lsÍu yoj;a frda."
fmky¨ yd ,h ms<sld wju
lr.ekSfï fyd`ou u`. hs' fï
ms<sn`oj woyia olajk Yajik
frda. ms<sn`o úfYaI{ ffjoH iuka
lms,r;ak¦ —ÿïmdkh kj;d i;s
folla we;=<; fmky¨ l%shdldß;ajh
by< hkjd' tu`.ska jirla we;=<;
yoj;a frda. je<§fï wjodku 50]
lska wvq lr.; yels hs˜'
,xldfõ ÿïjeá mdkh lsÍfï
m%jK;dj m%;sY;hla f,i msßñ 29]
la yd .eyekq 0'5]lg;a jvd wvq nj
hs úfYaI{ ffjoH wkq,d úfÊiqkaor
fy<s lf<a' fï wkqj ,xldj w.aksÈ.
wdishdfõ ÿïfld< yd ÿïjeá
Ndú;h wvqu rg njg m;aùu wm ,o
ch.%yKhla' ufkdaffjoH chud,a
o is,ajd fmkajd fok wdldrhg
w;snyq;rh ÿïîu kj;ajkafka
T!IO u`.ska fyda WmfoaYkh u`.ska
fyda fkdfj hs'
ufkdaffjoH chud,a¦
—l¿fndaú, frday,g we;=<;a jQ
frda.Ska ^fï jkúg ÿïîu k;r
lr isák& 400lf.ka l< úuiSul§
Tjqkaf.ka 399 fokl= u lsis`ÿ
m%;sldr l%uhla fyda WmfoAYk
fiajhla fyda wkq.ukh lr
fkdue;s nj wkdjrKh jqKd' fuh
fyd`o idlaIshla ÿïîu keje;aúh
yels nj ikd: flfrk'˜
úfYaIfhka u ÿïfld< iemSu
ldka;djka mqreoaola jYfhka
lrkjd kï th fnfyúka u
n,mdkafka ore.enl bkak orejdg'
fï fya;=fjka fkdfïrE orejka
WmÈkak ;sfnk yelshdj w;sYHhska
u jeä hs' ÿïrys; ÿïfld<
Ndú;h idudkHlrKh jqfKa th
ixialD;sfha fldgila f,i ms<sf.k
nqoaO mQcdjg" ±ye;a jÜáhg nq,;a
mqjla" ÿïfld< Ndú;h;a iu`.'
tfy;a YÍr fi!LHhg wys;lr
u fohla iajNdúl mqreoaola f,i
mj;ajdf.k hdu hs fjkia l<
hq;af;a' fndfyda ia:dkj, ,dNhg
ÿïfld< .kak ;sîu;a f,dl=
wjdishla'
fï ;;a;ajh hgf;a hs ÿïfld<
wdY%s; ksIamdok i`oyd fjf<`o
m%pdrKh ÿ¾j, lsÍfï yd fmdÿ
ia:dkj, ÿïîu ;ykï lsÍfï
l%shdud¾. ;jÿrg;a Yla;su;a jqfKa'
tys M,odhS m%;sM, ksid ñksiqka ;=<
ÿïîu iïnkaOfhka f.dvke.=Kq
wdl,amuh fjki frda.Ska ;=< o
we;s ù ;sfnk nj hs ffjoH chud,a
o is,ajd fmkajd fokafka'
ufkda ffjoHjreka fj; fhduq
lrk frda.Ska w;sYHhska u ÿïîug
weíneys jQjka' Tjqka yqiau .ekSug
lrk wr.,h ;j;a flkl=g n,d
isáh fkdyels hs' tu ksid m%;sldr
lsÍu fyda WmfoaYkhg jvd jeo.;a
jkafka ÿïfld<" ÿïjeá Ndú;fhka
f;dr iy th ms<sl=,a iy.; j olsk
yd is;k iudchla ks¾udKh lsÍu hs'
yqiau Wÿr .kak fokak tmd
ufyaIsld osidkdhl
17 foi;sh2019 cQks 15
uqo,a kS;s mkf;a 35 jeks
j.ka;shg wkqj iEu uqo,a
j¾Ihla u wjidk ù udi y;rla
we;=<; YS% ,xld uy nexl=fõ
;;a;ajh" tu j¾Ih ;=< uqo,a
uKav,h úiska .kq ,enQ ls%hdud¾.
iy wd¾Ól úYaf,aIKhla iys;
jd¾;djla YS% ,xld uy nexl=fõ uqo,a
uKav,h úiska uqo,a weue;sjrhd
fj; bÈßm;a l< hq;= hs' tu kS;s
wjYH;dj bgq lrñka YS% ,xld uy
nexl=fõ wêm;sjrhd úiska 2018
YS% ,xld uy nexl= jd¾;dj uqo,a
weue;sjrhd fj; bÈßm;a l<d' tA"
wfma%,a ui 25 jeks Þ'
jHdmdßl m%cdj" wdfhdaclhka"
wd¾Ól m¾fhaIlhka"
foaYmd,k{hka fuka u wd¾Ólh
.ek Wkkaÿjk úoHd¾Óka o fï
jd¾;dj mßYS,kh lsÍug wu;l
lrkafka keye' thg wkqj YS%
,xldfõ 2018 jif¾ wd¾Ól
j¾Okh 2017 jif¾ ishhg
3'4l j¾Okhg idfmalaI j ,nd
;sfnkafka ishhg 3'2l j¾Okhla'
wÞ< j¾Ih ;=< rfÜ lDIsld¾ñl
wxYh 2017 jirg idfmalaI j
ishhg 4'8 lska j¾Okh jQ nj hs tu
jd¾;dfjka mejfikafka'
YS% ,xldfõ m%Odk u lDIs fNda.h
f,i ie,flkafka ù j.dj hs' ù
j.dfõ iEu wxYhla u j¾Okh
ùu 2018 jif¾ olakg ,enqKq
úfYaI;ajh hs' tA wkqj tu jif¾
ù ksIamdokh fu' fgdka 3 930 000
olajd by< kexù ;sfnkjd' tfy;a
2017 jif¾ ,xldj ,nd .;af;a ù
fu' fgdka 2 383 000 l wiajekakla'
ù wiajekak jeäùfuka isÿjkafka
iy,a wdkhkh wvq ù úfoaY úksuh
±k.uq ;;= uy nexl= fmd;ska
ráka msgg we§ hEu hs' bl=;a 2017
jif¾ iy,a fu' fgdka 7 480 000la
wdkhkh lsÍug isÿ jqKd' tfy;a
2018 jif¾ wdkhkh lf<a iy,a
fuá%la fgdka 249 000la nj nexl=
jd¾;dj fmkajd fokjd'
fylaghdrhlska ,efnk
wiajekak lsf,da.%Eï 4443
olajd by< hEula jd¾;d ùu
ù ksIamdokfha ;j;a úfYaIs;
ldrKhla' fuys fmkakqï lrkafka
l%ñl j¾Okhla' fï wkqj 2010ka
miq l=Uqre fylaghdrhlska ,enQ
by< u wiajekak jd¾;d jqfKa
miq.sh j¾Ifha§ nj hs uy nexl=
jd¾;dj mjikafka' fuhg fmr
fylaghdrhlska lsf,da.%Eï 4527l
idudkH wiajekakla jd¾;d jqfKa
2010 jif¾§' wjqreÿ wglg miq
fylaghdrhlska by< u wiajekakla
jd¾;dùu furg lDIsl¾udka;h
,enQ ch.%yKhla'
jmqrk ,o N+ñ m%udKh iy
wiajkq fk<d.;a N+ñ m%udKh
w;r f,dl= mr;rhla we;sùu wfma
ù l¾udka;fha olakg ,efnk
ÿ¾j,lula f,i hs lDIs úoHd{hka
fmkajd fokafka' iajNdúl úm;a"
lDñ Wjÿre jeks j.d ydks ksid
wiajkq fk<k N+ñ m%udKh wvq
fjkjd' 2017 jif¾§ wiajkq
fk<d .;a N+ñ m%udKh fylaghdr
555"000la f,i hs jd¾;d jqfKa'
tfy;a 2018 jif¾§ lSvE Wjÿre"
fiakd o<Uq Wjÿre ueo l=Uqre
wd¾Ólwd¾Ól
foi;sh 2019 cQks 1518
fylaghdr 885"000l wiajekak
fk<d .ekSug yelshdj ,enqKd'
th;a ch.%yKhla'
ù wiajekak wi;=gqÞhl jQ 2017
jif¾ iy,a wdkhkh fu' fgdka
747 800la' tA i|yd weußldkq
fvd,¾ oi ,laI 300'9la jeh jqKd'
tfy;a 2018 jif¾§ wdkhkh
lrk ,oafoa iy,a fuá%la fgdka 248
901la muK hs' tA i|yd we' fvd,¾
oi,laI 106'8la jeh jqKd' tA wkqj
b;sß jqfKa úYd, úfoaY úksuh
m%udKhla'
foaYSh iy,a ksIamdokh ms<sn|
woyia olajñka YS% ,xld uy nexl=j
mjikafka 2018 jif¾§ rfÜ udi
13l foaYSh mdßfNdackhg wjYH
iy,a rg ;=<ska imhd .ekSug
foaYSh iy,a l¾udka;hg wjia:dj
,enqKq nj hs' tuÕska iy,a
wdkhkh ishhg 66'7lska wvq ù
;sfnkjd'
lDIsl¾udka;fha ÈhqKqjg .;a
mshjr iy hym;a ld,.=‚l
;;a;ajh ksid fufia ù j.dj ÈhqKq
jqKd' bfvdarhg uqyqK Èh yels
ì;a;r ù m%fNao y÷kajd§ug wu;r
j f,dl= Ækq iy uqx weg kj
m%fNao y÷kajd§u o bl=;a jif¾ isÿ
jqKq nj hs nexl= jd¾;dj ;jÿrg;a
mjikafka'
j.d ydks i|yd jkaÈ f.ùug
remsh,a oi ,laI 250la fjka lr
;sfnk w;r tys§ wlalrhlg
remsh,a 40"000 ne.sska jkaÈ f.jd
;sfnkjd'
f.dùka j.d Kh ,nd .ekSug
jeä jeäfhka bÈßm;aùu;a 2018
jif¾§ olakg ,enqKd' 2017 jif¾§
ù j.dj i|yd f.dùka remsh,a oi
,laI 5562la Kh .;a;d' tfy;a
2018 jif¾§ remsh,a oi ,laI
6878l uqo,la jákd Kh myiqlï
,nd .ekSug f.dùka bÈßm;a ù
;sfnkjd'
rn¾ ksIamdokh 2018 jif¾§
ishhg 0'6la wvq ù ;sfnkjd' 2017
jif¾ rn¾ ksIamdokh fuá%la fgdka
oi ,laI 83'1la' rn¾ j.d m%foaYj,g
fkdlvjd jeis ,eîu fuf,i rn¾
ksIamdokh wvq ùug fya;= jqKd'
cd;Hka;r fjf<|fmdf<a o rn¾
ñ, my; jeàul=hs 2018 jif¾§
olakg ,enqfKa'
whym;a ld,.=‚l ;;a;ajh
iy f;a j;= wdYs%; j meje;s
jD;a;sh iñ;s ls%hdud¾. ksid f;a
l¾udka;fha o olakg ,enqfKa
miqnEula'
2018 jif¾ f;a ksIamdokh
lsf,da.%Eï oi ,laI 303'8la f,i
jd¾;d jqKd' tfy;a 2017 jif¾§
jd¾;d jqfKa f;a lsf,da .%Eï oi
,laI 307'1la' fuh ishhg 10l
wvq ùula' iïmQ¾K ksIamdokfhka
ishhg 63'2la jk my;rg f;a
ksIamdokh ishhg 2'7l wvqùula
fmkakqï l<d' l=vd f;a j;=
fylaghdrhlska lsf,da.%Eï 1958l
wiajekakla ,nd.;a nj hs uy nexl=
jd¾;dj mjikafka' tfy;a 2017
jif¾§ fylaghdrhlska lsf,da.%Eï
1995l wiajekakla ,nd f.k
;sfnkjd'
fmd,a ksIamdokh ms<sn|
i,ld n,k úg 2018 jif¾§
jeäùul= hs fmkakqï lrkafka'
tA wkqj tu jif¾ uq¿ ksIamdokh
fmd,a f.ä oi ,laI 2623la'
jif¾ uq,a Nd.fha we;s jQ whym;a
ld,.=Kh fmd,a ksIamdok wxYhg
whym;a n,mEï we;s l<;a
jif¾ fojeks Nd.fha j.dj h:d
;;a;a;ajhg m;a jqKd'
t<j¿ ksIamdokh fuá%la fgdka
oi ,laI 1'7 olajd ishhg 13l
jeäùula 2018 jif¾ jd¾;d jqKd'
tA wkqj t<j¿ wmkhkfhka
Wmhd.;a uqo, remsh,a ì,shk
4'6la' remsh,a ì,shk 49'1la jákd
t<j¿ lsf,da .%Eï oi,laI 738'2la
wdkhkh lsÍug o 2018 jif¾ isÿ ù
;sfnkjd'
m,;=re ksIamdokh .;a úg
2018 jif¾§ ishhg 28'8lska jeä
jQ nj hs jd¾;d jkafka' tys §
w,s.egfmar" fÞvï" fmar" rUqgka iy
foys ksIamdokh jeä ù ;sfnkjd'
m,;=re lsf,da.%Eï oi ,laI 37'3la
wmkhkh lsÍfuka 2018 jif¾§
Wmhd.;a wdÞhu remsh,a ì,shk
6'3la' wem,a" uekavßka" fÞvï iy
ñÈ wd§ m,;=re wdkhkh lsÍug
jeh jQ uqo, remsh,a ì,shk 14'2la
nj uy nexl= jd¾;dj wkdjrKh
lrkjd'
fï w;r 2018 jif¾ iSks
ksIamdokh fuá%la fgdka 51265 olajd
wvq ùula fmkakqï lr we;af;a
2017 jif¾ Wla .ia fuá%la fgdka
746607la wUrd .ekSug idfmalaIj
2018 jif¾§ wUrd .;af;a Wla .ia
fuá%la fgdka 720259la muKla
jk ksid' fï whqßka 2018 jif¾
lDIsld¾ñl wxYfha fjkiaùu isÿ j
;sfnkjd'
tia' wd¾' wur;=x.
lDIsl¾udka;fha ÈhqKqjg .;a mshjr iy
hym;a ld,.=‚l ;;a;ajh ksid fufia ù j.dj
ÈhqKq jqKd' bfvdarhg uqyqK Èh yels ì;a;r ù
m%fNao y÷kajd§ug wu;r j f,dl= Ækq iy uqx
weg kj m%fNao y÷kajd§u o bl=;a jif¾ isÿ
jqKq nj hs nexl= jd¾;dj ;jÿrg;a mjikafka'
19 foi;sh2019 cQks 15
fujr fjila W;aijh
ksñ;af;ka ckdêm;s fmdÿ
iudj hgf;a jrolrejka 762l=g
^isrlrejka 736g yd isrldßhka
26g& ksoyi ,nd§u ckdêm;s
ffu;S%md, isßfiak uy;df.a
m%Odk;ajfhka fkdfndaÞ
isÿjQfha je,slv nkaOkd.dr
lS %vdx.kfha§' bka Èk lsysmhlg
miqj fndÿn, fiakd ixúOdkfha
uy f,alï .,fndv w;af;a
{dkidr ysñhka o ckdêm;s fmdÿ
iudj hgf;a ksoyi ,nkjd' óg
fmr o wêlrKfhka o~qjï úÈk
,o iudcfha l;dnyg ,la jQ
iqúfYaIS pß; lsysmhla o tA w;r
fjkjd' wêlrKhg wmydi lsÍfï
fpdaokdjlg o~qjï ú¢k mqoa.,hl=
ckdêm;s fmdÿ iudjla hgf;a
ksoyia lsÍu ms<sn| j iudcfhka
t,a, jQfha úúOdldrfha úfõpk'
ckdêm;sjrhdg fujeks iqúfYaIS
n,hla ysñ ù ;sfnkafka 1978
wdKavql%u jHjia:dfõ 34 jeks
j.ka;shg wkqj hs' tys ±lafjkafka
YS% ,xldfõ l=uk fyda wêlrKhla
uÕska ´kEu jrolg jrolrejl=
lr o~qjï úÈk ´kEu mqoa.,hl=
fldkafoais úrys; j ksoyia lsÍfï
n,h ckdêm;sjrhdg ysñjk nj
hs' jHjia:djg wkqj mqoa.,hl=
kS;sh bÈßfha jrolrejl= njg
m;a jQ úg§ bka jir 07la .;jk
;=re Tyqg ue;sjrKhlg bÈßm;a
úh fkdyels hs' tfia jqj;a
jHjia:dfõ 89$90 j.ka;sj,g wkqj
kqiqÿiqNdjhg m;alr wêlrKh
uÕska o~qjï kshu lrk ,o
mqoa.,hl= mjd ish¨ fpdaokdj,ska
ksoyia lr ue;sjrKhlg
bÈßm;a lsÍfï n,h o jHjia:dj
uÕska u ckdêm;sjrhdg ysñ ù
;sfnkjd' tfia u lsishï idmrdë
wdmrdOhlg Wojq lr wêlrKh
uÕska o~qjï kshu l< mqoa.,hl=g
mjd ckdêm;s fmdÿ iudj
,nd§ug yels hs' óg wu;r j
wêlrKh uÕska urK o~qju
kshu l< mqoa.,hl=g jqj;a tu
kvqj úNd. l< úksiqrejrhdf.a
jd¾;d ,ndf.k tAjd kS;sm;sjrhdg
fhduqlr Tyqf.a ks¾foaY yd
wêlrK wud;Hjrhdf.a wkque;sh
hgf;a urŒh o~qjug n,mEï
lsÍug mjd ckdêm;sjrhdg
jHjia:dfjka n,h mjrd §
;sfnkjd'
flfia fj;;a iq¿jerÈ isÿ
lr isro~qjï úÈk yd l< jrola
fya;=fjka wêlrKh uÕska
kshu lrk ,o ov uqo, f.jd
.; fkdyels fyda wem ,nd §ug
flkl= bÈßm;a fkdùu ksid
nkaOkd.dr.; j isák msßi b;d
úYd, hs' tjeks isrlrejkag ksoyi
,nd§fï ls%hdÞuh mej; tkafka
hg;a úð; iufha§ mgka' 1947
fida,anß jHjia:dj hgf;a tu
n,h ysñjQfha w.%dKavqldrjrhdg
hs' tfia jqj;a th ls%hd;aul jQfha
ì%;dkH /ðkf.aa kñka' kdñl
ckdêm;sjrhdg hs 1972 jif¾
fldkafoais úrys; ckdêm;s fmdÿ iudj
foaYmd,kfoaYmd,k
fïkl yrkaly fÊHIaG lÓldpd¾h
kS;s mSsGh fld<U úYajúoHd,h
foi;sh 2019 cQks 1520
§ fï úOdhl n,h ysñjQfha'
j¾;udkfha§ mjd ì%;dkH
/ðkg tjeks n,hla ysñjqj;a weh
úiska tu n,h ls%hdjg kxjkq
,nkafka ì%;dkH md¾,sfïka;=fõ
wkque;shg hg;aj hs'
bkaÈhdfõ ckdêm;sjrhd úiska
tu n,h ls%hdjg kxjkafka
md¾,sfïka;=fõ Wmfoia u;' tfia
jqj;a 78 wdKavql%u jHjia:dj
hgf;a YS% ,xldfõ ckdêm;sjrhd
lsishï foaYmd,k mlaIhl
kdhlhl= fyda foaYmd,k mCIhl
ksfhdað;hl= fyda jk neúka
Tyqf.a ;SrK mCI.%dyS úh yels hs'
wmCImd;S fkdúh yels hs'
fï ksid ckdêm;sjrhdf.a
fmdÿiudj ms<sn| j úfõpk
bÈßm;a lrk flkl=g tu n,h
fm!oa.,sl wjYH;d" foaYmd,k
ys;j;alï u; foaYmd,k wNs,dI
u; ;Skaÿ .ekSfuka n,h wjNdú;
úh yels njg ;¾l l< yels hs' tA
i`oyd ksoiqka o ;sfnkjd'
tfia kï fujeks n,hla
m%cd;ka;%jdoh .relrk iudchlg
.e<fmkjd ± hs .eg¨jla o u;=
úh yels hs' foaYmd,k úpdrlhkag
wkqj n,h fn§fï ixl,amhg
ckdêm;sjrhd i;= fï n,h uÕska
wjYH n,mEula isÿ lrkq ,nkjd'
wêlrK n,h ls%hd;aul ùfï§
ckdêm;sjrhd úiska wêlrKh
n,hg n,mEï lsÍu WÑ; jkafka
keye' hqla;sh mis|,Su" o~qjï
mekùu wêlrKh i;= ld¾hhla'
wêlrKh úiska kSs;Hdkql+,
l%uhg hqla;sh mis|,Su l< úg
úOdhlh uÕska thg n,mEï lsÍu
m%cd;ka;%%jdohg úreoaO ls%hdjla
njg foaYmd,k úpdrlhka kÕk
;¾lh idOdrK hs' tfia jqj;a
wefußldkq ckdêm;sjrhd mjd ;ukag
ysñ jQ fï n,;, ms<sn| j fldx.%ia
uKav,fha woyia úuikafka keye'
wfkla w;g wêlrKh i;=
úksYaph ls%hdj" kvq úNd.hlska
miq wjika fjkjd' wêlrKh
kshu l< o~qjï ls%hd;aul lsÍu
wêlrKfha ld¾hhla fkdfj hs'
th nkaOkd.dr fomd¾;fïka;=j"
wêlrK wud;HdxYh i;=
úOdhl yd mßmd,k ls%hdj,shla'
tA ksid thg ckdêm;sjrhd
ueÈy;a ùu jrola fkdjk nj hs
we;uqkaf.a u;h' idudkHfhka
o~qjï ls%hd;aul lsÍfï wêlrK
wud;HdxYfha wkque;sh hgf;a
nkaOkd.dr fomd¾;fïka;=jg
tu o~qju wvq l< yels hs' ke;skï
,sys,a l< yels hs' thg wêlrKfha
ueÈy;aùula isÿjkafka keye'
fujeks n,hla bkaÈhdj"
tx.,ka;h jeks rgj,aj,
ls%hd;aul jqj;a tu úOdhl n,h
ls%hd;aul jkafka wmCImd;S j
hs' iajdëk j hs' YS% ,xldfõ tfia
jkafka keye'
fï ksid jHjia:dj uÕska
n,;, ,nd ÿkak;a tu n,;,
l%shdjg kexúh hq;af;a mÍCIdldÍ
j hs' tfia u l,amkdldÍ j hs'
tfia jqj;a ks¾fodaIS mqoa.,hl=
wêlrKh uÕska jrolrejl=
njg m;alr we;s wjia:djl§
ckdêm;sjrhdf.a fmdÿ iudj
ms<sn| n,h jeo.;a jkjd'
,xldj jeks rgl foaYmd,k mCI
kdhlhl= úOdhlf.a m%Odkshd
njg m;ajk neúka tf,i fmdÿ
iudj ,ndfok mqoa.,hl= uÕska
idmrdë jrola isÿ ù we;akï
úkaÈ;hkag isÿjk widOdrKh
ms<sn| j m%Yak l< fkdyels
hs' tA ckdêm;sjrhd i;= 35
jeks j.ka;shg wÞ< úOdhl
n,;, ksid' 35 jeks j.ka;sfha
ckdêm;sjrhdg ysñ uqla;sh
ms<sn| j i|yka' tA wkqj Tyq
kS;sh bÈßfha jrolrejl= l<
fkd yels hs'
tfy;a miqld,Sk j
jHjia:djg f.fkk ,o 19
jeks ixfYdaOkhg wkqj uQ,sl
whs;sjdislï lvùula isÿ ù
we;akï ckdêm;sjrhdg tfrys j
úkaÈ;hkag kS;sh ls%hd;aul l<
yels njg ;¾lhla o f.dvkeÕsh
yels hs'
ckdêm;sjrhdf.a fmdÿ iudj
i|yd fldkafoais ;sfnkjd ±hs
.eg¨ u;= ù ;sfnkjd' thg
uÕfmkaùu kS;sfha ksje/È j
olajd keye' ±kg fmdÿ iudj
ls%hdjg kxjkafka ohdj yd
wkqlïmdj jeks idOl u;
mokïj hs' tA i|yd fldkafoais
bÈßm;a lsÍug ckdêm;sjrhdg
lsisÿ wjYH;djla o keye' fï
ksid ckdêm;sjrhd úiska ;uka
i;= fmdÿ úOdhl n,;, fuka
u fï n,h o b;du l,amkdldÍ
j fiiq wdh;kj,g n,mEula
fkdjk mßÈ Ndú;d lsÍu jeo.;a'
YHdud ikaOHdkdhlf.a
21 foi;sh2019 cQks 15
jir 2012§ uef,aßhdj
;=rka lsÍug iu;a jQ
m%:u ksj¾;k l,dmSh rg
njg YS% ,xldj m;ajqfKa
Èjhsk mqrd ls%hd;aul
jk cd;sl m%;sYla;slrK
jevms<sfj<;a Yla;su;a
jQ m%cd fi!LH fiajdj;a
ksid' 2016 jif¾§ Y%S
,xldj uef,aßhdj
iïmQ¾Kfhka u ;=rka lsÍu ms<sn|
f,dal fi!LH ixúOdkfha we.hSug
,lajQfhao tA fya;=fjka' ol=Kq
wdishdfõ fiiq rgj,a yd i,ld
n,k úg ta iïnkaOfhka wm ,nd
;sfnk ÈhqKqj hym;a' tfia jqj;a
wi,ajeis rgj,a wdYs%; j fï Èkj,
me;sr hk oreKq uef,aßhd frda.
ldrl nelaàßhdjla Y%S ,xldjg
ixl%uKhùfï wjodkula mj;sk
nj hs fi!LH wud;HdxYh wk;=re
w`.jkafka'
uef,aßhdj je<f`ok mqoa.,hdg
muKla fkdj th cd;sl uÜgñka
o n,mEï l< yels udrdkA;sl
frda.hla' jir 1930 .Kkaj,§
frda.h oreKq uÜgñka me;sr ;snQ
wjiaa:dfõ§ ñ,shk 05lg jeä
frda.Ska ixLHdjla jd¾;d jQ w;r
82"000la muK urKhg m;ajQ nj hs
wkdjrKh flrefKa' fï frda.h
u`.ska miqld,Sk j we;s jQ wys;lr
úmdl ksid ñksiqkaf.a Ôjfkdamdhg
fuka u iudc" wd¾Ól wxYj,g o
t,a, jqfKa úYd, n,mEula'
f.da,Sh jYfhka rgj,a 90lg
wdikak ixLHdjla uef,aßhd
;¾ckhg ,la j we;s w;r 2017
jir jk úg frda.Ska 220la isák
njg hs .Kka n,d ;sfnkafka'
flfia fj;;a mq¿,ajk /lshd
wjia:d yd jdKsc ls%hdldrlï i`oyd
l,dmSh j fuka u wka;¾ l,dmSh j
o isÿjk fndfyda ixpdr fya;=fjka
kej; YS% ,xldj isákafka uef,aßhd
frda.hg f.dÿreùfï wjodkul'
iEu jirl u wfma%,a ui 25 jeks
Èkg fhfok f,dal uef,aßhd Èkh
ksñ;af;ka fkdfndaod mej;s udOH
±kqj;a lsÍfï jevigykl fï
wjodku ms<sn`o woyia ±lajQ fi!LH
fiajd wOHlaI ckrd,a ffjoH wks,a
cdisxy ˜furgg ixl%uKh jk
mqoa.,hka w;ßka 50 fokl= muK
iEu jirl§ u uef,aßhd
frda.Ska f,i y÷kd.efkkafka
úúO m%foaYj,ska' wdkhksl
uef,aßhd frda.Ska ^Imported Malaria ®ases& uq,a wjia:dfõ§
u y÷kdf.k jydu m%;sldr
lsÍu wdrïN fkdl<fyd;a h<s
uef,aßhd jix.;hla Y%S ,xldfõ
we;sùu je<elaúh fkdyels hs' ta
ksid fï wjodku iïnkaOfhka
uyck;dj oekqj;a l< hq;= hs̃ '
jirlg furgg meñfKk ñ,shk
follg wdikak m%udKhlf.a reêr
mÍlaId lsÍu m%dfhda.sl fkdjk
nj hs fi!LH fiajd wOHlaI
ckrd,ajrhdf.a woyi' wê wjodkï
lKavdhï b,lal lrf.k úúO
jevigyka lsÍu fuys§ jeo.;a'
ksoiqkla f,i ue‚la jHdmdr i|yd
fudieïìla iy uev.ialrhg hk
wh b,lal lrf.k f,a
mÍlaId lsÍu yd ±kqj;a
lsÍu tjeks jevigyka'
YS% ,xldj uef,aßhd
wjodkï iys; rgla
njg y`ÿkd .ekqfKa
ishU,dKavqj m%foaYfha
iSkS l¾udka; Yd,djl
bÈlsÍï lghq;=j,
ksr; j isá bkaÈhdkq fiajlhl=g
uef,aßhdj je<`§ we;s nj 2018
jif¾§ ;yjqre ùu;a iu`.' tys§
fidhd.;a frda.Skag m%;sldr
,nd§fï§ ishU,dKavqj wjg oyia
.Kka ck;dj mQ¾j uef,aßhd
mÍlaIKhg ,lalsÍu isÿ jqKd'
uef,aßhdj ;=rka lsÍug wjYH
;dlaI‚l oekqu yd úfYaI{ oekqu
,nd§u fjkqfjka furg ffjµ
lafIa;%fha úYsIaghka f,dal fi!LH
ixúOdkh we;=̀t fndfyda cd;Hka;r
ixúOdkj, fiajfha fh§u meiish
hq;= lreKla' we;ul= m%Yak
lrkafka furg uef,aßhdj fkdue;s
miqìul uef,aßhdj ;=rka lsÍfï
wjYH;dj l=ulao hkak'
tfy;a" úfoaYfhka meñfKk
mqoa.,hkaf.ka mrfmdaIs;hd
meñKSu je<elaùfï wruqKska
uef,aßhd u¾ok jevigyka
wLkav j l%shd;aul lsÍu w;HdjYH
nj hs uef,aßhd u¾ok jHdmdr
uQ,ia:dkfha wOHlaI ffjµ
fyauka; fyar;a i`oyka lf<a'
flfia fj;;a fujeks fi!LH
wdrlaIK jevigyka i`oyd
iyfhda.h ±laùu uef,aßhdjg
;s; ;enQ ,dxlslhka i;= m%uqL
ld¾hNdrhla'
ufkdacd iurkdhl
kej; tmduef,aßhdj
f,dal fi!LH ixúOdkfha iy;slh ,nd.;a fudfyd;
fi!LHfi!LH
foi;sh 2019 cQks 1522
orejl= jeäysáhl= jQ miq
uerhl=" ;%ia;jdÈhl= fyda
cd;sjdÈhl= jkjd o@ fkdtfia kï
udkj ys;jdÈhl= fjkjd o@ hkak
;SrKh lsÍfï§ m%uqL ia:dkhl
isákafka udmshka' Tjqkaf.a
;=ref,ka fmrmdi,g" t;ekska
mdi,g iy bkamiq uyd iudchg
fhduq jk orejdf.a wdl,am
j¾Okh jkafka Tjqka iudcfhka
Wlyd .kakd foa wkqj hs' fï ksid
tys§ wOHdmkh iy fmdaIKh
,nd fokjd fia u fm!oa.,sl
msßisÿlfï isg u mßirh /lSu"
kS;s.rel ùu iy ñksiqkag wdorh
lsÍu jeks .=Kdx. orejka ;=<
jmqrkafka flf,i o hkak m<uq j
foudmshka W.; hq;= hs'
mqoa.,hl=f.a Ôú;fha jeo.;a
u wjêh f,i ie,flkafka <ud
úh hs' tys§;a mQ¾j <udúh mqoa.,
Ôú;hl ;SrKd;aul wjêhla
nj f,dalfha fndfyda rgj, isÿ
flreKq wOHhk uÕska Tmamq jQ
lreKla' ufkda úoHdjg wkqj
ms<s.efkkafka orejl=f.a j¾Okfha
WÉp;u wjêj, orejkag wjYH
i;aldr ksis mßÈ fkd,eî hEu
ksid fud<fha j¾Okh wvd, jk
nj hs' ñksil=g ;u Ôú;fha ´kEu
jhil§ wOHdmkh ,eîug iy
l=i,;d j¾Okhg fhduq úh yels
jqj;a ufkda úoHd{hkag wkqj
mqoa., Ôú;hg úfYaI iy by<
u n,mEula l< yelafla fï mQ¾j
<ud úfha§ hs' tkï Wmf;a isg
jhi wjqreÿ 3;a 5;a w;r ld,fhaoS
hs' fï jhiaj,§ bkaøSh pd,l
Yla;s yelshdj;a iuÕ u Tjqkaf.a
Ñka;k Yla;sh;a ÈhqKq fjkjd'
ufkda úoHd{ is.auka fm%dhsâ
m%ldY lr isáfha jhi wjqreÿ 8la
jkúg iEu orejl= u jeäysáhl=
ù wjika nj hs' <ud ld,h mqoa.,
Ôú;hl fld;rï jeo.;a wjêhla
o hkak thska wmg f;areï .;
yels hs' wfma yqre mqreÿlï we;slr
.ekSu" hul WKqiqu" hul iS;,
jeks oekSï ksjerÈ j y÷kd.ekSu isÿ
jkafka fï ld,fha§ hs' NdIdjla
b.ekaúh yels myiq u jhi iy
l=;=y,fhka hq;= j hï hï foa
ms<sn| j úYaf,aIKh lrk ld,h
o fuh hs'
tlai;a cd;Skaf.a <ud
whs;sjdislï m%{ma;shg wkqj
jih wjqreÿ 18 iSudj olajd
<ud úh f,i hs ie,flkafka'
wdpd¾h fkrxð úfÊj¾OkfcHIaG lÓldpdßkS - wmrdO úoHd yd hqla;sh wOHhkdxYhY%S chj¾Okmqr úYajúoHd,h
mjq, wdorh yd /ljrKh
23 foi;sh2019 cQks 15
orejl=f.a iudcdkqfhdackh
wdrïN jkafka" l,,hla j uõ
l=i ;=< isák ld,fha mgka nj
m¾fhaIK uÕska Tmamq ù we;s
lreKla' orejdg uõlsß ,nd§u
;=< we;sjk iqrlaIs; nj;a fuys§
jeo.;a'
ujf.ka lsß Wrdîu orejkaf.a
wdl,am ixj¾Okfha§ fld;rï
jeo.;a o hkak yqjd oelaùug
udkj úoHd;aul j m¾fhaIK
mjd isÿ lr ;sfnkjd' ud.%Ü óâ
udkj úoHd{jßh fï iïnkaO
m¾fhaIKhla isÿlr we;af;a
kshq.skshdkq iudcfha uqkavq.=ud¾
iy werfmaia kï f.da;%sl iudc
fol mokï lrf.k' tl u
N+f.da,Sh m%foaYhl fjfik
fï f.da;% foflys jeäysáhka
yeisfrkafka yd;amiska u fjkia
wdldr follg hs' tl f.da;%hla
b;du;a iduldó hs' Tjqka wd.ka;=l
i;aldrhg ,eÈ" wka whg .relrk
msßila' wfkla f.da;%h wiNH
jpk Ndú; lrñka" ksrka;rfhka
l,yldß f,i yeisfrkjd' fï
udkj úoHd{jßhg wjYH fjkjd
tl u N+f.da,Sh l,dmhl fjfik
fï f.da;% fofla ck;dj fujeks
m%;súreoaO wkaofï p¾hdjka
fmkakqï lsÍug n,mE fya;=j
fidhd .ekSug' weh fï ms<sn| j
jir .Kkdjla uq¿,af,a ixialD;sl
wOHhkhla isÿ lrkjd'
uqkavq.=ud¾ f.da;%fha uõjreka
orejkag lsßfokafka foaj ldßhla
fia i,ld' orejka fjkqfjka
iïmQ¾K wjOdkh foñka" ke<ú,s
.S .hñka" yqr;,a lrñka orejdf.a
l=i msfrk ;=re lsßfokjd' ta
orejka ujf.a welfhka bj;a
jkafka ;Dma;su;a j' tfy;a
werfmaia f.da;%fha uõjreka
Tjqkaf.a orejkag lsß fokafka
j;=j, jev lrk w;r;=r orejd
wefÕa ne|f.k hs' flaka;sfhka
neKjÈñka wjOdkhla iy wdorhla
fkdolajñka orejkag lsß fokjd
muKla fkdj" orejd lsß fndñka
isák w;rjdrfha bj;g lr
Tjqka j;=jevj, fhfokjd' túg
orejd lsisúgl ;Dma;su;a kE'
fkdikaiqka' ks;r u isákafka
bÉPd Nx.;ajfhka' ta wkqj udkj
úoHd{jßh ks.ukhlg t<fUkjd
fujeks p¾hd fjkilg fya;=j
ms<sn| j' orejkaf.a wdl,am
ixj¾Okh lsÍfï§ udmshka orejka
iuÕ ld,h .; lsÍu fia u
ld,h .; lrk wdldrh o b;du;a
jeo.;a' mjq, ;=< wdorh" /ljrKh
orejl=g oefkkakg ie,eiaúh hq;= hs'
orejl= bf.k .ksñka jeãfï§
foudmshkaf.a ld¾hNdrh w;sYh
jeo.;a' ukao orejl= m<uqfjka
u iudcdkqfhdackhg ,lajkafka
mjq, ;=< uj yd mshdf.a ld¾hNdrh
u; hs' orejka m<uqfjka u Tjqka
;=< fyd| fyda krl fyda wdl,am
we;s lr.kafka ta wkqj hs'
ngysr rgj, orejka kj fhdjqka
úfha u ;ks j Ôú;hg yev.
eiSug;a ;ks j Ôj;a ùug;a yqre
jqj;a wfma iudcfha orejkag jhi
wjqreÿ 18 blau jQ miq o újdy jk
;=re u mjqf,a wdorh /ljrKh
,nñka Ôj;a ùug wjia:dj ,eî
;sfnkjd' úúOdldr jevigyka"
ixúOdk iy rdcH hdka;%K o
we;s ù ;sfnkafka <ud ld,h
iqkaor;ajfhka hq;= j f.ùug
myiqlï f.dvkeÕSu fjkqfjka'
mQ¾j <udúh ixj¾Okhg wod<
ixj¾Ok ks,Odßka mqyqKq lr" ta
fjkqfjka u mQ¾j <udúh b,lal
lr.;a fmrmdi,a o ks¾udKh ù
;sfnkjd' fujeks miqìul jqj;a
wm iudcfha .egqï iy l,yldÍ
;;a;ajhkaf.a o wvqjla keye'
jeäysáhka njg m;a jQ miq
tjeks iudc m%Yak f.dvkefÕk
wkaofï jHdl+, p¾hdjka
ckkh lrk fm!reI;aj we;sùu
j<lajkafka flfiao hkak
ms<sn| j úfYaI wjOdkhla fhduq
úh hq;= hs' fuys§ <uhl=f.a
iudcdkqfhdackh b;du;a u
jeo.;a' iudcdkqfhdackh hkqfjka
ye¢kafjkafka Ôj úoHd;aul
i;a;ajhl= iudc úoHd;aul
i;a;ajhl= njg mßj¾;kh lrkq
,nk l%shdj,sh hs'
ldxpkd isßj¾Ok
mQ¾j <udúh ixj¾Okhg wod< ixj¾Ok ks,Odßka
mqyqKq lr" ta fjkqfjka u mQ¾j <udúh b,lal lr.;a fmrmdi,a o
ks¾udKh ù ;sfnkjd' fujeks miqìul jqj;a wm iudcfha .egqï iy
l,yldÍ ;;a;ajhkaf.a o wvqjla keye'
foi;sh 2019 cQks 1524
/lfoa yqiau;srir
yß; j.d
c.;a mßir Èkh iurkq
,nkafka mDÓú;,h yd
fidndoyu iqrlsk iqnjd§ l%shdud¾.
fj; f,dal m%cdj keUqre lrùfï
wruqKska' tA iEu jirl u cqks ui
5 jeksod' 1972 jif¾§ iaùvkfha
iafgdlafydaï kqjr mej;s mßir
iuq¿fõ§ f,dal mßir Èkh
m%ldYhg m;a lrkafka tlai;a
cd;Skaf.a ixúOdkh úiska' zjdhq
¥IKh ÿr,uqZ hkak fujr c.;a
mßir Èk f;audj jqKd'
Y%S ,xldj th ieurefõ —;srir
jk l<ukdlrKhla ;=<ska jdhq
¥IKh wju lsÍu˜ hkak f;audj
lr .ksñka' ckm;sf.a uq,sl;ajfhka
uehs ui 30 jeks Þ isg cqks ui
5 jeks Þ olajd mßir i;shla o
kï flreKd' Bg iu.dó j /la
frdamKh" c, uQ,dY% msßisÿ lsÍu
jeks mßir ixrlaIK jevigyka
/ila §m jHdma; j ls%hdjg kexùug
hs lghq;= lf<a' f,dal mßir Èk
ieureug wod< ish¨ fufyhqï
lghq;= isÿjkafka tlai;a cd;Skaf.a
mßir jevigyk (UNEP) u`.ska'
.shjr bkaÈhdj ±rE c.;a mßir
Èk ieureï i;aldrl;ajh fujr
ysñjQfha Ökhg hs'
f.da,Sh WKqiqu by< hdug
n,mdk m%Odku idOlh jdhq
¥IKh hs' f,dal ck.ykfhka
9$10la yqiau .kafka wdYajdihg
kqiqÿiq wmsßisÿ jdhqj hs' bka 90]la u
wvq wdodhï,dNS rgj, ck;dj nj hs
iajik frda. ms<sn`o úfYaI{ ffjoH
ÿYdka; ueof.or mjikafka' fï
fya;=fjka f,dj mqrd iEu jirlg u
ñ,shk 7la fokd ndysr yd .DydY%s;
jdhq ¥IKfha n,mEfuka ñh hkjd'
ld,.=K úm¾hdi f,dalfha tlsfkl
rgj,g n,mdk wdldrh ñkqï
lrkafka f.da,Sh ld,.=K wjodkï
o¾Ylh (Global Climate Risk Index) u`.ska' jir 2018 fkdjeïn¾ ui
ksl=;a jQ tys kj;u jd¾;dj u`.ska
2017 j¾Ifha ld,.=K úm¾hdij,
wys;lr n,mEug ,la j jeäfhka
u úm;g m;a rgj,a 10 w;r ,xldj
2 jeks ia:dkhg m;aj we;s nj
fy<s lf<a uOHu mßir wêldßfha
ksfhdacH wOHlaI §md,a o is,ajd'
f,dj fndfyduhla uydk.r
mj;skafka jdhq .=Kd;aulNdjh
iïnkaOfhka f,dal fi!LH
ixúOdkh úiska ks¾foaYs; iSudjka
blaujd' wdishdkq ixj¾Ok nexl=fõ
o;a;j,g wkqj miq.sh jir oyh ;=<
f,dj jvd;a u ¥Is; k.r 15ka 13la
u msysgd we;af;a wdishdkq l,dmfha'
fld<U k.rfha ishqï wxY= uÜgu
f,dal fi!LH ixúOdkh (WHO) ks¾foaYs; uÜgug jvd 3'6lska jeä
nj iajdëk m¾fhaIlhka fmkajd
fokjd' uOHu mßir wêldßfha
2010 jdhq úfudapk o;a; f,aLkhg
wkqj jdhq f.da,hg ¥IHldrl tl;=
lrk m%Odk jdhq ;;a;aj md,k
.eiÜ m;%h ksl=;a lrkafka fï
;;a;ajh md,kh lsÍfï wruqKska'
o< cd;sl ksIamdÈ;h .Kkfha§
yß; cd;sl .sKqu Tiafia mdßißl
ydksh .Kkh lsÍug uy nexl=fõ
wjOdkh fhduqùu o keKj;a
ls%hdud¾.hla'
fujr mßir Èk f;audj u`.ska
f,dalhdg wjOdrKh lrkafka
f.da,Sh WKqiqu wju lsÍu i`oyd
jdhq ¥IKh md,kh fuka u
jdhq ;;a;ajh jeä ÈhqKq lsÍug
mqk¾ckkSh n,Yla;s (Renewable Energy) m%fõY yd yß;
;dlaIKhg (Green Technology) msúiSu;a w;HjYH nj' iajNdúl
jDlaI,;d jdhq ¥IKh wju lrk
w;r iqjodhS mßir ;;a;ajhla we;s
lssÍfuys,d m%Yia; jk wdjrKhla
mj;ajdf.k hdu;a b;du jeo.;a'
yqiau .ekSu keje;aúh fkdyels
jqj;a wdYajdi lrk jd;fha
.=Kd;aulNdjh j¾Okh lsÍug
wmg hula l< yels hs'
ufyaIsld osidkdhl
mßirhmßirh
25 foi;sh2019 cQks 15
ohd YS% kf¾kaø rdcmlaI
bkaÿ ihqf¾ j;f.d;
mxp uyd id.r w;ßka bkaÈhdkq
id.rh hs 21 jeks Y; j¾Ifha
id.rh njg m;ajkafkaa' 19 jeks
yd 20 jeks Y; j¾Ij, id.r
njg m;aj ;sfnkafka ms<sfj<ska
w;a,dka;sla yd Ydka;slr id.r'
f,dalfha lkafÜk¾ keõj,ska yß
wvla u NdKav yd fiajd m%jdykh
bkaÈhdkq id.rh yryd isÿ lsÍu
ksid bkaÈhdkq id.rhg uqyqK,d
Ôj;a jk wdishdlrfha rgj,aj,
wd¾Ól ixj¾Okhg o ysñ jkafka
iqúfYaIS ia:dkhla'
—Tn mdkh lrk iEu c,
ìxÿjlska u" Tn .kakd iEu
yqiaulska u Tn fmf<dfõ
fld;ekl Ôj;a jqj o Tn uyd
ihqrg iïnkaO ù we;˜ tf,i
mjikafka N+ úoHd{ is,aúhd
w¾,a' mDÓú f.da,fhka 72]la u
msÍ mj;sk c,h jeä jYfhka
r|d mj;skafka uyd id.rfha
hs' j¾Idm;kh" WIaK;ajh yd
wd¾ø;dj we;=¿ foaY.=‚l ;;a;aj
kshdukh lsÍug iu;a uyd id.rh
ldnkaj,ska 91]la u Wrd.kakjd'
tfia u f.da,Sh yhsfv%daldnkaj,ska
32]la u iïmdokh lrk uyd
id.rh f,dal m%cdjg ,ndfokafka
jvd;a iqj myiqjla'
f,dal ck.ykfhka ì,shk 1lg
fm%daàka imsß fmdaIH .=Kfhka wkQk
wdydr wjYH;d iïmQ¾K lrkafka;a
Ôùka ñ,shk .Kkla Ôj;a fjk
uyd id.rfhkaa' fï id.r Ôù
ksIamdok jd¾Isl j jeä jk w;r
th m%;sY;hla f,i .;aúg 4]l
j¾Ok fõ.hla'
u;aiH ksIamdokj,ska 25]la u
imqrd fok uyd id.rh j¾;udkfha
nyq, j Ndú; jkafka ëjr
lghq;= wdYs%; l¾udka; i|yd hs'
fï hgf;a f,dalfha ñ,shk 350
lg jvd jeä msßila iïnkaO ù
isákafka lrÈh ëjr lghq;=j,g'
bka 90]la u ixj¾Okh fjñka
mj;sk rgj,aj, ck;dj ùu
úfYaI;ajhla' wkd.;fha§ fï
m%udKh o l%ufhka by< hk nj
hs úoaj;=kaf.a u;h' fmd,s fuÜßla
fkdähq," fldfnd,aÜ ksê yd
i,a*hsÜ ksê nyq, id.rh ridhk
jd‚c øjHj,ska msßmqka W,am;la'
hqá%hï äiafm%daIshï yd g¾ìhqï jeks
ÿ¾,N mdxY= uq,øjH W;amdokh
flfrkafka o id.rfhka'
n,Yla;s W;amdokh fia u fiajd
iemhSu w;ska o m%uqLhd jkafka
uyd id.rh hs' fï wkqj f,dj jgd
NdKav m%jdykh i|yd ,ndfok
Þhl;ajh 90]la' j¾I 2030 jk úg
lkafÜk¾ uÕska NdKav m%jdykh
;=ka.=Khlska jeäjk njg hs
.Kka n,d we;af;a' th uq,Huh
jákdlu weiqßka .Kkh l< úg
weußldkq fvd,¾ á%,shk 21la'
fujeks miqìul id.rh weiqf¾
/lshd W;amdokh o jißka jir
jeäfjñka mj;skjd' fï ksid
ñ,shk 180lg jeä msßila id.rfha
NdKav yd fiajd m%jdykh wdYs%;
/lshdj, hs ksr; j isákafka'
fï jk úg ì,shk 7la jQ f,dal
ck.ykh j¾I 2050 jk úg
ì,shk 9la njg m;ajkq we;e hs lr
;sfnkafka mqfrdal:k'
fï ck.yk wNsfhda.h
ch.ekSug id.rh flfrys jeä
wjOdkhla fhduq lsÍu b;du;a
jeo.;a nj hs wd¾Ól úfYaI{hkaf.a
woyi' jeäjk ck.ykhg wjYH
wdydr" T!IO" n,Yla;s " /lshd
we;=¿ ish¨ u fiajd i|yd id.r
flakaøSh jevms<sfj<la iïmdokh
w;HjYH hs'
tfia u 60]la hqf¾kshï ksê o
40]la r;a;rka ksê o 98]la Èhuka;s
ksê o bkaÈhdkq id.rh ;=< msysgd
we;s nj hs id.r m¾fhaIlhka
mjikafka' fï iaj¾Kuh ;;a;ajh
fya;=fjka bkaÈhdkq id.rh 21
jeks ishjfia uy ihqr njg m;a
ùu wm rg we;=¿ wdishdlrfha
u rgj,aj, Nd.Hhla' fï ms<sn|
j woyia olajk bkaÈhdkq id.r
iuqøsl lghq;= iyfhda.s;dfõ uy
f,alï wdpd¾h ysrdka chj¾Ok(
—id.rh uyd iïm;la' th
cd;Hka;r fjf<Þfï Ôjkd,sh
fuka u wd¾Ólfha Ôj reêrh f,i
ye¢kaùu w;sYfhdala;shla fkdfj
hs' wm bkaÈhdkq id.rfha mj;sk
uyd id.r iïm;a .ek m¾fhaIK"
.fõIK yd wOHhk lrkjd'
bÈß ld, jljdkqj ;=< bkaÈhdkq
id.rh l<ukdlrKh lrñka
Ndú; lsÍu iïnkaOfhka ±kgu;a
f.k we;af;a mshjr /ila' óg
iu.dó j Ök m¾fhaIlhka iuÕ
uyd iuq¿jla ixúOdkh flrefKa
id.r m;=, .fõIKh lsÍfï
wjYH;dj wjOdrKh lrñkaa' fï
wkqj uyihqr iq/lSu wm ish¨
fokdf.a u hq;=lula yd j.lSula'
foi;sh 2019 cQks 1526
my;rg m%foaYfha mer‚
u mQckSh ia:dkh f,i
mqrdúoHd fomd¾;fïka;=j úiska
y÷kd.ekqKq f;dg.uq rkam;a
úydrh msysgd ;sfnkafka .d,a,
Èia;%slalfha yslalvqj m%foaYhg
wdikak j f;,aj;a; .%dufha'
fujr cd;sl fjila mqfKHda;aijh
uehs ui 17 iy 18 jeks Èkhkays§
meje;ajqfKa o fï úydria:dkfha§'
fï ksñ;af;ka mqrdúoHd
fomd¾;fïka;=j iy uOHu
ixialD;sl wruqo, uÕska rkam;a
úydrh m%;sixialrKhg mshjr
f.k we;s nj i|yka lf<a iu
úydrdêm;s wdpd¾h msgqj, nqoaOisß
iajdóka jykafia' tu jevms<sfj<
hgf;a úydria:dk iy oyïmdi,a
200la jeä ÈhqKq lsÍug o kshñ; hs'
tla úydria:dkhlg fjka jkafka
wju jYfhka ,laI 02lg fkdjeä
uqo,la'
mer‚ mqiafld,fmd;a ixrlaIKh
lsÍu" .d¨ úydrjxYh rpkd lsÍu"
mqrdK úydria:dk ixrlaIKh lsÍu
hgf;a mqrd úoHd;aul f.dvke.s,s
ixrlaIKh" úydria:dk N+ñ
ksrjq,a lsÍu" úydria:dk wdY%s;
relafrdamK jevigyka l%shd;aul
lsÍu" u;aøjH ksjdrK jevigyka
Èia;%slalh mqrd l%shd;aul lsÍu
fuka u È<s÷ mjq,aj, orejka
500la i|yd YsIHdOdr ,nd §u"
wOHdmksl yd ixialD;sl m%o¾Yk"
úydria:dk ud¾. ms<silr lsÍu
hkd§ jevigyka /ila rdcH fjila
W;aijhg iu.dó j meje;ajqKd'
f;dg.uq rkam;a úydria:dkfha
b;sydih wkqrdOmqr" fmdf<dkakre
hq.h f;la úyso hkakla' mqrdúoHd
fomd¾;fïka;=j yd ixialD;sl
;%sfldaKhg wh;a f;dg.uq rcuyd
úydrh ±kg Tjqkaf.a wëlaIKh yd
ixrlaIKh hgf;a hs mj;skafka'
th f;,aj;a; mkai," f;dg.uq
mqrdK úydrh" rkam;a úydrh" md;
f;dg.uq úydrh" hk kñka o m%isoaO
hs' mer‚ rc oji fuys ry;=ka jev
jdih l< ksid r^y&;am;a úydrh
f,i o úreodj,s ,o
f;dg.uq úydrfha wkqrdOmqrfha
Y%S uyd fndaëka jykafiaf.ka
mej; tk jir 200la muK mer‚
fndaëka jykafia kula jevisákjd'
oUÈúka meñ‚ Y%S pkaø Ndr;S mç
úiska .=re m~qre jYfhka ÿka oUrka
lene,a,la fmdf<dj hg ksOka j
;sî yuqùfuka miq j fï úydrh
rkam;a úydrh jQ nj ckjyf¾
i|yka' úydrdêm;s iajdóka jykafia
i|yka lrkafka fmdf,dkakrefõ
m<uqjeks úchnd rcq úiska fï
úydr l¾udka; lr jQ njg jk
idlaIs mer‚ fmd;mf;a i|yka
jk nj' fuys iaj¾Kuh hq.h
iksgqyka jkafka fldaÜfÜ rdcOdks
iufha úiQ vi jeks merl=ïnd rcqf.a
wkq.%yh iy W.;a meú¢ mçrejkla
jQ f;dg.uqfõ Y%S rdyq, ysñhkaf.a
wdêm;H fya;=fjka' mrú" ie,<sys‚
ixfoaY ldjH iy ldjHfYaLrh
rpkd l< ldjHlrKfha w. meñ‚
rdyq, ysñhka .=ma; úoHdjkaf.a
±kqñka hl=ka ne| jev.;a nj
o ckm%jdofha i|yka' Iâ NdId
mrfïIajr f,i kï ,enQ rdyq,
ysñhka yd f;dg.uq úydrh w;r
we;af;a fkdìf|kd ne§ula'
15 jeks ishjifha§ f;dg.
uq úydrh Wiia úoHdia:dkhla
j mej;sfha iv jeks merl=ïnd
rcqf.a fkdu| rdcH wkq.%yh;aa
rdyq, ysñhkaf.a yi, nqoaê
m%Ndj;a fya;=fjka' Y%S úN+;sfhka
we<,S.sh fï Wiia wOHdmk
wdh;kh mßydkshg m;ajqfKa
1505§ mD;=.%Sis wdl%uKh;a iuÕ'
Y; j¾I folla muK j,aìys ù
meje;s fï mqoìu kej; ia:dmkh
jkafka lS¾;s Y%S rdcisxy rcq úiska
je,súg irKxlr ix>rdchka
ol= ukrï iõ isß msß f;dg.uqj
27 foi;sh2019 cQks 15
iuÕ fufyh jQ wd.ñl mqkreoh
fya;=fjka' ta wkqj kj úydr
ukaÈrh bÈjkafka 1734 - 1799
ld,fha§ hs' mqrdK ms<suf.h yd
w¨;a ms<su f.h úydria:dkfha
l,d;aul mlaIh m%o¾Ykh
lrkakd jQ uykqjr iïm%odhg
wh;a ì;=is;=jï" ,;d u,alïj,ska
w,xldr ù ;sfnkjd' mer‚
ms<suf.hs fjiaika;r cd;lh iy
oyïfid~ cd;lh is;=jug kÕd
;sfnk w;r tys wka;rd,fha is;=jï
lr we;af;a újdyhg" fma%uhg
wêm;s wkx. foúhkaf.a rej hs'
,xldfõ wkx. foúrejla iys;
tl u úydrh f;dg.uq úydrh
nj hs ie,flkafka' kqjr hq.fha
is;=jïj,g wdfõ‚l ly" r;=" iqÿ"
ks,a j¾K rgd iy oaúudk ñksia
rE" i;=ka" .iaje,a fï is;a;ïj,;a
wka;¾.; hs' 1799 jif¾ § ksud
jQ mqrdK ms<suf.hs is;a;ï .d¨
Èidfõ lfvd,a .,af,a uy is;a;rd
yd fmdâv is;a;rdf.a f;,s;=äka o
w¨;a ms<suf.hs is;=jï wgfldarf,a
uqÈhkafia is;a;rd w;ska o ksu ù
we;s nj nqoaOisß ysñhka fy<s l<d'
.,;=re uq, ffu;%sh udysñ
iy W;a;ruQ, rdyq, ysñhkaf.a
isg ùod.u" jE;a;Efõ" f;dg.uq"
rdyq, jeks iajdóka jykafia,d
úYd, msßila f;dg.uq úydrfha
úydrdêm;S;ajh ord ;sfnk j.
b;sydifha i`oyka' wjidk jYfhka
2016 jif¾ úydrdêm;s;ajh
±rE msgqj, iquk ia:úrhka
jykafia f.ka miq f;dg.uq
úydrfha j¾;udk úydrdêm;s f,i
jevisákafka msgqj, nqoaOisß isjdóka
jykafia hs' Y;j¾I .Kkdjla mqrd
mej; tk úchnd msßfjK ;ju;a
mj;ajd f.k hkafka foia úfoia
ne;su;=kaf.a yd ixpdrlhkaf.a
wjOdkh fhduq ù ;sfnk rkam;a
úydrh uÕska' ld,h;a iuÕ hï
hï foa kùlrKh jqj;a f;dg.uq
rkam;a úydrfha fm!rd‚l nj
yd fm%!V;ajh /l.ksñka wkd.;
mrmqrg mjrd§u j.lsj hq;a;kaf.a
yd ,lajeis ieuf.a j.lSula fuka
u hq;=lula'
iïnqoaO mßks¾jdKfhka wjqreÿ
foish ;siayhlg miqj ñys÷
uyry;ka jykafia ,laÈjg jevu
l< njg ;sfnk ft;sydisl fuka
u mqrd úoHd;aul idlaIs úuid
ne,Su ld,Sk jYfhka b;d jeo.;a'
tl, cïnqoaùmfha u.O wêrdchd
jQ wfidal rcqf.a rdcHfha isg ñys÷
uyry;ka jykafia ,xldjg jevu
l< nj §mjxih iy uydjxih wd§
mqrdK .%ka:j, i|yka fjkjd'
iuka;mdidÈld .%ka:fha o uyskaÞ
.ukh .ek i|yka ù ;sîu b;d
jeo.;a hehs i`oyka lrkafka
,xldfõ nqÿ iufha b;sydih
lD;sfha uydpd¾h mQcH j,afmd,
rdyq, ysñhka'
wfidal rcqf.a oy;=ka jeks
.sß,smsfhys ,xldj .ek i|yka
jqj;a ñys÷ uyry;ka jykafiaf.a
O¾u¥; .uk ms<sn| igykla
fuf;la fidhd f.k we;s
njla lsisu wfidal Ys,d ,smshl
we;=<;a jkafka keye' wdpd¾h
Íia fâúâia fmkajd fok mßÈ
wfidal rdcH iufha § ysud,h
m%foaYhg hjk ,o O¾u¥; msßi
ms<sn| ,laÈj jxil;dj, i|yka
m%jD;a;sfha i;H;dj idxÑfha ;sî
fidhd .kq ,enQ mqrd úoHd;aul
jia;=j,ska ;yjqre fjkjd'
ysud,h jeks m%foaYhlg wfidal
rcq úiska hjk ,o O¾u¥;
fufyh ms<sn| ,laÈj jxil;d
fu;rï ksjerÈ kï ñys÷ ysñhka
m%uqL O¾u¥;hkaf.a wd.ukh
ms<sn| m%jD;a;sh ckm%jdo fkdfõ
hehs ie,lSu hqla;s hqla; hs
hkqfjka mer‚ ,laÈj fn!oaO
b;sydih lD;sfha wdpd¾h
B'ví,sõ wÈldrï i|yka lrkjd'
fï wkqj ft;sydisl jYfhka
uyskaÞ.ukh ms<sn| idlaIs tf,i
bÈßm;a l< yels hs'
ufkdacd iurkdhl
mqrdj;ska fy<s jkñys÷ysñ jeä j.
foi;sh 2019 cQks 1528
tfy;a mqrdúoHd;aul jYfhka
idlaIs tA ms<sn| j we;a± hs úuid
ne,Su b;d jeo.;a' tys§ uyskaÞ
.ukh mqrdúoHd;aul jYfhka
o Tmamq l< yels Ys,d ,sms YS%
,xldfjka yuqfjkjd' fikr;a
mrKú;dk i`oyka lrk mßÈ
wïmdr Èia;s%lalfha rc.,ska ,eî
we;s ls%ia;= mQ¾j f;jeks ishjig
wh;a n%dyaó fi,a ,smsh tjekakla'
m¾j; ,smshla jk tys zfh buÈm
mguh bÈh w.;k bisl f;r
uyso f;ry ;=fn hhsZ i|yka'
uydpd¾h fikr;a mrKú;dk tys
woyi olajkafka fuf,i' zfuu
Èjhskg tys jdikd uysuh ksid
meñ‚ bÜÀh iy uyskao f;rekaf.a
ia;+mhhs'Z
fï Ys,d,smsh fldgd we;af;a
rc., l÷ uqÿfka msysá m¾j;hl
hs' th msysá m¾j;h mduq, l=vd
ia;+mhla ;snqKq njg olakg
,efnkafka idlaIs' fï jk úg tu
ia;+mh úkdY ù ;sfnkjd' rc.,
fi,a,smsfhys zuyso f;rZ hkq uyskao
fyj;a ñys÷ ysñhkaf.a kduh nj o
bisl f;r hkq ñys÷ ysñhka iuÕ
jevu l< NslaIQka jykafia,d w;r
isá bÜÀh f;reka jykafia nj
o uydpd¾h fikr;a mrKú;dk
mjikjd'
W;a;sh rcqf.a ^ls%'mQ' 267 - 257&
ld,fha§ ñys÷ uy ry;ka jykafia
msßksjka mE nj i`oyka jkafka
uyd jxifha hs' Wkajykafiaf.a
Od;+ka jykafia,d ksoka fldg
wkqrdOmqrfha iE.srsfhys
^ñyska;f,a& yd ,xldfõ ;j;a
ia:dk lSmhl o Þ.eí lrjk
,o nj uydjxifhys 20 jeks
mßÉfÊofha .d:d 46- 49 u`.ska
lshefjkjd'
fï m¾jk ,smsfhys i`oyka
wdldrhg ñys÷ uyry;ka
jykafiaf.a muKla fkdj tA
iuÕ ,xldjg jevu l< bÜÀh
f;rekaf.a Od;+ka jykafia,d o fï
Þ.efnys ksoka lr ;sfnkjd' ta
nj rc., m¾j; ,smsfha i|yka'
wdpd¾h fikr;a mrKú;dk
i|yka lrkafka rc., mqoìu
msysá kef.kysr m%foaYfha bÜÀh
f;reka jykafia tl, O¾u m%pdrl
jev lghq;= Ndr j isá ksid fï
rc., Þ.efnys ñys÷ uyry;ka
jykafiaf.a Od;+ka jykafia,d iuÕ
bÜÀh f;rekaf.a Od;=ka jykafia,d
o tu Þ.efnys ^rc.,& ksoka l<
nj hs'
uyskaod.ukh ms<sn`o idlaIshla
f,iska bÈßm;a l< yels ;j;a .sß
,smshla ^n%dyaó wlaIrj,ska ,shk ,o&
ñyska;,fhka u yuqfjkjd' fuh
ls%'j' fojeks ishjig wh;a' thska
lshefjkqfha uydÞÀl uyd kd.
rcqf.a ^ls%' j' 9 - 21& mQcdjla ms<sn|
j hs' fï mQcdfõ tla mrud¾:hla
jkafka uyskao" bÜÀh" W;a;sh iy
Noaoid, hk f;rekaf.a m%;sud
jkaokh hs' fï wkqj uysÞ.ukh
ft;sydisl jYfhka muKla fkdj
mqrdúoHd;aul j o ;yjqre jk nj
b;d meyeÈ,s hs'
ñys÷ uyry;ka jykafia m%uqL
O¾u¥; msßi ,xldjg wyiska jevu
lf<a oUosj fõÈi.sßfha isá ñys÷
uy ry;ka jykafiaf.a uE‚hka
jQ fõosifoaúh uqK.eiSfuka miq
tys isg nj hss uydjxifhys i|yka
jkafka' tu ldrKh by; i|yka
l< rc., .sß ,smsfhys zfh buÈm
mguh bÈh w.;kZ hkak i`oyka'
tkï ñys÷ uyry;ka jykafia fï
Èjhskg >Doaêfhka jevu lf<a hehs
thska m%ldY jk nj hs we;euqka
mjikafka' bÈh hkafka iDoaêfhka
hk woyi hs lshefjkafka' tfy;a
bÈh hkq ñys÷ uyry;ka
jykafia fï Èjhskg iuDoaêh
iy fi!Nd.Hh f.kd njla
hehs wdpd¾h fikr;a mrKú;dk
mçjrhd i|yka lrkjd'
ñys÷ uyry;ka jykafia
oUÈj wjka;sfha fõÈi .sßfha isg
,xldjg jevu lf<a flfia o hk
mekh ms<ssn`oj;a fuys§ wjOdkh
fhduq lsÍu jeo.;a' ta nj z,xld
úYajúoHd,fha b;sydihZ .%ka:fha
m<uq ldKavfha ^134-135 msgq&
i|yka jkafka fuf,i hs' zzñys÷
uyry;ka jykafia m%uqL O¾u¥;
msßi f.dvìñka .uka fldg ngysr
fjrf<a msysá NdrelÉp jrdhg
meñK we;e hs is;Sug o bv ;sfí'
tu jrdhg meñK t;ekska keõ
ke.Su l< nj fmfka' ñys÷ uy
ry;ka jykafia iy tu ¥; msßi
jäkakg we;af;a fï ud¾.fhka
úh hq;= h' ol=Kq bkaÈhdfjka
,xldjg msg;a jk ia:dkh olajd
Wkajykafia,d f.dvìu Tiafia
meñfKkakg we;'ZZ
fï lreKq wkqj ñys÷ uy ry;ka
jykafiaa m%uqL O¾u¥; msßi ,laÈjg
meñ‚ mqj; ft;sydisl fuka u mqrd
úoHd;aulj o ;yjqre l< yels nj
b;d meyeÈ,s hs'
isßiuka úfÊ;=x.
rc., fi,a ,smsh
29 foi;sh2019 cQks 15
bia,dï Ôjk ie,eiafï mxp uyd j.lSïj,ska
tlls Wmjdih' rdu,dka hk wrdì jpkfhka
wre;a .ekafjkafka th hs' w¨hu 4'30 isg miajre 6'30
olajd ld,h ;=< ksrdydr j isàu hs tys§ isÿjkafka'
udihla mqrdjg iaj leue;af;ka u lrk fï ÿIalr
Wmjdifhka wk;=rej hs bia,dï ne;su;=ka zBÿ,a *S;¾Z
fyj;a rduidka W;aijh iurkafka' ÿmam;a ck;djf.a
l=i.skak Okj;a ck;djg ±k.ekSug ie,eiaùu thska
wruqKq fjkjd'
ta ms<sn`o j woyia olajk fudfyduoa yika ujq,ú¦
—fï Èkj, Odkm;shka ;ukaf.a uqo,a yd foam,j,ska
wirKhkag Woõ l< hq;= hs' fï i`oyd wjYH OdkH
j¾. yd uqo,a ÿ.S ck;djg m%odkh lsÍfuka Tjqkag o
Wmjdifha fh§u myiq fjkjd' fuh bia,dï wd.fï
wksjd¾h ld¾hhla' we;eï Okm;shka jd¾Isl j wfkla
Woúhf.a j;alï fidhd ne,Su;a fuys úfYaI;ajhla'
90] muK jk Okm;s Woúh fï rduidka udih
ta odkh ,nd§ug ÿmam;=ka f;dard.kafka ta whqßka'
fuys§ ;ukaf.a iuia; wdfhdackfhka 2'5]la .Kka
n,d tu uqo, ÿ.S noaola f,i f.ùï lrkjd' fuh
bia,dï wd.fï Wmjdihg miq bgq l< hq;= tla m%Odk
ld¾hhla'˜ fï ÿ.S noao u`.ska isÿ jkafka ;ukaf.a
foafmd< mdßY=oaONdjhg m;alsÍu hs' fuh wrdì niska
y`ÿkajkafka zild;a Z hkqfjka'
rduidka ld,h ;SrKh jkafka bia,dóh pkaø Èk
o¾Ykhg wkqj hs' fï ksihs jißka jir rduidka
W;aijh mj;ajk oji fjkia jkafka' fujr th
ieurefõ cqks ui 5 jeks Þ' Y=oaO jQ w,a l=rdkh
uyïu;a;=udg fy<sorõ lf<a w,a,d foúÿkaf.a
foaj¥;hl= jQ ðíÍ,a úiska' ta l%s'j' 610l ;rï wE;
w;S;fha rduidka udifha ojil' zff,,;=,a lo¾Z kñka
ye`Èkafjk ta /h jif¾ jvd;a u Y=oaOjQ;a n,j;ajQ;a
rd;%sh f,i ms<s.efkkjd'
tÈk l,ska wukdm jQ ish¨ fokd oE;a w,a,d .ksñka
tlsfkldf.ka iudj wheo isákjd' tfuka u iud j
,nd fokjd' wdOHd;añl ÈhqKqj ,eîu wruqKq lrf.k
f.jk fï ld, jljdkqj ;=< muK blaujd lEu îu
.ekSu" ÿïmdkh yd mis̀ÿrka mskjk wfkl=;a ish¨ u
lghq;=j,ska wE;a ù isàug bia,dï ne;su;=ka W;aidy
lrkjd' keu`ÿï yd hd{d lsÍï w;r;=r l=rdkh lshùu
yd wd.ñl lreKq fufkys lsÍu;a wksjd¾hh ld¾hhla'
iEu bia,dï ne;suf;la u rduidka iufha§
wksjd¾hfhka u Wmjdifha ksr; jkafka th ;ud i;=
j.lSula f,i ms<sf.k' tfy;a .eìKs yd lsßfok
uõjreka" l=vd orejka jfhdajDoaO iy Wmjdih l<
fkdyels ldhsl yd udkisl ÿ¾j,;d iys; whg
Wmjdih w;ayer isàfï ksoyi ,efnkjd' §¾>
fõ,djla l=i.skafka isák Tjqka Wmjdih ì`Èkak
.kak le,ß wêl wdydr fõ,;a fjkodg jvd YÍrhg
jHdhdu fkd,eîu;a ksid fndfyda fokl=f.a YÍr nr
jeäjkafka Wmjdi udih wjika fjoa§'
ta flfia fj;;a rduidka lEu fïifha ;sfnk
rgb`È" lxð" ijdka nqßhdks yd jg,mamkaj, ri wu;l
lrkak ljqre;a iQodkï keye' tfuka u ukqI;ajfha
fmdÿ /yek ;j ;j;a Yla;su;a jkafka ksjeishka"
kEoEys;j;=ka iy ñ;=rka tla j m%S;sfhka wdYs¾jdo yd
iqNdYsxik tlalr .ekSu;a iu`.' fï ld,h ;=< uqia,sï
ck;djf.a lemlsÍu yd wd;au oukh miqmi we;s
iqkaor wre; m%YxikSh hs'
f¾Kqld j¾ðks fmf¾rd
yog tfnk rdu,dka y|
foi;sh 2019 cQks 1530
ix.S; lafIa;%fha ks¾udK
yelshdj jf.a u Ys,amSh
yelshdj we;s msßila o
isákjd' m%ùK ix.S;{
ù' fyaumd, iïmQ¾K .S;hla
ks¾udKh fkdl<dg fndfyda
.S;j,g ;kq ks¾udK
l< Ys,amsfhla' we;eï
ix.S; wOHlaIljre Tyq
w;g m;alrkafkaa ix.S;
LKAvhla muK hs' Tyq th
iïmQ¾K lrkafka wmQre ;kq
ks¾udKhlska' zudrïnÍ'''Z"
z;ksfjkakg uf.a f,dfõ'''Z
jeks .S; uekav,Skfhka Tyq
tla l< l=vd u iajrj,ska
jvd;a w,xldr jqKd'
fmrÈ. yd wmrÈ. ix.S;
jevigyka úldYkh jk
wjia:dj,§ thg fyd`Èka
ijkaoSfuka tys .=Kd;aulnj
m%.=K l< Tyq 1980 oYlfha
YS% ,xldjg ke;=j u neß
jdolhl= jqKd' ta jkúg
,xldfõ m%ùk ix.S;{hka
jk iageka,s mSßia" ir;a
oikdhl" iqcd;d w;a;kdhl"
ir;a o w,aúia wdoS m%ùk
ix.S;{hkaf.a Ñ;%mg yd
iS'ã ;eá i`oyd iaj;ka;%
jdokfhka Tyq odhl ù
;sfnkjd' nÿ,a," msxwrdj
iqkaor .ïudkfhaoS 1942
Tlaf;dan¾ ui úis jeksod
ù' fyaumd, Wm; ,enqfõ
ifydaorshka ;sfofkla iy
ifydaorhka fofokl= isák
mjqf,a nvmsiaid f,iska'
wjdikdjka; f,i Tyqf.a
cSù;h fj; w÷r f.k wd
mqj; Tyq úia;r lrkafka
yeÕSïnrj hs'
—wjg mßirfha iqkaor;ajh"
<udúfha u;lh yd neyer
fkdjk ;j;a u;l uf.a
f,dalfhka iuq.;af;a ud
m<uqjeks mx;shg iu;a jQ
ld,fhaoS hs' w;a tkak;a
lrkak meñKs Woúhg
jerÈ,d wjqreÿ 8 oS muK
uf.a f,dalh iïmQ¾Kfhka
u ke;sfj,d .shd' oEiaj,
uiao,q weú;a uf.a f,dalh
jid.kak yokfldg ug
f.dvla ÿl ys;=Kd' uu uf.a
f,dalfha ysrldrfhla jqKd
lsh,hs oekqfK˜ oEia fmkSu
wysñ jQ miq Tyq ;u ld,h
iïmQ¾Kfhka u lem lrkafka
ix.S;h bf.k .ekSug' jhi
wjqreÿ 11 oS fyaumd, ix.S;h
yodrkak wurkd;a udiag¾
<.g hkafka ;u jeäuy,a
fidfydhqrdf.a Wmfoia wkqj'
Tyqf.a wêIAGdkhg msgqjy,la
nÿ,af,a fkd;snQ wjia:djl
ñ;% ú,anÜ fmf¾rd úiska
uykqjr weï'Ô'mS' l,dh;kfha
úÿy,am;s f,i fiajh l<
isß,a fmf¾rdg fyaumd,
y÷kajd ÿkafka 1967 jif¾oS'
isß,a fmf¾rd weiqf¾
isáhoS uydpd¾h tÈßùr
irÉpkaø úiska fyaumd,f.a
ngk,d jdokhla má.; lr
YS% ,xld .=jkaúÿ,s ixia:djg
fhduqlrkjd' miqj 1968
iema;eïn¾ 27 jeksod rd;s%
10'15g .=jka úÿ,sfhka
uq,ska u zfcda.a rd.fhkaZ
bÈßm;a l< Tyqf.a ngk,d
jdokhla úldYkh jqKd' tod
nÿ,af,a isg fld<Ug meñKs
fyaumd, kjd;eka .kafka
.dhsld iqcd;d w;a;kdhl
ksjfia' ta oskj, wehf.a ir,
.S; i`oyd ;kq lsysmhla u
fhdokak;a Tyq lghq;= l<d'
.dhsld ußhfi,a .=K;s,lf.a
zisysk fk,qï Z.S;fha má.;
lsÍïj,oS lsysm j;djla u
Tyqf.a ngk,d jdokh ksid
jQ w,xldrh ms<sn`o j weh
ixo¾Ykj,oS b;d by<ska
w.h l<d' à' tï' chr;akf.a
z;ks fjkakg uf.a f,dfõZ
.S;h o jvd;a w,xldr jqfKa
Tyqf.a uekav,Ska jdokfhka'
wixl ms%huka;f.a zoSmdj,SZ
iy;sl fkd,;a iriú weÿrd
wjg mßirfha iqkaor;ajh" <udúfha u;lh yd neyer fkdjk ;j;a u;l uf.a f,dalfhka iuq.;af;a ud m<uqjeks mx;shg iu;a
jQ ld,fhaoS hs' w;a tkak;a lrkak meñKs Woúhg jerÈ,d wjqreÿ 8 oS muK uf.a f,dalh iïmQ¾Kfhka u ke;sfj,d .shd'
oEiaj, uiao,q weú;a uf.a f,dalh jid.kak yokfldg ug f.dvla ÿl ys;=Kd' uu
uf.a f,dalfha ysrldrfhla jqKd lsh,hs oekqfK
m%ùK ix.S;{
ù' fyaumd,
31 foi;sh2019 cQks 15
.S;hg ol=fKa isxy,g Tìk
jdok LKAvh;a W;=f¾ l¾Kdgl
ix.S;hg wjYH w,xldr jdokh;a
ks¾udKh fjkafka fyaumd, i;=
ix.S; Odrdfõ W,amf;ka'
1969 jif¾oS uydpd¾h î'wd¾'
foajod¾ bkaÈhdfõ isg meñK
mj;ajkq ,enQ .=jka úÿ,sfha Ys,amSka
fY%aKs.; lsßSfï mÍlaIKfhka
fyaumd, úYsIAg fY%aKshla ,nd.
kakjd' úYdro úNd.hg by<
ms<s.ekSula mej;s ta ld,fha
bkaÈhdfõ bf.kSug .sh úYdro
wurfoaj" úYdro mS'ù' kkaoisß
o fï mÍlaIKhg fmkS
isáh;a Tjqkag fuka Tyqg ta
fjkqfjka lsisu iy;slhla
ysñfj,d keye' .=jkaúÿ,sfha
jevigyka lsysmhlg Tyq
jdokfhka iydh fjoaoS
bkaoSh úYdro msßila iuÕska
úYd, wNsfhda.hlg uqyqK
fokakg;a Tyqg isÿjqKd'
tu mÍlaIKhg w;hs ys;hs
folu Wmfhda.S lrf.k
b;d id¾:l j uqyqK ÿka
Tyq zNsïm,dis rd.hZ úkdä
40la jdokh lr wmlaImd;S
idOdrK mÍlaIKfhka
iu;a jqKd' tjlg ;snQ
iEu ix.S; jevigykla
i|yd u jdokfhka iydh
,ndÿka Tyqg ngk,d iy
uekav,ska zta Z fY%aKsfha yd
.sgd¾" ;í,d yd jh,ska zîZ
fY%aKsfha Ys,amSh ;k;=rla
ysñ hs' ta w;r;=r ,xldjg meñKs
mKAä;a ù'ð' fcda.A" mKAä;a
rúYxl¾" Wia;doa w,a,drlaLd hk
w.%.KH bkaoSh ix.S;{hka uqK
.eiSug o Tyqg jdikdj ,enqKd'
Ydia;S%h ix.S;h uq,a lrf.k
Ys,amSh {dkh YsIHhkag
,ndfoñka isáhoS .dhk Ys,amskS
pïmd l,aydßf.a mshdf.a tkï
tia'î'tia'chfialrf.a b,a,Su wkqj
Tyqg fi!kao¾hh úYajúoHd,fha
ndysr lÓldpd¾h Oqrhg wjldYh
,enqK;a tod isg wo olajd ix.S;h
ms<sn`o lsisu iy;slhla ;udg ysñ
fkdjQ nj hs fyaumd, mjikafka'
miqj le,Ksh úYajúoHd,fha
ndysr lÓldpd¾hjrhl= jYfhka
1986 jif¾ isg fiajh lsÍug o
Tyqg wjia:dj ie,iqKd' ta wkqj
ix.S; .=rejre" .=re WmfoaYljre"
úYAjúoHd, fcHIAG lÓldpd¾hjre
ìyslrkak odhl jqfKa fyaumd,
kejqï ukilska yd fyd|
u;lhlska l%shd l< ksi hs'
ix.S;h jf.a u Ôú;fha ;j;a
rij;a fohla jqfKa Tyqf.a újdyh'
Èkla mqj;am;l Tyq ms<sn`o m<lr
;snQ úia;rhla wkqj pkaÈud
l=iqï fmf¾rd kue;s ;reKshla
f,ka.;= ye`.Sulska Tyqg tjQ
,smshhs Tyqf.a újdyhg moku
oeuqfõ' miqj ìß`of.a iydh ,nñka
ÿj yd mq;d iuÕ yßu iqkaor
f,iska Ôú;fha fuf;la ÿr Tyq
meñKshd' 1972 jif¾oS uq,ajrg
Ydia;S%h rd.OdÍ ix.S;h ms<sn`o
.sgd¾ jdokhla bÈßm;a lsÍug
iu;a jQ fyaumd,g ,kavkh"
m%xYh hk rgj, meje;a jQ ix.S;
ixo¾Ykj,g iyNd.s fjñka
2000 iy 2005 jirj,§ hqfrdamSh
tiaf;dkshd ^Estonia University) úYajúoHd,fhka ,enqKq wdrdOkdjla
wkqj tal mqoa., Ydia;S%h
jevigyka lsysmhla bÈßm;a lsÍug
wjia:dj ie,iqKd' tysoS ldf.a;a
m%Yxidj Èkd.;a Tyqf.a Ydia;S%h
jevigykg w.%.KH ix.S;{
mKAä;a wkskafoda peg¾ð ;í,dfjka
iydh jdokh i|yd iïnkaOùu;a
;j;a úfYAI wjia:djla' tfia u
Ydia;S%h ix.S;h" ir, ix.S;h fuka
u nhs,d ix.S;h olajd me;sreKq
mrdihla ;=< oialï mE Tyq ix.S;h
w; m; .E iufha u zfrdaid fmd,a,
f.fkka n,a,d urkakZ .S;h ujq;a
´.kfhka iaj;ka;%j
jdokh lsrSfï yelshdj o
,nd ;snqKd'
zzwe;eïúg fï
.S; ud fuka u uf.a
ifydaor jdol uKav,h
w;ska fõÈldfõ jdokh
flfrkafka Ôú; ldf,g
u tlu j;djla muKla
fjkak mq¨jka' jdol
uKAv,h úoshg lsishï
uqo,la thg ,efnkjd'
bka miqj fï .S; úúO
jevigykaj, jdokh
lrkafka fjk;a jdolhka'
fndfydaúg tajd uq,a
jdokj,g yd;amiska
u fjkia' wdrïNl
.S;h jdokh lf<a
ljqreka± hs hkak i|yka
lsrSulaj;a wo isÿjkafka
keye' j¾;udk ix.S; lafIa;%fha
.=Kd;aulnj ms<sn| j l;d lroaoS
fndfydu lk.dgq ysf;kjd' we;eï
ks¾udKj, wefykafka fmros.
fyda wmros.j;a ke;s Yíohla ñi
wdOHd;añl .kqfokqjla tu .S;j,
we;af;ka u keyeZZ hkqfjka
mjik Tyqf.a fofk; wysñ jqj o
újD; ukilska f,dalh u ÿgq ksid
ish¨ ch.%yK ;=< ;snqfKa wx.
iïmQ¾K Ys,amSh {dkhla'
f¾Kqld j¾cskS fmf¾rd
foi;sh 2019 cQks 1532
kdgHkdgH
m%ùK kdgHfõÈ mrdl%u
ksßwe,a, ;u kj;u
ksIamdokh zysre kef.k;=reZ kñka
fõÈldjg f.kú;a ;sfnkjd'
filal=j" úksYaph" .e,S,sfhda"
W;a;udú" jfrka;=" prkaÞia"
ueálr;a;h" yqKqjgh jeks kdgH
/ila fõÈldjg Þhdo l< mrdl%u
fujr fõÈldjg m%úYag jkafka
W;=f¾ fou< kdgHhla jk
ztka;hqï ;dhqïZ kue;s ks¾udKh
isxy, fm%alaIlhdg ;s<sK lrñka'
ztka;hqï ;dhqïZ kdgHh ;=<ska
;sia jirla meje;s hqoaOfha tla
fYdapkSh me;slvla ksrEmKh
flfrkjd' th hdmkfha m%ùK
kdgHfõÈhl= jk l=,kafohs
tï' Ikauq.,sx.ï úiska 1992
jif¾§ rpkd lr ksIamdokh
lrk ,oaola' hqoaOh ksid W;=f¾
kdgHlrejd yqfol,dùula olakg
,enqKd' tlS yqfol,dfjka ñ§u
i|yd Tjqka hqoaOh úiska mSvdjg
m;a l< ;u Ôú;h weiqßka kdgH
ks¾udKh lsÍug fm<UqKd'
Ikauq.,sx.ï o tjekafkla' Tyqg
;u kdgH fõÈld .; lrkakg
rÕy,la ;snqfKa keye' Tyq fï
kdgHh fõÈld.; lf<a k,aƾ
m%foaYfha ksfjil ñÿf,a' jir
.Kkla hdmkhg úÿ,sh ;snqfKa
keye' tfyhska kdgH fõÈld.;
flrefKa Èjd ld,fha' Èjd ?
wefik fndaïn y~" fjä y~
uOHfha Ôú;h weof.k ÿjk
W;=f¾ ck;djg lsishï biamdiqjla
,enqfKa fujeks kdgHhla
keröfuka muK hs' ;u Ôú;h
;uka bÈßfha rÕ±lafjk úg
fndfyda wh ±ä f,i ixfõ§ jqKd'
fï kdgHh fõÈld.; lrk
iufha W;=f¾ ckhd rcfha fuka u
t,a'à'à'B yuqÞjkaf.a ±ä mSvkhg
ysre kef.k;=re n,d isá ñksiaiq
tï' Ikauq.,sx.ï
mrdl%u ksßwe,a,
33 foi;sh2019 cQks 15
,la j isáhd' fndfyda msßia Ôj;a
jQfha wj;eka l|jqrej,' fndfyda
;reK msßia W;=r yerÞ úfoaYj,g
ixl%uKh jqKd' tfy;a Tjqkaf.a
jfhdajDoaO uõmshka" jeäysáhka
hqoaOfha f.dÿre njg m;afjñka
;u bß;e¨Kq yDo idlaIsh iuÕ
fmdrn|ñka W;=f¾u Ôj;a jqKd'
úfoia.; ;u orejkaf.ka tl
,smshla" ÿrl;k weu;=ula tkf;la
fï uõmshka n,d isáhd' we;eï
ld,j, W;=rg ,smshla <Õdjkakg
udi lsysmhla .; jqKd' orejka
fo;=ka fokd isáh;a we;eï
uõmshka fuf,dj yer .sfha
wkd:hka f,iska' we;eï msßia
flfia fyda ;u orejka fj; .sh
kuqÿ ;u ksc N+ñh yer oud
fkdrgl jdih lsÍug wlue;s
msßila o isáhd' fï kdgHfha
f;audj jkafka tf,i rg yer
fkd.sh jfhdajDoaO uõmshkaf.a
wfmalaId Nx.;ajfha l;dj'
W;=frka kslau .sh orejka
ms<sn|j lf,l b;d ckms%h j
meje;s jelshla ;snqKd' zzmq;d rg
.syska jecfUkfldg ;d;a;d ;du;a
hdmfka b|ka fld< u~jkjdZZ'
fuh tla;rd Wmydid;aul jelshla
jqj;a bka lshejqfKa W;=f¾
ienE ;;a;ajh hs' tfy;a fujeks
m%ldYj,ska uõmshka fuka u
orejka o mSvdjg m;a jqKd' tA rfÜ
meje;s hqouh jd;djrKh hgf;a
fomsßi u iEu w;ska u wirK jQ
neúka'
ienúka u tÞ W;=f¾ meje;s
h:d¾:h ol=Kg jegyqfKa keye'
;%ia;jdoh úiska W;=f¾ jeishka
hgm;a lrf.k isá nj fkdo;a
ol=fKa fndfyda msßia W;=f¾ iEu
jeisfhla u ÿgqfõ i;=rl= f,iska'
mrdl%u ksßwe,a, ;u kj;u
ksIamdokh f,i Ikauq.,sx.ïf.a
ztka;hqï ;dhqïZ kdgH ks¾udKh
ysre kef.k;=re kñka isxy,
fõÈldjg le|jdf.k tkafka
tÞ W;=f¾ ckÔú;fha tla;rd
me;slvla ol=fKaa fm%alaIlhdg
bÈßm;a lsÍfï wruq‚ka' fï
kdglh tÞ hdmkfha meje;s
ck Ôú;h ms<sn| j fõÈldj
u; m%;sksrEmKh flfrk yqÿ
jd¾;djla fkdfj hs' th wúksYaÑ;
jHdl+, iudchl udkj in|;d
yd wfmalaId ms<sn| újrKhla'
cklr<sfha ksIamdokhla f,i
fõÈldjg tk zysre kef.k;=reZ
kdgHfha rdihshd f,daydkkaoka"
iquqÿ u,a,jdrÉÑ" wfrdaId
;rx.kS" foõrdka YS% ,sfõrd"
wcka;ka fi,ajl=ud¾ yd fi,ajrdÊ
,S,dj;S hk k`M ks<shka msßila
rx.kfhka Þhl jkjd'
ysre kef.k;=re kdgHfha
wjia:djla W;=f¾ ckÔú;fha
fYdapkSh;ajh ±äj lshd mdkjd'
tys m%Odk pß;h jk ix.rms,af,hs
orejka oi fokl=f.a msfhla'
orejka ish¨ fokd úfoaYhkays
hym;a Ôú; .; l< o Tyq ñh
hkafka wka; wirKhl= f,iska'
Tyqf.a wjux.,H lghq;= isÿjkafka
wi,ajdiSka fj;ska' Tyqf.a urK
±kaùfï fuf,i i|yka fjkjd'
zzñh .sh lkakïudf.a
wdorŒh iajdñ mqreIhd jQ o"
fudayka ^kjiS,ka;h& rdcka
^,kavka& ufyaIka ^fkda¾fõ& jdiq.S
^´iafÜ%,shdj& frdaysŒ ^lekvdj&
lu,d ^weußldj& jika;ka ^m%xYh&
fldays,ka ^c¾uksh& ksrkacka
^b;d,sh& jdiqfoaj ^fvkaud¾lh&
hk whf.a wdorŒh mshdKka jQ
ix.rms,af,hs uy;d wNdjm%dma;
jQ w;r wjika lghq;= miqj ±kqï
fokq ,efí'ZZ
ms%hkacka iqf¾Ia o is,ajd
foi;sh 2019 cQks 1534
iskudjiskudj
YS% ,xldfõ m%:u isxy, l;dkdo
Ñ;%mgh jQfha lvjqKq
fmdfrdkaÿj hs' tia' tï' kdh.ï
úiska ksIamdokh l< tu Ñ;%mgh
1947 ckjdß 21 jeks Þ fld<U
lsx.aia,s yd uhs,ka iskudy,aj,
uq,ska u m%o¾Ykh flreKd'
tfy;a furg Ñ;%mg m%o¾Ykfha
b;sydih 1901 jeks ld,h olajd
Èfjkakla' tjl furg isá
ì%;dkH wdKavqldrjrhd jQfha YS%u;a
fcdai*a fjiaÜ ßÊfõ' 1901 jif¾§
wdKavqldr ks, ksjfia Tyqg yd
ì%;dkH m%N+ka i|yd fm!oa.,sl
uÜgñka Ñ;%mg m%o¾Ykh flreKd'
ì%;dkH iy weußldkq jd¾;d yd
ksy~ jD;a;dka; Ñ;%mg o tys
m%o¾Ykh flreKq neõ mejfikjd'
ì%;dkH yd wms%ldfõ fndah¾jreka
w;r meje;s fojeks fndah¾ hqoaOfha§
isrNdrhg .kakd ,o fndah¾jreka
úYd, msßila Èh;,dfõ isrl|jqrl
r|jd ;snqKd' fï isrlrejka i|yd
ksy~ Ñ;%mg m%o¾Ykh lsÍug
tjl isá ì%;dkH md,lhka mshjr
.;a;d' tu ld¾hh mejrefKa
wefvd,a*ia ú,shï wekaä% kue;s
PdhdrEm Ys,amshl=g hs' msgfldgqfõ
fkdßia mdf¾ fydamagjqka kue;s
PdhdrEm Yd,dfõ ysñlre jQ wekaä%
tx.,ka;fhka furgg f.kajd.;a
Ñ;%mg /ila fï isrlrejka i|yd
jßka jr m%o¾Ykh lr ;sfnkjd'
bx.S%is - fndah¾ hqoaOh" úlafgdaßhd
uyd /ckf.a wNdjh" i;ajeks
tâjâ rcqf.a fu!,s ux.,Hh jeks
ksy~ jd¾;d Ñ;%mg tA w;r jkjd'
,xldfõ Ñ;%mg m%o¾Ykfha
mqfrda.dñhd f,i ie,lsh yels
wekaä% 1903 jeks ld,fha zfldßla
nhsiafldamaZ kñka iud.ula msysgqjd
fld<U fldgqfõ l=vd iskudy,la
wdrïN lr uyckhd i|yd Ñ;%mg
m%o¾Ykh werUqjd' ì%;dkH cd;sl
fjd¾úlaa fïc¾ kï m%o¾Ylhl= o
fldgqfõ /lÜfldaÜys bÈl<
l+vdrul Ñ;%mg m%o¾Ykh wdrïN
lf<a fï ld,fha' tjl Ñ;%mg
m%o¾Ykh flrefKa l+vdrïj, fyda
újD; ia:dkj, hs' m<uqjeks jrg
furg ia:djr iskud Yd,d bÈlsÍfï
f.!rjh ysñjkafka bkaÈhdkq
Ñ;%mg ksIamdok yd m%o¾Yl
iud.ula jQ uÞka iud.ug hs' tys
ysñlre jQfha cïfIÜð *%dïð uÞka'
1917 wdrïN flreKq tu iud.u
wdishdkq rgj,a /il iskud Yd,d
bÈfldg Ñ;%mg m%o¾Ykfha ksr;
jqKd' 1903 jif¾§ ,xldfõ m%:u
ks;H iskudy,a weröug mqfrda.dó
jQfha Tjqka' fï iskudy,a bÈlr
;snqfKa glrkaj,ska' fldgqfõ
mdikaia mdf¾ ÿïßh ud¾.hg
hdn`o j tïmh¾ iskudy,;a urÞk
ykaÈfha me,ia iskudy, yd
mí,slafyda,a iskudy,;a kqjrt<sfha
ls,a*â meú,shka kue;s iskudy,;a
bÈl< tu iud.u id¾:l f,i
Ñ;%mg m%o¾Ykh wdrïN l<d'
tu iskudy,ays m%o¾Ykh jQfha
bkaÈhdfõ w;s id¾:l j m%o¾Ykh
flreKq bkaÈhdkq Ñ;%mg muK hs'
fï iEu Ñ;%mghla u ksy~
Ñ;%mg jQ w;r iEu o¾Ykhl§ u
Yd,dfõ ;srh wi, isá ;+¾hjdol
lKavdhula Ñ;%mgfha o¾Ykj,g
wkql+, jk mßÈ ix.S;h iemhqjd'
1910 jeks ld,fha furgg meñ‚
iS' je.ak¾ kue;s Ñ;%mg m%o¾Ylhd
fld<U fldgqfõ pduia OdkHd.
drh msysá ia:dkfha Ñ;%mg m%o¾Ykh
lsÍu wdrïN l<d'
,dxflah Ñ;%mg ±lafï <oreúh
l+vdrï iskud Yd,dj tïmh¾ iskud Yd,dj
m<uqjeks jrg furg ia:djr iskud Yd,d bÈlsÍfï f.!rjh ysñjkafka bkaÈhdkq Ñ;%mg ksIamdok yd m%o¾Yl
iud.ula jQ uÞka iud.ug hs' tys ysñlre jQfha cïfIÜð *%dïð uÞka'
35 foi;sh2019 cQks 15
Tyqf.a iskud Yd,dj úYd,
l+vdrula jQ w;r m%fõY m;%hl
ñ, i; oyhla jqKd' à' tA' Ô'
kQ¾ndhs tjl furg isá m%Odk
fmf<a jHdmdßlfhla' je,a,j;a;
frÈfudaf,a ysñlre fuka u wdkhk
wmkhk jHdmdr /il ysñlrejl=
jQ Tyqg keõ lsysmhla o ;snQ nj
mejfikjd' 1920 jeks ld,hl
Tyq fldgqj u,aj;af;a ^j;auka
u,aj;a; mdr kñka y÷kajk
m%foaYfha& iskudy,la wdrïN lr
iS' je.ak¾ úiska furgg f.kajk
Ñ;%mg m%o¾Ykh wdrïN l<d' miqj
fudjqka fofokd tla j z,kavka
nhsiafldama lïmeksZ kñka iud.
ula msysgqjdf.k Ñ;%mg m%o¾Ykfha
ksr; jqKd'
,xldfõ m%:u isxy, Ñ;%mgfha
ksIamdolhd jQfha o kQ¾nd hs'
1925 jif¾§ zBiagka lïmeksZ kñka
Ñ;%mg ksIamdok wdh;khla wdrïN
l< Tyq zrdclSh úl%uhZ kñka
ksy~ isxy, Ñ;%mghla ksIamdokh
l<d' tys m%Odk k`Mjd jQfha
miqld,fha furg uqo,a weu;sjrhl=
jQ wdpd¾h weka' weï fmf¾rd hs'
th wOHlaIKh lf<a .=ma;d kue;s
bkaÈhdkq Ñ;%mg wOHlaIjrfhla'
Ñ;%mgfha ish¨ o¾Yk ,xldfõ
rE.; flreKq w;r ridhkd.dr
lghq;= i|yd bkaÈhdjg hejqKd'
wjdikdjlg fuka Ñ;%mgh
bkaÈhdfõ isg furgg /f.k wd
w;r fk!ldfõ we;sjQ .skaklska th
úkdYhg m;a jQ neõ mejfikjd'
tfia fkdjQjd kï wfma isxy,
Ñ;%mg b;sydifha wdrïNh iksgqyka
lrkafka lvjqKq fmdfrdkaÿj fkdj
rdclSh úl%uh hs' th bkaÈhdfõ iy
isx.mamQrefõ o¾Yk folla mj;ajd
;sfnkjd'
1920 yd 1930 w;r ld,fha
furg jeä jYfhka m%o¾Yk
flrefKa wefußldkq Ñ;%mg' pd,s
pema,ska" fcdaka neßfuda" refvd,a*a
je,kaáfkda" v.a,ia f*hd¾nEkala"
ßpâ ge,afïÊ" niag¾ lSgka jeks
k`Mjkaf.a Ñ;%mg i|yd úYd,
fm%alaIl m%;spdrhla ysñ jqKd' fï
ish¨ Ñ;%mg ksy~ Ñ;%mg jQ w;r
m<uqjrg Yíoh iys; Ñ;%mghla YS%
,xldfõ m%o¾Ykh jQfha fld<U
bínkaj, uxikaÈfha msysá tïmh¾
iskud yf,a 1929 jif¾§ hs' tA
zfu,ä ,õZ kue;s Ñ;%mgh hs' 1930
.Kkaj,ska miq bkaÈhdkq Ñ;%mg
/,a, bx.S%is Ñ;%mg /,a, wNsnjd
hkakg iu;a jqKd' tjl jeä u
wdÞhï jd¾;d msysg jQ bkaÈhdkq
Ñ;%mgh f,i ie,flkafka
zì,ajd ux.,aZ kue;s Ñ;%mgh hs'
1935 jif¾ th m%o¾Ykh jQfha
urÞfka t,a*skaiagka iskudyf,a' tu
Ñ;%mgfha ksIamdolhd jQfha o uÞka
Ñ;%mg iud.u hs'
tjl YS% ,xldfõ Ñ;%mg
m%o¾Ykfha tAldêldrh ysñjQfha
uÞka Ñ;%mg iud.ug hs' 1928 jeks
ld,fha Ñ;a;ïm,ï tA' .däk¾
iy tA' t,a' ;ïnhshd kue;s
jHdmdßlhka fofokd c¾udkq
Ñ;%mg m%o¾Ylhl= jQ ,sfhda ,xvka
iuÕ tla j urÞfka T,sïmshd
iskudYd,dj noaog f.k Ñ;%mg
m%o¾Ykhg tla jQ w;r miqj Tjqka
fofokd 1930 § zisf,daka ;shg¾iaZ
iud.u msysgqjd fld<U mdikaia
mdf¾ Í.,a iskudy, wdrïN
l<d' ^fld<U fldgqfõ f,alayjqia
wdh;kh bÈßmsg we;af;a 1930
wdrïN l< tu iskudy, hs'& tys
m%:u jrg m%o¾Ykh jQfha zvkalka
isiag¾iaZ kue;s Ñ;%mgh hs' isf,daka
;shg¾ia iud.fï m%:u ksIamdokh
jQfha wfYdalud,d Ñ;%mgh hs'
th 1947 ud¾;= ui t,a*skaiagka
iskudyf,a ;sr.; jqKd'
l,la uÞka Ñ;%mg iud.fï
l<ukdldrjrhd jQ t*a' iS *erla
tu iud.fuka bj;a j urÞfka
gj¾ iskudYd,dj noaog f.k 1932
jif¾§ ksy~ bkaÈhdkq Ñ;%mg
m%o¾Ykh wdrïN l<d' gj¾
iskudyf,a m<uqjrg l;dkdo
Ñ;%mghla m%o¾Ykh jQfha 1936
jif¾§' l%ufhka furg Ñ;%mg
m%o¾Yk iud.ï ìysjkakg jqKd'
isf,daka ;shg¾ia iud.ug miq
fla' .=Kr;akï úiska 1948 jif¾
§ ziskudiaZ iud.u wdrïN l<d'
1960" 70 oilj, furg Ñ;%mg
m%o¾Ykfha tAldêldrh mej;=fKaa
iskudia yd isf,daka ;shg¾ia iud.ï
fol w;r hs' miqj cî¾ tA' ldo¾
úiska isf,daka tkag¾fÜkaukaÜia
kñka o ;j;a jHdmdßlhl= úiska
ksõ bïmSßh,a fgdalSia kñka o
Ñ;%mg m%o¾Yl iud.ï wdrïN
l< w;r we;eï iud.ï Ñ;%mg
ksIamdokhg o tla jqKd' miqld,Sk j
Ñ;%mg m%o¾Yl iud.ï /ila Ñ;%mg
m%o¾Ykhg tla jQ w;r 1983 cQ,s
w¾nqofhka miq iskudYd,d /ila
úkdY ùu fya;=fjka we;eï m%o¾Yk
iud.ï jeiS .shd'
ms%hkacka iqf¾Ia o is,ajd
fcdai*a fjiaÜ ßÊfõ Ñ;a;ïm,ï tA .däk¾ kQ¾ndhs
foi;sh 2019 cQks 1536
ì%;dkHfha w.ue;sksh f;f¾id
fï miq.sh 7 jeks Èk trg
wdKavq mCIh jk fldkai¾fõáõ
mCIfha kdhl;ajfhka b,a,d
wiaùu cd;Hka;r foaYmd,k
fCIa;%fha úYd, wjOdkhla Èkd.;a
isÿùula jqKd' fkdfnda Èklska
tu mCIh kj kdhlhl= fyda
kdhsldjl fyda m;a lr .ekSug
kshñ; hs' thska miq f;f¾id
w.ue;s Oqrfhka o iuq.kq we;s'
2016 jif¾ cq,s udifha w.ue;s
moúhg m;a jQ wehg tu Oqrfha
lghq;= lsÍug yels jQfha jir
;=klg wdikak ld,hla muK hs'
ì%;dkHfha ó<Õ uyd
ue;sjrKh meje;aùug kshñ; j
we;af;a 2022 jif¾' tA olajd
wehg w.ue;s Oqrh ±Ífï
yelshdj ;snqKd' tfy;a zfn%laisÜZ
(Brexit) fyj;a ì%;dkHh hqfrdamd
ix.ufhka bj;aùu flaJø lrf.k
wehg tfrys j úYd, úfrdaOhla
iy mSvkhla j¾Okh ùug mgka
.;a;d' ì%;dkH b;sydifha fojeks
ldka;d w.ue;sjßh jQ f;f¾id
fïg ish Oqrfhka iuq .ekSug isÿ
jQfha fï miqìu u; hs'
úfoaY ú;a;súfoaY ú;a;s
;k;=r yer.sh ldka;d y`v f;f¾id fï
fï w¾nqoldÍ ;;a;ajhg n,mE
fya;= ldrKd .ek ieflúka i,ld
ne,Su fuys§ jeo.;a' ì%;dkHh
hqfrdamd ix.ufha ^hqfrdamd rgj,a
27& m%n, idudðlfhla' tfy;a
ì%;dkHh hqfrdamd ix.uh ;=< isàu
trg cd;sl wdrCIdjg ;¾ckhla h
hk u;hla lf,l isg u tA rfÜ
ckms%h fjñka ;snqKd' hqfrdamd
ix.ufha lghq;= i|yd ì%;dkHh
o hï m%;smdok m%udKhla fjka
lrk w;r th ì%;dkH wd¾Ólhg
nrla f,i hs fï fn%laisÜjd§ka
fmkajd ÿkafka' tfuka u wd¾Ól
iy fjf<| lghq;=j,§ hqfrdamd
ix.ufha fldkafoaisj,g hg;a
ùug isÿùu o ish wd¾Ólhg
wys;lr n,mEula lrk nj hs
Tjqkaf.a woyi' fï fn%laisÜjd§ka
l,amkd lrkafka hqfrdamd
ix.ufhka fjka j iajdëk j
;u wd¾Ól iy fjf<| lghq;=
yeisrùfuka rfÜ wd¾Ól ksoyi
fuka u ixj¾Okh o fuhg jvd
;yjqre l< yels nj hs' tfuka u
úúO rgj, isg miq.sh ld,fha
,CI .Kkska ixl%u‚lhka iy
irKd.;hka ì%;dkHhg we;=¿ùu
o úYd, m%Yakhla njg m;a jqKd'
hqfrdamd ix.ufha lghq;= i|yd ì%;dkHh o hï m%;smdok m%udKhla fjka lrk w;r th
ì%;dkH wd¾Ólhg nrla f,i hs fï fn%laisÜjd§ka fmkajd ÿkafka' tfuka u
wd¾Ól iy fjf<| lghq;=j,§ hqfrdamd
ix.ufha fldkafoaisj,g hg;a ùug isÿùu o
ish wd¾Ólhg wys;lr n,mEula lrk njhs Tjqkaf.a woyi' fï
fn%laisÜjd§ka l,amkd lrkafka hqfrdamd ix.ufhka fjka j
iajdëk j ;u wd¾Ól iy fjf<| lghq;=
yeisrùfuka rfÜ wd¾Ól ksoyi fuka u ixj¾Okh o fuhg jvd ;yjqre l<
yels nj hs'
37 foi;sh2019 cQks 15
fuh o trg wd¾Ólhg iy
ixialD;shg n,mEï l<
ldrKhla f,i ie,l=Kq w;r
fï ixl%u‚lhka w;r ieÕù
wka;jd§ka o rgg we;=¿ùu
wdrCIdj iïnkaO ;¾ck o we;s
lrkakg mgka .;a;d' ì%;dkHh
hqfrdamd ix.uh ;=< isàu fï
wdldrfhka ixl%u‚lhka meñŒu
myiq lrjk ldrKhla f,ihs
ie,l=fKa' thg fya;= jQfha hqfrdamd
ix.ufha rgj,a w;r mj;sk
,sys,a foaYiSud m%;sm;a;sh hs' fï
miqìu ;=< fï ixl%u‚lhka
ms<sn| .eg¨j úi£ug o hqfrdamd
ix.ufhka fjkaùu wjYH njg
u;hla f.dv ke.=Kd'
fï iïnkaOfhka ck;djf.a
leue;a; wlue;a; úuiSu i|yd
2016 jif¾ cqks 23 jeks Èk cku;
úpdrKhla meje;s w;r tys§
nyq;rhla mjid isáfha hqfrdamd
ix.ufhka bj;a úh hq;= nj hs'
fï wkqj fï zÈlalidohZ g wÞ<
.súiqï flgqïm;a lsÍfï l%shdÞuhla
ì%;dkHh iy hqfrdamd ix.uh
w;r wdrïN jqKd' thg ì%;dkHh
me;af;ka kdhl;ajh ÿkafka
w.ue;sks f;f¾id fï' w.ue;skshg
wjidkfha ish Oqrh yerhdug
isÿjk ;;a;ajhla we;s jQfha fï
.súiqï flgqïm; iïnkaOfhka
Woa.; jQ w¾nqohla' fomd¾Yajh w;r
§¾> ld,hla ;siafia l< idlÉPd
ls%hdÞuhlska miq .súiqï flgqïm;la
ilia lr.kakd ,o w;r thg
ì%;dkH md¾,sfïka;=fõ wkque;sh
,nd .; hq;= jqKd' tfy;a trg
md¾,sfïka;=fõ uka;S%jreka nyq;rhla
flgqïm;g leue;a; ±lajQfha keye'
fldáka u f;f¾id fï wh;a jk
fldkai¾fõáõ mCIfha u we;eï
uka;S%jreka mjd md¾,sfïka;=fõ§
Pkaoh ÿkafka flgqïm;g úreoaO
j hs' fuh f;f¾id fï yuqfõ
±jeka; w¾nqohla ks¾udKh l<
ldrKdjla njg m;a jqKd'
fï flgqïm;g úreoaO j woyia m<
l< uka;S%jreka ;¾l /ila bÈßm;a
l< w;r Tjqkaf.a m%Odk ;¾lh jQfha
n,dfmdfrd;a;= jQ ;rfï ksoyila WÞ
lr .ekSug fï .súiqfuka fkdyels
jkq we;s nj hs' fuh ;jÿrg;a
ì%;dkHh iQCIau wdldrfhka hqfrdamd
ix.uh iuÕ .eg.id ;nk .súiqula
h hkak Tjqka ±ä f,i úYajdi l<d'
.súiqu ilia lsÍfï§ weh jqjukdjg
jvd hqfrdamd ix.uhg hgy;amy;a
njla fmkajd we;s nj hs we;euqkaf.a
woyi jqfKa'
flfia fj;;a f;f¾id fï jßka
jr hqfrdamd ix.ufha kdhlhka
yuq ù fï .súiqï flgqïmf;a hï
hï ixfYdaOk we;s lr .ekSug
fjfyi ±rej;a ì%;dkH uka;S%jreka
n,dfmdfrd;a;= jQ ;rï fjkila
lsÍug weh iu;a jqfKa keye'
tA ksid flgqïm; lsysm jrla u
md¾,sfïka;=j ;=< mrdchg
m;a jqKd' tA wkqj fï ls%hdÞuh
bÈßhg f.k hd yels fjk;a iqÿiq
kdhlhl=g bv foñka f;f¾id
fï g w.ue;s Oqrfhka bj;a ùug
n, flfrk ;;a;ajhla we;s jqKd'
miq.sh cqks 7 jeks Èk weh ks,
jYfhka mlaI kdhl;ajfhka bj;a
jQfha tA wkqj hs' fldkai¾fõáõ
mCI kdhl;ajh iy w.ue;s Oqrh
i|yd fï jkúg werö we;af;a
WKqiqï ;r.hla' fï ,smsh ,shk
wjia:dj jk úg fldkai¾fõáõ
uka;S%jre 11 fokl= fï ;r.hg
bÈßm;a j isákjd' tA w;ßka
bÈßfhka u isákafka fndßia
fcdkaika uka;%Sjrhd hs' f;f¾id
2016 cq,s udifha w.ue;s Oqrhg
m;a jQ wjia:dfõ wehf.a úfoaY
f,alï f,i m;a lrkq ,enqfõ Tyq'
tfy;a úúO u;fNao ksid fndßia
miqj tu Oqrfhka bj;a jqKd' Tyq
f;f¾id fïg jvd ±ä u;OdÍ
mqoa.,hl= f,i hs ie,flkafka'
flfia fj;;a cq,s 22 jeks Èk
jkúg fldkai¾fõáõ mCIfha kj
kdhlhd fyda kdhsldj fyda fuka u
ì%;dkHfha kj w.ue;sjrhd fyda
w.ue;sjßh fyda ljqrekao hkak
±k.; yels jkq we;s'
f;f¾id fï jßka jr hqfrdamd ix.ufha kdhlhka yuq ù fï .súiqï flgqïmf;a hï hï ixfYdaOk we;s lr .ekSug fjfyi ±rej;a
ì%;dkH uka;S%jreka n,dfmdfrd;a;= jQ ;rï fjkila lsÍug weh iu;a jqfKa keye'
ksyd,a mSßia
foi;sh 2019 cQks 1538
wfma m%n, wi,ajdiSka jk
bkaÈhdj iy mdlsia;dkh
w;r ld,hla ;siafia u mj;sk
tÈßjdÈlï .ek wuq;=fjka u;la
l< hq;= fkdfj hs' fuhg udi
lsysmhlg fmr o Tjqka fomd¾Yajh
w;r weúf,kakg .sfha hqoaOhla'
fï hqo WKqiqu we;s jQfha
ldYaórfha§ bkaÈhdkq wdrCIl
fin¿ka .uka .;a jdyk fm<lg"
mdlsia;dkfha isg ls%hd;aul jk
nj lshk igkaldó ixúOdkhla
úiska m%ydrhla t,a, lsÍu;a
iuÕ hs'
thska bkaÈhdkq fin¿ka 46
fokl= urKhg m;a jQ w;r
bkaÈhdj ;=< úYd, wdfõ.hla we;s
lsÍug th fya;= jqKd' bkaÈhdkq
.=jka yuqÞfõ hdkd mdlsia;dk
foaY iSudjg we;=¿j by; lS
igkaldókaf.a l|jqre b,lal
lr .=jka m%ydr t,a, l< w;r
wjidkfha bkaÈhdkq .=jka kshuqjl=
mdlsia;dk yuqÞ hg;g m;ajqKd'
tfy;a ;;a;ajh ÿrÈ. hdug bv
fkd;nd mdlsia;dkh fï .=jka
kshuqjd ksoyia lsÍug mshjr .;a;d'
hï fyhlska fï isoaêh miqìï
lrf.k fï forg w;r hqoaOhla
we;s jqfha kï th" Tjqka w;r we;s
jQ miajeks hqoaOh njg m;ajkq we;s'
fuhg fmr jir 1947" 1965" 1971
iy 1999 hk jirj, forg w;r
hqo .egqï we;s ù ;sfnkjd'
flfia fj;;a fï ol=Kq
wdishdkq i;=rka fofokd w;r
h<s;a jrla iduh we;s ùfï iqn
,l=Kq ±lsh yels hs' fuhg wÞ< hï
hï f;dr;=re udOH Tiafia jd¾;d
ùug mgka .;af;a w.ue;s kf¾Jø
fudaÈ miq.sh Þ trg meje;s uyd
ue;sjrKfhka ±jeka; ch.%yKhla
ysñ lr.ekSu;a iuÕ hs' Tyqf.a
ch.%yKh ms<sn| iqn me;=ï
tla l< f,dal kdhlhka w;r
mdlsia;dk w.ue;s bïrdka Ldka
o isáhd' fudaÈf.a ch.%yKfhka
miq bïrdka Ldka tla jrla fkdj
lsysmjrla u bkaÈhdkq w.ue;sjrhd
iuÕ Üúg¾ udOH" ÿrl;kfhkq;a
,sms u.skq;a iïnkaO j we;s nj
udOH jd¾;d l<d' uq,ska u Tyq
fudaÈ w.ue;sjrhdg iqn me;=fõ
Üúg¾ m‚úvhla u.ska' zNdr;Sh
ck;d mCIh ,enQ ch.%yKh
ms<sn|j ud w.ue;s fudaÈg iqn
me;=ï msßkukjd' ol=Kq wdishdkq
l,dmfha iduh" fi!Nd.Hh"
ÈhqKqj fjkqfjka Tyq iuÕ tla
j jev lsÍug wfmaCId lrkjdZ
hehs bïrdka m‚úvfhys i|yka
lr ;snqKd' thg ms<s;=re foñka
kf¾Jø fudaÈ o fujeks igykla
tla lr ;snqKd' zTnf.a iqn me;=ï
.ek uf.a lD;{;dj m< lrkjd'
bkaÿ - mlsia:dk ñ;=ou;rjk ,l=Kq
forg w;r iduhla
we;s lr .ekSfï§ uq,ska
u m%pKav;ajfhka f;dr
mßirhla we;s lr .ekSu;a tA
wfkHdakH úYajdih ;yjqre
lr .ekSu;a jeo.;a nj hs
fuys§ fudaÈ m%ldY lr isáfha'
39 foi;sh2019 cQks 15
wmf.a l,dmfha ixj¾Okh" iduh
fjkqfjka ud o ks;r u m%uqL;dj
,nd § ;sfnkjdZ' fï zÜúg¾
.kqfokqfjkaZ Èk lsysmhlg
miq bïrdka kej;;a fudaÈ
w.ue;sjrhdg ÿrl;k weu;=ula
,nd foñka iDcqj u Tyqg iqn m;d
we;s nj;a tys§ o fudaÈ iuÕ tla
j lghq;= lsÍug we;s wfmaCIdj
ms<sn| j h<s;a jrla isysm;a lr
we;s nj;a mejiqKd'
flfia fj;;a forg w;r
iduhla we;s lr .ekSfï§ uq,ska
u m%pKav;ajfhka f;dr mßirhla
we;s lr .ekSu;a tA wfkHdakH
úYajdih ;yjqre lr .ekSu;a
jeo.;a nj hs fuys§ fudaÈ m%ldY
lr isáfha'
fudaÈ i|yka lrk fï
;%ia;jdoh ms<sn`o .eg¨jg
miqìï jkafka ldYaór m%foaYh
hs' ldYaórfha tla fldgila
mdlsia;dkh hgf;a mj;sk w;r
;j fldgila bkaÈhdkq md,kh
hgf;a mj;skjd' fuys jeä
jYfhka u Ôj;a jkafka
uqia,sï ck;dj hs' fï
;;a;ajh ;=< bkaÈhdj
hgf;a mj;sk fldgi
o bkaÈhdfjka
ksoyia lr.ekSu
i|yd tys fnÿïjd§
wr.,hla ls%hd;aul fjñka
;sfnkjd' tu fldgi bkaÈhdfjka
ksoyia lrf.k mdlsia;dkhg
tla lr.ekSfï ie,iqula we;s
njg;a woyia m<fjkjd' flfia
fj;;a ldYaórh ;=< igka lrk
fnÿïjd§kag mdlsia;dk yuqÞfõ
iy nqoaê wxYj, iyh ,efnk
nj ±ka l,l isg u bkaÈhdj
t,a, lrk fpdaokdjla' bkaÈhdj
ks;r u lshkafka fï fnÿïjd§
;%ia;jd§kaf.a ls%hdldrlï k;r
lsÍug mdlsia;dkh mshjr .; hq;=
nj hs' tf;la forg w;r iduhla
n,dfmdfrd;a;= fkdúh yels nj
bkaÈhdfõ woyi hs'
flfia fj;;a fï ish¨ .eg¨
iïnkaOfhka idlÉPd
lsÍug ;ud leu;s
nj okajñka
mdlsia;dk w.ue;s
bïrdka Ldka fudaÈ
fj; ,smshla hjd we;s
nj o miq.sh 8 jeks osk
jd¾;d jqKd' th fudaÈf.a
ue;sjrK ch.%yKfhka miq
bïrdka Tyq iuÕ ikaksfõokh
l< ;=kajeks wjia:dj hs' fï
miqìu ;=< fudaÈ iy bïrdka
w;r <Õ§ u zidu idlÉPdjla Z
meje;afjkq we;a o hk ldrKh
udOH ;=< l;dnyg ,lajkq ±lsh
yels jqKd' tjeks wkqudkhla
we;s ùug m%Odk fya;=jla jQfha
fï fofokd u iyNd.s jk
l,dmSh iuq¿jla cqks 13 iy 14
Èkj, ls¾.sia;dkfha w.kqjr§
meje;aùug kshñ; j ;sîu hs' fuh
Iex.ayhs iyfhda.s;d ixúOdkh
úiska mj;ajkq ,nk iuq¿jla' fï
iuq¿j w;r;=r o fudaÈ iy Ldka
w;r hï idlÉPdjla isÿúh yels
o hk ldrKh .ek wjOdkh
fhduqfjñka ;sfnkq ±lsh yels
jqKd' mdlsia;dkh me;af;ka tjeks
idlÉPdjla i|yd iQÞkï wdldrhla
fmkakqï l<;a fï igyk ,shk
wjia:dj jk úg kï bkaÈhdj
tjekakla iïnkaOfhka wjika
;SrKhla f.k keye'
mdlsia;dk w.ue;sjrhd
bkaÈhdj iuÕ iduhla we;s lr
.ekSu iïnkaOfhka fï ;rï
Wkkaÿùug úfYaI fya;=jla f,i
ie,lsh yelafla fï jkúg
mdlsia;dkh uqyqK § isák wd¾Ól
ÿIalr;d hs' miq.sh udifha m<
jQ wkdjelsj,g wkqj bÈß ld,h
;=< trg wd¾Ól j¾Ok fõ.h
ishhg 2'9 l iSudfõ mj;skq we;s
nj hs i|yka jkafka' fï wd¾Ól
ÿIalr;d ch.ksñka trg ;=<
mj;sk È<s÷lu msgq±lSu bïrdkaf.a
m%Odk wruqKla' miq.sh jif¾
w.ue;s Oqrh i|yd ;r. lroa§;a
Tyqf.a m%Odku igka mdGhla jQfha
th hs' tjeks wd¾Ól j¾Okhla
we;s lr .ekSfï§ l,dmfha
wd¾Ól n,j;d jk bkaÈhdj iuÕ
wd¾Ól iy fjf<| in|;d jeä
ÈhqKq lr .ekSu w;sYhska jeo.;a
nj Tyq okakjd' bkaÈhdj iuÕ
idu idlÉPd wdrïN lsÍu i|yd
bïrdka ±ä W;aidyhla .kakd nj
fmfkkafka fï miqìu u; hs'
ksyd,a mSßia
Tnf.a iqn me;=ï .ek uf.a lD;{;dj m< lrkjd' wmf.a
l,dmfha ixj¾Okh" iduh fjkqfjka ud o ks;r u m%uqL;dj ,nd
§ ;sfnkjd
foi;sh 2019 cQks 1540
Tnf.a ÿ
rl
;k
wxl
h - ''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
iÕ
rd
Þhl
;ajh
re' 1
"536
'00$
re' 7
68'00
Tn <`.g u f.kajd .kak'my; l+mkh mqrjd wm
fj; tjkak'
mqj;a i`.rdj
ld¾hnyq, f,dalfha ñksidg
iEu ;;amrhla u jeo.;a'
Tyq wo isákafka ld,h yUd hEfï
igkl ksr; fjñka' tA i|yd
hdk jdykj, ld¾hlaIu;dj b;d
jeo.;a' idudkHfhka jd‚c .=jka
hdkhl fõ.h mehg lsf,daóg¾
900la jk w;r wêfõ.S idïm%Þhsl
ÿïßhl Wmßu fõ.h mehg
lsf,daóg¾ 350la' idïm%Þhsl ÿïßhg
jvd jeä fõ.hlska .uka l< yels
pqïNl wdldY.dñl ^ue.akála
f,úfÜIka - magnetic levitation& ;dlaIKfhka hq;= ÿïßhla m%:u
jrg ks¾udKh jQfha 2002 jif¾
Ökfha Iexyhs k.rfha§' tu ÿïßh
ye¢kafjkafka ue.af,õ ÿïßh
^maglev train& f,iska' th Iexyhs
k.rfha isg mQfgdax .=jka f;dgqm<
fj; Odjkh flreKq w;r mehg
lsf,daóg¾ 431l Wmßu fõ.hla
igyka lrkakg ux., pdßldfõ§ u
iu;a jqKd'
c¾udkq ;dlaIKh Ndú; lrñka
tu ÿïßh ks¾udKh lrk ,oafoa
Ök rchg wkqnoaê; phskd
f¾,afõ frda,sx iafgdla fldamf¾Ika
iud.u úiska' fkdfndaÞ tu iud.u
mehg lsf,daóg¾ 600l fõ.fhka
.uka l< yels kj;u ÿïßhla
w;ayÞ ne¨jd' kj ue.af,õ ÿïßh"
Ök ÿïßh fiajh by< ;,hlg
f.k tAu i|yd ls%hd;aul Ök úoHd
yd ;dlaIK wud;HdxYfha 13 jeks
mia wjqreÿ ie,eiafï ^2016 - 2020&
tla jHdmD;shla' 2021 jif¾§ fï
fõ.j;a u ue.af,õ ÿïßh uyckhd
i|yd újD; lsÍug Tjqka wfmalaId
lrkjd' kj ÿïßh Odjkh wdrïN
lsÍfuka miq .=jkska yd ÿïßfhka
lsishï ia:dkhlg <Õdùug
.;jk ld,h w;r we;af;a iq̀M
fjkila muKla hehs tu ÿïßfha
ks¾udKlrejka i|yka lrkjd'
ld,h mer¥ zue.af,õZ ÿïßh
ue.af,õ ÿïßh ye¢kafjkafka
zmdfjk ÿïßhZ f,iska' tys idudkH
ÿïßhl fuka frdao we;af;a keye'
thg mS,s follska hq;= ÿïßh ud¾.
hla o wjYH keye' th .uka .kafka
pqïNl n,fhka Èfjk jdhq
fuÜghla n÷ ;,hla u; hs' i;H
jYfhka u isÿjkafka tu pqïNl
jdhq ;,h u; ÿïßh mdù hEula'
th by<g tiùu iy .uka lsÍu
isÿjkafka pqïNl lafIa;%h uÕska
,nd fok ud¾f.damfoaaY Tiafia'
fï pqïNl lafIa;%h O%ej follska
iukaú; hs' idudkHfhka pqïNlhl
m%;súreoaO O%ej w;r wdl¾Ykh;a
iudk O%ej w;r úl¾Ykh;a isÿ
fjkjd' ue.af,õ ÿïßh i|yd Ndú;
jkafka fï kHdh hs' fuys§ ia:djr
pqïNl n,hla fhdÞ.ekSu fjkqjg
úoHq;a pqïNl isoaOdka;h ^principle of electromagnetism& Ndú; lrñka
m%n, yd úYd, ;djld,sl pqïNl
lafIa;%hla ks¾udKh flfrkjd'
úÿ,s n,h tys oÕrh Tiafia
.uka lsÍfï§ wjYH pqïNl n,h
W;amdokh flfrkjd' thg Wmßu
fõ.hlska .uka lsÍfï yelshdj
,efnkafka ÿïßh yd fmdf<dj w;r
>¾IKhla we;s fkdjk fyhska
±kg Iexyhs kqjr Odjkh flfrk
ue.af,õ ÿïßh mehg lsf,daóg¾
430l fõ.fhka Odjkh l< yels hs'
mehg lsf,daógr 600l fõ.fhka
Odjkh lsÍug kshñ; kj ue.af,õ
ÿïßh 2021 jif¾§ Ök ÿïßh
moaO;shg tla lsÍug kshñ; hs' th
m%:ufhka Ökfha fnhsðx kqjr isg
Iexyhs olajd Odjkfha fhoùug
Ök ÿïßh fiajh wfmalaId lrkjd'
ZZfnhsðx isg Iexyhs olajd we;s ÿr
lsf,daógr 1068la' .=jkska tu ÿr
.uka lsÍu i|yd .uk wdrïNhg
iQÞkï ùug .;jk ld,h;a iuÕ
jeh jkafka meh y;r yudrla
muK' idudkH wêfõ.S ÿïßhlg
tA i|yd meh myudrl ld,hla
.;jkjd' tfy;a ue.af,õ ÿïßhg
tA i|yd .; jkafka meh ;=kyudrl
ld,hla he hs laúka.avdfjda
iud.fï ksfhdacH m%Odk bxðfkare
äka ikaika phskd fâ,s mqj;am;g
m%ldY lr ;snqKd'
j¾;udkfha pqïNl wdldY.dñl
fkdfyd;a ue.af,õ ÿïßh fiajd
ls%hd;aul Ökfha" ol=Kq fldßhdfõ
iy cmdkfha muK hs'
ms%hkacka iqf¾Ia o is,ajd
mehg lsf,daógr 600l fõ.fhka Odjkh lsÍug
kshñ; kj ue.af,õ ÿïßh 2021 jif¾§
Ök ÿïßh moaO;shg tla lsÍug kshñ; hs' th
m%:ufhka Ökfha fnhsðx kqjr isg Iexyhs olajd Odjkfha fhoùug Ök ÿïßh fiajh wfmalaId
lrkjd'
foi;shmqj;a iÕrdj 50/-
rcfha m%jD;a;s fomd¾;fïka;=fõ m%ldYkhlawww.dig.gov.lk www.news.lk
Department of Government Informationnews.lkDepartment of Government Informationnews.lkDepartment of Government Informationnews.lkGFU Sri Lanka
iEu jirl u cqks ui 08 jeks Èkh
ieufrkafka c.;a id.r Èkh f,i' 1992
jif¾ n%iS,fha ßfhda o cefkhsfrda kqjr meje;s
ñysl; iuq¿fõ§ lekvdj úiska c.;a id.r
Èkhla ieuÍfï fhdackdj f.kd w;r 2008 jif¾
foieïn¾ udifha meje;s tlai;a cd;Skaf.a uyd
iuq¿fõ§ cqks ui 08 jeks Þ c.;a id.r Èkh f,i
kï flreKd'
tA wkqj iuqøSh mßir wdrlaIK wêldßh úiska
fujr;a tu Èkh iurkq ,enqfõ ‘Gender and the OceanZ hk f;audj wkqj hñka' lsf,daógr 1"600l
fjr< ;Srhlska iy N+ñ m%udKh fuka wg .=Khl
úYd,;ajfhka hq;= id.r l,dmhlg ysñlï
lshk Y%S ,xldj j¾;udkfha uqyqKfok m%Odk;u
wNsfhda.hla jkafka fjr< iy id.rh iS>%fhka
¥IKhg ,laùu'
c.;a id.r Èkhg iu.dó j fjr< l,dmh
msßisÿ lsÍu iEu jirl u isÿ flfrkafka fï
ksid' fujr tys úfYaI;ajh jkafka iuDoaê
m%;s,dNska o tA i|yd iyNd.s lrjd .ekSu' 2018
iema;eïn¾ ui 16 jeks Èkg fhÿKq cd;Hka;r
fjr< msßisÿ lsÍfï Èkfha§ iuqøSh mßir wdrlaIK
wêldßh fï iïnkaOfhka iuDoaê ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=j iuÕ wjfndaO;d .súiqulg
t<UqKd' ta" fjr< /ln,d .kakka msysgqùfï
jevigyk jvd M,odhS f,i l%shd;aul lsÍfï
wruqKska'
fï jk úg fjr< l,dmh wdY%s; j Ôj;a jk
iuDoaê m%;s,dNska 110 fokl= Èklg fmrjre
ld,fha mehla iy miajre ld,fha mehla tu
lghq;=j, ksr; fjkjd' tA i|yd f.ùu mehlg
remsh,a 100la' tuÕska uilg remsh,a 6000l
muK uqo,la Wmhd .; yels ksid wvq wdÞhï,dNs
mjq,aj,g iuDoaê ysñlug wu;r j ,efnk kj
wdÞhï W;amdok ud¾.hla f,i th b;d jeo.;a'
wfkla w;g Èkm;d isÿjk fï ld¾hh ksid
msßiqÿ fjr< ;Srhla wm rgg ysñ ùu iEu w;ska u
ys;lrhs'
ud,d u,aldka;s mrK.uf.a
Èúhg iúhhsmsú;=re fjr<hs
fjr< msßisÿ lsÍfï WmlrK fnÞ foñka
fjr< msßisÿ lrñka
.súiqug w;aika ;enQ Þ