1.
PENDAHULUAN.Kinta merupakan salah satu daerah dalam negeri Perak
dan merupakan kawasan yang paling padat di Perak. Majoriti penduduk
Kinta menetap di bahagian utara, iaitu kawasan sekitar ibu negeri
Perak, Ipoh. Ulu Kinta ('Hulu Kinta') merupakan sebuah perkampungan
kecil orang Melayu . Ia terletak di antara Tambun dan Tanjung
Rambutan. Sungai Perak mengalir dari Gunung Korbu (Gunung Kerbau)
yang terletak di Ulu Kinta. Kecemerlangan daerah ini bermula dengan
penemuan bijih timah pada awal abad ke-19. Ini menarik ramai kaum
Cina untuk berhijrah ke Tanah Melayu terutama sekali di Larut dan
kemudiannya Lembah Kinta. Penglibatan dalam industri bijih telah
menjadi batu loncatan Perak untuk menjadi tumpuan ramai sehingga
menjadi negeri paling ramai penduduk pada awal abad ke-20. Namun,
disebabkan pembangunan pesat di negeri jiran seperti Selangor dan
Pulau Pinang, ramai rakyat Perak berhijrah. Di Ulu Kinta terdapat
beberapa buah kampung, kawasan perumahan, pusat tadahan air, kem
Pasukan Gerakan Am, sekolah seperti SKPPH,Institut Perguruan Hulu
Kinta, pasar dan kedai-kedai runcit. Pembangunan yang pesat telah
menjadikan Ulu Kinta sebagai sebuah pekan kecil yang menjadi
tumpuan orang ramai terutamanya kepada penduduk setempat. Pelbagai
aktiviti yang dijalankan oleh manusia telah memberi impak di
kawasan ini.
1
Satu kajian dijalankan bagi melihat kesan-kesan kegiatan manusia
yang mengakibatkan berlakunya pencemaran alam sekitar di kawasan
Ulu Kinta meliputi kawasan Ulu Kinta, Bandar Baru Putra dan Tanjong
Rambutan.
Keluasan kawasan kajian adalah seluas 20 km persegi. Kawasan ini
dipilih kerana pengkaji akan membuat kajian tentang jenis-jenis
pencemaran yang dapat dikesan di kawasan ini seperti pencemaran
air, udara, bunyi dan tanah kesan-kesan akibat pembangunan ekonomi
dan infrastruktur. Tempoh kajian yang dijalankan adalah mengambil
masa selama 14 hari.
Gambar 1 : Peta Topografi Kawasan Kajian Ulu Kinta, Perak
2
2.
OBJEKTIF KAJIAN.Keseluruhannya kajian ini mempunyai beberapa
objektif yang mungkin akan dapat membantu pihak penguasa tempatan
dalam mengawal pembangunan akibat aktiviti manusia serta membendung
impak ke atas persekitaran kesan daripada kegiatan manusia terhadap
alam sekitar di Ulu Kinta. Di antara objektif kajian adalah seperti
berikut :
2.1.
Memenuhi syarat matapelajaran geografi tingkatan 1 sebagai salah
aktiviti kerja kursus dan proses pembelajaran.
2.2.
Mengkaji punca dan bentuk pencemaran yang berlaku pencemaran di
kawasan Ulu Kinta, Perak.
2.3.
Mengenalpasti kesan-kesan pencemaran di kawasan kajian.
2.4.
Mencadangkan langkah-langkah yang perlu diambil bagi mengatasi
kesan pencemaran alam sekitar.
3
3.
KAWASAN KAJIAN.Bagi merealisasikan kehendak matapelajaran
geografi tingkatan 2, kajian kawasan telah dijalankan di kawasan
Ulu Kinta yang meliputi tiga kawasan utama yang mengalami
pembangunan infrastruktur yang pesat seperti perumahan,
perkilangan, kegiatan ekonomi, pertanian dan sebagainya di Ulu
Kinta. Kajian tentang pencemaran alam sekitar telah dijalankan di
kawasan sekitar Changkat Kiding dimana terdapat aktiviti pertanian,
perkilangan di Bandar Baru Putra, perniagaan di Tanjung Rambutan,
kawasan penempatan di Taman Perpaduan dan Taman Mewah dan Kampung
Batu 8 Ulu Kinta serta kawasan pembakaran sampah di Bercham dan
Bandar Baru Putra. Semua kegiatan ini telah memberi kesan terhadap
alam sekitar seperti pencemaran air, udara, bunyi dan pencemaran
tanah. Di kawasan pekan Tanjung Rambutan yang merupakan sebuah
pusat tumpuan utama masyarakat yang membangun dengan pesat dalam
pelbagai bidang seperti perniagaan, perumahan, kemudahan jalanraya
dan sebagainya turut menyumbang berlakunya pencemaran. Penambahan
bilangan kenderaan bermotor seperti kereta, motorsikal, lori dan
bas turut menjadi faktur utama berlakunya pencemaran. manda.
Manakala pandang darat di kawasan Tanjong Rambutan adalah bertanah
pamah dan terdapat sebatang sungai yang mengalir di kawasan
tersebut.
4
Gambar 2 : Peta Topografi Kawasan Ulu Kinta, Perak.
5
6
Ladang Kelapa Sawit
Kebun Sayur
Rumah Saya
Empangan
Gambar 3 : Peta Kawasan Kajian Sekitar Ulu Kinta, Perak.
4.
KAEDAH KAJIAN.Kaedah berikut digunakan untuk mendapatkan
maklumat tentang kajian kawasan. 4.1. Kaedah Pemerhatian. Melalui
kaedah pemerhatian, saya melihat dan mengkaji pembangunan kawasan
dan aktiviti manusia yang memberi kesan terhadap alam sekitar.
Pemerhatian juga dijalankan di kawasan-kawasan perniagaan, sistem
perparitan serta sistem pembuangan sampah yang banyak menyumbang
berlakunya pencemaran.
7
4.2.
Kaedah Temubual. Kaedah temubual digunakan terutama untuk
mendapatkan maklumat lanjut tentang kawasan Ulu Kinta dan kesan
pembangunan yang berlaku di sekeliling penempatan penduduk
setempat. Temubual dijalankan dengan cara saya menemubual penduduk
yang tinggal berdekatan dengan kawasan kajian. Mereka adalah
terdiri daripada pengusaha kebun, penggunaan jalanraya, penduduk
kampung atau taman perumahan dan kedua-dua ibu bapa saya.
4.3.
Kaedah Rujukan. Kaedah rujukan digunakan untuk mendapatkan
maklumat berkaitan kawasan kajian melalui pembacaan buku dan
internet bagi mengenal pasti apa yang terdapat di kawasan tersebut
terutamanya berkaitan pencemaran alam sekitar.
5.
DEFINISI PENCEMARAN.Menurut Zaini Ujang (2000), alam sekitar
ialah gabungan keadaan luaran atau eksternal yang mempengaruhi
kehidupan setiap organisma. Keadaan luaran tersebut merangkumi
unsur-unsur dan hubungan bukan hidupan atau abiotik. Alam sekitar
juga mencakupi keadaan internal atau dalaman khususnya kimia dan
biologi yang menjadi teras kepada kehidupan setiap tumbuhan atau
haiwan serta manusia.
8
Menurut Kamus Dewan Bahasa dan Pustaka (2003), pencemaran adalah
suatu perbuatan yang mencemarkan atau mengotorkan. Pengotoran alam
atau perbuatan mencemarkan kebersihan alam sekeliling dengan sampah
sarap.
Pencemaran mengikut definisi bermaksud: " merosakkan atau tidak
bersih atau kotor. Definisi ini juga perlu dirujuk kepada kes-kes
yang berlaku. Berlakunya pencemaran apabila sesuatu yang mulia,
baik, murni, bersih, dan sistematik dicerobohi oleh unsur-unsur
yang bertentangan dengan sistem, moral, tatacara, tabii dan nilai
alam. Sikap manusia yang tidak beretika (melanggar prinsip)
akhirnya menyebabkan berlakunya perubahan dan kerosakan dalam
fenomena alam seperti yang disebutkan dalam Al Quran yang mulia:
"Telah nyatalah berbagai-bagai kerosakan dan bala bencana di darat
dan di laut dengan sebab apa yang telah dilakukan oleh tangan
manusia, kerana Allah hendak merasakan kepada mereka sebahagian
dari balasan perbuatan buruk itu supaya mereka kembali (insaf dan
bertaubat)" .......... (Surah Al-Rum : 41) Pencemaran dan kerosakan
ke atas sesuatu sistem ini perlu dihentikan segera menurut amaran
yang terkandung dalam Al Quran yang mulia :
Dan janganlah kamu membuat kerosakan di muka bumi setelah Allah
memperbaikinya, dan berdoalah kepadaNya dengan rasa takut (tidak
akan diterima) dan harapan (akan dimakbulkan). Sesungguhnya rahmat
Allah amat dekat kepada orang-orang yang berbuat baik.......... (AI
A'raaf: 56)
9
6.
PENCEMARAN AIR.6.1. Definisi Pencemaran Air. Pencemaran air
berlaku apabila perubahan berlaku dari segi kandungan, keadaan dan
warna sehingga tidak sesuai dan memberi kesan apabila digunakan.
Pencemaran berlaku sama ada dari segi biologi, kimia dan fizik
(Jasiman Ahmad 1996). Pencemaran air bukan hannya berlaku di sungai
tetapi juga di laut dan ianya boleh berlaku secara sengaja atau
tidak. Pencemaran ini lebih kepada bahan pencemar dari kilang.
Menurut Wikipedia Bahasa Melayu pencemaran air adalah seperti
kebocoran dan luahan bahan kimia ke dalam sumber air atau fenomenon
eutrofikasi. Pencemaran air menurut Akta Kualiti Alam Sekeliling
1974 didefinisikan sebagai apa-apa perubahan langsung atau tidak
langsung kepada sifat sifat fizikal, haba, biologi atau radioaktif
iaitu mana-mana bahagian alam sekeliling yang melepaskan,
mengeluarkan atau meletakkan buangan ini sehingga menjejaskan
kegunaannya dan menyebabkan suatu keadaan merbahaya atau
memudaratkan kesihatan, keselamatan dan kebajikan pihak awam atau
kehidupan lain seperti burung, hidupan liar, ikan dan hidupan
akuatik serta tumbuh-tumbuhan air.
10
6.2.
Punca Pencemaran Air. Sikap tidak bertanggungjawab dan
mementingkan keuntungan semata-mata telah membutakan hati dan
perasaan manusia terhadap alam sekitar. Pelbagai faktor atau punca
berlakunya pencemaran air. Pengusaha kilang umpamanya, berusaha
menjimatkan kos dengan mengambil jalan mudah,membuang sisa kilang
ke dalam sungai walaupun menyedari kesannya terhadap persekitaran.
Selain itu, kekurangan pengetahuan juga menyebabkan pemilik
industri tidak mengambil berat serta cuba mengelak piawaian
keselamatan yang telah ditetapkan sama ada berhubung dengan
keselamatan manusia atau kestabilan alam sekitar. Masalah ini harus
dipandang serius kerana sungai merupakan sumber air yang paling
utama. Kepesatan pembangunan industri, perumahan dan pembukaan
tanah baru menyebabkan banyak sungai yang hilang keupayaan untuk
memainkan peranan semula jadinya. Sekiranya fenomena ini
berterusan, tidak mustahil rangkaian sungai di seluruh negara turut
tercemar . Keadaan ini dapat dilihat di sekitar Changkat Kidding di
mana terdapat kawasan pertanian dan ladang kelapa sawit. Begitu
juga dengan aktiviti perkilangan di Bandar Baru Putra, Tanjung
Rambutan yang merupakan kawasan perindustrian.
11
Gambar 4 : Sungai Kinta Telah Dicemari Dengan Bahan Buangan
Pasar, Tanjung Rambutan. Sisa bahan buangan kilang seperti
sisatosid dan najis serta sampah sarap juga turut dibuang ke dalam
sungai oleh pihak yang tidak bertanggungjawab. Walaupun pembuangan
sisa toksid adalah merupakan kes terpencil namun ia juga merupakan
salah satu faktor menyebabkan alam sekitar tercemar. Contoh seperti
pembuangan sisa dan sampah sarap di Sungai Ulu Kinta, Tanjung
Rambutan dan Sungai Choh, Ulu Kinta. Pembuangan ini dianggap mudah
kerana tidak memerlukan kos pelupusan. Sesetengah bandar dan
kampung mengepam pelbagai bahan buangan yang tidak dirawat dan
kadang kala kilang juga membuang bahan beracun ke dalam sungai.
Baja dan racun perosak kimia yang digunakan oleh petani juga akan
dibawa oleh air hujan ke dalam sungai dan anak sungai. Bahan-bahan
ini boleh membunuh berbagai-bagai jenis hidupan air.
12
Penerokaan tanah untuk dijadikan kawasan pertanian juga
menyebabkan hakisan tanah berlaku dan ini seterusnya akan
mengakibatkan mendakan berlaku. Mendakan ini akan mencetekkan
sungai dan air sungai menjadi keruh. Penerokaan juga membantu
menyumbang ke arah pencemaran air. Ini adalah kerana penerokaan
yang dijalankan sudah pasti menyebabkan hakisan tanah berlaku dan
seterusnya tanah runtuh akan masuk ke dalam sungai lalu mendakan
berlaku. Mendakan ini bukan sahaja akan mencetekkan lagi paras air
sungai tetapi akan mengakibatkan berlakunya banjir. Hakikatnya
pelbagai punca berlakunya pencemaran adalah disebabkan oleh faktor
masyarakat kita sendiri mahupun dari pihak-pihak tertentu yang
tidak peka pada keadaan sekeliling dan hanya mementingkan diri
sendiri tanpa mengambil kira sebab dan akibat yang akan berlaku
akibat tindakan mereka itu. Contoh seperti di Sungai Ulu Kinta
dekat pekan Tanjung Rambutan.
6.3.
Kesan Pencemaran Air.
Pencemaran air yang berlaku memberi kesan bukan sahaja akan
dialami oleh manusia bahkan turut memberi kesan kepada hidupan yang
lain. Kesan kepada manusia adalah terhadap kesihatan mereka
sendiri. Dimana antara kesan yang dianggap kronik akibat pencemaran
air yang berlaku adalah anomalia, iaitu pembesaran tubuh dan
tingkahlaku yang tidak normal, serta kurang daya ketahanan badan
akibat penggunaan sumber air tersebut.
13
Kesan pencemaran air ini juga memberi kesan yang banyak kepada
organisma yang hidup di sungai atau kolam yang terdapat di sekitar
kawasan Ulu Kinta seperti di paya dan bekas lombong. Pembuangan
minyak oleh mekanik atau kilang ke dalam parit, tali air atau kolam
telah membentuk lapisan minyak yang boleh mengancam hidupan dan
rumpai air. Hidupan air seperti ikan dan siput akan mati dengan
tumpahan minyak, pembuangan sampah dan sisa toksid yang dicemarkan.
Pencemaran toksid yang masuk ke dalam air akan menyebabkan simptom
kebas-kebas, sakit kepala, kabur penglihatan dan petuturan yang
tidak betul.
7.
PENCEMARAN BUNYI.7.1. Definisi Pencemaran Bunyi. Pencemaran
bunyi adalah salah satu daripada pencemaran alam. Jika pencemaran
alam sekitar yang lain memberi impak kepada ekologi, ekosistem dan
penghuni alam, pencemaran bunyi memberi kesan langsung kepada
manusia. Bunyi bising bukanlah sesuatu perkara asing kepada kita.
Kebisingan yang berlaku berbeza antara satu sumber dengan sumber
yang lain. Gangguan yang berlaku juga bergantung kepada persepsi
individu masing-masing sama ada boleh bertoleransi atau tidak.
14
Terdapat banyak istilah bising menurut Hamidi (2008), istilah
paling mudah bagi bunyi bising adalah bunyi yang tidak dikehendaki
dan boleh diertikan juga sebagai sebarang bunyi yang boleh memberi
gangguan psikologi dan kesan sosial kepada seseorang atau kumpulan.
Contohnya seperti gangguan percakapan, kerja, berehat, rekreasi,
tidur dan sebagainya. Bunyi ini boleh tersebar melalui medium
udara, air dan bahan pepejal yang lain seperti kayu, besi dan
sebagainya.
Menurut Bugliarello (1976) dan Freeman (1984), tidak terdapat
seorang pun pada hari ini yang boleh terlepas dari pencemaran bunyi
bising. Ini adalah kerana bunyi bising telah mengganggu kualiti
kehidupan. Ia juga terjadi tanpa mengira batasan politik atau
sosial. Walau bagaimanapun, dalam perbincangan mengenai pencemaran
didapati pencemaran bunyi bising merupakan pencemaran yang
seringkali dilupakan atau diabaikan berbanding dengan pencemaran
lain seperti air dan udara. Keadaan ini terjadi mungkin disebabkan
pencemaran bunyi bising merupakan suatu pencemaran yang tidak
meninggalkan sisa kepada alam sekitar.
15
7.2.
Punca Pencemaran Bunyi.
Sumber utama pencemaran bunyi bising boleh dibahagikan kepada
tiga sumber iaitu kebisingan pengangkutan, industri dan pembinaan
serta kebisingan dari manusia. Kebisingan yang berpunca
daripada
pengangkutan boleh dibahagikan kepada tiga punca utama iaitu
lalulintas, kapal terbang dan keretapi. Lalu lintas merupakan punca
utama pencemaran kebisingan komuniti di bandar-bandar utama. Secara
umumnya terdapat beberapa faktor yang boleh mempengaruhi kebisingan
lalu lintas antaranya adalah permukaan jalan dan jenis jalan,
kelajuan kenderaan, nisbah laluan lori, kecerunan dan persimpangan
jalan dan keadaan cuaca.
Masalah kebisingan dari sumber keretapi lebih ketara di kawasan
tertentu sahaja, misalnya di kawasan luar bandar yang biasanya
terdapat landasan keretapi yang melaluinya. Punca utama kebisingan
adalah daripada roda dan landasan keretapi. Misalnya seperti di
Stesen Keretapi Tanjung Rambutan, Stesen bas, kenderaan yang lalu
lalang di jalanraya dan kontraktor pembinaan di Tanjung
Rambutan.
16
Gambar 5 & 6 : Kesan Bunyi Bas Dan Mesin Pembinaan Flat.
Kebisingan daripada operasi industri adalah daripada mesin dan
peralatannya. Paras tekanan bising industri adalah sukar ditentukan
disebabkan saiz dan bentuk pelbagai industri di samping mempunyai
gelombang pelbagai sumber kebisingan. Operasi pembinaan pula
bersifat sementara, namun untuk projek besar ia akan memakan masa
yang lama. 17
Kebisingan ini biasanya dihasilkan oleh penggunaan jentera dalam
proses pembinaan. Penanaman cerucuk biasanya mengeluarkan bunyi
yang kuat kerana hentakan besi cerucuk dan enjin mesin hentakan.
Kebisingan pembinaan juga dihasilkan oleh mesin pembancuh simen,
trak pengangkut dan janakuasa yang digunakan seperti di kawasan
pembinaan kawasan perumahan di Tanjung Rambutan, Bandar Baru Putra
dan Tambun.
Kebisingan daripada aktiviti harian manusia dan suara manusia
juga menyebabkan berlakunya pencemaran bunyi. Kebisingan ini
termasuklah berpunca daripada radio, televisyen dan sebagainya
serta daripada binatang peliharaan seperti anjing. Kebisingan ini
amat ketara di kawasankawasan perumahan berkepadatan tinggi.
8.
PENCEMARAN UDARA8.1.
Definisi Pencemaran Udara Pencemaran udara boleh didefinasikan
sebagai terdapatnya gas, cecair atau zarah yang terkandung di udara
sehingga berlakunya perubahan dan menjejaskan kehidupan atau
bahan-bahan lain. Bahan-bahan tersebut terampai di udara dan
memberi kesan negatif kepada manusia, tumbuhtumbuhan dan haiwan.
Ini sebabkan bahan-bahan ini akan masuk ke tubuh manusia melalui
pernafasan dan berupaya menyekat pengaliran oksigen ke dalam
salur-salur darah. Ini boleh menimbulkan pelbagai penyakit seperti
penyakit kekejangangan, barah, asma, kekejangan dan anemia.
Habuk,
18
asap, kabus, wap atau bahan-bahan lain yang boleh menghalang
penglihatan mata merupakan pelbagai bentuk pencemaran udara.
Pencemaran udara merupakan satu keadaan yang melibatkan
kehadiran sebarang gas atau zarah yang mengandungi toksik atau
radioaktif dalam atmosfera, khususnya yang terhasil menerusi
kegiatan manusia. Biasanya pencemaran udara dikaitkan dengan
pelepasan asap atau bahan-bahan cemar lain daripada ekzos
kenderaan, stesen penjana kuasa, kilang, loji serta pembakaran
bahan api fosil secara domestik di kawasan bandar dan industri.
Namun demikian, bahan cemar udara juga boleh terhasil menerusi
kegiatan di kawasan pedalaman seperti penyemburan racun makhluk
perosak, perlombongan yang menghasilkan habuk ataupun amalan
pertanian seperti pendebungaan dan penyemburan baja. Pencemaran
udara juga boleh terjadi secara tabii menerusi penyerakan habuk
atau debu akibat tiupan angin, letusan gunung berapi, tiupan wap
air oleh ombak dan sebagainya.
Pencemaran udara dikatakan berlaku apabila sesuatu bahan ataupun
kumpulan bahan-bahan dimasukkan ke udara sehinggakan ia dapat
mempengaruhi manusia, haiwan, tumbuh-tumbuhan atau bahan lain
(Chambers, 1962). Banyak lagi definisi yang boleh diberikan
tentang
19
pencemaran udara ini. Menurut Wark dan Warner (1901), pencemaran
udara sebagai kehadiran satu atau lebih bahan cemar atau
gabungannya di dalam atmosfera dalam kuantiti tertentu pada suatu
jangka waktu yang boleh berkecenderungan menyebabkan mudarat kepada
kehidupan manusia, tumbuhan atau haiwan atau harta benda yang akan
menganggu suasana kehidupan yang tenteram.
Selain itu, pencemaran udara menurut Wikipedia Bahasa Melayu
iaitu pelepasan bahan kimia berbahaya ke dalam atmosfera. Contoh
bahan pencemar termasuk karbon monoksida, sulfur dioksida,
klorofluorokarbon (CFC), nitrogen dioksida yang dikeluarkan oleh
kenderaan dan kilang industri. Dalam keadaan tertentu, pencemaran
boleh berasal dari sumbersumber semula jadi seperti gunung berapi,
pembakaran hutan ataupun ribut debu. Tetapi pada keseluruhannya
sumbangan dari sumber-sumber semula jadi ini adalah kecil jika
dibandingkan dengan bahan-bahan pencemaran yang dikeluar atau
digalakkan dari manusia sendiri.
8.2.
Jenis Pencemaran Udara
Pencemaran udara terbahagi kepada dua bahagian iaitu pencemaran
udara primer dan pencemaran udara sekunder. Pencemaran udara primer
adalah penghasilan sulfur monoksida dan karbon monoksida akibat
daripada proses pembakaran yang tidak lengkap. Proses ini
menyebabkan zarah-
20
zarah yang halus terampai di udara dan memberi kesan sampingan
kepada kesihatan kita. Kebanyakan pencemaran udara primer ini
dilepaskan melalui ekzos kenderaan, kawasan industri dan penggunaan
dapur arang atau kayu. Pencemaran udara jenis ini dapat dikesan di
kawasan Tanjung Rambutan, Bandar Baru Putra, Bercham dan
Tambun.
Pencemaran udara sekunder pula adalah tindakbalas sulfur
dioksida yang bergabung dan membentuk gas-gas yang tidak diperlukan
oleh benda hidup. Sulfur dioksida memerlukan gas seperti karbon
monoksida dan sulfur monoksida untuk membentuk gas yang lain.
Sebagai contoh gabungan sulfur dioksida, sulfur monoksida dan wap
air akan menghasilkan asid sulfurik. Tindakbalas antara pencemar
primer dengan gas-gas terampai di atmosfera akan menghasilkan
peroksidasetil nitrat (PAN).
8.3.
Punca Pencemaran Udara.
Pencemaran udara boleh berpunca daripada pelepasan asap
kenderaan, penghasilan bahan pencemar oleh kilang, pembakaran di
tempat pelupusan dan pembakaran terbuka di bandar. Selain itu
pembakaran hutan yang berleluasa juga akan menyebabkan pencemaran
udara berlaku. Seperti yang kita dapat lihat kejadian jerebu yang
berlaku tidak lama dulu. Bahanbahan sisa bandaran seperti sampah
sarap, sisa-sisa makanan dan
21
sebagainya juga menjadi punca kepada pencemaran. Masyarakat juga
menyumbang kepada punca pencemaran berlaku akibat daripada aktiviti
membakar sampah, ada juga segelintir masyarakat yang masih memasak
menggunakan arang atau kayu, merokok dan sebagainya lagi.
Gambar 7 : Debu Berpunca Daripada Kuari Berhampiran Taman
Mewah
22
Gambar 8: Bau Sampah Sarap Di Pasar Tanjung Rambutan.
Gambar 9 : Pembakaran Sampah Berhampiran Pasar Basah Ulu
Kinta.
23
8.4.
Kesan Pencemaran Udara.
Akibat daripada pencemaran alam sekitar, kesihatan manusia turut
terjejas. Di negara kita misalnya penggunaan kereta masa kini telah
bertambah dengan begitu pesat berbanding tahun 1950an dan 1960an
dahulu. Malangnya kecanggihan teknologi pembuatan kenderaan
bermotor telah menimbulkan banyak masalah misalnya pencemaran
udara, pencemaran bunyi, kerosakan alam dan hidupan semulajadi.
Pengeluaran gas monoksida iaitu sejenis gas beracun yang boleh
membunuh sekiranya terkumpul dalam kawasan yang tertutup . Sejenis
lagi unsur yang boleh terhasil melalui penggunaan kenderaan
bermotor ialah plumbum iaitu sejenis bahan kimia yang sangat
beracun dan boleh menyebabkan kerosakan otak terutamanya di
kalangan kanak-kanak.
24
9.
LANGKAH-LANGKAH MENGAWAL PENCEMARAN ALAM SEKITAR.Terdapat
beberapa cara utama yang boleh diambil untuk melindungi kualiti
alam sekitar. Diantaranya termasuklah:
Gambar 10 : Neraca Sebagai Simbol Keadilan.
9.1.
PerundanganKementerian Sains dan Alam Sekitar melindungi alam
sekitar melalui penguatkuasaan undang-undang dan akta ke atas orang
ramai. Undangundang mengenai pelbagai jenis pencemaran harus
memberi panduan tentang langkah-langkah yang perlu dijalankan untuk
mengawal kadar pencemaran, terutamanya dari kilang-kilang
perindustrian. 25
Selain itu melalui perundangan dengan menguatkuasakan Akta
Kualiti Alam Sekitar 1974, Pindaan 1985 yang mengenakan hukuman
denda dan penjara terhadap sesiapa sahaja yang didapati bersalah
atas tuduhan mencemar atau merosakkan sumber alam. Kerajaan juga
boleh mengadakan kawasan sumber yang diwartakan sebagai kawasan
pemeliharaan seperti Taman Laut dan Taman Negara.
Banyak lagi yang telah dilakukan oleh kerajaan bagi menjaga
kualiti alam sekitar melalui undang-undang ini seperti penggubalan
Akta Kualiti Alam Sekitar 1974, 1984 (pindaan) mula dikuatkuasa
pada 1 April 1988, Peraturan Kenderaan Bermotor ( Kawalan Pelepasan
Asap, 1977 ) dikuatkuasa pada 15 Mac 1978, Peraturan Kualiti Alam
Sekitar ( Udara Bersih, 1978 ) dikuatkuasa pada 1 Oktober 1978 dan
sebagainya.
Gambar 11 : Kempen Tanpa Beg Setiap Hari Sabtu.
26
9.2.
Penggunaan Teknologi.
Penggunaan teknologi moden untuk mengurangkan pencemaran alam
sekitar adalah amat penting. Dengan adanya teknologi moden, sisa
pepejal seperti surat khabar lama, majalah lama, kertas, kain,
bahan plastik dan kaca dapat dikitar semula. Ini sudah tentu dapat
mengurangkan pencemaran yang disebabkan oleh pengurusan sisa
pepejal yang tidak sempurna. Bahan-bahan buangan industri pertanian
boleh diubah kepada bahan-bahan yang berguna dan kurang bahaya.
Sebagai contoh, sampah sarap boleh dijadikan bahan api untuk
menghasilkan tenaga elektrik. Hampas pertanian seperti hampas
kelapa sawit boleh digunakan untuk menghasilkan metana. Selain itu,
dengan adanya teknologi moden, penapis udara telah dicipta dan
dipasang pada ekzos kenderaan dan cerobong asap kilangkilang
perindustrian. Penggunaan petrol tanpa plumbum juga merupakan satu
hasil daripada penggunaan teknologi moden. Ini dapat mengurangkan
kandungan plumbum dalam atmosfera yang bahaya kepada kesihatan
manusia. Penyelidikan ke atas minyak kelapa sawit sebagai pengganti
bahan api fosil adalah satu usaha yang menggalakkan pengurangan
pencemaran alam sekitar.
27
Gambar 12: Kempen Pemuliharaan Alam Semula Jadi.
9.3.
Pendidikan
Tanggungjawab untuk menjamin sebuah negara yang bersih bukan
sahaja dipikul oleh kerajaan tetapi patut dipikul oleh semua pihak.
Untuk membentuk rakyat yang bertanggungjawab kepada alam sekitar,
mereka perlulah mempunyai kesedaran. Untuk memupuk kesedaran di
kalangan rakyat, cara yang terbaik ialah melalui pendidikan.
Sebab-sebab pendidikan alam sekitar ini perlu ialah kerana ia dapat
membentuk sikap positif diri terhadap alam sekitar.
Dengan adanya kesedaran pada seseorang individu, dia akan sedar
tentang betapa pentingnya kualiti alam sekitar yang tinggi
dikekalkan. Ini kerana mereka sudah tahu apakah masalah yang
mungkin akan timbul akibat sesuatu perbuatan yang tidak
bertanggungjawab yang mencemarkan alam sekitar. Pendidikan alam
sekitar
28
mula diperkenalkan secara formal pada peringkat rendah melalui
Kurikulum Bersepadu Sekolah Rendah (KBSR) dalam mata pelajaran Alam
dan Manusia.
Seterusnya adalah pada peringkat menengah melalui Kurikulum
Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM), khususnya dalam mata pelajaran
sains seperti Biologi. peringkat ketiga dan terakhir ialah
pengajian tinggi melalui kursus Sains Alam Sekitar dan Biologi
Persekitaran. Pendidikan alam sekitar kepada
masyarakat umum pula disampaikan melalui media massa. Antara
media massa yang memainkan peranan yang penting ialah surat khabar,
majalah, televisyen dan radio. Selain itu, terdapat juga agensi
kerajaan dan swasta yang mengadakan kempen dan ceramah.
Gambar 13 : Kempen Alam Sekitar.
29
9.4.
Kempen Dan Peranan Media Massa. Pada hari ini media massa
memainkan peranan yang penting dalam membentuk cara pemikiran semua
pengguna. Oleh itu, dengan adanya pendedahan media massa tentang
isu pencemaran, masyarakat umum akan berhati-hati dalam menanggani
masalah pencemaran. Setakat ini, media massa yang paling banyak
membuat pendedahan tentang isu pencemaran ialah majalah dan surat
khabar. Televisyen juga ada membuat pendedahan ini contoh TV3 dan
TV7 tetapi adalah terlalu sedikit ditekankan keutamaanya.
9.5.
Kempen Kesedaran Alam Sekitar.
Kempen kesedaran alam sekitar juga dapat memainkan peranan
penting dalam melindungi alam sekitar. Dengan menyertai sesuatu
kempen untuk melindungi alam sekitar, ia adalah sesuatu yang sihat
dan amat digalakkan. Antara kempenkempen yang melindungi alam
sekitar ialah kempen cintailah sungai kita, kempen kitar semula,
sahabat alam dan sebagainya. Kempen-kempen ini dapat memberi kesan
yang mendalam terhadap peserta-pesertanya. Pameran tentang alam
sekitar juga boleh diadakan untuk memberitahu kepada masyarakat
tentang isu-isu alam sekitar, sebab-sebab pencemaran,
kesan-kesannya dan apa yang boleh dibuat untuk mengurangkan kadar
pencemaran. Pameran sebegini boleh meningkatkan kesedaran dan
mengajar masyarakat untuk melindungi alam sekitar.
30
10.
KESIMPULANUlu Kinta, Perak merupakan sebuah kawasan yang
berkembang pesat serta maju dalam pelbagai bidang. Namun dalam
kepesatan pertumbuhannya itu, ramai yang tidak menyedari bahawa ia
juga membawa kesan sampingan terhadap alam sekitar.
Kegiatan-kegiatan perusahan atau perkilangan asap-asap menyebabkan
pencemaran udara dan pembuangan toksik menyebabkan pencemaran air.
Selain itu,kegiatan pembangunan dan penerokaan hutan telah
mengganggu sistem ekologi bumi dan mengakibatkan hakisan tanah.
Terdapat punca-punca lain yang menyebabkan pencemaran alam, seperti
kegiatan pengangkutan yang
mencemarkan udara dan air, kegiatan perladangan dan sebagainya.
Kita sudah tentulah merasa jijik dan tidak selesa jika rumah kita
berada dalam keadaan berasap, kotor dan busuk. Konsep ini harus
diperkembangkan dengan menganggapkan bumi ini sebagai rumah kita.
Bumi adalah satu-satunya planet yang membolehkan kita dan hidupan
lainnya hidup bebas. Perasaan hormat harus diberikan kepada semua
bentuk hidupan dan persekitaran yang menjadi jiran tetangga kita.
Segala tindakan manusia mempunyai kesan yang mendalam terhadap alam
sekitar. Perasaan hormat terhadap hidupan lain bermakna menghormati
diri kita sendiri. Menjaga kesejahteraan alam sekitar supaya tidak
tercemar bermakna menghormati keperluan kita untuk mendapatkan
udara dan bekalan air yang bersih.
31
Memandangkan dunia sekarang sedang diancam bahaya pencemaran,
langkahlangkah wajar dan berkesan patut diambil. Langkah untuk
melindungi alam sekitar ini bukanlah tanggungjawab pihak kerajaan
sahaja. Ia adalah tanggungjawab semua pihak. Pengguna memainkan
peranan yang terpenting dalam menangani masalah pencemaran. Jika
semua pihak ini bekerjasama untuk menangani masalah pencemaran,
sudah tentu bumi akan di panjangkan usianya. Alam sekitar yang
bersih dan terlindung mencerminkan masyarakat yang harmonis dan
sihat bagi menerajui pembangunan sains dan teknologi negara di masa
akan datang.
32
BIBLIOGRAFIBugliarello,G. et.al, 1976. The Impact of Noise
Pollution. New York : Pergamon Press. Chambers L.A, 1962.
Classification and Extent of air pollution problems. In Stern. A.C.
(ed) Air Pollution, p.3-22. Daryanto. 1995. Masalah Pencemaran.
TARSITO, Bandung. Dr. Ir Moestikahadi Soedomo. 1999. Pencemaran
Udara. ITB, Jakarta. Freeman, Hugh L. 1984. Mental Health and The
Enviroment. Livingstone : Churchill. Hamidi Abdul Aziz. 2008.
Pencemaran Bunyi : Teori, Sumber, Perundangan dan Kawalan.
Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang. Jasiman Ahmad. 1996.
Pencemaran Alam Sekitar, Siri Pencemar Alam. Eddiplex Sdn.bhd,
Kuala Lumpur. Jasman Ahmad dan Siti Razmah Idris. 1996. Pencemaran
Udara dan Bunyi. Mikamas. Mansor Ibrahim dan Mohd Asri Abu Bakar.
1997. Pencemaran Bunyi Bising. Universiti Teknologi Malaysia,
Johor. Mulholland, K.A. 1981. Noise Assesment and Control. London :
Construction Press. OECD (1975). Reducing Noise in OECD Countries,
A Report of The Ad-Hoc Group On Noise Abatement Policies. Paris.
Sham Sani. 1982. Pembandaran Iklim Bandar dan Pencemaran Udara.
Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur.
33
Wark,K. dan Warner,C.F. 1981. Air Pollution : Its Origin and
Control. Edisi Kedua. New York : John Wiley and Sons. Zaini Ujang.
2000. Pengenalan Pencemaran Udara. Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala
Lumpur. Kamus Dewan Bahasa dan Pustaka. 2003.
_________.2009. Sources Of Water Pollution
http://www.doe.gov.my/ms/content/puncapencemaran-air-sungai.
(dilayari 14 Januari 2009).
_________. 2008. Wikipedia Bahasa Melayu.
http://ms.wikipedia.org/wiki/Pencemaran. (dilayari 7 Januari
2009)
34
Lampiran A
KESAN PENCEMARAN ALAM SEKITAR KEPADA RANTAIAN MAKANAN
35
Lampiran B
JENIS-JENIS DAN PUNCA-PUNCA PENCEMARAN
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Ikan mati kerana air kotor. Kekotoran di sungai : akibat
pembuangan sisa kilang. Pencemaran bahan buangan kilang. Pencemaran
bunyi. Asap dari kilang. Asap dari lori balak. Asap dan pencemaran
bunyi dari kapalterbang atau jet. Sampah haram / bau busuk.
Pembakaran sampah secara terbuka. Muzik dari kawasan kediaman
melebihi had. Kebakaran terbuka di kawasan rumah. Jerebu :
pencemaran udara. Asap kenderaan. Kekurangan pokok / tumbuhan.
Pembalakan / penebangan pokok.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Ikan mati kerana air kotor. Kekotoran di sungai : akibat
pembuangan sisa kilang. Pencemaran bahan buangan kilang. Pencemaran
bunyi. Asap dari kilang. Asap dari lori balak. Asap dan pencemaran
bunyi dari kapalterbang atau jet. Sampah haram / bau busuk.
Pembakaran sampah secara terbuka. Muzik dari kawasan kediaman
melebihi had. Kebakaran terbuka di kawasan rumah. Jerebu :
pencemaran udara. Asap kenderaan. Kekurangan pokok / tumbuhan.
Pembalakan / penebangan pokok.
36
Lampiran C
TANDA AMARAN YANG BOLEH MENGELAK PENCEMARAN BAHAN KIMIA ATAU
GAS
PEPEJAL MUDAH TERBAKAR
PEPEJAL: BOLEH TERBAKAR SECARA SEPONTAN
CECAIR MUDAH TERBAKAR
PEPEJAL: BERBAHAYA APABILA BASAH
BAHAN PENGOKSIDAAN
BAHAN LETUPAN
BAHAN BERJANGKIT
BAHAN TOKSID
BAHAN MENGAKIS
37
Lampiran D
KEJADIAN HUJAN ASID AKIBAT PENCEMARAN
38
Lampiran E
BENTUK-BENTUK PENCEMARAN YANG MENGANCAM BUMI
Pencemaran udara, iaitu pembebasan bahan kimia berbahaya atau
benda asing lain ke dalam atmosfera. Contoh-contoh bahan pencemar
termasuk karbon monoksida, sulfur dioksida, klorofluorokarbon
(CFC), nitrogen dioksida yang dikeluarkan oleh kenderaan dan kilang
industri. Pencemaran air, seperti kebocoran dan pembuangan bahan
kimia ke dalam sumber air atau fenomenon eutrofikasi, hingga
mengubah kandungan, keadaan dan warnanya sama ada dari segi
biologi, kimia atau fizik. Pencemaran tanih, iaitu peresapan bahan
kimia bahaya seperti logam berat, hidrokarbon dan racun serangga ke
dalam tanih, sehingga terjadinya pertukaran warna, kesuburan dan
hakisan. Pencemaran radioaktif, iaitu pelepasan bahan radioaktif ke
dalam alam sekeliling. Pencemaran bunyi yang disebabkan hingar
jalan raya, pesawat dan industri, biasanya melebihi 80 dB.
Pencemaran cahaya yang disebabkan penyinaran (iluminasi) lebihan,
lazimnya di bandar besar. Pencemaran terma, iaitu perubahan suhu
akibat kegiatan manusia, seperti penggunaan air sebagai bahan
pendingin dalam jana kuasa elektrik. Pencemaran visual, iaitu
pemusnahan alam fizikal dan penghakisan keindahan alam. Ia termasuk
sampah terbiar dan papan iklan.
39
Lampiran F
KAWASAN PENCEMARAN DI MALAYSIA
40
Lampiran G
KEINDAHAN ALAM SEMULAJADI TANPA PENCEMARAN
41
