FORMIRANJE SAVREMENE POLITIKE KARTE SVETA ISVETSKOG SISTEMA

Formiranje politike karte svetaAntiki period (do V veka nove ere) -robovlasniko ureenje (Vavilon, drevni Egipat, Persija, Kartagina, drevna Grka, Rimska imperija);Srednjevekovni period (od V do XV veka) feudalizam (Vizantija, Kijevska Rusija, Moskovska drava, panija, Engleska);Novovekovni period (od XV veka do Drugog svetskog rata) - nastajanje i uvrivanje kapitalizma (formiranje kolonijalnog sistema).

Savremeni politiko geografski procesiProces politiko-teritorijalnog usitnjavanja i stvaranja brojnih malih drava, i Proces integrisanja i stvaranja velikih ekonomskih prostora.

Dananje zavisne teritorijeFrancuska - ostrva u Americi (Gvadelup, Martinik, Sent Pjer i Mikelon) i Francuska Gvajanu, ostrva u Indijskom okeanu (Reinion i Maskarenska ostrva), kolonijalne posede u Okeaniji (Francuska Polinezija). Velika Britanija - Gibraltar, Bermudska, Bahamska, Folklandska ostrva. panija - gradovi Seuta i Melilja u Africi.

Politika karta posle Drugog svetskog rataperiod bipolarnog svetskog poretka i hladnog rata Totalitarni reimiperiod uspostavljanja novog svetskog poretka na elu sa jednom supersilom (SAD) i nekoliko regionalnih sila (Evropska Unija, Japan)Period tranzicije

Politika karta sveta je trenutno stanje geopolitikih procesaU novijoj istoriji menjala se pod uticajem tri procesa: Kolonijalnog suparnitva i dekolonizacijeIdeolokog suparnitva Civilizacijskog suparnitva

Politika karta sveta daje geografsko-politiku osnovu za novi svetski poredakSvetska politika karta je prekrajana vie puta: u Vestfaliji posle Tridesetogodinjeg rata (1648), u Beu posle Napoleonovih ratova (1815), u Versaju posle Prvog svetskog rata (1919) i u Parizu posle Drugog svetskog rata (1947).

Logika svetskog sistemaRelativna mo drave moe biti sagledana kroz tri dimenzije:u relaciji prema nekoj drugoj dravi (hijerarhija drava);u relaciji prema njenom stanovnitvu (unutranja mo);u relaciji prema "globalnom" svetskom ekonomskom sistemu. prostorna i vremenska univerzalizacija trita (D.Rikardo, A.Smit)

Svetska trina ekonomija jeprola je kroz nekoliko prostorno-vremenskih faza (Brodel):Bri (oko 1300. godine), Venecija (oko 1450), Antverpen (oko 1500), enova (oko 1550), Amsterdam (oko 1650), London (oko 1750), Njujork (oko 1930)

Dananji svetski sistemHegemonija SAD (Pax Americana)Trini model zapadne civilizacijeRegioni krupne proizvodnje u svetu:Srednji Zapad SAD, Zapadni Midlands u Britaniji, Rur i Tokio-Jokohama u Japanu

Struktura svetskog sistemaGlobalizacija i TNKDve tendencije unutar svetskog sistema:Univerzalistika Partikularistika

Uspon novoindustrijalizovanih zemalja

Prostorna struktura svetskog sistemaTeorija centar poluperiferija - periferijaHijerarhija i asimerija unutar sistema

Drava? Suverenitet?Decentralizovana svetska ekonomija (90-te XX vek)

Nove tendencije...Stanje na geopolitikoj sceni krajem XX vekaPax Americana (Pax Japonica) Pax TraidicaPosthegemonistiki poredak (Pax Consortis" ili "Pax Diplomatica")

Sukob civilizacija?

GEOPOLITIKA

POJAMRudolf Kjelen, Drava kao ivotni oblik (1916) Sinteza geografije i politike

prouava prostorno ponaanje drava, odnosno uzroke, mehanizme, procese i posledice konkurencije izmeu nacija (drava) za odreeni prostorni resurs (teritoriju)

GEOEKONOMIJAprouava konkurentsku borbu meu ekonomskim sistemima za ovladavanje i korienje prostornih resursa

Geopolitike teorije i koncepcije

Poeci Platon idealna drava (Drava, Zakoni)Aristotel - geografski elementi drave i znaaj reljefa za tip dravnog ureenja (Politika, glava VII)Aleksandar Makedonski prva imperijaRimska imperijaOd XV veka Portugalija, panija, Francuska, V.Britanija kolonijalni sistem (prvi multilateralni sistem)

Razvoj civilizacija (L.Mennjikov)Rene civilizacije (Egipat, Vavilon, Indija, Kina) Morske civilizacije (Grka, Rim)Okeanske civilizacije (Portugalija, panija, Holandija, Francuska, Velika Britanija) Transokeanske civilizacije (SAD)

Kolonijalni poredak - Pax BritanicaDominacija od sloma Napoleona do Prvog svetskog rata (1815-1914)Merkantilistiki principiKolonijalni sistem (imperijalizam)

Nemaka geopolitikaHegel - poredak se uspostavlja kroz borbu suprotnosti (teza + antiteza = sinteza) vodea istorijska uloga nemakog naroda (centralni poloaj Nemake u Evropi)Klasici marksizma (Marks, Engels i Lenjin) - protivurenosti izmeu proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa Fridrih Racel, Politika geografija (1897) - svetski poredak moe biti stabilan samo kao poredak velikih drava (ivotni prostor)

Teorija geopolitikeRudolf Kjelen:

jake, ivotno sposobne drave, koje imaju ogranien prostor, podinjavaju se kategorikom imperativu irenja svog dravnog prostora putem kolonizacije, integracije ili osvajanja

Podela sveta pred Prvi svetski rat1914. godine

Evropske kolonijalne sile i njihovo krojenje politike karte svetaKontinentalna dominacija Rusije u istonoj , Austrije u centralnoj i Francuske u zapadnoj Evropi - RIVALSTVAZakasnelo nacionalnni i dravno uintegrisanje Nemake i Italije pokuaj revizije kolonijalne podele svetaNemaka ideja Hamburga preusmerena na ideju Bagdada . n Drang nach Osten i Drang nach SdostenNeminovnost Velikog (Prvog svetskog) rata 1914.

Konkurentski odnosi britanskog pomorskog puta prema Indiji ('Veliki imperijalni put'') i nemake kopnene orijentacije prema Persijskom zalivu (Ideja Bagdada'')

Transnacionalni sistem Pax AmericanaDominacija neokolonijalizma Vodea sila su SADAlfred Mehen, Uticaj pomorske sile na istoriju (1890) - teorija pomorske moi

Halford Makinder - teorija geografske inercije (zavisnost prostornog razvoja drave od geografskog poloaja i prirodno-istorijskih tendencija razvoja u globalnim razmerama) dva bloka Velika Britanija + pomorske sile i evroazijski kopneni blok na elu s RusijomRusija sa ist.Evropom je centar Svetskog ostrva (Hartlend)izmeu centralne Evrope i Rusije stvoriti tampon-zonu od niza malih drava (sanitarni kordon)ne sme se dozvoliti mogunost ujedinjenja Rusije bogate resursima i Nemake koja ima smisao za organizaciju

Ko vlada Istonom Evropom, taj vlada Hartlendom

Ko vlada Hartlendom, taj vlada Svetskim ostrvom (Evroazijom)

Ko vlada Svetskim ostrvom, taj vlada i Svetskim morem, dakle celim svetom.

Geopolitika u vreme Hladnog rataJalta, 1945 bipolarni svetski poredak

Svet posle Drugog svetskog rataSvet je podeljen na dva bloka Zapad i Istok meusobni hladni ratSiva zona nesvrstanih i neutralnih zemaljaMakinderova teorija - strategija SAD u doba Hladnog rata (stvaranje NATO i strategija okruenja).

Ideja borbe za svetsku dominaciju, tj. monocentrini svetski poredak;Ideja totalnog suprotstavljanja i nepomirljive borbe, sve do direktnih vojnih dejstava izmeu vojnih blokova;Ideja irenja kontrole ne samo na kopnu i moru, nego i u vazdunom, podzemnom i kosmikom prostoru;Ideja borbe za rubni pojas oko Hartlenda - Rimlend

Spajkamnova teorijaHartlend ne moe biti centar svetske moi bez Rimlanda

Ko kontrolie Rimland, taj vlada nad Hartlendom, odnosno nad Svetskim ostrvom (Evroazijom)

Ko vlada Evroazijom, taj kontrolie sudbinu sveta.

Odgovori...Odgovor sovjetskog bloka na geopolitiku okruenja bila je tzv. meridijanska geopolitikaPokret nesvrstanih, 1961 (Beograd)

Amerika unipolarna geopolitika koncepcija kontrole EvroazijeRuska geopolitika koncepcijaMultipolarnog sveta

Novi svetski poredakprincip reavanja svetskih i nacionalnih problema ne putem konfrontacije i suparnitva, nego putem razvoja meunarodne saradnje i sporazumevanjaMihail Gorbaov