36
Formy rehabilitacji wzroku Agata Grzegorzewska terapeuta Regionalna Fundacja Pomocy Niewidomym, Specjalistyczny Punkt Wczesnej Rewalidacji

Formy rehabilitacji wzroku

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Formy rehabilitacji wzroku. Agata Grzegorzewska terapeuta Regionalna Fundacja Pomocy Niewidomym, Specjalistyczny Punkt Wczesnej Rewalidacji. Stymulacja widzenia - integralna część programu wczesnego wspomagania rozwoju słabo widzącego dziecka. Warunki prawidłowego rozwoju widzenia. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Formy rehabilitacji wzroku

Formy rehabilitacji wzroku

Agata Grzegorzewskaterapeuta

Regionalna Fundacja Pomocy Niewidomym,

Specjalistyczny Punkt Wczesnej Rewalidacji

Page 2: Formy rehabilitacji wzroku

Stymulacja widzenia

-

integralna część programu

wczesnego wspomagania rozwoju słabo widzącego dziecka

2

Page 3: Formy rehabilitacji wzroku

Warunki prawidłowego rozwoju widzenia

• Prawidłowo zbudowany i funkcjonujący układ wzrokowy

• Odpowiednie światło

• Obecność bodźców wzrokowych

Tylko dzięki równoczesnej obecności tych trzech czynników dziecko terminowo osiąga kolejne etapy w procesie rozwoju widzenia. 3

Page 4: Formy rehabilitacji wzroku

Natomiast ograniczenie ilości wrażeń wzrokowych w pierwszych miesiącach i latach

życia może zahamować strukturalny

i funkcjonalny rozwój siatkówki

oraz dróg wzrokowych.4

Page 5: Formy rehabilitacji wzroku

Zaburzenia w rozwoju układu wzrokowego ograniczają liczbę odbieranych drogą wzrokową informacji i niekorzystnie

wpływają na ich jakość.

Przypadkowość w zdobywaniu informacji wzrokowych wywiera negatywny wpływ

na funkcjonowanie małego dziecka.

5

Page 6: Formy rehabilitacji wzroku

Rehabilitacja wzroku - rozwijanie umiejętności posługiwania się

wzrokiem tak, by wzrósł poziom skuteczności wykorzystywania

wzroku w codziennym funkcjonowaniu.

6

Page 7: Formy rehabilitacji wzroku

Inaczej: rehabilitacja wzroku jako konieczna, systematyczna,

dostosowana do aktualnego poziomu funkcjonowania wzrokowego pomoc w uporządkowaniu i zapamiętaniu

odbieranych drogą wzrokową informacji / bodźców.

7

Page 8: Formy rehabilitacji wzroku

Kluczem do uporządkowania podawanych informacji wzrokowych jest diagnoza funkcjonowania wzrokowego dziecka. Skoncentrowana jest ona na ocenie

osiągniętego etapu rozwoju widzenia oraz próbie dobrania najbardziej korzystnych

dla aktywności wzrokowej czynników zewnętrznych.

8

Page 9: Formy rehabilitacji wzroku

Stymulacja rozwoju widzenia prowadzona zgodnie z etapami rozwoju

widzenia przebiega wg następującej kolejności:

• Pobudzanie widzenia

• Stymulacja widzenia

• Rozwijanie podstawowych sprawności wzrokowych związanych z motoryką gałek ocznych

• Kształtowanie pojęć i pamięci wzrokowych

• Rozwijanie wyższych sprawności wzrokowych

9

Page 10: Formy rehabilitacji wzroku

Jednak ocena, na jakim etapie rozwoju funkcji wzrokowych należy rozpocząć (czy kontynuować) rehabilitację wzroku, uzupełniona być musi o wiedzę na temat

wszystkich czynników mających wpływ na funkcjonowanie wzrokowe każdego,

nie tylko słabo widzącego, dziecka.

10

Page 11: Formy rehabilitacji wzroku

Zebrane wszystkie razem, usystematyzowane czynniki

wpływające na funkcjonowanie wzrokowe słabo widzącego

znajdziemy w popularnym Modelu Ann Corn:

• Czynniki fizjologiczne

• Wyposażenie i predyspozycje indywidualne

• Warunki zewnętrzne

11

Page 12: Formy rehabilitacji wzroku

Czynniki fizjologiczne

• Ostrość wzroku (do bliży, do dali oraz do średnich odległości);

• Pole widzenia (centralne i obwodowe);• Motoryka gałek ocznych;• Funkcje pól mózgowych odpowiedzialnych

za fiksację, akomodację, postrzeganie ruchu i łączenie obrazów z obu oczu;

• Recepcja światła i barwy, czyli odbieranie wrażeń wzrokowych związanych ze światłem i barwą, natomiast w przypadku występowania ślepoty na barwy, recepcja różnych odcieni szarości

12

Page 13: Formy rehabilitacji wzroku

Wyposażenie i predyspozycje indywidualne

• Zdolności poznawcze, czyli inteligencję, rozwój i zasób pojęć, pamięć, doświadczenie, umiejętność rozwiązywania problemów;

• Rozwój pozostałych zmysłów oraz ich integrację;• Zdolności percepcyjne, czyli takie, między innymi

umiejętności, jak umiejętność wyodrębniania figury od tła, dopełnianie wzrokowe;

• Cechy psychiczne - istotnymi cechami są tutaj uwaga, motywacja, stabilność emocjonalna;

• Cechy fizyczne obejmują przede wszystkim rozwój motoryczny, wytrzymałość i ogólny stan zdrowia

13

Page 14: Formy rehabilitacji wzroku

Warunki zewnętrzne

• Barwa - jej stopień nasycenia, odcień i jaskrawość;

• Kontrast wytwarzany przez barwy i światło padające na obiekty;

• Czas obejmujący: częstotliwość, czas trwania i tempo ekspozycji;

• Przestrzeń, czyli wielkość, liczbę, odległość, układ i relacje między przedmiotami;

• Oświetlenie: natężenie światła oraz odbicia od obiektów

14

Page 15: Formy rehabilitacji wzroku

Każdy z wymienionych czynników pozostaje w związku z pozostałymi i wywiera mniejszy bądź większy wpływ na jakość reakcji wzrokowych.

Celem diagnozy funkcjonalnej jest więc „skomponowanie” zestawu: odpowiedni etap

rozwoju widzenia, optymalne warunki zewnętrzne oraz poczucie bezpieczeństwa i

komfort fizjologiczny.15

Page 16: Formy rehabilitacji wzroku

Etapy rozwoju widzenia

• Reagowanie w sposób świadczący o spostrzeganiu bodźców wzrokowych (1 – 3 m. ż.);

• Rozwijanie i usprawnianie dowolnej kontroli ruchów gałek ocznych. Pojawiają się wybieranie i różnicowanie konkretnych obiektów o wyraźnych barwach i kształtach (4 – 12 m. ż.);

• Rozróżnianie, rozpoznawanie i posługiwanie się konkretnymi obiektami (1 – 3 lata)

• Rozróżnianie i identyfikowanie kształtów i szczegółów obiektów oraz obrazków przedstawiających przedmioty, ludzi i czynności (2 – 4 lata);

• Zapamiętywanie szczegółów w złożonych obrazkach i wzorach. Odnoszenie części do całości, rozróżnianie figury na tle w relacji blisko – daleko (3 – 5 lat);

• Rozróżnianie, identyfikowanie i odtwarzanie figur abstrakcyjnych i znaków (4 – 5 lat);

• Rozróżnianie, identyfikowanie i spostrzeganie układów na obrazkach, w figurach przestrzennych i znakach (5 – 6 lat);

• Identyfikowanie, spostrzeganie i odtwarzanie pojedynczych i złożonych znaków (6 – 7 lat)

16

Page 17: Formy rehabilitacji wzroku

Praca z Dziećmi17

Page 18: Formy rehabilitacji wzroku

Dziewczynka lat 5pod opieką Fundacji od 6 miesięcy

• Diagnoza medyczna: hypoplazja nerwów wzrokowych• Funkcjonowanie na poziomie upośledzenia umysłowego

w stopniu głębokim• Reakcje wzrokowe: brak konsekwentnych reakcji

wzrokowych• Warunki oświetleniowe – ciemnia• Rodzaj bodźca – bezpośrednie źródło światła• Cel: reagowanie w sposób świadczący o spostrzeganiu

bodźców wzrokowych

Page 19: Formy rehabilitacji wzroku

Slajdy do stymulacji widzenia (Wuerzburg), obiekty odbijające światło, reflektor…

Page 20: Formy rehabilitacji wzroku

Dziewczynka lat 3pod opieką Fundacji od 2 lat

• Diagnoza medyczna: wodogłowie wrodzone, zanik nerwów wzrokowych

• Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim• Reakcje wzrokowe: reagowanie w sposób świadczący

o spostrzeganiu bodźców wzrokowych, krótkotrwała fiksacja

• Warunki oświetleniowe – ciemnia, warunki znacznego i umiarkowanego zaciemnienia

• Rodzaj bodźca – światło odbite, podświetlone obiekty• Cel: rozwijanie i usprawnianie dowolnej kontroli ruchów

gałek ocznych

Page 21: Formy rehabilitacji wzroku

Slajdy do stymulacji widzenia, obiekty podświetlane, reflektor, kontrastowe tło…

21

Page 22: Formy rehabilitacji wzroku

Chłopiec lat 4pod opieką Fundacji od 6 miesięcy

• Diagnoza medyczna: hemofilia, niedorozwój nerwów wzrokowych

• Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim• Reakcje wzrokowe: reagowanie w sposób świadczący o

spostrzeganiu bodźców wzrokowych, niekonsekwentnie: dowolne ruchy gałek ocznych, wybieranie i różnicowanie konkretnych obiektów o wyraźnych barwach i kształtach

• Warunki oświetleniowe – warunki znacznego i umiarkowanego zaciemnienia, naturalne warunki oświetleniowe

• Rodzaj bodźca – światło odbite, podświetlone obiekty, obiekty w wysokim kontraście, obiekty w ruchu

• Cel: rozwijanie i usprawnianie dowolnej kontroli ruchów gałek ocznych, stymulowanie do różnicowania obiektów

Page 23: Formy rehabilitacji wzroku

Plansze odbijające światło, plansze w wysokim kontraście, reflektor…

Page 24: Formy rehabilitacji wzroku

Kontrastujące z tłem obiekty, zabawki przyczynowo – skutkowe…

Page 25: Formy rehabilitacji wzroku

Dziewczynka lat 3Pod opieką Fundacji od 2 lat

• Diagnoza medyczna: Zespół Axenfelda-Riegera (obustronne wady przedniego odcinka oka)

• Funkcjonowanie na poziomie normy intelektualnej• Reakcje wzrokowe: rozróżnianie i identyfikowanie

kształtów i szczegółów obiektów oraz obrazków przedstawiających przedmioty i ludzi

• Warunki oświetleniowe – dobre i naturalne warunki oświetleniowe

• Rodzaj bodźca – obiekty, reprezentacje obiektów• Cel: identyfikowanie obrazków przedstawiających

przedmioty, ludzi i czynności, zapamiętywanie szczegółów w złożonych obrazkach i wzorach, odnoszenie części do całości 25

Page 26: Formy rehabilitacji wzroku

Program Lily & Gogo

26

Page 27: Formy rehabilitacji wzroku

Chłopiec lat 5Pod opieką Fundacji od 2 lat

• Diagnoza medyczna: Wcześniactwo, ROP III st.• Funkcjonowanie na poziomie normy intelektualnej• Reakcje wzrokowe: zapamiętywanie szczegółów w

złożonych obrazkach i wzorach, odnoszenie części do całości, rozróżnianie figury na tle w relacji blisko – daleko, rozróżnianie figur abstrakcyjnych i znaków

• Warunki oświetleniowe – dobre i naturalne warunki oświetleniowe

• Rodzaj bodźca – obiekty, reprezentacje obiektów• Cel: identyfikowanie i odtwarzanie figur abstrakcyjnych i

znaków, rozróżnianie, identyfikowanie i spostrzeganie układów na obrazkach, w figurach przestrzennych i znakach 27

Page 28: Formy rehabilitacji wzroku

Light Box, Program Frostig, zamiast ołówka – miękka kredka…

28

Page 29: Formy rehabilitacji wzroku

Często najważniejszy sprzęt terapeuty pracującego ze słabo widzącym dzieckiem

Page 30: Formy rehabilitacji wzroku

Jednak poziom oświetlenia dostosowany być musi do bodźca oraz potrzeb dziecka

Page 31: Formy rehabilitacji wzroku

Często ogromną poprawę w funkcjonowaniu wzrokowym dziecka obserwujemy już po

zastosowaniu wzmożonego kontrastu

Page 32: Formy rehabilitacji wzroku

Najczęściej konieczne okazuje się własnoręczne „ulepszanie” lub tworzenie

zabawek

Page 33: Formy rehabilitacji wzroku

Jednak okazjonalnie producenci przedmiotów użytkowych ułatwiają nam

zadanie

Page 34: Formy rehabilitacji wzroku

Podsumowując:

• Kolejność osiągania etapów rozwoju widzenia

• Wyposażenie i predyspozycje indywidualne podopiecznego

• Czynniki fizjologiczne

warunkują dobór metod i form pracy podczas rehabilitacji wzroku….

Page 35: Formy rehabilitacji wzroku

…oraz układają się w etapy stymulowania rozwoju widzenia:

• Poczucie widzenia – uwaga wzrokowa – spostrzeganie ruchu – fiksacja;

• Pojęcie i spostrzeganie obiektu;• Percepcja form trójwymiarowych;• Percepcja form dwuwymiarowych – reprezentacje

konkretnych przedmiotów;• Obrazki przedstawiające postaci i sceny;• Układanki trójwymiarowe i obrazkowe –

porządkowanie, dopełnianie wzrokowe, pamięć wzrokowa, scalanie wzrokowe;

• Znaki abstrakcyjne – litery, wyrazy, zdania, ich różnicowanie, kojarzenie, interpretowanie i czytanie 35

Page 36: Formy rehabilitacji wzroku

Dziękuję za uwagę

Bibliografia

Adamowicz-Hummel A.: Na czym polega ocena funkcjonalna? Maszynopis, Warszawa 1988

Barraga N., Morris J.: Program rozwijania umiejętności posługiwania się wzrokiem. Założenia do wszechstronnego programu. Materiały źródłowe na temat słabowidzących. WSPS-PZN, Warszawa 1989

Corn A.: Model funkcjonowania wzrokowego słabowidzących. „Materiały tyflologiczne 1991, nr 7. PZN, Warszawa

36