FOSFOR I NJEGOVI SPOJEVI

FOSFOR (P4)

• nema ga u elementarnom stanju u prirodi

• poznato je oko 170 minerala, od kojih su najvažniji fosforit i apatit

• potreban za razvoj živih organizama-u obliku organskih spojeva i kalcijevog fosfata

• pri sobnoj temperaturi kruta tvar• javlja se u 3 alotropske modifikacije

(bijeli, crveni, crni fosfor)

BIJELI FOSFOR• četveroatomna molekula, pravilnog oblika

tetraedra• nije topljiv u vodi, ali dobro se otapa u ugljikovom

disulfidu• vrlo je raktivan, pa se spontano zapali već na zraku

pri sobnoj temperaturi(zbog toga se čuva u destiliranoj vodi)

• koristi se u vojne svrhe, za punjenje granata i avionskih požarnih bombi

• fosforescencija• jako je otrovan, na koži izaziva opekotine koje se

teško liječe

CRVENI FOSFOR• polimerna lančana molekula sastavljena od

molekula P4• prah svijetlocrvene do tamnoljubičaste boje• manje reaktivan od bijelog fosfora te za

razliku od njega nije otrovan, ne fosforescira i ne otapa se u ugljikovom disulfidu

• dobiva se zagrijavanjem bijelog fosfora bez pristupa zraka pri temperaturi iznad 260 C

• najviše se rabi u proizvodnji žigica

CRNI FOSFOR

• nije otrovan• nastaje zagrijavanje

bijelog fosfora, bez pristupa zraku, ali pri visokom tlaku

• predstavlja složeniju molekulu od crvenog fosfora i postojan je samo pri visokom tlaku

SPOJEVI FOSFORA

FOSFOROV (V) OKSID

• pahuljasta bijela tvar• vrlo higroskopna• dobro apsorbira vlagu iz zraka pri

čemu stvara gustu maglu• rabi se kao jako dehidratacijsko

sredstvo te se upotrebljava u eksikatorima i cijevima za uklanjanje najmanjih tragova vodene pare, sušenje plinova i kao sredstvo za polimerizaciju i kondenzaciju u organskim sintezama

FOSFORNA KISELINA

• nastaje reakcijom fosforovog (V) oksida i vode• P4010 + 6H2O ---> 4H3PO4

• kristalna tvar bez boje, okusa i mirisa• srednje jaka kiselina, i disocira u tri stupnje te

daje tri vrste soli• nije otrovna, ni štetna pa se koristi u

prehrambenoj industriji za zakiseljavanje bezalkoholnih pića

• rabi se i za izradu mase za zubne plombe, ali i kao zaštitna prevlaka protiv korozije

• najvažnija primjena je u proizvodnji mineralnih gnojiva(superfosfat i tripleks)

FOSFORASTA KISELINA (H3PO3)

• bezvodan i bezbojan te vrlo higroskopan kristal topljiv u vodi

• jako izražena redukcijska sredstva• iz otopina soli plemenitih metala izlučuje

metale• kao 70%-tna vodena otopina upotrebljava se

za spore redukcije, a natrijeve soli(NaPH2O3) i (Na2PHO3) upotrebljavaju se kao antiseptici

• olovov fosfit koristi se kao stabilizator PVC-masa na svjetlost i toplinu

FOSFIN (PH3)• bezbojan, vrlo otrovan plin, neugodna

mirisa • slabo je topljiv u vodi, a u smjesi sa

zrakom je eksplozivan• ima izražen redukcijski karakter• stvara soli fosfide• upotrebljava se kao pesticid za fumigaciju

žitarica te kao sirovina za druge pesticide i različite organske spojeve

Hvala na pažnji!