Fosfori

Përhapja në natyrë:Fosfori është element I cili ne natyrë nuk gjendet I lirë,Por vetëm në formë të konponimeve (fosfateve).fosfori është përbërësi bimëve.Për zhvillimin e bimëve,tokes ishtohet fosfori ne form te plehrave mineral te fosforit.fosfori,po ashtu,eshte perberes I eshtrave(kockave),trurit,muskujve,nervave dhe I qelizave bimore dhe shtazore.Fosfori eshte element biogjen.fosforin e ka zbuluar ne vitin 1669 Shkenctari gjerman hennig brand,ne baze te figures mitologjike greke“fosforos”qe do te thot bartes I drites.fosfori eshte substance e ngurt I ciliGjendet ne tri modifikime alotropike:fosfori I bardhe;I kuq dhe I zi.Fosfori I bardh P4 eshte ne gjendje te ngurty ne form molekulash Tetraedrike P4.fosfori I bardh eshte shum reaktiv dhe ndezet leht,Prandaj ruhet ne uj.ne erresir shendrit.keshtu akrepat e ores te cilatJan lyer me fosfor shendritin ne erresir.kjo dukuri quhet fosforoshenc.Fosfori I bardh eshte helm I fort. Ai nuk guxon te preket me dor sepseNese bie ne kontakt me lekuren.shkakton plag qe veshtire sherohet,Prandaj ai duhet te merret vetem me pincet.Fosfori I kuq:Perbet prej shum molekulave P4,te lidhura ne varg prandaj paraqitet meFormulen(P4)n.eshte pluhur me ngjyr te kuqe, I cili perfitohet me nxehjen E fosforit te bardh ne teperatur permbi 260,0c.ai esht me pak teaktiv se fosfori I bardh.nuk edhte I helmueshem perdoret per prodhimin e siperfaqeve ferkueseTe kutise se shkrepzave ne perzierje me pluhur qelqi dhe substance te tjera.Fosfori I zi:perfitohet me nxehjen e fosforit te bardh ne temperatur 200,0cEshte perques I mir I rrymes elektrike dhe eshte me I rende se modifikimetTe tjera alotropike te fosforit.fosfori I zi eshte polimer me I nderlikuar se Fosfori I kuq. Ai nuk eshte I helmueshem.Perfitimi:fosfori perfitohet nga mineralet natyrore te tij me kalcinimin e tyre Me koks.me kete reaksion perfitohetmolekula kateratomeshe e fosforitTe bardh P4Perdorimi I fosforit: Fosfori me se shumri perdoret per perfitimin e aciditFosforik dhe prodhimi I plehrave minerale te fosforit.perpos kesaj fosforiPerdoret edhe ne metralurgji etj.Jan te njohura dy okside te fosforit:oksidi I fosforit (III)p2o3 ose treoksidi iFosforit dhe oksidi I fosforit (V) p2o5 ose pentaoksidi I fosforit.oksidi fosforit(III) perfitohet duke djegur fosforin ne sasi te kufizuar ajri.eshte substanc E helmueshme.me ujin formon acidin fosforor h3po4.oksidi I fosforit (V) osePentaoksidi I fosforit p2o5.eshte substance e ngurt klistalore,I cili formohetMe djegie te fosforit 4P + 502 =2p2O5 ose P4 + 5O2=2P2O5Oksidi I fosforit (V) eshte anhider I acidit fosforik dhe ne reksion me ujin Formon acidin fosforik:P2o5+3H20=2H3PO4Acidi fosforik H3po4 eshte leng I dendur.perdoret ne farmaci dhe ne stomat-Ologji pastaj ne industri te ushqimit.me se shumti perdoret ne prodhimtarit Te plehrave minerale te fosforit

Karboni

Perhapja ne natyr:karboni dhe konponimet e tij jan shum te perhapura ne natyr.karboni ne natyr paraqitet ne disa modifikime alotropike :si diamante,graffiti dhe karboni amorf(bloza,Qymyri I drurit,qymyri I eshtrave,koksi etj).me vone eshte zbuluar edhe modifikimi I tret I karbonit I cili eshte I njohur me emrin fuleren.modifikimet alotropike te karbonit dallohen mes tyre nga vetit e tyre.vetit e tyre kushtezohen nga struktura e brendshme e tyre.duke bazuar ne Kete,edhe vetit dhe perdorimi I grafitit dhe te diamantit jan te ndryshme.Diamanti:eshte Kristal I tejdukshem nuk ka ngjyr,per shkak se ben thyerjen e drites kristalet e diamantit perdoren si stoli.prania e sasive te vogla te elementeve te tjera ne krisalet e diamantitJapin ngjyr karakteristike(verdh,kuqe,murrme.kalter,vjollc etj)Diamanti ka fortesi te madhe dhe nuk e perqon elektricitetin.perdopret per shpuarjen e meterialeve me te forta,per prerjen e qelqit etj.Grafiti:eshte me ngjyr te zez,eshte I but dhe eshte perques I mir I elekricitetit dhe I nxetesis.ai perdoret per lapsa grafit te zakonshem.per lyerjen e pjeseve matalike nga hekuriPer ti mbojtur nga korozioni dhe ndrtimi e eneve dhe te vorbave per shkrirjen e metaleve.Meqese ka perqueshmeri te mir elektrike,perdoret m,eteriale per elektroda,te cilat procese te ndryshme elekrokimike.karboni amorf:paraqitetne llojet te ndryshme te qymyreve si jan:bloza,Koksi,karboni(thengjilli)aktiv,qymyri I druneve dhe I shtazeve.koksiperfitohet nga burime te ndryshme siq jan:nafta,ose thengjilli dhe perdoret kryesisht ne metalurgjimjet per reduktimin e xeheve te metaleve dhe si karburant.bloza perfitohet me djegien e thengjillit me sasi te kufizuarTe ajrit.ajo perdoret per perfitimin e ngjres se zez per vizatime dhe si mbushes per kauquk.