.-'^<' -

itoSTIANVS G0TTLIE5 HAVBOLDEQVES ORblNIS SAXONICI VIRTVTIS CIVICAB T;

_

,_«IVRIS fATKII PROF. PVBL. ORD. SVPREMAE CVRIAE PROVINC -«SAXON". COjNrSIL,IARIVS, ORDINIS I VfilS C ONS VLT O RVM ADSESSOR ^ *

CpLLEGII MINORIS PRINCIPVM SODALIS

$ O L t^ Pl N I At INAYGVKALrA^*^' PRAECLARISSIMI CANDIDATI

GVSTAVI FRIDERICI HAENELII

j.l3

'' :—:'"^'i'-ij|^-*-

ANNABERGENSIS..

FHILOS. D. AA. LL. M. IVR. VTR. BACCAL. ADVOCATI ET NOT. PVBL

IN REGNO SAXON. I>I>LVTRICVLATI

t DIE X. M. IVNII A. C. cIdIdcccxvii

rTBLICE CBLEBRANDA-^:C^-^-^.:^j^'t'^r

I N D I C I T

!»" ^f-

I n e s t

LFRAOMENTVM GRJECFM::~de. Qhiig9.t}onum caussis et solutionihns, in primia- * de stipulatione Aquilliana,

•ab Angslo Maio nuper in lucem protractum, nunc iterun '

editum et breui adnotatione illuttratum. /^ ' ^

'

<^.r':

'-if^y^?-^.^\

:'. '^.•T- , : "

,'»• •:

'.' '^ .»; .

}

Iii dies perglt Angeliis Maius, Vir Celeberrimus , bibliothecae no-

bilissiniae, cui praeest, loculos excutiendo et, quae non minori for-

tuna, quam soUertia et sagacitate vsus inuenit, a diuturno interitu

in vitara reuocando de antiquis litteris praeclare mereri. Qui

enixi studii fructus tantum abest, vt intra fines earum litterarum,

quibus proprium nomen est ab Jiumanitate, contineantur, vt nulla

fere ars sit vel disciplina, praesidiorum anliqiiitalis haud plaiie

expers, cui non ab inuentorum Mediolanensium claritate lucis ali-

quid adfulserit. Quae quum ita siut, nemini mii-um videbitur,

etiam in iuris doctrinam, si qua alia, humanitatis studiis arctissiino

vinculo nexam, plurimum vtilitatis ex illa temporum nostrorum

opportunitate redundasse; de qua rc iam ex vno pulcherrimorum

monumentorum Tullianae eloquentiae, Maii beneficio ab obliuionis

iniuria ^andicatorum, exemplo salis constare existimamus. Nuper-

i-lme autem factum est, vt eiusdem Viri ad augendas litteratae

antiquitatis copias nati industi-ia incideret in fi-ustum iurispruden-

tiae Graecae, ipsi scholion Basilicorum visum, quod ad calcem

Opusculorum Philonis ac PorphjT-ii, itidem superiori anno ab eo

luci redditorum *), gi-aece exhibuit notulisque aliquot locupletauit ^),

a) Philonis ludaei de virtiilc fius-

quepartibus. Inuenit ct interpretalus est

Angelus Maivs, A. C. D. (Ambrosiani

Cullegii Doctor) Praeponitur Disserta-

tio cum descriptione librorum aliquot

incognitorum Philonis cumque parti-

bus nonnullis Chronici inediii Evse-

Bii Pamphili el aliorum operum No-

titia e Codicibus Armeniacis petita.

Mcdiolani regiis typis 1816. 8. pagg.

LXXX. et 28. PoRPHYRii Philosophi ad

Marcellam. Inuenit, interprelatione no-tisque declarauit ^ngelus Maivs. Ad-cedit eiusdem PoapHYRii poeticum Fra-gmentum. Mediolani rcgiis typis 1816.

8. pagg. VIII. et G8.

b) Pag. 65— G7. Opusculi Porphj-

— IV —praemisso tpfdem, quod sequitur, elogio. „ParERGOV. Haud ab-

surde facere mihi videor, si hoc libello, in quo multa de Arrae-

niis dixi, graecum quoque scliolion exliibeam, quod Codex quidam

Ambrosianus addit tilulo sexto, qui est de j^rmeniia in libro XLV.Basilicorum; omittitur auteni eo loco in Parisiaca Basilicorum edi-

tione. Quippe post dictum tiliilum subiunguntur in editione Scliolia

duo Tlieodori Hermojjolitae (qui Basilic. T. III. p. 5y. antonomasia

quadam dicitur o Statdiemv iitiyijr^St constitutionum interpres'),

quibus scholiis Codex Ambrosianus interpouit spatiosum aliud de

ohligationibas et de Aquilliana stipulatione , quod est eiusmodi.

"

Descxipseral nimirum Vir eliam orientalium litterarum intelligen-

tissimus in froute Pliiloniani Opuscidi varios Codices Armeniaca

lingua coiiscriptos, quorum alios seruat et ipsa Bibliotheca Ambro-

siana, aliorum copiam clarissimus Anneniorum doctor, loannes

^ohrabus, editori fecerat, in his quam maxime insigne Chronici

Eusebiani iutegi-i excmplum, cuius specimina in latimun sermonera

coimersa Vir erudilissimus ibidem exhibuit, vniuersi autcra prope-

diem vulgandi laclam commouit exspectationem '). Ouae honori-

fica meritorum Armeniacae natiouis in litteras mentio ansam prae-

buit nostro, vt ipse professus cst, communicandi cum viris doctis

eius, quod titulo BasiUcorum de Armeniis, e Nouellis lustiniaui,

qnippe XXI. c. i. XXXVI. et CXVII. c. i. mixto*), adscriptum

rcpcrerat Codici Ambrosiano, corollarii; vnde rursus factum est,

vt, licel ipsi nagiQyip niliil inessct, ad quod quis illarum lcgum,

ncdum nationis Armeniacac, reminisci posset, tamen in Indice ope-

rum, quae Maii beneficio luccin Mediolani adspexerunt, Mediolani

venaliura, auctorilale procul diibio lidiloris Celobenumi publice

r) Diss. praeniae P. II. p. XXVI. d) T. VI. p. iSy— i3i). ed. Fabrot.

— r —proposilo,' idem pro graeco scholio ad Basilicoram titulum de Ar-

meniis venditaretur. Quo munere vt quam primum fruantur, qui-

bus forte nondum visa est libri editio, iuuat per praesentem scrl-

bendi necessilatem ab officii ratione mihl impositam non solum

ipsum fragmeiitum diligeiiter recognltum et mendis nonnidlis, quae

in Mediolanense nQcoTOTvnov ii-repserant, purgatum, addila, quae

ab hoc abest, latiaa versione, nouaque adnotatione, repetere, ve-

rum etiam de consilio totius opellae, et, quam nosli-is litteris adfe-

rat, vtililatc adcuratins disputare. En igitur fragmentum ipsum!

1. ') J. laaaQES eloYv jvo;{al «rro

ovyaXlayfiUTwv iyeiQOftivat, re,

verhis, litteris, consensu. ^) Kal

r] iitiv re avvioTarai dno ^dxrov

ijtoi dQi&fiijatus , xai t^s dno

') yeiQMV tis *) yjiQas ') dno&e-

aems- *) 'ft «^^ verbis avvlaraTat f

|

ineQmr^atias *«« ') dnoxQiaems,

r^viyt» *) ^ yevia&at ij dod-ffVai rt

ineQ0)Twfiev. *) '// litteris avvi-

crarat Q^^fiaat xal yQUftftaat

*°) rvmxios- ") Jl. de consensu.

1. 'f^iiatiior sitnt ohligationes c

contractihus oriundae : re, ver-bis, litteris, consensu. Etre quidem (pbligatio) contra-

Jtilur ex facto vcl numeratione,

atque e manu in manutn tradi-

tione. f-^erhis autem contralii-

tur ex interrogatione et respon-

sione , quando autjieri quid autdari stipulamur. Litteris con-

irahiturper verha soUemniter di-

cta et scripta. Consensu auteni

i) Cf. TiiEOPn. ad §. 2. Inst. de Oblig. 3, i3. „ TiaaaefS St tx Ti'y avva!.-

Zayfidrwv TiXTovTai- ivoxa). ^ re, verbis , litieris et conseiisu. *' Pro r/xrorra*Fabrotiana vtraqne legit iytl^vTai, sicnt ante Fabrotum: »/' (jt , ^fp.iis, U-Tt^ts xal xovatvaov, 2) Cf. Theqph. ad pr. la&i. Quib. mod. re contrah.obllg. 3, i4. 3) xitfoe Theoph. 4) x^^e"^ Theoph. bi\ fttTniHafvis Treoph.6) Cf. TiiEOPHiLis ad pr. Inst. de Verb. oblig. 3, :5. 7) Addit Thf.opb.orutffijvov. 8) ^ yivia&ai r* 1} So&^vai Theoph. 9) Cf. THEoprr. ad tit. Inst.

de Litter. oblig. 5, a. 10) TvTrtxoti Thf.opb. et Ita etiam infra j. 4. yQa/i-

fiaat Tvntxo7f. Sed velustiores edd. habent: ^ifftart xal yfHifi/iav^ zv:tt3a»^

11) Cf. TaioFB. ad tit. Inst. de Obligat. ex coiueasu. 3, 23.

— vr —cvvtoTKtui ano avvutvsosmg, i}Tie

Kul ficTttlv dnovtmv /opfvpws

nQo^aivii. '*) Avtai ai TeaaaQtg

ivoyal naaag Totg ano avvaXXa-

Y/.idtwv TtxTO/ievag ivo)(^dg, «al

idg iyetgofiivag «aT aVTw»' dyia-

ydg iv avTaig neQteyovai, xal

vn aVTUv diogiCoVTat.

2. "),£/oi Si eTeQtti TeaaaQBe

ivoyat, ov xvQiwg dno owuAAa-

YfidTwv, dXk' uaavei ano avvaX-

JiayfidTioV oiov '*) TjveyoiioQovfii

yeatoQovfjii, TOvreaTiv »/ tov dX-

XoTQiov nQuyfiaTog Sioixijaig

""l yimQ\g fiavSuTov' '*) ttai itj

ToVTeXae f]Toi xkt' innQoiKoV") x«i To commvni diuidiindo,

voVTtaTiv iq dtatQOvaa t« iniicot-

va nQdyfiuTa , xoivwviag ixTog,

OTdv Tvyiov dioQrid-^ Tiatv fj Xtj-

yaT£V&y ' '*) xal t6 nsQi StaiQe-

aeioe ipuftiXiae,' r,TOi ") iyxXt}-

Qovofitov, aaavei dno ow«AA«-

yfidTtov ioTiv *°) xai otk»' Tig

contrahitur ex conuentione, qua-lis etiam inter ahsentes rata est.

Hae quatuor omnes ob/igationes,

quae ex contractilyus descendunt,

exque iis oriundas actiones in se

continent, et per eas distinguun-

tur.

2. Sunt autem aliae quatuor

ohligationes ,' quae non proprie e

contraclibus, sed quasi e contra-

ctibus veniunt. Cuiusmodi su/it

negotioruin gestorum, id

est, alieni negotii administratio

citra mandatum; et(actio) tu-

telae siue adueraus tutores; et

communi diuidundo, hoc

est, (iudicium) separans res

extra societatem communes , vel-

vti quibusdam {simul) donataa

vel legatas. Etiam{iudiciujn)familiae erciscundae, sci-

licet inter coheredes, quasi ex

contractu est. Et si quis me he-

12) Absunt ha«c a Theophilo, sed respondent iis, quae ad finem §. 2. Fra-gmenti nostri legnntur. i3} Cf. 1'iiEorH. ad pr. Inst. de Oblig. quae quasiex cnntractu nascuntnr, 5, 27. i4) Cf. THEOPn. ad §. 1. eod. ib) SiyaTheoph. 16) Cf. THEorH. ad §. a. eod. 17) Cf. TnEorH. ad §. 3. eod.18) Cf. Theoph. ad J. 4. eod. 19) Mallera oiyx^i/pofo/^ui'

,quod exstat

apiid THEoru. tiini h. I. tuin ad §. 20. Inst. de Action. 20) Cf. Theoph.ad j. 3. Inst. de Obh'g. qiiae quasi ex contr. „£t Si xai tu TtlivTuv (v-OTt]arjTai fis x?.tj(iOvvuov 1 3.tjyaTivo>j Si •Jiat/ tfiov ngayna d?JMT^iov' xotr^;^o,uc*

iyuj Tu XriyaTo^ii^ tvtxa Toi iMTaUKf&ivTos Tfi ex testameuto.

"

VII

Tt^fjQovofiov MaraXmmv /m ktj-'

yaievati naq ifiov nQay/na dX-

XoTQiov, ttariyofiat rw Xvjyara-

Qi'(p T37 ex testamento, tovtiortv

ano Sia&^KijS- ") K«i airat di

ai Tfaaages iroyai (oVarel dno

ovvaXXayfidToiv eywaiv iv amais

vtXTOftivas ivoyds *ai iyetQOfti-

yas «OT* avTuv dyayds-

5. **) JtaXvovTai tH airat *')w;

xaTttjSoXy %ov ino(petXof*ivov , ^ivfQOV dvT avTov, **) §ovXofiivov

Tov daviiaTov.

4. *') Ka\ i^ dxxenTtXaTiwv

^TOt d&wwais dtaXvet ti^v ivoyijv.

AvTi] Si **) fiovij Tijv dno t^s fieQ-

fite {tijv iv Xoyots) ivox^fjv dta-

Xvei. Ov fi^v Tijv dno t^s Qi,

ij XiTeQis (t^v iv ygdfiiftatti tv-

nixole,) V xovaivao (t);V 0*710

avpaiviaeois )• 'AxoXovd-ov ydq

ivoftla&i] elvat Trjv Qi^fiaaiv

*') ivioTafxivr/V ivoy^v iziQots

Q^fiaat dvvaad^at **) xaTaAi/eo^at.

redem 'relinquens a me legauerit

rem alienam , teneor ego legata»

rio {actione) ex testamento,id est, ex vltima voluntate. \Et

hae qitatiior ohligationes quasi

ex contractibus continent in se

natas ex iisdem obligationib us

actiones.

5. DissoJuuntur autem hae

(ob lig ati o ne s) solutione

eius, quoddebetur, aut alius rei

.loco dehitae, consentiente {ta~

men) creditore.

4. Etiam acceptilatio

(d&iiiaats) dissoluit ohligationem.

Haec vero sola verhorum ohliga-

tionem dissoluit, non item re,

aut litteris, aut consensu contra-

ctam. Consentaneum enim vi-

sum est, verhis initam obligatio-

nem aliis verhis posse dissoiui.

21) Etiam haec absnnt a Theoph. vt finis 5- '• 22) Cf. Theoph. _acl pr.

Inst^ Qulb. niod. toll. oblig. 5, 29. 23) t?; aoXoirlmrt , TOirtart TJi uaTa-

fiof.fi Theoph. 24) Apud Theoph. 1. 1. avrairiait tov xpti'iVo>pof. 26) Harc§. fere integra descripta est e Theoph. ad §. i. eod. vsque ad verba: dxo-

Xov&a>t 7] axiunTtkaTiuiv inayirat. 26) Leg. /tovtir, vt ap. Thloph. et infra

§. 5. 27) airwTafiirtjV Theoph. 28) avyxaTaiviadat Theoph. quod Cuil,

Ott. Reitzio prae vulgato mraKiia&at placuit.

— VIII —J57 ik itiQu&tv i'ari fiol Ttg evo-

yog, olov «710 Tijs pi> UisQig,

consensu, fi dno vijg negotiorum

gestorum, ij ex testamento {iJTOt

dno Siu&^xi]g) , ^ovXti&u Si aoi

TOVTO avyywQ^aae *'), dvvu/Mni

as inegmTuv ovrug' oftoXoyeig

diSovui fioi, onnQ inocpeiXsig i»

T^gtfe T»;g dyvyy^g; xaJ aov si-

novTog' oftoXoyw' ij /iiv nQO~

TiQU dvfi^fjTui dyotyij, TittTSTUt i^k

iq (itQ^ig, xai '°) dxoXov&(og ^ ac~

ceptitatio iJTOi d&viotaig indysrai.

5. ") Kai iv ixsivo) fiiv ioTiv

)j dtatpoQtt aoXovrimvog %ul '*) «x-

ttsnTiXuTitavog, iJTOt StaXvastog xai

d&iodaswe' oTi i^ fiiv iidXvaig

ndaav StaXvsi ivoyr^v, rj di

d&mtoatg fiovtjv ti^v ^iQ^ig, ijyovv

%i]v iv Xoyip ivoyj^v. 'Ev ixsivu

dk avToig iaTixoivmviw ") diansQ

fuQ ftsQog yQtovg xaTu/SXij&kv

iv fiiQst dtuXiist Trjv '*) Siayiayriv,

oiJTmg xul sig ftiQog dvvuTui yi-

vsa&tti d&iamatg ^toi acceptiiatio.

Si quis vero mihi aliunde ohliga-^

tus sit, veluti re, litteris, consen-

su, aut ex negotiorum gestione,

aut ex testamento, atque ego tibi

hoc (debitum) remittere velim

,

possum, te interrogare hunc in

modum : „ Spondesne mihi dare,

qiiidquid ex hac vel illa actione

debes?'^ ette dicente: „Spondeo,"

prior quidem actio perimitur, na-

scitur autem verborum obligatio,

et (huic) consequenter accepti-

latio {d&wiaatg) inducitur.

5. Atque in eo quidem solutio

differt ab acceptilatione, jquod so-

lutio omnem dissoluit obligatio-

nem, acceptilatio vero solam ver-

his contractam. In eo autem con-

veniunt, quod, sicut solutio, parte

dehiti solula, pro parte tollit

actionem, ita etiam pro parte

fieri potett acceptilatio.

ag) THEorH. addit: ro y_Qtot, «jnod omnjrio supplendum. 5o) Ap. Theopit.

Iiaec inleriecta sunt: h>iit6v oiaraoT/c r^; verbis. 3i) Etiam huius $. fons

est Theofh. ad $. i. rud. sub fin. 32) Maivs perperam exhibuit daifTi-

Xariovot, guae forma parum abest ab axtQTti.aTwiyot , vocabulo in Glossis

nomicis obuio. 53) Ap. THEorn. raelius baec ita sunt nexa: u» wotiiq

uigos ». T. l. 34) ayuiyijv Tbsopu. sed legendum vtique ivox^v , auctureRlITZlO.

IX

6. ") 'EnuSri Sh ") Tov izi-

Qwd^iv Inotfeli.ovTa IneQcoTtj&fV-

%a Mttl yevofievov evoyov tois

verbls, Svvaad^ai tots Sid Tt,s

dMxenTiXaTiwvos '>Jtoi a&iauaeias

iXev&eQova&ai' avayxaiov etntiv

xul ") neQc T^g 'AKOviXiavijs

ineQmTi^oeois } i/TiS intQtoTijais

nXiov naaav^ ivoyjjv SvvaTai eis

ittVTijv xttTayetv, xal Sid tijs

«xKenTiXaTmvos '^TOt ad-utoaeias

dvuiQeiv, 'H yaQ 'AnoviXiavr,

ineQWTtjais ndaav ivo^aTevaev

ivoyViV, '^) iJTOi dvsxalvi^s /is-

xttTe&siaav sis ixiQav ivoyrjv.

'Tno di rdXXov 'A»oviXiov tov vd-

fHXov oVTio avyxeiTttt' „Ehi fioi,

iS oias SijnoTe aiTtas ") Sovvtti

noiijaai iyQijv i? *°) «a&aQov ^vno ^fjiiQav , %ai uv nQttyfiaTiav

y^dQiv ifioi x«t« aov uyioyt) ij tv

ghft i] *') neQaovdha {*') tovts-

6. Quoniam i-ero (d/ximus)emn, qiii aliunde dehet . inteno-

gatum acverbis obligatum, posse

deinde per acceptilationem libe-

rari: necesse est dicere eliam de

Aqui Iliana stipulatione,

quae omnem omnino ohligaiio-

nem potest in stipulationem dv-

diicere et per acceptilationem

(d&iomaiv) tollere. Nani Aquil-liana stipulatio omnem innoua-

hat obligationem , seu niutahat

conuersam in aliam ohligatio-

nein. A Gallo autem Aquillio

lurisconsulto sic est composita:

,,Si quid mUii ex quacumqiic

caussa dare facere te oportuil

siue pure siue in diem , qua-

rumque reriim nomine niihi

tecum actio siue in rem, siiie

in personam est eritue; quod-que tu meum habes, ienes, pos-

35) Fundus rursns TnEOPHiLvs ad J. 2. eod. 56) Srnsus posril, vl suppl<>alur,

?raeeunle Theopuilo, tl^ijxauiv ve! simile quid. 07) Urclius sic, quain apud'heophilvm: Ttp! ri/s dxxf^TiXaihiros xitl rzji ox. tn. , quum hic locus de sola

.slipulalione Aquill. agat, camque acceptilatio nou praecedat, .sed subsequatur.38) Abest haec explicatio, vt solet, a Theophilo. MiiaiHaiojs vocabulumeodem sensn vsurpatur in Basilicis Lib. XXVf. tit. 4. c. 1. T. IV. p. laci.

el ab HvRWEXorvLo Lib. IH. tit. 5. J. 83. 39) Theoph. Sorrai jj ti itoiij-

aai as x9V V '')f("7»'i sensu ab ipsa formula, qualem e /.. iS. y. i. /J. de Ac-ceplil. et §. 2. Iml. Quib. mod. oblig. toll. di.scimus, aliqiiantum quidem di-vcrso, nec tamen reiiciendo. 4o) aovQojs ij in diem Theoph. 4i) ,J,

quod Maivs iuter ij et miiaoraha inseruil, maniresle abundat. 42) Jie-nue hauc explicationem habet THEora.

B

•— X —ativ »7 tiQayfittiav unttittjats 17

aiQoaiiimtxij) iattv ^ iarai, *a\

oneg av av iftov ixV^' *') *P""

xeffi, vifijj '^ ivefi^&i^Si ^ **)S6-

Xov inoitiaae, oniag fitj veftt;&fis,

*') 000»' iarlv txaaiov TorTwv

twv nQayfittTiov, roaavta yQi^-

ftata Smattv int;Quti;ae fiiv *') 6

Avkos *') 'ytyeQoviios ' **) dftoXo-

y^oas ih NovftiQios 'Eyidios."

Eha ftettt to fevia&at ti^v tot-

ttvtr^v ineQvittjatv , x«i niivta

*°) fvex^iVtti els Tjjv ^iQ^ts,

'°) tote 6 NovfiiQtos 'EyiStos 8t«

tiiS^AxoviXiavijs *') inegaita Av-Xov 'AyeQovxtoV '*)„ot« eitt aoi

««T« TJ^v a^^fieqov r^ftiqttv '^)dt«

T»;g ^xoviltavijs ineQiatrjaeus

wfio).6yr,aa, toino oXov eyets Xa-

^iivy ttnottqivetttt '*)AvXos'Aye-

aidea aut pouedisti, aut dolo

{malo) feciati, quo minus pos-

sideres, quanti quaeque earumrerum eat , tantam pecuniam

dari stipulatus est Aulua Age-riua , spopondit Niimeriua Negi-

dius." Deinde, facta huiiismodi

atipulatione , et omnibus in ver-

borum obligationem conuersis,

tunc Numerius Negidius per

Aquillianam atipulationem (in-

terrogatus) interrogabat Au-lum Agerium: „quidquid tibi

hodierno die per Aquillianam

stipulationem {interrogatua)spopondi, id omne habeaneacce-

ptum?" Respondet Aulus Age-rius : „ haheo acceptum et acce-

ptum tuli." Et ecce! perpriorem

quidem formulam contracta est

43) In Theofh. rd. Reitz. y it(aTi"i, ^ v//ttj. Prins tamfn ^ ab aliis cdilis

abest. 44) Lrgendum , monente Reitzio , vel Sollif vel tmrd 3oXof, quam-quam et Theopbilvs sic habet. 46) ooov Sv laxtv 'iv inaaTov Thbopb.46) Articulus abest a Theoph. Aj) Thf.ofr. hic et infra semper legit

'^yiQMt, sicut pro 'EyiSiot NiyiSwf. 48) Theoph. rectius vifiolioyi/at. 49)tycvtx^tjvat Theopu. ReiTZ. sed Pabrot. edd. habent, \t nostrum fragmen-tum , ivix&^vtti. Ceterum verba haec : tial navra ivex^f/yat elt rtjv SfQ^ii,

ab^unt a Si holio c. ad Basil. Lib. XI. tit. 2. c. 4. T. I. p. 8o4. quoa alio-

qnin inde a clausula: elra fuTa to' yev/a&ai x. t. H. Thkofhili vesti{;ia pressesequitur; vnde etiam illius varias lectiones ^Rsitzii T. II. p. 941. exemplu)\isum est huc transsrribere. 5o) Scholi.vstes Bos. sollicite suppressis

personarum nominibus ita : tot« o e:ttpuii7,Ae)t .... eneffOiTa toV ejieovjTt}-

oavta. 61) Theofh. et Schol. Bas. inserunt: e» tou evavriov. Quod se-

qiiitur: eTiefvjT^, habet quidem Fabrotvs, sed Reitzivs: eTZTjgvjTJjaev. 62)

oi'ri'JC ' eiTi Schol. Bas. 53) Thbofh. addit nomen : o Novfte(Jioi NeyiSiof,

pro quo ScHOL. rursus faabet eyuj, sicul pro ^io t^s tVfp. ap. ScuoL. simpli-citer exstat: Sm Tijt eiti^Tr^aiujt. 6i) o' iite(/vjzi',aat Xeyviv .SrnoL.

XI

gtd^iv dnrivtyndfifjv." liai idov

'*) Std filv imv nQfoTiov pif/»a'-

rtov ") tveoTiv «? §lQ^tg, ^ tfid

vijg 'A*ovi).iavf}g ndaav ahiav

nQovndaywaav '"') vo^uxevovca,

ijroi fisraTi&eiaa. /itd 91 xiov

SfVTiQwv iTtyd^ axxtnTtXaTtwv

•^TOi d&totoatg, tijv 'AxoviXiavi^v

intQmTtjaiv '*) Sta).vovaa. Avrtj

Toivvv ioTtv rj nuQd i« nXi^&ei

Xeyofievfj 'AnmiXtav^ ") tne-

qmriate.

verhorum obligatio , quae per

AquillianajJi [stipulationem)

quamlihet caussam praeceden-

tem innouauit , idest, conuertit.

Per posteriorem autem nata est

acceptilatio, yiquillianam stipn-

lationem dissoluens. Haec ipsa

igitur est,quae vulgo jiquillia ~

na vocatur stipulatio.

lam etsi, ex quo fonte maxima saltem tractatus huius pars

manauerit, neminem fugere potest, qui, quae supra indicauimus

Theophili loca, a nostro, quisquis fuerit, vel in compendium red-

acta, vel ad verbum adeo descripta, cuni ipso opusculo compara-

Verit, idemque, quanta Theophilus apud lurisconsultos Graecos et

55) 3«t zitir rtQOTtgu>r Sihoi.. 56 5 ot''{oTti Theoph. rt Schol. qnod verius.

67) ivoSaTivat sine cxplicalione Thboph. et .Schoi. qunre etiam pro 7} ibi

exstat 12'. 58) Sux!.iooi'aa .Scuol. pro quo, si Hbitziym audias, rppoiirndumSiaXvaaaa. Celerum Schol. po5l verbum SiaXvaovoa addit : we ^rjaiv tvorir.

y. TiT. *& q<»e clare produut, ipsum I^heophilvm ante oculos habuisse;

5q) SidlKiis Theofu.

B 2

— XII —iu ipsis Basilicis eorumque Scholiis floreat aucLorilate'), mcmineiit:

lamen ad ferendum reclum de vniuersa fragmenti propositi ratione

iudicium videtur esse necessarium , vt reliquae quoque Graecae iu-

risprudentiae copiae in cousilium acUiibcantur , et cum nostro com-

mittantur. Ac de Scliolio quidcm Baaiktxur, cuius clausida extremae

fragmenti particulae respondet, ita dicere occupauimus, vt pronum

sit, vtruraque hactenus ex eodem fonte, Theophilo nempe, fluxisse.

Quae vero in eo Scholio praecedunt ') , sicuti reliqua iuris graeci

loca ad acceptilationis et Aquillianae stipulationis notiones expli-

candas spectantia ') ,(nam ad alias doctrinae partes, quas noster

summo, vt aiuut, digito attigit, hanc ipsam ob causam graeci in-

terpretes niJiil praesidii adferunt) non verbis solum a fragraento

uostro plurimum dillernnt, sed interdum eliam senteutia, adeo,

c^ Vere Car. jinniB. Fabrotvs in

Edit. priori Theophili ad §. 2. de.

Oblig. „pleraque," ail, „apud Theo-

philum el libros Basilicorum totidem

verbis leguntiir. " Testimoiiium prae-

bent e contextu Basilicoriim L. XXVIII.

til. -i. c. 46. (T. IV. p. 255.) tit. 5. c. 1.

(ib. p. 281 — 28G.) Lib. XXXI. iit. 4.

c. vn. (ib. p. 747 — 74g.) Lib. XXXIII.

lit. I. c. i>i — 35. (ib. p. 7G1 — 7G3.)

Lib. XXXVI. tit. 1. c. 1. (ib. p. 819.)

c scholiis vero, quae exstant sub o. ad

Lib. XIV. tit. I. c. 22. (T. II. p. 182. sq.)

6ub o. ad Lib. XXI. tit. 1. c. i4. (ib.

p. 534.) cl sub r. ad Lib. XXVIIL tit. 4.

c. 47. (T. IV. p. 280.), \t taceam plu-

rima loca, e TnEOPHiLi Paraphrasi non

laudata tum iisdem Basilicis eorumue

schoUis, tum Synopsi, Glossis nomicis

rl Ilarmenopulo ilUta, quae, asterisco

praefixo, congessit Reitzivs in Fra-

gmentis Theophili T. II. Paraphraseos

p. 929 — 943.

f ) Laud. Schol. c. ad BasiL Lib. XI.

lit. 2. c. 4. T. I. p. 8o4. a vcrbis:

„ // '.^iioitXiavi} tTifpmTtiate navrl rpu-

na> vofiartvtt," vsque ad vcrba : „ i/to-

Xoyui »al xf^ooTu! aoi navra."

g) Vetus Glossarium iuri» excer-

ptum a Barn, Brissuhio dc verboruro,

quae ad ius ciuile pertinent, signifi-

cationc v. jicceptilatio p. 1 3. { cui

glossae Pet. Lucret. Strvchtmeyer in

Epist. criU in Glossas nomicas ad

Herm. Cannegietcrum p. 11 — 13. me-dicas manus adbibuit, sed, Andr. Guil.

CnAMERo, lurisconsultu eodcmque lit-

teratorc summo, Suppl. ad Brissonii

Op. laud. p. 35. iudice , satis licenter)

et v. jiquilliui Callus p. 93. (qui lo-

— XIII —vt conimode alterum ex altero suppleri possit atque illustrari. Qui-

bus omnibus -diligenter expensis et inuicem collatis , tandem no-

bis visum est fragmentum, quamquam Theophilinae operae velut

ouum ouo simillimum, tamen tum a fonte suo, tum a ceteris iuris-

prudentiae graecae monumentis, quae aetatem tulerunt, ita dis-

crepare , vt digiium omuino fuerit , quod publicae luci exponeretur.

Cui nostro iudicio vt fidem faciamus, lubet ante omnia pro-

vocare ad ea, quae in fragmento plane sunt singularia , nec facile

apud alios e gi'aecis interprelibus obuia: compendiosam in primis

breuilatem, qua vsus est auctor tum in consociandis sfne exemplo

rebus alias per maxime dissitas doctiinae partes tradi solitis ''),

tum in colligendis et vno tenore definiendis quatuor contractuum

generibus (§. i.), denique in ineundo numero obligalionum , quae

quasi ex contractu descendere inteUiguntur, procul dubio, vt etiam

hactcnus propriorum contractuum varietatem aequarent (§. 2.);

quod quidem eam vim habuit, vt indebiti mentio supprimeretur

simili labe, qualem libellus, Brachjiogi nomiuc uotus, iu obligatio-

cns verbotenns repetitus legitur inter

Glossas nomicas v. „'yixoviXc«vr^ ov* iintv

ayeaytj" k. t. L T. III. Thes. Otton.

p. 1710. sq. postea itidem a Strvcht-

MEYERo 1. 1. p. i5. emcndalus.) Glossae

nomicae vv. '^xxfintXaziOiv, (in Thes.

Ott. T. III. p. 1710.) 'jixoviiMVij (rifoj-

TTjQif, (ib.) Elxovtx^ X}jy;K, (ib. p. 1728.)

ct 'EjitQuiTTiacs lOTl avv&Jixji x. r. X. (ib.

p. 1734.) et Scholion ad Synops. Basi-

lic. L. XXVI. tit. 6. post c. 22. p. 265.

Cf. Basilicorum contextus Lib. XXVI.

tit. 6. (T. IV. p. 175— 181.) scholii»

ipse destitutus.

h) Theophilvs, qui vnns e graecis

doctoribus caiissas obligandi paullo ad-

curalius exposuit (nam liasilica Lib. LII.

tit. 1. in Thcs. Meerm. T. V. p. 96—io3. nihil aliud continent, qnam ca-

pita tituli D. de O. et A. scholiis ca-

rentla , et in reliquis fontibus Postiu-

stinianeis altum est de hoc argumento

silentium, si ab exili Michaelis Atta-

liotae decreto discesseris, quod sistit

lus Graeco - Uomanum T. II. p, 8.),

omnino sequutus est lustinianeam ra-

tionem inde a Lib. III. tit. i5.

XIV

nam quasi ex contractu exemplis recensendis ') aditionem hercdi-

tatis, actionis ex testamento caussam, praetermittendo contraxit.

Neque etiam adgnouit, quam Theophilus '') et interpretes Beisilico-

rum cum Glossis nomicLs ') vno ore adgnouerunt, vel potius a lu-

stiniano mutuati sunt acceptilationia per eixovtxijv KttTa^oXijv , seu

irnaginariam, vt Institutiones"") loquuntur, solutionem definitioncm,.

qua*tamen iii re magis laudandus noster videtur esse, quam vitu-

perandus, quandoquidem hauc explicationem non in omnem acce-

ptilationem, sed solummodo in eam, quae stipulationem Aquillianam

vel certe aliam nouationem subsequitur, cadere existimamus, in

primis si vera sunt, quae lac. Cuiacius ") monuit, acceptilationis

verbo i;lerumque et eam, quae praeccsserit , stipulatiouem Aquil-

lianam significari "). Et hactenus de liis, quae nostro fragmento

quasi propria vindicaraus. Quae porro de eo aduotabimus, etsi

iion omuibus, quibus vtimur, iuri graecis monumentis conueniunt,

tamen auctori nostro «um ^tio alteroue communia sunt. Sic sae-

i) Lib. III. c. 17.

k) ad §. I. Qiiib. mad. toll. oblig.

1) \id. loca siipra not, f. et g. gx-

citata.

jn) d. §- 1.

d) Lib. V. Ohsi. el Emcndd. c. 56.

o) Qiio procul dubio spectat acce-

plilalionis definitio a Modestino L. II.

Rcgnlanim praposita, a qua titulus D.

de Accpptilat. (L. 1.) orditur: „Acce-

ptilatio est liberatio per mutuam inter-

rcgationem ,gua vlriusque contingit ab

eodtm nejru abaolutio." Cf. BnissoNii

Lib. VI. d« furimilis c. 194. sub fin,

p. 55i. cui iungenda 111. CiiA.MEUi ob-

«eruatio in derZeitschriilfiir geschicht-

liche Recbtswissenschafl heransg. ^on/. C, von Savigny, C. F. Eicbhorh uud/. F. L. GoEscHBH B. I. Nura. 13. p.

3i3— 3i5. Neque ab ea notione ab-faorruerunt Basilicoriim auctores, quumtitulum 6. Libri XXVI. (Tom. IV.

p. 175.) inscriberent ni^l ihvOiQiuiv

ijyoiv d&onjuae*us Sid atwilia^as tTttQia^

Ttiaeojt, cui rubricae Tipvcitvs in Pa-

ratitlis Basilicurum inedilis, <]uae ez-

stant in Bibliutheca Vaticana, teste los.

Simoiiio AssEyi\so Lib. II. Bibliothecae

iuris orientalis canonici et ciuilis c. 20.

p. 620. adiecit haec nal xi iari d&ujot-

ais.

— XV

pius nosler recedit a Theophili consuetudine , vei-ba latina, qnae

artis sunt , aut retinendi , aut dumtaxat graeca veste induendi f)

;

sed pleruraque commutare dictiones latinas solet cimi graecis, velut

ttcceptilationem a&ioaaiv , solutionem xava^oXijv aut dtaXvoiv, no~

vationem ^sTa&eaiv, pure xa&UQov reddendo, aut, quas adspemari

ausus non est, graeca saltem interpretatione illustrare, cuiusmodi

est explicatio adiecta §. 4. vocibus partim graeca quidem fonna,

sed sermone latino expi-essis, partim simpliciter ladnis: /ieQ^ie, i«-

reQts, xoyaivao, ex testamento, acceptilatio , aut §. 5. aoXovrtuvos,

aut §. 6. ivo^dtevaev , iv Qif*, nsQaovdXta. Qua in re ipsi plane con-

venit cum ceteris iuris graeci interpretibus Theophilo recentioribus ''),

giaeca latinis tantum non vbique substituentibus , aut graecam

saltem interpretationem diligenter addenfibusj more, vt videtur,

«eculi, quod, quo longius a lustinianeo aeuo abfuit, eo magis la-

lina fugit, graeca captauit. Sed ex aduerso in eo noster, Theo-

phili exemplo, tenacior fuit antiquilatis aliis aetatis suae hominibus,

quod formulas stipulationis Aquillianae et acceptilationis plane, vt

a Theophilo eas acceperat, expressit, ne mutatis quidem persona-

rum conti-ahentium nominibus sollemnibus '), quae tam in Scliolio

Basilicorum, quod supra cum nostro fragmento contulimus, quam

p) De qua adeundi SDnt Jo. Hem. dem morem, latina retinendi, seraas-

MvLivs in Historia Theophili c. 6. $. 3. se, multis eiemplis docuit Reitzivs

T. II. ed. Reitz. p. io68, »({. Reitzits Memorabilinm ex Scholiis Basilic. T.

ipse in Praef. ad Theoph. $. 44. T. I. II. p. laSy.

p. XXVI. et J. 48. p. XXVIII. et Phil. r) Qnae apnd nostrum consUnler

Bernh. Degen, Vir Amplissimus, in efiemnlur 'jfytfovxtos et 'EyiSiot, vnde

drn Bemerlungcn uber das Zeitalter forte quis conieduram capiat, prius

und die Institutionen - Paraphrase des nomen non tam ab actoris partibus,

Theophilns Sect. IV. p. 4i. sq. quam ab agri possessione repetendum

q) Aequales enim Thcophilo eum- esse.

XVI —iii Glossario Briesoiuano Glos.sisque nomicis consulto sunt oblit-

lerata.

Atque haec quidem eum potissiraum in finem praemisimus , vt,

quae sit fragmeiili indoles , faciiius perspiciatur. Patet autem ex

vniuersa orationis serie, auctorem, quisquis fuei-it, id maxime

egisse, vt locum de acceptilatione eique cognata stipulatioue Aquil-

liana commentariolo aliquo illustraret. Vnde, quum in iis, quas

sul) iuilium scriptionis adumbratas magis, quam iusto et conciniio

ordine expositas, legimus obligatiomim siue conti"aheudarum siue

dissoluendarum formas, cardo rci minime vcrsetur, vtique igno-

scendum est auclori, quod in adferendis duabus obligalionum caus-

sis substilerit, neque earuni, quiie vel ex nialeficio, vel quasi ex

jnaleficio repetendae sint, meulionem fecerit. Pridera enim rece-

ptum fuerat, vt doclrina de modia, quibus tolluutur obligationes,

contractibus et negotiis, quae quasi in contractuum numero ha-

bentnr, proxime subiiceretur , et media inter lias ac reliquas ob-

ligationum caiissas collocaretur; quem ordinem non demum in lu-

stiniani, sed iaiuiam in Caii InstituLionibus seruatum fuisse satis

constat *). Quae singularis argumenti tractatio vtrmn, ad quod

statuendum sumus procliuiores, aeorsim litteris mandata fuerit *),

an maioris operis partem constituerit, etsi decidere nolumus, ta-

men Clarissimo Alaio non magis conccdere possumus, locum eam

s) Vid. Gust. T/teod. T.iid. Mare- vinres loci pro more aeui a<l maiora

ZOI.L, Viri Consullissinii, Cumm. egre- molienda parum idonei in compen-

gia de ordine InstituLionum (Gotling. dium redacti sunt, cuiusmodi est opus-

i8i5. i.) p. -i2. sq, culum ineditum duorum foliorum sub

titulo: „tial iv anoipti ai liyvjyal xal

t) Non carrt ius Postiustinianenm ai (ioTai , " in Cod. MS. Procbiri Ba-graecum ex«mplis libronim niinimi, vt siliani

,quem seruat bibliulheca Am-

ita dicam, muduli, quibut adeo gra- plissimi Senatui Lipsiensis, obuium.

«

— XVII —mter Basilicomm scliolia occupasse. Nondura cnim nobis liaec

scholia diligenter rimatis exeraplum occurrit similis fomiac, quac

rebus disiunctissimis eiiarraudis fiues iuterpretationis cuique ca-

piti aptae egrediatur, quod profecto factum fuisset, si v. c. titulo

Basilicorum de acceptilatione generalis de caussis obligationum do-

ctrina, alibi opportnnius exsequenda, adrcssisset. Et quamquani

uostrum fragmentum, vt supra diximus, Basilicorum titulo de Ar-

meniis in Codice Ambrosiano, vnde Celeb. Maius id descripsit,

tamquam sclioliou adhaeret, non tamen inde scquitur, reapse id

eam ob caussam pro scholio esse habendum. Quum enim ille ti-

tulus postremus sit Libri XLV. '') facile fieri potuit, vt spatio, quoil

librarius exeuute libro vacuum reliquisset, vel ab eodem, vel ab

alio libri possessore, inscriberetur tractatus brcuissimus, qui istani

intercapedinem expleret, nulla ratione ]iabita argumenli, cui sub-

iiceretur, quodque profecto, si quod aliud, a sententia fragmenti

toto coelo distat. Qua quidem occasione temperare nobis non pos-

sumus, quin, cum Maius plura de Codice illo adferre, praeter

consuetudinem , quam in ceteris monuraentis sequutus est, omiserit,

ex animi sententia optemus, vt Viro Celeberrimo adcuratiorem no-

titiam eiusdem Codicis, procul dubio aliquot Basilicoriun Libros

complectentis, cui similem in solo, quo adlmc vtimur, MSS.

Bibliothecae Ambrosianae Indice^) fmstra quaesiuimus, cum rei

litteraiiae fautoribus communicare quam primum videatur. Atque

idem Clarissimi Viri silentium in caussa est, quare nec de aelate

v) T. VI. p. j37— 13(). commemorantur Promfuarium legum

x) In Bibliotheca Bibliothecarum Sasilii, Ecloga Leonis, variae Impp. Jfo~

MSS. Noua auctore Jiera. de Mont- vellae, tractatus de Fahidia, Michae-

»AvcON T. I. p. 491 — 53o. vbi inter lis Attaliotae Epitome et HAasiENo-

graeciiurisreliquiasAmbrosianasMSS. fvli Manuale legum.

C

— XVIII —opusculi quidquam pronunciare valemus, quamquam, si rera essent,

tjuae de Tlieodoro auctore suspicatus est, simul aetatis argumeu-

(um satis probabile inuentum foret. At euimuero veremur, vt

Maius cuiquam fidcm fecerit de Theodoro, nedum de Theodoro

Hcrmopolita. Nam, quod Theodoro alicui fragmejitum tribuit,

uuUa alia ratione nititur,- quam nomine huius interpretis duobus

scholiis ad calccm tituli Basilicorum de Armeniis praefixo '). Quumautem, quam parum nosti-um fragmentum huic ipsi tilulo conue-

niat, in procliui sit, non opus est, vt refutandae coniecturae Maia-

nae immoremur. Et quod de Theodoro Hei-mopolita addidit, in

eo non distinxit Theodorum antiquiorem, lustiniano avyxQovov, cuius

sane sunt scholia Basilicis multo post cum variis additamentis il-

lata, a Theodoro Hermopolita, auctore longe recentiore operis

inediti ad ipsa BasUica scripti;praeeunte quidem Reitzio ') ,

qui,

etsi in his litteris versatissimus, tamen a confusione lurisconsulto-

rum cognominum sibi non cauit; sed rectius dissentiente Christ.

Frid. Pohlio ') , Vii-o Hlustri , deque iisdem litteris optime merito.

Id solum igitur certum est, frustum nosti'um post Theophili tem-

pora esse concinuatum ; alia omnia de auctore huiusque aetate

ignorari.

Superest, vt de inuenti vtilitate pauca adiiciamus. Quam etsi

intelligimus minime comparari posse cum praestantia aliorum mo-

numentorum nostris diebus in lucem protractorura , adeo, vt haec

ipsa folia in iis, quae Celeberrimi Maii vigilantiae debentur, infi-

mum forte lociuu occupent, tamen, si plane nuUam esse negemus.

y) T. VI. p. iSg. a) Ad Io>. Mariae Stx«b8ii Noli-

z) Memorabilia ex Scholiis Basili- tiam Basilicorum §. 3o. not. u. p.

conim V. T/ieodorus {Htrmopolittt); in 70 — 76.

Theopbili T. II. p. i24o. sq.

XIX

non veremiir, ne aeqnos hariira rerum acstimatores nacturi siraus

aduersarios. Etenim, ni quid videmus, praeter fi-uctum commu-

nem, quem e qualibet quantumuis teuui fontium suorum et prae-

sidiorum adcessione capit solidior iurisprudenlia, duplex polissi-

mum fragmenti dos est, altcra, quod passira Tlieopliilo meliores

lectiones suppeditat, allera, quod euidentius docet, non minus iu

Byzantino imperio, quam in regionibus Occidentis, ctiam nedio

aeuo viguisse stipulationis Aquillianae auctoritatem, cuius vcaligia

nec iu instrumentis huius aeui desiderantur *").

Sed indicenda nunc sunt sollcmnia inauguralia Candidati sum-

morum in iurisprudentia honorura doctissirai,

GVSTAVI FRIDERICI HAENELII,ANNABEHGENSIS,

PHIL. D. AA. LL. M. I. V. B. ADVOCATI ET NOTAJUI P\-BL.

IN KEGNO SAX. L\DL\TRIC\XATI,

qui de vitae snae laudabUiter adhuc actae et studiorum ratione scri-

psit haec:

Natu* €um Annabergae, anno guperioris seculi XCII., patre CHRI-

STIjINO THEOPHILO, mercatore, qitem adhuc Deua seruauit , matre

CHRISTIANA DOROTHEA, e gente EISENSTFCKfA, iam ante de-

b) Sic in tabula emtionis reoditionis

anno 53 1. p. C.n. celcbralae apud Caie-

tanum Mvrisivm in Opere eximio: I

Papiri diplomatici raccolti ed illuslrati

Kum. 119. lin. 67. p. 182. memoratur

Lex Jquiliana, sub qua, monente Viro

Celeberrimo Prid. Car. de Savigiiy in

libro laude nostra maiore: Geschiclite

des R<imischen Rechts im Mittelalter

B. II. p. 187. not. 29. nibil aliud in-

lelligi potest, quam stipulatio Aquil-

liana. Plura exempla suppeditat M\-Ri.vtvs in Commentario ad illam tabu-

lam p. 347. not. 19.

C 2

— xx —cem annos faio miJu erepta. Fuerilem aetalem in patria domo moratus,

nil fere narratu dignum, praeter ipsum parenlum amorem atqne pieta-

tem, qua liberorum suorum curnm gerebant , experlus sum. Praecepto-

rem nactus sum DEUTSCIIMANNVM, qui nunv Torgauiae popularem

tcholam moderatur , virum et animi virtutihus et eruditione iiisignem,

mihique pie colendum , qui praeter alia ah iis , qui vltra vulgus sapere

cupiunt , disci solita, etiam linguae latinae atque matheseos rudimenta

me docuit. Cum duodecimum aetatis annum agerem , vrhis patriae Ly-

ceum adii, in quo per quatuor , et quod excurrit , annos FAEIISII et

KREYSSIGII disciplina vsus sum, quorum alter hoc tempore Gymnasio

Seryestensi praefectus , alter in schola prouinciali Misnensi Professoris

munere fungilur. Animo in priniis ad theologiae studium inclinante , et

Hebraica tractaui et Graeca non neglexi: sed postea aliae me rationes,'

vt iuris scientiam praeferrem, impulerunt , qtiam talem cognoui, vt num-

quam ab ea discedendi causam inuenirem.

Die XXnr. Maii, anno huius seculi VIII., Lipsiae a TITTMANNO,Rectore tum temporis Magnijico , in numerum ciuium academicorum re-

ceptus sum, ibique plus quam tre» annos in litteris consumsi. In iure

ciuili et Saxonico priuato IIAVBOLDVM, qui et interpretandi iuris

ciuilis arte, et cognilione eius litteraria me imbuit, in historia iuris Ro~

m^ni MVELLERVM, in philosophia beatum BREIIMJVM, PLATNE-RVM et fVENDTIVM, in historia BECKIVM et tVIELANDVM, in

iure Germanico, canonico et regni Saxonici publico fVEISSIVM, in iure

criminali et ordine iudiciorum discendo BIENERV^ > "* ""* feudali

RAVIVM praeceptores habui. Praeterea HERMANNVM selecta llia-

dos loca interpretantem, et WIELANDVM iuris publici vniuersalis

praecepta tradentem, audiui, et scholis disputatoriia KORI interfuii ia

XXI —arte relatoiia decretoriaqne KEESIVS atque b. ERJI-AIiDVS me innti-

iuerunt , cuius auspiciis etiam iurisprudentiae heurematicae exercitiafeci.

Die XXP~II. Aiig. anni MDCCCXJ. varia iuris controuersi capita,

praeside HAVUOLDO ,publice defendi, cuius Viri Illustris patrocinio

lemper ita sum vsus, vi non possirn, quin ei, hac oblata occasione, pro

lumma beniuolentia et humanitate , qua mihi rebusque meis semper eon-

lultum foluit, gratissimi animi sensus publice aperiam. — Mense Ocio-

bri eiusdem anni examini publico me suhieci , quo feliciter peracto , ab

lUustri IClorum Ordine luris vtriusque Baccalaureus et Notarius publicus

creatus, quum aliquanto longius studiis academicis facare constituissem,

nwx Heidelbergam me coniuli, et in Academia liuperto - Carolina an-

num transegi, cuius temporis memoriam numquam sine maxima animi

voluptate recolo. In illa Academia a CAROLO SALOMONE ZACIIA-

RIAE philosophiam iuris et ius ciuile FrancogaUorum didici , KLVE-BERVM iuris pubUci foederis Rhenani prcuceptorem , MARTINVMexercitia iuris pragmatica moderantem, et b. ACKERJtlANNVM doctri-

nam anihropologiae forensis anatomicis demonstrationibus iUustrantem,

sequutus sum, nec non ESCHENMAYERI de oeconomia poUtica scholas

frequentaui. De iure Pandeciarum, quod maiore cum temporis impensa

iUic traciabatur , praeleciiones audire reUquorum studiorum rntio me

prohihebat ; sed ne peniius doctissimorum virorum , qni tum ius ciuile

docebant, scholas praeterirem, TIIIBAVTIVM de vsucapionibus et

praescriptionibus , et HEISIVM de iure hereditatum disserentes audiiii.

Sub finem anni MDCCCXII. in pairiam redux, aUquot menses

Annahergae in ipeciminibus pro facuUaie caussas pubUce dicendi elabo-

randis consu/nsi; quibus a Summe Regimine Dresdensi approbatis, Dres-

dam adii , ibique per hiennium magnamque teriii anni parlem sub au-

XXII —

-

tpiciis EI^^ENSTVCKII, celeberrimi cautsarum patroni, cui cognationii

finculo non minus,quam animi Jeditissimi adfeuta coniunctum, bene~

qttt Jactorum memoria obstrictum me ttntio, negotiis forensibus operam

dedi. Neque vt proprio Martt consulentibus adessem, et in foro litium

fortunam experirer , occasio defuit , postquam in numerum Aduocatorum

rtceptus sum. — Sed nescio qui literatum amor, quae veri indagandi

cupiditas me iusserit ab hac via dejlectere , alqne vt in iurit scientia

perdiscenda docendaque omne studium ponerem, hanc Academiam repetere.

Anno MDCCCXV., inter ferias autumnales , Lipsiam adueni, et

slatim initium docendi fer.i scholis examinatoriis , quibus Institutiones

iuris ciuilis secundum ordinem legalem audiloribus exposui: praeterea

et aliis, qiii seorsim institui iuris doctrina volehant , operam dedi. Die

JiJi.IV. Febr. anni superioris tummos in philosophia honores adeptua

sum. Semestri, quod sequebatur, aestiuo gratis de modo procedendi apud

Summum Prouocalionum Senatum ysitato, ex thesibus meit,praelectiones

habui , quum non abs re tsse pularem , si ii , qui aliquando in foro illo

lupremo caussas acturi essent, iam in anteceatum regulas ibi praescri-

ptas cognouerint. Eodem tempore dissertationem meam inauguralem de

adquirendo rerum dominio acripsi. E valetudine aduerta, quae et ttudia

mea aliquamdiu interrumpebat , neque leuis momenti erat , T>eo salualore

incolumis euasi. Semestri proximo collegium practicum institui,

quo

praeter stili exercitationem et ordinis iudiciorum perspicientiam etiam id

adsequi siudui, vt ipsam legum applicationem, et quemadmodum doctrina

iuris ad catus obuioa vtendum esset, adolescentes discerent. Praeterea

scholit gratuitit loca quaedam iuria ciuilia probantia cum auditoribut

perluatraui. — Initio huius anni cxamine, quod focant, rigoroso defunctus,

libellum tcripsi de hereditate ex prinvipiis iuris naturalis

— XXIII —iudicanda, eumqiie die XVI. Aprilis Amplissimi Philosopkorum Or-

dinis auctorUate , ad optima magisterii iura rite obtinenda,publice de-

fendi. — Nuac aliud opus maioris conaminis suscepi, quum mihi lihrum

CyRTIO auctore inchoatum, de iure ciuili, quo in Saxonia ftimur,

perficere mandatiim sit ; quod vt illius Viri Illustris nomine non indignum

fiat , ft omnes cupiunt, sic ego pro pirili parte contendam operamque

natutbo.

Quam autem Candidatus Praeclarisslmus, antequam e nostra

Academia discessisset, in priori tentamine Ordini nostro probauerat

ingenii vbertatem et doctriuae praestantiara, eamdera, quura reuersus

ad nos, vt studiis, quae inter forensium negoliorum strepitus num-quam intermisit, totum se addiceret, in altero coUoquio, cui Docto-

ratus in vtroque iure consequendi gratia se stitit, nuper ita expediuil,

vt Ordo vnanimi consenju eum liis lionoribus dignissimum iudicaret.

Defuncturus autem reliquis speciminibus, quae a Candidatis eorum-

dem honorum exiguntur, non solum crastino die, hora a meridie

secunda, in Auditorio nostro, Legem II. C. Vbi in rem actio exer->

ceri deheat interpretabitur, sed etiam insequenti statim die, qui fu^

lurus est X. mensis lunii, Dissertationem inauguralem de adqui-

rendo rerum dominio elaboratissime a se scriptam, eodem loco,

inde ab hora nona publice et sine Praeside defendet. Quo facto

Vir lllustris, Excellentissimus atque Consvltissimus, D. CiiRlSTi.v-

Nvs Ernestvs Weissivs, Supremae Curiae Prouincialis Consi-

liarius, luris Criminalis Professor Puhlicus Ordinarius , Ordinia

lurisconsultorum h. t. Decaniis, Collega coniimttissimus et in pri-

mis suspiciendus, cui ego, Cancellarii vice ac munere, Promotoi'is

partes rite delegaui, summos in vtroque iure honores cum omni-

bus priuilegiis ac iuribus huic dignitati adnexis, sola spe ad scs-

siouem in Collegio nostro adspirandi excepta, ipsi tribuet atque

XXIV

concedet. Qnam sollemnifatem vt Vos , Rector AcademiaeMagnifice, Celsissimi Principes, Illvstrissimi Comites,

Vtrivsqve Reipvbhcae Proceres Gravissimi, nec non Vos,

CoMMiLiTONES Generosissimi et Hvmanissimi, pracsentia Ve-stra reddere velitis splendidiorem, Vos onines ac singulos tum

Caiididati, tum Ordinis mei meoque ipsomet nomine rogo atque oro.

P. P. in Vniuersitate litterarum Lipsiensi Dominica I. post

Festum Trinitalis A. C. clalDCCCxvii.

'w m f: .. '^^i

-yJ

I •

,';" '*^'

}i^jfy}§^i

' C

i-'^\ .V. I??,

V. i' V»

1! )

» ii

:;*

^f^.-ft^i?:.^^lic.i.

^(^•f.

*

'-.'aH.'- ¥i

•^-'- ^^k^,"^'