FRANSA BANKACILIK SİSTEMİ - hakanguclu.com · - Müşterilerle olan ilişkileri düzenleyen kurallar da dahil olmak üzere, kredi kurumlarının faaliyetleri için gerekli uygulama

www.hakanguclu.com

FRANSA BANKACILIK SİSTEMİ

Hakan GÜÇLÜ

İSTANBUL –30.01.2006

www.hakanguclu.com 1

GİRİŞ

Son yıllarda Fransa’da bankacılık faaliyetlerini etkileyen ekonomik ve yasal değişiklikler

olmuştur. Yasal alanda gerçekleştirilen değişikliklerin bir bölümü, Avrupa bankacılığında

yapılan düzenlemelerden dolayı ortaya çıkan yasal zorunluluklar nedeniyle yapılmıştır.

Ekonomik olarak, kredi ve yatırım fırsatları ile teknolojik yenilikler sonucu ortaya çıkan

talep, kredi kurumlarının yönetiminde ve bankacılığın hizmetlerinde bazı değişikleri

beraberinde getirmiştir.

Fransa’da, kredi kurumlarının denetimi ve faaliyetleri ile ilgili olarak hazırlanan yeni

Bankacılık Kanunu 24 Ocak 1984 yılında yürürlüğe girmiştir. 1984 tarihli Bankacılık

Kanunu’nun kabul edilmesinden sonraki yaklaşık 20 yıllık bir sürede Fransız bankacılık

sistemi, Avrupa Tek Pazarı’na entegrasyonun sağlanabilmesi için önemli yeniden yapılanma

süreçleri geçirmiştir. Bu yeniden yapılanma sürecinde, Fransız Bankacılık Sektörü’nde

önemli birleşmeler ve devralmalar ile özelleştirmeler (örneğin Paribas, Banque Nationale de

Paris) gerçekleştirilmiştir. Bunun sonucu olarak, yeni Bankacılık Kanunu’nun yürürlüğe

girmesinden sonraki beş yıl içerisinde, Fransa’da faaliyette bulunan kredi kurumlarının sayısı

yaklaşık % 20 oranında azalmıştır. Bankacılık Kanunu’nun diğer bir etkisi de Fransa

Bankacılık Sistemi’nde gerçekleştirilen yeniden yapılanma ve liberilizasyon hareketlerinde

görülmüştür. Bu dönemde, Fransız Bankaları amaç ve büyüklük açısında birbirlerinden

oldukça farklılık göstermişlerdir. Bazı bankalar geniş ağ bankacılığı gibi genel işlevleri

yerine getirmek amacıyla yapılanırken (örneğin Banque Nationale de Paris, Crédit Lyonnais,

Société Générale), diğer bankalar sınırlı bölgesel kuruluşlara ve belirli müşterilere hizmet

vermek amacıyla yeniden yapılanmışlardır.1

1 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.


Avrupa Birliği’nin (AB) 93/22 Sayılı Direktifi’nin yerine getirilmesi doğrultusunda, 2

Temmuz 1996 tarihinde yürürlüğe giren kanun ile Fransa’da mevcut olan yatırım hizmetleri

tekrar düzenlenmiştir. Bu kanun o tarihe kadar yürürlükte olan 1984 tarihli Bankacılık

Kanunu’nda bazı değişikliklerin ortaya çıkmasını beraberinde getirmiştir. Yeni kanun ile

Fransa’da finansal hizmetlerin yerine getirilmesi konusunda AB yatırım şirketleri ile birlikte,

Fransa ve AB bankaları da yetkilendirilmiştir. Söz konusu yeni kanundan önce, Fransa

Menkul Kıymet Borsalarına kote edilmiş menkul kıymetler üzerinde işlem yapma yetkisine

sahip olan tek kurum olarak Fransız Broker Şirketleri bulunmakta idi.2

1996 Kanunu, Fransız Bankacılık Sistemi’nin kurumsal yapılarında reformların yapılmasına

neden olmuştur. Mevcut durumda, menkul kıymet işlemlerinin gerçekleştirilmesi konusunda

bankalar ile yatırım şirketleri aynı rejime ve yetkilere sahiptir.

Ayrıca, Fransa Bankacılık Sistemi belirgin olarak uluslararası bir özellik taşımaktadır.

Yabancı kuruluşların Fransız Bankacılık Sistemi’nde önemli yatırımlarının bulunmaktadır.

Crédit Lyonnais and Société Générale gibi Fransız kuruluşları da 20 yüzyılın başlangıcından

bu yana önemli yurtdışı yatırımlarını gerçekleştirmişler ve Fransa dışında önemli

büyüklüklere ulaşmışlardır.

Fransa'da Bankacılık son on yıl içersinde, 1984'de yeni Bankalar Kanunu ve 1988'de Menkul

Kıymetler Piyasası Kanununun yürürlüğe girmesi sonrasında büyük gelişmeler kaydetmiştir.

Bu kanunlarla bankacılıkta uzun süredir uygulanmakta olan kredi kısıtlamaları ve kambiyo

kontrolleri kaldırılmıştır. Avrupa Tek Pazarına uyum sağlamak amacıyla getirilen

düzenlemelerle de bankacılık sektörü yeni bir ivme kazanmıştır. Bu yapılanına hareketleri ile

hizmet yelpazesinde genişleme görülmüştür. Nitekim Fransa'daki kredi kurumları

işletmelere, bireylere, yerel yönetimlere ve kurumsal yatırımcılara nakit akımı, finansal

yönetim, menkul kıymetler borsasında aracılık, şirket birleşme ve devralmaları alanlarında

hizmet verebilmektedirler. Ayrıca birey ve kurumsal yatırımcılara yatırım danışmanlığı ile

http://www.internationallawoffice.com/overview.cfm?country=France&workareas=Banking, Download Tarihi:Ocak 2006.2 A.e.


devredilebilir menkul kıymetler ve krediler, açık uçlu yatırım fonları, menkul kıymet yatırım

fonları gibi finansman yöntemleri de sunmaktadırlar. Fransız bankacılık sisteminin en önemli

özelliği, büyük bankaların bir bölümünün halen devlet bankası olmasıdır. Bu konuda

bankacılık politik baskılar altında kalmaktadır. Örneğin 1982'de ulusallaştırman çoğu banka

1986'da tekrar özelleştirilmiş ve bu ivme 1990'larda da devam etmiştir.3

1. AVRUPA BİRLİĞİ'NDE BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN TANIMI

Avrupa Birliği üyesi ülkelerde bankacılık faaliyeti gösteren ve değişik şekilleri olan pek çok

banka tipi vardır. Bu nedenle düzenlemelerde banka yerine kredi kurumlan terimi

kullanılmaktadır. Buna göre kredi kurumları, mevduat kabul edip bunları girişimlere, kamu

otoriteleri ve tüketicilere kredi olarak sunan, sermaye işlemlerine ilişkin hizmetlerle

sigortacılık gibi diğer hizmetleri de sunan kurumlardır.

İşlemler açısından baktığımız zaman bankacılığı perakende ve toptan banka olarak ayırmak

mümkündür. Katılımcıları farklı olan bu iki bankacılık türünün her ikisi de kendine göre

karakteristik özelliklere sahiptir. Perakende bankacılık, mevduat bankacılığı, şube bankacılığı

ve ticari bankacılığı kapsamakta ve vadeli - vadesiz hesaplar, çek tahsilatı, akreditif, açık

kredi kolaylıkları, kısa vadeli kredi, tüketici kredisi, kredi kartları, kambiyo işlemleri, havale,

yatırım yönetimi, müşteriler adına menkul kıymet alım satımı gibi çok geniş bir hizmet

yelpazesi sunmaktadır. Avrupa'da perakendeci bankacılık henüz ulusal düzeydedir. Çoğu

ulusal bankacılık piyasasında perakende bankaların payı son derece küçüktür. Üç ana

bankanın birlikte toplam piyasa payı % 20’nin üzerinde olan ancak birkaç üye ülke vardır.

Bununla beraber her ülkede piyasa lideri olan diğer bir deyişle oligopol derecesinde bankalar

vardır. Bu nedenle Avrupa'da bu piyasalara giriş oldukça zordur.4

3 KARATEPE, Yrd. Doç. Dr. Yalçın, “Avrupa Birliği’nde Bankacılık Sistemi”,http://politics.ankara.edu.tr/~karatepe/ifinance/ABBank.pdf, Download Tarihi: Ocak 2006.4 A.e.


Toptancı bankalar ise az sayıda şubeleriyle ileri teknolojiden de yararlanarak uluslar arası

para ve sermaye piyasalarından büyük tutarlı fon sağlayan, ayrıca factoring ve forfaiting gibi

yeni tekniklerle uluslararası ticaretin finansmanına yardımcı olan ve çoğunlukla belli finansal

merkezlerde faaliyet gösteren bankalardır. Uluslararası nitelikte olan bu piyasalar ise

rekabetçi bir yapıya sahiptir.

Avrupa topluluğu içinde yer alan ülkelerde faaliyet gösteren bankalar çok farklı yapılara

sahiptirler. Bunlar genellikle büyüklük ve faaliyet alanlarıyla birbirinden ayrılmaktadır.

Bununla beraber ekonomik ve parasal birlik yolunda alınan bankacılık direktiflerinin

ardından bankaların hizmet alanları artmakta; danışmanlık, sigortacılık ve gayrimenkul

acenteliği hizmetleri de dahil olmak üzere pek çok yeni hizmet sunmaktadırlar. Bu şekilde

hizmet sundukları alan ve kesime göre gruplandırıldığında bankalar şöyle

sınıflandırılabilmektedir:5

Ticaret Bankaları: Bu tür bankaların çoğu evrensel banka niteliğindedir. Geniş çaplı mali

hizmet sunan çok amaçlı bankalardır. Sanayinin finansmanı, tahvil, hisse senedi ticareti,

portföy yönetimi, şirket birleşmesi ve satın alınması gibi konularda danışmanlık hizmeti

sunmaktadırlar. Avrupa Bankacılık Federasyonu tarafından temsil edilmektedirler.

Tasarruf Bankaları: Asıl kaynaklarını özel tasarruflar oluşturur. Ticaret bankalarına oranla

daha yerel ve bölgesel özellikler taşırlar. AT Tasarruf Bankaları gurubu tarafından temsil

edilmektedirler.

Kooperatif Bankaları: Kaynakları, örgütsel yapıları ve fon kullanımı açısından tasarruf

bankalarına benzeyen bu tür bankaları AT Kooperatif Bankaları Birliği temsil etmektedir.

Uzman Bankalar: Belirli birkaç bankacılık hizmeti sunan bankalardır. Bu nedenle İpotekli

Kredi Federasyonu, Avrupa Yapı Birliği Federasyonu ve Konut Finansmanı Federasyonu

tarafından temsil edilmektedir.

5 A.e.


2. FRANSA BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN ORGANİZASYON YAPISI

Bankacılık Kanunu ile Kredi Kurumları tanımı getirilmiştir. Bankacılık Kanunu’nun 18.

maddesinde, kredi kurumları Fransız Bankalarını da içerecek şekilde 6 grubu ayrılmıştır:6

1) Bankalar,

2) Yardımlaşma ve Kooperatif Bankaları,

3) Tasarruf Bankaları,

4) Belediye Kredi Bankaları,

5) Finans Şirketleri ve

6) Uzman Finans Kurumları

Bankacılık Kanunu’nun 1. maddesinde kredi kurumları; “olağan işleri, bankacılık

faaliyetlerinin yerine getirilmesi olan yasal gerçek ve tüzel kişiler” olarak tanımlanmaktadır.

Bunun sonucu olarak, Bankacılık Kanunu tarafından tanımlanan bankacılık faaliyetlerini

yerine getiren kredi kurumları, bu tekel durumundan dolayı yarar sağlamaktadırlar (örneğin

müşterilerin tasarruf fonlarının mevduat olarak kabul edilmesi ve saklanması, kredi işlemleri

ve yönetimi). Diğer bazı faaliyetler kredi kurumları tarafından yerine getirilir ancak, bu

durum bankaların sahip oldukları tekel durumundan farklıdır. Bankacılık Kanunu’nun 5. ve

6. maddelerinde Bu faaliyetler “yatırım amaçlı menkul kıymetlere ve diğer menkul kıymet

araçlarına yatırım yapılması, bunların alım-satımı, yönetimi, takip edilmesi” olarak

sıralanmıştır. Bankacılık Kanunu’nun 7. maddesinde sıralanan faaliyetler ise bankalar

tarafından yerine getirilebilmektedir. Bu faaliyetler (örneğin gayrimenkul, sigorta) kanun

maddesi tarafından tanımlanmış ve sıralanmıştır ancak, kredi kuruluşlarının bu faaliyetlerde

bulunabilmeleri için Finans ve Bankacılık Düzenleme Komitesi (Financial and Banking



Regularity Committee - FBRC) tarafından düzenlenen koşulları yerine getirmeleri

gerekmektedir (BKanunu 30. madde).7

Kredi kurumları içinde en büyük grubu bankalar oluşturmaktadır. Evrensel nitelikte olan bu

kurumlar tüm fınansal ve bankacılık işlemlerini gerçekleştirmeye yetkili ticari teşebbüslerden

oluşmaktadır.

Yardımlaşma ve Kooperatif bankaları yasal statü ve organizasyon yapıları itibariyle ticari

amaçlı bankalardan farklı olmalarına rağmen, tüm bankacılık hizmetlerini vermeye

yetkilidirler. Bu tür bankaların toplam mevduat içindeki payı %27, toplam krediler içindeki

payı ise % 22,5 civarındadır. Ulusal tarım kredi bankası, halk bankaları, yerel bankalar ve

merkez kredi kooperatif bankası bu grup içerisinde yer almaktadır.8

Tasarruf Bankaları, kar amacı gütmeyen kurumlardır ve tüm bankacılık hizmetlerini sunmaya

yetkilidirler. Finans şirketleri mevduat toplayan diğer kredi kurumlan gibi direkt olarak fon

toplamayıp sadece kredi hizmeti veren kurumlardır. Bunlar tüketici ve satış kredisi, konut

kredisi ve leasing hizmetleri de sunmaktadır. Bunların dışında çeşitli kredi hizmetleri veren

uzman finans kurumları ile menkul kıymet ve mali araçların yatırım ve yönetiminde

uzmanlaşan menkul kıymet şirketleri de bulunmaktadır.9

2.1. Bankacılık Sektöründe Yetkili Otoriteler

BKanunu ile iki tür otorite yaratılmıştır: düzenleme otoriteleri ve danışma otoriteleri.10

Fransız düzenleyicilerin organizasyon yapısı ve bankacılık sektöründeki rolleri diğer Avrupa

ülkelerinde mevcut olan durum farklıdır. Hiçbir Avrupa ülkesinde, bu kadar geniş yasal

7 Fransa Bankacılık Kanunu (Banking Act), http://www.banque-france.fr/gb/supervi/telechar/fba98l84.pdf,Download Tarihi: Ocak 2006.8 Banque de France, 2004 Yıllık Rapor, http://www.banque-france.fr/annualreport/2004, Download Tarihi:Ocak 2006.9 A.e.10 Fransa Bankacılık Kanunu (Banking Act).


yetkiler verilmiş bankacılık otoritesi bulunmamaktadır. BKanunu düzenleme ve gözetim

fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi için üçlü bir yapı öngörmüştür.11

1) Finans ve Bankacılık Düzenleme Komitesi (FBRC): Kredi kurumlarına ve yatırım

şirketlerine uygulanabilecek genel kurallar konusunda düzenlemeler yapmaktadır. FBRC

bankalarla ilgili olarak aşağıdaki konularda yetkilidir:

- Banka kurulması için gerekli olan minimum sermaye tutarları ve yeni şubelerin

açılması için uyulması gerekli olan prosedür de dahil olmak üzere, Bankacılık

sektöründe faaliyette bulunulması için gerekli koşulların belirlenmesi,

- Müşterilerle olan ilişkileri düzenleyen kurallar da dahil olmak üzere, kredi

kurumlarının faaliyetleri için gerekli uygulama kılavuzlarının hazırlanması,

- Muhasebe kurallarının resmi olarak ilan edilmesi,

- Yönetim standartlarının oluşturulması ve

- Fransa Merkez Bankası’nın (Banque de France) tek yetkili olduğu kredi politikaları

ile ilgili olarak uygulamaya yönelik politikaların hazırlanması.

2) Kredi Kurumları ve Yatırım Şirketleri Komitesi (Comité des Etablissement de Crédit et

des Entreprises d'investissement or CECEI): kredi kurumları ile ilgili olarak aşağıda

belirtilen konularda alınan özel kararların kamuoyuna duyurulmasından sorumludur.

- Lisansların verilmesi veya iptal edilmesi,

- Kurumun statüsünün değiştirilmesi konusunda yetki verilmesi,

- Fransa’da faaliyet göstermek üzere yetki verilen kredi kurumlarının listesinin

yayınlanması ve

- AB içerisinde faaliyet gösteren Fransız kredi kurumlarının yayılma süreçlerinin ve

Fransa’da yatırım yapan şirketler ile Fransa’da faaliyette bulunacak AB kredi

kurumlarının kurulma süreçlerinin incelenmesi.



CECEI faaliyet izni verme aşamasında yasal statü, başlangıç sermayesi, sunulacak hizmetler,

mali altyapı, hissedarların ve yöneticilerin uygunluğu gibi bir dizi kriteri göz önünde

bulundurmaktadır.12

3) Bankacılık Komisyonu (Commission bancaire): başlıca iki fonksiyonu bulunmaktadır:

i) Komisyon tarafından çıkarılan düzenleme ve kararlara uymakla zorunlu olan kredi

kurumlarının muhasebe kayıtlarını denetlemek ve

ii) Periyodik yerinde denetimlerin yapılması için gerekli olan yasal ve düzenleyici

hükümlerin kredi kurumlarının tamamı tarafından yerine getirilmesini sağlamak.

Yapılan muhasebe denetimlerinde veya yerinde yapılan denetimlerde bir kusur veya ihmalin

ortaya çıkması durumunda komisyonunun uygulayabileceği geniş bir yaptırım gücü

bulunmaktadır. Komisyon geçici bir yönetici tayin edebilir, karar ve uyarıları kamuoyuna

duyurabilir, faaliyette bulunması için verilmiş olan kurum lisansını iptal edebilir.13

Bu otoriteler, Merkez Bankası ile Ekonomi ve Finans Bakanlığı arasındaki işbirliğini

sağlamakla ve her yıl Konseye rapor vermekle yükümlüdürler.14

Danışma otoriteleri ise; Ulusal Kredi ve Menkul Kıymetler Konseyi (Conseil National du

Crédit et du Titre (CNCT)) ve Danışma Kurulu’dur (Comité des Usagers). CNCT başlıca iki

fonksiyonu yerine getirmektedir.15

i) Bankacılık sektörü operasyonlarını ve finansal sistemi izlemek ve değerlendirmek

ve

ii) Kanun ve kararname tasarıları ile ilgili olarak Ekonomi ve Finans Bakanlığı

tarafından talep edilen görüşlere cevap vermek.

12 AB DANIŞMANLIK13 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.14 TBB15 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.


CNCT, Fransa’da gerçekleştirilen banka ve finansal faaliyetler ile ilgili olarak hazırlanan ve

Ekonomi ve Finans Bakanlığı’na da sunulan bir yıllık rapor yayınlamak zorundadır. Danışma

Kurulu, kredi kurumları ile müşterileri arasındaki ilişkileri geliştirmek ile görevlendirilmiştir.

Kurul, kurum-müşteri arasındaki ilişkilerin olumlu yönde geliştirmek amacıyla, akademik

inceleme ve araştırmalardan elde edilen verileri değerlendirmekte ve bu değerlendirmeler

çerçevesinde öneriler oluşturmaktadır. Yapılan öneriler genel bir tavsiye niteliğindedir ve

Ekonomi ve Finans Bakanı ile Fransa Merkez Bankası Başkanı tarafından da talep

edilebilmektedir.16

2.2. Diğer Otoriteler

Menkul Kıymet Komisyonu (Commission des Opérations de Bourse), 28 Eylül 1967 tarihli

kanuna uygun olarak kurulmuştur. Halka arz ve portföy yöneticiliği gibi faaliyetler ile ilgili

olarak kredi kurumlarının rapor sunmak zorunda olduğu Komisyonun yönetimsel bir yapısı

bulunmaktadır. Komisyon yasal bir gücü kullanmaktadır. Bazı kişi veya kurumlara

uygulanması gerekli olan genel kuralları yayınlayabilmektedir. Komisyon kendi koyduğu

kuralların uygulanmasını sağlamak üzere özel nitelikte kararlar da alabilmekte ve bunu

kamuoyuna açıklayabilmektedir. Örneğin üçüncü kişiler adına portföy yönetimi gibi

hizmetlerin yapılabilmesi için Komisyon’dan onay alınması gerekmektedir.17

Finansal Piyasalar Konseyi (Conseil des Marchés Financiers) 1996 tarihli BKanunu ile

oluşturulmuştur. Konsey, Fransız finansal piyasaların örgütlenmesine sağlamak amacıyla

genel nitelikli düzenlemeler yapmaktadır. Bu amaçla, örneğin devralma tekliflerinin

yapılmasında uygulanacak kuralların belirlemektedir. Finansal aracılar ile ilgili olarak

kararların alınmasında Konsey yetkilendirilmiştir. Bu durum, Konsey tarafından kredi

kurumlarının faaliyet alanlarına onay verilmesi gerektiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

16 MSİ17 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.


Konsey ayrıca, yatırım hizmetlerini yerine getiren kurumlarca uygulanacak iyi yönetim

ilkeleri konusunda düzenlemelere gitmektedir.18

Fransa Merkez Bankası’nın, Fransız Bankalarının statüleri ile ilgili olarak yürürlüğe giren 4

Ağustos 1993 tarihli kanunda ve BKanunu’nda tanımlanan temel bir görevi vardır.

Fransa’nın ulusal bankası olarak sahip olduğu bu role ilave olarak, Fransa Merkez Bankası

para politikalarının oluşturulmasından ve bu politikaların kredi kurumları tarafından da takip

edilmesinin sağlanmasından sorumludur. Bununla birlikte, Fransa Merkez Bankası,

bankacılık ve finansal faaliyetlerin düzenlenmesi, kontrol edilmesi veya onaylanması

konusunda doğrudan yetkilendirilmemiş olup, tam tersine kendisi bu sorumluluklar ile

yakından ilgilidir. Fransa Merkez Bankası Başkanı, Finans ve Bankacılık Düzenleme

Komitesi’nin bir üyesidir, Bankacılık Komisyonuna başkanlık eder ve bankacılık sisteminin

istikrarının sağlanması konusunda görevlendirilmiştir. Başkan ayrıca, komisyon ve konseyde

temsil edilir ve bu otoriteler tarafından kabul edilen düzenlemeler ile ilgili olarak önerilerde

bulunmak konusunda yetkilendirilmiştir.19

2.3. Yabancı Otoriteler İle İşbirliği

Basel Komitesi tarafında konulan prensiplere uygun olarak, Fransız otoriteleri benzer

yabancı kuruluşlar ile işbirliği yapmaktadırlar. AB üye ülkelerinin kendi aralarında ve

üçüncü bir ülke ile bilgilerin paylaşımı konusunda antlaşmalar yapmasını mümkün

kılınmıştır (Direktif 77/780/CEE). BKanunu (31/1-2. maddesi), karşılıklılık ilkesine bağlı

olarak kredi kurumlarının kontrolü ve onayları ile finansal varlıklar hakkında finansal

yabancı otoritelere bilgi verilmesi konusunda, Kredi Kurumları ve Yatırım Şirketleri

Komitesi’ne yetki vermektedir. Bilgiler AB’ye üye ülkeler arasında serbest olarak

paylaşılabilmektedir. Fransız otoriteleri, benzer AB ülkesi otoriteleri ile karşılıklı işbirliğine

dayalı birçok antlaşma yapmışlardır. Üye ülkelerde hizmetlerin serbest olarak verilebilmesi,

bu hizmetler ile ilgili olarak gerekli kuruluş işlemlerin yapılabilmesi, ev sahibi üye ülke



tarafından bu faaliyetlerin denetlenebilmesi bu antlaşmalarda yer alan hükümler ile

düzenlenmiştir (örneğin Almanya ve Fransa arasındaki 1 Ekim 1992 tarihli antlaşma).20

2.4. Yabancı Banka Girişleri

Yabancı banka kavramı, BKanunu’nda yer alan hükümler çerçevesinde, kredi kurumunun

özel bir türü olarak kabul edilmemektedir. Fransa’da yabancı faaliyetleri; kredi kurumu

olarak lisans almış ve Fransa’da faaliyette bulunan şirketlerin veya şirket temsilcilikleri

faaliyetleri olarak tanımlanabilir. Fransa’da faaliyette bulunan söz konusu şirketler, yönetim

merkezleri yurtdışında olmakla birlikte Fransız Kanunları çerçevesinde Fransa’da belirli bir

faaliyet konusunda faaliyette bulunan ve sermayesinin çoğunluk hisselerinin yurtdışında

yerleşik kişilerin elinde olduğu şirketlerdir. Fransa’da daimi olarak ikamet etmeyen bir şirket

bir şubesini veya temsilciliğini Fransa’da açmak istemesi veya Fransız Kanunları

çerçevesinde faaliyette buluna bir kredi kurumunun kontrolünü ele geçirmek istemesi

durumunda, Fransa’ya girişine izin verilen yabancı yatırımlar ile ilgili olarak yapılan genel

düzenlemelere uyması gerekmektedir.21

2.5. Şubelere İzin Verilmesi

Şubelerin, yabancı kredi kurumlarının yalnızca ofisleri olmasına ve bunların yasal bir tüzel

kişilik taşımamalarına rağmen, BKanunu tarafından yine de kredi kurumları olarak kabul

edilmektedirler. AB üyesi olmayan bir ülkenin kredi kurumunun Fransa’da bir şube

açabilmesi için lisans alma gereklidir. Bu lisans belgesi aşağıda yer alan koşulların yerine

getirilmesi durumunda verilmektedir.22

19 A.e.20 Banque de France, 2004 Yıllık Rapor.21 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.22 A.e.


- Faaliyeti, BKanunu’nda tanımlanan kredi kurumlarının bir türüne uygun olması

gereklidir.

- Sermaye tutarı, aynı türdeki Fransız kredi kurumundan talep edilen sermaye

tutarına eşit olması gereklidir.

- Kredi kurumunun gerçek faaliyetlerini yönlendirmek konusunda karar alma

yetkisine ve sorumluluğuna sahip iki tane şube yöneticisinin olması gereklidir.

2.6. Yan Kuruluş Kurulması

Fransa’da yan kuruluş kurmaya karar veren yabancı bir banka grubunun veya banka dışı

alanda faaliyette bulunan yabancı yatırımcıların, Fransız Kanununlarına göre bir şirket

kurmasına ihtiyaç vardır. Bu kuruluşun Fransız Bankacılık gruplarından ve yatırımcılarından

istenen aynı şartları yerini getirmesi ve lisans almak için Finans ve Bankacılık Düzenleme

Komitesi’ne başvurması gerekmektedir.23

2.7. Varolan Bir Kredi Kurumunun Ele Geçirilmesi / Satın Alınması

Fransız kredi kurumlarından bir tanesini ele geçirmek veya satın almak isteyen yabancı bir

banka veya şirketin, Finans ve Bankacılık Düzenleme Komitesi’nden ön izin alması

gereklidir.24

2.8. Avrupalı Bankalar için Özel Kurallar

Avrupa ülkelerinde faaliyette bulunan AB kurumları tarafından yapılan şubeleşme

faaliyetleri yalnızca ilgili kurumun hukuken tabi olduğu ülkenin düzenleyici otoritesinin

iznine bağlıdır, faaliyette bulunacağı diğer Avrupa ülkesinin düzenleyici otoritesinden ayrıca

23 Banque de France, 2004 Yıllık Rapor.


izin alması gerekmemektedir. Bununla birlikte, hukuken tabi olunan ülkenin düzenleyici

kuruluşundan alınan ve şube açılmasına ilişkin olarak ilgili kuruluşa başvuru yapıldığını

gösteren bir belgenin Finans ve Bankacılık Düzenleme Komitesi’ne verilmesi gerekmektedir.

AB kuruluşu veya şirketi Fransa’da bir bağlı ortaklık şeklinde kredi kurumu kurmak istemesi

durumunda, Finans ve Bankacılık Düzenleme Komitesi kurulması talep edilen bağlı ortaklığa

izin vermeden önce söz konusu kurumun veya şirketin faaliyette bulunduğu ülkedeki

düzenleyici otorite ile görüş alışverişinde bulunacaktır.25

Bir veya birden çok ülkeni kanunlarına tabi olan bir kurum tarafından Finans ve Bankacılık

Düzenleme Komitesi tarafından daha önce kuruluşuna izin verilen bir kredi kurumunun

Fransa’da devralınması ile ilgili olarak öz izin alınması talep edilmemekle birlikte,

devralmanın Finans ve Bankacılık Düzenleme Komitesi’ne bildirilmesi gerekmektedir.26

2.9. Banka ve Müşteri Sırrı Hakkında Düzenlemeler27

AB müktesebatı, Toplulukta faaliyet gösteren bankacılık, sermaye piyasaları ve sigortacılık

otoritelerinin, hangi bilgileri hangi koşullar altında açıklayabileceği hususunu düzenlemiştir.

Hiçbir Üye Devlet belirlenmiş olan bu koşullardan daha düşük bir gizlilik standardı

uygulayamaz; ancak bu standardın daha yüksek tutulması Üye Devletlerin kendilerine

bırakılmıştır.

İlgili AB Direktifleri şunlardır:

- Birinci Bankacılık Direktifi (77/780/EEC),

- UCITS (Undertakings For Collective Investment In Transferable Securities) Direktifi

(85/611/EEC)

24 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.25 A.e.26 Joël Métais27 SIR SAKLAMA


- İkinci Bankacılık Direktifi (89/646/EEC),

- İkinci Konsolidasyon Direktifi (92/30/EEC),

- Hayat-dışı Sigortacılık Direktifi 892/49/EEC),

- Hayat Sigortası Direktifi (92/96/EEC),

- Yatırım Hizmetleri Direktifi (93/22/EEC),

- BCCI (the Bank of Credit and Commerce International SA) Direktifi (95/26/EC),

- 98/33/EC sayılı Direktif

Bankalar, Ceza Kanunuyla yaptırımlara bağlanmış bir mesleki sır tutma yükümlülüğüne

tabidir. Mahkemeler ayrıca medeni kanunla yaptırımlara bağlanmış bir “ihtiyatlı davranma

görevini” de yükleyebilirler.

a) Ceza Kanunu bağlamında:

Ceza Kanunu madde 226.13, statü veya meslek gereği gizli bilgilere erişim hakkı bulunan ve

bu bilgileri kanunun izin verdiği durumlar dışında ifşa etmiş bulunan bütün kişileri kapsar.

Bu Kanun, bankalara da uygulanır.

Finans ve Para Kanunu madde L511-33, bir kredi kurumunun idare veya yönetimine

herhangi bir sıfatla katılan ya da bir kredi kurumunun personeli olan kişilere, Ceza Kanunu

madde L571-4 veya 226.13’de öngörülen mesleki sır tutma görevi ve yükümlülüğünü yükler.

b) Medeni Kanun bağlamında:

Ceza hukuki ilkelerinden bağımsız olarak, banka, medeni kanun kapsamında bir ihtiyatlı

davranma görevi ve edimine tabidir. Bu görev, mesleki sır tutma yükümlülüğü ihlalinin

bilinip bilinmediğine bağlı değildir.

İstisnalar:


Bankalar Kanunu madde 57, bankaları mesleki sır tutma görevi ve yükümlülüklerinden

sadece üç durumda muaf tutar:

- özel kanunlarla düzenlenmiş konular (vergi veya gümrük otoritelerine bildirme hakkı;

uyuşturucu trafiği veya organize suçlardan elde edilen karaparanın aklanmasının

önlenmesi amacıyla bankaların her türlü kuşkuyu TRACFIN’e bildirme görevi);

- Fransa Merkez Bankası, Bankacılık Komisyonu ve Borsa İşlemleri Komisyonu ile

ilişkiler;

- bir ceza kovuşturması kapsamında ve sırasında adli makam ve otoritelerin bilgi talepleri.

Her durumda, ilgili kişinin bankaya kendisi hakkındaki bilgi ve verileri üçüncü şahıslara ifşa

etme ve verme yetkisini vermesi halinde de bankaların mesleki sır tutma görevi ve

yükümlülükleri devam edecektir.

3. AB DÜZENLEMELERİ İLE UYUM SAĞLANMASI

AB, müşterilerin korunmasının daha da güçlendirilebilmesi ve rekabetin artırılabilmesi için

düzenlemelerin ve uygulamaların uyumlaştırılmasını amaçlamaktadır. Bu durum kredi

kurumlarının başvurularının kabul edilmesi için gerekli koşulların uyumlaştırılmasına olanak

sağlayacaktır. Bir kredi kurumu Avrupa’nın neresinde kurulursa kurulsun iki Bankacılık

Direktifi’ne uyması talep edilecektir: 12 Aralık 1972 tarihli Direktif (bankacılığın

koordinasyonu konusunda ilk Direktif) ve 15 Aralık 1989 tarihli Direktif (bankacılığın

koordinasyonu konusunda ikinci Direktif).28

28 Joël Métais


29 Haziran 1995 tarihli Direktif ise kredi kurumlarının merkez ofisleri ile kayıt ofislerinin

aynı ülkede kurulması gerektiğini ifade etmektedir. Söz konusu Direktif, kayıt ofisi Ceyman

Adalarında kurulu olan BCCI’nın iflasından sonra kabul edilmiştir.29

1 Ocak 1999 tarihinde itibaren ortak para birim Euro’ya geçilmesi sonrasında, Maastricht

Anlaşmasına uygun olarak, ulusal uygulamaların yerine Avrupa Merkez Bankası ve Avrupa

Merkez Bankaları Sistemi uygulamaları geçmiştir. Bu durum, kredi kurumlarının Euro’nun

dolaşımda olduğu ülkelerdeki müşterilerine benzer hizmetler sağlayacakları anlamına

gelmektedir. AB’de faaliyette bulunan bankalar arasındaki rekabet bundan dolayı oldukça

artmıştır. Kayıt ofisleri AB ülkelerinde olan kredi kurumları tarafından sağlanan tüm

hizmetler benzer özellikler sahip olmuş ve karşılaştırılabilir fiyat ve oranlar sunmaktadırlar.30

AB’de finansal piyasaların entegrasyonu konusunda AB üyesi ülkelerin devlet ve hükümet

başkanlarının katılımı ile 2000 yılı Mart ayında Lizbon ve 2001 yılı Mart ayında

Stockholm’de yapılan toplantılarda önemli adımlar atılmıştır. Bu toplantılarda, finansal

hizmetler alanında tek pazar oluşturulmasının önündeki engellerin kaldırılması; mevzuattaki

mevcut boşlukların giderilmesi için gerekli önlemlerin 2005 yılı sonuna kadar tamamlanması

ve 2006 yılında tamamen entegre olmuş bir AB finansal hizmetler sektörünün oluşturulması

planlanmıştır.31

4. AB BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER

1977 yılında düzenlenen Birinci Bankacılık Direktifi, AB’de bankacılık düzenlemelerinin

uyumlaştırılmasını amaçlamıştır. Ancak, entegrasyon süreci konusunda anlaşmaya

varılamaması entegrasyon yöntemlerinde değişiklik yapılmasını gerekli kılmıştır. Yeni kabul

edilen yöntemde ise ulusal düzenlemelerin asgari uyumlaştırılması amaçlanmış, bu çerçevede

29 Jeantet et Associés, “Banking – France (Organization of the Banking Sector, Foreign Bank Entry andEuropean Harmonization”.30 A.e.31 pelin


karşılıklı tanıma ve menşe ülke kontrolü benimsenmiştir. Akabinde, 1986 Tek Avrupa Senedi

(Single European Act) ve iç piyasasının tamamlanmasına yönelik Beyaz Belge, İkinci

Bankacılık Direktifi, sermaye hareketlerinin liberalleştirilmesine ilişkin 1998 Konsey

Direktifi, 1999’da euronun tedavüle girmesi ve Mali Hizmetler Eylem Planı (FSAP) (1999-

2005) tek Avrupa finansal piyasasının gelişimi için uygun ortamı sağlamıştır.32

Avrupa’da bankacılık sektörünün tarihsel yapısı itibariyle, entegrasyon sürecinin başında üye

ülkelerdeki kurumsal, ekonomik ve demografik yapı her ülkede önemli ölçüde farklılık

göstermekteydi. İkinci Bankacılık Direktifi ve karşılıklı tanıma prensibinden önce bankalar

yabancı şube ve iştirak açma açısından önemli engellerle karşılaşmışlardır. Temel olarak

karşılıklı tanıma prensibi ve İkinci Bankacılık Direktifi çerçevesinde bankacılık hizmetlerinin

ve şubeleşmenin önündeki engeller kaldırılmıştır. Bu durum AB bankacılık sektöründe

entegrasyon sürecinin geçmişten çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlamıştır.33

AB bankacılık sektöründe 1999 yılında kabul edilen Mali Hizmetler Eylem Planıyla

(Financial Services Action Plan-FSAP) mali piyasaların entegrasyonunun önündeki engeller

ve bu engellerin kaldırılması amaçlanmıştır. 2005 yılında tamamlanması öngörülen FSAP,

finansal hizmetlerde tek pazara geçiş için yasal mevzuatta yapılması planlanan değişiklikleri

ve diğer öncelikli konularda atılacak adımları bir zaman çizelgesine bağlayan ve 42

düzenlemeden oluşan önlemler paketidir. Söz konusu 42 düzenlemeden 39’u 2005’in ilk

yarısında tamamlanmıştır.34

2004 ve 2005 yılı başını kapsayan dönemde; yeni uluslararası finansal raporlama standartları

uygulanmaya başlamış, Avrupa Komisyonu Basel II uygulamasıyla ilgili Direktifi ve

Finansal Hizmetler Politikası (2005-2010)’na ilişkin Yeşil Belge’yi (Green Paper)

yayınlamıştır. Bunların yanında yeni kurumsal yönetim ilkeleri oluşturulmuş, diğer yandan

şirketler kanununda değişiklik, muhasebe hükümlerinin modernleştirilmesi, iletişim ve

kurumsal yönetim, finansal ortaklıkların denetimi ve finansal enstrümanlar piyasasına ilişkin

32 TBB araştırma33 yalçın34 TBB araştırma


direktifi de içeren bazı önemli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Söz konusu düzenlemelerin,

AB bankacılık sektörünün uzun dönemli hedeflerinin gerçekleştirilmesinde etkili olması

beklenirken, piyasaların rekabet gücünü artırmak ve sınır ötesi ticareti kolaylaştırmak

suretiyle entegrasyon sürecini daha da hızlandırması öngörülmektedir.35

Son yıllarda entegrasyon sürecinin ilerlemesindeki bir diğer önemli etken Euro’nun tedavüle

girmesi olmuştur. Tek para programının birçok önemli sonucu bulunmaktadır. Euro’nun

tedavüle girmesi sınır ötesi faaliyetlerin artmasına, finansal ürünlerin fiyatlarının ülkeler

arasında karşılaştırılmasına, işlem maliyetlerinin düşmesine ve merkez bankası likiditesine

ulaşılmasına olanak sağlayan ortak bir çerçeve yaratılmasına yol açmıştır.36

AB’de entegrasyon sürecini sağlayan unsurlardan birisi de bankaların yurtdışında şube

açmaları ve iştirak edinmeleridir. Bu süreç iştirak edinmekten ziyade giderek artan bir oranda

şube açmak suretiyle devam etmektedir. Bununla birlikte, iştirak edinmek de önemlini

korumaya devam etmektedir. AB ülkelerindeki yabancı bankaların yaklaşık yarısı iştirak

edinmek suretiyle sistemde var olmaktadır.37

AB’de yabancı şube ve iştiraklerin piyasa payları 2003’te yüzde 23,4 iken bu oran 2004

sonunda yüzde 24,7’ye yükselmiştir. AB’ye yeni katılan ülkelerin bankacılık sektörlerinde

ise yabancıların payı yüksektir. Euro bölgesinde yabancıların payı yüzde 15,5 iken, yeni

üyelerin bankacılık sektöründe yabancıların payı yüzde 71’dir.38

AB bankaları euro bölgesinde faaliyetlerini sınır ötesi hizmet sunmak suretiyle coğrafi olarak

da çeşitlendirmiştir. Euro bölgesi bankaların sınır ötesi interbank kredileri 1998’de yüzde

20’den 2003’de yüzde 25’e yükselmiştir. Banka dışı kurumlar tarafından ihraç edilen sınır

ötesi menkul kıymetler ise yüzde 20’den yüzde 45’e yükselmiştir. Buna karşılık, banka dışı

35 TBB araştırma36 Banque de France, 2004 Yıllık Rapor.37 yalçın38 TBB araştırma


kurumlara verilen sınır ötesi krediler toplam kredilerin yüzde 5’inden daha düşük kalmıştır.39

Euro bölgesinde toptancı piyasalarda ve menkul kıymet piyasalarında önemli ölçüde

gerçekleştirilirken, perakende piyasaların entegrasyonu tamamlanmamıştır. Entegrasyon

süreci bankaların faaliyetlerini sürdürdükleri operasyonel ortamlarda değişiklik yaratmıştır.

Özellikle rekabet artmış, karlılık ve etkinlik üzerinde daha fazla baskı yaratmıştır. AB’de

banka dışı kurumların da bankacılık hizmeti sunmaya başlaması rekabetin önemli ölçüde

artmasına neden olmuştur.40

Son açıklanan (2004) verilerine göre, AB’de banka kredileri özel sektörünün birincil

derecede finansman kaynağı olmuştur. Banka aktifleri 1980’lerdeki seviyesinin 2 katına

çıkarak GSYİH’in yüzde 260’ına ulaşmıştır.41

Bankalar arasındaki konsolidasyon genellikle ulusal sınırlar içinde gerçekleşmiş, sınır ötesi

birleşme ve devralmalar sınırlı kalmıştır. Bankalar sınır ötesi faaliyetlerini şubeleşmeden

ziyade iştirak edinmek suretiyle gerçekleştirmeyi tercih etmişlerdir. Öte yandan, bir çok mali

grup diğer ülkelerde bir taraftan şubeleşmek diğer taraftan da iştirak edinmek suretiyle

faaliyet göstermeyi tercih etmiştir.42

Bankacılık faaliyetlerinin değişmesi ve bankaların müşterilerine sundukları ürün ve

hizmetlerin çeşitlenmeye başlamasıyla birlikte bankalar faiz dışı gelirlere daha fazla

yönelmişlerdir. (1992’de toplam gelirin yüzde 28,3’ü iken bu oran, 2001 yılında yüzde 42,5’e

yükselmiştir.) Bu gelişmede, yatırım bankacılığı ve sermaye piyasası odaklı hizmetlerin

uluslararası piyasalarda önem kazanmaya başlaması da etkili olmuştur.43

39 TBB araştırma40 Banque de France, 2004 Yıllık Rapor.41 A.e.42 pelin43 A.e.


Bankacılık sektöründeki rekabet bir çok üye ülkede yüksek konsantrasyon oranlarının ortaya

çıkmasına yol açmıştır (Belçika, Hollanda ve Finlandiya’da en büyük 5 kredi kurumunun

aktifleri, toplam aktiflerin yüzde 80’leri civarındadır).44

AB’de banka dışındaki kurumların da bankacılık hizmeti sunmaya başlaması rekabetin

önemli ölçüde artmasına neden olmuştur. Bu nitelikteki kurumların başında mevduat

toplamak için menkul kıymet yatırım fonları (mutual funds), tüketici kredileri ve kredi

kartları için büyük perakende firmalar ve bazı ülkelerde sigorta, yatırım ürünleri ve ipotek

pazarlamada özel aracı kurumlar gelmektedir.45

44 Banque de France, 2004 Yıllık Rapor.45 Pelin


EKLER




















KAYNAKÇA

ATAMAN AKGÜL, Doç. Dr. Başak; AKAY, Yard. Doç. Dr. Hüseyin "UluslararasıMuhasebe Standartları ve Türkiye’de Uygulama etkinliğine İlişkin BirAraştırma”, Türkmen Kitapevi, 2. Baskı, İstanbul 2004,

AYBOĞA, Doç. Dr. Hanifi, “Uluslararası Muhasebe Standartları, Türkiye MuhasebeStandartlarının Uygulaması ve Meslek Mensuplarının Sorumlulukları”, VergiSorunları Dergisi, Sayı:180, Eylül 2003, ss.98-114.

BAĞCI, Hamdi, "XVII. Türkiye Muhasebe Kongresi – Sunuşlar ve Tartışmalar",TÜRMOB Yayınları – 199, İstanbul, 10-12 Ekim 2002, ss. 109-115.

DERAN, Arş. Gör. Ali; AKTAŞ, Arş. Gör. Rafet, “Konsolide Mali Tablolarla İlgili, IFRSÇerçevesinde Hazırlanan Ulusal Düzenlemelerin İncelenmesi”, Sosyal BilimlerAraştırmları e-Dergisi, Yıl:1, Sayı:2, Dönem: Eylül,http://www.sosbil.gazi.edu.tr/dergi/makale, Download Tarihi: Mart 2005.

GÜCENME, Ümit, “Ülkemizde Muhasebe Uygulamalarının Türkiye MuhasebeStandartlarına Uyumu”, MUFAD-Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:19,İstanbul, Temmuz 2003, ss.27-28.

PİRGAİP, Burak, “Türk Sermaye Piyasasında Uluslararası Muhasebe StandartlarınaUyum”, Sermaye Piyasası Kurulu Meslek Personeli Dergisi, Sayı:10, Kasım-Aralık2003, http://www.spk-mpd.org/dergi10, Download Tarihi: Mart 2005.

PricewaterhouseCoopers, “2005’e doğru Uluslararası Finansal Raporlama Standartları”,Seminer Notları, 22.12.2004.

PricewaterhouseCoopers, “Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında TebliğSeri:XI, No:25”, http://www.pwcglobal.com/Tr/tur/about/events/training/spk,Download Tarihi: Mart 2005.

Sermaye Piyasası Kurulu, “Diğer Duyurular”,http://www.spk.gov.tr/HaberDuyuru/duyurular/041221_UFRS_taslaklar, 21.12.2004,Download Tarihi: Mart 2005.

Documents

FRANSA BANKACILIK SİSTEMİ - hakanguclu.com · - Müşterilerle olan ilişkileri düzenleyen kurallar da dahil olmak üzere, kredi kurumlarının faaliyetleri için gerekli uygulama