yD. D.

DI SS ERT ATI ODE

AGAPIS.■-fflir^ttr«!* ss»»"—

qjj a m

EX SPECIALI S:iE REG. MAJ:TIS GRATIAe t

VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.v. p.

Mag. GEORG. FREDER. FANTs. theol. cand. et ad templ. cath. ups.

v. pastor.

respondente

ER1C0 SAM. ÖDMANNhelsingo

IN AUD. CUST. MAJ. P. X DEC. MDCCCV^.H. A. M. S.

partis posteriores

sectio i:ma

Upsaliie, typis Edmannianis.é

DE

A G A P I S.

PARS POSTERIOR.

§. VII.

Quam exorfi fumus, pertexturi telam, progredimurjam ad ipTam hujus rirus celebrationem, quoad praemonumenrorum iiceat psnuria, defcribendam. Agaparumquamvis difciplina variam pro ratione remporum et lo-corum nobis prsebeac fadem , ita ramen, nifi quid nosfallif, a primis faltim coetibus fuit exornata: Ut gentibusOrienris, Judaeis nedum excepris, Deo vel Principi Tuo,cui Tic fubmisfae fidei ederetur fignum>fine muneribusap*parere fueric nefas, ita primi quoque Chriftiani horumvacui facra adire duxerunt religioni. Ifta munera, obla-tiones, 7r^os<pc^cti^ varii fuerunt generis er indigenriis Eccle-ficE recens natie presfteque appnme convenientia. m) Haecinrer referimus fercula, ufui Agaparum infervitura 5 quas

ü fe-

m) Non modo ad jusfum Pauli i Cor. i6: 2. ftipe conficiebantur,fed & pane, vino aqua mixto. fure, rleo, primitiis frugum, fpicis no¬vis, farina, fabis aliisque eduliis. J. Hildebrand de Fet. Oblat.c* 4» §• *3» Ex his pietatis depofitis , ut apud Tertullianum audiunt ,Praefefti Miniflri coetus, altaris utpote prseaüis parafiti, praemia fum-ferunt. Schr öec kh. 1. c. 3 Th. p. 337. Mosheimii Infi it. H'fl.Chriß. majores, Scec. r. P. 2. §. 15. Ea quoque non tninus pauperibusalendis & humandis, quam profugis , naufragis & vinétis fublevandisinferviebarit; quin immo Conc. Colonienfe Martyrum aevo ea teftaturfuisfe quadripartita: I:mam partem conficiendae Stae C:ae, Ibdam alen¬dis viduis & egenis , Illttiam comparandis facris vafis & veftibus inufum Miniftrorum Eccles. lV:tam fabricae templi &ornatui ecciefiafticodeftinatas. vide J. Hildebrand, 1. c. 14.

"

vs"

feparatim ab dementis Euchariftiae, «) quum abfolura es-ferir Cateehumenorum facra et fideburn curare mur, o)quiliber opulentiorum fponte , prout libuir, in manus rra-debat facerdotis, ea dein in rnenfas, hujus temporis alca-ria3 deponentis. p) Scilicet religiofus ne inordinare abfol-vererur s£tus, atfctoritare Apoftolorum, quum ipfi inftitu-tioni populi invigilarent nnice, catini colieédori.bus, rnen-fis Jud.eorum quotidie miniftranribus atque epuionum adleftifteiqlia Romanorum feptemviris baud abfirmtes, (Vptemfan&os er prob3tae fidei viros, qui Episcoporuni vel Dmco-norum honorabantur nomine, q\ quorumqve auspiciis fubes-fent fervi er anciiiee, curae vi£tus rite coliigendi & diitribuen-di prasriciebanr. Act. 6 ; 3, feqv. Pia huec convivia o-

m n U

«) Casavbonus quidem , in Exerc. 76 contra Bet ronium. poftu-lat, moris fuisfe primitus , ut ex lus ngozcpooxiv, quantum fufiiceret,in ufum Eueharirtiae fumeretur, plura tarnen monumenta indicant, fer-cuia fuisfe fegregata, nec Agapas ex reliqnlis S:ce C:ae conrtfbs. Ca-nones enim Aportolorum, tiflinits M. & alii te.rtantur, celebrationiS:se C:se aliud, quam panem & vinurn , ex quibös Convivia confiei tionpotuerint, offerre prohibitum esfe. Augustinus in Serm. 2,13. itadicitErubefeere debet hotno idoneus, ß de allena oblationt comir.unicet.Quum cetreroquin Cyprianum aniculae v i tio vertere v ide mos, quod nilfymbolarutn ad Eucharirtiam conferens , donis fVueretur pauperum , Hil-t)ebr. 1. c. C- 4. §, 9. facile ert inventu, egt-nos irnpenHs S:se Ctsenon fuisfe exemtos. A gipse vero, qtiippe ditiorum modo colleétis in-ftruébe, ex reliquiis Euch eo minus confici potuerint, quo hujus cele-brationem primo prseresferint.

o) W. Cawei Erßes Chrißenihum. p. 278-p) Annis tarnen vertentibus ♦ abufibus ut obviam iretur, vel mo.

dica ftipe , in earum ufum colieft.a. terte TertiPliano. vel f lmtu Eccle.liae, quod ex mandato Gregorii M. ftiperius p. 24 allato ert colligen.dum, aiiquando adornabantur Agapae.

q) &v. efov %u)gis ra iitiixorcn urt fixrpQsiv ,' art ot.yv.rriv notsiv. ig-na-tii Epirt. 3d Smyrh. n. 8- Tempore, quo adhuc xxr otr.ov, A£fc. 2:-46, conventus agerent, patresfamilias coenas haud dubie pararunt &direxerunt.

... /■» *9Zi ' ^

mnibus cujuscumque fexus, conditionis et tct?tis, modo no¬mine fideliuni dignabantur, adire erat llckurri. r) Ubiconvenerunt, atque ferie decenri una ftanres in c je 1 umfußulerunt rnanus et oculos, precibus ad Deurn ardenterfufts coenam aufpicabantur. His abfolutis, ad ménfas ii-

, gneas et mobiles, qu.e, q'uum Clericis folumSi. Impératoripateret locus Chors, in medio tedis facrae fuerint inftru&s,s) habita haud dubie fexuset setatis rarione, disciimbebantvel, ut aliis placer, fidebanr convivte. t) Heic vero profobria primae Eccleliae iimpiicitafd epulas conquiütas pala-iürrtque mirifice titillanrés frultra quaefieris: nii enimveropraeter vi nenn vel rubrum vel flavtim, panern vel fermen-tacum vel azymum, pultes, fruges u) asfasque agni vel-htedi carnes, Deo quippe in facrificiis longe gratisfimas,ad menlas eorum adhibebatur. Quin immo interdum eoprocesferunt remperantiae, umiCu vini et carnium fefe ab.ßinuerint. w) Sic ab incunabulis iude ad meutern Apo.

D 2 ilo

r) Neque Catechumeni, neque Poenitentfs, ibi accumbebant, pro-pterea quod. jus comnmiicalionis aut f\ aternißatis aut amißsfent, autnondum esfent asßcuß. Calvör l. c. p. 794. Vi mandati Paulini 1 Cor.5: ii excoramunicati a communione cibi mature exclufi fuerunt.

s) RiXNJERUs 1. c. Neque hoc infolitum erat novis Chriftianis.Tefte enins Macrobio L 3. c;. 11, in Ternplis Gentüiumfuerunt men-fe, huic ufui deftinatae.

0 WiTSius, Meist. Leidens, p. 492, eos non discubuisfe propterfeminas v ins' perroixtas , fed antiquo more fedisfe opinatus eft, haudpauci tarnen Autlorum, mentione Agaparum fafta, vocabulo di/cum-frere ufi funt.

u) Cfr. Augtjstinum contvaFauJlum L. 20. c. 20 , Ejusdem Con-fesf. L. 6. c. c, Caveum & Rixnerum 1. c„

w) Clemens Alexandr. Paedag. L. 2, c. 12 feqv. vult coenamfore expeditam & tenuem, ad vigilias aptam, carnium & vini prorfusexpertem. Caelum calidum, fub quo degerunt primi Chriftiani, &jeju-tiia, eis frequenter ediéla, infuper prohibuerunt, ne fiereiit cärnivori.

ftolornm convivia ifta plerumque habebantur concorditer,decenter et fobrie. Ut enim fummae esfet levitatis, nedicam impietatis, tempore, quo memoria Chrifti pie re-novaretur omniumque animi gratis frarernitatis conftrin-gerentur vinculis, voluptati dare operam et crapulae, ficPaulus mature et prudenter prohibuit, ne ifta, non tamad corporis expletionem, quam animi requiem , infliruta,adirent famelici. i Cor. XI: 34, Neque fub coena ven-tri modo indulgere fuit mos hujus temporis. Coenaculafcilicet Graecorum, delicaro er molli vivendi generi licetprae aliis deditorum, non raro do&isfimis et melioris fru-gis refertisfimis perfonuerunt colloquiis; x) Judaei itidemnon minus gravia feriaque di&a, quam lenocinia fidium,facetias et aenigmata, condimentorum inftar, cibis adhibe-re confueti erant. y) Non itaque eft, qvod mireris, ßad fan&as Chriftianorum epulas, ubi hilaritatem gravirateet modeftia demum fas erat remperare, hymni una fuß,pia undique fata fuerint colloquia. 2,) Poft gråtes o-mnium bonorum Largitorijfincere a&as manus abluebant iracoenati, et ofcula fan£la, pacis (ymbola, inter convivasfexus fui quique dividebant. Ture interim incenfo & in-ftru&a candelis cereisque ardentibus menfa, Euchariftiam,poftprecesad Deum denuofufas, concelebrabant. Quibuspera&is, quosdam e coetu ad rationem fidei fuae redden-

dam,

x) Brüning. 1. c. p. 303.y) Jahn I. c. p. 223.z) Sic Clemens Alex, comrnendat preces ante cibam, hymnos

in fumtione cibi, gratias poft cibos. J. Hildebr. Difs.de precibus Vet.Chr. p. 54. Theodoretus Agaparum ad natalitia Martyrum faciens men-tionem teftatur: pro Uta veteri pompa, turpique verum & verborumobfcoenitate , modefice celebrantur feßivitates, non mero delibutce, noncommes/ationibus teves, non cachinnis folutce, fed vivis canticis per/o-nahtes facrisque fermonibus audiendis intentce. Bingh, 1. c. L. 20 c. f.S-

dam, vel carmen Deo dignum canendum, unde, quomo-do epulati fuerint, probaretur, in medium provocabatPnrte&us, ipfe non capcans arguriarum vel eloquentioelaudes, Ted (ubinde praeclaras animis inculcans fententias,omnibus favenres aures praebentibus. Mox interfe de re¬bus divinis ferebant fermones, arque in levamen paupe-rum, viduarum, pupilloium, naufragorum & Marryrumftipem colligebanr. Absoluta denique folemni preca-tione, vsriis fic animi corporisque nutrimentis (arurati admedium fere no&is domum placide redibant dormitum.Ut vero Agapae poft S:m C;m inftrui funr coeptae, hasepularum caerimonias inverfo ordine fuisfe pera£tas, quis-que videat, oportec. b) Neque quid fuit refidui harum

D 3 epu-

a) Rixnekus 1. c.. C. 3. Albaspinjeus L» i. obf. 18. Casa-uus de Fet. Sacr. Chriß, ritibus. p. 157.

b) Summo , fi quoquam , hoc opus defraudarem decore, fi tefti-monium Tertülliani, tritum omnino, fed praefenti materiei maxi-mam prae aliis affundens lacem , ingrate fupprimerem. Ita enitn inApol. c. 39 audit: Coena noflra de nomine rationem fui ofiendit. Vo-catur ocyocn>}, id, quod diWctio apud Grcecos eß. Quattiiscunque fum-tibus conßet, lucrum eß pietatis nomine facere fumptum, fiquidem in-opes quosque refrigerio iflo juvamus, non qua penes vos paraßti affe-ftant ad gloriam famularidce libertatis fub Quctoramento ventris intercontumelias faginandi, fed qua penes Daum major eß contemplatio me-diocrium. Si honeßa causfa eß convivii, reliquum ordinem difciplinceceßimate, quid fit de religionis officio. Nihil viiitat is, nihil immodeßiceadmittit-, non prius difcumbitur, quam oratio ad Deum prcegufleturzeditur quantum efuriint es capiunt: bibitur quantum pudicis eß utile. Itafaturantar, ut qui meminerint etiam per noflem adorandum Deum fi-bi esfe. Ita fabulantur , ut qui Jciant Dominum audire. Post aquammanualem & lumina, ut quisque de fcripturis fanftis vel de proprioingenio poteß, provocatur in medium Deo caviére; hinc probaturf quo-ttiodo biberit. JEque oratio convivium dirimit. Inde difceditur nonin catervas ccefionum, neque 'in clasfes difcurfationum, nec in eruptio-nts lafciviarum, fed ad eandtm curam modeßioe & pudicitice , ut qui

iÉfafcgp 30

epuUrum temers dispergebacur: reHquioe enirn Etuhariftiaeinrerdum ad abfentes poenirentes & Catechumenos roifsse,inrerdum igne fuerunt combuftae; cß Agaparum vero cc7to-<$oqy\tci f.fuAoytoci inter abfentes &. crgrotanres egenos dlftributcP,fif)vel,(l quidem fuppeteret, ad xmferos Genriies, cos lueran-di causfa, deportacae. e) Has quoque partes, inftar fportu-larüm, facerdores, quorum curae eranr commisüe, ad tem-pus fibimet arrogaruntj j) cui tarnen dordidae paupsrum

furn-

110n coenam coenaverint qiéam difciplinani. ■— Cum probt, cumbnni coeunt,cum pii cum cafli congregantur, non ejl Jarno dicéhdä, fed curia. '

Ad defcriptionem parum, quae inter Esfaeo?, vtl, ut rnavultHieronymus, Chriftianos, Alexandriae dementes, viguerint, a Philoue.perbelle concinnatam & a Baronio T. x. p. 489 dein .repetitam, Le-ftorem antiquorum in conviviis facris rniram temperantiam, honcftateqnpietatemque altius fapere cupientem voluimus delegatum, ipfi, quo minuseatn adferamus , cancellis , quibus circuavfcribjmur, impediti, :

c) Casauboni Exerc. 16. n. 35. Bingh. 1. c. L, 15, c. 7 §. §.4- 5-

-d) Schlextsneri Lex, ad. voc. «yxxij.

e) Hoc coltigitur ex teftimonio Jfuliani, Fragment. Epift. p. 55^:Ncfandi Galilcei, animadverfo , pauperes [acerdotibus negieUui esfe ,in id humanitatis genus incubuerunt, & fafäipnem füam Iidc bjficiifptcitcorroborcirunt. Nam velut qvi pueros plcicenta aliqua decipiunt, quamquam bis terve Ulis dederint, & ad fequendos ha c arte pHlexerihi: ßcißi ab ea , quam vocant Agaoce & convivio menfarumque mitiißerioincipientes fideles Gcntiles ad Deorum contemtum impieiatewqye condu-cunt.

/) Auftor Conftituficnum L. -g. c. 31 ita habet: Eulogius Diaco-ni ex voluntate Epifcopiaut Presbyterorüm dißribuant Clero; Epifccpopartes quaiuor, Presb'yter'o partes tres, Diacono partes ditas, ceterisvero Subdiaconis, vel Ledtoribus % vel Cantorib us, vel Diaconisfis, par-fem unätti. Id enim pulcrum & coram Deo aeeeptum eß> unutnquem-que ftemdum fuam dignitatem honorari.

m 3*.

*Ti

t►V

!V-

I$

iI- M*

fumtu vivendi ratiom remoram fecit Concilium Lao-dicenfe. g)

Ex aMaris, credo, quseftio, diu a£ta , num S:q Cia 6cAgapac unum & cöntiniium conftituerint aciurn > facile fitdirimenda. Eas a primordia ar£fisßme fuisfe conjundlasquis eft. qui non viderir? Sacrarnentum ramen allaris hislonge majoris jam tum fuisfe pretii loquuntur d iver fae duo-rum inftirurorum rationes, pietas Apoftolorum > fan&is-fimum cibum a vulgatiori probe feccrnentium, pluriumprobatcT fidei Auclorum teflimoma, h) nec non inöirutafequenrium remporum, qurbus ritus Agaparum fenfimcceptus c il antiquari, cccna contra Dominica perpetuo du¬ratura.

$. vnr.

Sirr.plicem Sc purem, quam nuper reddidicr.üS, cele¬brationis Agaparum rabulsm variis unibris maculisque ci-tius fuisfe ädfpcrfam, conj?£tu tft facile. Abcsfe non po-tuit, quin ritus, in origine pius qua.ntumvis Sc frugiierus,inter genres vario culrut diverfisque moribus deditas, va-riorum abufuum dar et occalionem, fuosqve parereru.r må¬nes. Eccldi-am nedum nuper nararn omnis fuisfe corre£lio-nis imparientem, fed an (am Apoilolicae prirbuisfe re-prehenüonis, ioquuntur Sacrce Pandecta-. Exemp'o^funt

in-

cj) Iti art i~ fhfnens; Non apott11 Minißros. alt u is, v/i quos-lib&t Cl*richs ant Laicos ad /1gapen, vocatos, partis tollere , prcpterhtjuriam, quce ex kac ozcafione Bcclefiaftiid ordini pojsit deputari.

h) Inter Patres Clemens, ßfußinus, Cliry[oftopinis , Tluodoretiis,reliqui, myiieria a convivils fuisfe fegregatt» obferyarant, eisque prae¬ter a Hos calcuium adjicit Cafaubcmis, acutisfimus aiftiquitatls iVrutatof»

incolae Ephefi, quorum, ni Fallimur, in facris conviviisluxuries perftringitur, Eph. 5: 18, 19.8c inprimis Co-rinthii, qui facra pera£turi non commune inftar Chrifti,Ted privum egerint epulum, unde fa£turn, ut ditiores,quorum Ferculis inftruerentur menFae, ccena praeoccupatainebriarentur, egeni vero, ferius venienres, efurirenr. 1 Cor.XI: 17 feqv. Remisfior ilie in Forris inFfcrioris hominesafFe&us a fehismaribus, quae tunc Corinthi viguerunt, 1Cor. 1: 12,6c ad convivia, fraterniraris fymbola, gra-vius Forte erumperent, videtur esfe profe£lus. /) Viria,quae quidem, fini utpote xvgicaea kirna repugnantia atronotat carbone Apoftolus, procui dubio Fuerunt leparata men-farum inftru&io, contemtus pauperum, immodicus anteEuchariftiam vini ufus, 6c partium ftudium coenam, con-cordiae tesferam, praecipue temerans. Qvi ita animati coe¬nam, memoriae meritorum Chrifti dicatam, adibanr, nonpotuerunt non ea-3-ieiv neu 7rimv ctvctfyoos, Fibique Fupplicia,y.gtpxTcc, languorem puta 6c morbos mortiFeros, adfafeere.v. 30. Uc phrafin 7rccgccftsvcu reo aecrotvoi, 1 Cor. 5:5 1Tim. i: 20, extraordinar iis morbis aßeere, reddere folent,

ita

OUtrum efurientes fuerint Pauli amiot & ebrii Apollinistores, ut opinatur Rosenmüclerüs, an iili fuerint Gentiies , hi veroJudaei, ut mens eft Lightkootti, parum noftra refert. Hic enim O.O. P. 2. p. 912. dicit: ptävte pertinet ad ßßudceos, in proco'n.iis fitispafchatizantes ante Euchariftiam, & «eivx ad Gentiies, non tam ex

paupsrtate aut necesfttate inediam ißam patientes. quam qnod coenamtatem prcecedaaeam nollent ampleffi, utpote quee ßjuiaismum redoleret.Judeeos quidem ad fefta fua ventri nimium indulfisfe, baud eft dißiten-dum, vid. Ltghtfoot vom Kirchendienße p. 146 & BuxtorfiiLex. Talmud, p. 324 , hseevero inordinata convivandiratio neque Gen¬tiiibus videtur minus famiiiaris, nam Socratis aetate moris fuit Athenis,ut finquli, qui ad coenam conveniebant. aliqvid obfonii adferrent, quodnon femper in commune apponebant, fed quisque plerumque fuo ve-feebatur. ZßNOprioN. Memorab. L. 3 in initio.

>> SH*' O 3 ' YS ^yé-^r

itt tales heic videre fibi vifi fynt plurirni interpretum«Quae vero fcriptores de morbis, Euchariftise abufum con-fecuris, circumferunt, merito pro fabulis habentur; J) ni¬hil enim impsdit, quominus ilii confueto natura? ordineorti fuerintj ftquidem voluptatem crapulseque ftudium in-prirnis apud gentesOrientis & fub calidiori fole degentesgravisfimis emi doloribus, nermni non obvium eft. Ne-que obfonum vtdettrr, Graecorum molliter åc luxuriofevivendi ftudium his conviviis valde fuisfe incitatum, qua-re, ft exinde aceibiori confumerentur valerudine, haudmireris. Monica v'eiro & minae Apoftoli, quse citato Socoexftant, adhuc pluries e Cathedra facra reccqui, «Sc adhodiernos S:ae C:<£ convivas in admonitione, hujus ce!e-brationi praemitrenda, haud quidem inconfulte diuigi folent,quarr,vis abiftus., qui earum primum dederint anfarn , jamplim evanuerint. Praeterea ex v. 12 Ep. Judae nobis liquer,ab incunabulis inde rei Chriftiana? quosdam exftitisfe,Gncfticos putant vel faifos dolores, qui fub ficbitio Chriftianorum nomine in facros horum fe-fe infinuarunt con-ventus j & genio turpe indulgentes, pia haec conviviaingluvie fua luxus fuspe&a reddiderunt.

Hk c tamen levia funr, ft refpicis i-a numera fere, im-mo portentofa convicia, qvibus Geotilrurn Scriptores.,q.uoB inter eminet Celsus , ritum Ägaparurn onerare fate-gerunr. Eas enim di£titant fuisfe conventus clancularios,feditionum nutrices, fumma luxurie infignes, adeoque foc-dos, ut Thyeftea epula celebrare, atque poft everfionemlucernarum Oedipodeos concubitus agere auft fint eorumconfortes. m) Ab his criminationibus, qua? plebis animos

E in

/) Ro s^:n Müller i Scholia ad. h. 1.m) Apud Minucium Felicem, Ccecilio Nataii, viro gentili, qm

in nomen Chriftianum mirifice accendebant, Apologersevinter quas referre juvat AThenagoram, Theophilum, Ter tut.Hanum, Minucium Felicem, Origenem, Jufiinum Märtyrern8? Irenctum, laudabili & indefesfo ftudio id vindicare corvarifnnt. n) A perduellionis crimine Chrdhanos fatis libe-rant annales, qui perhibent, 14loa quoque in eo rnoremDomino fuo gesfisfe , quod nuilo non tempore imperii

j-U»

in nefandis his fceLeribas dilncidius defcribendis multum f*bi placuit,Chriftiani audiunt: homines deploratce, iliicitce ae defperatce fadtioms,qtii noffurnis congregationibtis, & jejuniis folennibus & inhnmams li¬tis, ho» facro quodam, [ed piaculo foederantur; latebrofa & luci/uganctHo, in publice muta, in angulis garrula, quce nunquam palam lo-qucttur, nunquam libere congregetur. Dicunt: Chrijliaui vefcuntur in-fantulorum carnibus & promifcue ßne pudore contrefitani ejusdem ßUctfoeminas. Origenes contra Celfum L. 6. p. 302. Üicimur ferlera-iisßmi de facramento infanticidxi, & pahulo inde; & poft convivium in-cejlo, quod everferes iumtnum canes, lenones fc. tenebras tum & Ii-bidinum impiarum inverecundiam procurent. — Coenulas noftras, prater-quam Jceleris infames, & prodigas quoque ßigillatis. Tertull.Apol. c. 7.

n) Otnnia, quibus fnnocentiam asfeclarum defenfitare ftuduerint,referre difta, paginam faceret- Plura ceteroqoin Patrum tetVimoniagratara bujus ritüs dmplicitatem vindicantia, jam funt allata, quae qui-dem recoquere abfonum esfet; hsec vero Leftori non displicitura judi-camus: Faftionis & rebellimis fuspicionem depellit Tertullianus,.c. 30 dicens: In Conventibus his expanßs manibus, nudoque capiteprecabantur Imperataribus vitam prolixam, imperium fecurum, domumtutam, exercitus fortes, fenatum fideiem, papulum probum, orbent quie-tum. Minucius F. vero critninationem inceftus & luxus refeüere ftu-dens teftatur: Cnßo fermone, corpore cafliort, plercsqtie invivlati cor¬poris virgtnitate per.vetuz fruuntur potius. quam gloriantur. — Convi-via no» tantum puiica coümiis, fed & fobria: n?e enim indulgemusepulis aut convivium mero ducimus, fed gravitate kilaritatem tempera-mus. Arno mus , fub finem L. IV de Fidelium conventiculis, affir-rnat. quod in iis aliud audiatur nihil, niß quod humanes faciat, nißquodntites, verecundos, pudicos, caßos. Huc accedunt Gentilium rm-

35 r

ju gum oerumnasque ? undique ingruentes, patienter fintperpesfi; nedum cum ita crefcerent numero, ut injuriasTibi lllatas uicifci, vimqus vi refringere porueriar, quid-quam in perniciem civitatis moliti linr. Quamvis fupradicta impedianc, quominus illis in vi£tu &. potu temperan*tiae laudem plane adjudicemus, eos tamen primis feculis,ubi tutela adhuc deiiituebantur irrperii, a luxurie ea foe-disque libidinibns, quae dein, fiorentibus eorum rebus«,in Eccleiiam irrepferanr, longe abiuisfe, nobis perfvafumhabe mus. Etenim inopia, miferiee 8l cahmitates, qvibnsquotidie premebanrur, una eum pierate atque prudenria ,contra tot tantosque inimicos fedulo adhibenda, totidemfuere fobrise moderatatque vitas fv a föres. Carne veropuerotum, impie caeforum, vefci, eorumque fangvinémbibere, everfis lucernis inceftus vagosque concubitus age-re, tam nefaria funt fcelera, ut ne inter gentem quidem,integritate morum adhuc confpicuam, nedum ad ejus fa-era , quorurn difciplina a viris vita feverisfimis regebatur,admini potuerint. A fuspicione itaque horum criminummanfuetudine 5c conftanria, vi frangi nefcia, confortes>ßbftergere baud veriri funt antiqui religionis noftrae vin-dices. Ceterum horrenda de ccv&qto7ic(p&ym fabula eo in-fulfior videtur, quo cerrius conftat* Chritlianos prifcosne intueri quidem homicidium duxisfe fibi integrum , necvi primi Apoftolorum Coneilii pecorurn fanguinem gu-

E % ftas-

nime infücata & ab ipfis invite quafi detorta pro Chriftianis teftimonia.Novimus jam fjlulianum, juratutn illum nominis Chriftiani hoftem , eo¬rum caritatem probosque mores invidis octilis fuisfie intuitum. Haudaliter Piinius, fcriptor paganus, cui feveras de eorum vivendi rationehabere quaeftiones injun&uro erat, iftas hetseriaS' nuncupat honefin con-ventkula, in quibus facramentofe ohßrinxerunt r tion in fcelus aliquod,fed ne /urta, ne latrocinia , ne adultevia committirent, ne fidem falle-rent, ne depofitum appellati abne(/ßrent.

36ft^sfe, 0) ncdiim ut coedem ipü fecerint, aut humanuniabforpferint cruorem.

Aft vero, dicet aliquis, de Gentiliuni calumniis o-mnem derogare fidern , imprudentis, immo partium pror-fus eit ftudiofi. Prifcos Chrifliarios acerbisfimam qnidemeorum non minus propterea fubiisfe invidiam , quod nui-lis ternplis, aris vel fimuUcris cukum divinum dignaren-tur, unde impiorum stque fceleratisfimoruvn ntfti Tunt no-men , quam quod no&urnos, quos Romani libidinibus fa-iftionibusque viam praeclüdendi c aus fa jamdudum fe ve reprohibueranr, p) inftituerent conventus, quoi frequenrareGentiiibus & Cathetumenis erat ne fas, in confesfo ell.;verumramen cnminariones iftas msgis a pravis de Chri-ftianorum myßeriis feniibus, quam ab oclio profetias fu-isfe, opinari convenir. De netandis his iibidinibus rumo-res inter Gentiles, vel a Judaeis, ut mens efi Oäigenis,q) velj tefte Oecumenio, fparfi fuerint a fervis, (ubvexationibus in captivitatem du&is, qui qnidem facrorumfolemnia , quibus non erant irtiriati, male i n ter pre t« r i,aut, tormentis admotis, fi vel rayfteria noverinr, npvisDominis placendi ftudio, ea malitiofe pervertere, vel no-va forte fingere potuerint mendacia. Mos ille non ubi-que vigens, ut mulieres in convivio virorum accumberent,nefarii fiupri certe peperit fuspicionem; crimen vero in-ceftus in Chriftianos propterea fortasfis conje&um , quodfratres&forores Te invicem fahitare foliti eranr; hisenimnominibus ad tegend a fiupra ipfi Gentiles utebantur. r)

Chri-

o) Athesagors Legat, pro Chrift. p- 38-p) Inter leges XII Tabb. prout eas gfac. Godhofredus Iftus ex-

hibet, tabuia IX ita habet: Si qui in urbe coetus noÉurnos agitasfet,eapital efto. In Legibus vero Romuli, prout a Franc. Balduino lunfceditse, legitur: Noffurnas in Tetnplo vigilias ne habento.

q) Libr. 6. adverfus Cel/unt,r) Kortholt 1, q. C. 10.