Frigorifik Arac Ve Arac Klimasi Ariza Tespiti

8/6/2019 Frigorifik Arac Ve Arac Klimasi Ariza Tespiti

1/120


2/120

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retimmateryalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek vegelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/120

i

AIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 .....................................................................................................31. SOUTUCU AKIKAN SIZINTISINDAN KAYNAKLANAN ARIZALARIGDERMEK.............................................................................................................................3

1.1. Soutucu Akkan Szntlarnn Nedenleri...................................................................31.1.1. Aralarda Soutucu Akkan Szntlarna rnekler .............................................81.1.2. Aralarda Soutucu Akkan Szntlarn Arama Teknikleri..............................101.1.3. Aralarda Soutucu Akkan Kaaklarn Aramada Kullanlan Gereler ...........111.1.4. Soutucu Gazlarn nsan Sal ve evre zerine Etkileri................................14

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16LME VE DEERLENDRME ....................................................................................24

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................262. YALAMA YAINDAN KAYNAKLANAN ARIZALARI GDERMEK ....................26

2.1. Kompresrde Yalamann nemi ..............................................................................262.2. Frigorifik Ara ve Ara Klimalarnda Kullanlan Yalar...........................................28

2.2.1. Soutma Endstrisinde Kullanlan Sentetik Yalarn Avantajlar ......................292.3. Soutma Sistemlerinde Asit Oluumu ........................................................................292.4. Kompresrde Ya Deiimi........................................................................................30UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33LME VE DEERLENDRME ....................................................................................39

RENME FAALYET-3 ...................................................................................................423. ELEKTROMEKANK KAVRAMADAN KAYNAKLANAN ARIZALARI GDERMEK................................................................................................................................................42

3.1. Elektromanyetik Kavramann alma Prensibi ve Arzalar .....................................43UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45LME VE DEERLENDRME ....................................................................................62

RENME FAALYET-4 ...................................................................................................644. GENLEME VALFNDEN KAYNAKLANAN ARIZALARI GDERMEK.................. 64

4.1. Frigorifik ve Ara Klimalarnda Kullanlan Genleme Valfleri .................................644.2. Termostatik Genleme Valfinin Yaps ve alma Prensibi......................................654.3. Genleme Valfinin Devre zerindeki Yeri................................................................. 66

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 69LME VE DEERLENDRME ....................................................................................73RENME FAALYET-5 ...................................................................................................755. KOMPRESRDEN KAYNAKLANAN ARIZALAR......................................................75

5.1. Aralarda Kullanlan Soutma Kompresrleri ve zellikleri.....................................755.2. Ara Soutma (Swash plate tip) Kompresr ve Bileimleri .....................................78

5.2.1. Aralarda Kullanlan (Swash plate) Soutma Kompresrnn zellikleri.........795.3. Muhtemel Kompresr Arzalar ..................................................................................80

5.3.1. Grltl alma................................................................................................ 805.3.2. Kompresrden Gelen Sesler ................................................................................ 805.3.3. Kompresr aft Mekanik Conta Arzas.............................................................81

5.4. Kompresr Performans ve Basn Deerleri .............................................................835.5. Kompresr Bakm ve Verim Kayb ...........................................................................84

NDEKLER


4/120


5/120

iii

AIKLAMALARKOD 522EE0191

ALAN Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme

DAL/MESLEK Soutma Sistemleri, Klima Sistemleri

MODLN ADI Frigorifik Ara ve Ara Klimas Arza Tespiti

MODLN TANIMIBu modl ile frigorifik ara soutma sistemleri ileotomobil, otobs vb. ara klimalarnda arza tespitini ve

gidermesini ieren renme materyalidir.

SRE 40/24

N KOUL Yoktur

YETERLK Frigorifik ve ara klimasnn arza tespitini yapmak,

MODLN AMACI

Genel Ama: Bu modl ile frigorifik ara soutma sistemive ara klimasnn arzalarn tespit edip giderebileceksiniz.Amalar1. Soutucu akkan kaaklarndan kaynaklanan arzalar

giderebileceksiniz.2. Yalama yandan kaynaklanan arzlar

giderebileceksiniz3. Elektromekanik kavramadan kaynaklanan arzalar

giderebileceksiniz4. Genleme valfinden kaynaklanan arzlar

giderebileceksiniz5. Kompresrden kaynaklanan arzalar tespit edip

giderebileceksiniz.

ETM RETM

ORTAMLARI VEDONANIMLARI

Snf, atlye, laboratuvar, frigorifik ara soutma sistemiimalatlar, frigorifik ara kasa yapmclar, klimal aralar,

ara klimalar, bilgisayar, nternet, ev vb. alma alanlar,firmalara ait katalog ve teknik dokmanlar.

LME VEDEERLENDRME

Modln iinde yer alan her faaliyetlerin sonundakazandnz bilgi ve becerileri lerek kendinizideerlendireceksiniz. .retmen, modln sonunda sizebtn uygulama faaliyetlerini ieren bir performans testiyaparak kazandnz bilgi ve becerileri lebilecektir.

AIKLAMALAR


6/120

iv


7/120

1

GRSevgili renci,

zellikle toplu yaamn srd kentlerde insanlarn ihtiya duyduklar besinmaddelerini standartlara uygun olarak salamak nemli bir sorundur. Bu sorun, besinmaddelerini dk scaklkta saklamakla ve yine dk scaklkta tketim yerlerine soukzinciri bozmadan tamakla zlebilir. Souk zincirde gdalarn bozulmadan ve besindeerlerini yitirmeksizin tanmasnda zel olarak gelitirilmi frigorifik aralar kullanlr.te mesleimiz bu noktada, frigorifik aralarn soutma sistemine ynelik; bakm, onarm vemontaj ilerini kapsamaktadr. Montaj, bakm ve onarm ileri uzun bir sreci kapsadndanbu alanda alan teknik elemana her zaman ihtiya duyulacaktr.

Gda maddelerinin ticar olarak frigorifik aralarla dk scaklklarda tanmas 1936ylnda ABD de balamtr. Gnmzde ise gda ve ila rn gruplarnn eitlilii vemiktardaki art ok sayda ve nitelikteki frigorifik araca ihtiyac artrmtr. Bunlar;frigorifik gemi, konteynr, kamyon ve ehir ii tamaclkta, datmda kullanlan panelvaneklindeki aralardr.

Dier taraftan insanlarn yolculuk ettikleri aralarda konfor klimas uygulamalar gngetike nem kazanm ve aralarda klima standart donanm haline gelmitir. Bu alanda damesleimizin geni i imkanlarna sahip olduunu rahata syleyebiliriz.

Soutma sistemleri blmmzde bilgi ve beceriye dayal uygulamalarda souktamacln ve ara konfor klimasnn montaj kurallarn ieren bu modlle souk zincirdekullanlan frigorifik aralarn eitleri, teknik zellikleri, soutma sistemlerinin boru devresive devre elemanlarnn montajn ve aralara klima montaj vb. konularda temel bilgi sahibiolacak, frigorifik ara ve aralarda konfor klimas uygulamalarnda montaj ileriniyapabileceksiniz.

Bu modl size frigorifik ara soutma sistemleri ile ara klimalar montaj konusundatemel prensipleri kazandracaktr. Unutmaynz ki her geen gn gelien teknoloji, soutmaalannda da yeni devre elemanlarnn, kontrol, gvenlik ve otomasyon sistemleriningelimesine ve yeni, evreci, az enerji tketen, ekonomik, uzun mrl cihaz, rn vearalarn yerini almasn salamaktadr. Dier taraftan frigorifik ara soutma sistemleri veara klimalar da kendi iinde marka, model ve kapasite deerleri olarak ok eitlilik arzetmektedir. Bu noktadan hareketle setiiniz alanda; rnein frigorifik ara soutmasistemleri veya ara klimalar montaj, tamir ve bakm gibi ilerde; bilgi, beceriye dayalalmalarda zellikle piyasa artlarnda uygulama yaparak renmeyi ama edinmelisiniz.

Bu modlde yer alan faaliyetler sizlere; zellikle piyasa artlarnda uygulama yaparakrenmeyi ve kullanlabilir bilginin sahibi olmanz salayacak ekilde dzenlenmitir. Bunoktadan hareketle modlde yer alan konu ve uygulamalar sindirerek renmenizgerekmektedir. renme konusunda gstereceiniz zen ayn zamanda uygulamalarn dahazevkli hale gelmesini de salayacaktr.

Mesleinizde baarl olmanz dileiyle ...

GR


8/120

2


9/120

3

AMA

RENME FAALYET-1

RENME FAALYET-1

Frigorifik ara soutma sistemi ile ara klimas devre elemanlarnn fonksiyonelyapsn ve alma prensibini renerek kit halinde verilen paralarn montajnyapabileceksiniz.

Ara klimalarnn periyodik bakm talimatlarn marka gzeterek aratrnz. Frigorifik aralarn yapsal zelliklerine (Tama scaklklar, rn cinsi, servis

artlar, tama sresi vb.) gre soutma sistemi bakm talimatlarn aratrnz.

1. SOUTUCU AKIKAN SIZINTISINDANKAYNAKLANAN ARIZALARI GDERMEK

Ara klimalar ve frigorifik aralarda soutma sistemleri, hem cihaz donatm hem deuygulama asndan birbirine ok benzemektedir. Bunlar birbirinden farkl klan uygulamaalandr. Frigorifik aralarda soutulmu ara kasas, rnlerin souk tanmasndakullanlrken ara klimalar konfor uygulamalarnda kullanlmaktadr. Bundan dolay araklima soutma sistemleri ile frigorifik soutma sistemlerine ait devre elemanlar, montajileri ve montaj kurallar bir balk altnda aklanacak ve uygulamalar yaplacaktr.

1.1. Soutucu Akkan Szntlarnn Nedenleri

Bilindii zere soutma sistemlerinde soutma ii; basn altnda sktrlan soutucuakkann termodinamik zelliklerinden yararlanlarak gerekletirilir. Kapal bir sistem

ierisinde atmosfer basncnn zerinde bir basnca maruz kalan soutucu akkan kapalsistemde bulaca en kk delikten szma eilimi gsterecektir. Soutma sistemi; aracnyapsal zelliklerine gre seilmi soutma devre elemanlaryla bunlar birbirine balayanboru devresinden oluur. Bu devre elemanlar ve boru sistemi; zel birletirme teknikleriylebirbirine balanr. Her balant noktas soutucu akkan kaa iin ayr bir risk tar.

ARATIRMA


10/120

4

ekil 1.1: Ara klimas devre elemanlar, boru devresi, hortum ve balant noktalar

Dier taraftan iilik kusurlar, zamanla ypranmadan tr oluan malzeme atlaklar,contalarn eskimesi veya elastikiyetini kaybetmesi ve zellikle ak tip kompresrlerinkullanld sistemlerde kompresrden soutucu sznts; gerekten nlenmesi zor olan biritir. Frigorifik ara soutma ve ara klima sistemlerinde ara motorundan tahrikli ak tipkompresrlerin kullanlmas dier taraftan srekli kompresr ve devre elemanlarnn motorvibrasyonuna maruz kalmas sistemde kaak oluumuna neden olan ana faktrlerdir.

ekil 1.2: Ara motorundan kaynaklanan sarsnt malzemelerde anty arttrr


11/120

5

Resim 1.1: Conta kaynakl soutucu akkan sznts olabilirConta ve hzl servis adaptrlerine rnekler

Resim 1.2: Frigorifik ara soutma kompresrlerinde ve ara klima kompresrlerindeszdrmazlk salamak zere kullanlan O-ringlerden rnekler


12/120

6

Frigorifik ara ve ara klimalarnda kullanlan btn ak tip kompresrlerde belirli bir

sre sonunda soutucu akkan kaa hem kompresrn yapsal zellii hem de malzemeanmasna bal olarak kanlmazdr. zellikle mekanik conta olarak szdrmazlk salayanpara, zamanla anr ve kompresr aft k manyetik kavrama balant blgesinde sznthalinde kaak gzlenir. Gaz sznts beraberinde yalama yan da srkleyeceinden yaszntsnn olduu blgede zamanla gelien kirlenme kaak ihtimali olarak yorumlanabilir.

Dier taraftan ak tip kompresrlerin bu dezavantajlarna alternatif olarak byksoutma ykleri iin yar hermetik kompresrler ve otomobil klimalarnda da hermetikkompresr uygulamalar gelitirilmitir.

Resim 1.3: Ak tip ara soutma kompresrleri ve devre balantlar


13/120

7

zellikle evre rgtlerinin duyarll bu konudaki hassasiyeti artrm ve evreye ve

dolaysyla insan yaam iin tehdit oluturan sera etkisi gazlarn salnm ve UV nlardankoruyucu ozon tabakasnn korunmas iin bir takm tedbirler alnmtr. Bunlardan biri dearalarda kullanlan soutucu akkanlarn arza, bakm vb. ilerde havaya salnmas yerine,toplanmas ve yeniden kullanma hazr hale getirilmesidir. Bu amala soutucu akkanlartoplama, arndrma ve yenileme eklinde hizmet veren makineler gelitirilmitir.

Resim 1.4: Ara klimasnda servis ncesi soutucu gazn arndrma cihaznda toplanmas

Gnmzde kloro-floro karbon trevi soutucu akkanlarn kullanld tm frigorifikara ve ara klimalarna verilecek servis ve bakm ilerinde soutucu gazn atmosferesalnm Montreal protokol ve Kyoto anlamas ile kstlanmtr. Bu sebeple Resim 1.3tegrlen makine yardmyla soutucu gazn makinede toplanmas ve slah edilerek tekrarsistemde kullanlmas ngrlmektedir. Bu cihaz gelitirilmi bir servis istasyonu gibi dednlebilir. Uygulamada; gazn toplanmas, arndrlmas ve slah edilerek yenidenkullanma hazr hale getirilmesi eklinde gerekletirilir. Arndrma ileminde soutucuakkan filtre edilerek kurulur ve yalama yann asitlii giderilir. Islah ileminde isesoutucu akkan saflatrlr.


14/120

8

1.1.1. Aralarda Soutucu Akkan Szntlarna rnekler

Ara klima devresinde evaporatr dn ile emme hattnda plastik hortumbalantsnda kaak gelimi ve evresindeki alan boyamtr.

Resim 1.5: Evaporatr genleme valfi giriinde geni bir blgeye yaylm kaak grnts

Resim 1.6: Mekanik contasndan ya ve gaz kaann kavrama ve hortum zerinde brakt iz


15/120

9

Frigorifik ara ve ara klimalarnda rakorlu balant ok kullanlan birletirme

tekniklerindendir. Rakor balantlar ekseninde yaplmaz ve torkunda sklmaz ise kaakolasl artar. zellikle ara motorundan kaynaklanan sarsnt ilk teste bile kaakgrnmeyen yerlerde kaan kmasna yol aar. Bu yzden rakorlarn torklarnda sklmasgerei vardr.

Resim 1.7: Rakorda soutucu akkan kaa

Dier taraftan soutma sistemlerinde kullanlan hortumlarn balantlarnn

hazrlanmasnda da dzgn kesilmi hortum, uygun yzk ve tekniine uygun kullanlmsktrma aparat szdrmazln salanmasnda nemli bir unsurdur. Resim 1.7 de hortumyzk birlemesinde hortum zerindeki sar-yeil renk soutucu akkan kaann olduugrlmektedir.

Resim 1.8: Hortumda soutucu akkan kaa


16/120

10

1.1.2. Aralarda Soutucu Akkan Szntlarn Arama Teknikleri

Frigorifik ara soutma ve ara klima sistemlerinde soutucu akkan kaa aramadakullandmz klasik kaak arama yntemleri dnda bu sistemlere ynelik gelitirilmi zeluygulamalar kullanlmaktadr. nk klasik kaak arama uygulamalarndan kullanlan sabunkp, Halide lambas ve kaak detektrlerden yararlanmak; ara motorundan kaynaklanans ve hava hareketinden dolay etkili ve hassas bir yntem olarak kullanlamamaktadr.

ekil 1.3: Freon trevi gaz kaaklarndan kaak yeri tespit etmede kullandmz detektr

Otobs gibi hacimli aralarn klima sistemlerinde klasik yntemler kullanaraksoutucu akkan kaa arama olduka zahmetli ve bir o kadar da zor bir i tir.

ekil 1.4: Otobs klimalar hem karmak bir yap oluturmas hem de uzun bir boru devresinesahip olmasndan dolay soutucu akkan szntlarn bulmak olduka zahmetli bir itir


17/120

11

Gnmzde frigorifik ara soutma ve ara klima sistemlerinde soutucu akkan

kaan tespit etmek ve kaa gidermek zere gelitirilmi yeni teknikler kullanlmaktadr.Bu tekniklerde temel prensip, sisteme katlan floresan boyar maddenin kaak noktasndatespiti eklindedir. Sistemde kullanlan boyar madde soutucu akkan ve soutma yaylahibir suretle kimyasal etkileme gstermez. Sadece soutucu akkanla tanarak kaaknoktasn boyar. Bu boyal nokta zel gelitirilmi UV k veren lambalar ve UV nlarahassas bir gzlkle tespit edilir.

1.1.3. Aralarda Soutucu Akkan Kaaklarn Aramada Kullanlan Gereler

Gnmzde frigorifik ara soutma ve ara klima sistemlerinde soutucu akkankaan tespit etmek ve kaa gidermek zere gelitirilmi zel setler kullanlmaktadr. Busetler; kaak arama yntemlerinde daha etkili ve hassas arama yapabilmemize imkn

vermektedir. zellikle uzun boru devresine sahip otobs vb. frigorifik ara kasalarndasoutucu akkan kaan aramak olduka zahmetli ve bir o kadar da zor itir. nk kaakarama blgesi her zaman kolay ulalr olmayabilir. rnein; otobs klimalarndaevaporatr, TGV balantlarna ulamak olduka zordur.

Resim 1.4te grlen set ile ylda 7 8 g bir soutucu akkan kaan tespitedebilecek hassaslkta olup kullanm son derece kolaydr.

Resim 1.9: Frigorifik ara ve ara klimalarnda soutucu akkan kaan aramada kullanlanara ve gerelerden rnekler


18/120

12

Uygulama u ekilde yaplr: Soutucu akkanla karp srklenebilen bir miktar

boyar maddenin ara soutma sistemine baslmas ve sznt blgesinde boyar madde izininaranmas eklindedir. Sisteme baslan boyar madde normalde fluoresant bir madde olup UVk kaynanda sar sar yeil tonda rengi belirginleir. Bylece sznt noktas bulunmuolur.

Yntemde dikkat edilmesi gereken nemli unsur sisteme daha nceden boyarmaddenin ilave edilip edilmediinin bilinmesidir. Genellikle buna ait ibare ara motorblmnde bir etikette belirtilir. Boyar madde ilave edilmi ise yeni bir arja gerek yoktur.

ekil 1.5: Soutma sistemine boyar madde ilavesinde kullanlan tabanca ve hortumun yaps

Resim 1.10: boyar madde ilavesinde kullanlan kartu ve hortum dzenei


19/120

13

Resim 1.11: Boyar maddenin kaak noktasnda izlenmesine ait ara ve gereler

Boyar maddenin sisteme ilavesinde hzl servis valflarndan yararlanlarak yaplabilir(Resim 1.12). Servis ilemi srasnda mmkn olduunca ksa hortum kullanlmal vesisteme hava girmesi nlenmelidir.

Resim 1.12: Boyar maddenin soutma sistemine ilavesi

Soutucu akkan kaan bulmak zere Resim 1.13teki yanstc ayna kullanlabilir.zellikle eriilemeyen balant noktalarnn kontrolnde ayna kullanm kaanbulunmasnda nemli rol oynar.


20/120

14

Resim 1.13: Eriilemeyen noktalarda ayna ile kaak aranmas

1.1.4. Soutucu Gazlarn nsan Sal ve evre zerine Etkileri

Sistemin emniyeti bakmndan soutma sisteminde kullanlan gaz; yanc olmayan,evreci, patlamayan, zehirsiz, andrmayan ve paslandrmayan zellikleri bulunmal vesistemde bir szdrma olduunda da kolay anlalabilir olmaldr.

R-12

Otomobillerimizde bugne kadar, Freon 12 ve R134a klima gazlar kullanlmtr.Freon 12 gaz; renksizdir, kokusuzdur, zehirsizdir, andrc ve tutuucu deildir. Ancaksigara atei veya aleve yakn yerde bulunursa ok zehirleyici olabilmektedir. R 12 gazkarbon bileimli bir gaz olduundan dnyamz evreleyen ve gnein UV nlarna karcanllar koruyan ozon tabakasn delme eilimi vardr. Bu yzden retimi yasaklanmtr.

R 134A

Yerkreyi; gnein zararl ultraviole nlarndan, ozon tabakas korur. Bu tabaka,atmosfere karan kloro-floro karbon gazlan nedeni ile azalmaktadr. Bunun sonucu olarak,

Kuzey Kutbu zerinde gittike byyen bir" ozon tabakas delii" meydana gelmitir. Ozontabakasnn delinmesi, doal dengeyi bozmakta ve organizmalara zarar vererek, deri kanserigibi hastalklara yol amaktadr. Ozon tabakasnn korunabilmesi iin evre koruma rgtlerive hkmetlerce alnan kararlar uyarnca, freon gazlar ( R11, R12, R113, R114, R115 )yerine, daha zararsz soutucu gazlar kullanlacaktr.

R134a gaz; ozon tabakasna zarar vermemekte, ancak "greenhouse" sera etkisine yolamaktadr. Sera etkisi, petrol fosili trevi ou gazda grlen, "atmosferin s nlemezelliini azaltma etkisi" eklinde aklanabilir. Bu etki sonucu, yerkrenin ss artmaktadr.


21/120

15

Yan EtkileriKlima gaznn deriye temas

Kalc bir etkisi olmamasna karn; sv halindeki klima gaz deriye temas ettiinde,souk yanklar grlebilir. Deri ile temas eden blge; bez ile kurulanarak, bol su ileykanmaldr. Herhangi bir etki grldnde doktora bavurulmaldr.

Klima gaznn gze temas

Klima gaznn sv veya buhar halinde gze temasnda; gz svs ve doku tabakas

donabilir. Klima gaz ile temas eden gz, ovalanmamal ve en az 10 dk steril gz ykamasolsyonu ile ykanmal ve hemen doktora bavurulmaldr. Klima sistemindeki herhangi biralma annda, koruyucu gzlk kullanlmaldr.

Klima gaznn solunmas

Uzun sre klima gaznn solunmasnda; yetersiz oksijen alnmas nedeniyle, solunumzorluu yaratarak ani lme yol aabilir. Uzun sre klima gaz solumak zorunda kalan kiiyi;ak havaya kartarak, derhal doktora bavurulmaldr. Klima gaznn ak olarakkullanld yerlerin havalandrlmas gerekir. Ancak tpten klima sistemine gaz aktarmailemleri iin normal havalandrma yeterlidir.


22/120

16

UYGULAMA FAALYETSoutma sistemine boyar madde ilavesi ile gaz kaak testi

UV (Mor tesi) lamba fluoresant boyar madde ile renklendirilmi soutucu akkan kaaknoktasnda tespit eder.

lem Basamaklar nerilerAada verilenekipman vegereleri teminediniz. Ara klimas Servis valfi

takm El tabancas Boyar madde UV lamba UV k takip ve

koruma gzl

gvenliine uygun alma ortamn oluturunuz. Bu yntem dier kaak arama yntemlerinden (Sabun kp

elektronik detektr vb.) sonu alnamadnda kullanlmasnerilen son yntemdir.

Bakm talimatna veya ara zerindeki etikette daha ncedenboyar madde ilavesinin yaplp yaplmadna baknz. Boyar

madde ilavesi yaplm ise asla yeniden ilave yapmaynz. Boyar madde ilavesinden sonra klimay birka dakika

altrnz. Bylece boyar madde sisteme yaylacaktr.

UYGULAMA FAALYET


23/120

17

Klima devresinde

boyar maddevarlnntespitini yapnz.

Not: Frigorifik Arave Ara KlimaBakm modlndede yer alan kaakarama konusunafarkl biruygulamada da yer

verilmitir.

Verilmesi gereken boyar madde miktarn talimata uygun

ekilde tespit ediniz. Baz boyar maddeler bir kullanmlk tphalinde olabilecei gibi ok kullanmlk tpte de olabilir.

Eer boyar madde ile ilgili bir ibare bulamadysanz servisvalfi kullanarak bir miktar soutucu akkan (klima gazn)temiz bir para beze pskrtnz. UV lamba ile bezde boyarmadde kontrol yapabilirsiniz. Eer varln tespit ettiniz iseboyar madde arjna gerek olmayacaktr.

Kaak aramailem srasnbelirleyeniz.

Not: Eer sistemdeTGV yerine orifistp (Kartu)kullanlm ise TGVile ilgili ilembasaman dikkatealnmaz.

Hortum balantlarnda kaak araynz Rakor ve vida balantlarnda kaak araynz

Resimde hortum, boru balantsnda aynal yanstc tip UVlamba ile bakldnda ek yerinin altnda soutucu akkan sarkaa sar renk vererek grlmektedir.


24/120

18

Kondenser: Soutucu akkan giri ve k balant

rakorlarnda kaak araynz. Eer kaak tespit edildi ise rakorutalimatta belirtilen torkta skln kontrol ediniz. Uygun torktasklm kanaatine vardnz ise hortumu yenisi ile deitiriniz.Tekrar kaak kontrol yapnz.

Kompresr: Soutucu akkan giri ve k balantnoktalarnda ve kompresr mekanik szdrmazlk keesi aftkasnak balant noktasnda kaak araynz. Eer kaak hortumbalant noktalarnda tespit edildi ise rakoru talimatta belirtilentorkta skln kontrol ediniz. Uygun torkta sklm kanaatinevardysanz hortumu yenisi ile deitiriniz. Tekrar kaakkontrol yapnz. Eer kaak mekanik keeden ise keeyi

yenisi ile deitiriniz.


25/120

19

Kompresr boru balantlarnda szdrmazlk plastik contalarla

salanr. Bu contalar her servis ileminde yenilenmelidir.Conta yuvalarndaki artklar temizlenmeli ve bir miktarsoutucu ya kullanlarak conta yuvasna oturtulmaldr.Sklen rakor ve boru balantlarnn temizliinde kesici veandrc alet kullanlmamal ince bir zmpara ile temizlikilemi bitirilmelidir.


26/120

20


27/120

21

Contann yuvasna oturtulmas srasnda yuvasndan kaymasve skp dnmesi nlenmelidir. Bunun iin borununkompresre montaj ekseninde taklmas ve takldktan sonradndrlmemesi gerekir.


28/120

22

Szdrmazlk her ne kadar contalarla salansa da montajvidalarnn torkunda sklmas da bir o kadar nemlidir.


29/120

23

Filtre/drayer: Soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak araynz. Eer kaak hortum balantnoktalarnda tespit edildi ise rakoru talimatta belirtilen torktaskln kontrol ediniz. Uygun torkta sklm kanaatinevardnz ise hortumu yenisi ile deitiriniz. Tekrar kaakkontrol yapnz.

Evaporatr: Balant flannda kaak araynz. Eer kaak flanbalant noktalarnda tespit edildi ise balant vidalarntalimatta belirtilen torkta skln kontrol ediniz. Uygun torktasklm kanaatine vardnz ise hortumu yenisi ile deitiriniz.

Tekrar kaak kontrol yapnz. Eer kaak kontrolde devamediyor ise flan yenisi ile deitiriniz. Tekrar kaak kontrolyapnz

TGV: Soutucu akkan giri ve evaporatre k balantnoktasnda kaak araynz. Eer kaak hortum giri balantnoktalarnda tespit edildi ise rakoru talimatta belirtilen torktaskln kontrol ediniz. Uygun torkta sklm kanaatinevardnz ise hortumu yenisi ile deitiriniz. Tekrar kaakkontrol yapnz. Kaak evaporatr balant noktasnda tespitedildi ise balant vidasnn uygun torkta skln kontrol

ediniz. Uygun torkta sklm kanaatine vardnz ise TGV yiyenisi ile deitiriniz. Tekrar kaak kontrol yapnz.

Akmlatr: Soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak araynz. Eer kaak tespit edildi ise rakorutalimatta belirtilen torkta skln kontrol ediniz. Uygun torktasklm kanaatine vardnz ise hortumu yenisi ile deitiriniz.Tekrar kaak kontrol yapnz.


30/120

24

LME VE DEERLENDRME1. Aadakilerden hangisi frigorifik ara ve ara klimalarnn soutma devresinin kaakkontrolnde etkili bir yntemdir?A) Sabun kp B) Halide lambas C) Azot buhar D) Boyar madde takibi E) Hepsi

2. Aadakilerden hangisi frigorifik ara ve ara klima sistemlerinde boyar maddevarln tespit etmek zere kullanlr?A) UV gzlk B) UV k C) Ayna D) Boyar madde E) Hepsi

3. Aadakilerden hangisi ara klimalarnn soutma devresinde muhtemel soutucu

akkan kaak noktas olarak kontrol edilmelidir.A) Rakorlu balantlarB) Vidal balantlarC) Hortumlar ve borularD) TGV balantlarE) Hepsi

4. Aadakiler hangisi ak tip kompresrn kullanld frigorifik ara ve araklimalarnn soutma devresinde szdrmazl salamak zere kullanlr?

A) O-ringB) Conta

C) Yalama yaD) Mekanik contaE) Hepsi

5. Aadakilerden hangisi frigorifik ara ve ara klimalarnn soutma devresinde boyarmadde ile kaak arama kontrolnde gerekli deildir?

A) UV lambaB) Boyar madde kartuuC) Servis valfiD) Sabun kpE) Hibiri

6. Rakorlu bir balantda kaak tespit edildiinde ncelikle hangi ilem yaplmaldr?A) Sisteme boyar madde ilave edilmelidir.B) Sistemdeki soutucu akkan vakumlanarak toplama kabna alnmaldr.C) Rakorlu balant uygun torkta sklmaldr.D) Rakor deitirilmelidir.E) Hepsi

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular, faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevapverdiyseniz dier faaliyete geiniz.

L ME VE DEERLENDRME


31/120

25

DEERLENDRME LE

Uygulama: Soutma sistemine boyar madde ilavesi ile gaz kaak testiS.N. Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1Bakm talimatna veya ara zerindeki etikette daha ncedenboyar madde ilavesinin yaplp yaplmadna baktnz m?

2 Boyar madde ilavesi iin gerekli malzemeyi bulabildiniz mi?

3Sisteme verilecek boyar madde miktarn talimata uygunekilde tespit edebildiniz mi?

4Klima sisteminde boyar madde varln tespit etmek zeregerekli testi yaptnz m?

5 Boyar madde ilavesini servis valfindan yapabildiniz mi?6

Boyar madde ilavesinden sonra klimay birka dakikaaltrdnz m?

7 U.V a duyarl gzl taktnz m?

8Klima boru ve hortum devresi ve balantlarnda UV lambakullanarak kaak aramas yapabildiniz mi?

9Kompresr soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

10Kondenser: soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

11 Filtre-kurutucu soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

12Sistemde sv tank var ise sv tank soutucu akkan giri vek balant rakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

13Evaporatr soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

14Termostatik valf kullanlan sistem ise TGV soutucu akkangiri ve k balant rakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

15Akmlatr soutucu akkan giri ve k balantrakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

16 Kaak yerini/yerlerini tespit edebildiniz mi?

17 Tespit ettiiniz gaz kaak noktasnda arzay giderebildiniz mi?

DEERLENDRME

Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmenizanlamna gelir.


32/120

26

RENME FAALYET-2

AMA

RENME FAALYET-2

Frigorifik ve ara klima sistemlerinde kullanlan evreci soutucu akkanlar ve arjdonanmn tanyarak soutucu akkan arj yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

evrenizdeki frigorifik aralara ve ara klimalarna servis veren iletmelerdehangi tip yalama yalar kullanlmaktadr, aratrnz.

Frigorifik ara ve ara klima soutma devresinin yalama yayla ilgili temelarzlar nelerdir, aratrnz. Elde ettiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz

2. YALAMA YAINDAN KAYNAKLANANARIZALARI GDERMEK

2.1. Kompresrde Yalamann nemi

Kompresrde bulunan hareketli paralar metal yzeyler iin zararl olabileceksrtnme yaratr. Ayrca srtnme; hareketli paralarn scaklnda bir arta da neden olur.Doru yalama srtnme sonucu oluabilecek zarar azaltt iin mekanik paralarnbakmnda nemli bir konudur.

Resim 2.1 Kompresre yalama ya ilavesi

ARATIRMA


33/120

27

Kompresrn; yataklar pistonlar ve dililer iin iyi bir yalanmaya ihtiyac vardr.

Kompresr pistonlu kompresr ise piston ile silindir cidar arasndaki boluk yle szdrmazolmaldr ki tm soutucu buhar, scak gaz silindirden kondenser hattna itilebilsin. Buszdrmazlk yalama ya ile salanr. Piston ileri geri hareket ettike ya filmi oluur ve buszdrmazlk salar. Szdrmazlk salamazsa buharn bir ksm kompresr karterine geriszar bu da verim kaybna sebep olur.

Soutma sistemlerinde kullanlan ya sv halde olan ou soutucu ile karr veberaber dolar. Yan kompresrn dna ve scak gaz hattndan geerek kondenserin iinepompalanmas kanlmazdr. Hareketli paralarn dzgnce yalanmasn salamak vekompresr karterinde doru ya seviyesini tutturmak iin ya, soutucu akkan ile birliktesistem iindeki evrimini tamamlamal ve sonra kompresre geri dnmelidir. Ya sv

soutucu ile dolarken iinde ya dolamasnn problem oluturduu elemanlardan biri olanevaporatre ular. Eer ya evaporatrden emme hattna doru yol almazsa evaporatrdeya fazla yer kaplar bu da soutma serpantininin s transferi yzeyini azaltr. Dolaysylaverim kaybna neden olur. Yan buharla birlikte evrimi tamamlayarak kompresr karterinednmesini salamak zere gerekli buhar hzn elde etmek iin emme hatlar doruboyutlandrlmaldr. Eer ya kompresre geri dnmezse kompresr ksa srede kurudurumda almaya balayabilir. Bunun neticesinde buhar szdrmazl ortadan kalkacak vekompresr verimi nemli lde decektir. Eer bu durum uzun sre dzeltilmeden srersekompresrde yaszlktan kaynaklanan hasar meydana gelecektir.

Daha ncede belirtildii gibi soutma sistemlerinde kullanlan ya sv halde olan

ou soutucu ile karr ve beraber dolar. Yan kompresrn dna ve scak gazhattndan geerek kondenserin iine pompalanmas kanlmazdr. Hareketli paralarndzgnce yalanmasn salamak ve kompresr karterinde doru ya seviyesini tutturmakiin ya soutucu akkan ile birlikte sistem iindeki evrimini tamamlamal ve sonrakompresre geri dnmelidir. Zaten soutma sisteminde bulunan yan kompresryalamaktan baka bir grevi de yoktur. Soutma sisteminde kaak belirtisi varsakompresrdeki ya seviyesinin mutlaka llmesi gerekir.

ekil 2.1: Yalama yann miktar kontrol


34/120

28

Frigorifik ara soutma veya ara klima sistemindeki tahmini ya miktar u ekilde

hesaplanabilir.Toplam Ya Miktar (ml) = [(Soutucu Akkan Miktar (g) x 0,06) + 60] 0,9

2.2. Frigorifik Ara ve Ara Klimalarnda Kullanlan Yalar

Souma sistemlerinde kullanlan yalar soutucu akkannve sistemin zelliine uygun olmaldr. Geliigzel bir ya seimisoutma sisteminin ksa zamanda arzalanmasna neden olabilir.Ya seiminde temel lt sistemde kullanlan soutucu akkannzellii ve sistemin alma scakldr.

evreci, ozon tabakasna zarar vermeyen soutucu

akkanlarn yasal zorunluluk olarak kullanlmaya balamasnnardndan gelitirilen soutucu akkanlar beraberlerinde uygunyalama yalarnn kullanmn gndeme getirmitir. nceleri R12 gibi soutucu akkanlarn kullanld sistemlerde mineralesasl yani petrol trevi madeni yalar kullanlmaktayd. Fakatgnmzde ozon tabakasna zarar vermeyen R-134a vb soutucuakkanlar iin polialkilen glikol (PAG) sentetik esasl yalar

gelitirilmitir. Polialkilen glikol (PAG) sentetik esasl yalar soutucu akkan olarak R-134ann kullanld soutma sistemleri iin alma scaklklar dikkate alnarak eitliviskozite deerlerinde (PAG 100, PAG 150) retilmektedir.

Resim 2.3 : Polialkilen glikol (PAG) sentetik esasl yalar

Sentetik esasl (Polyol Ester) polyol ester tipi yalar ise zellikle soutucu akkandnm yaplan sistemlerde, rnein; R12 den R-134a ya dnmde kullanlmaktadr.

Resim 2.4: Polyol ester sentetik esasl tipi ya


35/120

29

2.2.1. Soutma Endstrisinde Kullanlan Sentetik Yalarn Avantajlar Ozon tabakasna zarar vermeyen soutucu gazlar HFC ile uyum iinde

alrlar. Btn soutma kompresr ve sistem reticilerinin performans taleplerini

karlarlar. zel sentetik ve baz katk sistemine sahip olup evre ile uyumlu yalardr.

Anmalar nlerler. Kimyasal ve termal kararllklar, kritik scaklklarda soutucu gazlarla

karabilme zellikleri yksektir. Ancak neme kar korunmalar gerekir. Supaplarda kurum, segmanlarda depozit oluturmazlar.

Sentetik yalayclarn son derece dk akma noktas deerleri ve balmumuiermemesi sayesinde mkemmel dk scaklk performans salamaktadr. Bu daevaporatr veya kondansatrde yalayc malzemenin tkanmaya yol amas olaslnortadan kaldrmaktadr Dier taraftan yalarnn dk nem ekme eilimi, genlemevalfinin buzlanmas olasln en aza indirmektedir.

Sentetik yalayclarn bir dier avantaj soutuculardan veya sistem temizliindekullanlan klorlu zclerden kaynaklanacak klordan etkilenmemeleridir. Bu avantajlar ileR12 kullanlan bir sistemde R-134a kullanma imkn verirler. HFC R-134a ile CFC R12'nin benzer termodinamik zelliklere sahip olmas nedeniyle, yaplmas gereken tek aksam

deiiklii, kurutucunun HFC R-134a' ya uygun bir rnle deitirilmesi ve azami randmanverecek yeni bir genleme valfinin taklmasdr. Sentetik yalarn CFC R12, HFC R134a vemineral yalarla tamamen karabilir olmas, CFC R12 soutucular kullanan mevcutsistemlerin son derece kolay bir ekilde HFC R-134a' ya evrilebilecei anlamnagelmektedir. Dnm sreci ncelikli olarak yan deitirilmesi ve takibinde de gazndeitirilmesi ile tamamlanmaktadr.

Ya deiimi ncelikle kompresrn gaz tarafnn yaltlmas, mineral yanboaltlmas, uygun viskozitede sentetik yalayc ile doldurulmas ve sistemin altrlmasile gerekletirilir. Bu sre, geride kabul edilebilir derecede dk bir mineral ya dzeyikalncaya kadar tekrarlanmaldr Sistemde kalan mineral ya miktarnn, HFC R-134a' nn

kullanld durumlarda, sistemin performans zerinde hibir etkisinin bulunmad birdzey olan yzde bir dzeyine drlebilmesi gerekir. Bu orana ulaabilmek iin kez buekilde ya deiimi yaplmasnn yeterli olduu deneyimle saptanmtr. Bundan sonra CFCR-12 gvenle boaltlabilir ve sistem HFC R-134a ile yeniden doldurulabilir

2.3. Soutma Sistemlerinde Asit Oluumu

klimlendirme ve soutma sistemlerinde kullanlan soutma gazlar ierisinde oluanasitleme, soutma kompresrnn ve soutma gaznn mrn ksaltan ve yksek maliyetlikompresr arzalarna sebep olan ok nemli bir problemdir.


36/120

30

Soutma gaznn yksek scaklklara maruz kalmas (rn. kondenser fannn

arzalanmas veya hava aknn tkanmas), gazn yapsnn bozulmasna ve soutma gaznnmetal yzeyler, soutma yalar ve sistem ierisinde bulunan dier kimyasal atk maddelerletepkimeye girerek asit oluturmasna neden olur. Soutma sistemlerinde belirli aralklarlaasit testlerinin yaplmas, kompresr yanmadan sistemdeki asitin belirlenerektemizlenebilmesi ve yksek maliyetli kompresr onarm maliyetlerinden kanlmas iinbyk nem tar.

Soutma sistemlerinde asit oluumunu, soutma yandan piyasada bulunan herhangibir ya test kiti ile veya soutma gazndan asit test kiti ile tespit edebiliriz. Soutmagazndan yaplan asit testlerinde: hassas sonu vermesi, ekonomik olmas ve sistemierisindeki asit younluu zararl seviyelere ulamadan ok daha nce belirleyebilmesi gibi

zelliklerden dolay asit test kiti kullanlmas tavsiye edilmektedir. Soutma sistemlerindeasit oluumunun engellenmesi, en iyi koruyucu bakm uygulamasdr. Asit test kiti, tmsoutma gazlar ve yalarna uygundur.

Oluan asitin sistemden uzaklatrlmasna ynelik en uygun ve kabul edilebiliryntem, asitin sv iinden ve sistemdeki metal yzeylerden temizlenmesi (sprlmesi) vefiltre/drayerler tarafndan toplanmas ve filtre/drayer deiimi ile sistemdenuzaklatrlmasdr. Son yllarda gelitirilen bir yntemle soutma sistemlerindeki asit % 100orannda temizlenebilmektedir. Soutma kompresrnn karterine soutma sistemindebulunan ya miktarnn % 1i kadar baslan asit zc kimyasal yalama yandaznmektedir. znen madde buharnn sistemde dolatrlmasyla metal yzeylerdeki asit

kalntlarn da zmesi, zeltinin sprlerek filtre/drayerde toplanmas salanr. 12 16saat sren bu temizleme (asit zeltisinin drayerde toplanmas) ileminden sonra drayerindeitirilmesi suretiyle de asit zeltisi sistemden tamamen uzaklatrlm olur.

KullanlacakAsit

GidericiMiktar(Kutu)

Filtre/Drayer

Birleik SuKapasitesi(Tercih

Edilen Yntem)

Sv hatt ve Emihatt Birleik

Filtre/DrayerSilikajelhacmi (Alternatif

Yntem)

SoutmaSistemi

Kapasitesi(YaklakSonuVeren Yntem)

1 Kutu (15cc) 10-100 Su Damlas 6-10 in3 0.2-3.0 Ton




Tablo 2.1: Asit Giderici Kullanma Miktarlar

2.4. Kompresrde Ya Deiimi

Kompresr ya tapasn karnz. lekli uygun bir ya kabna ya boaltnz. Emme ve basma hatt tapalarn kararak ya szme ilemine devam ediniz. Bu

srada kompresr milini anahtar kullanarak saat ynnde evirerek yan iyiceszlmesini salaynz.


37/120

31

ekil 2.2: Kompresrden yan (Karter ve emme, basma hattndan) boaltlmas

Kompresrden boalarak kapta toplanan yan miktarn lnz.

Yada kirlilik, renk ve yabanc madde kontrol yapnz.

Kompresrn bakmndan sonra boattnz yan zelliinde ve miktar kadar yeniya ilave ederek ya tapasn kapatnz. Ya tapasna ait O-ring temiz ve salam olmaldr.

ekil 2.2: Kompresre yan doldurulmas

Tipik bir ara klimasndaki ana devre elemanlarnda bulunan yaklak ya miktarlarTablo 2.2 de verilmitir.


38/120

32

Ya miktarDevre eleman fl. Oz. mlEvaporatr 2.0 60Kondenser 1.0 30Sv tank filtre kurutucu 0.5 15Akmlatr 2.0 60Hortum ve borular 0.3 10

Tablo 2.2: Tipik ara klimasnn devre elemanlarndaki yaklak ya miktarlar

ekil 2.3: Kompresrden boaltlan ya miktar llmeli ve ayn miktarda ayn esasl yeni yakompresre doldurulmaldr.


39/120

33

UYGULAMA FAALYETSoutma sistemi (Ya ve gaz) iin asit seviyesi belirleme ve giderme

Soutma sistemleri iin gelitirilmi asit test kiti ve asidin giderilmesinde kullanlan rnler

lemBasamaklar

neriler

Aada verilen

ekipman vegereleri teminediniz. Ara klimas

veya herhangibir freon treviakkannkullanldsoutma sistemi

Asit test kiti Asit giderici

kimyasal Takmlar

gvenliine uygun alma ortamn oluturunuz.

Bu ilemde kullanlacak olan kimyasallarn mutlaka kullanmatalimatn okuyarak gerekli tedbirleri alnz ve talimata uyunuz.

Soutma sistemlerinde asit konsantrasyonunu hzl bir ekildelmemizi salayan genellikle koruyucu bakm destekleyen vebasit tetkiklerle sistemin genel durumu hakknda bilgi sahibiolmamz salayan ok kullanl, pratik bir yntemdir.Uygulamada kullanlacak rnler ve kullanmlar farkllkgsterebilir. lk uygulamay usta veya retmeninizle yapmanznerilir.

Soutma sistemindeki asit seviyesi kontrol genellikle ikiekilde yaplmaktadr. Birincisi sistemden bir miktar ya alarakyada asit kontrol yapmak eklidedir. kincisi ise sistemdenalnan soutucu akkanda asit kontrol eklindedir. kinciyntem sistemden ya almaktan soutucu akkan almak dahakolay olaca ve ayn zamanda sistemin durdurulmasnn dagerekmedii iin daha kullanl bir yntemdir. Bu ynteminkullanlmas nerilir.

Tm mineral, alkali benzen ve poliol ester (POE) sentetik tipteya kullanlan sistemlere ve tm soutma gazlarna uygun olan

rnleri bulundurmak ve kullanmak nerilir.

UYGULAMA FAALYET


40/120

34

Asit test kitini, kullanma hazr olmadan paketindenkarmaynz. Kullanmdan nce, paket zerinde bulunan sarrenkli ksm ile gvdesindeki rengin ayn olup olmadnkontrol edin. Soutma sistemdeki ar miktarda nem, testsonularn etkileyebilir. Sistemde nem bulunuyorsa nceliklefiltre/drayerlerin deitirilmesi gerekir.

Asit test kitikartuunu alakbasn tarafsiboplu valfe

taknz.

Soutma sistemlerinde rastlanan asit problemleri iin erken uyarrndr. alr haldeki sistemin asit seviyesini hzl, hassas vekolay bir ekilde ler. Sar, turuncu ve krmz arasndaki renkdeiimi, kullancya sistemin asit durumu hakknda bilgi verir.

Kartuun bir ucu servis valfine uygun sibopludur.

Test kitini soutma gaz servis vanasna (alak basn taraf)takn ve servis vanas zerinde bulunan balant fittingsine (birtaraf siboplu) bastrn. Siboplu tarafa bastrld zaman test kitiierisine doru gaz ak balayacaktr. 5 saniye kadar soutmagaz dearj yapnz. Test kiti gvdesinde bulunan sar renkliksmda renk deiiklii olmazsa, 5 saniye daha gaz dearjyapnz.

Eer hala sar renkli ksmda renk deiimi olmuyorsa, sistemdezararl seviyede asit bulunmamaktadr. Herhangi bir ilemyaplmasna gerek yoktur.


41/120

35

Test iin ilgi tarihi ve kullandnz test kitini ieren bir raporubilgi iin tutmanz nerilir.

Test kiti gvdesinde bulunan sar renkli asit gstergesininturuncu renge dnmesi soutma gaz ierisinde orta seviyedeasit bulunduunu gsterir. Bu noktada sisteme asit gidericikimyasal ilave edilerek asidin temizlenmesi gerekir.

Test kiti gvdesinde bulunan sar renkli asit gstergesininkrmz renge dnmesi soutma gaz ierisinde yksekmiktarda asit bulunduunu gsterir.

Bu durumda soutma gaz, soutma ya ve filtre/drayerlerinbirlikte deitirilmesi ve asit giderici kullanlarak sistemde asittemizleme ilemi yaplmas gerekir.

Aksi takdirde, ksa sre ierisinde ar yk altnda kalankompresrn yanma ihtimali ok yksektir.

Dier taraftan yksek miktardaki asit oluumu metal aksam iinkorozif etki yaratarak sistemin verimli alma mrn deksaltacaktr.

Asit temizleme ilemine geiniz.


42/120

36

Asit temizlemeileminegeiniz.

Soutma sistemlerinde asit temizleme/giderme ilemi

Asit temizleyici/giderici (Acid Flush), kompresr yanm veyaierisinde asit bulunduu tespit edilen soutma sistemlerindekullanlan kimyasal bakm rndr. Sistem ierisinde hzl birekilde sirkle ederken, sv ierisinde veya sert yzeylerdekarlat asidi zp sprerek, filtre/drayerlerde toplanmasnve filtre/drayer deiimi ile sistemden atlmasn salar.

Gnmzde koruyucu bakmda kullanlan patentli bu rnler;

Sistem ierisinde hibir atk ya da kirletici madde oluturmaz.

Ntralize etmez, asidi tamamen sistemden temizler. Tm soutma gaz, ya ve drayer tiplerine uygundur. Tm kompresr markalarna ve tiplerine uygundur.

nleyici Bakm Salar

Sisteme monte edilen, tamir grm veya yeni kompresrnyanma riskini ortadan kaldrr.

Ntralize Etmeden Temizler Asit ntralize kimyasallar, soutma sistemlerindeki asidi etkisiz

hale getirirken, sistem iin daha tehlikeli baz yan kimyasalmaddeler (rn. su, tuz, tortu ve dier kimyasal bileikler)olutururlar. Asit giderici sistemde dolaan asidi ntralize etmez.Sv iinde ve sert yzeylerde bulunan asidin filtre/drayerlerdetoplanmasn ve tamamyla temizlenmesini salar. Bylecesistemde ilave kimyasal maddeler olumasn engeller.

Tm Sistemlere Uygundur Mineral, alkalibenzen ve poliol ester (POE) tipi soutma yalar

ile CFC veya HCFC tipi soutma gazlar kullanan tm hermetikve yar-hermetik kompresr trleri zerinde kullanlabilir.


43/120

37

Soutma gaz iin asit seviyesi belirleme testi yapnz. Eer kompresr yanm durumda ise ncelikle kompresr,

soutma gazn, ya ve filtre/drayerleri deitirin (eer yoksaemi hatt filtre drayeri eklenmesi tavsiye edilir). Madde b.yegeiniz.

Sistemde bulunan filtre/drayerlerin llerini belirleyiniz.

Monte edilecek yeni filtre/drayerin su kapasitesini (su damlasolarak), cm3 veya in3 olarak toplam desikant hacimlerini veya

filtre/drayerlerin monte edilecei sistemin ton olarak soutmakapasitelerini belirleyerek uygun filtre/drayeri seiniz.

Kullanlacak asit giderici miktarn belirleyiniz. (Tablo 2.1)

3 ton kapasiteye kadar sistemler iin (filtre kapasitesi 100 sudamlasna kadar, veya 10 in3 desikant hacmine kadar) 1 kutu(yaklak 15 cc) Asit Temizleyicisi kullannz.

Kompresr yana asit temizleyici ekleyiniz. Asit temizleyicisini, alak basn servis vanas zerinden,

enjeksiyon aparat kullanarak sisteme ekleyiniz.

. Asit temizleyici kimyasaln, veya dier sv kimyasal katk

maddelerini, almakta olan soutma sistemlerine kolaycaeklemeye yarayan, kullanl bir enjeksiyon aparatdr.

Tm standart manifold setlerinde rahatlkla kullanlabilir.

Enjeksiyon aparat u ekilde kullanlr:

Aparatn vidal st paras sklr ve aparat, ierisinde hava

kalmayacak ekilde tamamen asit temizleyicisi ile doldurulur.


44/120

38

st para tekrar birletirilip kapatlr. Alttaki ekilde grld gibi, standart manifold vastas ilesisteme balanr.

Manifold zerindeki vanalar alarak, basn fark yardm ileasit temizleyicisi (ve benzer dier sv kimyasal maddeler)sisteme eklenir. Yksek basn, aparat ierisindeki kimyasalalak basn tarafna sprecektir.

En az 16 saat iletmeden sonra sistemi tekrar kontrol ediniz.

Yksek seviyede asit ieren sistemlerde, en az 16 saatiletmeden sonra (7 gnden fazla beklenmemeli), soutmagaznn asit test kiti kullanlarak tekrar test edilmesi tavsiyeedilir. Eer test sonucunda sistemde asit bulunduuna dairiaretler grlrse madde a - d aras ilemler tekrarlanmaldr.Eer test sonucunda tm asidin sistemden temizlendiigrlyorsa, istee bal olarak filtre/drayerler tekrardeitirilebilir.


45/120

39

LME VE DEERLENDRME1. Aadakilerden hangisi ara klimalarnda yalama yann eksikliinden kaynaklananarzadr?

A) Kompresrn yatak sarmasB) Pistonlarn tutmasC) Soutucu akkann szmasD) Mekanik contann bozulmasE) Hepsi

2. Aadakilerden hangisi yalama yandaki yksek asidin zararlarndandr?

A) Valf plakalarnda anmaB) Piston ve silindirlerde anmaC) Genleme valfinda arzaD) Soutucu akkann molekl yapsnn bozulmasE) Hepsi

3. Soutma sisteminde asit oluumunun temel nedeni aadakilerden hangisidir?

A) Soutucu akkann yksek scaklklara maruz kalmasB) Sistemde nem bulunmasC) Yan bozulmasD) Yadaki mumlamaE) Hepsi

4. Frigorifik aralarn ve ara klimalarnn soutma sistemlerinde kullanlan yan temelamac nedir?

A) Sistemdeki tm paralar yalamakB) Kompresr anmadan korumakC) Sistemde asit oluumunu nlemekD) Genleme valfinin dzgn almasn salamakE) Hepsi

5. Aadakilerden hangisi ara klimalarnda soutucu akkann R12den R134ayadnmnde kullanlmas gereken yalama yadr?

A) Mineral esasl yalarB) Baz ieren yalarC) Polialkilen glikol (PAG) sentetik esasl yalarD) Ester esasl sentetik yalarE) Hibiri

LME VE DEERLENDRME


46/120

40

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular, faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.



47/120

41

DEERLENDRME LE

Uygulama: Soutma sistemi (Ya ve gaz) iin asit seviyesi belirleme ve giderme

S.N. Deerlendirme ltleri Evet Hayr1 Uygulama iin gerekli ekipman eksiksiz bulabildiniz mi?

2Asit lm yapmak zere soutma sisteminden numune yaveya soutucu akkan alabildiniz mi?

3 Asit testi yapmadan nce sistemde nem kontrol yaptnz m?

4Gzetleme camnda nem indikatr varsa rengine gre sistemdekinem miktar hakknda bilgi sahibi oldunuz mu?

5 Nem varln saptadnz ise filtre-kurutucuyu deitirdiniz mi?6 Asit test kitindeki kartuu doru ekilde uygulayabildiniz mi?

7 Test kartuu ile sistemin asit seviyesini belirleyebildiniz mi?

8 Tablodan kullanlacak asit giderici miktarn belirleyebildiniz mi?

9 Kompresr yana asit temizleyici ekleyebildiniz mi?

10Asit giderici enjeksiyon aparatn doru ekilde kullanabildinizmi?

11 Kontrolleri doru zamanda yapabildiniz mi?

12 Asit seviyesini tekrar ltnz m?13 Sistemin asitliliini giderebildiniz mi?

DEERLENDRME

Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmenizanlamna gelir.


48/120

42

AMA

RENME FAALYET-3

RENME FAALYET-3

Frigorifik ve ara klima sistemlerinde kullanlan evreci soutucu akkanlar ve arjdonanmn tanyarak soutucu akkan arj yapabileceksiniz.

.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki frigorifik ara ve ara klimalarna servis veren iletmelerde ara

motoru tahrikli sistemlerde kompresr devreye almada kullanlan teknikleriaratrnz.

Kompresrn devreye almada kullanlan elektromekanik kavramannalma prensibi servislerdeki ustalardan renerek topladnz bilgileriarkadalarnzla paylanz

3. ELEKTROMEKANK KAVRAMADANKAYNAKLANAN ARIZALARI GDERMEK

Kavrama; elektromanyetik prensipler zerinealan ve ara soutma kompresrn devreyesokup kartmak zere tasarlanm elektromekanikbir yapdr.

Manyetik kavramalar kompresrn yapsnauygun ve gcne gre zel tasarlanr. Kompresrkapasitesi bydke kompresr devrede tutmakzere kullanlan kavramann da ebatlar ve ektiiakm byr.

ekil 3.1: Manyetik kavrama

ARATIRMA


49/120

43

Kompresr, kompresr mili zerine monte edilen elektromanyetik bir kavramayla ara

motorundan hareket alr. Elektromekanik kavramann grevi kompresr milinin altrmakasnan ayrmak veya birletirmektir. Kompresr kasna hareketini ara motorunun krankmiline bal tahrik kayndan alr. Kavramay harekete geiren ise termostatik kontrollenerjilenen sargdr. Sargnn direnci kavramann gcne gre deiir ve diren deerinemli bir lttr.

3.1. Elektromanyetik Kavramann alma Prensibi ve Arzalar

Elektromekanik kavrama ekil 3.2 de alm verilen paralardan oluur. Manyetikkavramada yer alan bobin, soutma devresine seri bal termostat zerinden enerjilenir.Demir ekirdekli bir halka iinde yer alan bobinin enerjilenmesiyle manyetik alan ve bu

alann iddetiyle de bir ekim kuvveti oluur. Bu kuvvet demir esasl kavramann kasnaklabirlemesini salayarak kompresr harekete geirir. stenilen scaklk deerine ulaldndatermostat bobinin enerjisini keser ve manyetik kavramay devreden karr. Manyetikkavramann ani olarak devreden karl srasnda bobin zerinde ters bir elektromotorkuvvet, bir enerji indklenir. Bu enerji, bobinin yanmasna neden olabileceinden trdevreye bir kondansatr balanmas uygun olur.

ekil 3.1: Elektromekanik kavrama ve bileenleri

Dier taraftan srekli yksek sya maruz kalan bobinin direnci zamanla artabilir veyeterli manyetik alan oluturulamaz. Bunun neticesinde gerekli manyetik alan eldeedilemediinden kavrama iin de yeterli ekim kuvveti oluturulamaz. Bobin yanmadhalde i grmez hale gelir. Bu durumda bobinin yenisi ile deitirilmesi gerei vardr.

Resim 3.2: Otomobil klima kompresrlerinde kullanlan manyetik kavramalardan rnekler


50/120

44

Manyetik kavramada, kavarama ile kasnak arasndaki mesafe ayar ok nemlidir.

Normalden az mesafe braklrsa srtnmeli, sesli bir alma, fazla mesafe braklrsakavramada problem yaanr.

Byk hacimli frigorifik aralarda ve otobs klimalarnda daha byk gtekisoutma kompresrlerine ihtiya duyulur. Tabi ki bu beraberinde kompresrn yapsnauygun bir manyetik kavramann kullanmn gerekli klar. Resim 3.3 te otobs klimalarndakullanlan kompresre rnek grlmektedir.

Resim 3.3: Frigorifik ara soutma kompresr ve manyetik kavramas

Resim 3.4: Manyetik kavrama, kasnak ve bobin


51/120

45

UYGULAMA FAALYETManyetik kavrama bobinin deitirilmesi

Arzal manyetik kavrama bobininin deitirilmesi

lem Basamaklar nerilerAadaki ekipmanve gereleri teminediniz.

Ara ak tipklima kompresr

Servis takmlar

gvenliine uygun alma ortamn oluturunuz. Gerekliyerlerde i eldiveni ve koruyucu gzlk kullanmay ihmaletmeyiniz.

Arzann tespitinden emin olunuz. Manyetik kavrama bobinindirencini lerek katalog deeriyle karlatrnz. lmealetinizin doruluundan deeri belirli bir diren lerek veyasalam bobini lerek emin olunuz.

Soutma kompresrn soutma sisteminden ayrmadankavrama bobini deitirilebilecei gibi kompresr devredenayrlarak da bu ilem yaplabilir. Kompresr devredenayrlacak ve sistem bakma alnacak ise ncelikle klimagaznn arndrma cihazna alnmas nerilir. (Yasalzorunluluktur.)

Kompresr manyetik bobin elektrik balantlarn ayrnz veayrdnz ular izole bant kullanarak yaltnz.

Yerinde bobin deitirme durumunda kompresr montajvidalar skleceinden kompresre bir destek salamak zeretahta bir takoz kullanabilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET


52/120

46

Kompresr kay

gergi ve montajvidalarnsknz.

Ama; elektromekanik kavramann deitirilmesidir.

ncelikle kay; gergi gevetilerek zarar vermeden yerindenalnr. Sonra kompresrn arka cvatalar gevetilereksaplamalar karlr. Bu ilem srasnda kullandmz takmncvatay iyi kavramas, aksi durumda kaymas, araradyatrne zarar vereceinden dikkatli olunmaldr.

Manyetik kavramann yerinden alnabilmesi iin nceliklekasnan karlmas gerekir. Bunun iin kasna aftabalayan merkez cvatasn sknz.


53/120

47

Kasna sknz.

Kasnan yerinden kartlmas ileminde resimdeki zel

karma aparat kullanlr.

Resimdeki gibi bir kontra akazl anahtar (mavi ok) kasnak

zerine sklm cvatay kavrar ve dier anahtar saplamayskarak kasnan kompresr aftndan ayrlmasn salar.


54/120

48

Kasnak, kompresr ve kavramadan ayrlmtr. Gerekirse bir

ahap takoz kompresr ile motor arasna yerletirilerek destekolarak kullanlabilir.

Kavramann sklmesi iin bir segman pensine ihtiyacmz

vardr. Segman skme ilemi srasnda segmann yerindenfrlamasn veya motor blmne skmasn nlemek zerebir bezin kavramann altna serilmesi nerilir.


55/120

49

Segman pensikullanaraksegman karnz.

Skk durumdakikavramayektirme ileyerinden almakiin resimdekiparayhazrlaynz.

Kavramay skmek iin bir ektirme aparatna ihtiya vardr.

ektirme aparatnn dayamasn kompresr aftna dik gelecekekilde merkezlememiz gerekir. Merkezlenen bu paralararasndaki temas yzeyi olduka kk olduundan ektirmeyikullanma ilemi srasnda kayabilir. Bunu nlemek zere arayabir kaymay nleyici bir takozun hazrlanarak konmasnerilir.

Bu i iin resimde hazrlanan para hem merkezlemeyi tamsalayacak hem de kaymay nleyecektir. Byle bir hazrlnyaplmas nerilir.


56/120

50

ektirme ilekasnakompresraftndan ayrnz.

ektirmenin enelerini kavramann kuru ve temizlenmiyzeyine yerletiriniz. ektirmenin saplamasn saa doruyavaa evirdiinizde kavramann kompresr aftndan nedoru kaydn greceksiniz.

Kavramay skmede kullandnz ektirmeyi gvenli birekilde karmalsnz. Eer ektirme kompresr aft zerindeskp kalrsa asla ektirmeyi dndrmeyiniz. Aksi haldealttaki segman yuvas bozulabilir veya segman krlarak zarargrebilir. Kavramay ayrdktan sonra segman, segman pensikullanarak karnz.


57/120

51

Segman pensikullanaraksabitlemesegmannyerinden karnz.

Segman, mutlaka uygun segman pensi kullanarak dikkatliceyerinden karnz. Bu srada kompresrn destek takozuzerinden dmesini nleyiniz. Aksi durumda kompresrradyatr vb. aksama zarar verebilir.

Segman pensi yerine farkl bir takmn kullanlmas paralarazarar verebilecei gibi segman karma srasnda skpdeforme olabilecei unutulmamaldr.

Segmann, segman pensinden frlayp kaybolmamas iindikkatli olunmaldr.


58/120

52

Bobini yerindensknz.

Segman ktktan sonra kavramaya ait manyetik bobini dekompresr aft zerinden karabilirsiniz.

Bu ilem srasnda bobine ait elektrik balant ularnn zarargrmemesi iin dikkatli olunuz.

Kavrama blgesinde oluan ar s kirlerin yzeye yaparakbirikmesine neden olur. Kavrama yzeyinde oluan kirler okince zmpara kullanlarak temizlenebilir.


59/120

53

Manyetik bobinikontrol etmekzere bir keredaha bobindirencini lnz.

Sklen kavramada bask yaylar grlmektedir (Mavi oklar).Bu yaylar, kavrama bobininin enerjisi kesildikten sonrakavramann kasnaktan ayrlmasn salar.

Manyetik bobinin salamlk kontrol diren deerininllmesi ile kontrol edilebilir. Bu bobinin direnci 4,8 ohmolarak llmtr. Bobinlerin llen diren deerleri katalogdeerleriyle karlatrlarak deerlendirilmelidir. Katalogdeeri 4,5 olmas gerekirken 4,8 ohm llmtr. Bu direnart ar scakla maruz kalmaktan kaynaklanm olabilir.Eski bobin yenisi ile deitirilmelidir


60/120

54

Yeni bobinindiren deerinilnz.

Bobin balantularndaki oksittabakalarngideriniz

Bobinlerin llen diren deerleri katalog deerleriylekarlatrlarak deerlendirilmelidir. Katalog deeri 4,5olmas gerekirken 4,8 ohm llmtr.

Yeni bobin direnci 4,5 ohm olarak llmtr.

Bobine ait oksitlenmi elektrik balant ular ince bir zmparaile temizlenmelidir. Aksi durumda oksit tabakas direnoluturacandan yeterli akm bobine iletilemez ve budurumda kavramann ekme kuvveti der ya da yeterlimanyetik alan oluturamayacandan hi ekmez.


61/120

55

Kavrama yatantemizleyiniz.

Eski bobini yenisiile deitiripmontaj

tamamlaynz.

Kavramaya ait yatanda oksitlendii grlmektedir. Bu oksittabakas ince bir bez esasl temizleme pedi kullanlaraktemizlenmelidir. Temizleme asla andrc malzemeler ileyaplmamaldr. Aksi durumda yatak ls bozulacandanalma esnasnda ses yapar.

imdi yenisi ile deitirdiimiz kavrama bobininin elektrikselbalant ularn iaret edilen ok ynne gelecek ekildeyatana oturtunuz. Aksi takdirde bobinin elektriksel balantsyaplamaz ve tekrar skmek zorunda kalrsnz.


62/120

56

Bobini yataa oturttuktan sonra bobini sabitlemek zeresegman segman pensi yardmyla yuvasna oturtunuz.

Kasnak yzeyindeki kirleri ince bir bez esasl pedletemizledikten sonra kasna kompresr aft zerine, aftzerindeki kamann pozisyonuna uygun ynde geirmek zereelinize alnz.


63/120

57

Temizlenmi kasna aft zerindeki kama yuvasna oturacakekilde kamann pozisyonuna uygun ok ynnde resimdekigibi geiriniz.

kinci tespit segmann, krmz ok ile gsterilen yuvasnayerletiriniz. Segmann yuvasna oturduundan emin olunuz.Gerekirse segman yuvasna yerletirmek zere bir tornavidakullannz.


64/120

58

aft zerindeki kamaya yerletiriniz (Krmz oklar).

Montaj srasnda kavramaya ait takmlarn (Aparatn)kullanlmas nerilir. Takmn vidal n ksmn (Mavi ok) aftzerine (Sar ok) geiriniz. Aparat zerinde bulunan somun

(Krmz ok) sklarak kavramann kompresr aft zerineskmas salaynz.

Merkezleme aparatn ve kontra anahtar kullanarak aadakiresimlerde grld ekilde montaj gerekletiriniz.


65/120

59

Kavrama kasnak akl filer aks ile 0,010 - 0,015 mmarasnda olacak ekilde ayarlanarak torkunda sklmaldr.


66/120

60

Kasnak sabitleme vidasn torkunda skarak montaj bitiriniz.


67/120

61

Kay takarak gerginlik ayar yapnz.


68/120

62

LME VE DEERLENDRME1. Aadakilerden hangisi manyetik kavramann grevidir?

A) Kompresr devreye almakB) Kasnak gerginliini salamakC) Termostatik kontrol salamakD) Ara motorundaki yk azaltmakE) Hibiri

2. Aadakilerden hangisi manyetik kavramann parasdr?

A) KompresrB) KasnakC) BobinD) TermostatE) Hibiri

3. Aadakilerden hangisi manyetik kavramann arzasndan kaynaklanr?A) Kompresrn devreye alnamamasB) Kompresrn ykte syrmasC) Sistemde gerekli basn olumamasD) Soutma yetersizliiE) Hepsi

4. Manyetik kavramann ayarszl ne gibi arzalara sebep olur?A) Kompresrn arzalanmasnaB) Kompresrn srekli devrede kalmasnaC) Kompresrn syrmasnaD) Kasnan anmasnaE) Hepsi

5. Aadakilerden hangisi dorudur?A) Manyetik kavrama bobininin devre direnci 0 (s fr) olmaldr.B) Bobin termostatik olarak devreye girer ve karC) Bobin herhangi bir besleme gerektirmezD) Arzal bobin gzle anlalr.E) Hepsi

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular, faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.


LME VE DEERLENDRME


69/120

63

DEERLENDRME LE

Uygulama: Ara klima soutma devresi montaj ve boru iilii

S.N. Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1Bakm talimatna veya ara zerindeki etikette daha ncedenboyar madde ilavesinin yaplp yaplmadna baktnz m?

2 Boyar madde ilavesi iin gerekli malzemeyi bulabildiniz mi?

3Sisteme verilecek boyar madde miktarn talimata uygun ekildetespit edebildiniz mi?

4Klima sisteminde boyar madde varln tespit etmek zeregerekli testi yaptnz m?

5 Boyar madde ilavesini servis valfindan yapabildiniz mi?

6Boyar madde ilavesinden sonra klimay birka dakikaaltrdnz m?

7Klima boru ve hortum devresi ve balantlarnda UV lambakullanarak kaak aramas yapabildiniz mi?

8Kompresr soutucu akkan giri ve k balant rakorlarndakaak arayabildiniz mi?

9Kondenser, soutucu akkan giri ve k balant rakorlarndakaak arayabildiniz mi?

10

Filtre-kurutucu soutucu akkan giri ve k balant

rakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

11Sistemde sv tank var ise sv tank soutucu akkan giri vek balant rakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

12Evaporatr soutucu akkan giri ve k balant rakorlarndakaak arayabildiniz mi?

13Termostatik valf kullanlan sistem ise TGV soutucu akkangiri ve k balant rakorlarnda kaak arayabildiniz mi?

14Akmlatr soutucu akkan giri ve k balant rakorlarndakaak arayabildiniz mi?

15 Kaak yerini/yerlerini tespit edebildiniz mi?

16 Tespit ettiiniz gaz kaak noktasnda arzay giderebildiniz mi?

DEERLENDRME

Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz anlamnagelir.


70/120

64

AMA

RENME FAALYET-4

RENME FAALYET-4

Frigorifik ve ara klima sistemlerinde kullanlan evreci soutucu akkanlar ve arjdonanmn tanyarak soutucu akkan arj yapabileceksiniz

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki frigorifik ara soutma sistemlerinde ve ara klima sistemlerinde

kullanlan genleme (soutucu ak ayar) elemanlar nelerdir aratrnz. Farkl marka ve model frigorifik ara ve ara klima sistemlerinde kullanlan

termostatik genleme elemanlar ile kartu tipi (orifis-tp) genlemeelemanlarnn kullanm yerlerini aratrarak topladnz bilgileriarkadalarnzla paylanz.

4.GENLEME VALFNDEN

KAYNAKLANAN ARIZALARI GDERMEKFrigorifik ara ve ara klimalarndaki soutma ii, soutucu akkann buharlama

gizli ssndan faydalanlarak kaynama noktasnn (scaklk ve basncnn) kontrol ileyaplr. Sistemin soutma kapasitesi ise evaporatre kontrol altnda giren soutucu akkannbirim zamandaki miktar ile doru orantl olarak deiir. Bu orant, sistem zerindekitermostatik genleme valfi ad verilen elemann ayarlanmasyla salanr. Yaplan ayar aynzamanda sistemin verimini ilgilendiren, superheat (kzdrma ss) miktardr.

4.1. Frigorifik ve Ara Klimalarnda Kullanlan Genleme ValfleriFrigorifik aralarda ve klimal aralarda ok deiik yapda genleme valfinae

rastlamak mmkndr. Birou termostatik kontroll genleme yaparak soutucu akkannakn dzenler. Bazlar da sanki bir klcal borulu sistem benzeri (Orifis-tp) sabit bir akayar salar. Yani, birinde scaklk kontroll ve deien ykte soutma etkisi salanrkendierinde sabit akl, sabit ykte bir soutma etkisi salanr..

Resim 4.1: Aralarda kullanlan termostatik genleme valflerinden rnekler

ARATIRMA


71/120

65

Resim 4.2: Frigorifik ara ve klimal aralarda kullanlan termostatik genleme valfi

Resim 4.3: Otomobil klimalarnda kullanlan blok tip termostatik genleme valfleri

Resim 4.4: Otomobil klimalarnda kullanlan sabit akl kartu tip genleme valfi (Orifice tube)

4.2. Termostatik Genleme Valfinin Yaps ve alma Prensibi

Frigorifik ara ve ara klimalarnda kullanlan termostatik genleme valfininmuhtemel arzalarn anlamak ve gidermek, ancak valfin yapsn ve alma prensibini doruanlamakla mmkn. O halde valfin yapsn ve alma prensibini inceleyelim.


72/120

66

Termostatik genleme valflar yapsal olarak ana blmden oluur. Bunlar;

Kapal, ii soutucu bir gazla dolu szdrmaz bir diyafram ya da krn klcalbir boru vastasyla balantl olduu hissedici u Soutucu akkann giri ve knn termostatik (scakla bal) olarak

krn basn deiimleriyle kontrol edildii ine (meme, orifis),Kzgnlkssnn (superheat), ayarlarnn yapld vidal yay grubundan oluur.

ekil 4.1: Termostatik genleme valfinin yaps ve alma prensibi

ekil 4.1 de termostatik genleme valfinin yaps ve alma prensibi grlmektedir.ekilde P1 hissedici ucun diyafram zerinde yaratt basnc, P2 soutucu akkan basncnve P3 superheat ayar vida basncn ifade etmektedir.

4.3. Genleme Valfinin Devre zerindeki Yeri

Frigorifik ara soutma sistemlerinde ve ara klimalarnda kullanlan genlemevalflarnn ok eitli tip ve yapda olduunu sylemitik. Genellikle frigorifik aralarnsoutma sistemleri ile otobs, minibs gibi ulam aralarnn klima sistemlerindetermostatik genleme valfleri kullanlr. Baz otomobil klimalarnda da termostatik genlemevalflerinden yararlanlr. Bunun yannda bir ok otomobil klimasnda genleme elemanolarak basit yapda ve ucuz, sabit akl genleme eleman kartu (orifis-tp) kullanlr.


73/120

67

ekil 4.2: Genleme elemannn devre zerindeki montaj konumlar

4.4. Genleme Valfinin Muhtemel Arzalar

Yksek basn normal, alak basn ok dk ise;

Genleme valfi uygun almyordur. Genleme valfinin kontrol edilmesi gerekir.

Manometreden okunan deerler uygun, fakat evaporatr k scak ise;

Genleme valfi uygun almyordur. Genleme valfinin kontrol edilmesi gerekir.

Genleme valfi sesli, emme basnc dk deerde ise;

Sistemde nem vardr. Nem tutucu filtre deitirilir ve gaz dolum ilemi yaplr.

Kompresr giri ve k basnlar dk ise;

Kompresr supaplar tutmutur veya genleme valfi tkaldr, deitirilmelidir.

Evaporatrde karlanma ve evaporatr hortumu, borusu donuyor ise;

Sistemde nem olabilir. Genleme valfi iyi almyordur, deitirilmelidir.

Kompresr devreye girmiyor ve soutma hi yoksa;

Kompresr kavrama bobini devresinde veya kendisinde arza olabilir.Sistemde gaz yoktur.

Genleme valfi tkanmtr.


74/120

68

Kondenser veya evaporatr fan almyordur.

Yeterli soutma yok ise;

Gaz miktar yeterli deildir.(Alak basn ve yksek basn deerleri dk.)Genleme valfi tkal veya duyar ucun (bulb n) gaz yoktur.

Sistemde ar ses var ise;

Sistemin gaz oktur. (Alak ve yksek basn deerleri yksektir, grltkompresrdedir.)Sistemde az gaz vardr. (Alak ve yksek basn deerleri dktr, grltevaporatrdedir.)

Sistemde nem vardr.(Alak basn deeri dktr,grlt genleme valfindedir.)Kompresrn ya seviyesi dktr. Kompresrn alt taraf kontrol edildiindescaktr.Mekanik balantlarda geveklik vardr.

Rlanti devrinde soutma normal; otomobil seyir halinde iken,soutmayok ise;

Manyetik kavramas kaydryordur.Sistemin gaz azdr.Genleme valfi bulb u evaporatr giri borusu zerinden kaymtr.Termostat ayar dktr.

Kabin iine dardan hava girii vardr.


75/120

69

UYGULAMA FAALYETOtomobil Klimas Arzal Termostatik Genleme Valfinin Deiimi

Frigorifik ara ve ara klimalarnda genleme eleman olarak kullanlan termostatikvalflin arzasnn tespitinde veya superheat ayar tutmamasndan tr deiimi gerekir.Bunun iin ncelikli i arzaya sebep olan valfin yenisi ile deitirilmesidir.

lem Basamaklar nerilerAada verilenekipman ve gereleritemin ediniz. Klimal otomobil TGV O-ring Vakum pompas ve akkan toplama kab Manifold ve arj

takmlar Kaak kontrol

takmlar Ara gere ve

avadanlklar

gvenliine uygun alma ortamn oluturunuz.

Kimyasallar toksik etkiye sahiptir. El ve gz temas nnlemek zere gerekli eldiven, gzlk vb. gerelerikullannz.

Kompresre ait teknik zellikleri ieren kullanma talimatnave montaj bilgilerine sahip olmalsnz

Termostatik genleme valfinin mutlaka yeni, kullanlmamve orijinal para olmas nerilir.

Sistemdeki btnsoutucu akkantoplama kabnaalnz.

Emme hattn kullanarak sistemdeki akkan toplamakabna vakuma dene dek alnz.

Vakuma inmeniz TGV skldnde sisteme havagirmesine neden olacandan nerilmez.

UYGULAMA FAALYET


76/120

70

TGV skmeden nce

balant konumlarnzellikle hissediciucun konumunu iyigzlemleyiniz.

Rakorlar ak azl anahtar kullanarak sknz.


77/120

71

TGV balantrakorlarn sknz.

Rakorlar zlen

boru azlarndansisteme kirleticileringirmesini bantyaptraraknleyiniz.


78/120

72

TGV yenisi ile

deitiriniz.

Klcal hissedici ucuevaporatrzerindeki yerineyerletiriniz.

Not: Szdrmazlkamal kullanlan tmO-ringleryenilenmelidir.

Orijinal TGV kullanmaya zen gsteriniz.

Soutucu arjnyapnz.

Uygum miktardaki soutucu akkan toplama kabndansisteme veriniz.

Kaak kontrolyapnz.

SAE J1628 prosedrne gre kaak kontrol yapnz.

Klimay altrarakR134a sistemscaklk ve basndeerlerini kontrolediniz.

Sistem scaklk ve basn deerlerini not ediniz. Yeterli soutucu akkan sisteme bastnzdan emin

olunuz.

Klimay test ediniz. D ortam scakln lnz. Kondenser ve evaporatr fanlarnn alma durumunu

kontrol ediniz.Evaporatr ve kondenser peteklerinintemizliinden emin olmalsnz.

Klimay 5 dakika kadar (Benzinli ara iin) orta devirde 1500 2200 d/d altrnz.

Kabin ii scaklk kontroln yapnz.


79/120

73

LME SORULARILME VE DEERLENDRME1. Aadakilerden hangisi ara klimalarnda genleme eleman olarak kullanlmaz?

A) Blok termostatik genleme valfiB) Klasik termostatik genleme valfiC) Klcal boruD) Orifis tp (Kartu)E) Hibiri

2. Aadaki hangi genleme elemannda kzgnlk ayar yaplabilir?A) Otomatik genleme valfiB) Klasik termostatik genleme valfiC) Klcal boruD) Orifis tp (Kartu)E) Hibiri

3. Ara klimalarndaki hangi tip genleme valfi evaporatr ile kondenser arasnayerletirilebilir?

A) Otomatik genleme valfiB) Klasik termostatik genleme valfiC) Klcal boruD) Orifis tp (Kartu)E) Hepsi

4. Aadaki arzalardan hangisi frigorifik ara ve ara klimalarnda kullanlan genlemeelemanndan kaynaklanabilir?

A) Sistemde dk soutma etkisiB) Sistemde hi soutma yokC) Evaporatr knda buzlanmaD) Evaporatrde ar sesE) Hepsi

5. Aadakilerden hangisi frigorifik ara ve ara klimalarnda soutma etkisiniayarlamak zere kullanlr?

A) Kompresr devriB) Manyetik kavrama voltajC) Genleme valfi kzgnlk ayarD) Otomatik basn anahtarE) Soutucu akkan miktar

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular, faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

LME VE DEERLENDRME


80/120

74

PERFORMANS DEERLENDRME

Uygulama: Termostatik genleme valfinin deitirilmesi

S.N. Deerlendirme ltleri Evet Hayr1 TGVnin arzal olduunu doru tespit ettiniz mi?

2 Sistemdeki soutucu akkan toplama kabna alabildiniz mi?

3 TGVyi skp dar alabildiniz mi?

4 Rakorlar zlen boru azlarn bantlayabildiniz mi?

5 Yeni TGVnin montajn yapabildiniz mi?

6 TGV montajnda, eski O-ringleri yenisi ile deitirdiniz mi?7 TGVnin duyar ucunu doru ekilde yerletirebildiniz mi?

8 Soutucu akkan arj yapabildiniz mi?

9 Kaak kontrol yaptnz m?

10 Klimay altrabildiniz mi?

11 Klimay test edebildiniz mi?

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarnzn tamam doru ise bir sonraki faaliyete geiniz.


81/120

75

AMA

RENME FAALYET-5

RENME FAALYET-5

Frigorifik ara ve ara klimalarnda kullanlan soutma kompresrlerinin arzalarntespit edip onarabileceksiniz

evrenizdeki frigorifik ara ve ara klimalarna servis veren iletmelere giderekaralarda kullanlan soutma kompresrlerini inceleyiniz. Etiket bilgilerini notalnz. Muhtemel soutma kompresr arzalarn aratrnz.

Edindiiniz bilgi ve becerileri snfta arkadalarnzla paylanz.

5. KOMPRESRDEN KAYNAKLANANARIZALAR

5.1. Aralarda Kullanlan Soutma Kompresrleri ve zellikleriFrigorifik ara ve ara klimalarnda kk soutma ykleri iin genellikle ara

motorundan tahrikli ak tip kompresrler kullanlmaktadr. Ara tipi, ak kompresrlerinbirok tasarm vardr. Kompresrlere ait rnek tasarmlar ekil 5.1 de grlmektedir.

Resim 5.1: Ak tip kompresr tasarmlarna rnekler

ARATIRMA


82/120

76

Swash plate tip: Eksantrik dner plakal tip pistonlu kompresr. Bu kompresr Resim

5.1 de gsterilen elemanlardan oluur. Pistonlar 360 aft dnnde birbirlerine zt, ileri vegeri teleme hareketlerini tamamlar. Kompresrde silindirin iindeki emme vanas pistonhareketiyle alr ve soutucu akkan silindire dolar. Pistonun ters ynl hareketinde emmevanas kapanr ve basma vanas alarak soutucu akkan basnlanarak kondensere itilir.

ekil 5.1: Eksantrik dner plakal tip pistonlu kompresrn i yaps

Dier bir eksantrik salnml dner plaka tip kompresr ekil 5.2de grlmektedir. Bukompresrde eksantrik salnml dner plaka ortada ve plakann her iki yannda ayn eksendepistonlar bulunmaktadr. Byle bir tasarmda aftn bir tam devrinde (360) 2 piston yerine 4adet piston emme ve basma evrimini tamamlar.

ekil 5.2: Eksantrik dner plakal tip pistonlu kompresrn i yaps


83/120

77

Dner kanatl tip (Vane type) kompresrlerin yaps olduka basittir. Rotor aft

zerine yerletirilmi kanatklar aftn 360 dnmesiyle kovan iinde emme ve basmaevrimini tamamlar. Basit, hafif ve kk yaplar itibaryla fazla g gerektirmeyen kkotomobil klimalarnda tercih edilir.

ekil 5.3: Dner kanatl tip kompresrn i yaps

Salyangoz (Scroll type) kompresrlerin yaps biri sabit dieri afta bal dnen iftsarmaldan oluur. Sabit sarmal iinde hareketli sarmal ekil 5.3 te grld gibi aftn360 dnmesiyle emme ve basma evrimlerini tamamlar.

ekil 5.4: Scroll (Salyangoz tip) tip kompresrn i yaps

ekil 5.5: Hermetik scroll tip kompresrn i yaps


84/120


85/120

79

5.2.1. Aralarda Kullanlan (Swash plate) Soutma Kompresrnn zellikleri

Tablo 5.1 de swash plate tip soutma kompresrnn 96 ml/r ve 120 ml/r strokzelliine sahip 2 kompresre ait teknik zellikler verilmitir.

Teknik zellikler

Tipi (Swash plate tip) Eksantrik kayar pistonlu tip kompresr

Strok 96ml/r 120ml/r

Piston says 5alma devri 800 ~ 7800 d/d

Maksimumalma devri

8400 d/d

Kavramaszkompresrarl

3.1kg 4 kg

Basndayanm

Emme hatt basnc 50 kg/cm2; Basma hatt basnc 75 kg/cm2

Soutucuakkankaa/yl


86/120

80

5.3. Muhtemel Kompresr Arzalar

Aralarda kullanlan soutma kompresrleri ok ar yk artlarna maruz kalr. yleki kompresr srekli ve ani deien motor devirlerine maruz kalmakla birlikte termostatikkontroll olarak ok sk devreye girer ve kar. Dier taraftan kay kasnak gerginliininayarszl ve srekli deien sl yk deerleri, kompresrn arzalanmasnda nemlietkenlerdendir.

Kompresr; soutucu akkann termodinamik zelliklerinden yararlanarak kapalszdrmaz bir hacimde soutma iinin gereklemesini salar. zellikle frigorifik aralarntasarmnda belirlenen soutma yk kompresr seiminde nemli bir kriterdir. Dkkapasitede seilmi veya srekli ar soutma ykne maruz kalan bir kompresr ar yk

artlarnda daha abuk arzalanacaktr.

5.3.1. Grltl alma

Bu durum ounlukla bir problem olduunun bir gstergesidir. Kompresrn dndaanormal bir durum veya kompresrn kendi iinde zarar veren veya kt ekilde anm birpara olabilir. Aka anlalaca zere kompresrn dnda bir neden varsa kompresrdeitirmekle hibir ey kazanlmaz. Bunun iin kompresr deitirmeden nce u olasnedenler kontrol edilmelidir:

Kompresre sv tam olabilir. Kompresre yalnz kzgn buharn girdiinden

emin olunuz Kompresrde ar ya olabilir. Byk ihtimalle ya evaporatrde veya emme

hattnda taklmtr ve aralklarla ktleler halinde kompresre geri geliyordur. Kompresr gevek kasnak-kay tahrikli nitelerde kasnan gevemesi

grltye neden olabilir. Kompresr montajnda hatal ayarlar: Kompresr braketi, balant saplamalar

vb. paralarn ayar bozuk veya gevek kalm olabilir.

5.3.2. Kompresrden Gelen Sesler

kaynaklarda gelen seslerin nedeni aadakilerden bir olabilir:

Kompresrde yetersiz yalama olabilir. Ya seviyesi, tm yataklarn yeterinceyalanmasna yetmeyecek kadar az olabilir. Eer sistemde bir ya pompasvarsa dzgn almyor olabilir ya da tamamen bozulmu olabilir. Diertaraftan ya giri k azlar yabanc maddeler veya nem dolaysyla ortayakan ya ve sistemdeki asit tarafndan tkanm olabilir.

Kompresre ar ya doldurulmu olabilir. Ya seviyesi ar yapompalanmasna veya yan tamasna sebep olacak kadar yksek olabilir.


87/120

81

Sk piston veya yatak sese sebep olabilir. Sk bir piston veya yatak dier

yatan vuruntu yapmasna neden olabilir. Uygun boluklu olsa da bazen yenibir kompresrde birka saatlik bir almadan sonra byle bir durum kendinigsterebilir. Bir sredir almakta olan bir kompresrde pistondaki veyayataktaki sklk sistemdeki nemin yaratt bakr kaplamas nedeniyle deolabilir.

yapda hatal para kullanlm olabilir. Ak tip kompresrlerin tamirindeorijinal doru paralarn kullanlmas gerekir. Hatal para kompresre zararverebilir.

Gevek yatak, yataklar olabilir. Gevek bir piston kolu piston pimi veya anayatak doal olarak ar ses yapacaktr. Ana yataklarn milin krank pimlerineveya eksantriklere gre ana yataklarn silindir darlarna gre tam hizada

olmamas da grltye ve abuk anmaya yol acar. Krk valfler grltye neden olabilir. Krk bir emme veya boaltma valfi birpistonun tepesinde kalabilir ve her kompresr strokunun sonunda valf plakasnaarpabilir. Piston kafasna yapan talalar, cruflar veya baka yabancmaddeler de ayn sonuca yol aabilir.

Gevek rotor veya eksantrik ses yapar. Ak tip kompresrlerdeki milzerindeki gevek bir kamann, kama yatanda oynamasna dolaysylagrltl almaya yol aabilir.

Titreim yapan boaltma valfleri ses yapar. Baz kompresrler belli koullaraltnda zellikle dk emme basncnda sktrma strokundaki boaltmavalfinin titremesinin neden olduu doal bir ses karabilir.

Gaz vuruntusu sese neden olabilir. Belli artlar altnda ses evoparatrdenkondenserden veya emme hattndan gelebilir. Emme hattndan veya boaltmahattndan artarak gelen bir vuruntu ve/veya slk sesi eklinde ortaya kabilir.

5.3.3. Kompresr aft Mekanik Conta Arzas

Kompresr mili zerine yerletirilmi mekanik conta szdrmazl salamak zereok hassas ilenmitir. Srtnmeyle ve zamanla yasz kalan conta yzeyinde anma sonucusoutucu akkan ve yalama ya kaa grlebilir. Bu noktada mekanik contann yenisiile deitirilmesi gerekir.

Resim 5.2: Otomobil klimalarnda kullanlan ak tip kompresre ait aft szdrmazlk contas


88/120

82

Genellikleyksek basmabasnc alakemme basnc

Valf plakasn gzden geiriniz.Yenileme veya tamir yapnz.Krk plaka veya conta.Krlm veya deforme olmu valf.Valf altna skm conta veya pislik.

Dk miktarda soutucu akkan arjolabilir. Kontrol ediniz.

Kompresrde soutucu akkan kaakkontrol yapnz

Kompresrdzgnalyor

Genellikledk emmeve basmabasnc

Soutma sisteminde kaak kontrolyapnz.

Yenileme veya tamir yapnz.aft mekanik conta karyor.Silindir kafasndan karyor.Silindir contasndan karyor.Ya dolum tapasnda karyor.Krk silindir bloundan karyor.n kapak O-ring ten karyor.

Kay kasnak ayar ve sklk kontrol

yapnz.Kavramann sklk ayarn kontrolediniz.

Manyetik kavramann sklk ayarnyapnz.Kesintilisoutma veyaalma yok Manyetik kavrama bobin voltajn

kontrol ediniz.Manyetik kavramann kablo balantskontrol ediniz.

Yenileme veya tamir yapnz.Manyetik kavramann kablosu kopmuveya bobini arzalanm olabilir.Topraklama hattnda problem olabilir.

Yeters

izsoutma

Kompresrkesintiliveyaalmy

or

Sesli, bozukalma

Kompresr aftn dndrerek sklntest ediniz

Yenileme veya tamir yapnz.Kompresrde arza

Kompresr montaj paralarn kontrolediniz

Ara motor durumunu kontrol ediniz.

Kavramada kesiklik, kaydrma olabilir.

Yenileme veya tamir yapnz.Manyetik kavrama aral bozukManyetik kavarama bobini arzal

Soutucu akkan miktarnndoruluunu kontrol ediniz.

Soutucu akkan miktarntamamlaynz veya yeniden doldurunuz.

Manyetik kavramann yatan kontrolediniz.

aft zerindeki manyetik kavramaya aitparalar yenileyiniz

Kompresr ya seviyesini kontrolediniz.

Doru ya miktarn salaynz.

Kompresr aftn dndrerek sklntest ediniz.

Kompresr tamir ediniz veya yenisi iledeitiriniz.M

anyetikkavramadaarza

Manyetikkavramaarzal

Kompresr valf plakasn yerindenskerek kontrol ediniz.

Yenileme veya tamir yapnz.Krk, deforme olmu basma valfiKrk, deforme olmu emme valfiHasarlanm conta

Soutm

ayok

Kavramabalantshatal

Manyetikkavrama bota

Kavramann sklk ayarn kontrolediniz.

Yenileme veya tamir yapnz.Kavrama sklk ayarn kontrol edinizve doru ayar yapnz.Kasna kontrol ediniz. Hatal isedeitiriniz.Kasnak balant plakasn vebalantlarn kontrol ediniz.. Hatal iseyenisi ile deitiriniz.

Tablo 5.2: Muhteme

Documents

Frigorifik Arac Ve Arac Klimasi Ariza Tespiti