WYDZIA WZORNICTWO

PRACA LICENCJACKA

POD TYTUEM:

Funkcja znaku w systemach komunikacji wizualnej.

Autor: Jacek Szymaski

Promotor: mgr Jarosaw Golanek

Kierunek: Wzornictwo

Specjalno: Komunikacja Wizualna

Nr albumu: 570

d 2005/06

2

Spis treci

Wstp 3 Znak 4 semiotyka 4 definicja znaku 5 symbol 6 komunikat wizualny 8 O komunikacji sw kilka 13 Porwnanie systemw komunikacji wizualnej 17 Czym jest instrukcja 24 Specyfikacja produktu 26 Opis pracy praktycznej 30 Bibliografia 44

3

Wstp

Przystpujc do opisu pracy praktycznej pragn wprowadzi Ciebie czytelniku w wiat obrazw, symboli, znakw i przedmiotw ktre przyczyniy si do powstania idei mebla z papieru. Moim celem nie jest osignicie kategorii pewnego wyrobu lecz sprawienie odbiorcy radoci i swobody w kreowaniu wasnego otoczenia.

Pomys ten jest kontynuacj poszukiwa wasnej drogi yciowej, dlatego powicam mu wiele uwagi i traktuj szeroko po za ramy programowe.

Dzikuj wszystkim ktrzy brali czynny udzia w rozmowach i konsultacjach.

J.S.

4

Znak

Semiotyka

Co to jest semiotyka? Semeion oznacza znak, od niego pochodzi wyraz semiotyka, a take semiologia. Semiotyk nazywa si ogln teori znakw, lub nauk o znaku, bd metodologi badawcz.

Dojrzaa i rozwinita teoria semiotyczna zawarta jest w dziele filozofa i lekarza angielskiego Johna Lockea (1632-1704) Essay Concernin Human Understending (1690). Uwaa on, e sowa s znakami idei, ale idei wycznie w umyle mwicego; czowiek bowiem nie moe uczyni sw ani znakami wasnoci rzeczy, ani znakami poj w umyle innych ludzi, jeli nie ma sam, w swym wasnym umyle, idei tych wasnoci czy poj.

Niestety nie jest to jedyna definicja. Znak czy te pojcie znaku zaprztao gow wielu filozofom i lingwistom. Gwne zaoenia pochodz od Charlsa Peircea i Ferdinanda de Saussurea.

Podstawow kategori semiotyki Peircea jest triada, w ktrej znak naley rozumie jako trjczonow relacj midzy materialnym nonikiem znaczenia, przedmiotem oraz znaczeniem (interpretantem). Spord tej trjkowej klasyfikacji znakw uwzgldni dziesi trychotomii, spord ktrych najbardziej znana jest ta, ktra zostaa oparta na zasadzie odrnienia tego co naturalne, od tego co konwencjonalne. W obrbie tej klasyfikacji podzieli on znaki na ikoniczne, wskaniki i symbole. Zwraca przy tym uwag, dziki czemu tzw. Dynamoid czyli przedmiot dynamiczny danego znaku, determinuje w znak. Przedmiotem dynamicznym znaku byo dla Peircea to, co si znajduje na zewntrz owego znaku. W wypadku znakw ikonicznych, czyli znakw- obrazw, np. portretu, pejzau, krzywej przedstawiajcej dystrybucj bdw czy wzruszenia wywoanego przez utwr muzyczny, tym, dziki czemu przedmiot dynamiczny determinuje swj znak, jest natura samego znaku. W wypadku wskanikw, czyli indeksw, w gr wchodzi zwizek naturalny midzy przedmiotem dynamicznym, np. cinieniem pary w kotle, a odpowiadajcym mu wskanikiem, w tym wypadku odchyleniem strzaki manometru. Natomiast symbole wie z ich przedmiotami dynamicznymi konwencja lub obyczaj, jak np. gdy opuszczenie flagi do poowy masztu symbolizuje aob.

Ferdinand de Saussure uwaa, e wrd rnych systemw znakw, takich jak: alfabet guchych, sygnay wojskowe, rytuay symboliczne czy formy towarzyskie, za najwaniejszy, najbardziej

5

rozwinity i zoony uwaa jzyk, poniewa jego wyraenia s w peni arbitralne, nie zachodzi bowiem zwizek naturalny, w szczeglnoci za konieczny, midzy brzmieniem wyrazu a jego treci ani midzy napisem a treci; wanie za takie znaki lepiej ni inne urzeczywistniaj idea procesu znakowego. Uwaa te, e zdaniem jzykoznawcw oglnych jest wyjanienie, co czyni z jzyka etnicznego odrbny system wrd faktw semiotycznych, oraz wskazanie tych spord praw semiotyki, ktre dadz si zastosowa w lingwistyce. W wypenieniu tego zadania miao zdaniem Saussurea suy porwnanie rnych systemw znakw, zmierzajce do odrnienia w nich elementw koniecznych od fakultatywnych.

Definicja znaku

(...) odbierany za pomoc zmysw czynnik pozwalajcy na poznanie bd powtrne rozpoznanie czego.

Norbert Sillamy, Sownik psychologii

(...) graficzna forma, gest, sygna przedstawiajce przedmiot, pojcie bd polecenie; informacja o przynalenoci, autorstwie bd wasnoci wyraona skrtem umownym; rzecz lub zjawisko oznaczajce inn nieobecn rzecz lub zjawisko

Piotr Bogdanowicz Czowiek i przestrze

(...) Kada rzecz moe by uwaana za znak i adna rzecz nie jest sama znakiem. Wszystko zaley od umowy zawartej z gry

Leon Chwistek Granice nauki

Znak to taka wiadomo, ktrej materialna podstawa jest zwizana w sposb intencjonalny z przedmiotem, osob lub procesem, ktrego dotyczy. Wszystkie rodzaje znakw posiadaj wymiar fizyczny. Std mona si zgodzi z poprawnoci sformuowa znak graficzny, znak dwikowy czy znak wietlny.

6

Wspczesne znaki graficzne

Znaki graficzne mona z grubsza podzieli na porednie i bezporednie. Znakiem bezporednim bdzie taki znak, ktry odwouje si bezporednio do cechy waciwej z natury przywoywanemu wyobraeniu, wywoujc okrelone skojarzenia. Przykadem moe by n i widelec, odwoujce si do czynnoci jedzenia. Znakiem porednim jest za taki znak, ktry zastpuje co, co zastpuje z kolei jeszcze inn rzecz. Nie jest wic oparty na bezporednim skojarzeniu, ale w znacznie wikszym stopniu jest wynikiem umowy spoecznej. Przykadem takiego znaku jest piktogram podkowy zastpujcy przedmiot podkow, ktra z kolei zastpuje pojcie szczcia1 do tej grupy znakw mona zaliczy symbole.

Symbole Symbol

(...) symbol jest znakiem umownym penicym funkcje zastpcz wobec przedmiotu, przywodzcy na myl w przedmiot.

B.Dobek-Ostrowska, Wspczesne systemy komunikowania

Symbol termin pochodzi od staroytnego symbolon i w staroytnej Grecji oznacza niewielki, rozamany na p przedmiot z metalu, koci, wypalonej gliny czy drewna.

Czci te byy znakiem rozpoznawczym dla dwch osb, ktre kojarzyy jaki interes, wizaa umowa, jednoczyy obowizki przymierza, przyjani, gocinnoci lub pomocy.

1 Komunikacja wizualna - Joanna Sarzyska Putowska

7

Wyrazu symbol uywano w wielu znaczeniach. I dzi nie przesta by terminem wieloznacznym. Czsto za symbole uznaje si takie znaki konwencjonalne jak: flagi, herby litery, cyfry, znaki fabryczne, drogowe, itd. oraz przedmioty, pojcia, wyobraenia, przeycia zwizane z jakim wewntrznym stosunkiem z innym przedmiotem itd.

Waciw z natury cech symbolu jest jego niedookrelono, mglisto, semiotyczna pynno, migotliwo, obecno sprzecznoci, a czasem moliwoci odczytania i zinterpretowania tylko przez wtajemniczonych.

Symbol moe przyjmowa rozmaite formy: przedmiotu, obrazu, mitu, lecz zawsze zawiera w sobie jak cech obiektu lub sytuacji poddawanej procesowi symbolizacji.

Mimo tego, e jzyk symboli jest chyba najbardziej uniwersalnym jzykiem wiata, trzeba pamita, e niektre symboliczne wizerunki nabieraj bardzo czsto odmiennego znaczenia w obrbie rnych kultur.

Prawdziwy symbol jest utrwalony w obrbie danej kultury i spoecznoci, np. orze w koronie, sierp i mot. Gdy znaczenie symbolu nie jest zbiorowo rozumiane jednoznacznie, mwimy o quasi-symbolu (Krampen). Gdy symbol jest tak nienaruszalnie i sztywno skonwencjalizowany w obrbie danej kultury, e nie jest odrnialny od symbolizowanej rzeczy, mamy wwczas do czynienia z emblematem.

Przykady emblematw

Rnice w znaczeniu tego samego znaku

8

Komunikat wizualny

Fizyczn form zakodowanej informacji jest komunikat. Bogusawa Dobe-Ostrowska, Wspczesne systemy komunikowania

Komunikat jest sformuowan intencjonalnie informacj (lub agregatem informacji), przekazywan od nadawcy do odbiorcy w formie fizycznej. Szczeglnym rodzajem komunikatu, jest komunikat wizualny, przekazywany w formie fizycznej, ktra umoliwia odczytanie go za porednictwem zmysu wzroku.2

Do kodw ktrymi posuguje si komunikat wizualny moemy zaliczy:

- mow skadajc si z fonemw - obraz (ikonemy), ktrymi s: piktogramy, fotografi,

schematy, rysunki itp. - pismo na ktre skadaj si fonogramy i ideogramy.

Komunikaty wizualne moemy podzieli ze wzgldu na rodzaj stosowanych kodyfikacji na trzy grupy:

- konstruowane za pomoc znakw pisanych - konstruowane za pomoc znakw obrazowych (ikoniczne) - konstruowane za pomoc i jednych i drugich Do komunikatw pisanych zalicza si komunikaty fonograficzne

i ideograficzne. Te pierwsze oznaczaj komunikaty zbudowane z wszelkich znakw, ktre funkcjonuj w powizaniu z mow i dwikiem. S nimi grafemy i zapis nutowy.

Grafem pochodzi od greckiego grapho pisz i oznacza w jzykoznawstwie zapis fonemu (jednemu fonemowi moe odpowiada kilka grafemw, np. ch, sz); jest jednostk strukturaln systemu pisma majc znaczenie jzykowe i typow form graficzn.

Ideogram z kolei, bdcy jednostk strukturaln zapisu ideograficznego, to umowny znak pisemny, ktry jako cao stanowi odpowiednik desygnatu, wyraa okrelone pojcie i nie daje si rozoy na elementy odpowiadajce czstkom fonetycznym wyrazu. Ideogramami s cyfry, znaki pisma chiskiego, japoskiego, koreaskiego i innych pism krajw tamtej czci wiata.

Ideografia, czyli system pisma, w ktrym zamiast liter wystpuj ideogramy oznaczajce pojcia.

2 Komunikacja wizualna Joanna Sarzyska Putowska

9

Przykad chiskich ideogramw

Piktografia, podobnie jak ideografia, funkcjonowaa bez powizania z dwikami jzyka mwionego. Na zapis piktograficzny skaday si piktogramy. Piktogram to rysunki, zazwyczaj znacznie uproszczone, przedstawiajce ludzi, roliny, zwierzta, przedmioty, a wic majce swe odniesienie do rzeczywistoci.

Piktogramy Majw 500-1200 r. n. e.

Jednak piktogramy nie umoliwiay zapisu coraz bardziej zoonych informacji, zwaszcza takich, ktre nie miay swych reprezentacji w postaci obiektw materialnych. Potrzeba moliwoci ich zapisu stworzya wanie ideogram, ktrego forma wizualna, pocztkowo majca powizanie z realnie istniejcymi obiektami, z czasem take zacza si od nich coraz bardziej oddala.

Ewolucja zapisu sumeryjskiego od piktogramw do ideogramw

10

Piktogram yje do dzi swoim yciem. Jego dzisiejsz posta kwalifikuje si jako rodzaj ikonemw. Ikonemy to obrazkowe znaki wizualne, ktre dziki temu, e nie maj powizania z mow, mog przekazywa informacje w duym stopniu niezalenie od barier jzykowych.

Do ikonemw zaliczamy logogramy, czyli obrazy uproszczone (pozbawione szczegw niepotrzebnych z punktu widzenia przekazywanej treci), a take ilustracje malarskie, rysunkowe czy fotograficzne.

W grupie logogramw znajduj si wanie piktogramy, ktre nadal dzisiaj oznaczaj znaki obrazkowe przez podobiestwo odnoszce si bezporednio do realnego przedmiotu, czynnoci lub sytuacji i diagramy, czyli wyobraenia nie majce odniesie do realnie istniejcych obiektw, lecz do pewnych cech sytuacji i poj.

Wspczesne piktogramy

Przykady diagramw

Warte odnotowania jest szczeglny rodzaj kodu wypracowany w latach 50 przez amerykaskiego projektanta, Herba Lubalina. Ten popularny dzi sposb wizualnego ujmowania myli otrzyma nazw typogramu.

Herb Lubalin, winieta dla czasopisma

11

Niektre typy komunikatw wizualnych. Racja bytu komunikowania wizualnego u swych pocztkw

uzasadniona bya jedynie podstawowymi potrzebami bytowymi, w zwizku z tym stosowane wwczas kody byy nim podporzdkowane.

Pniej za, kiedy potrzeby podstawowe zostay z coraz wiksz atwoci zaspokajane za pomoc zdobyczy cywilizacyjnych, dochodz do gosu take potrzeby estetyczne i poznawcze.

Pierwszymi domniemanymi komunikatami wizualnymi s paleolityczne malowida na cianach jaski, rysunki wyryte na ach, kociach zwierzcych i kamieniach. Przypuszcza si, e miay one za zadanie przekazywanie wiadomoci czy to wspplemiecom, czy te siom wyszym. U niektrych ludw rol przekanikw informacji peniy rwnie sznurki splatane z trzciny lub somy, na ktrych wizano supeki, znaczce co innego w zalenoci od ich wielkoci, formy czy barwy. Jednym z najstarszych rodkw przekazywania wiadomoci s kije czy kamienie, na ktrych nacinano rne karby i znaki rysunkowe. Proste nacicia zazwyczaj oznaczay liczby, przedmioty, bardziej skomplikowane opisyway wydarzenia. Do niedawna form kijka z naciciami miay listy wysyane za porednictwem goca przez niektre plemiona afrykaskie.

Jednym z pierwszych typw komunikatw wizualnych, ktre okreliy sw warstw znaczeniow i zakres stosowanych kodw i mediw, jest totem. Pojcie to, pochodzce z jzyka Indian Algonkinw, zwizane jest z cywilizacj ludw pierwotnych. Oznacza rzebiarskie lub rysunkowe przedstawienie zwierzcia, rzadkiej roliny lub przedmiotu, otaczanego czci religijn lub uwaanego za uosobienie przodka lub opiekuna rodu. Totem identyfikowa dan grup czy plemi. Upyno sporo czasu, zanim zosta on zastpiony przez herb i godo.

Polskie herby

Herby to znaki dziedziczne w rodzie szlacheckim. Byy one uywane na pieczciach, umieszczane na chorgwiach, tarczach, budynkach i innych przedmiotach.

12

Przykadowe goda

Pokrewne mu godo to wyobraenie bdce symbolem pastwa, nawizuje do jego tradycji historycznej lub te w przeszoci identyfikujce fabryk, cech lub kongregacj.

Do drugiego znaczenia goda nawizuje pochodzce z niemieckiego, sowo gmerk. Pojcie to oznacza znak umieszczany przez rzemielnikw na wasnych wyrobach lub take znak rodowy mieszczan.

Gmerki uywane przez mieszczan krakowskich w XV-XVII w.

Z gmerku wywodzi si z kolei pojcie marki w znaczeniu znaku fabrycznego czy firmowego, umieszczanego na wyrobach i opakowaniach produktu danej manufaktury, fabryki czy firmy. Marka, nazywana te znakiem towarowym, okrela dzisiaj, jak dawniej czyni to gmerk, producenta tych wyrobw, wskazuje ich jako, chroni je przed naladownictwem.

Inn postaci komunikatu wizualnego, majc swj szczeglnie uksztatowany jzyk, jest plakat. Ma on zadanie publiczne ogaszanie jakiego wydarzenia, promowanie idei, ideologii czy produktw i firm. Plakat w formie drukowanej pojawia si w XV wieku, ale nie mona powiedzie, e przed wynalezieniem druku nie istnia.

13

O komunikacji sw kilka

Sowo komunikacja jest pojciem bardzo szerokim a w literaturze moemy odnale wiele jego definicji.

(..) porozumiewanie si , przekazywanie myli, udzielanie wiadomoci; czno.

Sownik jzyka polskiego

Komunikowanie oznacza proces wytwarzania, przeksztacania i przekazywania informacji pomidzy jednostkami, grupami i organizacjami spoecznymi. Celem komunikowania jest stae i dynamiczne ksztatowanie, modyfikacja bd zmiana wiedzy, postaw i zachowa, w kierunku zgodnym z wartociami i interesami oddziaywujcych na siebie podmiotw.

A. Antoszewski, R. Herbut, Leksykon Politologii

Moemy uzna za komunikowanie proces wytwarzania, przeksztacania i przekazywania wiadomoci pomidzy ludmi, umotywowany potrzebami jednej strony lub obu stron tego procesu. Celem za komunikowania jest wywieranie przez nadawc komunikatu szeroko pojtego wpywu na jego odbiorc.

Wobec tego komunikacj wizualn bdziemy uwaa za proce wytwarzania, przeksztacana, poredniego przekazywania i odbioru informacji za pomoc takich kodw i mediw, ktre s moliwe do odczytania za porednictwem zmysu wzroku. Celem za komunikacji wizualnej jest wywieranie wpywu na ksztat wiedzy, postaw lub emocji odbiorcy, motywowane potrzebami jednej ze stron procesu bd te potrzebami ich obu.

Schemat procesu komunikowania Zdecydowana wikszo modeli przedstawiajcych

przebieg procesu komunikowania zakada istnienie nastpujcych elementw i etapw procesu komunikowania:

Elementy: - nadawca - odbiorca - kana komunikacyjny - komunikat

14

- sprzenie zwrotne - kontekst - szumy etapy: - kodowanie - przesyanie wiadomoci kanaem informacyjnym - percepcja - dekodowanie - interpretacja - reakcja Poniszy schemat przedstawia proces komunikowania.

15

Waciwoci komunikowania Badacze zagadnienia przypisuj komunikowaniu wiele rnych

waciwoci. Proponuj zwizy przegld tych, ktre mog mie znaczenie dla projektanta. Mona zatem o komunikowaniu wizualnym powiedzie, e:

- jest procesem opartym na porednictwie w komunikowaniu co (sowo, dwik, obraz) zastpuje rzecz, zdarzenie czy proces o charakterze realnym;

- jest procesem spoecznym polega na wymianie informacji pomidzy ludmi, nie odnosi si do pojedynczego czowieka. Procesy komunikowania wykraczaj poza psychiczne problemy indywidualnej percepcji. Komunikowanie jest tym, co ludzie robi wsplnie, nie pojedynczo;

- Jest relacj wzajemn przy czym moe to by relacja symetryczna, bd w rnym stopniu niesymetryczna. W przypadku relacji niesymetrycznej jeden podmiot ma pozycj uprzywilejowan, drugi za akceptuje t nierwnowano;

- Opiera si na indywidualnej interpretacji przekazu, z zatem musi zakada wsplnot znacze przypisywanych okrelonym kodom;

- Przebiega w okrelonym kontekcie. Kontekstem komunikacyjnym okrela si typ sytuacji, w ktrej ten proces zachodzi. Konkretny komunikat przekazywany w jednym kontekcie moe mie odmienne znaczenie w innym;

- Jest dziaaniem wiadomym i celowym zatem kady podmiot wiadomie powinien okrela cele komunikowania;

- Polega na cigych i przemiennych oddziaywaniach co znaczy, e obie strony uczestniczce w procesie komunikowania oddziauj na siebie i wiadomo wywieranego wzajemnie wpywu powinna okrela ksztat komunikatu.

Rodzaje komunikowania Teoria komunikowania spoecznego wymienia wiele jego

rodzajw, ktre wyszczeglnia ze wzgldu na dwa kryteria: pierwsze z nich to sposb przekazywania wiadomoci, drugie to charakter relacji czcej nadawc i odbiorc.

Wedug pierwszego kryterium komunikowanie moe by: - werbalne i niewerbalne - ustne i pisemne - bezporednie i porednie

16

Drugie kryterium za dzieli je na: - jednokierunkowe i dwukierunkowe - symetryczne i niesymetryczne - formalne i nieformalne - obronne i przedstawiajce

17

Porwnanie systemw komunikacji wizualnej Isotype International System of Typographic Picture

Education metoda wiedeska

Dr Otto Neurath jest jednym z twrcw tej metody systemu wizualnego przekazu informacji. Do zespou ktry podj prace pod jego kierunkiem naleao dwch dyrektorw artystycznych, dwch analitykw, oraz wielu utalentowanych technikw i naukowcw. Byli wrd nich eksperci od statystyki, historii, medycyny, kartografii, geografii, inynierii, zarzdzania przemysem, historii sztuki itd.

Wrd osb ktre miay najwikszy wpyw na powstanie systemu Isotype byli Marie Reidemeister oraz Gerd Arntz.

Zesp odrzuci stare metody i podj eksperymenty z nowo stworzonym jzykiem wizualnym. Jego podstaw stanowiy symbole zaprojektowane tak, aby nie tylko przynosiy okrelone znaczenia, ale by w zestawieniach tworzyy zoone znaki, jak ma to miejsce w przypadku sw.

Floty wiata (u gry) i gsto zaludnienia w duych miastach

Kiedy podstawowe figury statystyczne byy gotowe, przystpiono do wdraania gwnej zasady konstruowania diagramw: ilo nie miaa

18

by ilustrowana wielkoci znaku lecz jego zwielokrotnieniem; kolor by uywany w celu rozrnienia lub nadania znaczenia; tytuy oraz legendy zoone Futur krojem pisma autorstwa Paula Rennera, odlanym przez Buer Foundry w poowie lat 20. W ten sposb w 1925 r. powsta nowy midzynarodowy jzyk graficzny, ktry Otto Neurath nazwa metod wiedesk. W poowie lat 30. nadano mu nazw Isotype. Piktogramy stay si pomostem czcym symboliczny, oglny jzyk i bezporednie, empiryczne dowiadczenie.

Moliwoci rnego sposobu obrazowania

Znaki reprezentujce 5 grup ludzi

19

Sposb przenoszenia si bakterii grulicy

wiatowe imperia (po lewej) i populacje (po prawej)

20

Warszawskie metro

Innym przykadem systemu komunikacji wizualnej jest przykad systemu komunikacji warszawskiego metra.

Podstawow zasad powstawania takiego systemu jest analiza procesu uytkowego, czyli odpowiedzenie na pytanie, co uytkownikowi metra bdzie potrzebne do przemieszczania si z punktu A do punktu B, poczonych nie prost ale raczej labiryntem. Przyjcie pozycji uytkownika i ledzenie cieki, ktr bdzie si porusza, stao si planem skutecznie wspomagajcym projektowanie. Ustalono, e potencjalnymi odbiorcami informacji bd: pieszy na ulicy, pasaer naziemnych rodkw transportu publicznego, w ograniczonym stopniu kierowca pojazdu, no i oczywicie pasaer metra. Kady z nich ma inne potrzeby.

Nastpnym etapem byo przeledzenie cieki, ktra zaprowadzi potencjalnego pasaera metra z poziomu ulicy do wagonu i ponownie na poziom ulicy. Diagram tej cieki by podstaw w opracowania modelu caego systemu.

Zapis przebiegu trasy umieszczany przy wejciach na perony

21

Okazao si bowiem, e mamy do czynienia z trzema podsystemami informacyjnymi: informacj o funkcjonowaniu metra (linie, kierunki kursowania, stacje, relacja do planu miasta), informacj w obrbie stacji (kierunki wyj, nazwy ulic, windy, schody ruchome itp.) oraz informacj o poczeniach z naziemn sieci komunikacyjn.

Poniewa te trzy podsystemy przenikaj si wzajemnie i czsto wystpuj na tych samych obszarach, zachodzia konieczno zintegrowania ich, z jednoczesnym wyranym zrnicowaniem ich funkcji. Zrnicowanie osignito stosujc kod kolorystyczny, a integracj poprzez uycie tego samego szeregu wymiarw elementw informacyjnych i ujednolicenie typografii.

Okrelenie wielkoci liter w zalenoci od dystansu odczytu.

22

Skomplikowany ukad ulic oraz zrnicowanie ich szerokoci byy powodem zaprojektowania siatki, ktra ograniczya liczb kierunkw oraz wyznaczya moduy. Pozwolia ona ujednolici charakter graficzny planw najbliszego otoczenia stacji metra. Najnowsze plany powstaj przez naoenie siatki na zdjcia lotnicze danego wycinka miasta.

23

Przykady umieszczenia tablic informacyjnych

Tablice z nazwami stacji na cianach tzw.zatorowych

24

Czym jest instrukcja

Proces projektowy informacji w warszawskim metrze

Instrukcja, jak trafi z punktu A do punktu B, moe wydawa si prosta. W istocie rzeczy, prosta moe pozosta prost ale proces jej rysowania bdzie skada si z wielu etapw i podejmowanych na kadym z nich decyzji.

Powyszy przypadek pokazuje nam jak bardzo trudno jest zdefiniowa proces powstawania instrukcji.

Moim zdaniem, o instrukcji mona powiedzie, e jest zbiorem wskazwek, nakazw bd zakazw ktry ma nam wyjani,

25

ukierunkowa dziaania uytkownika w taki sposb aby jego kroki byy z gry przewidziane i doprowadziy go do zamierzonego celu.

W innym wypadku proces taki naley uzna za niekompletny to znaczy, uytkownik odnalaz furtk luk ktra nie daje odpowiedzi na jego pytania.

Na instrukcj mog skada si szczegowe opisy czynnoci lub zdarze, tabele, wykresy, piktogramy oraz inne rodki wyrazu w prosty i jasny sposb przekazujce tre komunikat.

26

Specyfikacja Produktu

Projektowanie nowego wyrobu rozpoczyna si od sporzdzenia formalnego dokumentu bdcego wynikiem informacji otrzymanych od zleceniodawcy (bdcego dla projektanta klientem) lub od zwierzchnika. Dokument ten to Projektowa Specyfikacja Produktu (ang. PDS Product Design Specification). Stanowi on wany element okrelajcy, jaki powinien by nowy produkt I gdzie ley istota problemu projektowego. Jest on porednim etapem pomidzy wstpn ide nowego produktu a ostateczn specyfikacj cech gotowego produktu.

Projektowa Specyfikacja Produktu jest w teorii i praktyce kierowania procesem rozwoju nowego produktu uwaana za najwaniejszy krok w projektowaniu. Pooenie nacisku na prawidowe sporzdzenie specyfikacji jest istotne dla wyznaczenia pola poszukiwa rozwiza projektowych. Zbyt szeroka specyfikacja nie daje wskazwek, jakie rozwizania s moliwe do przyjcia, za zbyt wska moe wyeliminowa wiele (by moe korzystnych) rozwiza. Specyfikacje zbyt szerokie czsto prowadz do straty czasu i wysiku projektanta, gdy okazuje si, e powstae rozwizania musz by zmieniane lub modyfikowane ze wzgldu na istniejce ograniczenia.,

Na wstpie specyfikacji, przy formuowaniu problemu projektowego, konieczne jest ustalenie zakresu projektowania, a wic wskazanie:

- rozwiza alternatywnych - typu produktu - cech produktu. Po ustaleniu zakresu projektowania naley okreli elementy

specyfikacji, ktre trzeba bra pod uwag przy projektowaniu danego produktu. Przy projektowaniu konkretnego typu produktu przydatne jest nadanie wyszej wagi niektrym elementom specyfikacji oraz gdy to tylko moliwe precyzyjne okrelenie parametrw (lub parametrw granicznych), jakimi powinien charakteryzowa si nasz produkt. Wymaga to starannego rozwaania, a czasem przeprowadzenia bada i testw.

Oto przykadowy zestaw pyta, ktre pomog opracowa specyfikacj:

27

- osigi: jakich parametrw oczekujesz, jakich funkcji i dlaczego, czy ich ocena jest oparta na produktach innych wytwrcw, czy uwaasz e s sprawdzone ?

- koszt produktu: jakie koszty jeste w stanie ponie, aby otrzyma produkt o tych parametrach ?

- skala czasu: w jakim terminie chcesz otrzyma produkt o danych parametrach, czy zaakceptowaby produkt o gorszych parametrach, lecz uzyskany wczeniej ?

- nabywcy: czy jeste ostatecznym uytkownikiem, a jeli nie to czy twoje preferencje pokrywaj si z preferencjami potencjalnych nabywcw, ostatecznych uytkownikw ?

- procesy: czy masz jakie preferencje dotyczce wykoczenia, zabezpieczenia np. konserwacji ?

- gabaryty: czy s jakie wskazwki dotyczce rozmiarw produktu, czy s istotne proporcje, stosunek dugoci do szerokoci i wysokoci ?

- spedycja: czy s uwarunkowania dotyczce wysyki i transportu (czy wszystkie kanay dystrybucji mog by dostpne)?

- utylizacja: co zrobisz z produktem po jego mierci technicznej, czy utylizacja bdzie kopotliwa, czy jeste gotw ponie dodatkowe koszty produktu atwiejszego w utylizacji?

- atwo wytwarzania: czy produkt musi by wytwarzany w kraju, czy dysponujemy odpowiednimi moliwociami technologicznymi wewntrz firmy czy poza ni?

- czynniki polityczne: czy s jakie polityczne uwarunkowania odnonie typu proponowanego produktu, religijne, rasowe, etniczne?

- czynniki rynkowe: czy rynek danego produktu jest nasycony, jaki rodzaj obsugi, serwisu uznasz za satysfakcjonujcy?

- Ciar: minimalny maksymalny, jaki powinien by, jakie jest twoje dowiadczenie z analogicznymi produktami ?

- Obsuga : jakie s twoje preferencje, produkt bezobsugowy, serwis i okresowe przegldy, wymiana caych podzespow?

- Konkurencja: jakie s produkty konkurencyjne, ktre z ich cech uwaasz za najwaniejsze, ktry z produktw uwaasz za najlepszy i dlaczego ?

- Opakowanie : jak powinien by opakowany produkt, czy obecne opakowanie jest waciwe ?

28

- jako i niezawodno : jakie s twoje oczekiwania, czy mona dopuci nisze parametry, co rozumiesz pod pojciem jakoci i niezawodnoci ?

- ycie produktu na pce : czy produkt moe by magazynowany przez duszy czas, czy bdzie uywany cigle czy okresowo ?

- patenty : czy znane s ograniczenia patentowe ? - rodowisko : jakim czynnikom rodowiskowym bdzie

poddany produkt, zakres temperatur, cinienia, wilgotnoci, zapylenia, wadliwe uytkowanie ?

- testy : badania przeprowadzane przez komrki badawcze firmy czy zewntrzne, w trakcie produkcji produktu ?

- bezpieczestwo : jakim warunkom bezpieczestwa powinien odpowiada produkt ?

- czynniki prawne : czy znasz akty prawne lub podobne uwarunkowania mogce potencjalnie wpywa na produkt ?

- dokumentacja : jak instrukcj obsugi uwaasz za odpowiedni, na ile powinna by szczegowa, jakiego typu ?

- ilo : jaka jest spodziewana wielko sprzeday ? - dugo ycia produktu : czy uwaasz czste zmiany

modelu za korzystne ? - materiay : jak oceniasz materiay uyte w biecej

produkcji, czy speniaj swoje zadanie ? - ergonomia : jakie cechy uytkownika uwaasz za istotne

w odniesieniu do tego produktu ? - normy : jakim normom powinien odpowiada produkt, czy

normy ograniczaj innowacje ? - estetyka : jaki ksztat form, styl, kolor, faktur preferuje

zamierzony nabywca produktu ? - instalacja : czy jest wymagana osobna dokumentacja, czy

moliwa jest instalacja samodzielna, czy konieczny jest specjalista ? - ycie w serwisie : czy i jak czsto potrzebna bdzie

konserwacja, regulacja, naprawy i jaki okres bezawaryjnej pracy jest do przyjcia, jak czsto produkt bdzie uywany ?

- utylizacja : czy masz swoje zdanie na temat recyklingu, czy wolaby kupi produkt wykonany z materiaw pochodzcych z odzysku lub w maksymalny sposb umoliwiajcy powtrny ich przerb?

29

Przygotowujc specyfikacj naley pamita, e specyfikacja nie jest celem samym w sobie, lecz jest dokumentem kontrolnym, okrelajcym stawiane przed projektantem zadania. Nie naley sporzdza jej w formie eseju, podane s krtkie, precyzyjne definicje i ustalenia oczekiwanych cech elementw. Specyfikacja jest formalnym dokumentem roboczym, do uytku wszystkich uczestnikw procesu projektowego, powinna zatem by napisana przejrzycie i zwile. Specyfikacja podlega zmianom w miar uzyskiwania nowych informacji lub zmian zachodzcych w firmie i jej otoczeniu. Naley zawsze jasno okrela wprowadzane zmiany do specyfikacji oraz datowa dokument, zamieszcza numer kolejny i dat sporzdzenia.3

3 Holins B., Pugh S., Successful Product Design, Butterworth & Co. Ltd, 1990

30

Opis pracy praktycznej

Jak kady student na drodze swojego poznania, doszedem do momentu w ktrym mona rozwin skrzyda i da upust mocy twrczej.

Moe szanownych czytelnikw zdziwi fakt i podejmujc si do tego lotu wybraem cel do odlegy i ich zdaniem moe nawet nie trafiony. Zostawiam to jednak waszej ocenie.

Tematem mojej pracy jest system mebli do przechowywania miejsce bez barier co co mona zrobi z papieru (czytaj - tektury falistej - moje ulubione medium do modelowania) nie wystpuje jeszcze w przyrodzie oraz system komunikacji-informacji wizualnej dla producenta tych mebli.

Kady z nas otacza si meblami rnego typu moemy na nich pracowa przechowuj nasze ksiki ubrania. Ale stanowi take nasze udrczenie, bo chocia segreguj i ukadaj to nie daj si podporzdkowa trybowi naszego ycia, pracy, chwili saboci. Z tego punktu widzenia nazwaem ten problem brakiem mobilnoci mebla upoledzeniem, barier.

Pomylaem, czemu by tego nie zmieni. Na drodze do rozwikania problemu pojawio si wiele znakw zapytania.

- Kim jest mj uytkownik? - Jakiego rodzaju interakcji z meblem oczekuje? - Jak jest wykonany i z jakiego materiau, jakie gramatury

papieru? - Jaki ciar? - Klejenie, jaki klej? - Jak go produkowa? - Co skoni go do zakupu tego mebla? - Jaki rodzaj estetyki i jaki przekaz niesie ze sob mebel

z papieru? - Jaki bdzie posiada system dystrybucji? - Jak z identyfikowa mark mebla z papieru? - Jakich komunikatw uywa? - Jaki rodzaj promocji jest najbardziej odpowiedni dla tego

rodzaju mebli?

Pocztkow faz projektowania byy poszukiwania formy ktra daa by caoci oczekiwany wymiar. Caa uwaga zostaa skupiona na

31

semiotyce ksztatu. Na pierwszy ogie poszy figury podstawowe. 4 trjkt, koo i kwadrat.

Day mi moliwo poruszania si po najbardziej rozpoznawalnych ksztatach.

Na tym etapie pracy wiedziaem, e potrzebuj systemu opartego na kilku powtarzajcych si figurach. Celem sta si wic cznik na tyle uniwersalny i estetyczny aby da rad udwign ciar na ktry bdzie naraony. Pierwsze szkice pokazuje Rys. 1

Rys. 1 Szkic z wykorzystaniem modelu centylowego 95 - mczyzny

Niestety przerost formy nad funkcj odepchn ten pomys na dalszy plan. Jednak samo zapicie bardzo mnie intrygowao i nie dawao spokoju.

Przyjem, e mebel bdzie wykorzystywany przez osoby siedzce jak i stojce, dlatego zapicie powinno si integrowa z kolejnymi czciami w sposb wrcz niezauwaalny. Takim wanie cznikiem jest puzel (popularna ukadanko-amigwka). Po analizie jego budowy (kady element ukadanki posiada inn kombinacj zamkw) doszedem do wniosku, e i owszem jest on istotnym elementem jednak ja potrzebuj czego zupenie innego. Wyobraaem sobie obiekt ktry jest prosty, mona go dowolnie czy, nadaje caej formie smaku ale nie dominuje jako odrbna cz. Projektujc zapicie nie mogem zapomnie o materiale z ktrego miaem je wykona. Zadanie stawao si coraz bardziej ciekawe i intrygujce, uwiadomiem sobie przestrze w ktrej si poruszam dookoa syszaem gosy, e

4 Za publikac Elbiety Kamierczak From point to circle in primeval symbols 1992 r.

32

mam bardzo ciekawy pomys natomiast nie jest on dla tej technologii, e widzimy go we wtrysku lub te w innym plastiku. Wyrywek poszukiwa pokazuje Rys. 2 -

Rys. 2 Szkicownik praca nad modelem zapicia

Kolejny Rys. 3 pokazuje etapy pracy ktre doprowadziy mnie do podanego ksztatu zapicia. W czci A widzimy multiplikacj starego pomysu jest to zabieg ktry stosuj czsto szukajc rozwiza uniwersalnych. Z tej czci bardzo szybko powstaa nowa koncepcja oparta na powieleniu w dwch kierunkach tego samego elementu tak aby stanowi on uniwersaln jednostk dajc si obraca i powiela.

Cz C - ju dokadnie analizuje rozwj zamka od jego pocztkw po etap kocowy. W kocowej formie wyranie mona zauway denie do sytuacji ktrej

elementy po rozczeniu nie bd przeszkadza w dowolnym ich ustawieniu.

Ten etap pracy przynis mi wiele zadowolenia miaem w garci wicej ni zapicie. Jest ono tak silnym rodkiem graficznym, e nie mogem pozostawi go w spokoju projektujc identyfikacj wizualn dla producenta mojego mebla.

33

Powoli docieray do mnie gosy jakie przekazywa do mnie zastany stan moim uytkownikiem kocowym nie moe by przecitny osobnik. Forma mebla ktra dopiero zacza si ksztatowa docieraa raczej do nowoczesnych wntrz nie pasowaa do przestrzeni o ktrej na wstpie powiedzielimy, e jest upoledzone.

Prosz si nie przerazi bardzo czsto podejmujc jakie zlecenie kieruj si wewntrznym odczuciem patrz na obiekt zlecenia i prbuj dowiedzie si co chce do mnie powiedzie. Patrzyem wic na swj mebel w grafice 3D i czekaem na to co mi przyniesie.

Rys. 3 Pomys zapicia i jego rozwj modelowanie.

Patrzc na Rys. 4 zaintrygoway mnie momenty w ktrych zapicia mno si dajc zudzenie amerykaskiego stylu Streamline. Daem wic upust swojej wyobrani tworzc nowy wizerunek powstay wtedy rne rzuty tego zapicia

34

Rys. 4 Szkic mebla w rzucie 3D

Z rzutw bardzo szybko przychodziy skojarzenia. I tak narodzi si niebieski znak Angel Kraft. Mnie bardzo przypad do gustu, na pocztku - jednak jego semiotyka byo zbyt silna i nie pasowaa do formy mebla ktry w tym czasie zacz nabiera rumiecw.

W tym mniej wicej okresie wiedziaem ju jakie formy mnie interesuj. W gr wchodziy kwadrat, koo i prostokt prosta. Miaem te moliwo podziau ich na elementy pierwsze - ktre da si czy przy pomocy mojego zamka.

Zdecydowaem te, e materiaem ktrego uyj do produkcji prototypu bdzie papier o gramaturze ok. 900 g/m2. Piszc papier mam na myli tektur falist piciowarstwow o fali wierzchniej B i spodniej C (jej czna gramatura wynosi 900 g/m2) . Zastosowany klej wodny jakim jest wikol w zupenoci wystarczy do poczenia trwale warstw skadowych modelu. Podczas tej operacji przekonaem si, e jest bardzo precyzyjne klejenie i do celw produkcyjnych powinno si stworzy st montaowy lub cos w rodzaju blatu z elementami kokw dopasowanych do ksztatw modelu, uatwiajcych pasowanie czci.

35

Rys. 5 Wariacje na temat logo

36

Rys. 6 Pierwszy z pomysw na logo mebli

Kiedy miaem ju figury z ktrych powsta miay moje meble, mogem przystpi do tworzenia zestaww gotowych wzorcw dla przyszych klientw, pokazuj je rysunki od 7 do 9.

Komponujc ukady przekonaem si jakie korzyci niesie za sob moliwo wieszania zestaww na cianie do tej pory nie braem tego pod uwag. Gdy gwn cech mebla do przechowywania miaa by jego porczno. Jednak kusiy mnie te dodatkowe moliwoci kompozycyjne nie tylko poszerzay przysz ofert handlow lecz przede wszystkim uwiadomiy mi jak wiele kombinacji mog zastosowa.

Mj uytkownik docelowy wanie si ustabilizowa jest czowiekiem z wntrzem nowoczesnym i przestronnym, lubi eksperymenty i nowe trendy. Jego ycie jest aktywne i twrcze potrzebuje otacza si przedmiotami ktre go inspiruj do dziaania.

Przysza kolej na szeroki etap poszukiwa komunikatw, a przede wszystkim nazwy i logo dla caego systemu. Od pocztku pracy nie przychodzio mi nic susznego do gowy. Jak si okazao pomoga analiza treci systemu. S cztery elementarne czci, jak mog je pokaza? 4 elements moe uy nazwy materiau ?

Czas bardzo szybko przynis oczekiwane rezultaty wszelkie starania nazwania zestawu sprowadzay mnie do anglojzycznej nazwy.

Rozpoczem od Cardboard - co oznacza tektur falist, furniture mebel i systems czyli systemy. Jest to po polsku do dziwaczne ale brzmi cardboard furniture systems. Mam !

37

Rys. 7 Szkice do kompozycji mebli

38

Rys. 8 Szkice do kompozycji mebli

39

Rys. 9 Szkice do kompozycji mebli

40

Rys. 10 poszukiwania logo

Zanim przysza refleksja o ukoczonym etapie poszukiwa nazwy etap poszukiwa odpowiedniego znaku jeszcze si nie zakoczy. Rys 10 pokazuje poszukiwania odpowiedniej formy. Przybraem za cel stworzenie znaku ktry bdzie zawiera cechy chiskiego ideogramu ta estetyka bardzo mi odpowiada.

Rys. 11 poszukiwania logo

41

Rys. 12

Decyzje zapaday ju szybko zdecydowaem, e uyj mojego oryginalnego zapicia do poszukiwa ksztatu. Tablet pracowa pen par, a do momentu w ktrym stwierdziem to jest to.

Rys. 12 prezentuje mj wybr spord prb akcentowania mojego zamka.

Czcionka ktr wybraem a jest ni Frutiger Linotype Bold do logotypu wnosi charakter pracy i konstrukcji. Stanowi solidn podstaw dla sygnatury.

Miaem ju to co najbardziej byo mi potrzebne logo. Teraz potrzebuj stworzy wizerunek dla mojej nowej marki.

ycie produktu dla producenta i projektanta rozpoczyna si od decyzji w ktrej naley wybra materia. Naley si zastanowi jakie ciary moe przenosi, ile sam produkt moe way, jakich papierw uy? Kolejnym krokiem dla producenta jest wybr rodkw do produkcji jak i gdzie wycina (sztancowa), klejenie, uszlachetnianie itp. Skadnikami ktre potrzebn s przyszemu producentowi to sposb dystrybucji, marketing, magazynowanie.

W sprawie dystrybucji pomylaem, e moe wyglda tak: a) zakadamy, e firma cardboard furniture systems

posiada sie salonw sprzeday b) klient zamawia towary na podstawie katalogu c) w zamwieniu klient okrela: grubo, nazw zestawu,

sposb wykoczenia, miejsce dostawy d) zamwienie trafia do producenta gdzie jest

przygotowywane indywidualnie dla kadego klienta e) elementy zostaj zapakowane w specjalne opakowania

w raz z materiaami promocyjnymi i dostarczone bezporednio do klienta

42

f) klient jest zadowolony zostaje staym klientem, bierze udzia w tworzeniu i rozwoju produktu poprzez ankiety i promocje

g) klient decyduje si na zmian wystroju lub uszkodzone lub zuyte meble oddaje na makulatur lub do salonu sprzeday

Cay proces mona rozwija w dowolnym kierunku. Naleao by wykona badania konsumenckie i odpowiedzie sobie na pytanie czy ja mog by producentem takich mebli ?

Do wykonania zostay jeszcze folder reklamowy, instrukcja obsugi, oraz ksiga znaku. Powysze publikacje zaczam do pracy celem zapoznania si z nimi. Moim zadaniem byo ujednolicenie przekazu. Tak aby publikacje stanowiy cznik z reszt identyfikacji wizualnej.

Kocowy etap pracy nad form przedstawia rysunek 13.

43

Rys. 13

44

Bibliografia

1. Rozwj nowego produktu J.Ginalski, M. Listkiewicz J. Seweryn; ASP Krakw

2. Pismo pami ludzkoci Georges Jean 3. Czowiek i jego znaki Adrian Frutiger 4. Wstp do semiotyki Jerzy Pelc 5. Semiologia ycia codziennego Umberto Eco 6. Sownik symboli Jack Tresidder 7. Znaki i symbole w komunikacji graficznej, Idee Krampen Martin 8. Design 1940-1990 Wzornictwo i projektowanie Raymond Guidot 9. Rozwizanie problemu tkwi w nim samym (wykad Goethe-

Institut) Erik Spiekermann 10. Komunikacja wizualna - Joanna Sarzyska Putowska 11. Rozprawka na temat: Znak firmowy jako element identyfikacji

wizualnej firmy dr Piotr Michalak 12. 2+3D