G ó 1 1 û ¢ ¢ 1 Etkileri - merkezstrateji.commerkezstrateji.com/assets/media/160613-rp-14-kuertler-ve-pyd-s2_4.pdf · Sadabad Paktı gibi bölgesel dinamikleri harekete geçirme

Rapor–014 13.06.2016

(E)Tuğg.Dr. Oktay BİNGÖLHazırlayan:

Suriye’de Kürt Hareketi: PYD/YPG’nin PKK ve

Bölgesel Kürt Dinamiği İle İlişkisi ve Türkiye’ye Etkileri

Merkez Strateji Enstitüsü

Rapor-014 | Suriye'de Kürtler ve PYD | 13.06.2016

Bu rapor, Suriye’de PYD/YPG’nin PKK ve bölgesel Kürtdinamiği ile ilişkisi ve Türkiye’ye etkileri hakkında bilgisunmak maksadıyla hazırlanmıştır.

MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk

analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti verenakademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur.

MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli

bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bumaksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir veakademik eğitim faaliyetlerinde bulunur.

MSE’nin ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı

belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir.Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez.

Amaç:

Merkez Strateji Enstitüsü (MSE):

Doç.Dr. Sinem Akgül AÇIKMEŞE, (E)Tuğg. Dr. Oktay BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat

ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) Büyükelçi Dr. Ercan ÖZER, Prof. Dr.

Abdülkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK

MSEDanışma Kurulu

Bu belgede yer alan hususların tüm sorumluluğu yazara ait olup MSE’ve üyelerini bağlamaz.Bu belgenin her hakkı , 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu esasları çerçevesinde MSE’ye aittir.



i

İÇİNDEKİLER

1. Giriş | 1

2. Tarihsel Geçmiş:

2000’li Yıllara Kadar Olan Gelişmeler | 1

3. Bölgedeki Kürt Yerleşimi |4

4. Suriye’de PYD’nin Kuruluşu |6

5. Suriye İç Savaşı,

PYD’nin Yükselişi ve YPG’nin Kuruluşu |8

6. PYD ve YPG’nin PKK Bağlantısı

ve Ayrılık Noktaları |12

7. PYD’nin Suriye Kürt Siyaseti

ve Bölgesel Kürt Dinamiği İle İlişkileri |13

8. Sonuç Yerine:

Türkiye’nin PYD ile Gerginliği

ve Sorunun Geleceği |17



ii

Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır



1

Suriye’de Kürt Hareketi: PYD/YPG’nin PKK ve Bölgesel Kürt Dinamiği İle İlişkisi ve

Türkiye’ye Etkileri

1. Giriş

Türkiye açısından Suriye krizi ve iç savaşının ortaya çıkardığı olguların başında Suriye’de Kürt

siyasi hareketinin yükselişi gelmektedir. Türkiye’de; Suriye’de Kürt Koridoru, Kürt Devleti, PYD

(Partiya Yekîtiya Demokrat- Demokratik Birlik Partisi)’nin PKK ile ilişkisi ve terör örgütü olup olmadığı

bağlamında tartışılan olgu gerçekte daha karmaşıktır. Bu nedenle bu raporda Suriye’de Kürt siyasi

hareketinin tarihsel geçmişi, 2011’den itibaren günümüze kadar yaşanan değişimler, PYD ve YPG (Halk

Koruma Birlikleri)’nin teşkilat, kuvvet ve taktikleri, PKK ve bölgesel Kürt dinamiği ile etkileşimi ele

alınmakta, hareketin geleceğine yönelik çıkarımlar yapılmaktadır.

2. Tarihsel Geçmiş: 2000'li Yıllara Kadar Olan Gelişmeler

Suriye’deki Kürt varlığının bilinen tarihi 11 yüzyıldaki Haçlı seferlerine kadar uzanır. Şam,

Lazkiye, Kuzey Lübnan, Hama ve Afrin güneyindeki Kürt/Türkmen Dağı1 civarında, Arap ve Türklerle

birlikte bazı seyrek Kürt yerleşim yerleri söz konusudur. O dönemlerde bölgede bütünlük arz etmeyen

beylikler kurmuşlar, daha ziyade egemen güçler olan Abbasi, Selçuklu, Eyyûbî (1171–1348),2 ve Osmanlı

otoritesi altında yaşamışlardır.

1514 Çaldıran muharebesi öncesi ve sonrasında bölgedeki Alevî Türk(men)lerin teyit edilemeyen

bazı kaynaklara göre 40.0003 öldürülmelerinin ve bir kısım halkın İran'a göç etmeleri sonucunda

bölgenin genelinde olduğu üzere bugünkü Suriye'nin demografik yapısında da Kürtler ve Araplar

lehine değişime neden olduğu, bazı Alevi Türk(men) aşiretlerinin mezhep ve dillerini değiştirdikleri

yönünde savlar bulunmaktadır. Bu dönemde ayrıca, Diyarbakır, Musul ve Kerkük’ten bazı Kürt

göçlerinin yaşandığı, bilinmektedir. Ayrıca, Hac Yolu'nun Suriye'yi kat eden kesiminde, güvenliği

sağlamak maksadıyla iskân edilen Türk aşiretleri ile birlikte Kürtlerin de yer aldığı bazı kaynaklarda4

ifade edilmiştir. Osmanlı’nın ilerleyen dönemlerinde Halep ve Rakka kuzeyinde ve Hasaka vilayetlerine

(özellikle Cezire ve Kamışlı) Kürt yerleşimi artmıştır.

Osmanlı döneminin sonuna kadar bölgedeki Kürt mevcudiyeti, daha uzak bir coğrafi orijinden

gelmiş olmaları; yerleştikleri bölgelerde Arap, Asuri halklar (Süryani, Nasturi ve Keldani), Türkler

(Oğuzlar ve Kıpçaklar), Çerkezler, Gürcüler, Ermeniler vb. halkların mevcut olması; siyaseten çok

sayıda aile, soy, boy gibi sosyolojik alt gruplar altında parçalanmış olmaları, konargöçer ve yerleşik

farklı yaşam biçimlerini benimsemiş olmaları nedeniyle Suriye'de yaşadıkları bölgelerde homojen bir

yapı oluşturamamışlardır. Kürtlerin sosyolojik ve siyasi parçalanmışlıkları, İran'ın kuzeybatısı, Irak'ın

kuzeyi ve Türkiye'nin güneydoğu sınırı arasında kalan ağırlıklı coğrafyalarında bile bütünleşik bir

otorite kurmalarına engel olmuştur. Ayrıca, dil bakımından Farsî, din bakımından ise çoğunlukla

Zerdüşt ve Sünni Müslüman olmaları komşu halklarla bazı benzerlikler göstermiş olsa da yaşadıkları

bölgelerde egemen olan hanedanların benimsedikleri inanç sistemleri ile çoğunlukla örtüşmemiştir.

Bütün bu özellikler ile coğrafyanın parçalayıcı etkisinin birleşmesi neticesinde, Kürt coğrafyası, tarihin

hiçbir döneminde siyasi bir yapının adı olarak ortaya çıkmamıştır.



2

Kürdistan sözcüğü, Kaşgarlı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk (yazılışı, 1072-1074, Türkçe-Arapça

sözlük) adlı eserinde yer alan haritada bulunan 'Ardz ül-Ekarad'5 (Kürtlerin toprağı/ülkesi) sözcüğü

topografik olarak ölçek ve konumlama hataları ile dolu olan haritada Suriye'den farklı bir yer olarak

tanımlanmıştır. 1893 tarihli (II. Abdülhamit dönemi) haritada yer alan 'Kürdistan' sözcüğü ise vilayet,

sancak gibi idari bir ad belirtilmeksizin (diğer yerlerin tamamında bu tanımlama vardır; örneğin Suriye

Vilayeti, Musul Vilayeti vb.) ve bir idari sınırı olmaksızın, Güneydoğu Toroslardan Şattül Arab'ın

İran'daki kesimine (bugünkü Huzistan Eyaleti) kadar olan kesimi içerecek şekilde yazılmıştır. "Lugât-ı

Evliya Celebi'nin "Seyahatnâme (17. yüzyıl)"si, "Tarihiyye ve Coğrafiyye (1882)"6 vb. eserlerde tam olarak

örtüşmese de birbirleriyle yakın alanları tanımlayan ifadelerde Kürdistan adı, etimolojik bir bölgeyi

tanımlamaktadır. Bu alan idari bir taksimat olarak ise, 'Eyâlet-i Kürdistân' adıyla, 1847-1867 tarihleri

arasında, 20 yıl süreyle kullanılmıştır. İdari bir taksimat olarak Kürdistan bugünkü Hakkâri (Çölemerik),

Irak içindeki Zaho ve Süleymaniye’ye kadar olan alanı kapsamıştır.7

Suriye'nin yakın tarihinde de Kürtlerin yerleşimini; aşiret bağlılıklarının ve nüfuz mücadelelerinin

neden olduğu parçalanmışlık, Suriye'deki hâkim otoritenin Kürtlere yönelik politikaları ve Irak ve

Türkiye'deki Kürt dinamiklerinin seyri ve bu devletlerin Kürtlere yönelik politikaları belirlemeye devam

etmiştir.

Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920) ile bölgede sınırları ve statüsü muğlâk bir Kürdistan’dan

bahsedilmesine karşın Lozan Anlaşması (24 Temmuz 1923) ile Suriye Kürtleri Fransız mandasında

kalmıştır. 1919-1937 yılları arasında Türkiye'de yaşanan muhtelif çapta 25 ayaklanmadan kaçan bazı

Kürt aşiretleri, Irak'ın kuzeyine olduğu gibi Suriye'de Türkiye sınırı boyunca doğuda ağırlıklı olarak

Kamışlı olmak üzere8 Hasaka Vilayetine, ortada Cerablus- Ayn El-Arab/Kobani arasına ve batıda Afrin

bölgesine yerleşmiştir.9 Benzer şekilde Irak'taki Kürt hareketinde dalgalanmaların yaşandığı, 1931, 1945,

yıllarında İran'a olduğu ölçüde gerçekleşmese de Suriye'ye göçler yaşanmıştır (Bu hareketlilik daha

sonra; 1961, 1973, 1975 yıllarında da devam edecektir). Bu süreçte, bölgede bulanan yerleşik halklar ile

Kürtler arasında çatışmalar yaşanmıştır. Başta Süryaniler olmak üzere, diğer Hıristiyan topluluklar10 ve

Museviler Kürtlerin etnik temizliğine ve zorunlu göç uygulamalarına maruz kalmıştır.11 Suriye Kürtleri

Araplarla birlikte Ermenilere yönelik katliamlarda da yer almıştır.12

Suriye'de 1920'den bağımsızlığın kazanıldığı 1946 yılına kadar devam eden Fransız Mandası

esnasında da Kürtler arasındaki çok parçalı yapı daha da belirginleşmiştir.13 Fransız yönetiminde Kürtler

yukarıda belirtilen birbirinden yalıtılmış üç bölgede yoğunlaşmıştır. Fransız yönetimi, İngiltere'ye olan

yakınlıkları nedeniyle Kürtlere karşı mesafeli davranmıştır. Fransızlar, Suriye'deki yönetimlerini tesis

etmede kullandıkları yerel savunma güçlerinde yer almalarına rağmen Kürtlerin otonomi taleplerini ve

güç kazama çabalarını engellemiştir.

Bununla beraber İngilizler gibi Türkiye'ye karşı "Kürt kartı"nı elde bulundurmak isteyen

Fransızlar da Ağrı isyanını (1928-1930)14 hazırlayan Hoybun (Bağımsızlık) hareketinin 1927'de ülkede

örgütlenmesine destek olmuşlardır.15 İlk Kürt siyasi hareketi olan Hoybun 5 Ekim 1927'de Lübnan’da

Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt Millet Fırkası başta olmak üzere Kürt milliyetçi örgütler ile Irak, İran ve

Suriye’ye kaçan Kürt ileri gelenleri ile Taşnak kökenli Ermeniler tarafından kurulmuştur. Hoybun’da

Alevi Kürtler yer almamıştır. Hoybun üyeleri bağımsız Kürdistan yaratılmasını amaçlamış, bunun için



3

silahlı mücadeleyi de kapsayan geniş bir strateji benimsemiştir. Hoybun ve Ermeni Taşnak örgütü

Türkiye topraklarında Ermenistan ve Kürdistan kurulması konusunda işbirliği üzerinde uzlaşmıştır.16

Fransızlar ve Ermeniler dışında uluslararası destek almakta zorlanan Hoybun Türkiye’de Ağrı

isyanlarında (16 Mayıs 1926 - 25 Eylül 1930) etkili olmuş ancak Ağrı isyanları bastırıldıktan sonra

gücünü yitirmeye başlamıştır. Kürt siyasi hareketi, İkinci Dünya Savaşı öncesi Fransa, İngiltere ve

Almanya, savaş sonrası SSCB ile ilişkiye başlamış, söz konusu devletler ajanları ile harekette etkili olmuş

ve Türkiye’ye karşı kullanmayı amaçlamıştır.17

Bu dönemde Türkiye'nin, Şeyh Sait isyanı18 nedeniyle Musul'u kaybetmesinin ardından çıkardığı

dersler sonucunda tesis ettiği bölgesel saldırmazlık antlaşması; Sadabad Paktı (8 Temmuz 1937)19nın

Suriye'deki Kürt hareketini sınırlayıcı etkisi olmuştur. Türkiye'nin, Balkan Antantı (9 Şubat 1934) ve

Sadabad Paktı gibi bölgesel dinamikleri harekete geçirme kapasitesi, II. Dünya Savaşı öncesinde

özellikle 1937'den itibaren İtalya ve Almanya'nın başını çektiği reformist devletlere karşı olan İngiltere

ve Fransa'nın Suriye'deki de dâhil olmak üzere bölgedeki Kürt dinamiğine yaklaşımını etkilemiştir.

Fransız Manda yönetimi böl ve yönet politikasını temel aldığından Kürtlere de diğer azınlıklara

olduğu gibi haklar vaat etmiş ancak yerel beylikleri destekleyerek ulusal bütünleşmeyi engellemiştir.

Esasen, 20. Yüzyılın ilk yarısı boyunca Kürtlerin ortak ve özgün bir özelliği de söz konusu değildi.

Suriyeli Kürtler dil ve ortak tarihsel mirastan ziyade aşiret, klan, boy gibi grup kimliği ile vadi, köy

mezra gibi coğrafi orijinli kimlik baskındı. Diğer bir kimlik çeşidi mezhep idi. Kürtlerin çoğu Sünni iken

Yezidiler mezhepleri ile farklılaşmıştır. Bu özellikleri ile Kürtlerin manda döneminde azınlık olarak

tanımlanması da sorunluydu. 1930’larda Cezire’de Kürtler ve Hıristiyanlar ortaklaşa bir özerklik

girişiminde bulunmuşlar ancak Fransız manda yönetimi buna izin vermemiş ve Suriye Cumhuriyeti

üniter bir devlet olarak kurulmuştur. 1945’de yeni bir teşkilat olarak kurulan Yekbun-i Azadi (Kürt Ligi)

etkili olamamıştır.

Kürtler, modern Suriye devletinin kurulmasından sonra ise devletin alt kimliklerin siyasi güç

kazanmasını reddeden kurucu felsefesi nedeniyle güç kazanamamışlardır. 1946-1957 döneminde Suriye

Kürtlerinin siyasi bir partisi olmamıştır. 1950'li yıların başından itibaren, parçalanmış aşiretlerin

birleşmesi, Hasaka Vilayeti'nin bir bölümünü kapsadığı bereketli Kuzey Cezire topraklarının cazibesi ve

Irak'ta yaşanan 1961 Kürt ayaklanmasının bastırılması gibi nedenlerle yaşanan göçler izlemiştir. Bu

yıllarda ayrıca, ulusal kalkınma programları çerçevesinde gelişmeye başlayan başta Şam olmak üzere

kentsel bölgelere Kürt göçleri yaşanmıştır. Kentlere göç eden ve değişik iş kollarında çalışan Kürtlerin

bir kısmı bu dönemde Suriye Komünist Partisi içinde faaliyet göstermeye başlamıştır. 1957’de Suriye

Kürt Demokratik Partisi (SKDP) kurulmuştur. Bu parti bir dönem Suriye’ye sığınan Irak’lı Kürt Celal

Talabani’nin etkisinde de kalmıştır. Ancak SKDP Suriye yönetimi tarafından yasal bir parti olarak

tanınmamış, yöneticileri tutuklanmıştır.20

Suriye yönetimi, 1970'lerin ikinci yarısına kadar olan dönemde, sınır bölgelerinde uyguladığı

"Arap Kuşağı"21 projesi ile bölgenin demografik yapısının yeniden şekillendirilmiştir. Bu politika sadece

Kürt bölgelerinin değil tüm Suriye’nin Araplaştırılmasına yönelikti. Bu maksatla yer isimleri Arapça

isimlerle değiştirilmiş,22 toprak reformu yoluyla büyük toprak sahiplerinin etkisi ortadan kaldırılmış,

Arap bedeviler ve Süryaniler bölgeye yerleştirilmiş, bölgeye 1945'ten önce yerleşmiş olduğunu



4

kanıtlayamayanlar vatandaşlık haklarından mahrum bırakılmış; bu kapsamda 120.000 Kürt mağdur

edilmiştir.23 Cezire’deki bu tür politikalar, Irak’ta Mustafa Molla Barzani’nin ayaklanması ve Suriye’de

Kürt bölgelerinde petrol rezervleri bulunmasıyla aynı döneme denk gelmiştir. 1963’de Suriye, Mustafa

Barzani’nin Kürt ayaklanmasına karşı Irak kuvvetleri ile müşterek operasyonlar yürütmüş, Suriye

ordusu Irak sınırını geçerek Zaho’ya girmiştir.24

Hafız Esad yönetimi 1975'ten sonra, Kürt dinamiğini dışarıda, Türkiye ve Irak'a içeride ise

Sünnîlerin oluşturduğu Müslüman Kardeşler hareketine karşı kullanmıştır.25 Bu kapsamda Suriye'ye

sonradan gelen Kürtlerin PKK'ya sağlamış olduğu personel desteği dikkat çekicidir. Ermeni ASALA

terör örgütünün 1980'lerde saf dışı bırakılması üzerine PKK terör örgütünü devreye sokan Suriye

yönetimi, Bekaa Vadisi'nde kurmuş olduğu kamplarda askerî eğitim vermiş, Türkiye sınırına yakın

bölgelerde bu silahlı unsurları üslendirmiş, Türkiye'ye yönelik operasyonları bu merkezlerden

yönlendirmiştir. Suriye yönetimi himayesinde, Yunanistan, Sovyetler Birliği, Almanya, Fransa, ABD

vb. devletlerin örtülü desteği yardımıyla askerî yapılanma ve operasyonel kapasiteye kavuşan PKK,

Suriye'deki Kürt halkı arasında siyasal bakımdan da etkin bir seviyeye ulaşmıştır. Bu dönemde,

Esad’ın baskıcı rejimi ve Kürt ulusal motivasyonunu Türkiye ve Irak'a yönlendirme becerisi nedeniyle,

1986’da Nevruz gösterileri nedeniyle çıkan olaylar dışında herhangi bir hareketlilik yaşanmamıştır.

Bununla beraber, PKK'nın Suriye'deki örgütlenmesi önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur.

Kürtlerin 1990 yılına yapılan seçimlerde, meclise en fazla temsilci gönderebilen etnisite olmalarında ve

PKK'nın Suriye'de sosyolojik bir taban oluşturabilmesinde Hafız Esad yönetiminin tasvibi ve sağladığı

desteğinin büyük etkisi olmuştur.

1990'larda yaşanan gelişmeleri, Hafız Esad yönetiminin Kürt dinamiğini komşuları aleyhine

kullanma politikasını yeniden gözden geçirmesine neden olmuştur. Körfez krizi ile birlikte Irak'ta

Saddam rejiminin son bulması üzerine, Kuzey Irak'taki Kürt özerk yönetiminin güç kazanması

Suriye'de endişe yaratmıştır. 1998 yılında Türkiye ile PKK terör örgütü nedeniyle savaşın eşiğine

gelinmesi neticesinde imzalanan Adana Mutabakatı sonrasında terör örgütünün lideri Abdullah

Öcalan ülke dışına çıkarılmış, PKK’nın Suriye ve Lübnan’daki kampları Kandil başta olmak üzere

Kuzey Irak’a kaydırılmış, PKK’nın militanlarının önemli bir kısmı Suriye’yi terk etmek zorunda

kalmıştır. 2003'yılında ABD'nin Irak'ı işgali, Suriyeli Kürtler ile Arap halk arasında bir kırılmaya neden

olmuştur.

3. Bölgedeki Kürt Yerleşimi

Kürt yerleşimi, Halep ve Hasaka vilayetleri dâhilinde; ülkenin kuzeybatısında Afrin'de ve

kuzeyde Ayn El-Arab/Kobani'de, kuzeydoğuda Kamışlı ve Amuda'da yoğunlaşmıştır. Ayrıca Şam

başta olmak üzere diğer büyük şehirlerin merkezlerinde belirgin bir Kürt nüfusu bulunmaktadır. Kürt

nüfusun %30'unun Afrin, %10'unun Ayn El-Arab/Kobani'de, %40'ının Cezire bölgesinde, geri kalan

%20'sinin ise şehir merkezlerinde yerleştiği yönünde değerlendirmeler bulunmaktadır.26

Halep Vilayeti: Halep il merkezindekilere ilave olarak vilayetteki Kürt yerleşimi, bölgenin

kuzeybatısında yer alan Kurt Dağı'nın Türkiye sınırına yakın Afrin, ve Fırat Nehri’nin Suriye sınırlarına

geçiş yaptığı bölgenin doğusunda yer alan Ayn El-Arab/Kobani'de yoğunlaşmıştır. Azez'de Kürt, Türk

ve Arap yerleşimi dengeli dağılmıştır.



5

- Afrin'e bağlı 250-300 civarındaki köylerde Kürt çoğunluğu yaşamaktadır. Bu bölgede Türk

yerleşimi de bulunmaktadır.

- Ayn El-Arab/Kobani’ye bağlı 120 köyde Kürt yerleşimi bulunmaktadır. İlçenin merkezinde

Kürtler çoğunluktadır. Diğer nahiyelerde Şeyuk Tahtani ve Serrin Kürt, Arap ve Türk yerleşimi

mevcuttur.

Hasaka Vilayeti: Hasaka Vilayeti'nin El Melkiye ve Kamışlı ilçelerinde Kürt yerleşimi

yoğunlukludur. Vilayetin diğer ilçeleri olan Hasaka merkez ve Resulayn'da ise çoğunluğu Arap olmak

üzere, Süryani, Ermeni, Çeçen ve Türk yerleşimleri bulunmaktadır.27 Hasaka Vilayeti'nde Kürt yerleşimi

daha çok şehir ve ilçe merkezlerinde yoğunlaşmıştır. Diğer etnik gruplar ise daha çok köylerde, kırsal

kesimde yaşamaktadır. Vilayete bağlı toplam 1717 köyden 453'ünde (%26) Kürtler, 1161'inde Araplar,

50'sinde Hıristiyanlar, 48'inde Kürt ve Araplar birlikte yaşamaktadır.

- Kürt yerleşimi El Melkiye İli'nin merkez ilçesinde ve Ma'bada'da yoğunlaşmıştır. El Melkiye

merkez ilçesinde Kürt yerleşimi %60 (Hıristiyan Süryaniler %30, Araplar %10) civarındadır. El

Cevadiye (Çil Dağı)'de Kürt ve Arap yerleşimi dengededir. Kürtlerin de yaşadığı, El Yarubiye (Tel

Harita 14: Suriye de Kürt Yerleşimi

Harita 15: Suriye de Kürt YerleşimiHarita 15. Haseke Vilayetinde Kürt Yerleşimi

Harita 1. Halep Vilayetinde Kürt Yerleşimi



6

Koçer)'de Araplar çoğunluktadır. Arap kaynaklarına göre, El Melkiye'de bulunan 278 köyden 151'inde

(%54) Araplar, 115'inde (%41) Kürtler, 12'si ise Arap ve Kürtler birlikte yaşamaktadır.28

- Kamışlı İli'nin merkez ilçesinde, Kahtaniye ve Amuda ilçelerinde Kürt yerleşimi

yoğunlukludur. Kurd Watch'a göre, Kamışlı merkez ilçesinin %70'i Kürt, %20'si Arap, %10'u

Hıristiyan'dır.29 Kahtaniye'de Kürt nüfusu, toplam nüfusun 50-60'ını oluşturmaktadır. Kamışlı'nın en

küçük ilçesi olan Amuda'da Kürtler nüfusun %70'ini oluşturmaktadır.30 Kamışlı'nın diğer ilçesi; Tel

Hamis'de Araplar çoğunluktadır.31 Kamışlı'ya bağlı 549 köyden 185'inde (%34) Kürtler yaşamaktadır.

Geri kalan 345 köyde Araplar; 6 köyde Süryaniler; 9'unda Arap ve Kürt karışık; 3'ünde Arap ve

Süryani karışık; 1'inde Arap, Kürt ve Süryani karışık olarak yaşamaktadır.32

- Hasaka merkez ilçesi (şehir merkezi)ne bağlı 595 köyden 57'sinde (%10) Kürt, 501'inde Arap,

28'inde Asuri, 9'unda Arap-Kürt karışımı yerleşim vardır.33

- Resulayn ilçesinin Darbesiye/Darbasiya nahiyesinde (İlçenin geri kalanında; ilçe merkezi, El

Manacir, Mabrouka'da Araplar, Çeçenler, Süryaniler ve Türkler bulunmaktadır) Kürtler

yoğunlaşmıştır.34 Hasaka Vilayeti'nin en az nüfuslu ilçesi olan Resulayn'a bağlı 279 köyden; 167'sinde

Araplar, 96'sınde (%34) Kürtler, 16'sında Araplar ve Kürtler karışık olarak yaşamaktadır.35

İç savaş esnasında, koalisyon güçlerinin de desteğiyle ele geçirilen Arap ve Türklerin Kürtlerle

paylaştıkları yerleşim yerlerinde PYD/YPG'nin diğer etnik ve dini grupları evlerini terke zorladığı,

haraca bağladığı ve etnik temizlik yaptığı BM raporlarına yansımıştır.36

4. Suriye’de PYD’nin Kuruluşu

Suriye’nin açık desteğini kaybeden PKK, 2003 yılında PYD (Partiya Yekîtiya Demokrat-Demokratik

Birlik Partisi)’yi kurmuştur. Bir yıl sonra 2004’de ise İran’da PJAK (Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê-

Kürdistan Özgür Yaşam Partisi) kurulmuştur.37 Suriye ve İran’da ayrı partilerin kurulması Öcalan’ın

2000’lerde PKK’nın ideolojisinde ve stratejisinde yaptığı değişimin sonucudur. 1978’de Marksist-

Leninist ideolojiye dayalı olarak kurulan PKK, 1990’da Komünizm’in çöküşü ve Sovyetlerin dağılması

ile 1990’ların sonunda Türkiye’de yaşadığı askerî yenilgi nedeniyle ideolojisini değiştirme ihtiyacı

hissetmiştir. Bu bağlamda Öcalan 2000’lerde ABD’li özgürlükçü komüncü/belediyeci Murray

Bookchin’in görüşlerinden etkilenerek birbiriyle bağlantılı üç kavram geliştirmiştir. Buna göre Kürtlerin

yer aldığı dört ulus-devlet (Türkiye, Irak, İran ve Suriye) içinde her parça demokratik özerklik

kazanacak, bu ulus devletler demokratik cumhuriyete dönüştürülecek, özerk olacak her bir parçanın

katılımıyla Kürt demokratik konfederal yapısı teşkil edilecekti.38 Demokratik özerklik kırsalda klan-boy

ve aşiret tabanlı, kentlerde ise komün yapısıyla işleyecek; böylece PKK, sosyolojik tabanını

güçlendirecekti. Bu çaba aslında PKK'nın kırsal kesimde yanına çekemediği feodal yapılardan

yararlanmayı, şehirlerde ise kendisine yakın belediyelerin imkânlarından en fazla şekilde istifadeyi

amaçlıyordu. Bu yapı “Büyük Kürdistan’ı” kapsayacak şekilde Kürdistan Toplulukları Birliği (KCK)

olarak adlandırıldı. Yapının başında ise PKK’nın ideolojik rehberliği; Abdullah Öcalan olacaktı. Takip

eden yıllarda KCK sözleşmesi hazırlandı ve 2007 yılında toplanan kongrelerde kabul edildi.39 Yeni

stratejiyi ve KCK yapılanmasını hayata geçirebilmek için Türkiye’deki PKK bağlantılı örgütün siyasi ve



7

silahlı unsurları yeniden yapılandırıldı. Bu kapsamda halktan vergi toplanmaya başlandı, mahkemeler

teşkil edildi, “öz savunma güçleri” adı ile yerel asayiş birlikleri ve doğrudan HPG'ye bağlı, ihtisas

gerektiren terörist eylem kapasitesine sahip “özel kuvvetler” kuruldu. Kentler ve kırsal bölgelerde

muharebe için tertiplenme ve hazırlıklar yapıldı. Diğer ülkelerde çalışmalar hız kazandı. Irak’ta güçlü

bir Kürt Bölgesel Yönetimi olduğundan onunla çatışmaya girilmeden Suriye ve İran’daki parçaların

kurulmasına ağırlık verildi. PYD bu kapsamda Suriye’de planlanan yapıdır. PYD, KCK yapılanmasının

parçası olarak PKK’nın altında yer alır.

PKK 2004’de Türkiye’de tekrar terör eylemlerine başladığında üst kadrosunda Suriye Kürt siyasi

hareketini ilgilendiren bazı değişiklikler oldu. Suriyeli Fehman Hüseyin (K: Bahoz Erdal) PKK’nın

eylemci kanadı Halk Savunma Güçleri HPG’nin liderliği görevini Murat Karayılan'dan devraldı. 2009’da

Fehman Hüseyin, diğer bir Suriyeli Sofu Nurettin ile değiştirildi. Suriye kökenli çok sayıda terörist

PKK/HPG içinde faaliyet göstermeye devam ettiler.

Diğer taraftan Irak’ta 2003 ABD işgalinin Irak Kürtlerine avantajlar sağlaması ve Kürdistan

Bölgesel Yönetimi’nin önemli bir bölgesel güç olarak çıkması Suriye’de Kürtlerin de statü arayışlarını

hızlandırmıştır. Suriye’de 2004’de PYD’nin de arka planında olduğu Kamışlı’da başlayan ve Deyri Zor'a

da sıçrayan40 gösteriler Kürt nüfusun yoğun olduğu bölgelere yayılarak büyük bir isyana

dönüştürülmüştür. İsyan Suriye güvenlik kuvvetlerince bastırmış ve onlarca sivil hayatını

kaybetmiştir.41 Öldürülen bazı Kürt liderlerin aileleri katliamları PYD'nin yaptığını beyan etmiş olsalar

da bu olaylar PYD'nin halk desteğini artırmış ve Suriye'deki Kürt hareketindeki konumunu

güçlendirmiştir Bu itibarla 2004 Kamışlı İsyanı, Suriye’de Kürt siyasi hareketinin seyrinde önemli bir

dönüm noktası oluşturmuştur.

2005’de Suriye’deki PYD ve Kürt partiler diğer muhalif unsurlarla birlikte demokrasi, insan

hakları ve demokratikleşme taleplerini dile getiren Şam Deklarasyonu’nu imzalamıştır.42 Bu yıllarda

Suriye’de Kürt hareketi uluslararası destek almaya başlamış, 2006 ve 2007 yıllarında ABD Senatosu ve

AB Parlamentosunda düzenlenen iki konferans sonrası Suriye Kürt Ulusal Meclisi kurulmuştur. Bu

meclis, Suriye’nin federal bir yapıya dönüştürülmesini ve Kürtlerin haklarının alınmasını amaçlanmıştır.

Bu dönem PKK’nın Türkiye’de “demokratik konfederalizm”, “demokratik özerklik” ve “demokratik

cumhuriyet” söylemlerini yoğun olarak seslendirdiği zamana karşılık gelmektedir

Şam Deklarasyonu Kürtleri Arap muhalifler ve azınlıklarla aynı cephede tutmaya yetmemiştir.

Kürtlerin Esad rejimine bakışı diğer azınlıklardan farklıdır. Hıristiyanlar ve Dürzîler Esad rejimini

kendilerini Sünni çoğunluktan koruyucu laik bir yapı olarak görürken, çoğunluğu Sünni olan Kürtler,

Esad rejimini daha çok etnik temelde değerlendirmektedir. Kürtler asıl tehdidi Sünnilikten değil Selefi43

ve Vahabilikten ve Araplıktan algılamaktadır. Bu nedenle Arap milliyetçiliğini öne çıkaran Hafız Esad

ve Başer Esad rejimlerine mesafeli durmuşlardır. 2009’da Kürt partilerinin çoğu Şam Deklarasyonu’ndan

çekilmiş ve 2006’da başlayan Kürt Ulusal Meclisi sürecini ilerleterek Kürt Ulusal Kongresini

oluşturmaya girişmişlerdir.



8

5. Suriye İç Savaşı, PYD’nin Yükselişi ve YPG’nin Kuruluşu

İç savaşla birlikte yer altından yer üstüne çıkan ve açık faaliyetlere başlayan PYD, 2011’den

itibaren teşkili başlayan Suriye Ulusal Konseyi (SUK)’ne başlangıçta temkinli bir katılım sergilemiş, bu

hareketin Türkiye ve Katar’ın kontrolüne girmesini gerekçe göstererek boykot etmiştir.44 Barzani

kontrolündeki Kürt Ulusal Konseyi’nin (KUK) bu oluşuma dâhil olması iki kuruluş arasında gerginliğe

neden olmuştur.45 PYD, 2011'de kurulan ve daha ılımlı ve laik muhalefet olarak nitelenen Demokratik

Değişim için Ulusal Koordinasyon Grubu’na üye olmakla birlikte, gerçekte muhalefet cepheleriyle

ilişkileri sınırlı ve samimiyetten uzak kalmıştır.

Muhalefet cephelerinin tamamı özünde ulusal yapılardır ve Suriye’nin bütünlüğünü

savunmaktadır. PYD ise PKK’nın yaklaşımı çerçevesinde Suriye içinde Kürtler için en azından özerklik

ve diğer Kürt parçaları ile demokratik konfederalizmi savunmaktadır. SUK ve ÖSO Kürtlerin özerklik

taleplerine karşı çıkmaktadır. Hatta 2012 başlarında SUK başkanlığına Kürt kökenli Abdulbasset

Sieda’nın seçilmesi bu yaklaşımı değiştirmemiştir. Kürt partilere mesafeli duran ve son 18 yıldır

sürgünde yaşayan Sieda geçek bir Kürt olarak kabul edilmemiştir.46

SUK/ÖSO ve PYD arasındaki gerginlik 2012 yaz aylarında Esad rejiminin Kuzey Suriye’den

kuvvetlerini çekmesi üzerine ortaya çıkan otorite boşluğunun PYD/YPG tarafından doldurulmasıyla

artmıştır. Gerçekte Esad rejimi iç savaşın başlangıcında kuvvetlerini Şam-Hama-Humus ve batısına

çekerken Kuzey Doğu Suriye’yi PYD’ye emanet etmiştir. PYD, Esad rejiminin otokrat yapısını karşı

olduğunu söylemekle birlikte 2011’den beri ile işbirliği yapmaktadır. SUK başkanı Sieda ve Müslüman

Kardeşler lideri Riad Al-Shaqfa PYD’yi kendi hedefleri doğrultusunda hareket etmekle ve muhalefeti

zayıflatmakla suçlamıştır.47

PYD, Suriye iç savaşının başlangıcında diğer Kürt siyasi oluşumlarıyla sınırlı işbirliği

yürütmüştür. 11 Haziran 2012’ de PYD’nin kontrolündeki Batı Kürdistan Halk Konseyi, Barzani

kontrolündeki KUK ile işbirliği anlaşması imzalamış ve müşterek Kürt Yüksek Konseyi kurulmuştur. 1

Temmuz 2012’de ek protokol yapılarak güvenlik komiteleri teşkil edilmiş ve Kürt bölgelerini korumak

için halk savunma birlikleri oluşturulmuştur. Bu anlaşmalara karşın PYD, PKK’nın Türkiye’den takviye

ettiği militanlarla askerî olarak güç kazandıkça kendi başına hareket etmeye ve diğer Kürt gruplara

baskı yapmaya devam etmiştir.

PYD/YPG, Kuzey Suriye’de zamanla silahlı kontrol noktaları teşkil emiş ve Türkiye-Suriye sınırı

boyunca sınır kapılarının kontrolünü ele geçirmiştir. Sınırdaki 13 kapıdan beşi PYD/YPG denetimine

geçmiştir. Bu kapsamada İslâhiye karşısındaki Suriye’nin Meydanî Ekbez bölgesi tamamen PYD

kontrolüne girmiştir. Ayn El-Arap/Kobani sınır kapısı iç savaşın başından bu yana PYD’nin

kontrolündedir. Ceylanpınar-Resulayn 8 Kasım 2012 günü çıkan ve 3 gün süren şiddetli çatışmaların

ardından rejim güçlerinden ÖSO’ya geçmiş, ancak PYD, 2013 yılı Ocak ayındaki çatışmaların ardından

kontrolü sağlamıştır. Derbesye sınır kapısında 2014 ortalarından itibaren PYD bayrağı

dalgalanmaktadır. Cizre'nin karşısındaki Andivar, PYD denetimindedir.48

PYD’nin uyguladığı önemli stratejilerden birisi de eş başkanlık sistemidir. Aslında bu uygulama

PYD’nin kendini çağdaş sol bir parti olarak Avrupa’ya şirin gösterme gayretinin sonucudur. Eş-



9

başkanlık sistemi dünyada ilk olarak Alman Yeşiller Partisi tarafından uygulanmış, Türk asıllı Alman

Cem Özdemir ile Alman kadın Claudia Roth’un birlikte parti başkanlığını yürütmesi sağlanmıştır.49

PYD’nin 5. Olağanüstü Kongresi 16 Haziran 2012’de düzenlenmiş, partinin merkez komitesi

genişletilmiş ve eş başkanlık sistemi kurulmuştur. Asiyah Abdullah eş başkanlardan biri olarak

seçilmiştir.

Suriye’de kriz ve iç savaş derinleşip şiddetlendikçe PYD için önemli fırsat pencereleri açılmaya

devam etmiştir. PYD bu fırsatları iyi değerlendirmiş, nitekim 07 Ocak 2013’de Suriye’nin Kuzey

doğusunda geçici Kürt Özerk Yönetimini ilan ederek, anayasa, yeni yönetim modeli ve seçim yasasını

açıklamıştır. Bölge; Cezire, Kobani ve Afrin olarak üç kantona ayrılmış, demokratik bir sisteme geçmesi

halinde Suriye’nin bir parçası olarak kalması öngörülmüştür.50

PYD Suriye’deki stratejisini uygularken belli bir coğrafyayı kontrol etmenin devlet olmanın ana

sütunlarından birisi olduğunun farkında olarak tarihsel bir coğrafya iddiasını gündemde tutmuştur.

Böyle bir coğrafyaya sahiplenmenin ilk yolu onu kavramsallaştırmak, çekici ve destansı bir ad

vermektir. Kürtçede “batı” anlamına gelen Rojava sözcüğü Suriye krizinin başlangıcından itibaren

“Batı Kürdistan”ı kavramsallaştırmak için kullanılmaya başlanmıştır. Yabancı terimlere hayranlık

duyulan Türkiye’de önemli bir kesim Rojava’nın coğrafi bir bölgeyi, hatta tarihsel bir vatanı anlattığını

sanmıştır. Rojava ile Suriye’de Kürt Coğrafya’sını kavramsallaştırmak, okumayan ve araştırmayan

Türk insanını kandırmak kolay olduğundan sorunsuz işlemiştir. Ancak toprağın üstünde kök salmış

bir şekilde yaşayanları kandırmak kolay olmadığından bölgede çatışmalar eksik olmamıştır.

Batı Kürdistan olarak nitelenen bölge Türkiye sınırının hemen kuzeyinde yaklaşık 700 km

uzunluğunda, bazı bölümlerde 150 km derinliğe ulaşan bir toprak parçasıdır. Kürtlerin nüfus

yoğunluğu dikkate alınarak; Cezire, Kobani ve Afrin şeklinde üç bölgeye ayrılmaktadır. Bu bölgeler

Suriye idari sistemi içerisinde ayrı il değil, diğer iller arasında dağılmış ilçe ve beldelerdi. Bölgenin

nüfusu 2-3 milyon arasında değişen rakamlarla ifade edilmesine karşın güvenilir veriler mevcut

değildir. Bölge tek parça bir şerit oluşturmamakta, Arap nüfusun çoğunlukta olduğu yerleşim

birimleriyle birbirinden ayrılmaktadır. Örneğin Cezire bölgesinin batı ucu ile Ayn El-Arab/Kobani

bölgesinin doğu ucu arasında yaklaşık 200 km.lik Arap çoğunluğun bulunduğu bölge yer almaktadır.

Kobani ile Afrin arasında da 150 km.lik boşluk vardır. Diğer bir deyişle Batı Kürdistan olarak

adlandıran coğrafya tamamen Kürtler tarafından iskân edilen bölge değildir. Nüfusun yüzde 40’a

yakını Kürt, kalan yüzde 60’ı ise Arap, Türkmen ve Süryani’dir.

PYD'nin 'Rojava' kavramsallaştırmasının bir başka unsuru ise Ayn El-Arab'ın Kobani'ye

dönüştürülmesi esnasında bir mit yaratma çabasıdır. Bu kasabanın ele geçirilmesi, askeri bakımdan

IŞİD'e karşı uluslararası koalisyonun hava desteği ile gerçekleştirilebilmiştir. Çatışmalar dünya

medyasında laik ve demokratik güçlerin öz savunma hakkını kullanması olarak yer almıştır.

Türkiye'deki PKK militan ve sempatizanlarını bölgeye geçişi ve Batılı yabancı savaşçıların katılımı bu

algının yaratılmasına önemli katkı sağlamıştır. Buna karşın yerleşik Arap ve Türklere karşı

gerçekleştirilen katliamlar, BM raporlarına yansımış olsa da dünya kamuoyunda ilgi uyandırmamıştır.



10

PYD, Suriye krizinde dış askerî müdahaleye, muhalefetin silahlandırılmasına karşı çıkmış, Esad

rejimi ile diyalogu savunmuş ve Kofi Annan’ın barış planını desteklemiştir. Çoğulcu bir demokrasiyi ve

bunun içinde Kürtlerin haklarının, statüsünün tanınmasını ve Kürt halkına demokratik özerklik

verilmesini savunmuştur.51 Bu yaklaşım Abdullah Öcalan’ın birbiriyle bağlantılı üç projesi olan

demokratik özerklik-demokratik cumhuriyet ve demokratik konfederalizmin ikisine karşılık

gelmektedir.

PYD/YPG kontrol ettiği bölgelerin dışında Fırat’ın batısına geçerek, Afrin’e kadar olan boşluğu

kapatmayı, Hasaka vilayetinin tamamını ele geçirmeyi, Rakka’ya ulaşmayı, sonrasında Deyri Zor’u

kontrol etmeyi amaçlamaktadır. Fırat batısına geçebilecek kuvvetini hazırlamıştır. Türkiye’nin tepkisi

nedeniyle ileri harekâtını durdurmuş, uygun fırsat kollamaktadır. Rakka’ya yönelik harekâtı ise Mayıs

2016’da ABD özel kuvvetleri ve hava unsurları desteğinde başlamıştır.

PYD, özellikle IŞİD’e karşı mücadelesiyle uluslararası desteğini artırmıştır. ABD, AB ve Rusya’dan

siyasi, ekonomik ve askerî olarak önemli destek sağlamaktadır. PYD, İran’dan da destek almaktadır.

PYD, 30 Kasım 2015 tarihinden bu yana Sosyalist Enternasyonal’in danışma üyesidir.52 Moskova, Prag

ve Stockholm’de, Berlin’de Mayıs 2016’da temsilcilik açmıştır.53 Washington, Paris ve Kopenhag’da da

temsilcilik açma çalışmaları yapılmaktadır.

PYD, Kuzey Suriye’deki uygulamalarında uluslararası kamuoyunun eleştirilerine de maruz

kalmaktadır. Bu kapsamda 13 Ekim 2015'te Uluslararası Af Örgütü, PYD ile askerî kanadı YPG’nin

Suriye’nin kuzeyinde Arap ve Türkmen sivillerin yaşadığı bölgeleri kullanılamaz hale getirdiğini,

bölgedeki sivilleri zorla göç ettirdiğini, insan haklarını ihlal ettiğini ve savaş suçu işlediğini bildiren bir

rapor yayımlamıştır.54 Bazı ihlâllerin işlendiğini kabul eden PYD, bunun sivillerin korunması için gerekli

olduğunu savunmuştur. YPG ise raporu yalanlayarak savaş suçu işlendiğine dair iddiaların gerçekle

ilgisinin bulunmadığını iddia etmektedir.55

PYD’nin askerî kolunun temelini YPG teşkil etmektedir. Suriye iç savaşı başladığında PYD sınırlı

askerî kapasiteye sahip yasadışı siyasi bir hareketti. 2012 yaz aylarında PYD, Esad rejiminin onayıyla

güç boşluğunu süratle doldurmaya başladığında kendi askerî gücü sınırlı olduğundan PKK teröristleri

yardıma yetişti. 2012 ve 2013’de PKK’lılar ile PYD’liler arasında gerginlikler söz konusuydu, zamanla bu

tür sorunlar aşıldı ve IŞİD’in tehdit olmasıyla PYD’nin PKK’ya ihtiyacı arttı. 2013’de PKK, üst

kadrolarında tekrar değişiklik yaptı. Suriyeli PKK’lılar YPG’yi takviye ettiğinden PKK/HPG’nin

kadrolarındaki görevleri sonlandırıldı. Murat Karayılan HPG başı olarak görevlendirildi. 2012’ye kadar

YPG Kürt bölgelerinde ancak polis işlevleri yerine getirebiliyordu, Suriyeli PKK militanları katıldıkça

büyüdü. 2013’ün sonlarından itibaren IŞİD saldırıları ile beslenen örgütün gücü özellikle 2014’de

doruğuna ulaştı. Bu dönüşümde en önemli rol, Türkiye’de çözüm süreci nedeniyle çekilerek Suriye’ye

gönderilen PKK militanlarıydı.56 IŞİD ile PYD/YPG çatışmaları arttıkça Türkiye’den ve Avrupa’da

bulunan Kürt kökenli gençlerden yeni katılımlar oldu. Toplamda YPG’ye Türkiye’den 8.000-8.500

civarında katılım olduğu değerlendirilmektedir.57 Türkiye’den katılanların YPG’nin yüzde 40’nı

oluşturduğu iddialar arasındadır.58 YPG sadece PKK’dan militan devşirmedi İran’ı terk eden PJAK

militanlarının da önemli bir kısmı YPG’ye katıldı. Bunda İran’ın da kolaylık sağladığını tahmin etmek



11

zor değildir. YPG aynı zamanda Suriye Kürt gençlerini de kadrosuna aldı. Mevcut durumda YPG’nin

tüm komuta kadrosu PKK’lılardır.

YPG, aslında neredeyse Türkiye’de çözüm sürecindeki yanlış siyaset ve ihmalkârlık ile bugünkü

gücüne ulaşmada önemli bir eşiği açtı. PKK, çözüm sürecinde Türkiye’de hükümeti oyalarken 2015

Temmuz ayına kadar kuvvet tasarrufu yaptı ve militanlarının önemli bir bölümünü YPG’ye tahsis etti.

Türkiye’de ise az miktarda kadrosuyla Kürt gençlerini kentsel alanlarda mobilize etti. Kentleri yine

çözüm sürecinde meskûn mahal çatışmalarına hazırladı, Türk güvenlik kuvvetlerini kentlere kanalize

etti ve Suriye’deki kazanımlarını pekiştirmeye devam etti.

YPG ile içi içe olan diğer bir yapı Kadın Koruma Birlikleri (Yekîneyên Parastina Jin (YPJ)’dir.

YPG ve YPJ’de toplam 24-25 bin civarında militan bulunduğu ifade edilmektedir. İki kuruluş Cezire,

Kobani ve Afrin kantonlarında faaliyet göstermektedir. Bu iki kuvvetin dışında “demokratik

konfederalizmin” yerel savunma güçleri vardır. Bulunduğu bölgelerin yerel savunmasını sağlayan bu

kuvvetler statiktir. Miktarları 10.000 civarındadır. Kantonlarda toplam 4.000 civarında askerîleşmiş

polis kuvveti de bulunmaktadır. 59

PYD’yi destekleyen yarı askerî yapılar da mevcuttur. Bunlardan biri Halk Savunma Gücü, 400

kişiden oluşan Kobani’de konuşlanmış yardımcı bir kuvvettir. Yabancı terörist savaşçılardan kurulmuş

Uluslararası Tugay (International Brigade), Cezire ve Kobani kantonlarında faaliyet göstermektedir.

“Cesurlar”, “Habur Korumaları” ve “Suriye Askerî Konseyi” olarak adlandırılan üç yapının birincisi

Arap-Kürt, diğer ikisi Süryani-Kürt ittifakı ile kurulmuş ve PYD’nin kontrolünde faaliyet gösteren

milis yapılarıdır. Güçleri tam olarak bilinmemekle birlikle her biri 100-200 milis arasında

değişmektedir.

PYD’nin doğrudan siyasi kontrolünde olmayan ancak ittifak ilişkilerinin yürütüldüğü, IŞİD’e ve

ÖSO’ya karşı mücadele eden asker-milis yapılar da mevcuttur. Suriye Demokratik Kuvveti (Syrian

Democratic Forces) ittifakı içinde Kürt Cephe Tugayı, Kürt Kuzey Güneşi Taburu, Arap Birlik Tugayı

(Liwa Al-Tawhid) Doğu Sektörü, Arap Rakka Devrimcileri Tugayı, Arap Cerablus Tugayı, Allah

Yolunda Cihad Tugayı ve diğer küçük unsurlar yer almaktadır.60 Bunların her biri 100-1.000 militana

sahiptir.

YPG’nin silah ve teçhizatının cins ve miktarlarını tam olarak listeleyebilmek zordur. Ancak YPG,

PKK’nın kullandığı silah ve teçhizata ilaveten Suriye ordusundan61, ABD, Rusya ve Avrupa ülkelerinden

silah ve teçhizat desteği almıştır. ABD, 2015 sonlarından itibaren silah desteğini kestiğini öne

sürmektedir.62 Ayrıca YPG’nin, IŞİD ile yürüttüğü çatışmalardan ele geçirdiği silah ve teçhizatı söz

konusudur. Suriye ve Irak’ta mevcut çatışma ekonomisinin ürünü olan silah kaçakçılığından silah ve

teçhizat temin etmek son derece kolaydır. YPG kendi internet sitesinde 2015 yılı içindeki operasyonları

ve ele geçirdiği silah ve teçhizat hakkında bilgi vermektedir.63 Buna göre, Uzi tabanca, AK-47 Kaleşnikof,

PK Makineli Tüfek, Zagros ve Shiyar Keskin Nişancı Tüfeği, DsHK Ağır Makineli Tüfek, RPG-7 ve SPG-

9 Roketatar, GRAD ve KONKORS Füzeleri, Katyusha Çok Namlulu Roketatar, 60-82-120 mm Havanlar,

130-160-220 mm Toplar, Humvee zırhlı araçları ve çok sayıda diğer araç, 55/72 mm T serisi tanklar

bazılarıdır. ABD’nin Tow tanksavar silahlarından daha gelişmiş FGM-148 Javelin füzelerini verdiği



12

iddialar arasındadır.64 Ayrıca YPG’nin portatif karadan havaya füze silahlarına da sahip olduğu

değerlendirilmektedir.

6. PYD ve YPG’nin PKK Bağlantısı ve Ayrılık Noktaları

Türkiye’de; PYD’nin PKK ile bağlantısı, bu kapsamda Suriye kolu olup olmadığı ve terör örgütü

niteliği tartışmalı konuların başında gelmektedir. PYD’nin Suriye’de bilinen kuruluş tarihi 2003’dür. Bu

tarihte PYD’nin kuruluşunun Türkiye’deki yönetim tarafından bilindiğine şüphe yoktur. Türkiye’de

2003’den günümüze aynı parti iktidardadır, dolayısıyla devletin hafızasında bir değişim olmadığından

bilgi kaybı da söz konusu değildir.

PYD/YPG’nin PKK’nın Suriye kolu olduğu kuruluşundan günümüze açık kanıtlara sahiptir.

Abdullah Öcalan PYD'nin nasıl ve ne şekilde kurulması gerektiği gibi konularda avukatları aracılığıyla

talimat vermiştir. Bu talimatlarda Öcalan, İran'da demokratik İslam esprili bir parti, Suriye'de ise

“demokratik birlik partisi” adıyla olabilir sözleriyle PYD ismini dikte etmiştir.65 PYD’nin örgüt

yapılanması da PKK’nın Türkiye’deki yapılanmasını esas almıştır. PYD ana karargâhlarını uzun süre

Dohuk ve Kandil’de tutmuştur. Teslim olan veya Suriye sınırını geçerken yakalanan PYD-YPG'lilerin

daha önce PKK'nın dağ kadrosundan oldukları ifadelerinden anlaşılmaktadır.66 PKK ile PYD/YPG

arasında sadece eleman akışı değil, silah, teçhizat, patlayıcı, istihbarat ve taktik paylaşımı da vardır. 67

Suriye’ye gitmeden PYD’nin Facebook sayfasına girildiğinde Öcalan’ın fotoğraflarını ve mesajlarını

görmek mümkündür.68 PYD’nin Türkiye’de PKK’nın faaliyetlerine yakın ilgi gösterdiği ve PKK’nın

parçası olarak hareket ettiği açık olarak kendi internet sitesinde görülmektedir.69 Gerçekte PYD, PKK’ya

Türkiye’ye karşı mücadelesinde kuruluşundan itibaren eleman desteği sağlamıştır. PKK’nın

militanlarının sayısının geleneksel olarak yüzde 30’unun Suriyeli Kürtlerden oluşması da bu ilişkiyi

kanıtlayan bir olgudur.

PYD’nin PKK bağlantısı açık olmakla birlikte, zamana ve gelişmelere bağlı olarak farklılıklar

oluşmaktadır. Öncelikle PYD, Kuzey Suriye’de yönetim işlevleri yerine getirdiğinden siyasi-idari yönü

gelişmektedir. PYD kadroları vali, kaymakam, polis müdürü vb görevleri açık ve filli olarak

yürütmektedir. Bu konumları ile yerel, bölgesel ve bölge dışı güçlerin temsilcileri ve uluslararası yardım

kuruluşlarının personeli ile etkileşime girmekte, terörist rolleri hibritleşmekte ve hızla

normalleşmektedir. Bölge halkına karşı günlük yaşamı düzenleme sorumlulukları farklı yetenekler ve

ilişkiler gerektirmektedir. PKK’nın bu tür sorumluluğu yoktur. Mevcut gerçeklik, PYD’yi PKK’nın

yıkmak ve yakmak misyonundan uzaklaştırmakta, inşa etmek gibi yeni ve farklı bir misyona

yöneltmektedir. PKK’nın Türkiye’deki terör eylemlerinin PYD’ye yansıması son derece olumsuzdur. Bu

olumsuzluğun zamanla iki örgüt arasında gerginlikler yaratması beklenmelidir.

Diğer taraftan PYD, PKK’ya hedeflerini gerçekleştirmek bakımından açık ara başarılıdır. Boynuz

kulağı geçmiştir. PKK kadrolarının bundan tehdit algılaması mümkündür. PYD kadrolarının içinde de

PKK’nın artık yük olmaya başladığının düşünülmesi olasıdır. PYD rasyonel tercihler yaptığında PKK ile

ilişkilerini gözden geçirerek Irak’taki KDP ile yakınlaşma çabalarına girmesi olasıdır.



13

PYD, Suriye’de daha eğitimli bir kitlenin desteğini almaktadır. PKK, son yıllarda değişmekle

birlikte hala ağırlıklı olarak kırsal kökenli ve nispeten düşük eğitim düzeyli militan ve kadrolara

sahiptir. Bu farklılığın yukarıda açıklanan dinamiklerle etkileşim halinde PYD-PKK ayrılığına etki

yapması göz ardı edilmemelidir.

Son olarak PKK, uzun süredir kaçakçılık ve dış desteğe bağımlıdır. PYD, dış destek açısından

henüz bağımlılık aşamasına gelmemiştir. Silahlarının çoğu IŞİD’den ele geçenlerdir. Maddi gelirinin

önemli bir kısmını kontrol ettiği ve Rojava olarak adlandırdığı coğrafyasından sağlamaktadır. Diğer bir

deyişle PKK 30 yıldır araçsallaşmıştır. PYD ise henüz bu aşamaya gelmemiştir. Bu temel farklılıkların iki

örgütü zamanla ayrıştırmaya sürüklemesi küçük de olsa bir olasılıktır.

7. PYD’nin Suriye Kürt Siyaseti ve Bölgesel Kürt Dinamiği İle İlişkileri

Suriye’de Kürt hareketinin şu ana kadar gelişimi, Suriye’nin içsel faktörleri ile uluslararası ve

Orta Doğu sisteminde değişimlerle açıklanabilir. Bununla birlikte Suriye Kürt hareketi, 2012’lere kadar

bölgesel Kürt dinamiğinden fazlaca etkilenirken bu tarih sonrası kendisi etkileyici olmaya başlamıştır.

Önümüzdeki dönem gelişmeleri iki yönlü etkileşim içinde görmek gerekir. Suriye Kürt hareketi, diğer

ülkelerdeki Kürt hareketlerinden etkilenecek ve onları dönüşüme zorlayacaktır.

Suriye’de Kürt siyasi hareketi içinde PYD dışında siyasi partiler vardır. Suriye’de Manda

yönetiminden günümüze çok sayıda siyasi parti ortaya çıkmıştır. Halen faal olan siyasi partiler aşağıda

sıralanmaktadır;

Suriye Kürt Demokratik Birlik Partisi (Partiya Yekîtî ya Demokrat a Kurdî li Suriyê -Kurdish

Democratic Union Party in Syria),

Suriye Kürt Demokratik İlerici Parti (SKDİP) (Partiya Demokrat a Pêshverû ya Kurdî li Suriyê -

Kurdish Democratic Progressive Party in Syria),

Suriye Kürt Birlik Partisi (Partiya Yekitî ya Kurdî li Suriyê-Kurdish Union Party in Syria),

Suriye Kürt Özgürlük Partisi (Partiya Azadî ya Kurd li Sûriyê-Kurdih Freedom Party in Syria),

Suriye Kürt Sol Parti (Partiya Çep a Kurdî li Suriyê-Kurdish Left Party in Syria),

Suriye Kürt Demokratik Yurtsever Parti (Partiya Demokrat a Welatparêz a Kurdî li Suriyê-

Kurdish Democratic Patriotic Party in Syria),

Suriye Kürt Demokratik Partisi (SKDP) (Partiya Demokrat a Kurdî ya Surîye-The Syrian

Kurdish Democratic Party) (Kuzey Irak’ta Barzani kontrolundeki KDP’nin Suriye’deki kardeş partisi),

Demokratik Birlik Partisi (Partiya Yekîtiya Demokrat (PYD-Democratic Union Party)

Suriye Demokratik Konkord Partisi (Rêkeftina Demokrat a Kurdî ya Surî (party of ex-members

of PKK-Syrian Kurdish Democratic Concord Party),

Suriye Kürt Gelecek Hareketi (Shepêla Pêsherojê ya Kurdî li Suriyê-Kurdish Future Movement

in Syria).

Bu partiler içinde güçleri, bağlantıları ve etkileri ile dikkat çekenler hakkında özet bilgi müteakip

paragraflarda sunulmaktadır.



14

Suriye Kürt Demokratik Partisi (SKDP)’nin 1925 Şeyh Said isyanının bastırılmasıyla Türkiye’den

Suriye’ye kaçan Kürt ileri gelenleri tarafından 1957’de kurulan70 KDP’ye uzanmaktadır. Günümüzde

Irak’taki Barzani’nin Irak Kürdistan Demokratik Partisi’nin Suriye uzantı görünümündedir.71 SKDP,

Suriye’de 2011’de kurulan KUK’un üyesidir. Gerçekte Suriye’de KUK, SKDP’nin ve dolayısıyla

Barzani’nin kontrolündedir.72 SKDP, Suriye’de PYD’den sonra ikinci güçlü partidir. PYD’nin karşı

çıkması nedeniyle kendi milis yapısını henüz oluşturmamıştır. Ancak Irak’ta 2000-3000 Suriyeli Kürt

SKDP milis yapısını teşkil etmek için eğitilmektedir. SKDP bu özellikleri ile PYD’ye güçlü bir alternatif

oluşturmaktadır.

Kürt Birlik Partisi (Yekiti), 2009’da kurulmuştur ve KUK’un üyesidir.73 Yekiti, Suriye’de Irak’takine

bezer bir federalizm amaçlamaktadır. Demokrasi, serbest ve adil seçimler, ifade özgürlüğü, siyasi

çoğulculuk, insan haklarına ve azınlık haklarına saygı ile amaçların demokratik ve barışçı yollarla

ulaşılması hedeflenmektedir.74 Yekiti’nin milis yapısı yoktur ancak Özgür Suriye Ordusu kontrolündeki

Eyyubi Tugaylarıyla bağlantılı olduğu iddia edilmektedir. Bu kapsamda Türkiye’den yardım aldığı

iddialar arasındadır.75

Kürdistan Özgürlük Partisi (Azadi), 2005 yılında dönemin Kürt Sol Parti ve Kürt Halkın Birlik

Partisi ileri gelenleri tarafından kurulmuştur.76 Azadi, 2011 öncesi Suriye’de Kürt halkının en fazla

desteğini alan partilerin başında gelmekteydi.77 Parti lideri ve ileri gelenleri Kuzey Irak’ta yaşamaktadır.

Azadi, PYD’ye ve silahlı kanadı YPG’ye karşıdır. Zaman zaman çatışmalar yaşanmıştır. Özgür Suriye

Ordusu içindeki Eyyubi Tugayını desteklemektedir. Kendi milis yapısını kurmaya çalışmaktadır.

Barzani’den destek almaktadır.

Suriye Kürt Demokratik İlerici Parti (SKDİP), Suriye’deki SKDP’den ayrılma yoluyla 1965’de

kurulan bir partidir.78 Irak’ta Celal Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB)

Suriye kolu gibi faaliyet göstermektedir. Suriye Ulusal Konseyine dâhildir.79 Irak’ta KYB ve KDP

arasındaki tarihsel rekabet Suriye’de SKDP ve SKDİP’ye yansımıştır. SKDİP, Suriye’deki âdem-i merkezi

bir devlet ile Kürtlerin siyasi ve kültürel hakların garanti altına almaya çalışmaktadır.

Kürt Ulusal Konseyi (KUK), Suriye’deki Kürt partilerinin ittifakı olarak Ekim 2011’de

kurulmuştur. KUK’un amacı Kürt partilerini Esad rejimine karşı mücadelede ortak tutum almasını

sağlamaktı. Ancak başlangıçtan itibaren PYD’nin muhalif tavrıyla karşılaşmıştır. KUK Barzani’nin

kontrolü altında bir yapıdır. KUK’un Suriye Ulusal Konseyi ile ilişkileri kısa sürede bozulmuştur. KUK

aynı zamanda Suriye’de 2012’de Erbil’de yapılan anlaşma ile teşkil edilen Kürt Yüksek Konseyi’nin de

üyesidir.80 KUK gerçekte Suriye’de PYD’nin gücünü dengelemek için kurulmuştur. PKK ile Barzani’nin

KDP’sinin Suriye’deki mücadelesinin ürünüdür. KUK, Suriye’nin toprak bütünlüğü içinde Kürt siyasi-

kültürel haklarının tanınmasını ve yerel yönetimlere daha fazla hak verilmesini savunmaktadır.81

Suriye’deki Kürt siyasi hareketini bölgesel Kürt dinamiği bağlamında değerlendirmek gereklidir.

Dört ülkedeki Kürt siyasi hareketlerinin mücadelesinde Türkiye’de PKK, Irak’ta KDP ve KYB üç etkili

akımı temsil etmektedir (Şekil 1). Günümüzde bu üç akımdan PKK ve Irak KDP’si arasında kıyasıya

bir mücadele yürümektedir. Her iki hareket hem bölge ülkeleri hem de küresel aktörlerle işbirliği

halindedirler.



15

Şekil 1. Türkiye, İran, Irak ve Suriye’de Kürt Siyasi Hareketlerinin Etkileşimi

PKK her dört ülkede silahlı güce ve siyasi-toplumsal yapılara sahiptir. PKK, KCK

yapılanmasında dört parçadan oluşan “demokratik konfederalizm” ile bölgedeki tüm Kürtleri kontrol

etmek istemektedir. PKK’nın Suriye’de PYD, İran’da PJAK ve Irak’ta Kürdistan Demokratik Çözüm

Partisi (KDÇP) ile bölgesel etkisini artırma çabası içinde olduğu görülmektedir. Bu mücadelede en

büyük rakibi ise Irak’taki Barzani’nin KDP’si ve Peşmergesidir.

Barzani’nin KDP’si Irak Bölgesel Kürt Yönetimini ve dolayısıyla petrol ve doğal gazı kontrol

etmesi; Türkiye, ABD ve İngiltere ile olan yakın ilişkilerinden dolayı PKK’ya karşı avantajlı

durumdadır. KDP ayrıca İran’ın da desteğini sağlamaktadır. Barzani’nin KDP’si İran’da İran KDP’si,

Türkiye’de TDKP, Suriye’de SKDP ve KUK vasıtasıyla etkili olmaktadır.

Bölgede Kürt hareketleri arasındaki mücadele işbirliği ve çatışma pencereleri açmaktadır. 1990’lı

yıllarda Kuzey Irak’ta KDP ve KYB arasında yaşanan çatışmalar hafızalardan silinmeden, 2012-2013’de

Suriye’de PYD ile SKDP ve diğer Kürt partiler arasında başlayan gerginlikler Irak ve Suriye’de Kürt

bölgelerine yönelik ortak IŞİD tehdidi nedeniyle şimdilik kısmen dondurulmuştur. IŞİD tehdidine

karşı Şengal’de KDP ile PKK arasında güç ve itibar mücadelesi yaşanmıştır. PKK ve bağlantılı unsurlar

Yezidilerin sığındığı Şengal Dağı’na ilk ulaşan güç olarak itibar sağlamış, başlangıçta Peşmerge’nin

çatışmadan Şengal’den çekilmesi de Barzani yönetimini sıkıntılı bir duruma düşürmüştür.82

PKK

KDP

KYB

KDÇP

GORAN

TDKP

PYD

SKDP

SKDİP

PJAK

Türkiye

Irak

Suriye

İranKDP İranKUKP

HDP DTK

Komala

KCK



16

IŞİD’e karşı Barzani ve KDP ile PKK arasındaki zorunlu yakınlaşma Şengal başta olmak üzere

Kuzey Irak’ta bazı bölgelerde, Kuzey Suriye’nin tamamında ise PKK üstünlüğü nedeniyle kötüleşme

eğilimindedir. Bu kötüleşme Kuzey Irak’ta Kandil ve diğer kamplardaki PKK varlığı ve bunun Türkiye

ile ilişkileri kırılganlaştırması nedeniyle çatışmaya dönme potansiyeli de taşımaktadır. Ancak ortak

tehdit (IŞİD) var olduğu sürece çatışma olasılığı düşük görülmektedir.

Türkiye’nin on yıla yakın bir süredir Barzani yönetimiyle ekonomik ve ticari karşılıklı bağımlılık

ile yakın ilişkisi söz konusudur. Barzani hem bu avantajını hem de bölgedeki Kürt halkının hamisi

rolünü devam ettirmesinde PKK’yı en büyük rakip olarak görmektedir. Türkiye’nin PKK kamplarına

karşı yürüttüğü harekâtın Barzani cephesinden ciddi tepki görmemesini bu noktada aramak gerekir.

Bu noktada Kürt dinamiğinin geleceği büyük ölçüde ABD’nin yaklaşımına bağlı olacaktır.

ABD’nin 1990’lardan beri Barzani’ye desteği açıktır. Kendi teşkil ettiği devlet kurumlarını, yılardır

ABD’de de eğittiği seçkinleri ve Peşmergeleri terk ederek PKK’yı desteklemesi rasyonel

görülmemektedir. Ancak Suriye’deki belirsizlik PYD’yi, Türkiye’ye baskı yapma gerekliliği ise PKK’yı

nispeten güçlü bulundurmasını gerektirmektedir. ABD’nin Türkiye’nin sınır ötesi PKK

operasyonlarına göz yumması, son dönemlerde kendi tasarımları ötesinde güç kazanan PKK’nın belli

düzeyde zayıflatılmasına hizmet etmesinde aramak gerekir.

Suriye’de siyasi bir çözüm durumunda Kürtler özerklik sağlaması yüksek olasılıktır. Özerklik

sağlanan bölgede Suriye’nin yeniden inşasında Barzani ile bağlantılı partiler daha avantajlıdır.

Öncelikle Barzani’nin maddi gücü fazladır. Ayrıca Irak’ta 1990’lardan beri Kürt devleti inşa tecrübesi

edinmiştir. Çatışma ortamında hâkim güç olan PYD, batıdan büyük oranda destek almadıkça zamanla

etkisini kaybedecek ve Barzani bağlantılı SKDP etkili olacaktır. SKDP, maddi gücü ve Irak KDP’sinden

alacağı siyasi-moral desteği ile icra edilecek seçimlerde daha başarılı olabilecektir.

Suriye Kürt bölgelerindeki siyasi güç dağılımı Türkiye’nin yaklaşımını da bağlı olacaktır. Türkiye

Suriye Kürtleri tarafından düşman ve tehdit görüldüğü sürece radikal, çatışmacı ve askerî güç olan

PYD/YPG halk desteği almaya devam edecektir. Türkiye ile işbirliği ortamı oluştuğunda Suriye’de

Kürt hareketi siyasi alanda mücadele verecektir. Siyasi alanda mücadele ise PYD’yi zayıflatacaktır.

Suriye Kürtlerinin siyasi tercihlerini diğer bölgesel güçler de etkilemeye çalışacaktır. Özellikle İran ve

Irak Merkezi Hükümeti Türkiye ile güç mücadelesine devam ettikleri sürece PYD gibi yapılara hem

destek verebilecekler hem de işbirliği yerine çatışmayı teşvik edeceklerdir.

Suriye’de istikrarın sağlanmasıyla PKK’nın Kürt denkleminden tamamen çıkarılması, Türkiye’de

TDKP’nin gücünün ve itibarının artırılması gibi bir seçeneğin mevcut olduğunu da göz ardı etmemek

gerekir. Böyle bir tasarımı günümüzün kaos ortamında görebilmek mümkün olmasa da HDP’nin PKK

vesayetinden kurtulamaması, Türkiye’de Mayıs 2016’da dokunulmazlıkların kaldırılması ile zor bir

süreç içine girmesi ve bu gelişmelere ABD ve Avrupa’nın sessiz kalması dikkate alındığında ipuçları

yakalanabilir. Bu seçeneğin bölgesel Kürt dinamiğine yansıtılması ise farklı bir stratejik resim ortaya

çıkarmaktadır:

“PKK, Kuzey Irak’tan tamamen çıkarılmış, bir kısım unsurları PYD/YPG’ye bir kısım unsurları

da Türkiye’de düz ovada siyasete dâhil olmuştur. Barzani KDP’si Kuzey Suriye’de PYD ile güç



17

paylaşmıştır. Kuzey Suriye’de doğal Kürt demografik sınırları dışındaki projeler sonlanmıştır.” Böyle

bir stratejik resmin kolay gerçekleşmeyeceğini, çok daha fazla seçeneğin rekabet ve çatışma halinde

olacağını tahmin etmek zor değildir.

Suriye’deki gelişme, kendi başına ve Türkiye’deki Kürt sorununa yansımalarıyla, Kürt gruplar

arasındaki mücadeleye ve Barzani ile kurulan siyasi-ticari ittifaka etkileriyle önemli bir değişkendir. Bu

değişkenin ülkede yaşanan krizin kapsamı, yönü, şiddeti ve sonucu üzerinde belirleyici etkiler

yaratması kaçınılmaz görünüyor.

PKK ve YPG’nin radikal unsurları, Suriye’de “Batı Kürdistan”ın stratejik fırsatın iyi görülerek

yakalanması ve kullanılmasıyla kurulduğunu, benzer koşulların Türkiye’de de ortaya çıkmakta

olduğunu, mevcut ortamın “Kuzey Kürdistan” için tarihsel bir fırsat yarattığı sıklıkla dile getirmiştir.

Türkiye’nin 1999’da yaşadığı ağır siyasi ve ekonomik kriz ortamında yakalanan krizin kaçırıldığı, bu kez

yakalanan fırsatın krizin biraz daha derinleşmesiyle birlikte zafere dönüştürülerek Kuzey Kürdistan’ın

ilanı gerektiği tartışılmıştır. Türkiye’nin içine düştüğü krizin tırmanma hızı ve ufukta çözüm yolu

görünmemesi ise bu tür senaryoları hayali olmaktan çıkarmaktadır.

8. Sonuç Yerine: Türkiye’nin PYD ile Gerginliği ve Sorunun Geleceği

Türkiye, Suriye’de iç savaş başladığında içeride çözüm süreci yürüttüğü PKK kanalıyla PYD’nin

rejime karşı Türkiye’nin politikası doğrultusunda muhaliflerle, ÖSO’nun yanında rejime karşı

savaşacağını hesaplamıştır. 2012’de PYD’nin “Rojava devrimi” stratejisi açık olmasına karşın hükümet,

Salih Müslüm’e karşı “havuç-sopa” politikasının işe yarayacağını düşünmüştür. PYD/YPG’nin 2012’de

Kuzey Suriye’de Esad rejiminin boşalttığı alanları ele geçirmesi, PKK’nın 2012-2014 yılları arasında

çözüm sürecinde Türkiye’den çektiği elemanlarını YPG’ye kaydırması, 2013’de kantonlar kurması ve

demokratik özerklik ilan etmesi gizli değil kamuoyuna açık olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’den binlerce

Kürt gencinin Kobani’de YPG saflarında çatışmaya yabancı terörist savaşçı olarak katılmasına engel

olunamamıştır. Ankara, PYD/YPG Kobani’de IŞİD karşısında zor durumda kaldığında ABD ve

Avrupa’nın baskısına direnememiş, Barzani ve KBH ile ilişkilerin bozulmasını göze alamamış, 2014-2015

yıllarındaki yoğun seçim takviminde içeride çözüm sürecinin bitmesi ve PKK eylemlerinin başlaması

riskinden kaçınarak Kuzey Irak ile Ayn El-Arab/Kobani arasında bir koridor açılmasına izin vermiştir.

Bölgeye gelen 1.000 peşmerge ve yoğun ABD hava operasyonları ile IŞİD kuşatması sonlandırılmış, PYD

ve dostları ittifakı tarafından bir “zafer” yazılmış, “Rojava”’nın ulusal kurtuluş tarihinin en önemli adımı

atılmıştır.

PYD, 2015 yılı ikinci yarısına kadar Türkiye tarafından terör örgütü olarak tanımlanmamış ve bu

yönde muamele görmemiştir.83 PYD lideri Salih Müslüm defalarca Türkiye’ye gelmiş, hatta resmi

görüşmeler yapılmıştır.84 En son Haziran 2015 içinde Türkiye’de bulunmuş ve İstanbul üzerinden

Avrupa’ya geçmiştir.85 Salih Müslüm’den talep edilenler de Türkiye’ye karşı terör eylemelerine son

verilmesi değil PYD’nin Esad rejimine karşı net tavır almasıdır.

2015 ortalarına kadar yaşanan sürecin PYD/PKK için getirisi, bol miktarda silah ve teçhizat, yerel,

bölgesel ve küresel itibar, özgüven ile bölgesel Kürt dinamiğinin yükselişi olmuştur. Türkiye’nin Suriye



18

ve Kürt politikaları ise gittikçe çıkmaza girmiştir. Türkiye, Suriye’de PYD’nin geri döndürülemez

kazançlara sahip olduğunu gördüğünde 2015 sonu ve 2016 başlarında PYD’nin terörist bir örgüt ve

PKK’nın Suriye kolu olduğunu ABD ve Avrupa kamuoyuna anlatmayı amaçlamıştır. Bu kapsamda üst

düzey yetkililerinin hemen her gün söylemlerine ve bu söylemler paralelinde medyada yer alan benzer

yönde haberlere ilaveten Dışişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü raporlar hazırlayarak PKK-

PYD ayrılmazlığını kanıtlamaya çalışmıştır.86 Ancak geç kalmış bu çabalar ABD ve Batı’da karşılık

bulmamaktadır. 10-15 Nisan 2016’da yapılan İslam İşbirliği Örgütü zirvesinde PYD/YPG’nin terörist

örgüt olarak tanımlaması87 dışında diğer uluslararası kuruluşlar, Türkiye’nin isteğini dikkate

almamaktadır.

Ankara, Kuzey Suriye’deki Kürt yapılanmasının Türkiye’nin güvenliğine tehdit oluşturduğunu,

hatta YPG’nin Türk topraklarına saldırıda bulunduğunu iddia etmektedir. Gerçekte son yıllarda büyük

bir stratejik avantaj sağlayan PYD/YPG’nin Türkiye’ye saldırarak askerî bir harekât için gerekçe

vermesinden fayda sağlaması düşünülemez. Bu tür iddialar, stratejide yapılan büyük hatanın taktik

oyunlar oynayarak düzelteceği yanılgısından kaynaklanmakta, iç ve dış kamuoyunu iknadan uzak

görünmektedir.

PYD için Türkiye ile düşmanlık yerine dostluk en azından düşman olmama daha önemlidir.

Kuzey Suriye’nin PKK terörizm için bir üs bölgesi olarak kullanılması da oldukça zordur. Arazi genelde

düz ve topçunun bile menzili içindedir. 1980 ve 1990’larda Suriye PKK’ya destek verirken bu

bölgelerden Türk topraklarına terörist girişi son derece sınırlıdır. PKK, YPG yapısında etkin olmakla

birlikte, idari yapılanmada yerlilik ağır basmaktadır. Bu tür yerli personelin PKK ile doğrudan örgütsel

bir ilişkisi yoktur. Suriye’de veya Kuzey Suriye’de askerî durum normalleştiğinde PYD’nin PKK ile

ilişkisi azalabilir.

PYD, 17 Mart 2016’da Kuzey Suriye’de ilan ettiği federasyon uluslararası ve bölgesel aktörlerden

fazla bir destek görmese de geleceği göstermesi açısından önemlidir. Federasyonun ilan,

güçlendirilmesi ve zaman içinde fiilen hayata geçmesi birçok açıdan Türkiye’yi ilgilendirmektedir.

Öncelikle Türkiye’nin Müslüman Kardeşler kontrolünde üniter Suriye seçeneğinin gerçekleşmesi

politikasına zarar vermektedir. İkincisi, olgu iyi yönetilemediğinde Türkiye PKK ile komşu olmakla yüz

yüze kalabilecektir. Üçüncüsü PYD/YPG içindeki PKK’nın Türkiyeli Kürt teröristlerinin tekrar eski

işlerine, Türkiye’de terör eylemlerine, geri dönmeleri söz konusu olacaktır. Dördüncüsü ise PKK, astı

PYD’nin Suriye’de başardığını Türkiye’de başarma hırsıyla daha fazla şiddete sarılacak ve Kuzey

Suriye’deki Kürt kardeşlerinden etkilenen Türkiye’nin bazı Kürt gruplarından daha fazla destek

alabilecektir. Bu gelişmelerde Suriye’nin içsel dinamiklerinin, bölgesel ve küresel aktörlerin

politikalarının etkisi olmakla birlikte asıl rol Ankara’nındır.

Gelinen aşamada yapılması gereken; sorunu bütüncül bir bakış açısıyla, bu raporda da dikkat

çekilen dinamikleri göz önünde bulundurarak ele almak, karar verme sürecinde bilişsel kapanmadan ve

yakın grup kuşatmasından kurtularak ilgili tüm iç aktörlerin katılımıyla yeni politika ve strateji

üretmektir.



19

NOTLAR

1 Philip G Kreyenbroek, Stefan Sperl, The Kurds: A Contemporary Overview, London: Routledge, 1992. s. 147.

2 Kerim Yıldız, The Kurds in Syria: the Forgotten People, London: Pluto Press, 2005. s. 25.

3 Alevi Türkmen (Kızlbaş)lere yönelik Osmanlı harekâtı hakkındaki bilgiler Selimnâme'ye dayandırılmaktadır.

Selimnâme, Yavuz Sultan Selim dönemini konu alan tarih yazımlarına verilen addır. Bu gelenek Yavuz Sultan Selim ile

başlatılmış, ancak birkaç istisna dışında sürdürülmemiştir. Selimnâme'lerden en önemlisi sayılan bir kısmı bu padişah

döneminde, büyük bir kısmı ise Kanûnî devrinde ve daha sonraki asırlarda yazılmıştır. İdrîs-i Bitlisî, Farsça

Selîmşâhnâme’si, 1518' kadar olan dönemi kapsamış, Ebülfazl Mehmed Efendi tarafından 1567’de tamamlanmıştır. Diğer

önemli Selimnâmeler arasında, Yavuz Sultan Selim’in İran ve Mısır seferlerine katılan, Doğu Anadolu’da mahallî Kürt

beylerinden Şükrî-i Bitlisî'nin mensup olduğu Şahsüvaroğlu Ali Bey’in teşviki ve onun verdiği bilgilerle kaleme aldığı

5829 beyitlik Türkçe Selimnâme’si gelmektedir. Eser Şahsüvaroğlu’nun öldürülmesinden sonra yerine geçen Halil oğlu

Koçi Bey’e intisap eden Şükrî eserini tekrar gözden geçirmiş ve Kanûnî’ye takdim etmiştir (Ahmet Uğur, "Selimnâme", İslam

Ansiklopedisi, Cilt: 36; sayfa: 440, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno= 360440).

4 Jordi Tejel, Syria's Kurd: Hhistory, Politics and Society, (Trans. Emily Welle, Jane Welle), London: Routledge, 2009. s. 8.

5 Divânu Lügati't-Türk'te yer alan 'Ekarad' sözcüğü Farsçada 'Kürt demek olan 'Ekrad' sözcüğünün çoğuludur. Bu sözcüğe,

10. yüzyılın ikinci yarısında İbn Havkal'ın "Suretül-Arz" isimli eserinde rastlanmıştır.

6 Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Cilt. 6, Ankara: Keygar Neşriyat, 2004, s. 77.

7 İlber Ortaylı, "Osmanlı’daki Kürdistan ve bugünkü Kürdistan", Milliyet, 28 Mart 2009, http://www.milliyet.com.tr/-/ilber-

ortayli/pazar/yazardetayarsiv/29.03.2009/1076625/default.htm

8 1925-1930 yılları arasında Şeyh Said ve Ağrı isyanlarının bastırılması ile bazı aşiret mensupları Kamışlı başta olmak üzere

Kuzey Suriye’ye göç etmiştir. Bölgeye göç edenlere Fransız manda yönetimleri tarafından vatandaşlık verilmiştir (Yıldız,

a.g.e., s. 13-15.; Mehmet Göçer, “Ağrı İsyanı: 1926-1930”, Fırat Üniversitesi Journal of Social Sciences, Cilt 14, Sayı 2, 2004, 379-388.

s. 382).

9 Türk İstiklâl Harbi esnasında, Osmanlı’nın son dönemlerinde isyanlarda başrol oynayan Milli aşiretinin önemli bir

bölümü 1921-1923’de Türkiye-Suriye sınırının güneyinde bırakılmıştır (Janet Klein, The Margins of Empire: Kurdish Militias in

the Ottoman Tribal Zon, Stanford: Stanford University Press, 2011).

10 1937’de Hıristiyan kasabası Amuda’yı yakmış, bölgede etnik temizlik ve zorla göç ettirme politikaları uygulamıştır (Dawn

Chatty, Displacement and Dispossesion in the Modern Middle East, Cambridge University Press, 2010 s. 230-232).

11 Tejel, a.g.e. s. 25-29.

12 Hannibal Travis, Genocide in the Middle East: The Ottoman Empire, Iraq, and Sudan. Durham, NC: Carolina Academic Press, 2010,

s. 293–294.

13 Tejel, a.g.e. s. 9.

14 Ozlem Belcim Galip, Imagining Kurdistan: Identity, Culture and Society. London, New York: I.B. Tauris, 2015, p. 49.

15 Nelida Fuccaro, Manda Yönetimi Suriye’sinde Kürtler ve Kürt Milliyetçiliği: Siyaset, Kültür ve Kimlik. 29 Ocak 2013,

http://www.kovarabir.com/2013/01/nelida-fuccaro-somurge-yonetimi-altindaki-suriye%E2%80%99de-kurtler-ve-kurt-

milliyetciligi/

16 Tejel, a.g.e s. 18.

17 Tejel, a.g.e s.20-21.

18 1925'te Türkiye'deki Şeyh Sait ayaklanması sonrasında ülkenin kuzey kesimlerine yapılan göçler Fransız yönetimi

esnasında yaşanmıştır (Kurubaş, Kürt Sorununun Uluslararası Boyutu, Cilt: 1, s. 164). Mülteci Kürtlerin sayısının 22.000 olduğu

tahmin edilmektedir. Fransız Mandası’nın 1943 yılı istatistiklerine göre Suriye’de 200.000–220.000 kadar Kürt

bulunmaktaydı. Aktaran Nelida Fuccaro, "Manda Yönetimi Suriye’sinde Kürtler", s. 233.

19 Sadabad Paktı'nın ilk antlaşması 2 Ekim 1935'te Türkiye-İran-Irak arasında yapılmış, daha sonraları Afganistan da bu

antlaşmaya katılmıştır.

20 Jordi Tejel, a.g.e. s. 49.

21 Gerard Chailand, The Kurdish Tragedy, (İngilizce’ye çev.: Philip Black), Londra ve New Jersey: Zed Books, 1994, s. 86. Bu karar,

1957-1961 yıllarında devam eden Suriye ve Mısır'ın oluşturduğu Birleşik Arap Cumhuriyeti uygulamasının sonlarında, Baas

Partisinin iktidara gelmesinden önce istikrarsız bir dönemde uygulamaya konmuş ( Zahra Albarazi, The Stateless Syrians.

Tilgurg University, Statelessness Programme, 2013, p. 14. http://ssrn.com/abstract=2269700.) olsa da başlangıcı, 1950'lerin

sonlarına dayanan çalışmalara istinat etmektedir.



20

22 Vanly, a.g.e. s.122-124.

23 Ismet C. Vanly, “The Kurds in Syria and Lebanon”, (Eds) Philip.G. Kreyenbroek, Stefan. Sperl, The Kurds: A Contemporary

Overview,, Chapter 8, London: Routledge, 1992, 112-134. s.126. 1991 tarihli İnsan Hakları Gözlem Raporu'na göre Suriye'de

yaşayan ancak Suriye vatandaşı olarak sayılmayan Kürtlerin sayısı 275-300 bin civarındadır. Bu sayı Haseke'de yaşayan

Kürt nüfusun yaklaşık 1/5'ine karşılık gelmektedir (Human Rights Watch, Syria Unmasked: The Suppression of Human Rights by

the Asad Regime, New Haven ve Londra: Yale University Press, 1991, s. 96; KurdWatch, "Stateless Kurds in Syria: Illegal invaders

or victims of a nationalistic policy?" March 2010. http://www.kurdwatch.org/pdf/kurdwatch_staatenlose_en.pdf.). Suriye iç

savaşının başlangıç evresinde Beşar Esad yönetimi Haseki vilayetinde yabancı (acanib) olarak kaydedilen 220.000 Kürdün

vatandaşlığa alınacağını açıklamıştır. Ancak kaçak (maktumin) statüsündeki 80.000 Kürt bu uygulamanın dışında kalmıştır.

"Stateless Kurds in Syria granted citizenship", CNN, April 8, 2011,

24 Vanly, a.g.e. s.119.

25 Gerard Chailand, The Kurdish Tragedy, (İngilizce’ye çev.: Philip Black), Londra ve New Jersey: Zed Books, 1994, s. 87.

26 Gary C. Gambill, "The Kurdish Reawakening in Syria," Middle East Intelligence Bulletin, Cilt: 6, Sayı: 4, (Nisan 2004),

http://www.meib.org/articles/0404_s1.htm, aktaran, Rasim Bozbuğa, Suriye Kürtleri: Suriye'nin Kuzeyinde Etnik Yapı ve Kürt

Nüfusu, Ankara: 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Raporu, 2014.

27 Süryani nüfus ise ağırlıklı olarak Melkiye, Kamışlı Amuda ve Haseke merkezde yoğunlaşmışlardır. Çeçen ve Türk nüfus

ise daha çok Resulayn çevresinde yaşamaktadır. Rasim Bozbuğa, Suriye Kürtleri: Suriye'nin Kuzeyinde Etnik Yapı ve Kürt

Nüfusu, Ankara: 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Raporu, 2014, s. 5.

28 Rasim Bozbuğa, Suriye Kürtleri: Suriye'nin Kuzeyinde Etnik Yapı ve Kürt Nüfusu, Ankara: 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü

Raporu, 2014, s. 7.

29 Kurd Wach, Cities, January 2, 2016. http://www.kurdwatch.org/index.php?cid=183&z=en11.

30 Rasim Bozbuğa, a.g.e., s. 8.






36 Hannah Lucinda Smith, "Thousands of Arabs driven out by Kurds’ ethnic cleansing," The Times, June 1 2015.

http://www.thetimes.co.uk/tto/news/world/middleeast/article4456567.ece; Syrian Network for Human Rights, The Most

Significant Human Rights Violations by Kurdish Democratic Union Party and the Kurdish Self-Management Forces, 18.01.2016,

http://sn4hr.org/blog/2016/01/18/16610/

37 “The Kurdish Democratic Union Party”, Carnegie Middle East Center, 1 March 2012, http://carnegie-

mec.org/publications/?fa=48526&reloadFlag=1

38 Abdullah Ocalan, Declaration on the Democratic Solution of the Kurdish Question , Koln: Mesopotamian Publishers, 1999.;

Abdullah Ocalan, Democratic Confederalism , Koln: Mesopotamian Publishers, 2011.

39 Taha Akyol, “Niye Cizre?”, Hürriyet, 11 Ağustos 2015, http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/taha-akyol_329/niye-cizre_30041469

40 2004 yılında patlak veren protesto gösterilerinin fitilini, Deyri Zor (Arap) ve Kamışlı (Kürt) futbol kulüpleri arasındaki

maç esnasında, Arapların Saddam Hüseyin, Kürtlerin George Bush ve Ariel Şaraon lehine tezahüratlarıyla başlayan

gerginlik ateşlemiştir. Gösteriler esnasında 7 Arap, 36 Kürt hayatını kaybetmiştir.

41 Omar Hossino, Ilhan Tanır, “The Decisive Minority: The Role of Syria’s Kurds in the Anti-Assad Revolution”, The Henry

Jackson Society, March 2012. http://henryjacksonsociety.org/wp-content/uploads/2012/03/The-Decisive-Minority.pdf

42 Hossino, Tanır, a.g.m.

43 Selefilik burada, dini anlamıyla değil, Suudi Arabistan ve IŞİD tarafından uygulanan siyasi anlamıyla kullanılmıştır.

44 Reuters, "Syria Kurdish leader rejects new coalition". Retrieved 12 June 2015.

45 Rudaw.net. "PYD Leader Skeptical of Kurdish Agreement With Syrian Opposition". 9 March 2013. Retrieved 20 January 2014.

46 “Profile: Syria’s Abdulbaset Sieda,” Al-Jazeera English, 10 Haziran, 2012,

http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/06/2012610104023429809.html

47 David Pollock, “Syria’s Kurds Unite Against Assad, but Not with Opposition”, Washington Institute for Near East Policy, 31 July

31 2012.; Adib Abdulmajid, “Leader of Muslim Brotherhood Opposes Kurdish Entity in Syria,” Rudaw, 22September 2012.

http://henryjacksonsociety.org/wp-content/uploads/2012/03/The-Decisive-Minority.pdf



21

48 “Suriye'nin Türkiye sınırındaki 13 sınır kapısı 6 örgütün elinde”, T24, 15 Eylül 2014, http://t24.com.tr/haber/suriyenin-

turkiye-sinirindaki-13-sinir-kapisi-6-orgutun-elinde,270746

49 Teslim Töre, "Eş-Başkanlık" Yapılanması’nın Dünü, Bugünü ve Geleceği”, Facebook, 18 Ağustos 2014.

https://www.facebook.com/notes/teslim

50 Namık Durukan, “PYD, Rojava’da geçici Kürt yönetimi kurdu”, Milliyet, 12 Kasım 2013, http://www.milliyet.com.tr/pyd-

rojava-da-gecici-kurt/dunya/detay/1791169/default.htm

51 “The Kurdish Democratic Union Party”, Carnegie Middle East Center, 1 March 2012, http://carnegie-

mec.org/publications/?fa=48526&reloadFlag=1

52 “Member Parties of the Socialist International: Consultative Parties”,

http://www.socialistinternational.org/viewArticle.cfm?ArticlePageID=931

53 “PYD Berlin'de temsilcilik açtı”, Sabah, 7 Mayıs 2016, http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/05/07/pyd-berlinde-temsilcilik-

acti

54 “Syria: US ally’s razing of villages amounts to war crimes”, Amnesty International, 13 October 2015,

http://web.archive.org/web/20151121071122/https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/syria-us-allys-razing-of-villages-

amounts-to-war-crimes/; Adam Taylor, “Report: U.S.-backed Kurdish rebels may have committed war crimes in Syria”, The

Washington Post, 13 October 2015, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2015/10/12/report-u-s-backed-

kurdish-rebels-may-have-committed-war-crimes-in-syria/; “Af Örgütü: PYD'nin ihlâlleri savaş suçu derecesinde”, Al Jazeera

Türk, 13 October 2015, http://www.aljazeera.com.tr/haber/af-orgutu-pydnin-ihlalleri-savas-sucu-derecesinde

55 “YPG: Uluslararası Af Örgütü'nün iddiaları gerçek dışı”, Evrensel, 15 Ekim 2015, http://www.evrensel.net/haber/262881/ypg-

uluslararasi-af-orgutunun-iddialari-gercek-disi

56 “Times: 1500 PKK left Turkey fighting in Syria” Milliyet, 29 April 2013, http://www.milliyet.com.tr/times-turkiye-den-ayrilan-

1500-pkk-li-suriye-de-savasiyor/dunya/dunyadetay/29.04.2013/1700378/default.htm)); “PKK militants withdrawn from Turkey

are sent to support PYD,” Akşam, 25 March 2014, http://www.aksam.com.tr/guncel/turkiyeden-cekilen-pkklilar-pydye-destege-

gonderiliyor/haber-294716

57 “8.500 from Turkey joined YPG”, World Bulletin, 25 June 2015, http://www.dunyabulteni.net/haber/333531/ypgye-turkiyeden-

8-bin-500-kisi-katilmis.

58 Gareth H. Jenkins, “The PKK and the PYD: Comrades in Arms, Rivals in Politics?”, The Turkey Analyst, 19 April 2019,

http://www.turkeyanalyst.org/publications/turk ey-analyst-articles/item/535-the-pkk-and-the-pyd-comrades-in-arms-rivals-in-

politics?.html

59 “Kurdish People’s Protection Unit YPG”, Global Security, http://www.globalsecurity.org/military/world/para/ypg.htm

60 “Kurdish People’s Protection Unit YPG”, Global Security, http://www.globalsecurity.org/military/world/para/ypg.htm

61 “Assad delivers weapons to YPG terrorists near Turkey”, Yeni Şafak, 9 February 2016,

http://www.yenisafak.com/en/world/assad-delivers-weapons-to-ypg-terrorists-near-turkey-2406974

62 “US Ends Direct Arms Supply to YPG”, NRT, HTTP://WWW.NRTTV.COM/EN/DETAİLS.ASPX?JİMARE=4032

63 “Balance of the War Against Hostile Groups in Rojava, Northern Syria: Year 2015”, YPG Rojava,

https://web.archive.org/web/20160126073438/http://ypgrojava.com/en/2016/01/01/balance-of-the-war-against-hostile-groups-in-

rojava-northern-syria-year-2015/

64 “Syrian YPG allegedly uses US high-tech anti-tank missile to blow up ISIS truck (VIDEO)”, RT Qustions More, 24 February

2016, https://www.rt.com/usa/333468-javelin-missile-kurds-usa/

65 “PYD, PKK'nın kadrosu”, Sabah, 14 Şubat 2016, http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/02/14/pyd-pkknin-kadrosu

66 “PYD, PKK'nın kadrosu”, Sabah.

67 Tolga Şardan, “YPG, PKK’nın Suriye hareketidir”, Milliyet, 13 Şubat 2016, http://www.milliyet.com.tr/ypg-pkk-nin-suriye-

hareketidir-gundem-2194026/

68 https://www.facebook.com/PYD.Rojava.ar/

69“ Women lead the building of self-rule in Cizre“, http://pydrojava.com/en/women-lead-the-building-of-self-rule-in-cizre/

70 “The Kurdish Democratic Party in Syria (al-Parti)”, Carnegie Middle East Center, Carnegie Endowment for International Peace,

February 20, 2012, http://carnegie-mec.org/publications/?fa=48360.

71 Michael Weiss, “Syrian Kurd Leader: Revolution Won’t Succeed Without Minorities,” The Atlantic, 20 January, 2012,

http://www.theatlantic.com/international/archive/2012/01/syrian-kurd-leader-revolution-wont-succeed-without-

http://www.socialistinternational.org/viewArticle.cfm?ArticleID=1780



22

minorities/251660/; “The Kurdish Democratic Party in Syria (al-Parti)”, Carnegie Middle East Center, Carnegie Endowment for

International Peace, February 20, 2012, http://carnegie-mec.org/publications/?fa=48360.

72 “The Kurdish Democratic Union Party”, Carnegie, March 1, 2012, http://carnegie-mec.org/publications/?fa=48526.

73 “Report: Kurds in Syria: Groups at Risk and Reactions Against Political Activists”, The Country of Origin Information Center,

Oslo: Landinfo, June 16, 2010.

74 “The Political Program 2009: Yekiti Kurdish Party in Syria: The Political Programme (Amended and approved by the Sixth

Conference), December 2009,” Yekiti Media, August 21, 2009, http://yekiti-media.org/nuce.php?z=&id=33&z=en.

75 Dildar Aryen, “Armed Group That Operate Around Afrin and Aleppo”, Fırat News, 1 November 2012,

http://www.firatnews.com/news/kurdistan/halep-ve-afrin-de-hangi-silahly-gruplar-var.htm

76 Serhat Erkmen, “Kurdish Movements in Syria,” Orsam Report, No. 127, Center for Middle Eastern Strategic Studies Orsam,

Ankara, Turkey, August 2012, s. 14-47.

77 Serhat Erkmen, a.g.m.

78 “Syria’s Kurds: A Struggle within a Struggle,” International Crisis Group Middle East Report, No. 136, 22January, 2013.

79 Serhat Erkmen, a.g.m.

80 The Kurdish National Council KNC,” Carnegie Middle East, http://carnegie-mec.org/publications/?fa=48502

81 The Kurdish National Council KNC,” Carnegie Middle East.

82 “Şengal'deki itibar savaşı”, Radikal, 25 Aralık 2014,

http://www.radikal.com.tr/yazarlar/fehim_tastekin/sengaldeki_itibar_savasi-1258375

83“ PYD not on Turkey’s terrorsit list, report reveals”, TRAC, 22 October 2014,

http://www.trackingterrorism.org.ezproxy.members.marshallcenter.org/chatter/pyd-not-turkeys-terrorist-list-report-reveals

84 “PYD Lideri Salih Müslim Türkiye'de”, Sabah, 25 Temmuz 2013, http://www.sabah.com.tr/gundem/2013/07/25/pyd-lideri-

salih-muslim-turkiyede; “PYD Lideri Salih Müslim Türkiye'ye geldi”, Milliyet, 04 Ekim 2014, http://www.milliyet.com.tr/pyd-

lideri-salih-muslim-turkiye-ye-gundem-1950243/; “PYD Lideri Salih Müslim, AKP'li Hüseyin Yayman'la Yemekte”, Aktif Haber,

16 Şubat 2016, http://www.aktifhaber.com/pyd-lideri-salih-muslim-akpli-huseyin-yaymanla-yemekte-1305846h.htm; “PYD

lideri Müslim neden Ankara'ya geldi?”, Timetürk, 26 Haziran 2015, http://www.timeturk.com/pyd-lideri-muslim-neden-ankara-

ya-geldi/haber-18258

85 Abdülkadir Selvi, “Salih Müslim’in Türkiye trafiği ve İncirlik Üssü”, Yeni Şafak, 7 Temmuz 2015,

http://www.yenisafak.com/yazarlar/abdulkadirselvi/salih-muslimin-turkiye-trafigi-ve-incirlik-ussu-2015913

86 “PYD, PKK'nın kadrosu”, Sabah, 14 Şubat 2016, http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/02/14/pyd-pkknin-kadrosu

87 “13th Session of the Islamic Summit Conference Istanbul Declaration On Unity and Solidarity for Justice and Peace”, SESRIC,

15 April 2016, http://www.sesrtcic.org/event-detail.php?id=1360

http://www.sesrtcic.org/event-detail.php?id=1360

Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır

Documents

G ó 1 1 û ¢ ¢ 1 Etkileri - merkezstrateji.commerkezstrateji.com/assets/media/160613-rp-14-kuertler-ve-pyd-s2_4.pdf · Sadabad Paktı gibi bölgesel dinamikleri harekete geçirme