G9-FILIPINO/UNANG MARKAHAN/Aralin 1 Maikling Kuwento · 2020. 11. 9. · york University at kumuha ng kaniyang PhD sa Literature, meritissimus noong 1979 sa Unibersidad ng Santo Tomas

1 | S.Y. 2020-2021

G9-FILIPINO/UNANG MARKAHAN/Aralin 1 – Maikling Kuwento

2 | S.Y. 2020-2021


I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto: F9PU-Ia-b-41 Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akda F9PB-Ia-b-39 Nabubuo ang sariling paghatol o pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa akda F9PN-Ia-b-39 Nasusuri ang mga pangyayari at ang kaugnayan nito sa kasalukuyan sa lipunang Asyano batay sa napakinggan/napanood/nabasa na akda. II. Paksang Aralin: Tahanan ng Isang Sugarol Kuwentong Malaysian Salin ni Rustica Carpio Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9 Phoenix Publishing House pp. 7-23 III. Pamamaraan A. Pagsisimula ng Bagong Aralin (Gawain 1.1) Kumusta! Handa ka na bang tumuklas muli ng isang bagong kuwento? Ang ating akdang tatalakayin ay may kaugnayan sa pamilya at kalagayan bilang isang ina at asawa. Tunghayan natin ang buhay ni Lian Chao na siyang pangunahing tauhan sa kuwento. Alamin ang buhay na natamo niya nang siya ay nag-asawa at nagkapamilya na. Ngunit bago iyan kilalanin muna natin ang nagsalin ng akda na si Rustica Carpio. Maligayang Pagbabasa!

Si Rustica Carpio ay isang batikang aktres at manunulat na

ipinanganak noong Agosto 9, 1930 sa lalawigan ng Bulacan.

Nag-aral sa College of Commerce sa Manila na ngayon ay kilala

bilang Polytechnic University of the Philippines o PUP. Siya ay

nakapagtapos sa unibersidad na ito nang may mga parangal/

honor. Bukod dito ay itinuloy niya ang pag-aaral sa kursong

Bachelor of Arts, major in English sa Manuel L. Quezon

University (MLQU) at pinagaralan bilang Magna cum laude.

Naging isang iskolar sa Fulbright at International House sa New

york University at kumuha ng kaniyang PhD sa Literature,

meritissimus noong 1979 sa Unibersidad ng Santo Tomas. Siya

ay nakapagsulat ng mahigit 200 na journalistic articles, libro, scripts,

at mga kwento na nailathala sa loob at labas ng bansa. Siya rin ay naging dekana sa dalawang

magkaibang paaralan sa Maynila. At madalas ding nagtatanghal sa mga dulang pantanghalan.

Alam ba ninyo na Best Actress sa Las Palmas Gran Canaria International Film Festival sa

Spain ang pelikulang "Lola" kung saan ito ang kauna-unahang panalo ni Rustica ng karangalan

sa pag-arte Gayunman, dalawang beses na siyang nominado sa Best Supporting Actress Award

para sa Famas, una’y noong 1978 para sa pelikulang “Walang Katapusang Tag-Araw” ni Ishmael

Bernal para sa Lea Productions kung saan gumanap siyang ina ni Elizabeth Oropesa at ikalawa’y

noong 1980 para sa pelikulang “Menor de Edad” bilang ina pa rin ni Elizabeth at sa direksyon pa

3 | S.Y. 2020-2021


rin ni Ishmael para sa Crown Seven Productions. Ngayon lang niyang nasungkit ang parangal sa

pag-akting at sa isa pang prestihiyosong film festival na tulad ng Las Palmas.

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin (Gawain 1.2)

Isa sa mga lumalalang suliranin sa ating lipunan ang pang-aabuso sa kababaihan sa loob

mismo ng kanilang tahanan o iyong tinatawag na domestic violence. Ang pang-aabuso ay walang

pinipiling kalagayan sa buhay. Maaari itong mangyari sa isang babae, mahirap man siya o

mayaman, may pinag-aralan o wala.

Bilang isang kabataan, ano-ano ang mga maaari mong maimumungkahi upang masugpo

ang suliraning ito? Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling

Kuwento - Gawain 1.2.

Kung sakaling ikaw o isang bata o babaeng kakilala mo ang maging biktima ng iba’t ibang

uri ng pang-aabuso, maaaring makipag-ugnayan at humingi ng tulong sa mga sumusunod:

• Sa opisina ng barangay kung saan kayo nakatira

• Women and Chikdren’s Desk ng bawat estasyon ng pulisya sa buong bansa

• Hotline for Domestic Abuse +632-922-5235 0 +632-926-7744

• Department of Social Welfare and Development (DSWD) Tel. No.: (02) 931-8101 to 07 o

ang local na opisina ng DSWD sa inyong lugar

• DSWD-NCR Ugnayan Pag-asa Crisis Intervention Center Tel. No.: (02) 734-8639/ 734-

8654/ 734-8626 to 27

• PNP – Women and Children Protection Center (WCPC) Tel. No.: 410-3213

• NBI-Violence Against Women and Children Desk (VAWCD) Tel. No.: 523-8231 to 38 /

525-6028

C. Pag-uugnay ng Halimbawa sa Bagong Aralin (Gawain 1.3)

Paano ba dapat ang pagtrato sa isang babae? Maglahad ng apat na paraan at

pagkatapos ay ipaliwanag ang iyong mga isinulat. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa

taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.3.

Para sa akin ang babae ay dapat . . . dahil …

https://indaytrending.com/stories/wife-had-enough-07-07-18

https://indaytrending.com/stories/wife-had-enough-07-07-18

4 | S.Y. 2020-2021


Paano kung sa halip na ang mga paraan ng pagtratong isinulat mo ay makakita ka ng

babaeng malapit sa iyo (maaaring kapamilya o kaibigan) na sinasaktan o minamaltrato ng mga

taong dapat ay nagmamahal at nagmamalasakit sa kanya? Ano ang gagawin o sasabihin mo?

Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain

1.3.1.

D. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.4) Basahin at unawain ang maikling kuwento na pinamagatang . . .

Tahanan ng Isang Sugarol salin ni Rustica Carpio

Ang maputing ulap sa maaliwalas na langit ay matingkad na nakukulayan, parang bahaghari. Mabilis na papunta sa kanluran ang lumulubog na araw. Dahil tapos nang magalaba, mabagal na tumayo si Lian-chiao sa tabi ng balon. Sandali siyang napapikit nang maramdamang tila may mga bituing lumilipad sa harap niya, gustong mawala ang mga bituing nakahihilo. Si Siao-lan, ang anak niyang babae na tatlong taong gulang ay hubad na nakaupo sa tabi ng palanggana at naglalaro ng tubig. “Inay, tapos na po ba kayong maglaba? Ako na ang magsasampay.” Si Ah Yue iyon na mas matanda kay Siao-lan ng mga tatlo o apat na taon. Nagdidilig siya ng mga gulay na Chai-sim sa kabilang gilid. Nang makitang tapos nang maglaba ang ina, mabilis siyang tumakbo para kunin ang mga labada at isampay sa alambreng nakatali sa dalawang poste sa loob ng kubong walang dingding. Hindi sinagot ni Lian-chiao si Ah Yue. Tumango lamang siya, nakatayo pa rin at nakapikit—nagpipilit na mabawi ang lakas. Payat siya at maliit, mga biente-singko anyos, at nakasuot ng kupas na asul na sam-fu. Medyo nakangiwi ang kanyang mga labi. May pangit at nangingitim na bukol sa kanyang noo. Halatang napalo siya ng isang matigas na bagay kamakailan lamang. Malaki ang kanyang tiyan. Madaling mapansing nagdadalantao siya at malapit nang manganak. Nang dumilat si Lian-chiao, nakatayo na si Ah Yue sa isang bangkito at isa-isang isinampay ang mga damit sa alambre. Dahil mataas ang alambre, kailangang tumingkayad siya at tumingala. Habang minamasdan ang maliit na katawan niyon at ang alanganing paraan ng pagsasmpay ng mga damit sa alambre, biglang nahabag si Lian-chiao. Mahina niyang sinabi, “Ah Yue, mag-ingat ka. Baka ka mahulog!” “Opo!”, sagot ni Ah Yue. Bigla iyong pumihit, nangangambang tumingin at nagtanong, “Inay, luto nab a ang hapunan? Kung hindi, kagagalitan at bubugbugin na naman tayo ni itay!” Nakapukaw kay Lian-chiao ang huling sinabi niyon. Bigla siyang kinabahan. Kahit mayroon pang kaning lamig na natira sa pananghalian, lulutuin pa ang mga gulay. Kapag walang nakain, pag-uwi ang asawa niyang sugarol, tiyak na may mangyayari. Hindi sinasadya’y nahipo niya ang namamagang bahagi ng noo. Tuamahip ang kanyang puso. Nagmamadali siyang naligo sa tabi ng balon at pagkatapos ay tinulungansi Siao-lan sa paglilinis ng katawan nito. Pinuno niya ang dalawang bald eng tubig at kinarga ang mga ito sa pingga pauwi. Ang nakahilis na sinag ng lumulubog na araw ay tumama sa kanyang katawan, sa malaki at bilog na tiyan, sa dalawang umuugang balde ng tubig sa pingga, sa umiika niyang paa, at sa hubad na si Siao-lan na naglalakad sa kanyang likuran, palinga-linga. Pagod na si Lian-chiao sa walang tigil na pagtatrabaho, ngunit hindi siya puwedeng magbagal ng kilos. Mabilis niyang sinindihan ang apoy sa pugon, hiniwa ang mga gulay, pinakulo ang tubig, nilinis ang mga kawali at iba pang kasangkapan sa kusina.

5 | S.Y. 2020-2021


Ang pugon ay yari sa luwad at may mga gatla na sa iba’t ibang bahagi. Sa tabi ng pugon ay may maliit na lalagyan ng panggatong. Wala na iyong laman. Kinakailangang isantabi muna ni Lian-chiao ang sipit ng kalan para manguha ng panggatong. Tumulong si Siao-lan at may dalang isa o dalawang piraso tuwing papasok, ikinakalat sa lahat ng lugar. Abala sa gawain si Lian-chiao.Tinanglawan ng liwanag na namumula sa apoy ang mga guhit ng pagod at puyat sa kanyang mukha. Walang makasisisi sa kanya. Mula alas-sais ng umaga, nang bumangon siya para maghanda ng almusal, hindi na siya natigil sa paggawa hanggang ngayon maliban sa sandaling pahinga noong tanghalian. Noong umaga’y nanguha siya ng mga punla ng palay at itinanim sa bukid, at noong hapon ay nagsibak siya ng kahoy na panggatong at namitas ng ta-feng-ho isang damong panggamot nagagamitin niyang pampaligo pagkapanganak. Malapit nang isilang ang sanggol at hindi maaaring hindi siya handa. Kung hindi niya ihahanda agad ang mga kailanga, anong mangyayari sa bahay kung bigla na lang siya ipasok sa ospital? Walang alam ang sugarol niyang asawa kundi humilata sa kama sa kuta ng opyo at magmadyong araw-araw sa Hsiang Chi Coffee Shop. Kung hindi niya aasikasuhin ang mga bagay-bagay ngayon, sino ang tutulong sa kanya? Bukod sa gawain sa bahay, kailangan niyang lagyan ng pataba ang mga gulay at pipino na nakatanim sa gilid ng kanyang bahay, at bunutin ang ligaw na damo. Kung hindi ay bubugbugin siya ng kangyang asawa kapag nagging masama ang ani. Masakit pa nga ang kanyang noo dahil sa suntok nito dalawang araw na ang nakararaan dahil nagkamali siyang sagutin iyon. “Sssst…” Inilagay niya sa kawali ang mga dahon ng kamote. Ang buong bahay ay napuno ng bango ng nilulutong gulay. Nakaupo si Siao-lan sa loobg ng bahay, dinidilaan ang mga labi at tinitignan ang nakatatandang kapatid na nakatyao pa rin sa kuwadradong bangko sa labas. Di kaginsa-ginsa’y isang tinig na tila tunog ng basag na kampana na nagbuhat sa labas ng pinto. “Ah Yue! Hindi ka ba natatakot mahulog diyan? Ang taas ng naaakyat mo, ha? Gusto mo nab a dalawin ang hari ng kadiliman?” “Itay… Nagsasampay lang ako…”, kiming sagot ni Ah Yue. Halos kasimbilis ng kidlat, isang parang-kawayang lalaki ang pumasok sa bahay at sandaling tumayo, galit. “Lintik! Gabi na’y hindi pa luto ang hapunan. Umalis ka ba para hanapin ang kalaguyo mo?”` “Sandali na lang…maluluto na… Ipiprito ko na lang ang inasinang isda. Pagkatapos…pagkatapos ay puwede na tayong… maghapunan.” Walang lakas ng loob si Lian-chiao na tumingala man lamang. Inilagay niya sa isang plato ang pinipritong talbos ng kamote at naglagay pa ng ilang patak ng langis sa kawali. Bahagyang nanginginig ang kanyang mga kamay habang hinuhugasan ang inasinang isda. Hindi siya naglakas-loob na tumutol sa ingay ng kanyang asawa. Si Li Hua, ang asawa ni Lian-chiao, ay larawan ng isang tunay na manghihithit ng opyo:payat at matangkad, may maiitim na ngipin at namumulang mga mata. Matapos nakapamaywang na sinigawan ang bawat isa, nagsimula siyang maghubad, at marahas na nagtanong, “Handan a ba ang tubig na pampaligo?” “Ihahanda ko na ang tubig,ihahanda ko na…” Mabilis niyang itinabi ang siyansi, ibinuhos ang isang kaldero ng kumukulong tubig sa isang balde na kauuwi lamang niya. Pagkatapos ay binuhat iyon nang dalawang kamay sa luma at sira-sirang banyo. Yukung-yuko siya dahil sa bigat ng tubig. Umaalog ang malaki niyang tiyan, at nakangiwi ang maputlang mukha, nagpapakita ng hirap at marahil ay kawang-pag-sa. Sumagitsit sa kawali ang inasinang isda dahil sa init ng mantika. “Masusunog na ang inasinang isda. Hindi mo ba naaamoy? Napakabagal mong kumilos. Wala kanga lam kundi kumain!” Walang tigil sa pagmumura sa asawa si Li Hua habang ang babae’y papunta sa banyo.

6 | S.Y. 2020-2021


Nagtago sa isang sulok ng bahay ang dalawang bata, nanginginig sa takot. Hindi sila nagkalakas-loob na magsalita. Kabisado na nila ang nangyayari, baka natalo na naman sa sugal si Li Hua. Pagkatapos kumain at habang pinupunasan ang nagmamantikang nguso, kinuha ni Li Hua ang lalagyan ng tsa. Humigop siya ng kaunting tsa at pagkatapos ay, “Pwe!”, lumura sa lupa. Niligis ng kanan niyang paa ang malapot na laway sa sahig. Inaakalang aalis na naman ang lalaki, mabilis na ibinaba ni Lian-chiao, na kumakain pa, ang mangkok at chopsticks, at nagkakandautal na, “Ama ni Ah Yue, aalis ka na naman? Ako’y…” “Ano? Hindi ako aalis!” Napakalakas ng boses ni Li hua. “Natalo ako ng biente dolyar ngayong hapon sa Hsiang Chi Coffee Shop. Bakit hindi ako babalik para makabawi ang natalo sa akin? Pag hindi ako nanalo ngayong gabi hindi ko na tatawagin ang sarili kong eksperto sa madyong!” “Puwede bigyan mo ako ng ilang dolyar? Nag-order ako ng dalawampung itlog kay Ying… Malapit na akong manganak. Kailangang bumili ako ng ilang itlog para lutuin sa luya at alak.” Minasdan ni Lian-chiao ang malaki niyang tiyan. Masyadong mahina at mababa ang kanyang boses. Nang marinig na kailangan niya ng pera, biglang nagtaas ng kilay si Li Hua. Lalong pumula ang mga mata niyang dati nang namumula. Ibinuka niya ang bibig, ipinakikita ang dalawang hanay ng bungi-bungi at maiitim na ngipin. “Hindi! Hindi! Sinong may sabi sa iyong bumili ka ng masarap ba pagkain kung wala kang pera? Kung kaya mong mag-order, bakit hindi mo kayang magbayad?” Lumura na naman sa sahig ang lalaki at dinilaan and nguso. Humakbang ang mahahaba niyang binti at lumabas ang tila-kawayan niyang katawan. Nakatayo sa gitna ng bahay si Lian-chiao, nakabuka ang medyo laylay na bibig, natitigilan at hindi makakilos. Mahangin at maginaw nang gabing iyon. Habang nakahigang walang tinag sa matigas na higaang kahoy, hindi makatulog si Lian-chiao. Naglalakbay ang kanyang isip. Kahit pago na pagod siya at mabigat na ang mga mata pagkatapos ng maghapong pagtatrabaho, gising na gising pa rin ang kanyang isip. Ang mga lumipas na pangyayari ay parang ulap sa bundok na mabagal na pumapailanglang sa lambak, naaanod, naaanod—kasinggaan ng usok. Sa lahat ng mga taong patay na o buhay pa, ang larawan ng kanyang ina ang namumukod na lumalantad. Sa kagustuhang magkaapo kaagad, pinag-asawa nito ang tila bulaklak na anak niya—si Lian- Chiao na kinse anyos pa lamang noon. At ang masama pa, sa kasabikang magkaroon ng mainam na buhay pagtanda niya, at laban sa payo ng mga kamag-anak at kaibigan nila, pinili niya para maging manugang si Li Hua, na anak ng noo’y isang mayamang negosyante. Lahat ng kanyang pag-asa ay nabigo. Isang taon pagkaraang makasal si Lian-chiao at lumipat ng bahay, ang ina’y namatay sa kanser sa dibdib. Paano niya malalaman na dahil sa ipinagkasundong kasal, mawawala sa kanyang anak ang katahimikan at kaligayahan sa buong buhay nito? Nagbuntung-hininga nang malalim si Lian-chiao. Nanlabo ang kanyang mga mata dahil sa luhang napigil ang pagpatak. Ngayon, ang taong lumilitaw sa isip niya ay ang kanyang asawa, ang walang silbi at tila kawayang siLi Hua. Winaldas niyang lahat ang manang iniwan ng ama niya. Marami siyang bisyo: pagsusugal, paglalasing, paghithit ng opyo, pagpunta sa bahay-aliwan…eksperto siya sa lahat ng ito. Ang pinakamalakas na dagok kay Lian-chiao ay ang pagkamapamahiin ni Li Hua. Naniniwala ito sa manghuhulang nagsabi na pulos babae ang isisilang ni Lian-chiao at hindi ito kailanman maghahatid sa kanya ng yaman o suwerte. Sa madaling sabi, si Lian-chiao ang pinanggagalingan ng kasawiang-palad. Dahil dito, napakasama ng pakikitungo niya kay Lian-chiao. Walang magawa si Lian-chiao kundi tahimik na pagtiisan ang hindi makatwiran at kung minsan ay malupit na pakikitungo nito sa kanya. Kung nagkaroon siya ng lakas ng loob na

7 | S.Y. 2020-2021


magmaktol at mangatwiran, mandidilat agad iyon, at luluraan sa mukha mismo, humihiyaw, “Ikaw ang sumpa ng pamilya! Sinong may sabi sa iyong magpakasal ka sa akin? Luka-luka! Kung gusto mong lumayaw, puwede ka nang lumayaw ngayon din. Alis! Alis! Sinong pumipigil sa iyo?...” Tumulo sa pisngi ang luha ni Lian-chiao. Dahan dahan siyang bumaling. Nasipa na nina Ah Yue at Siao-lan ang kumot. Mahimbing na natutulog ang dalawa, magkayakap. Kinuha ni Lian-chiao ang kumot at itinakip sa kanila. Pumikit siya ngunit hindi pa rin makatulog. Nag-aalala siya. Malapit na siyang manganak. Makukunan kaya siya? Mahirap sabihin. Sa kabila ng kanyang pagbubuntis, kailangan niyang magbuhat ng mabibigat na bagay—kasimbigat ng animnapu o pitumpung katies araw-araw. Mga ilang araw pa lang ang nakararaan ay bumagsak siya habang nagsisibak ng kahoy na panggatong. Sino ang gagarantiyang hindi naapektuhan ang bata sa loob ng kanyang tiyan? Halimbawang malaglag ang bata, at mamatay siya, sino ang humahalinghing, “Ang tiyan ko…masakit…dalhin agad…dalhin ninyo ako sa ospital…” “Ano? Ngayon na? Mananalo ako sa larong ito. Sandali. Pung! Ang galing! Ang gandang pitsa ito. Ito talaga ang kailangan ko. Ha, ha! Quadruple! Unang apat, pangalawang apt…isang libo dalawang daan at walumpu at dalawang libo limang daan at animnapu!” Malaki and panalong iyon. Nagsimula siya sa ilang chips lamang ngunit ngayon ay isang bunton na ang nasa harap niya. Tuwang tuwa si Li Hua at hindi niya mapigil ang kakatawa, maluwang na maluwang ang nangingitim na bibig. Habang sinasamsam at inaayos ang mga chips, ngumiti siya sa taong nakaupo sa harap niya. “Ha, ha, Lumpong Chun! Napakagaling nitong siyamnapung libong galing sa iyo! Napakagaling! Ha, ha…” “Ai-yo…yo…” “Hoy lumakad ka na. Manganganak na ang misis mo!, may humimok kay Li Hua. Walang magawa si Li Hua kundi hilingin sa isang miron na maglaro para sa kanya. Galit na tinignan niya si Lian-chiao at nag-aatubiling tumayo. Pumayag ang maybahay ng towkay na ipaarkila sa kanya and Morris Minor nito sa dalawang dolyar bawat oras, at dodoblehin sa gabi. Tinulungan ng maybahay si Lian-chiao na makasakay sa kotse. Si Li Hua, na umuungol pa ay nagpunta sa kasilyas sa likod ng kapihan. Bagamat hindi na gaanong humihilab ang tiyan niya,balisa si Lian-chiao. Bigla siyang nakakita ng ilaw ma mabilis na papalapit sa dako nila. Bahagyang kumislap ang munting ilaw, dahil marahil sa hangin. Habang papalapit iyon ay nakita niya si Ah Yueng pangku-pangko ang nakababatang kapatid. Kapwa sila umiiyak at namumula na ang kanilang mga mata. “Ah Yue, Ah Yue! Bakit dinala mo rito ang kapatid mo? Sisipunin kayo!” Lumabas sa kotse si Lian-chiao, nilapitan ang maliliit na batang babae, hindi malaman kung ano ang gagawin. Humagulgol ng iyak si Siao-lan… Kaagad siyang inaliw ni Lian-chiao. Habang pinapahiran ang luha a ilong, marahang nagssaita si Ah Yue, “Nagising ako sa iyak ni Siao-lan. Hinahanap niya ang nanay. Hindi ko Makita si nanay sa bahay. Naisip kong baka narito kayo, kaya dinala ko siya dito…” Nang malaman ni Ah Yuen a papunta sa ospital ang kanyang ina, kumbot ng kaunti ang ilong nya at ang bibig niya ay lumaylay sa mga sulok. Luhaan ang mga mata niya. “Kokak,kokak…”Umiiyak ang mga palaka sa mga pilapil sa gawing kaliwa ng maliit na kalsada. Binasag ng malungkot nilang pagkokak ang katahimikan ng gabi. Muling bumugso ang hangin. Tuluyan nang namatay ang ilaw sa gasera. Si Lian-chiao at ang lahat ng bagay sa kanyang paligid ay dagling nakulong sa kadiliman. Hindi siya makasulong at hindi din siya makaurong ilang sandal siya tumayo roon, walang tinag at hindi malaman ang gagawin. Parang hinihiwa ng isang matalim na kutsilyo ang tiyan niya. Natutuliro siya at nahihilo. ”Kras.” Nalaglag ang gasera mula sa nanginginig niyang mga daliri,nagkapira-piraso. Hindi na maisip ni Lian-chiao kung ano ang nangyayari. Sinapo niya ng dalawang kamay ang kanyang ulo, nagpupumilit na manatili siyang nakatayo. Pagkalipas ng ilang sandali, medyo nanumbalik ang lakas ni Lian-chiao at unti-unting nasanay ang mga mata niya sa dilim. Lumakad siyang muli, mabagal, hindi matatag. Kung ilang

8 | S.Y. 2020-2021


beses na halos madapa siya dahil sa madulas na kalsada. Madalas siyang huminto dahil sa sumusumpong na sakit. Tatayo siya, yuyuko ng mababa hanggang ang sakit ay humupa…ngunit ilang sandal lamang. Narating din sa wakas ni Lian-chiao ang Hsiang Chi Coffee Shop. Napakaliwanag s loob at maingay: ang kalantog ng mga pitsa ng madyong sa mesa, ang maingay na boses ng mga sugarol, umuungol o tumatawa… Nanghihinang itinaas ni Lian-chiao ang kaliwang kamay at kumatok sa pinto. Marahil ay buhos na buhos ang mga isip ng tao sa pagsusugal, o baka naman napakahina ng katok niya. Walang lumapit para buksan ang pinto. Hindi na matiis ni Lian-chiao ang sakit, at kumatok uli siya ng buong lakas. Isang matabang babae ang nagbukas ng pinto. Iyon ang maybahay ng may-ari ng kapihan. Si Lian-chiao na nakasandal ng mabuti sa pinto ay bumagsak sa loob. Noon una ay nagulat ang matabang babae sa pagpasok niya. Ngunit nang matanto niya kung sino ang babae, maliksi niya itong tinulungan at inakay papasok. Si Li Hua, na dadampot na lamang ng pitsa ay namangha rin s pagdating ni Lian-chiao. Ngunit nakapagpigil siya at mabagsik na nagtanong, “Anong nangyari? Bakit gabing-gabi na ay narito ka pa? Pung! Teka, teka! Red Center ba ‘yon? Ha! Maganda!” Magaganda ang pitsa niya at medyo ninenerbyos siya, matamang nakatingin sa mesa. Tinulungan ng maybahay ng towkay si Lian-chiao na maupo sa silyang rattan. Sapo ng dalawang kamay ni Lian-chiao ang kanyang tiyan, “Ah Yue, huwag kang umiyak. Mabait ka di ba? Alagaan mong mabuti and kapatid mo. Uuwi ang nanay pagkaraan ng dalawa o tatlong araw. Pagkahatid sa akin sa ospital, uuwi ang tatay ninyo…” Habang inaaliw si Ah Yue, napaiyak na rin si Lian-chiao. Hindi niyang makayang isipin na aalis siya ng mga ilang araw, iiwan ang dalawang munting bata sa bahay na walang mag-aalaga sa kanila. Ibinaba ni Ah Yue ang nakababatang kapatid at sa pagitan ng mga hikbi, “Inay, dadalawin ko kayo bukas, kasama ang kapatid ko. Sasabihin ko kay Itay na isama kami roon. May isa pang dolyar sa aking lata ng sigarilyo. Dadalhin ko iyon para magamit mo muna…” Magiliw na hinawakan ni Lian-chiao ang munting ulo ng anak. Hindi siya makapagsalita dahil sa pag-aalala. Lumabas si Li Hua. Kinagalitan ang dalawang bata gaya ng dati. Pagkatapos ay pumasok sa kotse, binuhay ang makina at pinatakbo. Patuloy ang madyong sa Hsiang Chi. Ang gabi ay ginulo ng mga tunog ng pitsa, “Khe-ta… khe-ta…” at paminsan minsan ng malakas na pung! Malamig na kumislap ang mga bituin sa langit. Malakas ang ihip ng hangin. Isang munting ilaw

ang mabagal na kumikilos sa daan. Si Ah Yue, pangko sa likod ang umiiyak at inaantok na

kapatid, mabagal at atubiling naglalakad patungo sa kanilang luma at hungkag na bahay…

Mga Link:

Panonood: https://www.youtube.com/results?search_query=tahanan+ng+isang+sugarol

Pagbasa:http://wwwblueandyellow-kieramay.blogspot.com/2011/10/tahanan-ng-isang-sugarol-

maikling.html

E. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2 (Gawain 1.5)

Talakayin ang mga sumusunod na tanong. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa


1. Ano ang naging kalagayan ni Lian-chiao sa piling ng asawang si Li Hua? Ano-anong pang-aabuso ang napagdaanan niya sa kamay ng malupit na asawa?

https://www.youtube.com/results?search_query=tahanan+ng+isang+sugarol

http://wwwblueandyellow-kieramay.blogspot.com/2011/10/tahanan-ng-isang-sugarol-maikling.html

http://wwwblueandyellow-kieramay.blogspot.com/2011/10/tahanan-ng-isang-sugarol-maikling.html

9 | S.Y. 2020-2021


2. Paano siya napasok sa ganitong kalagayan? 3 Sa iyong palagay, mali bang ipagkasundo ng magulang ang kanyang anak sa isang taong inaakala niyang makabubuti para rito? Patunayan. 4. Ano kayâ ang mararamdaman at gagawin ng ina ni ILian-chiao kung hindi agad siya namatay at nakita pa niya ang kalagayan ng anak dahil sa ipinagkasundo niyang kasal? 5. Sa iyong palagay, may magbabago ba sa buhay ni Lian-chiao kung kahit ipinagkasundo siya ay hindi Siya agad nag-asawa sa edad na labinlima? Ano ang kinalaman ng edad niya nang magpakasal sa kalagayan niya sa kasalukuyan? Ipaliwanag. 6. Kung ikaw si Lian-chiao, ano ang gagawin mo kung ikaw ay malalagay sa katulad na kalagayan? 7. Kung patuloy na magtitiis si Lian-chiao sa piling ng kanyang asawa, ano kayâ ang mangyayari sa kanya at sa mga anak nila sa hinaharap? 8. Anong damdamin ang naramdaman mo habang binabasa ang akda? Bakit ganito ang naramdaman mo? 9. Kung may kakilala kang may halos katulad na kalagayan kay Lian- chiao, ano ang sasabihin mo o gagawin mo upang matulungansiyang makaahon sa kanyang kalagayan? F. Paglinang sa Kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.6) Ang pananakit at pang-aabuso sa isang babae at sa mga anak niya, kailanman ay hindi

magiging katanggap-tanggap lalo na kung ang nananakit o nang-aabuso ay mismong ang asawa

o ama ng mga bata. Pagkatapos mong mabasa ang kuwento ni Lian-chiao ay kausapin mo ang

mga tauhan at magpaabot ka ng sarili mong mensahe para sa bawat isa sa kanila kaugnay ng

ideyang taglay ng akda at nakalahad sa unang pangungusap. Isulat sa journal ang inyong sagot

at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.6.

• Para sa iyo Lian-chiao, _____________________________________________

• Para sa iyo Li Hua, _____________________________________________

• Para sa iyo Ah Yueh, _____________________________________________

G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-araw na Buhay (Gawain 1.7) Sa paanong paraan maaaring mahinto ang pang-aabuso sa kababaihan sa loob ng tahanan o ‘yong tinatawag na domestic violence? Bakit dapat mahinto ang ganitong uri ng pang-aabuso sa kababaihan o kabataan? Isulat sajournal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.7. H. Paglalahat ng Aralin (Gawain 1.8) Ayusin ang mga pangyayari sa akda ayon sa tamang pagkakasunod-sunod sa pamamagitan ng paglalagay ng bilang 1 hanggang 10 samga linya. Pagkatapos ay gamitin ang iyong nabuo upang ibuod ang binasa. Isulat mong muli sa isang buong papel ang mga pangyayari nang nakaayos na sa tamang pagkakasunod-sunod. Maaari pang magdagdag ng ilan pang pangyayaring inaakala mong higit na magpapalinaw sa iyong pagbubuod. Isulat sa inyong ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.8. _____ Kahit hirap na hirap dahil sa sunod-sunod na paghilab ng tiyan ay tinungo ni

Lian-chiao ang Hsiang Chi Coffee Shop para magpatulong sa asawang nadatnan

niyang abalang-abala sa pagsusugal.

_____ Kinagalitan ni Li Hua ang mga batang sumunod sa kanilang ina at pagkatapos ay

pinaandar ang inarkilang sasakyan para madala sa ospital si Lian-chiao.

10 | S.Y. 2020-2021


_____ Habang abala at hindi magkandaugaga si Lian-chiao sa pagluluto ay naghanap ng

pampaligo ang kanyang asawa kaya't mabilis niyang iniwan muna ang iniluluto at

sakâ inihanda ang inigib na tubig para pampaligo ni Li Hua.

_____ Maya-maya'y dumating si Li Hua. Malakas ang boses habang sinasabihan ang

nagsasampay na si Ah Yue. Pagkatapos ay mabilis na pumasok at nagalit dahil hindi

pa luto ang hapunan.

_____ Habang inihahanda ang pampaligo ng asawa ay sumagitsit sa kawali ang inasnang isda

kayâ minura at sinigawan ni Li Hua si Lian-chiao dahil napakabagal daw nitong

kumilos at hindi naamoy ang nasusunog nang isda.

_____ Naglalaba ang buntis na si Lian-chiao katabi ang bunsong anak habang nagsasampay

ang panganay niyang si Ah Yue kahit hindi pa halos maabot ng batà ang sampayan.

_____ Nang gabing iyon, kahit pagod ay hindi makatulog si Lian-chiao. Naalala niya kung

paano siyang ipinagkasundo ng kanyang ina kay Li Hua sa edad na labinlima at ito

ang naging simula ng miserable niyang buhay. Maya-maya'y biglang sumakit ang

kanyang tiyan at naramdamang manganganak na siya.

_____ Nang matapos kumain at paalis na muli ang lalaki ay nagmakaawa si Lian-chiao na

bigyan siya ng isang dolyar na pambili ng itlog na gagamitin sa nalalapit niyang

panganganak subalit hindi siya binigyan ni Li Hua dahil natalo raw ito ng dalawampung

dolyar sa sugal.

_____ Pagód na si Lian-chiao sa katatapos na labahin at sa walang tigil na pagtatrabaho,

ngunit hindi siya puwedeng magbagal ng kilos. Mabilis niyang sinindihan ang apoy

sa pugon, hiniwa ang mga gulay, pinakulo ang tubig, nilinis ang mga kawali at iba

pang kasangkapan sa kusina dahil bakâ magalit ang asawa kapag dumating ito mula

sa pagsusugal nang wala pang hapunan

_____ Sumunod sa ina ang magkapatid na sina Ah Yue at Siao-lan dahil nagising ang bunso

kayâ dinala ng ate sa Hsiang Chi Coffee Shop. Kahit hirap na hirap ang kalooban dahil

maiiwan ang maliliit na mga anak nang walang kasama ay pinakiusapan ng ina na iuwi

at alagaan muna ni Ah Yue ang nakababatang kapatid.

I. Pagtataya ng Aralin (Gawain 1.9) Maraming pangyayari sa maikling kuwentong Malaysian ang sumasalamin sa ilang kasalukuyang suliraning panlipunan sa ating bansa at maging sa iba pang lipunang Asyano. Basahin ang bawat pangyayari. Iguhit ang isa sa mga emoticon ( ( ) ) na nagpapakita sa iyong damdamin para sa bawat isa at sakâ mo ipaliwanag kung bakit ganito ang iyong reaksiyon. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.9. I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto: F9PT-Ia-b-39 Nabibigyang kahulugan ang malalim na salitang ginamit sa akda batay sa denotatibo o konotatibong kahulugan F9PD-Ia-b-39 Naihahambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na telenobela sa ilang piling kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan II. Paksang Aralin: Denotatibo at Konotatibo

11 | S.Y. 2020-2021


Lunsaran: Tahanan ng Isang Sugarol Kuwentong Malaysian Salin ni Rustica Carpio Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9 Phoenix Publishing House pp. 9-25 III. Pamamaraan A. Balik-Aral sa Nakaraang Aralin (Gawain 1.10) Maghinuha tungkol sa katangian ng mga tauhan batay sa pag-uugali o kilos na ipinakita ng mga ito. Hanapin ang kaugnay na katangian sa loob ng kahon at saka isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.10.

1. Sinabi ni Ah Yue sa ina na siya na ang magsasampay sa kanilang mga nilabhan kahit napakaliit pa niya at kinakailangan pang tumuntong sa bangkito upang maabot ang mataas na sampayan. 2. Kaagad na nagtago sa isang sulok ng bahay ang dalawang batà nang magsimulang magsisisigaw at magmura ang kanilang ama dahil sa hindi pa handa ang pagkain at pampaligo niya. 3. Nagpatalo si Li Hua ng dalawampurng dolyar sa sugalan subalit hindi niya binigyan ng hinihinging isang dolyar ang asawa na kakailanganin sa pagbili ng mga itlog na gagamitin niya pagkapanganak. 4. Sa mga gabing hindi makatulog si Lian-chiao ay iniluluha na lamang niya ang lahat ng pagod, samâ ng loob, at sakit ng katawan sa piling ng asawa. 5. Sinisigawan, minumura, at binubugbog ni Li Hua ang asawang si Lian-chiao kapag hindi niya agad nagagawa ang mga gawain.

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin (Gawain 1.11) Matapos mabasa at matalakay ang kuwentong “Tahanan ng Isang Sugarol”, siguradong maraming mga salita mula roon na ngayon mo lang nabasa. Ibigay ang kasingkahulugan nito gamit ang diksiyonaryo o sa tulong ng konteksto ng pangungusap kung saan ito ginamit. Pagkatapos, gamitin ito sa makabuluhang pangungusap. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.11.

Salita Kahulugan Makabuluhang Pangungusap


Suriin ang mga larawang palagi nating nakikita sa pahayagan. Isulat sa hanay A kung anong mga hayop ang nakikita mula rito, isulat naman sa hanay B kung ano ang depinisyon nito mula sa diksyunaryo, at isulat sa hanay C kung anong kahulugan ang nais ipahiwatig mula sa

malupit mapagmalaki maramot

matiisin matulungin takot

12 | S.Y. 2020-2021


larawan. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.12.

Halimbawa:

Hanay A Hanay B Hanay C

Kalabaw Isang uri ng hayop na may itsurang baka at karaniwang ginagamit sa pagsasaka ng palay

Alipin Mahirap Masipag

Mga Larawan:

Hanay A Hanay B Hanay C

D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.13)

Pagtatalakay sa Denotatibo at Konotatibo

Denotatibo - ay ang sentral o ang pangunahing kahulugan ng isang salita. Ito ay paraan ng pagpapakahulugan kapag ito ay tumutukoy sa literal na konsepto ng isang bagay, tao, lugar, o pangyayari. Karaniwang makikita sa diksyunaryo ang ganitong uri ng kahulugan. Halimbawa: Simbahan – isang gusali na itinayo upang doon magsimba ang tao. Tao – nilikha ng Diyos, binigyan ng buhay, kaluluwa at isip. Ahas – isang uri ng hayop na paused lumakad at may kamandag ang kagat. Hangin – bagay na sinisimsim ng tao upang mabuhay; simoy. Papel – manipis na bagay na sulatan o limbagan. Ilaw – isang material na bagay na may liwanag. Rosas – isang uri ng bulaklak na mabango. Sa madaling salita, ang denotatibo ay isang salitang galing sa diksyunaro at may literal na pagpapakahulugan ng isang bagay o madaling natutukoy agad ang isang bagay o salita. Konotatibo – ito ay paraan ng pagpapakahulugan kapag ito ay nagtataglay ng mga emosyon o pansaloobing pahiwatig. Subhektibo ang ganitong pagpapakahulugan o maaaring

kahulugang hindi hayag o may inuugnay pang ibang kahulugan.

Halimbawa: Babae – kabit o kalaguyo

13 | S.Y. 2020-2021


Alam natin na ang salitang ito ay pangkasarian ng tao at hayop ngunit kung ito ay bibigyan natin ng kahulugan sa pangungusap na: “Ginabi ka na naman sa pag-uwi. Siguro galing ka na naman sa iyong babae?” Babae ay nangangahulugang kabit o kalaguyo. Ilaw – ina; tamang daan Alam natin na ang salitang ilaw ay isang materyal na gamit na may liwanag upang madali tayong makakita sa dilim. Ngunit, kung ito ay gagamitin sa pangungusap na: “Ang aking ina ay ang ilaw n gaming tahanan.” “Ilaw” ay inihalintulad sa ina na nagbibigay ilaw sa kanilang tahanan.

Sanggunian:https://www.youtube.com/watch?v=jSbIuhROXAY

E. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2 (Gawain 1.14)

Sa tinalakay na akdang pinamagatang “Tahanan ng Isang Sugarol”, magbigay ng konotatibong kahulugan sa mga pag-uugali na ipinakita ng mga tauhan sa akda at ipaliwanag. Maaaring ang isang tauhan ay may konotatibong kahulugan na buwaya sapagkat nagpakita siya ng kasibaan at nanlalapa ng kaban ng bayan sa akda. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.14.

Mga Tauhan Konotatibong Kahulugan Paliwanag

F. Paglinang sa Kabihasnan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.15) Ibigay ang denonatibo o konotatibong kahulugan para sa ilang salitang ginamit sa akda. Ang iba ay ginawa na para sa iyo. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.15.

Denonatibo Salita Konotatibo

Isang uri ng mahabang reptilya, minsa’y makamandag, subalit may uri ding walang kamandag

Ahas

Isang taong traysor o tumitira nang patalikod

Malakas na pag-iyak

Hagulgol

Maaliwalas na langit

putik pugon na yari sa luwad

https://www.youtube.com/watch?v=jSbIuhROXAY

14 | S.Y. 2020-2021


Taong tamad na humilata sa kama

Hindi naglakas-loob na tumutol

G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-Araw na Buhay (Gawain 1.16) Kung ikaw ay magiging magulang, paano mo maipakikita ang iyong pagmamahal sa iyong mga anak? Ipakita ito sa pamamagitan ng isang bagay, maaari mo itong i-drawing o isulat na lang ang salita sa loob ng puso at pagkatapos ay isulat ang denotatibo at konotatibong kahulugan ng bagay na ito sa linyang inilaan. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.16. Denotatibong Kahulugan: _______________________________________________________ Konotatibong Kahulugan:_______________________________________________________ H. Paglalahat ng Aralin (Gawain 1.17) Punan ng tamang salita ang mga puwang upang maibigay ang tamang kahulugan ng denotatibo at konotatibo batay sa tinalakay. Piliin ang salita na nasa loob ng kahon. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.17.

Ang denotatibo ay ang __________ o ang pangunahing kahulugan ng isang _______________. Ito ay _____________ ng pagpapakahulugan kapag ito ay tumutukoy sa ____________ na konsepto ng isang bagay, tao, lugar, o ________________. Karaniwang makikita sa _______________ ang ganitong uri ng kahulugan. Sa madaling salita, ang denotatibo ay isang salitang galing sa diksyunaro at may literal na pagpapakahulugan ng isang bagay o madaling ____________ agad ang isang bagay o salita. Ang konotatibo ay paraan ng ______________________ kapag ito ay ________________ ng mga _____________ o pansaloobing pahiwatig. _________________ ang ganitong pagpapakahulugan o maaaring kahulugang hindi _____________ o may inuugnay pang ibang kahulugan.

I. Pagtataya ng Aralin (Gawain 1.18) Maraming bata at kababaihan ang nakararanas ng pang-aabuso sa loob ng kanilang tahanan o iyong tinatawag na domestic violence. Iba't ibang uri o paraan ng pang-aabuso ang nararanasan nila sa kamay ng mga taong dapat sana y nagmamahal at nangangalaga sa kanila.

salita emosyon paraan literal hayag natutukoy pangyayari sentral diksyunaryo

pagpapakahulugan nagtataglay subhektibo

15 | S.Y. 2020-2021


Ang suliraning panlipunang ito ay sinasalamin maging sa ilang telenobelang napapanood natin sa kasalukuyan. Magbigay ng denotatibo at konotatibong kahulugan ng salitang pang-aabuso. Ihambing ang mga pang-aabusong naranasan ni Lian-chiao at ng kanyang mga anak sa pang-aabusong naranasan din ng isang tauhan sa napili mong telenobela. Pagkatapos mong maghambing ay maglahad ka ng mga mungkahing paraan kung paano mahihinto ang mga pang-aabusong ito. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.18.

Konotatibong Kahulugan

PANG-AABUSO

Denotatibong Kahulugan

Ang naiisip kong paraan para mahinto ang ganitong uri ng pang-aabuso ay ____________________________________________________________________________ I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto: F9PS-Ia-b-41 Nasusuri ang maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan, Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat ng awtor at iba pa II. Paksang Aralin:

Mga pang-

aabusong

naranasan ni

Lian-chiao at ng

kaniyang mga

anak sa kamay

ng asawa

niyang si Li Hua

Mga pang-

aabusong

naranasan ng

tauhang si

_____________

sa telenobelang

_____________

_____________

_____________

_____________

16 | S.Y. 2020-2021


Ang Kuwentong Makabanghay at Pagsusuri sa Maikling Kuwento Lunsaran: Tahanan ng Isang Sugarol Kuwentong Malaysian Salin ni Rustica Carpio Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9 Phoenix Publishing House pp. 33-34 III. Pamamaraan A. Balik-Aral sa Nakaraang Aralin (Gawain 1.19) Gamit ang graphic organizer sa ibaba, ibigay ang pagkakaiba ng denotatibo at konotatibo sa pamamamagitan ng depinisyon nito at halimbawa. Isulat sa inyong journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.19.


Sariwain ang isang akdang hinding-hindi mo makakalimutan. Alam kong kabisado mo pa

ito kaya ibahagi mo ito sa pamamagitan ng pagsusulat sa buod nito sa ibaba at pagkatapos

isulat din ang mga aral na napulot mo ukol rito. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa


____________________________________________ Pamagat ng Kuwento

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Depinisyon ng Denotatibo

Depinisyon ng Konotatibo

Pagkakaiba ng Denotatibo at

Konotatibong Kahulugan

Magbigay ng isang salita

___________________

Denotatibong Kahulugan

Konotatibong Kahulugan/ Ipaliwanag

17 | S.Y. 2020-2021


Aral:________________________________________________________________________


Batay sa kuwento na kabisado mo, sagutin ang mga sumusunod na tanong. Isulat ang sagot sa linyang inilaan. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.20. 1. Paano nagsimula ang kuwento? 2. Ano ang naging suliranin sa kuwento? Isalaysay ito. 3. Anong pangyayari sa kuwento ang maituturing mong pinakakapana-panabik? 4. Paano nagwakas ang kuwento? 5. Ano ang paksa ng kuwento? 6. Ano kaya ang layunin ng may-akda kung bakit ganoon ang naging suliranin sa kuwento? 7. Ano ang napuna mong kahinaan ng kuwneto? 8. Ano naman ang kalakasan nito? D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.21)

ANG KUWENTONG MAKABANGHAY Ang isang kuwentong nagbibigay-diin sa banghay o maayos na daloy ng mga pangyayari ay tinatawag na kuwentong makabanghay. Subalit, ano nga ba ang banghay?

Banghay

Ang banghay ay ang maayos o masinop na daloy ng magkakaugnay na pangyayari sa mga akdang tuluyan tulad ng maikling kuwento, anekdota, mito, alamat, at nobela. Ang mga akda ay makapag-iiwan lamang ng kakintalan sa isipan ng mga mambabasa kung may mangyayari at kung masasagot ang mga katanungang tulad ng sumusunod: Ano ang nangyari? Bakit iyon nangyari ? Ano ang naging wakas? Mula sa banghay ay makabubuo ng balangkas kung saan makikita ang pagkakaugnay-ugnay at mabilis na galaw ng mga pangyayari. Tingnan ang representasyon ng karaniwang balangkas ng mga akdang pasalaysay tulad ng maikling kuwento:

Panimulang Pangyayari: Pagpapakilala ng mga tauhan, tagpuan, at suliraning kakaharapin

Resolusyon/Wakas: Magkakaroon ang kuwento ng isang makabuluhang wakas

Pababang Pangyayari: Matatamo ng pangunahing tauhan ang kaniyang suliranin

Kasukdulan: Pinakamasidhing bahagi kung saan haharapin ng pangunahing tauhan ang

kaniyang suliranin

Papataas na Pangyayari: Sa bahaging ito nagkakaroon ng pagtatangkang malutas ang

suliraning magpapasidhi sa interes o kapanabikan

18 | S.Y. 2020-2021



Ang bawat manunulat ay may layunin sa paglikha ng isang akda. Madalas ninanais niyang mang-aliw at magturo sa kaniyang mga mambabasa. Ninanais din ng manunulat na mag-iwan ng kakintalan o mahalagang aral na kukurot sa puso’t isipan ng mga mambabasa. Ang anumang layunin niya sa pagsulat ay isang mahalagang desisyong binubuo bago pa man simulan ang pagsulat. Narito naman ang kadalasang sinusuri ng mga mambabasa sa mga kuwento:

1. Tauhan - sa bahaging ito iniisa-isa ang mga nagsiganap sa kwento. Halimbawa: Issa - labinlimang taong gulang, mahilig magbasa at manood ng palabas tungkol sa pag-ibig. Isang masayahing babae, positibo ang pananaw sa buhay at wagas kung magmahal. Kasintahan ni Ben. Ben - labingpitong taong gulang, maunawain at mapagmahal na kasintahan ni Issa. Magulang ni Issa - mahigpit at istrikto pagdating sa kanyang mga anak lalo na sa usapang pag-ibig.

2. Paksa – tumutukoy ito sa kung saan patungkol ang kuwento. 3. Banghay o Pagkakasunod-sunod ng mga Pangyayari – tumutukoy ito sa panimulang

pangyayari, papataas na pangyayari, kasukdulan, pababang pangyayari, at resolusyon/wakas nh kuwento.

4. Estilo sa Pagsulat ng Awtor - Paraan kung paano inaayos ng manunulat ang kaniyang

mga salita upang magpahiwatig ng ideya.

F. Paglinang sa Kabihasnan (Gawain 1.23) Muling balikan ang mga inayos mong pangyayari sa akda noong nakaraan (pagsunod-

sunod ng pangyayari). Gamitin ang mga isinagot mo sa bahaging ito para mabuo nang maayos

ang banghay ng maikling kuwentong “Tahanan ng Isang Sugarol”. Isulat sa journal ang inyong

sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.23.

Panimulang Pangyayari

Papataas na Pangyayari

Kasukdulan

Pababang Pangyayari

19 | S.Y. 2020-2021


Resolusyon/Wakas

G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-Araw na Buhay (Gawain 1.24) Kung ikaw ay susulat ng banghay ng iyong buhay, ano-ano ang mga mahahalagang

bagay na kailangan mong maisagawa upang maging maganda ang wakas ng kuwento ng iyong

buhay? Gumuhit ng apat na star sa iyong journal at sa loob nito ay isusulat mo ang sagot at ilagay

sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.24.

H. Paglalahat ng Aralin (Gawain 1.25) Sagutin ang sumusunod na tanong. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.25. 1. Ano ang banghay? Ano-ano ang mga bahaging taglay ng isang banghay o balangkas? 2. Bakit mahalagang magkakaugnay at magkakasunod-sunod ang banghay ng isang maikling kuwento o anumang akdang tuluyan? 3. Ano-ano ang mga kadalasang sinusuri sa isang kuwento? Ibigay ang kahulugan ng bawat isa. I. Pagtataya ng Aralin (Gawain 1.26) Balikang muli ang akdang "Tahanan ng Isang Sugarol. Sumulat ng isang pagsusuri sa pamamagitan ng pagsagot sa sumusunod na mga tanong. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.26. 1. Ano ang paksa o tema ng akda? 2. Sa iyong palagay, ano kayâ ang nagtulak sa manunulat para sumulat ng akdang may ganitong tema? Sino o anong uri ng mambabasa kayâ ang nais niyang maabot ng kanyang akda at bakit niya ninanais na mabasa nila ito? 3. Sino-sino ang mga tauhan? Ano ang pananaw o reaksiyon mo sa bawat tauhang ipinakilala ng manunulat? 4. Ano kaya ang layunin ng may-akda kung bakit inuna niyang ipakita ang miserableng buhay ni Lian-chiao bago ang mga pangyayaring nagdala sa babae sa kaawa-awang kalagayan? Ano ang masasabi mo sa ginawang pagsusunod-sunod ng mga pangyayari? Naging epektibo ba ito? Ipaliwanag. 5. Ano ang napuna mong kalakasan ng akda? 6. Ano naman ang kahinaan nito? 7. Ano ang aral na taglay nito? 8. Anong pagbabago ang maaaring mangyari sa iyong pananaw lalo na sa anggulo ng pag-aasawa pagkatapos mog mapagnilayan ang aral na taglay nito?

20 | S.Y. 2020-2021


Mga Pamantayan 1 2 3 4 5

Nailahad nang tama at maayos ang tema o paksa ng akdang sinuri

Naipaliwanag nang malinaw ang mga dahilan ng manunulat sa paggamit ng ganitong paksa.

Maayos na naipaliwanag ang pagiging epektibo ng pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa maayos na daloy ng akda.

Nailahad nang malinaw ang kalakasan at/o kahinaan ng akda.

Nasabi nang tama at maayos ang aral na taglay ng binasa.

Makatotohanan at nararapat ang inilahad na maaaring mabago sa pananaw pagkatapos mapagnilayan ang aral na taglay ng akda.

Kabuuang Puntos

I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto: F9WG-Ia-b-41 Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari gamit ang angkop na mga pag-ugnay

II. Paksang Aralin: Paggamit na Angkop na Pang-ugnay sa Pagsusunod-sunod ng mga Pangyayari Lunsaran: Tahanan ng Isang Sugarol Kuwentong Malaysian Salin ni Rustica Carpio Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9 Phoenix Publishing House pp. 28-33 III. Pamamaraan A. Balik-Aral sa Nakaraang Aralin (Gawain 1.26) Ibigay ang tamang balangkas o banghay ng isang akdang pasalaysay kasama ang depinisyon nito. Gamitin ang representasyon sa ibaba at isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.26.

21 | S.Y. 2020-2021



Alam ko sa edad mo ngayon ay marami ka ng alam na iluto. Kung minsan ikaw pa mismo ang nagkukusang magluto ng makakakain o ulam ninyo sa bahay. Sa pagkakataong ito nais naming isalaysay mo kung paano magluto ng isang ulam na alam na alam mo na. Para naman sa mga hindi marunong magluto, maaari ninyong kapanayamin ang inyong nanay, tatay, o kapatid kung papaano magluto ng isang ulam na lagi nilang niluluto. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.27.

__________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


Basahin ang sumusunod na lunsarang pangwika.

May kasabihang "Walang mang-aabuso kung walang magpapaabuso. Hindi dapat hinahayaan ni Lian-chiao ang ganoong uri ng pagtrato sa kaniya at sa kanyang mga anak ng asawa nivang si Li Hua. Maaari siyang humingi ng tulong sa awtoridad para mahinto ang pang-aabuso sa kaniya ng asawa. Ang isang bagay na hindi niya nagawa para sa sarili at sa mga anak ay ang pagkakaroon ng sariling hanapbuhay para hindi na niya iaasa sa kanyang malupit na asawa ang ikabubuhay nilang mag-iina. Isang puwedeng pagkakakitaan ang pagiuluto ng pagkaing mailalako tulad ng nasi lemak, isang popular na pagkain sa Malaysia. Maaaring mapahiram ng maliit na puhunan si Lian-chiao at kailangang maturuan din siyang magluto ng masarap na nasi lemak para balik-balikan siya ng kanyang mga suki. Mababasa sa ibaba ang

mga hakbang sa pagluluto nito.

• Una, isalang sa katamtamang apoy ang isang kawali at paghalo-haluin dito ang gata ng niyog, tubig, dinurog na luya, asin, dahonng laurel, at bigas. Kapag kumukulo na ay hinaan ang apoy athayaan itong maluto sa loob ng 20 hanggang 30 minuto o hanggang maluto.

• Sunod na pakuluan ang mga itlog. Kapag kulong-kulo na ang tubig ay isara ang kalan at hayaang nakababad sa mainit na tubig ang mga itlog sa loob ng 10 hanggang 12 minuto. Pagkatapos ay hanguin ang mga itlog, palamigin, balatan, at hiwain sa gitna. Maghiwa na rin ng pipino.

• Habang hinihintay maluto ang kanin at ang itlog ay magpainit ng mantika sa isang kawali at isangag ang mani hanggang sa magbago ang kulay. Ilagay muna ang Sinangag na mani sa tuwalyang papel para matanggal ang labis na mantika. Sa kawali na ring ito sunod na isangag sandali ang dilis hanggang sa maging malutong. Muli, ilagay sa tuwalyang papel ang dilis para matanggal ang labis na mantika. Punasan ang natirang mantika sa kawali.

• Muling isalang ang kawali. Magpainit ng mantika at saka igisa ang hiniwa-hiwang sibuyas at bawang. llagay ang chili paste at lutuin sa loob ng sampung minuto habang hinahalo-

22 | S.Y. 2020-2021


halo. Maaaring dagdagan ng kaunting tubig kung masyadong tuyo o malapot ang chili paste. Ilagay ang natirang dilis at timplahan ng asin, asukal, atkatas ng sampalok ayon sa panlasa. Hlayaang kumulo pa ng limang minuto o hanggang sa lumapot.

• At panghuli, ihain ang inilutong Sarsa kasama ng mainit na kànin ilagay sa ibabaw ang sinangag na mani at dilis, gayundin ang hiniwang pipino at itlog.

Napansin mo ba kung paano pinagsunod-sunod ang mga proseso o paraan sa pagluluto

ng nasi lemak? Ano-anong salita o pahayag ang napansin mong nagpapakita ng pagkakasunod-

sunod ng mga paraan ng pagluluto? Mahalaga ang mga salitang ito upang magbigay ng signal

sa mambabasa kung paano pagsunod-sunurin ang mga pangyayari.

D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.29)

Pagtatalakay sa mga kataga, salita, o pahayag na ginagamit sa pagsusunod sunod ng pangyayari

Sa maraming pagkakataon, tayo ay nagbibigay ng mga bagay, pangyayari, panuto, at iba pa. Mahalaga kung gayon na alam natin ang mga salita, kataga, o pahayag na nagpapakita ng wastong pagkakasuno-sunod para magamit natin ayon sa pangangailangan.

• Kapag ang pinagsusunod-sunod ay mga pangngalan , gumamit ng mga pang-uring pamilang na panunuran o ordinal. Ang mga bilang na ito ay makapagpapakita ng pagkakasunod-sunod ng mga tao, bagay, hayop, lugar, at gawain. Halimbawa: Una si Doris, pangalawa si Mario, pangatlo si Ana

• Kapag ang pinagsusunod-sunod ay proseso o paraan ng pagsasagawa ng isang bagay tulad ng sa pagluluto, paglalaba, pagkukumpuni ng sasakyan, o paggawa ng iba’t ibang bagay, o ‘yong mga tinatawag na tekstong prosidyural, makatutulong ang paggamit ng sumusunod: A. Mga salitang nagpapakita ng pagkakasunod-sunod, tulad ng una, kasunod, panghuli, at iba pa. B. Mga salitang “hakbang” + pang-uring pamilang o salitang step + pang-uring pamilang Halimbawa: STEP 1, STEP 2, STEP 3 Unang Hakbang, Ikalawang Hakbang, Ikatlong Hakbang

• Kapag naman pangyayari sa kuwento ang pinagsusunod-sunod, madalas ay hindi na ginagamitan ng mga salitang nagpapakita ng pagkakasunod-sunod o time sequence subalit mahalagang nabasa at naunawaang mabuti ang kuwento sapagkat mga pangyayari lang ang ilalahad na kailangang ayusin ayon sa kung paano nangyari sa

binasa.


Balikan ang naisulat mong pagsasalaysay tungkol sa pagluluto. Isulat muli ito at gamitin ang mga natutuhan tungkol sa tamang paggamit ng kataga, salita, o pahayag sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari. Bilugan ang kataga, salita, o pahayag na nagpapahiwatig ng pagkakasunod-sunod. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.30.

__________________________________

23 | S.Y. 2020-2021


________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

F. Paglinang sa Kabihasnan (Gawain 1.31) Kung sa ating bansa naganap ang kuwento, sa halip na nasi lemak ay lugaw na may manok o arroz caldo ang maaaring iluto at ipagbili. Ayusin ang mga paraan sa pagluluto ng arroz caldo sa ibaba. Lagyan ng bilang 1 hanggang 6 ang mga hakbang. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.31.

______ At sa huli, kapag ihahain na ay maaaring lagyan sa ibabaw ng karagdagang pampalasa tulad ng ginisang bawang, murang dahon ng sibuyas, at kalamansi.

______ Maya’t mayang haluin ang pinakukuluan hanggang sa tuluyang maluto ang bigas at lumambot ang manok (mga 30 hanggang 40 minuto).

______ Pagkatapos ay lasahan ang pinakukuluan. Maaaring dagdagan ng patis o asin ayon sa panlasa.

______ Sunod na igisa ang manok. Halo-haluin hanggang sa magbago ang kulay. Idagdag ang patis at bigas. Haluin ang mga sangkap.

______ Sunod na maglagay ng tubig at pakuluan ang mga iginisang sangkap. ______ Una, igisa ang bawang, sibuyas, at luya sa isang kaldero o kaserola. G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-Araw na Buhay (Gawain 1.32) Marami tayong pangarap sa buhay at ang sabi nila “Hindi masamang mangarap”. Tama, hindi masamang mangarap ngunit kailangan gumawa tayo ng paraan upang ang mga pangarap na ito ay maisakatuparan. Napakasarap siguro sa pakiramdam kapag nakikita mo ang mga magulang o tagapag-alaga mo ay masayang-masaya sapagkat nakamit mo na lahat ng iyong pangarap. Bilang ikaw ay nasa baitang 9, maglahad ng limang paraan na sa tingin mong magdadala sa iyo sa tugatog ng tagumpay at pag-abot ng mga pangarap. Gumamit ng mga kataga, salita, o pahayag na nagpapahiwatig ng pagkakasunod-sunod. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.32. 1.___________________________________________________________________________ 2.___________________________________________________________________________ 3.___________________________________________________________________________ 4.___________________________________________________________________________ 5.___________________________________________________________________________ H. Paglalahat ng Aralin (Gawain 1.33) Ibibigay sa ibaba ang ilan sa mga alituntunin sa paggamit ng salita, kataga, o pahayag na nagpapahiwatig ng pagkakasunod-sunod. Upang mapatunayan ang sinasabi ng alituntunin, magbigay ka ng mga halimbawa nito. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.33.

• Kapag ang pinagsusunod-sunod ay mga pangngalan , gumamit ng mga pang-uring pamilang na panunuran o ordinal. Ang mga bilang na ito ay makapagpapakita ng pagkakasunod-sunod ng mga tao, bagay, hayop, lugar, at gawain. Halimbawa: ______________________________________________________________________

• Kapag ang pinagsusunod-sunod ay proseso o paraan ng pagsasagawa ng isang bagay tulad ng sa pagluluto, paglalaba, pagkukumpuni ng sasakyan, o paggawa ng iba’t ibang

24 | S.Y. 2020-2021


bagay, o ‘yong mga tinatawag na tekstong prosidyural, makatutulong ang paggamit ng sumusunod: Halimbawa: ______________________________________________________________________

• Kapag naman pangyayari sa kuwento ang pinagsusunod-sunod, madalas ay hindi na ginagamitan ng mga salitang nagpapakita ng pagkakasunod-sunod o time sequence subalit mahalagang nabasa at naunawaang mabuti ang kuwento sapagkat mga pangyayari lang ang ilalahad na kailangang ayusin ayon sa kung paano nangyari sa binasa. Halimbawa: ______________________________________________________________________

I. Pagtataya ng Aralin (Gawain 1.34) May naiisip ka pa bang ibang lutuin o anumang bagay na maaaring iluto, gawin, o buoin ng pamilya ni Lian-chiao para makadagdag sa kanilang pagkakakitaan? Ano ito? Ilahad mo ang tawag dito sa unang kahon sa ibaba at pagkatapos ay isulat mo ang tamang pagkakasunod-sunod o hakbang sa pagsasagawa nito. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.34.

______________________________________ Pamagat

Unang Hakbang

Unang Hakbang

Unang Hakbang

Unang Hakbang

Unang Hakbang

Documents

G9-FILIPINO/UNANG MARKAHAN/Aralin 1 Maikling Kuwento · 2020. 11. 9. · york University at kumuha ng kaniyang PhD sa Literature, meritissimus noong 1979 sa Unibersidad ng Santo Tomas