Gabriel Davina Hof Espelo - Routemaker...De geschiedenis van Hof Espelo gaat ver terug in de tijd. Al in 1215 wordt Hof Espelo genoemd in een schrijven van Paus Innocentius III. Dit

GABRIEL DAVINA HOF ESPELO

ROUTE 6 km

Op Hof Espelo, één van de landgoederen rond vliegveld Twente, zijn natuur en cultuurhistoriemet elkaar verweven. De route is genoemd naar Gabriel Davina, een van de 18e eeuwsepachters van het landgoed die zijn sporen naliet. Met onderweg heide, akkers, bos, beken, villa,koetshuis en boerderijen.

Route gemaakt door Harry Koster en Henk Hengeveld.

2019

Q70Q70

Q94Q94Q93Q93

P

1

2 34

5

6

7

8

9

10

1112

13

14

15

16

17

18

19

20

Gabriel Davina Hof Espelo

Gabriel Davina Hof EspeloHoe kom ik bij het startpunt?Startpunt: bezoekerscentrum Landschap Overijssel, Weerseloseweg 2597522 PS in Enschede. Parkeerplaatsaanwezig.

1 Gabriel Davina

Afstand tot volgende punt: 250 m

Q70 Wandelkeuzepunt Q70


2 Bezoekerscentrum / koetshuis


3 Eschbeek


4 Het huis Den Hofmeijer


5 De Visserye


6 Villa


7 Kleine Haverriet


8 Herenwal


9 Jong bos


10 Splitterbox


11 De es


12 Hooimaat




13 't Moske


14 Sterrebos


15 Haverrietbeek




16 Essenlandschap


17 Oud bos


18 Rolbaan


19 Heide


20 Het landschap steunen?


Einde van de route

Gabriel Davina Hof Espelo6 km

1 Gabriel DavinaHof Espelo 800 jaarDe geschiedenis van Hof Espelo gaat verterug in de tijd. Al in 1215 wordt Hof Espelogenoemd in een schrijven van PausInnocentius III. Dit betekent dat hetlandgoed in 2015 al minstens 800 jaar oudis. Deze wandelroute is gemaakt ter ere vande 800ste verjaardag van Hof Espelo.

Gabriel DavinaDe route is vernoemd naar Gabriel Davina, een van de pachters en latere eigenaar vanHof Espelo. In 1748 treedt de 22-jarige Gabriël uit Oldenzaal in het huwelijk met MariaAgnes Hofmeijer, dochter van de beheerder van Hof Espelo. In 1755 worden Gabriël enMaria Agnes officieel pachter van het hof.

EigenaarDavina probeert diverse malen Hof Espelo te kopen. Maar de eigenaar - het kapittel inUtrecht - is niet bereid om het van de hand te doen. Toch verkoopt het kapittel HofEspelo in 1770 aan David Constantijn du Tour. Na een lange juridische strijd lukt hetDavina in 1776 alsnog om eigenaar te worden.

Historische kaart DaelhoffHet kapittel laat in 1759 een kaart van Hof Espelo maken door landmeter D.G.B.Daelhoff. Op het huidige landgoed zijn nog veel plekken te zien die op die 250 jaar oudekaart staan. De Gabriël Davina-wandeling voert o.a. langs deze 250 jaar oude plekken inhet landschap.

> ontdek meer op de volgende pagina

Boekje Davina-wandelingTer ere van de 800ste verjaardag van HofEspelo is een boekje uitgegeven met daarindeze Gabriel Davina-wandeling met eenhistorische toelichting. Het boekje isverkrijgbaar bij bezoekerscentrum HofEspelo.

2 Bezoekerscentrum / koetshuisVierspanOp Hof Espelo zijn twee koetshuizen. Eéndaarvan is uit 1927 en ligt verderop aan deWeerseloseweg en is gebouwd voor depaarden die de koetsen trokken. De nogaanwezige ringen aan de buitenbuitenmuur,dienden om een vierspan in toom te houden.


AutomobielHet koetshuis waarvoor u nu staat is waarschijnlijk later in de vorige eeuw gebouwd endiende niet als onderdak voor paarden, maar voor een ‘automobiel’ van Cromhoff, delatere eigenaar van Hof Espelo. Dit koetshuis is verbouwd tot bezoekerscentrum.

Bezoekerscentrum Hof EspeloIn het bezoekerscentrum worden regelmatigactiviteiten voor jong en oud georganiseerddoor vrijwilligers.Zo zijn er middagen waaropkinderen nestkastjes kunnen timmeren ofhet kabouterpad kunnen volgen. Ook is ereen Klauterwoud (natuurspeelplaats) en kunje hier je fietsroute ophalen.

3 EschbeekEén van vijf beekjesVlakbij het koetshuis stroomt de Eschbeek,één van de vijf beekjes in het gebied.Vroeger was het water nodig voor hetaandrijven van een kleine watermolen. Denaam ‘Mullencamp' op de historische kaartherinnert hieraan.

Natuurwaarde voor ijsvogelEen deel van de Eschbeek is de afgelopen jaren door Landschap Overijssel i.s.m.waterschap Regge en Dinkel in zijn oorspronkelijke loop teruggebracht. De beek heeft nubelangrijke natuurwaarden, o.a. voor de ijsvogel die hier regelmatig broedt.


4 Het huis Den HofmeijerOud fundamentAan de overkant van de Eschbeek ligtboerderij Hof Espelo, vroeger ook ‘DenHofmeijer’ genoemd. Het gebouw ligt ophogere grond en vlak bij ‘De Woerte’, demiddeleeuwse akker. De fundamenten zijnoud, maar het huidige huis is niet ouder dan170 jaar.

SchuilkerkTijdens de 17e eeuw diende ‘Den Hofmeijer’ ook als schuilkerk voor katholieke gelovigenuit Lonneker. Ook na de grote brand in Enschede in 1862, waarbij de kerk werdverwoest, werd hier de mis opgedragen.

PachtDe pacht voor de boerderij moest jaarlijks op Lambersdag - de naamdag van de heiligeLambertus - naar de 'hofmeijer' worden gebracht. In vroegere tijden heeft naast het huiseen schuur gestaan, de ‘spieker’. Deze diende voor de opslag van de pacht.

5 De VisseryeVrijdag visdagEén van de taken van de vroegere'hofmeijer' van Hof Espelo, was onderdakverlenen aan geestelijken. Bij katholieken ishet lang gebruikelijk geweest om op vrijdagvis te eten, als invulling van de vasteonthoudingsdag. Daarom werden bij veelgebouwen visvijvers aangelegd.

Kikkers en paddenHier zien we nog een restant van zo’n visvijver, destijds kweekvijver voor karpers.Tegenwoordig zit er geen vis meer in de vijver, maar heeft het water een belangrijkenatuurwaarde voor vogels en amfibieën zoals kikkers en padden.


6 VillaAmsterdamse schoolDe familie Cromhoff heeft dit fraaie landhuisin 1927 laten bouwen naar een ontwerp vanarchitecten Van der Groot en Kruisweg. Devilla, een rijksmonument, is gebouwd in destijl van de Amsterdamse School.

BezettingsjarenIn de bezettingsjaren werd het pand gebruikt als casino. In 1951 werd het landgoed aande familie Doedes ten Cate verkocht, die het in 1984 - zonder de villa - verkocht aanLandschap Overijssel.

7 Kleine HaverrietVerbindingDe Kleine Haverriet is de verbinding tussende Eschbeek en de Haverrietbeek. Denieuwe beekloop dient als piekafvoer van deEschbeek, voorziet de vloeiweiden('hooimaten') van water en verhoogtdaarmee de natuurwaarden van het gebied.


8 Herenwal

Bescherming: landweerEen wal begroeid met doornige struiken noemde men vroeger een ‘herenwal’. Deze boodbescherming bij onrust en rondtrekkend gespuis. Ook beschermde ze akkers tegen wilden diende ze als veekering. Rondom Hof Espelo lag zo'n wal of 'landweer'.

HoutkapIn deze herenwal werden de weinige doorgangen met een slagboom afgesloten. Dat wasvooral nodig om illegale houtkap te voorkomen. Een groot deel van de oorspronkelijkewal is verdwenen; op deze plaats is de wal opnieuw aangelegd.

HeidelandschapWe lopen hier op de Mönnikendiek. Wie de wal hier 120 jaar passeerde, keek uit overeen open heidelandschap en kon in het noordoosten de grijze toren van de SintPlechelmus in Oldenzaal zien: het baken voor de monniken om ter kerke te gaan..


9 Jong bos

Nieuwe bomenToen Hof Espelo in 1887 werd gekocht door Cromhoff, brak een nieuwe tijd aan. Devorige eigenaar Davina had vanwege geldzorgen veel bos gekapt. Cromhoff liet lanenopnieuw inplanten met beuken die nog steeds aanwezig zijn.

MijnhoutOok zijn op de plek van de gekapte bossen nieuwe bomen geplant. Dit gebeurde vooralmet grove den. Dit hout werd graag afgenomen door de mijnindustrie, omdat hout van degrove den voortijdig waarschuwt (kraakt) als een mijnschacht instort.

LoofhoutNu is het beheer binnen de grenzen van het landgoed gericht op loofhout, zoals eiken enbeuken. Daarbuiten blijft ruimte voor exoten. Landschap Overijssel streeft naargemengde soorten en leeftijden, zodat verschillende vogels zich thuis voelen.

10 SplitterboxCamouflageIn WOII werd het vliegveld in Twente sterkuitgebreid en vormde dit landgoed samenmet de landgoederen Lonnekermeer en HetHolthuis onderdeel van het vliegveld. Delandgoederen zorgden met hunbosgebieden onder andere voorcamouflage.


JachtvliegtuigenOp deze plek werd tijdens WOII een rolbaangebouwd voor het starten en landen vanvliegtuigen. Langs de rolbaan lagenhalvemaanvormige wallen: 'splitterbox'genoemd, waarbinnen jachtvliegtuigenwerden verstopt.

11 De esHeideplaggenIn de vroege middeleeuwen ontgonnen deboeren rechthoekige akkers rond hunboerderijen, de zogenaamde Woerd. Rond1200 groeide het aantal grondgebruikerssterk en lagen de akkers aaneengesloten.Zo ontstonden de bekende Twentse essen.

VerhogingDoor het intensieve gebruik van de akkersmoesten deze worden bemest omvoldoende vruchtbaar te blijven. Datgebeurde o.a. met heideplaggen enschapenmest. Daardoor ontstond ergeleidelijk een een verhoging van debodem.


12 HooimaatVloeiweideWaar u nu staat, liep vroeger een beek diediende om hooiland te bevloeren. Zo’n‘hooimaat’ - oude Twentse naam voor‘vloeiweide’ - werd gebruikt om op armegrond toch gras te kunnen laten groeien, datin de winter als hooi voor het vee diende.

OrchideeënDe hooimaten hebben nu geen landbouwkundige functie meer, maar functioneren alsnatuurgebied en waterberging om het water van de Eschbeek langer vast te kunnenhouden en zo verdroging tegen te gaan. Zo krijgen planten als orchideeën een kans.

13 't MoskeSlibVan grote cultuurhistorische waarde is ’tMöske. Deze ‘hooimaat’ (vloeiweide) uit 18eeeuw werd 's winters onder water gezet. Inhet stilstaande water kon de klei uit de beekbezinken waardoor een laag slib ontstond.Dit zorgde rijkere grond.

KruidrijkDoor de aanleg van de Kleine Haverriet komt deze maat bij veel neerslag onder water testaan. Het huidige beheer heeft als doel om een kruidrijk grasland te ontwikkelen,waarvan o.a. vlinders profiteren. Daarom wordt hier pas in de nazomer gemaaid.


14 SterrebosTuinarchitectDit sterrebos is in het begin van de 19eeeuw aangelegd in opdracht van de familieVan Heek. Pieter Wattez, tuinarchitect uit devorige eeuw die ook en het ‘Van Heek Park’in Enschede ontwierp, heeft het plangemaakt.

JachtEen sterrebos is een bos met paden die vanuit een middelpunt straalsgewijs naar deuiteinden lopen en daarmee een ster vormen. Zo’n bos was bij uitstek geschikt voor dejacht omdat de jager het overstekend wild vanuit het midden op alle paden zag.

15 HaverrietbeekHoog en laagHet landschap kenmerkt zich hier door hetflinke hoogteverschil. De Lonnekerberg ismet 56 meter NAP het hoogste punt en daaltten westen van de stuwwal Oldenzaal -Enschede naar zo’n 26 meter in hetsterrebos. De laagtes zijn gevormd doorbeken.

Snelstromend waterVanaf Enschede richting Deurningen lopen zeven beken, waarvan de Haverrietbeek eréén is. Een ‘rietebeek’ heeft niets met de rietplant te maken, maar alles met een oudeuitdrukking, te herkennen in het Duitse ‘rinnen’, wat ‘stromen’ betekent.


16 EssenlandschapHooggelegen esHier zien we een typisch voorbeeld van eenessenlandschap, onderdeel van het oudezandlandschap. Het kenmerkt zich door eenhooggelegen es, of wel akker, met hier endaar 'steilranden': abrupte hoogteverschillenmet daardoor een bijzondere biotoop.

HerstelHelaas is hier een groot deel van de beplanting verdwenen. Vroeger waren op HofEspelo zeven boerderijen, nu zijn er nog twee actief als boerenbedrijf. In overleg met henprobeert Landschap Overijssel het oude landschap te herstellen.

17 Oud bosEik en beukDe bossen op het oude landgoed bestondenvooral uit eik en beuk. De eikenbossenvoorzagen o.a. in de behoefte aandiervoeder; eikels voor de varkens.Landschap Overijssel streeft ernaar deeiken- en beukenbossen weer terug tebrengen op Hof Espelo.

18 RolbaanNaaldhoutDe door de Duitsers in WOII aangelegderolbaan, is hier nog enigszins zichtbaar.Voor de aanleg ervan is destijds op dezeplek een rij bomen gekapt. Aan de anderekant van het roggeveld is ook te zien waarde baan lag: in de strook met naaldbomen.


19 HeideOntstaan heideNa de ijstijden ontstonden eindelozebossen. De eerste landbouwers branddenstukken bos af om plaats te maken voorakkers. Als deze akkers niet meer genoegopbrachten, werden ze aan hun lotovergelaten en zo ontstonden open bossenmet heide.

SchaapskuddenIn de loop van de middeleeuwen werden de akkers bemest met o.a. heideplaggen. Laterwerden die plaggen gemengd met schapenmest. Om voldoende mest te produceren, hadmen tien maal zoveel heidevelden nodig als er akkers waren, met grote schaapskudden.

KunstmestMet de komst van kunstmest (19e eeuw) kwam een einde aan dit systeem. In 1833bestond 20% van Nederland (600.000 ha.) uit heide. Nu is daar nog zo'n 43.000 ha. vanover. De heide hier heeft een hoge natuurwaarde. O.a. de geelgors voelt zich er thuis.


20 Het landschap steunen?Landschap OverijsselJe bent op deze route te gast geweest opterrein van Landschap Overijssel.Landschap Overijssel beschermt, beheert enontwikkelt natuur & landschap met kwaliteitvoor mens, plant en dier zodat het er goedleven is.

Help mee!Help mee bij de bescherming en ontwikkeling van het landschap in Overijssel en hetonderhoud van wandel- en fietsroutes, zodat je heerlijk kunt blijven genieten van hetmooie afwisselende Twentse landschap!

sms & doneer eur 2,50Klik op de doneerknop en je steunt het landschap met eur 2,50. Het bedrag wordteenmalig afgeschreven via je telefoonrekening. Alvast hartelijk dank voor de steun!

Voor donaties verwijzen we u graag door naar onze website.

Gemaakt met routemaker.nl

Documents

Gabriel Davina Hof Espelo - Routemaker...De geschiedenis van Hof Espelo gaat ver terug in de tijd. Al in 1215 wordt Hof Espelo genoemd in een schrijven van Paus Innocentius III. Dit