7/24/2019 Gatz Mineralak

1/3

Gatz mineralak: gorputz-egiturarenoinarri1997/04/01Lorenzo, Arantza| Uranga, Ane MirenITURRIA:ELHUYAR ALDIZKARIA

Dietetika/Elikagaiak

Gorputzeko ehunen % 4 soilik badira ere, gure egituren ezinbesteko

osagaiak dira. Batzuk ehun gogorretan (hezur, hortz, eta abarretan) eta

besteak likido eta ehun bigunetan daude. Gatz mineralen kontzentrazio-

aldaketak bizia jokoan jar dezake. Adibiderik argiena itsasoko arrainak

dira, hauek ur gezatan jarriz gero berehala hiltzen baitira. Beraz, gatz

mineralen oreka doiari eustea oso garrantzizkoa da bizia izan dadin.

Organimoan gatz mineralak era ez!er"inetan egon "aitezke: ioi mo"ura e"o molekula

organikoak oatuz# kar!o$i"rato# proteina e"o koipeen lipi"oen gia% &arraian gatz

mineralik garrantzituenak aztertuko "itugu:

Kaltzio eta 'o'oroa

Gure gorputzeko gatz mineralik ugarienak "ira# kilo eta kilo eta er"i artean "aukagu

!akoitzetik( ) ** $ezurretan "ago eta gainerakoa o"olean eta !ete zelula !atzuetan

!anatzen "a%

Horien egin!e$ar garrantzituena $ezurren egituratze-'untzioa "a# !aina !a"ituzte!ete 'untzio !atzuk# $ala nola mukulu-zuntzaren uzkurtze- eta o"olaren gatzatze-prozeuetan parte $artzea% Hori guztia ongi !urutu a$al izateko# pertona $el"u !atekegunero +,, mg kaltzio eta 'o'oro $artu !e$ar "itu eta !izitzako egoera !erezietan$azte-garaian# $aur"unal"ian# e"okitzean./ !e$arrak 0%1,, mg-tara iriten "ira%

Egunean 123 eneki $artuz gero# +,, mg-tara laai irit gaitezke% Zen!ait arrainek eta

!ereziki itaki# leka"un eta orri !er"eko !arazkiek ere kaltzio apur !at !a"ute% Kaltzioaez !ezala naturan oo $e"aturik "agoenez# oo zaila "a 'o'oro-ekaia gertatzea

http://aldizkaria.elhuyar.eus/http://aldizkaria.elhuyar.eus/http://zientzia.eus/gaiak/dietetikaelikagaiak/http://zientzia.eus/gaiak/dietetikaelikagaiak/http://aldizkaria.elhuyar.eus/

7/24/2019 Gatz Mineralak

2/3

organimoan% Kaltzioarena# al"iz# ge$iagotan 4aaten "ugu eta $orren a"i!i"ea

oteoporoia "ugu%

5agneioa

6atik !at $ezur# mukulu eta o"olean "ago% Horren 'untzio naguia $ezurren

egituratzea !a"a ere# energi ekoizpenean eta proteina-eratzean ere ezin!etekoa "a%

Gizonezko $el"uen kauan egunean 37, mg gomen"atzen "a eta emakumezkoen

kauan !erriz# 1+, mg% Iturri oparoenak !arazki !er"eak "ira: zer!a# epinaka# !orra4a#

!rokolia# alkat8o'a# eta!% 6etal"e# 'ruitu le$or# leka"un# zereal eta kakaoak ere

magneio ugari "ute%

6ur"ina

6ur"ina ge$iena $emoglo!inan "ago o"oleko glo!ulu gorrietan/ eta gainerakoa

gi!elean eta !izkar-muinean%

Hemoglo!inak o8igenoa !iriketatik zeluletara garraiatzen "u eta o8igeno-!iltegi ere

!a"a mukuluetan%

Horregatik !ur"ina na$iko ez "ugunean o8igeno-garraio eta -!ilketa ongi gertatzen ez"irenez# entitzen "en intoma !at nekea eta a$uleria "a% Emakumeek gizonek !aino

!ur"ina-!e$ar $an"iagoa "ute# $ileroko galerak "irela eta%6ur"ina 4anarietan !i mo"utara aurki "ezakegu: $emo 'orman !ereziki animali 4atorriko

pro"uktuetan# enean izan ezik/( eta lan"are-4anarietan azaltzen "en ez-$emo 'orman:

leka"unak# !arazki !er"eak# zereal integralak. Hemo 'ormakoa ez "en !ur"ina $orren

zurgapena errazteko# !e$arrezkoa "a 4anari $auen on"oren 9 !itaminan a!erat "iren

'ruituak $artzea: laran4a# marru!ia# kiia# eta!%

;luoroa

Hezur eta $ortzetan egituratze-'untzioa "u kaltzioarekin !atera eta t8ant8arraren

eraginetik !a!eten gaitu% Egunean 0#

7/24/2019 Gatz Mineralak

3/3

lor "aiteke% Lurrak eta urak eragin zuzena "ute 4anariek "uten 'luoro-kantitatean# lurrak

'luoro ugari !a"u# !ertan $azten "iren !arazkiek ere izango "utelako%

Zinka

Gorputz ooan za!al"urik "ago# !aina !atez ere glo!ulu gorri# !egi eta gi!elean%

Zinkak proteinen eraketan eta A !itaminaren era!ileran parte $artzen "u%

>ertona $el"uak 01207 mg !e$ar "itu eguneko( proteinetan a!erat "iren 4anariak

$artuz gero $aragia# arraina# leka"unak# eta!%/# !e$ar $oriek ae egiten "ira%

Io"oa

6atez ere tiroi"e guruinean aurkitzen "a# $ormona tiroi"eoen oagai gia% Horregatik#io"oak $oriek !etetzen "ituzten 'untzio guztietan garrantzia "u# $au "a#meta!olimoan# $azkuntzan# ugalketan# eta!%etan%

>ertona $el"u !atek 07, mg eguneko $artu !e$ar lituzke%

Itaoko uretan io"o ako "agoenez# arrainek io"o ako "ute% 6arazkien kauan#

'luoroarekin gertatzen "en antzera# lurrak "uen io"o-kantitatearen 'untzioan "ago%

Itaotik urrun "au"en lurral"eetan# io"o-ekaiaren on"orioz !ozio en"emikoa

agertzen "a% Horren ezaugarri na!ariena lepo ingurua $an"itzea "a eta $orrelakorik ez

gertatzeko io"oan a!eratutako gatza $artzea gomen"agarria "a%

Gainerantzeko gatz mineralak 4anari ge$ienetan !a"au"enez# "ietan 4anari-mota

guztiak artuz gero ez "ago urritaun-arrikurik%