Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt

INHOUDSOPGAVE - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 3

Meer ruimte voor voetgangers,

fietsers, groen, spelende kinderen en

bewoners in de Frederik Hendrikbuurt.

Inhoudsopgave

Samenvatting 5

Aanleiding 10

Inleiding 11

Participatie 13

Doelstelling 14

Geschiedenis 14

Beleid 18

Analyse en visie 21 1. Identiteit 22

2. De structuur van de wijk 22

3. Verkeer 25

4. Groen 26

5. De Puccinimethode 31

6. Meubilair 33

7. Bijzondere plekken 34

8. Kunst 37

9. Operatie Periscoop 42

10. Spelen 44

11. Een flexibele en duurzame

inrichting van de openbare ruimte 47

12. Encroachmentzone 48

Structuurvisie 50

Ontwerpprincipes 54

Plankaart 60

Situatieschetsen 62

Sfeerbeelden 68

Ambitieplekken 70

Plankaart ambitie 72

Overige projecten 74

Het vervolg 80

Het Plan in Getallen 81

Bijlage 82

Colofon 84

SAMENVATTING - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 5

SamenvattingStadsdeel West wil de kwaliteit van de openbare ruimte in de Frederik Hendrikbuurt verbeteren

en de leefbaarheid op straat vergroten. Dit kan door meer ruimte te creëren voor voetgangers,

fietsers, groen, spelende kinderen en bewoners. Zodoende ontstaat een hoogwaardige, veilige

verblijfsruimte met meer groen en een heldere identiteit. Een openbare ruimte die flexibel is in te

richten en die ruimte biedt voor activiteiten en ontmoetingen. Kortom, een openbare ruimte voor

de bewoners, waar iedereen graag verblijft.

Het Plan Openbare Ruimte is tot stand gekomen

in samenwerking met bewoners, ondernemers en

andere belanghebbenden. Er is een ontwerpteam

samengesteld van enthousiaste buurtbewoners.

Deze buurtbewoners hebben tijdens ontwerp-

teamavonden samen met de projectleider en

ontwerpers van het stadsdeel gewerkt aan alle

onderdelen van het plan.

Naast het ontwerpteam hebben ook kinderen van

groep 7 van de Rijk Kramerschool, die middenin

de Frederik Hendrikbuurt staat, nagedacht over

de openbare ruimte van de buurt. Het perspec-

tief van de kinderen biedt een andere kijk op de

buurt.

In het Plan Openbare Ruimte zijn de volgende

doelstellingen voor de buurt geformuleerd:

• Een buurt met een heldere identiteit.

• Het vergroten van de leefbaarheid.

De buurt moet schoon heel en veilig zijn.

• Hoogwaardige verblijfsruimtes.

Er moet meer lucht en ruimte op straat komen.

• Een groenere buurt, met meer openbaar, maar

ook privé groen in de straat.

• Een flexibele en duurzame openbare ruimte.

• Een buurt met ruimte voor activiteiten en

ontmoeting.

Structuurvisie

In de structuurvisie voor de Frederik Hendrikbuurt

is beschreven hoe deze doelstellingen gehaald

worden. De structuurvisie vormt de basis voor

de toekomstige ontwikkeling van de buurt. Het

volgende beeld wordt nagestreefd voor de

Frederik Hendrikbuurt:

Hoofdwegen

De Nassaukade wordt in het nieuwe profiel geop-

timaliseerd voor auto’s en fietsers. Onder de dub-

bele rij platanen langs de Singelgracht wordt een

mooie wandelpromenade gerealiseerd. De Tweede

Hugo de Grootstraat blijft zoals hij is. De breedte

van de straat is beperkt waardoor het niet mogelijk

is om meer ruimte aan de verschillende functies toe

te delen dan in de bestaande situatie al het geval is.

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SAMENVATTING4

SAMENVATTING - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SAMENVATTING 7

ting parkeren. Hierdoor ontstaat langs de kant van de Kostver-

lorenvaart een volledig vrij voetpad zonder obstakels, waardoor

het industriële karakter van de straat wordt benadrukt.

De bijzondere plekken

Deze kleine verblijfsplekken zijn de ‘Oplaadpunten’ in de wijk.

Niet voor auto’s, maar voor jezelf. Plekjes waar je even tot stil-

stand komt, ademhaalt en ontdekt wat een fijne plek het is. Door

steeds op de zichtlijnen naar het water toe de openbare ruimte

vrij van obstakels te houden ontstaat op al deze plekken vrij uit-

zicht naar het water. Dit levert kleine pleintjes op die net iets spe-

cialer worden dan de overige openbare ruimte. Op deze plaat-

sen is ruimte voor een zitbank aan het water, of voor subtiele

kunstuitingen of toegepaste kunst.

Hugo de Grootplein

Het Hugo de Grootplein is een redelijk druk verkeersplein. Om

rust op het plein te creëren is gekozen voor een groen aankleding

met vaste planten en heesters op het middenplein. Overdag zorgt

deze beplanting voor een aangename sfeer op het plein. Het plein

leent zich voor een lichtkunstwerk. Door op een speelse manier om

te gaan met verlichting kan de aangename sfeer van overdag ook

’s avonds en ’s nachts voelbaar zijn op het plein.

Molen ‘De Otter’ (1631)

Van de vroegere houtindustrie langs de Kostverlorenvaart is

alleen nog de in 1631 gebouwde houtzaagmolen ‘De Otter’

over. De molen is sinds 1977 een Rijksmonument. Vanuit het Plan

Openbare ruimte spreken wij de wens uit een goede functie voor

de molen en molenwerf te vinden. Een functie waarbij bezoekers

de molen van dichtbij kunnen beleven en zodoende een goede

indruk kunnen krijgen van de cultuurhistorie van de Frederik Hen-

drikbuurt zou het Plan Openbare Ruimte versterken.

In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit van

de openbare ruimte verbeterd. Het accent in het

nieuwe profiel ligt op het creëren van ruimte voor

groen, fietsen en wandelen. Dit sluit aan op de ana-

lyse en visie van groen en verkeer in dit plan.

Door in de Frederik Hendrikstraat tram en auto

de rijweg te laten delen komt er veel meer ruimte

voor de andere functies. Hierdoor kan de Frederik

Hendrikstraat een statige laan met grote bomen

worden die de ruggengraat van de buurt vormt.

In de straat ontstaat ruimte voor meer groen. Ook

verbeterd de ruimte om te wandelen en te fietsen.

Doordat de rijweg smaller wordt en gelijkvloers

verbeteren de oversteekmogelijkheden en wordt

de weg veiliger.

Kades

Langs de kades staan grote breed uitgroeiende

iepen, zij geven de straat de groene uitstraling die

past bij de Amsterdamse kades. Mogelijk kunnen

in de toekomst de kades aan de waterkant autovrij

worden, waardoor langs alle kades wandelmoge-

lijkheid en vrij zicht op het water ontstaat. Dit is

op basis van de huidige uitgangspunten (350 pp

verplaatsen naar garage) nog niet mogelijk.

De woonbuurt

In deze straten wordt de openbare ruimte ver-

beterd door meer ruimte te creëren voor voet-

gangers en groen. Dit kan doordat de auto’s in

het nieuwe profiel parallel aan de rijweg parkeren

in plaats van schuin op de rijweg. Wij noemen

dit ‘langsparkeren’. Hierdoor ontstaat veel meer

ruimte op de stoepen. De ontstane ruimte op

de stoep wordt vrijgegeven aan bewoners voor

initiatieven in hun straat, daarbij wordt gedacht

aan geveltuinen, moestuinen, buurttuinen, etc.

Door de openbare ruimte volgens een aantal

heldere ontwerpprincipes in te richten ontstaat

een mooie, rustige openbare ruimte. De straten

worden ingericht met duurzame materialen en

meubilair. In de straten vinden we meestal grote

bomen, deze worden in stand gehouden. Bij het

vervangen van bomen wordt gezocht naar bomen

die goed passen bij de bestaande bomen, maar

die beter in een smalle straat gedijen.

De parkbuurten

De Fagelstraat en omgeving worden vrijwel het-

zelfde ingericht als de woonbuurt. Een belangrijk

verschil is echter dat deze buurten een meer park-

achtige uitstraling krijgen doordat er verschillen-

de kleine bloeiende bomen in de straat worden

toegepast. De relatie tussen het plantsoen en de

buurt moet voelbaar zijn. De van Reigersbergen-

straat is oorspronkelijk al ingericht als parkbuurt

met een breed scala aan bloeiende bomen. Daar

zal in de toekomst niet veel aan veranderen.

Bedrijven

De bouwblokken tussen de Gillis van Leden-

berchstraat en de Kostverlorenvaart hebben een

industrieel karakter, zij hebben iets weg van de

oude pakhuizen in een havengebied. De auto’s in

de straat zullen aan één kant haaks op de rijrich-

6

SAMENVATTING - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SAMENVATTING 9

aantal ontwerpprincipes geformuleerd voor de

Frederik Hendrikbuurt. Door deze ontwerpprinci-

pes structureel door te voeren in de straat ont-

staat een buurt die eenvoudig leesbaar, flexibel,

duurzaam en mooi is.

De volgende ontwerpprincipes staan beschreven

in het Plan Openbare Ruimte:

• Verhoogde kruisingen en een drempel midden-

in de straat dwingen een snelheid van maximaal

30 km per uur af en zorgen voor een veilige

oversteek en een rustig straatbeeld.

• Er wordt zoveel mogelijk hangende verlichting

toegepast. Hierdoor staan er minder obstakels

op straat.

• De voetpaden zijn 2,40m breed. De restruimte

kan gebruikt worden als encroachmentzone.

• De zone tussen huis en stoep wordt de en-

croachmentzone genoemd. Deze ruimte kan

gebruikt worden voor bewonersinitiatieven.

• Bomen in de straten zijn erg belangrijk. Gaten

in de bomenstructuur worden daarom zo snel

mogelijk opgevuld met nieuwe bomen.

• Zichtlijnen naar het water toe worden vrij van

obstakels gehouden, hierdoor ontstaat op al

deze plekken vrij uitzicht naar het water.

• Langs de rijbaan wordt een voorzieningen-

strook aangelegd op het niveau van de stoep.

Door alle functies in deze strook te voorzien en

geen onderscheid te maken tussen parkeren en

andere voorzieningen ontstaat een rustig straat-

beeld en een maximaal flexibele openbare

ruimte.

• Alle woonstraten worden uitgevoerd in duur-

zame, gebakken klinkers.

Het vervolg

Het Plan Openbare Ruimte geeft een duidelijke

beschrijving van de toekomstige inrichting van de

Frederik Hendrikbuurt.

In de komende jaren (2015-2020) wordt deze

werkelijkheid. Het Frederik Hendrikplantsoen

zal worden opgeknapt, de Singelgrachtgarage

Marnix zal gebouwd worden en straat voor straat

zal de hele buurt opnieuw ingericht worden. Met

regelmaat zal actuele informatie over deze acties

verstrekt worden.

Plein ‘De Binderij’

Deze plek leent zich ervoor in de toekomst ingericht en beheerd te

worden door buurtbewoners. Zo’n initiatief wordt volledig door bewo-

ners getrokken, waarbij Stadsdeel West waar nodig faciliteert in ad-

vies of begeleiding.

Het Frederik Hendrikplantsoen

Het Frederik Hendrikplantsoen wordt de komende jaren volledig

gerenoveerd. Het nieuwe ontwerp gaat met respect om met de his-

torische context van het plantsoen. Veel blijft behouden, maar waar

mogelijk is het plantsoen verbeterd. Monumentale bomen bijvoor-

beeld worden zoveel mogelijk behouden. Het nieuwe plantsoen

wordt groter, mooier, leuker en functioneler. Het plantsoen opent

zich meer naar de buurt en wordt daardoor meer één geheel met

de buurt. In het plantsoen wordt de entree voor de parkeergarage

onder de Singelgracht gerealiseerd. Deze entree zal zo transparant

mogelijk worden vormgegeven. Vanwege de bouw van de Singel-

grachtgarage Marnix worden 7 bomen langs de Nassaukade gekapt.

Er vindt herplant plaats met bomen van een gelijkwaardige kwaliteit.

Van Oldenbarneveldtplein

Het Van Oldenbarneveldtplein verdient een mooie meer park-

achtige inrichting. Het plein doet erg stenig en saai aan, alhoewel het

een groen bladerdek heeft door alle platanen die er op staan. Het plein

hoort qua vormgeving en beleving hetzelfde uit te stralen als het Fre-

derik Hendrikplantsoen. Op het plein kunnen regelmatig buurtactivitei-

ten gehouden worden. Zodoende wordt het plein een multifunctioneel

plein waarop regelmatig iets te beleven valt.

Ontwerpuitgangspunten

De structuurvisie leidt tot een heldere, logische indeling van de

buurt. Voor de herinrichting van de straten zoeken we naar een even

heldere en logische indeling. Om dat te bereiken hebben we een

8

10 Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - AANLEIDING

AanleidingIn 2009 heeft de stadsdeelraad van stadsdeel

Westerpark het document ‘Visie en Plan van

Aanpak Frederik Hendrikbuurt’ vastgesteld. In

dat plan is een toekomstperspectief geschetst

voor de buurt en is aangegeven wat er nodig is

om tot realisatie van het toekomstperspectief

te komen. Er staat beschreven dat het nood-

zakelijk is om samen met buurtbewoners een

integraal plan voor de openbare ruimte voor

de buurt te maken. Het Plan Openbare Ruimte

is daar de uitwerking van.

INLEIDING - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 11

InleidingStadsdeel West wil de kwaliteit van de openbare ruimte in de Frederik Hendrikbuurt verbeteren

en de leefbaarheid op straat vergroten. Dit kan door meer ruimte te creëren voor voetgangers,

fietsers, groen, spelende kinderen en bewoners. Zodoende ontstaat een hoogwaardige, veilige

verblijfsruimte met meer groen en een heldere identiteit. Een openbare ruimte die flexibel is in te

richten en die ruimte biedt voor activiteiten en ontmoetingen.

Om dit te bereiken is het ‘Plan Openbare Ruim-

te’ opgesteld. Dit plan beschrijft een visie voor de

openbare ruimte van de Frederik Hendrikbuurt.

In het Plan Openbare Ruimte zijn alle onderde-

len van de openbare ruimte samenhangend be-

schreven. Het plan dient als basis voor de latere

herinrichting van de buurt. Het plan is gemaakt

ter informatie van iedereen die betrokken is bij

de Frederik Hendrikbuurt. Voor bestuurders is

het een leidraad bij het maken van keuzes voor

de buurt, voor ambtenaren is het de basis voor de

herinrichting van de buurt en voor bewoners en

ondernemers is het een handvat bij communicatie

over hun buurt met de gemeente.

Het Plan Openbare Ruimte hangt nauw samen met

de realisatie van de Singelgrachtgarage Marnix.

Deze garage zal onder de Singelgracht gebouwd

worden ter hoogte van de Nassaukade. In deze

garage worden 800 parkeerplaatsen gereserveerd

ter compensatie van verwijderde parkeerplaatsen

in de aangrenzende buurten. Naar verwachting

wordt deze garage gerealiseerd tussen 2016 en

2020.

350 Parkeerplaatsen in de Singelgrachtgarage

Marnix dienen ter compensatie van 350 op te hef-

fen parkeerplaatsen in de Frederik Hendrikbuurt.

Deze parkeerplaatsen vormen de basis voor het

Plan Openbare Ruimte. In de Frederik Hendrik-

buurt zijn op dit moment 1790 parkeerplaatsen

voor auto’s.

Door 350 parkeerplaatsen van straat te halen

en te compenseren in de garage ontstaat de

benodigde ruimte op straat die nodig is om de

kwaliteit en leefbaarheid van de openbare ruimte

te verbeteren.

12 Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt

ParticipatieHet Plan Openbare Ruimte is tot stand gekomen

in samenwerking met bewoners en andere belang-

hebbenden. Na een algemene bewonersavond in

november 2013 is een ontwerpteam samengesteld

van enthousiaste buurtbewoners.

Deze buurtbewoners hebben tijdens ontwerp-

teamavonden samen met de projectleider en

ontwerpers van het stadsdeel gewerkt aan alle

onderdelen van het plan. Voor specifieke onder-

werpen, zoals kunst, spelen en de voetgangers-

entrees van de garage zijn tijdens de ontwerp-

teamavonden gasten uitgenodigd.

Zodoende is een goed onderbouwde toekomst-

visie op de openbare ruimte van de Frederik

Hendrikbuurt ontstaan. Tijdens een bewoners-

avond op 5 juni 2014 heeft een terugkoppeling

van het plan aan de buurt plaatsgevonden.

In samenwerking met ‘Atelier Habitat’ is door

kinderen van groep 7 van de Rijk Kramerschool,

die middenin de Frederik Hendrikbuurt staat,

nagedacht over de openbare ruimte van de buurt.

Het perspectief van de kinderen biedt een andere

kijk op de buurt. Onder de noemer ‘Operatie Pe-

riscoop’ hebben de kinderen onderzoek gedaan

naar wat er speelt in de buurt. De resultaten van

dat onderzoek zijn verwerkt in het Plan Openbare

Ruimte.

PARTICIPATIE - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 13

Han van de HareIk ben vanaf het begin betrokken geweest als deelnemer

van het ontwerpteam voor het Plan Openbare Ruimte

voor de Frederik Hendrikbuurt. Ik ben geboren en ge-

togen in deze buurt en een korte periode daargelaten

woon ik hier tot nu toe heel mijn leven. Ik vind het dan

ook belangrijk om mee te denken over de inrichting van

onze buurt.

Ik heb met veel plezier deelgenomen aan het ontwerp-

team en ben van mening dat de bewoners en onderne-

mers uit de buurt goed hebben kunnen meedenken over

de toekomstige inrichting van de buurt en de kwaliteit

van de openbare ruimte. Veel ideeën die we samen heb-

ben bedacht hebben het uiteindelijke plan gehaald.

Het stadsdeel spreekt graag van een ‘coproductie’

tussen bewoners en stadsdeel. Dat vind ik een te zware

term voor de mate van participatie in dit project. Ik

spreek liever van een goede samenwerking. Het klopt

dat bewoners veel inbreng hadden, maar de gemeente

schiep de randvoorwaarden. Veel zaken zijn beleidsma-

tig vastgelegd en dat biedt minder ruimte voor nieuwe

ideeën.

Ik verwonder mij er bijvoorbeeld over dat er gestreefd

wordt naar één fietsparkeerplaats per huishouden,

terwijl dat volgens veel bewoners te weinig is. Bewoners

hebben daar mee te ‘dealen’.

Maar, al met al vind ik het een mooi plan geworden en

hoop ik dat het ook zo zal worden uitgevoerd. Ik zou

het zonde vinden als tijdens de uitvoering ineens sterk

wordt afgeweken van alle mooie oplossingen die voor de

buurt zijn bedacht.

Samenwerken aan de

Fredrik Hendrikbuurt

van de toekomst!

14 Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - GESCHIEDENIS

DoelstellingIn samenwerking met de ontwerpteamleden

zijn de volgende doelstellingen geformuleerd,

waar in het Plan Openbare Ruimte invulling aan

wordt gegeven.

In de Frederik Hendrikbuurt streven we naar:

• Een buurt met een heldere identiteit.

• Het vergroten van de leefbaarheid.

De buurt moet schoon, heel en veilig zijn.

• Hoogwaardige verblijfsruimtes. Er moet

meer lucht en ruimte op straat komen.

• Een groenere buurt, met meer openbaar,

maar ook privé groen in de straat.

• Een flexibele en duurzame openbare ruimte.

• Een buurt met ruimte voor activiteiten en

ontmoeting.

Kortom, een openbare ruimte voor de bewo-

ners, waar iedereen graag verblijft.

GESCHIEDENIS - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 15

Tussen de Singelgracht en de Kostverlorenvaart

(waar nu o.a. de Frederik Hendrikbuurt ligt) ver-

schenen tussen 1630 en 1670 zo veel molens dat

dit gebied bekend stond als de Molenbuurt.

Vanaf 1653 mochten molenaars een woning bou-

wen bij hun molen en ontstond een dunbevolkte

woonbuurt met een wirwar van paden en sloten.

Deze talrijke windmolens gaven het gebied een

vroeg industrieel karakter.

In de loop van de 19e eeuw werd een deel van

de molens vervangen door een stoommachine en

verschenen er kleine fabriekjes in de buurt. Aan

het eind van de 19e eeuw moest het gehele nijver-

heidsgebied, dat zo’n 250 jaar had bestaan, wijken

voor stadsuitbreiding.

Van de vroegere industrie is alleen nog de in 1631

gebouwde houtzaagmolen ‘De Otter’ over. Deze

paltrokmolen is de oudste van Nederland, en

vormt een belangrijk cultuurhistorisch element in

de buurt en heeft een visuele functie. De molen is

sinds 1977 een Rijksmonument.

Het ontstaan van een stadswijk

De Frederik Hendrikbuurt is grotendeels stede-

lijk ontwikkeld aan het eind van de 19de en begin

20ste eeuw. Het Amsterdam binnen de Singelgracht

was in die periode overbevolkt. Stadsuitbreiding is

nodig om de toevloed van inwoners als gevolg

van de landbouwcrisis en de industriële revolutie

op te kunnen vangen. De Frederik Hendrikbuurt

is onderdeel van het stedenbouwkundig plan

Kalff, vastgesteld in 1877. Dit plan is bescheiden

en volgt in grote lijnen het patroon van bestaan-

de paden en sloten. Het plan kent verschillende

buurten met verschillende soorten bebouwing.

De Frederik Hendrikbuurt is bestemd voor ge-

mengde woningbouw waarin alle rangen en stan-

den door elkaar wonen.

Tussen 1877 en 1925 wordt de Frederik Hendrik-

buurt volgebouwd volgens een simpele steden-

bouwkundige opzet: gesloten bouwblokken aan

lange, smalle, haaks op elkaar staande, straten.

De Frederik Hendrikstraat is de ruggengraat van

de buurt. Deze brede straat maakt onderdeel uit

GeschiedenisVroeg industrieel gebied

De Stads- en Godshuispolder, waar de Frederik

Hendrikbuurt deel van uitmaakt, behoorde in

de zeventiende eeuw tot het buitengebied van

de stad Amsterdam. De economie groeide en

de welvaart nam toe. Bedrijven begonnen zich

buiten de Singelgracht te vestigen. Door de flore-

rende scheepvaart was er grote vraag naar hout.

De uitvinding van de houtzaagmolen maakte het

zagen van hout minder arbeidsintensief en aan-

merkelijk goedkoper.

In 1630 werd de houtzagerscompagnie opgericht.

Deze kreeg van het stadsbestuur terreinen vlak

buiten de stadsgrens (Singelgracht) aangewezen

voor de bouw van houtzaagmolens. Invoer van

gezaagd hout werd verboden. Met name ten

westen van de stad, waar de westenwind domineer-

de, en transport vanwege de vele sloten en vaarten

eenvoudig was, verrezen veel houtzaagmolens.

GESCHIEDENIS - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - GESCHIEDENIS 17

van een binnenring van Amsterdam. Een andere brede doorgaan-

de weg is de Nassaukade, die de Frederik Hendrikbuurt aan het

oostzijde scheidt van het water. Aan de Frederik Hendrikstraat

liggen de twee centrale punten van de buurt. De eerste is het

Frederik Hendrikplantsoen, gerealiseerd in 1886 als groenvoor-

ziening en groentemarkt. De tweede is het Hugo de Grootplein,

waar de Jan van Galenstraat de Frederik Hendrikstraat kruist en

verkeer vanuit het westen het centrum invoert.

De stroom van nieuwbouw wordt op gang gebracht door parti-

culiere bouwondernemers die in deze tijd van nijpend woning-

tekort als projectontwikkelaars optraden. De bouw begint langs

de Nassaukade waar huizen voor de gegoede burgerij verrijzen.

Een aantal daarvan is zo bijzonder dat ze in november 2008 als

gemeentelijk monument zijn aangewezen. In de straten daarach-

ter worden kleinere woningen gebouwd, grotendeels bestemd

voor de middenklasse. De kwaliteit van de bouwinitiatieven door

particulieren wisselt sterk.

Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw worden ver-

enigingen opgericht die zich het lot van de vaak slecht behuisde

arbeiders aantrekken en zich ten doel stellen kwalitatief goede

arbeiderswoningen te realiseren. Met name ten westen van de

Frederik Hendrikstraat wordt aan het einde van de negentien-

de en begin van de twintigste eeuw geëxperimenteerd met ver-

schillende vormen van sociale woningbouw. Deze complexen zijn

vaak als één bouwkundige eenheid opgericht en in de loop van

de jaren grotendeels overgegaan in corporatiehanden.

In de periode dat de Frederik Hendrikbuurt gebouwd werd

kwam er steeds meer aandacht voor voorzieningen, ook voor de

allerarmsten. In de Frederik Hendrikbuurt verschenen dan ook

verschillende scholen en een kinderbadhuis (ter bevordering van

de hygiëne). De Amaliaschool (nu een bedrijfsver-

zamelgebouw) in Amsterdamse schoolstijl en het

Kinderbadhuis zijn voorbeelden van gemeentelij-

ke monumenten.

Stedelijke vernieuwing sinds 1970

Veel woningen waren en zijn in particulier bezit.

Omdat de kwaliteit en afmeting van de woningen

redelijk was (vergeleken met andere buurten) is in

de Frederik Hendrikbuurt in de loop van de jaren

vrij weinig vervangende nieuwbouw verschenen.

De stadsvernieuwing uit de jaren 1970-1980 is

grotendeels aan deze buurt voorbij gegaan.

Vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw

verloren de laatste bedrijventerreinen langs de

Kostverlorenvaart geleidelijk hun functie. Door-

dat de aan- en afvoer niet meer over water, maar

over de weg plaatsvond, vormde de bereikbaar-

heid van deze terreinen een steeds groter pro-

bleem. Vanaf 1980 werden achtereenvolgens de

Van Reigersbergenstraat, de Porschestrip (Jacob

Catskade) en de Gillis van Ledenberchstraat in

een eigentijdse en op het water gerichte steden-

bouwkundige opzet heringericht ten behoeve van

woningbouw.

Op sommige invullocaties is afgeweken van de

oorspronkelijke verkavelingsstructuur. Zo is door

het Poortgebouw, aan de Hugo de Grootkade,

een belangrijke functionele zichtlijn in de Van Ol-

denbarneveldtstraat verloren gegaan. Bij nieuw-

bouw langs de Frederik Hendrikstraat is afge-

weken van de bestaande rooilijn. Hierdoor is

een onduidelijke ruimte ontstaan tussen het Van

Oldenbarneveldtplein en de Eerste Hugo de

Grootstraat. Ook zijn door de gebogen gevel

van de Porschestrip de achtergevels aan de

Antonie Heinsiusstraat prominent in beeld komen

te staan.

16

BELEID - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - BELEID 1918

Investeren in het recreatieve gebruik van

groen en water:

Het gebruik van het groen en water in en rondom

de stad neemt toe en vervult een steeds belang-

rijker rol voor het welzijn van de Amsterdammers

en als vestigingsvoorwaarde van bedrijven. Het

is daarmee een belangrijke economische factor

geworden. Het groen en water moet niet alleen

mooi zijn maar ook toegankelijk en bruikbaar voor

recreatieve doeleinden.

De mobiliteitsaanpak Amsterdam

De mobiliteitsaanpak is het overkoepelende ka-

der voor het Mobiliteitsbeleid van de gemeente

Amsterdam in de periode tot 2030.

Met het benoemen van plusnetten laat de mo-

biliteitsaanpak zien waar welke vervoerswijze

het meeste prioriteit verdient, in de toegemeten

ruimte op straat, in de voorrangsverlening op

kruispunten en bij de inzet van investeringsmid-

delen. Nieuw bij de plusnetten is dat er ook een

plusnet voor de voetganger is gedefinieerd op

plekken waar de kwaliteit en ruimte voor de voet-

ganger belangrijk is. Binnen het openbaar vervoer

wordt onderscheid gemaakt tussen een plusnet

waar het accent ligt op een hogere snelheid en

een comfortnet waar vooral de betrouwbaarheid

belangrijk is.

Het parkeerplan Amsterdam 2012

In het parkeerplan Amsterdam staan de toe-

komstplannen van de gemeente met betrekking

tot parkeren in de stad geformuleerd. De doel-

stelling is het aantal geparkeerde auto’s op straat

verminderen, waardoor een prettiger straatbeeld

ontstaat en de stad leefbaarder wordt. Dit wordt

gerealiseerd door goede alternatieven voor het

parkeren op straat te bieden. Daarbij wordt onder

andere gesproken over het efficiënter gebruiken

van bestaande en het bouwen van nieuwe garages,

zoals de Singelgrachtgarage Marnix.

Het groenstructuurplan voor Amsterdam West

In het groenstructuurplan staan de volgende doelen

geformuleerd:

• Het maken van een samenhangende ruimtelijke,

ecologische en recreatieve visie op het groen

in stadsdeel West.

• Het beschermen van het bestaande groen en

waar mogelijk kwantitatieve en kwalitatieve

verbetering van het groen.

• Het benoemen van kansen voor uitbreiding en

verbetering van de toegankelijkheid en bereik-

baarheid van het groen.

Beleid

Diverse beleidstukken liggen ten grondslag aan

het Plan Openbare Ruimte. In het bestaande be-

leid staan uitgangspunten voor het Plan Open-

bare Ruimte geformuleerd. Deze uitgangspunten

vormen de basis van het Plan Openbare Ruimte

en bieden houvast bij het maken van keuzes in de

Openbare Ruimte.

De volgende beleidsstukken vormen een belang-

rijke bron van informatie:

De structuurvisie Amsterdam 2040

Om richting te geven aan de ruimtelijke visie voor

de stad zijn in de structuurvisie voor Amsterdam

diverse ruimtelijke opgaven geformuleerd. De

volgende twee opgaven zijn van belang voor de

Frederik Hendrikbuurt.

Het realiseren van een hoogwaardige

inrichting van de openbare ruimte:

De kwaliteit van leven in de stad wordt steeds be-

langrijker, en daarmee de inrichting en het gebruik

van het publieke domein. Met name binnen de Ring

A10 is de druk op de openbare ruimte groot. De

Amsterdamse straten, pleinen en oevers moeten

daarom kwalitatief hoogwaardig worden ingericht.

Er komt meer ruimte voor fietsers en voetgangers.

Dit betekent soms minder ruimte voor de auto,

maar niet het verdwijnen van de auto uit de stad.

“ In de Frederik Hendrik-

buurt is het aangenaam

wonen op een groen

eiland bij het centrum

van de stad. Je voelt de

stad, de drukte raast

voorbij, de rust blijft

en dat is goed!”

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 21

In het groenstructuurplan staan acties geformuleerd op het ge-

bied van bomen, parken pleinen en plantsoenen, recreatieve

routes, ecologie en groen in de straat.

De Puccinimethode

Er is onderzocht hoe de openbare ruimte van Amsterdam zoda-

nig kan worden ingericht dat er een duurzame, sterke, typisch

Amsterdamse ‘vloer’ ontstaat die past bij het drukke stedelijk

leven. De stadsdelen en de centrale stad ontwikkelen daarvoor

samen een nieuwe, Amsterdamse traditie voor de inrichting van

de openbare ruimte. Deze wordt de ‘Puccinimethode’ genoemd.

Het resultaat is een verzameling details voor de inrichting van

de openbare ruimte. In deze details staan materiaalgebruik en

meubilair voor de verschillende delen van de stad beschreven.

Het streven is de herinrichting beheerkosten neutraal uit te

voeren.

Beleidsplan openbare verlichting

Het beleidsplan openbare verlichting is centraal stedelijk vast-

gesteld. Het beleidsplan gaat uit van een passend standaardas-

sortiment en armaturen. Hiermee wil de gemeente een bijdrage

leveren aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Ook leidt dit

tot een efficiënter beheer en onderhoud en er worden voordelen

behaald bij de inkoop van de materialen.

Enkele andere beleidstukken die tot uitgangspunten voor het

POR hebben geleid zijn:

• Het sport en speelplekken actieplan van stadsdeel West

• Het horeca- en terrasbeleid van stadsdeel West

• De detailhandelsvisie voor stadsdeel West

• Nota ruimtelijke randvoorwaarden Singelgrachtzone

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - BELEID20

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2322

Plan Kalff 1877

Morfologie en bouwblokken

Analyse Plan Kalff

Bouwblokken

Morfologie

Analyse en VisieOp basis van een analyse van diverse planonder-

delen komen we tot een visie per thema. De ver-

zameling van deze visies vormt uiteindelijk de

‘Structuurvisie’ voor de Frederik Hendrikbuurt.

De volgende thema’s zijn onderzocht:

1. IdentiteitTijdens de eerste ontwerpteamavond is uitgebreid

nagedacht over de identiteit van de Frederik Hen-

drikbuurt. De bewoners komen gezamenlijk tot de

volgende omschrijving van hun buurt:

“ In de Frederik Hendrikbuurt is het aangenaam

wonen op een groen eiland bij het centrum van

de stad. Je voelt de stad, de drukte raast voorbij,

de rust blijft en dat is goed!”

Het is deze identiteit die we door middel van het

Plan Openbare Ruimte willen versterken.

2. De structuur van de wijkDe Frederik Hendrikbuurt is stedelijk ontwikkeld

aan het eind van de 19e en begin 20e eeuw. De

buurt is onderdeel van het stedenbouwkundig-

plan Kalff, vastgesteld in 1877. Het plan Kalff volgt

grotendeels het patroon van bestaande paden en

sloten, zo ontstaan de smalle straten en gesloten

bouwblokken.

Ter hoogte van het Van Oldenbarneveldtplein ont-

staat een knip en een verdraaiing in het plan om

aan te kunnen sluiten bij de wijk ten Noorden van

de Frederik Hendrikbuurt. Het noordelijke deel

van de Frederik Hendrikbuurt is vormgegeven

rondom het daar te realiseren plantsoen. Zodoende

ontstaat de huidige morfologie van de Frederik

Hendrikbuurt.

Het westelijke deel van de wijk grenzend aan de

Kostverlorenvaart is langer industrieel in gebruik

geweest en later ontwikkeld. Deze bouwblokken

wijken af van het stedenbouwkundigplan Kalff. Het

bouwblok langs de Gillis van Ledenberchstraat

lijkt geïnspireerd door de vroegere pakhuizen in

havengebieden. Het bouwblok in de van Reigers-

bergenstraat bestaat uit losse torens. De nieuw-

bouw aan de Jacob Catskade, de Porschestrip

genoemd, heeft vooral een stedenbouwkundige

relatie met de gebouwen aan de overzijde van de

Kattensloot aan de ‘De Wittenkade’.

Hoe versterk je het karakter en de sfeer van de verschillende bouwblokken?

Bij de inrichting van de openbare ruimte wordt in-

gespeeld op deze stedenbouwkundige verschillen.

3. VerkeerIn de Structuurvisie Amsterdam 2040 wordt het

verbeteren van de kwaliteit en duurzaamheid van

de openbare ruimte in Amsterdam benadrukt. Er

wordt aangestuurd op een openbare ruimte waar-

in de auto een minder prominente rol inneemt en

benadrukt dat ruimte voor voetganger, fiets en

groen van belang is voor een leefbare stad. In de

Mobiliteitsaanpak Amsterdam 2030 wordt invulling

gegeven aan dit beleid onder andere door het in-

voeren van plusnetten voor auto, fiets, voetganger

en openbaar vervoer. Met het benoemen van plus-

netten laat de mobiliteitsaanpak zien waar welke

vervoerswijze het meeste prioriteit verdient.

In de Frederik Hendrikbuurt is de Tweede Hugo

de Grootstraat gedefinieerd als plusnet auto,

plusnet fiets en gedeeltelijk als plusnet voetgan-

gers. De Nassaukade is plusnet auto en plusnet

voetganger. Een gedeelte van de Frederik Hen-

drikstraat is plusnet voetganger, de hele straat is

plusnet fiets en comfortnet openbaarvervoer. In

de Frederik Hendrikbuurt is nergens sprake van

een plusnet voor openbaar vervoer.

In het Plan Openbare Ruimte wordt dit stedelijk

beleid als volgt vertaald tot een visie voor de

openbare ruimte voor de Frederik Hendrikbuurt:

Nassaukade

De Nassaukade is in de bestaande situatie geopti-

maliseerd voor autoverkeer, hieraan zal niets veran-

deren. De straat is plusnet auto. De bouw van de

Singelgrachtgarage Marnix maakt het echter ook

mogelijk om de Nassaukade te optimaliseren voor

fietsers en voetgangers, door het realiseren van een

wandelpromenade onder de dubbele rij bomen

langs de Singelgracht. (De ambitie voor deze wan-

delpromenade staat beschreven in de nota ruimte-

lijke randvoorwaarden singelgrachtzone uit 2003).

Tweede e Hugo de Grootstraat

De Tweede Hugo de Grootstraat blijft zoals hij is.

De breedte van de straat is beperkt waardoor het

niet mogelijk is om meer ruimte aan de verschil-

lende functies toe te delen dan in de bestaande

situatie al het geval is.

Frederik Hendrikstraat

In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit van

de openbare ruimte verbeterd. Het accent in het

nieuwe profiel ligt op het creëren van ruimte voor

groen, fietsen en wandelen. Door in deze straat

tram en auto de rijweg te laten delen komt er veel

meer ruimte voor andere functies. Er ontstaat meer

ruimte om te wandelen en te fietsen. Doordat de

rijweg smaller wordt en gelijkvloers verbeteren

oversteekmogelijkheden en wordt de weg veiliger.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2524

Plusnetten verkeer - legenda

Plusnet auto Plusnet fiets

Plusnet voetganger Comfortnet OV

Visie verkeer - legenda

Auto Fiets

Voetganger Routes door de wijk

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2726

Beheer

Zowel de wegbeheerder als de groenbeheerder

bevestigt de zorg om de moerascypressen langs

de Frederik Hendrikstraat. Beiden adviseren om

deze te vervangen voor andere bomen. Dit advies

komt overeen met wat beschreven staat in het

groenstructuurplan.

Visie op groen

De volgende visie op het groen in de Frederik

Hendrikbuurt wordt geformuleerd:

Frederik Hendrikstraat

De Frederik Hendrikbuurt is onderdeel van de

“groene loper” rond het centrum van Amsterdam.

Vrijwel alle parken in Amsterdam liggen aan de

ring die gevormd wordt door o.a. Bilderdijkstraat,

van Baerlestraat, Ceintuurbaan, Eerste Ooster-

parkstraat en Insulindeweg. Op basis van daarvan

concluderen wij dat het legitiem is om de Frederik

Hendrikbuurt als groene buurt te bestempelen.

Met als centrale as de Frederik Hendrikstraat die

uitloopt in het FH-plantsoen.

De conclusies die voor de Frederik Hendrikstraat

zijn getrokken met betrekking tot verkeer wor-

den op basis van het bovenstaande nog ver-

sterkt. De bomen in de Frederik Hendrikstraat

moeten om beheer technische redenen vervan-

gen worden. Zij zullen worden vervangen door

bomen die qua grootte en breedte passen bij

het nieuwe profiel van de Frederik Hendrikstraat.

Het groene karakter van de straat wordt nog

versterkt door vaste plantenvakken aan weers-

zijde van de rijweg.

Nassaukade

Het realiseren van een wandelpromenade on-

der de dubbele rij bomen langs de Nassaukade

schept kansen om de groeiomstandigheden van

die bomen te verbeteren. De dubbele rij bomen

zal geleidelijk omgevormd worden tot alleen maar

platanen. Waar mogelijk worden gaten in de be-

planting aangevuld met platanen, zoals bij de los-

wal ter plaatse van het Van Oldenbarneveldtplein.

Vanwege de bouw van de Singelgrachtgarage

Marnix worden 7 bomen langs de Nassaukade

gekapt. Er vindt herplant plaats met bomen van

een gelijkwaardige kwaliteit.

Frederik Hendrikplantsoen

In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit

van de openbare ruimte verbeterd. Het accent

in het nieuwe profiel ligt op het creëren van

ruimte voor groen, fietsen en wandelen. Door in

de Frederik Hendrikstraat tram en auto de rijweg

te laten delen komt er veel meer ruimte voor de

andere functies. Er ontstaat meer ruimte om te

wandelen en te fietsen. Doordat de rijweg smaller

wordt en gelijkvloers verbeteren de oversteek-

mogelijkheden en wordt de weg veiliger.

Parkbuurt

De relatie van het plantsoen met de buurt moet

ook in de buurt voelbaar zijn. De buurt wordt be-

stempeld als parkbuurt. In de parkbuurt komen

4. GroenGroenstructuurplan

In het groenstructuurplan van stadsdeel West wordt een samenhan-

gende ruimtelijke, ecologische en recreatieve visie op het groen in

het stadsdeel gegeven. Binnen de Frederik Hendrikbuurt worden

met name de Frederik Hendrikstraat en de Nassaukade beschreven.

Frederik Hendrikstraat

De Frederik Hendrikstraat maakt onderdeel uit van de hoofd-

bomenstructuur van het stadsdeel. Op dit moment groeien er

moerascypressen. Deze bomen vertonen een matige groei, maar

veroorzaken ondergronds wel veel wortelopdruk. Daardoor ont-

staat veel (gevaarlijke) schade aan de verharding in de straat.

Ook wordt beschreven dat de moerascypres een verkeerde

groeivorm heeft voor deze straat. De moerascypres heeft na-

melijk een smalle piramidale groeivorm, terwijl de straat breed

genoeg is voor een veel bredere groeivorm. Geadviseerd wordt

om de bomen te vervangen door resistente iepen die veel beter

passen in het straatbeeld.

Nassaukade

Langs de Nassaukade staan diverse boomsoorten zoals plataan,

rode paardenkastanje en iep. In het groenstructuurplan wordt

geadviseerd om te streven naar een dubbele bomenrij van pla-

tanen langs de Nassaukade. Dit sluit aan bij de wens om langs

de hele Singelgracht een dubbele rij platanen te hebben. Ook

wordt geadviseerd om de groeiomstandigheden van de bomen

te verbeteren.

Algemeen

In algemene zin wordt in het groenstructuurplan beschreven dat

het huidige groen in het stadsdeel zoveel mogelijk behouden

moet blijven en waar mogelijk moet worden uitgebreid.

Westergasfabriek

Frederik HendrikPlantsoen

Bilderdijkpark

Vondelpark

Museum-plein

Sarphatipark

Oosterpark

Java plantsoen

Flevopark

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2928

Legenda

Parkbuurt

Plantsoen

Woonblok met bomenrij

Laan met bomenrij

Kade met iepen

Plein met bloeiende

planten

GroenvisieGroene loper

De Frederik Hendrikbuurt is onderdeel van de “groene loper” rond het centrum van Amsterdam.

Het is een groene buurt, die nog groener mag worden!

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 3130

de verschijningsvorm) maar die beter in een smalle

straat gedijen. (zie Bijlage, pagina 84, tabel boom-

soorten)

Hugo de Grootplein

Het middenplein van het Hugo de Grootplein

wordt verfraaid met vaste planten en heesters.

Deze beplanting zorgt voor een aangename sfeer

op het plein.

Kades

Langs de kades staan net als op vrijwel alle kades

in Amsterdam grote breed uitgroeiende iepen. Zij

geven de straat de groene uitstraling die past bij

de Amsterdamse kades.

5. De PuccinimethodeIn de gemeente Amsterdam is in de afgelopen jaren

een versnipperd, vaak druk en onoverzichtelijk straat-

beeld ontstaan. De gemeente Amsterdam streeft er

sinds een aantal jaar naar om dat straatbeeld rus-

tig, eenvoudig, duurzaam, vanzelfsprekend en goed

beheerbaar te maken. De stadsdelen en de centrale

stad ontwikkelen daarom samen een nieuwe,

Amsterdamse traditie voor de inrichting van de

openbare ruimte. Dit is bekend komen te staan

onder de naam Puccinimethode. In deze methode

worden richtlijnen gegeven voor de inrichting van

de openbare ruimte. Voor de herinrichting van de

Frederik Hendrikbuurt zal gebruik gemaakt wor-

den van de Puccinimethode.

De Puccinimethode schrijft voor de Frederik

Hendrikbuurt de volgende materialen voor:

• Trottoir: baksteen, dikformaat, rood,

halfsteensverband, dwars op looprichting

• Rijbaan 30 km: baksteen keiformaat, rood,

keperverband

• Rijbaan 50 km: asfalt

• Trambaan: asfalt

• Banden 30 km: 13/15 cm betonband,

Amsterdamse toeslag zwart

• Banden 50 km: 28/30 cm betonband,

Amsterdamse toeslag zwart

• Uitritband: 60 cm of 90 cm, Amsterdamse

toeslag zwart

• Goot 30 km: rollaag van baksteen,

keiformaat, rood

• Goot 50 km: rollaag van baksteen,

keiformaat, rood

in iedere straat kleine bloeiende bomen te staan.

Door verschillende soorten bomen toe te passen

wordt het een parkachtige wijk. Dit geldt ook voor

de van Reigersbergenstraat. Deze is oorspronkelijk

al ingericht als parkbuurt met een breed scala aan

bloeiende bomen. Daar zal in de toekomst niet

veel aan veranderen.

Van Oldenbarneveldtplein

Uit de analyse van de structuur van de wijk bleek

al dat het Van Oldenbarneveldtplein de knip

vormt tussen het Noordelijk deel van de buurt en

het zuidelijke deel. Alhoewel het plein een groen

bladerdek heeft door alle platanen die er op

staan doet het erg stenig en saai aan. Het plein

hoort qua vormgeving en beleving hetzelfde uit

te stralen als het Frederik Hendrikplantsoen. Dit

hebben wij op de plankaart aangegeven. Het

plein moet groener, leuker en functioneler in-

gericht worden. Het schoolgebouw tussen het

Frederik Hendrikplantsoen en het Van Oldenbar-

neveldtplein moet gevoelsmatig midden in het

plantsoen staan.

Woonbuurt

De overige woonblokken kenmerken zich door

één bomenrij van grote bomen in relatief smalle

straten. Deze bomen worden in stand gehouden.

Waar mogelijk worden de groeiomstandigheden

voor deze bomen verbeterd. Bij het vervangen

van bomen wordt wel gezocht naar bomen die

goed passen bij de bestaande bomen (bijv. zelfde

soort maar betere variant, of andere soort maar zelf- Voorbeelden van de Puccinimethode.

6. MeubilairIn aansluiting op de Puccinimethode wordt er

ook naar gestreefd om eenheid te krijgen in het

straatmeubilair in Amsterdam. Dit is geen een-

voudige opgave. In de loop der jaren zijn er heel

veel verschillende zitbanken, fietsenrekken, prul-

lenbakken, ondergrondse vuilcontainers, etc. in

de verschillende stadsdelen geplaatst. Alleen in

stadsdeel West zijn al vele varianten te vinden.

Maar daar komt verandering in.

Het beleidsplan openbare verlichting geeft dui-

delijkheid over waar welke straatverlichting wordt

gebruikt. Bij de materialendienst wordt een selec

tief assortiment aan hoogwaardig straatmeubilair

aangeboden dat aansluit bij de Puccinimethode

en er wordt gewerkt aan een standaard onder-

grondse vuilcontainer voor heel Amsterdam.

Voor de Frederik Hendrikbuurt betekent dit dat

het volgende straatmeubilair wordt gebruikt:

• Zitbank type Canapé

• Fietsenrek type nietje

• Straatlantaarn type 1883 met rond armatuur

• Hangende verlichting type ‘Jarnkonst’

• Ondergrondse vuilcontainers zie afbeelding

• Prullenbakken, zie afbeelding

De ruimte naast bomen wordt benut voor het

plaatsen van bakfietsen, scooters etc. Aan beide

zijden van de boom kan een fietsnietje worden

geplaatst.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 3332

Elmy EveraertIk ben bewoner van de Frederik Hendrikstraat en heb

tijdens het maken van het Plan Openbare Ruimte actief

meegedacht over hoe we de kwaliteit van de openbare

ruimte kunnen verbeteren.

Een belangrijk onderwerpen op dat punt is de grote hoe-

veelheid fietsen die her en der gestald staan op straat.

Tijdens de ontwerpsessies heb ik me daarom verdiept in

het onderwerp fietsparkeren.

Tijdens een van de bijeenkomsten van de ontwerpgroep

heb ik daar een presentatie over gegeven. In de pre-

sentatie kwam bijvoorbeeld naar voren welke soorten

fietsenrekken er zijn en in welke situatie ze geschikt

zijn. Dit heeft geleid tot een aantal keuzes in het plan.

De groep was bijvoorbeeld enthousiast over het idee

om kunst te combineren met fietsparkeren. Het is dan

ook leuk om te zien dat zo’n idee in het ontwerp terecht

gekomen is. Ook zijn er verschillende fietsparkeerzones

opgenomen in het plan. Op die plekken kunnen fietsen

goed geparkeerd worden, maar voorkom je dat er per-

manent fietsen of wrakken gestald worden.

Tot slot ben ik blij dat er

gekozen is voor “nietjes”

of aanbindrekken, omdat

zo alle typen fietsen ge-

parkeerd kunnen worden.

FietsparkerenOp enkele plekken waar fietsen vooral tijdelijk

gestald worden wordt voorgesteld om in plaats

van fietsenrekken, fietsparkeerzones aan te leg-

gen. Het betreft fietsparkeerzones bij super-

markten, winkels (het Hugo de Grootplein) en

bij de scholen.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 3534

7. Bijzondere plekkenIn het Plan Openbare Ruimte wordt een aantal

locaties als bijzondere plekken aangewezen. Op

deze bijzondere plekken wordt extra aandacht

besteed aan de kwaliteit van de openbare ruimte.

De Frederik Hendrikbuurt heeft de volgende

bijzondere plekken:

Wandelpromenade langs de Nassaukade

De wandelpromenade langs de Nassaukade is

zowel bij de analyse van groen als verkeer be-

schreven en wordt verderop in het Plan Openbare

Ruimte gedetailleerd besproken. (Zie pagina 78)

Frederik Hendrikstraat

De Frederik Hendrikstraat is zowel bij de analyse

van groen als verkeer beschreven en wordt ver-

derop in het Plan Openbare Ruimte gedetailleerd

besproken. (Zie pagina 62)

Frederik Hendrikplantsoen

Het Frederik Hendrik Plantsoen is bij de analyse

van groen beschreven en wordt verderop in het

Plan Openbare Ruimte gedetailleerd besproken.

(Zie pagina 74)

Kades

De kades zijn bij de analyse van groen beschreven.

Verderop in het Plan Openbare Ruimte wordt de

ambitie besproken om de kades aan de waterkant

autovrij te maken. Daardoor ontstaan langs alle

kades wandelmogelijkheden langs het water en

is er overal vrij zicht op het water. Dit is op basis

van de huidige uitgangspunten (350 pp verplaat-

sen naar garage) niet mogelijk, maar wel een hele

sterke ambitie voor de toekomst.

Verblijfsplekken

Door steeds op de zichtlijnen naar het water toe

de openbare ruimte vrij van obstakels te houden

ontstaat op al deze plekken vrij uitzicht naar het

water. Dit levert kleine pleintjes op die net iets

bijzonderder worden dan de overige openbare

ruimte. Op deze plaatsen is ruimte voor een zit-

bank aan het water, voor subtiele kunstuitingen of

toegepaste kunst.

Tijdens een ontwerpteamavond werden deze

plekken omschreven als ‘Oplaadpunten’ in de wijk.

Niet voor auto’s, maar voor jezelf. Plekjes waar je

even tot stilstand komt, ademhaalt en ontdekt wat

een fijne plek het is.

Voor de toekomst is het belangrijk dat de leegte

op deze plekken gewaarborgd wordt. In de open-

bare ruimte wordt iedere lege plek snel ingenomen

door fietsenrekken, vuilcontainers of ander straat

meubilair. Dat moet hier juist voorkomen worden.

Hugo de Grootplein

Het Hugo de Grootplein is bij de analyse van

groen beschreven. Op deze plek is veel te doen,

er zijn winkels, terrassen en het is een druk ver-

keersplein. Door het middenplein te verfraaien

met vaste planten en heesters wordt het plein een

stuk rustiger, groener en aangenamer. Door mid-

Bijzondere plekken - legenda

Wandelpromenade Fiets/Wandelroute

Plantsoen en Plein Verblijfsplek

Bijzondere plek a.h. water (Oplaadpunt)

Multifunctioneel plein Kade

Floris van Hees Samen met ongeveer 20 andere bewoners heb ik de

afgelopen maanden deelgenomen aan het ontwerpteam

voor het Plan Openbare Ruimte. In samenwerking met

het stadsdeel hebben we nagedacht over de openbare

ruimte in de Frederik Hendrikbuurt.

Voordat we begonnen met nadenken over de buurt

hebben we tijdens een fietstocht de buurt geïnventa-

riseerd, daarbij is ter inspiratie ook de Staatslieden-

buurt bezocht.

Daarna hebben we tijdens een aantal ontwerpteam-

avonden over diverse onderwerpen gediscussieerd.

Op sommige avonden werden thema’s besproken en

waren gastsprekers uitgenodigd. Een voorbeeld

daarvan is de avond waarop we uitgebreid over kunst

in de buurt hebben gesproken. Ik was verrast door de

hoeveelheid kunst die al in onze buurt aanwezig is,

enkele kunstwerken had ik nog nooit gezien.

In het ontwerpteam zijn vele wensen besproken voor

de buurt. Deze bleken overigens niet altijd verenigbaar,

een voorbeeld is het idee om de gevels van het Hugo de

Grootplein groener te maken, wat stuitte op weer-

stand bij degenen, die de gevels juist rustig en niet

groen willen houden.

In het ontwerpteam is veel tijd besteed aan de Frederik

Hendrikstraat. Helaas is in deze straat ooit gekozen

voor een ongeschikt type boom met enorm veel wor-

telopdruk tot gevolg. Nadenken over de bomen in deze

straat leidde tot een discussie over het bestaande pro-

fiel van de straat. Openbare ruimte kan worden terug-

gewonnen door de auto mee te laten rijden met de tram

(over de trambaan), daardoor ontstaat ruimte voor

fietsers en voetgangers die de straat veel gebruiken.

Uiteindelijk is denk ik een evenwichtige visie ontstaan

waarin iedereen zich herkent.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 37

8. KunstKunst in de openbare ruimte kan ingezet worden voor allerlei

verschillende doeleinden zoals verfraaiing, veiligheid, verlenen van

identiteit, imagoverbetering etc. Steeds vaker zien we ook meer

toegepaste vormen van kunst in de openbare ruimte, bijvoorbeeld

in de vorm van gevelbekleding, verlichting of bestrating.

Als tijdens het ontwerpproces in de Frederik Hendrikbuurt

kansen worden gezien door bewoners om deze buurt nog aan-

trekkelijker te maken door middel van kunst in de openbare

ruimte dan kan daar een proces voor doorlopen worden. Tijdens

dat proces worden kunstenaars uitgenodigd, worden ontwerpen

gemaakt en beoordeeld en wordt uiteindelijk het te realiseren

kunstwerk gemaakt. Over het algemeen duurt een dergelijk

proces ongeveer twee jaar.

Bestaande kunst

In de Frederik Hendrikbuurt is op diverse plaatsen kunst te

vinden in de openbare ruimte. De buurt is wat dat betreft al

goed bedeeld. Het betreft de volgende kunstwerken:

Vrouwenfiguur en ‘Why Not’

Deze twee kunstwerken op het Van Oldenbarneveldtplein komen

voort uit een kunstopdracht voor een figuratief beeld en een

niet-figuratief object. Het is een ontwerp van Else Rignalda en

Norman Dilworth. De bronzen vrouw van Else Rignalda (1958) is

een fragiele, meisjesachtige figuur en is klassiek in de traditie van

de beeldhouwkunst, en modern in de zin van eigentijds. Deze

vrouw kijkt naar het kleine geometrische kunstwerk van Norman

Dilworth. De kern van zijn werk is de aandacht voor geometrische

en natuurlijke verhoudingen.

del van eventuele lichtkunst kan deze sfeer moge-

lijk ook ’s avonds en ’s nachts benadrukt worden.

Van Oldenbarneveldtplein

Het Van Oldenbarneveldtplein is bij de analyse van

groen beschreven. Daar werd al beschreven dat

het plein een mooie meer parkachtige inrichting

verdiend. Tijdens een ontwerpteamavond kwam

ook naar voren dat op het plein regelmatig buur-

tactiviteiten gehouden kunnen worden. Zodoen-

de wordt het plein een multifunctioneel plein

waarop regelmatig iets te beleven valt.

Molen ‘De Otter’ (1631)

Van de vroegere houtindustrie langs de Kostverlo-

renvaart is alleen nog de in 1631 gebouwde hout-

zaagmolen ‘De Otter’ over. Deze paltrokmolen is

de oudste van Nederland, en vormt een belangrijk

cultuurhistorisch element in de buurt. De molen is

sinds 1977 een Rijksmonument. Op dit moment

wordt een restauratie van de molen de loodsen en

de kades voorbereid. Vanuit het Plan Openbare

ruimte spreken wij de wens uit een goede functie

voor de molen en molenwerf te vinden. Een func-

tie waarbij bezoekers de molen en molenwerf van

dichtbij kunnen beleven en zodoende een goede

indruk kunnen krijgen van de cultuurhistorie van

de Frederik Hendrikbuurt zou het Plan Openbare

Ruimte versterken.

Plein ‘De Binderij’

In de Gillis van Ledenbergstraat bevindt zich

tussen twee woonblokken een pleintje aan de

Kostverlorenvaart op de plek waar vroeger een

boekbinderij heeft gestaan. Het is een fijne plek

aan de Kosteverlorenvaart die vraagt om een pas-

sende inrichting.

Deze plek leent zich ervoor in de toekomst inge-

richt en beheerd te worden door buurtbewoners.

Zo’n initiatief wordt volledig door bewoners getrok-

ken, waarbij Stadsdeel West waar nodig faciliteert

in advies of begeleiding. Het plein is daarmee de

eerste grote encroachmentzone (zie verderop in

dit stuk) in de Frederik Hendrikbuurt.

De volgende uitgangspunten worden benoemd

voor dit plein. Het plein moet openbaar blijven.

Het is toegankelijk voor alle buurtbewoners. Het is

belangrijk dat de relatie van het plein met het wa-

ter zichtbaar blijft. Een kinderspeelplaats maakt

onderdeel uit van de inrichting van het plein.

36

Plein ‘De Binderij’

Nieuwe kunst

Kunst in de Frederik Hendrikbuurt wordt gerela-

teerd aan de bijzondere plekken in de wijk. De

verschillende soorten bijzondere plekken lenen

zich voor andere vormen van kunst. Hieronder

wordt per plek beschreven voor welke vormen van

kunst de verschillende bijzondere plekken in de

wijk zich lenen. Daarmee wordt niet gezegd dat

op al deze plekken kunst moet komen, maar wel

de mogelijkheid geschapen voor eventuele kunst

initiatieven.

Het Frederik Hendrikplantsoen

In het Frederik Hendrikplantsoen krijgt het kunst-

werk ‘De Stam’ van Joep van Lieshout zijn plaats.

Dit ensemble van bijna manshoge beelden, die

verspreid door het plantsoen staan opgesteld,

vertelt samen één verhaal.

Met het ontwerp wordt gerefereerd aan de ge-

schiedenis van de Frederik Hendrikbuurt als zaag-

molenbuurt: mensen sjouwen en slepen met hout,

rusten uit op boomstronken en richten op een

centrale plek een boomstam op als een gedenk-

teken. ‘De Stam’ is een ode aan samenwerking en

verwijst het werk naar een samenleving die enkel

kan bestaan door teamwork.

We zien individuele en gezamenlijke inspanningen

– van denkwerk tot fysiek werk tot de zorg voor de

vermoeide werker na de gedane arbeid – waarbij

alle lagen van de bevolking betrokken zijn, man-

nen, vrouwen en kinderen. De samenleving (en de

rol van de mens daarin) is een terugkerend thema

in het oeuvre van Atelier van Lieshout.

Het kunstwerk ‘De Stam’ levert een bijdrage aan

het versterken van het gevoel van eenheid in het

Frederik Hendrikplantsoen en verleent het de

buurt extra identiteit.

In het FH-plantsoen wordt een uniek speeltoestel

geplaatst. Een verzameling moderne boomhut-

ten zorgen er voor dat het plantsoen ook voor

iets oudere kinderen een aantrekkelijk plant-

soen wordt. Operatie Periscoop heeft aangetoond

dat kinderen in de buurt behoefte hebben aan mo-

gelijkheden om te klauteren.

Hugo de Grootplein

Voor de verfraaiing van het Hugo de Grootplein

is gekozen voor een groen aankleding met vaste

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 39

Droombeeld

Dit beeld staat in het Frederik Hendrik Plantsoen. Het is een ge-

abstraheerde bronzen beest met wijd opengesperde bek - een

hond of een fantasiebeest. Het is gemaakt door Constantinus

(Cephas) Stauthamer (1899 - 1983) op latere leeftijd. Wanneer het

Droombeeld ’s avonds wordt aangelicht, doet het denken aan de

beroemde Egyptische sfinxen bij de piramiden van Gizeh.

Gat van Rob

Dit beeld in de Frederik Hendrikstraat is genoemd naar het vroe-

gere hier gevestigde garagebedrijf ‘Garage Rob’, en het jarenlang

bestaande gat in de gevelwand. Voor het in 1987 tot stand ge-

komen pleintje ontwierp de kunstenaar Harry van Renswou een

beeld op ooghoogte, een soort podium, eigenlijk een pleintje op

een plein.

Johan van Oldenbarneveldt

Dit glasmozaïek, gemaakt door Wijnanda Deroo en H.M. Dercksen,

ligt midden op het Van Oldenbarneveldtplein. Een portret van

Johan van Oldenbarneveldt vormt de basis voor het mozaïek. In

de rand is zijn overdenking te lezen bij zijn naderende dood: “Ick

ben seer welgerust, ende geresolveert te sterven, maar ick en kan

niet begrijpen waarom ick sterven moet. Ick wensche van herten,

dat door mijn doodt ende bloet, alle tweedracht ende oneenig-

heidt die in het landt syn, mochten ophouden.

Meteorenregen

Kunstenaar Ton van Summeren (1953) gebruikt in zijn werk afbeel-

dingen van dingen die voor het gewone oog niet te zien zijn. Bij-

voorbeeld chromosomen, cellen, sterren. Voor het kunstwerk in

de poort vergrootte hij beelden van vallende sterren. De negen

meteoren wijzen in de richting van het water. In de negen objecten

is de straatverlichting geïntegreerd.

38

Kunstwerk ‘De Stam’

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 41

Verblijfsplekken

Eerder werden deze plekken al omschreven als

‘Oplaadpunten’ in de wijk. Niet voor auto’s, maar

voor jezelf. Plekjes waar je even tot stilstand komt,

ademhaalt en ontdekt wat een fijne plek het is. Op

deze plaatsen is ruimte voor een zitbank aan het

water, of voor subtiele kunstuitingen of toegepaste

kunst. Juist door het toepassen van kunst kan het

bijzondere van deze plekken worden benadrukt.

Nassaukade

Langs de Singelgracht wordt aan de Nassaukade

een wandelpromenade onder de bomen gereali-

seerd. Dit wordt een heerlijke plek om te wande-

len langs het water. Voorgesteld wordt om deze

promenade ’s avond en ’s nachts aan te lichten

met lichtkunst, zodat de promenade ook in het

donker tot de verbeelding spreekt.

Kunst in de hele Frederik Hendrikbuurt

Buiten de bijzondere plekken leent de hele buurt

zich voor tijdelijke kunstprojecten en etalage kunst,

waarbij in leegstaande etalages kunstwerken wor-

den vertoond aan de voorbijgangers. Door de

verlichting in deze etalages wordt ook de sociale

veiligheid in de buurt verhoogd.

planten en heesters. Overdag zorgt deze beplan-

ting voor een aangename sfeer op het plein. Juist

door deze beplanting leent het Hugo de Groot-

plein zich voor een lichtkunstwerk. Door op een

slimme manier om te gaan met verlichting kan de

aangename sfeer van overdag ook ’s avonds en ’s

nachts voelbaar zijn op het plein.

Op het Hugo de Grootplein wordt gekozen voor

fietsparkeerzones in plaats van fietsenrekken. Zo-

doende is er voldoende plek voor fietsen die tij-

delijk worden gestald door winkelend publiek of

bezoekers van horecagelegenheden, terwijl het

niet vervuild wordt door permanent geparkeerde

fietsen. Het is mogelijk om deze fietsparkeerzones

extra te accentueren door te kiezen voor een spe-

ciaal vormgegeven fietsenstandaard.

Van Oldenbarneveldtplein

Op het Van Oldenbarneveldtplein staan op dit

moment al drie kunstwerken. Het ligt niet voor de

hand om daar nog meer kunstwerken aan toe te

voegen.

Voor de school op het plein wordt gekozen voor

fietsparkeerzones in plaats van fietsenrekken. Zo-

doende is er voldoende plek voor fietsen die tij-

delijk worden gestald door scholieren, terwijl het

niet vervuild wordt door permanent geparkeerde

fietsen. Het is mogelijk om deze fietsparkeerzones

extra te accentueren door te kiezen voor een spe-

ciaal vormgegeven fietsenstandaard.

40

Visie kunst - legenda

Bestaande kunst

Mogelijke locatie voor nieuwe kunst

Nicole de Rop en Louis SchrijversNiemand in de buurt zal onbekend zijn met het Hugo

de Grootplein, en ook buiten onze buurt geniet het

plein enige faam door de aantrekkelijke horeca die er is

neergestreken. Een achthoek met een flinke punt in het

midden, zo zou je het plein kunnen omschrijven en om

die punt gaat het. Bij velen was de teleurstelling groot

toen die punt werd ingevuld met twee grasheuvels,

de ‘billen van Hugo’ in de volksmond. Kon het saaier?

Beslist, maar niet als het aan ons lag. Zo werd een mooi

buurt initiatief geboren.

Na diverse procedures werd het door Nicole de Rop

uitgetekende plan voor een vaste beplanting door de

regiegroep voor buurtinitiatieven goed ontvangen. Hier-

mee was de financiering grotendeels rond. Daarnaast

steunden enkele ondernemers aan het plein het plan

met een financiële bijdrage.

Maart 2014 hebben wij, samen met het stadsdeel en

een aannemer, gedurende drie dagen het gras verwij-

derd en compost toegevoegd. In het weekend daarop is

er een flinke groep buurtbewoners met 2600 planten

aan de slag gegaan. Om de bodem een goede start te

geven zijn er in mei nog 2,5 kg wormen toegevoegd. In

het najaar worden bollen geplant die kleur gaan geven in

het voorjaar en extra tinten in de voorzomer.

De beplanting op ons plein heeft nu al een bewezen eco-

logische waarde: dagelijks zijn er veel bijen en vlinders

waar te nemen. Wat nu rest is de zorg het onkruid te

wieden en zwerfvuil te verwijderen totdat de planten

volgroeid zijn en de billen geheel en al bedekken.

9. Operatie Periscoop (onderzoek door kinderen naar de

herinrichting van de Frederik Hendrikbuurt)

In een serie van 5 workshops is er met kinderen van de Rijk Kramer-

school, die middenin de Frederik Hendrikbuurt staat, onderzoek

gedaan naar hun ideeën en perspectief over de buurt in de huidige

situatie en de toekomstige situatie. De kinderen hebben geen

ontwerpen gemaakt voor de inrichting van de openbare ruimte,

maar deden juist onderzoek naar wat er speelt in de buurt.

In de workshops hebben de kinderen op verschillende manieren

uiting gegeven aan hun beeld van de Frederik Hendrikbuurt, nu

en in de toekomst. Ze hebben een avatar gemaakt van zichzelf

in de toekomst, ze hebben visiekokers gemaakt, er zijn verha-

len geschreven, er zijn buttons gemaakt, die ook uitgedeeld

zijn aan mensen op straat en er is een maquette gemaakt. Tot

slot heeft iedereen ook een brief geschreven aan de ontwerper

die betrokken is bij het maken van het Plan Openbare Ruimte.

Amsterdam is een groene stad, vooral als je op Google Earth

kijkt. Op straat valt dat minder op als je er geen oog voor hebt.

De Frederik Hendrikbuurt is als het om spelen gaat erg saai, de

speelplaatsen zijn niet uitdagend en aantrekkelijk. Lopen kun je

overal, maar wandelen doe je in het bos of langs het water. In de

Frederik Hendrikbuurt wandelen is niet interessant. Het zou mooi

zijn als er een echt bos in de buurt zou komen.

In de fantasiewereld tijdens het verhalen schrijven verandert de

Frederik Hendrikbuurt de komende jaren aanzienlijk. Enkele kinde-

ren zien een mooie, groenere toekomst voor zich. Maar de meeste

kinderen denken dat de wereld de komende jaren sterk verandert.

Het gaat veel over robots op straat, langs vliegende mensen en

moderne huizen.

Op de concrete vraag wat er moet veranderen

als er 350 parkeerplaatsen verdwijnen komen ook

concretere antwoorden:

• Er moeten meer interactieve speelplaatsen ko-

men die uitdagend zijn en werken op zonne-

energie. Ook moet er zwemwater komen, het

liefst een ultramodern zwembad, maar een

meer om in te zwemmen voldoet ook.

• Er moet veel meer groen komen, zoals parken,

bomen en bloemen. Groen is belangrijk om in

te verblijven en te spelen. Siergroen is dat niet.

• De stoepen moeten veel breder zodat je er kunt

spelen en zitten. Ook de fietspaden moeten bre-

der zodat je kletsend naast elkaar kunt fietsen.

• Iets minder belangrijk zijn een markt, een skate-

baan en plekken voor dieren.

Na het maken van foto’s in de buurt worden de

volgende conclusies getrokken:

• Het is goed dat er veel groen, diervriendelijke

plekken en afvalbakken voor bijzondere voor-

werpen (batterijen, cartridges, e.d.) zijn.

• Minder goed is de puinhoop die veroorzaakt

wordt door alle fietsen op straat. Ook graffiti

en zwerfafval worden besproken.

• Fietsenrekken horen niet te dicht bij speelplek-

ken, want het is erg lastig om je bal tussen de

fietsen vandaan te halen.

• Er zijn te weinig uitdagende speelplekken. De

speelplaats van school is saai.

• Er zijn teveel parkeerplaatsen, maar toch zijn

een aantal leerlingen het niet eens met de

Singelgrachtgarage.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4342

Margreet van der Vlies, Operatie PeriscoopKinderen kunnen hun buurt beleven als een magisch boek

met oneindig veel fantastische verhalen. Hun onuitput-

telijke fantasie maakt dat zij de buurt kennen als geen

ander, gezegend met hun onwetendheid van beleid, sta-

tistische analyses en aandacht wijken. In elke straat

kan een kasteel staan, schuilt een draak en huist een

prinses op een balkon. Hun perspectief bied een kijk op

de wijk die wij niet meer kennen. Waar kun je leuk tik-

kertje spelen en waar kom je liever niet alleen? Tieners

en kinderen zijn de meest intensieve gebruikers van

de publieke ruimte. Ze weten veel meer van hun buurt

dan we denken en wij grote mensen kunnen hier veel van

leren. Mensen die zich (al op jonge leeftijd) gehoord

voelen, zullen zich meer betrokken voelen en zullen meer

verantwoording voor hun leefomgeving nemen.

Een groep van 26 kinderen uit de Frederik Hendrikbuurt

heeft hun visie op de buurt gedeeld met ons. Hoe werkt

de openbare ruimte momenteel voor kinderen? Waar is

gebrek aan? Wat werkt perfect? Wat heeft versterking

nodig?

Voor mij is elke Operatie Periscoop anders. Het is elke

keer weer een verassing met welke tieners of kinderen

ik ga werken, welke plek we gaan analyseren, heront-

dekken en welke interventies we samen gaan doen om

een zichtbare en kunstzinnige stempel van de jeugd te

drukken op de leefomgeving.

De kinderen van de Frederik Hendrikbuurt waren opval-

lend geïnteresseerd in hun buurt. Ze waren erg willig

om zoveel mogelijk data te leveren. Het gaf ontzettend

veel plezier om in gesprek te gaan over de verschillende

onderwerpen en te filosoferen over je eigen plek: ‘Een

straat waar niks gebeurt? Dat bestaat niet, er moet

wel wat gebeuren, want je kijkt ernaar.’

10. SpelenHet uitgangspunt van het sport en speelplekken

actieplan voor West is dat sport- en speelvoorzie-

ningen, onder meer dienen als ontmoetingsplek,

evenwichtig zijn verspreid over het stadsdeel, aan-

trekkelijk zijn ingericht voor de verschillende doel-

groepen en schoon, heel en veilig zijn.

Het stadsdeel zet in op de versterking van onder-

linge samenhang van voorzieningen door middel

van prettige, (sociaal) veilige en logische routes

tussen school, sport- en speelplek en woning. In

het Plan Openbare Ruimte leidt dit uitgangspunt

tot de volgende aanpak:

De onderlinge samenhang van voorzieningen wordt

in de Frederik Hendrikbuurt versterkt doordat er

de brede stoepen en kleine verblijfsplekken wor-

den gerealiseerd. Los van de aanwezige en nog te

realiseren speelplekken wordt de hele straat aan-

trekkelijker voor kinderen om in te spelen.

In de Frederik Hendrikbuurt zijn op dit moment

10 speelplekken. Het gaat om een aantal grotere

speelplekken en om een aantal hele kleine speel-

plekken. Het Plan Openbare Ruimte concentreert

zich op de grotere speelplekken, het is belangrijk

deze te optimaliseren en ervoor te zorgen dat dit

goede uitdagende speelplekken zijn. Daarbij ook

moet rekening gehouden worden met kinderen

met een handicap, omdat die niet vanzelfsprekend

alle speeltoestellen kunnen gebruiken. Twee hele

kleine speelplekken worden verwijderd, de speel-

waarde van deze plekken is erg klein en zij zijn niet

vanzelfsprekend in het straatprofiel opgenomen.

Drie kleine speelplekken zijn vrij vanzelfsprekend

in het straatprofiel opgenomen, de speelwaarde

is klein, maar het loont de moeite deze plekken te

handhaven. Er blijven 8 speelplekken over.

Te optimaliseren speelplaatsen ( )

1. Frederik Hendrikplantsoen speelplaats

2. Frederik Hendrikplantsoen sportveld

3. Van Oldenbarneveldtplein

4. Derde Hugo de Grootstraat

5. Gillis van Ledenberchstraat

Te handhaven speelplaatsen ( )

6. Antonie Heinsiusstraat

7. Van Reigersbergenstraat

8. Van Reigersbergenstraat

Te verwijderen speelplaatsen ( )

9. Eerste Hugo de Grootstraat

10. Van Oldenbarneveldtstraat

Ad. 1 Frederik Hendrikplantsoen speelplaats

De oude versleten zandbak wordt vervangen en

uitgevoerd in natuursteen; een duurzaam materi-

aal dat past bij de rest van de parkinrichting. Rond

de zandbak komt een zitrand met een haag, waar-

door een beschutte en veilige plek ontstaat. In de

zandbak wordt, in lijn met het ontwerp van Aldo

van Eyck, waterspuiters gemonteerd. De waters-

puiters zorgen in de zomer voor een extra speel-

aanleiding.

Visie spelen - legenda

Speelplaats verwijderen

Speelplaats handhaven

Speelplaats vernieuwen

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4544

Het nieuwe speeltoestel in het Frederik Hendrikplantsoen

Er komt een nieuwe speelplek die speelgelegen-

heid zal bieden voor kinderen van jonge leeftijd,

maar ook voor de wat oudere. Een nieuw speeltoe-

tel met hoge palen en netten creëert een spannen-

de speelomgeving.

Ad. 2 Frederik Hendrikplantsoen sportveld

Op dit moment is voor het Cartesius-Lyceum een

flink deel van het plantsoen ingericht als plein. In

het nieuwe ontwerp wordt het plein iets kleiner,

de zitrand wordt omgedraaid, zodat het plein zich

niet afsluit van het plantsoen, maar een vanzelf-

sprekend onderdeel wordt van de padenloop. Het

maaiveld loopt op naar de zitbanden. Bestaande

elementen op het plein blijven behouden. Het

basketbalveld krijgt een mooie rand en bomen

worden opgenomen in de nieuwe pleinverhar-

ding. Naast de zitranden worden ronde zitpoefen

toegevoegd.

Ad. 3 Van Oldenbarneveldtplein

De speelplek op het Van Oldenbarneveldtplein

is enkele jaren geleden vernieuwd en biedt een

goed en gevarieerd aanbod. De speelplek kan

nog enkele jaren vooruit. Het Plan Openbare

Ruimte ziet het Van Oldenbarneveldtplein echter

als een plek die veel interessanter kan zijn dan hij

nu is. Het plein is eigenlijk een onderdeel van het

FH-plantsoen en zou ook op die manier moeten

worden vormgegeven. Het spreekt voor zich dat

dan ook de speelplaats opnieuw wordt ingericht.

Ad. 4 Derde Hugo de Grootstraat

De speelplek in de Derde Hugo de Grootstraat

is verouderd en zal bij een herinrichting van de

straat opnieuw worden ingericht.

Ad. 5 Gillis van Ledenberchstraat

De speelplek in de Gillis van Ledenberchstraat

functioneert niet zoals deze bedoeld is. Deze plek

zal in samenspraak met buurtbewoners opnieuw

worden ingericht. Het wordt een buurttuin waarin

ook ruimte voor spelen is.

Ad. 6, 7 en 8 Antonie Heinsiusstraat en twee

speelplekken in de Van Reigersbergstraat

Deze speelplekken hebben een kleine speelwaar-

de, maar zij zijn vrij vanzelfsprekend in het straat-

profiel opgenomen. Het loont de moeite deze

plekken te handhaven.

Ad. 9 en 10 Eerste Hugo de Grootstraat en

Van Oldenbarneveldtstraat

Deze twee hele kleine speelplekken worden ver-

wijderd, de speelwaarde van deze plekken is erg

klein en zij zijn niet vanzelfsprekend in het straat-

profiel opgenomen.

11. Een flexibele en duurzame inrichting van de openbare ruimte

De afgelopen jaren is in stadsdeel West veel

geïnvesteerd in het verbeteren van de kwaliteit

van de openbare ruimte. Hierdoor is de leef-

baarheid van de openbare ruimte in dit stads-

deel aanzienlijk verbeterd. De keuze om in de

stad te wonen heeft veel bewoners bewuster

gemaakt voor de directe leefomgeving.

Kenmerkend bij vooral de vooroorlogse wijken

is een grote betrokkenheid van bewoners, be-

wonersinitiatieven en zelfs een toenemende

vraag naar zelfbeheer. De druk op de schaarse

en beperkte openbare ruimte is groot. Ruimte

voor de ene functie kan alleen gecreëerd wor-

den ten koste van andere functies.

Een straat of een plein in Amsterdam heeft een

technische afschrijving van gemiddeld vijfentwin-

tig jaar. Na deze periode wordt opnieuw een herin-

richtingsplan opgesteld. Tegenover deze omloop-

snelheid staat de dynamiek van de politiek en

de wensen vanuit het maatschappelijk veld. Het

tussentijds aanpassen van de openbare ruimte

kost geld en komt het ruimtelijk beeld niet altijd

ten goede. Om deze reden heeft in veel gevallen

voortijdige herinrichting plaatsgevonden; niet om-

dat er een technische noodzaak was, maar omdat

de inrichting niet meer voldeed aan de vraag en

de behoefte. Vanuit deze achtergrond lijkt het zin-

vol om ons te herbezinnen bij het ontwerpen van

de openbare ruimte.

De ambitie

Een openbare ruimte die in staat is om verande-

rende opvattingen en keuzes op te vangen zonder

dat het ten koste gaat van de beeldkwaliteit of tot

hoge kosten leidt.

Een dergelijke ambitie vraagt om een integrale

benadering van de openbare ruimte zelf en van

alle functies in deze openbare ruimte.

De uitwerking

Door de openbare ruimte slim in te richten worden

autoparkeerplaatsen, fietsparkeerplaatsen, groen

en dergelijke uitwisselbaar zonder al te grote aan-

passingen. Dit kan door alle functies in een voor-

zieningenstrook te plaatsen op hetzelfde niveau

als de stoep. Dit geldt voor autoparkeerplaatsen,

fietsparkeerplaatsen, vuilcontainers, straatmeu-

bilair, lantarenpalen bomen en ander voorzienin-

gen. De verdiepte rijbaan wordt van de stoep

en de voorzieningenstrook gescheiden door een

lage trottoirband (5 cm). Parkeerplaatsen worden

aangegeven met eenvoudige verwijzingen/aan-

duidingen die simpel verwijderd kunnen worden.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4746

12. EncroachmentzoneDe overgangszone tussen huis en de stoep is in

Amsterdam van oudsher een interessante plek

waar van alles gebeurd. In de oude binnenstad

hebben de huizen op die plek een uitgebouwde

stoep, een voorruimte die gebruikt wordt voor

entrees, tussenopslag van goederen en tegen-

woordig ook om in de zon te zitten. In de jaren

‘70 ontstond het gebruik van bewoners om langs

de gevel een aantal tegels te lichten en daar een

tuintje van te maken. Inmiddels is dit gebruik ge-

legaliseerd en helpt de gemeente graag met het

aanleggen van een net geveltuintje.

Encroachmentzones zijn in feite zones die bewo-

ners langzaam inpikken van het openbaargebied.

Een goede term voor deze stroken waarvan we

ons afvragen hoe deze op de juiste manier een

plek vinden in het straatbeeld en wie de verant-

woordelijkheid neemt voor het beheer van deze

ruimtes.

De laatste jaren lijkt de betrokkenheid van bewo-

ners bij de openbare ruimte steeds groter te wor-

den. De openbare ruimte is niet alleen meer van

de gemeente, maar wordt meer en meer gezien

als de ruimte van iedereen, wat hij natuurlijk ook

is! Daarmee ontstaat ook de wens van bewoners

om iets met de openbare ruimte te doen. Het

gaat om individuele behoeftes, bijvoorbeeld het

aanleggen van een geveltuin of voortuin, maar

ook om collectieve behoeftes, zoals het maken

van een buurttuin en moestuinen in de stad. Door

gezamenlijk van de openbare ruimte gebruik te

maken ontstaat er meer sociaal contact tussen

bewoners en wordt het wonen in de stad minder

anoniem.

In het Plan Openbare Ruimte voor de Frederik

Hendrikbuurt is ruimte gecreëerd voor deze initi-

atieven. In de straat wordt voor iedere benodigde

functie de benodigde ruimte gereserveerd. De

stoep moet minimaal 2,40 m1 breed zijn. De ruimte

die overblijft kan gebruikt worden voor bewoner-

sinitiatieven. Deze ruimte kan, afhankelijk van het

soort initiatief vrijgemaakt worden langs de gevel

of langs de voorzieningenstrook. Dit hangt af van

het soort initiatief. Bij collectieve initiatieven, bij-

voorbeeld een buurtmoestuin, kan het logischer

zijn om deze langs de voorzieningenstrook aan te

leggen, terwijl een privétuintje eerder langs de

gevel wordt aangelegd. Als er geen initiatieven

zijn wordt een brede stoep aangelegd.

In het Plan Openbare Ruimte wordt alleen de

ruimte voor initiatieven gereserveerd. Er worden

geen voorstellen gepresenteerd. De inrichting en

het beheer van deze plekken zal onderwerp van

gesprek worden bij de daadwerkelijke herinrich-

ting van de straten.

In de bijlage bij het Plan Openbare Ruimte wor-

den diverse voorbeelden getoond voor de inrich-

ting en het beheer van encroachmentzones. Deze

staan in het boekje ‘Stedelijke Vernieuwing, Tussen

Woning en Straat.

ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4948

Kelly Robertson, Gebiedsbeheerder YmereBij de herinrichting van de Frederik Hendrikbuurt

ontstaan straks zogenaamde encroachmentzones;

ruimtes die zich tussen het private en publieke domein

in bevinden. In de praktijk betekent dit dat er meer

groene gebieden in de straten zullen komen, direct

voor en tegen de gevel of tussen de stoep en de rijweg.

Voorbeelden zijn gemeenschappelijke moestuintjes,

geveltuintjes of zelfs complete voortuinen.

Door extra groen vrolijkt de buurt op en krijgt het

een minder grijze uitstraling. Ook kunnen bijvoorbeeld

minder aantrekkelijke zaken in het straatbeeld, zoals

fietsenrekken en (ondergrondse) afvalcontainers

achter een groene heg een beetje uit het zicht genomen

worden. Vanuit de woningen zal het uitzicht een stuk

groener zijn.

Als medewerker van Ymere, hoop ik vooral dat het extra

groen bijdraagt aan de leefbaarheid in de wijk. Dat meer

bewoners elkaar leren kennen, samenwerken om het

groen mooi te houden of gewassen uit de moestuinen

met elkaar delen.

StructuurvisieDe hiervoor beschreven analyse van en visie op de

Frederik Hendrikbuurt leidt tot een integrale visie

per deelgebied. De structuurvisie vormt de basis

voor de toekomstige ontwikkeling van de buurt.

Het volgende beeld wordt nagestreefd voor de

Frederik Hendrikbuurt:

Hoofdwegen

De Nassaukade wordt in het nieuwe profiel geop-

timaliseerd voor auto’s en fietsers. Onder de dub-

bele rij bomen langs de Singelgracht wordt een

mooie wandelpromenade gerealiseerd.

De Tweede Hugo de Grootstraat blijft zoals hij is.

De breedte van de straat is beperkt waardoor het

niet mogelijk is om meer ruimte aan de verschil-

lende functies toe te delen dan in de bestaande

situatie al het geval is.

In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit van

de openbare ruimte verbeterd. Het accent in het

nieuwe profiel ligt op het creëren van ruimte voor

groen, fietsen en wandelen. Dit sluit aan op de

analyse en visie van groen en verkeer in dit plan.

Door in de Frederik Hendrikstraat tram en auto de

rijweg te laten delen komt er veel meer ruimte voor

de andere functies. Hierdoor kan de Frederik Hen-

drikstraat een statige laan met grote bomen worden

die de ruggengraat van de buurt vormt. In de straat

ontstaat ruimte voor meer groen. Ook verbeterd de

ruimte om te wandelen en te fietsen. Doordat de

rijweg smaller wordt en gelijkvloers verbeteren de

oversteek mogelijkheden en wordt de weg veiliger.

Kades

Langs de kades staan grote breed uitgroeiende

iepen, zij geven de straat de groene uitstraling

die past bij de Amsterdamse kades. In het Plan

Openbare Ruimte wordt de ambitie besproken

om de kades aan de waterkant autovrij te maken.

Daardoor ontstaan langs alle kades wandelmoge-

lijkheden langs het water en is er overal vrij zicht

op het water. Dit is op basis van de huidige uit-

gangspunten (350 pp verplaatsen naar garage)

nog niet mogelijk.

De woonbuurt

In deze straten wordt de openbare ruimte verbe-

terd door meer ruimte te creëren voor voetgan-

gers en groen. Dit kan doordat de auto’s in het

nieuwe profiel parallel aan de rijweg parkeren in

plaats van schuin op de rijweg. Wij noemen dit

‘langsparkeren’. Hierdoor ontstaat veel meer

ruimte op de stoepen. De ontstane ruimte op de

stoep wordt vrijgegeven aan bewoners voor initi-

atieven in hun straat, daarbij wordt gedacht aan

geveltuinen, moestuinen, buurttuinen, etc. Door

de openbare ruimte volgens een aantal heldere

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - STRUCTUURVISIE50

Legenda

Monumentale Boomstructuur

Kades

Plantsoen en Plein

Parkbuurt

Bedrijven

Woonbuurt

Verblijf en Vertier

Bijzondere plek

Auto

Fiets en voetganger

lichtkunstwerk. Door op een speelse manier om

te gaan met verlichting kan de aangename sfeer

van overdag ook ’s avonds en ’s nachts voelbaar

zijn op het plein.

Molen ‘De Otter’ (1631)

Van de vroegere houtindustrie langs de Kostver-

lorenvaart is alleen nog de in 1631 gebouwde

houtzaagmolen ‘De Otter’ over. De molen is sinds

1977 een Rijksmonument. Vanuit het Plan Open-

bare ruimte spreken wij de wens uit een goede

functie voor de molen en molenwerf te vinden.

Een functie waarbij bezoekers de molen van

dichtbij kunnen beleven en zodoende een goede

indruk kunnen krijgen van de cultuurhistorie van

de Frederik Hendrikbuurt zou het Plan Openbare

Ruimte versterken.

Plein ‘De Binderij’

Deze plek leent zich ervoor in de toekomst in-

gericht en beheerd te worden door buurtbewo-

ners. Zo’n initiatief wordt volledig door bewoners

getrokken, waarbij Stadsdeel West waar nodig

faciliteert in advies of begeleiding. Het plein is

daarmee de eerste grote encroachmentzone in

de Frederik Hendrikbuurt.

Het Frederik Hendrikplantsoen

Het Frederik Hendrikplantsoen wordt de komen-

de jaren volledig gerenoveerd. Het nieuwe ont-

werp gaat met respect om met de historische

context van het plantsoen. Veel blijft behouden,

maar waar mogelijk is het plantsoen verbeterd.

Monumentale bomen bijvoorbeeld worden zo-

veel mogelijk behouden. Het nieuwe plantsoen

wordt groter, mooier, leuker en functioneler. Het

plantsoen opent zich meer naar de buurt en wordt

daardoor meer één geheel met de buurt. In het

plantsoen wordt de entree voor de parkeergarage

onder de Singelgracht gerealiseerd. Deze entree

zal zo transparant mogelijk worden vormgegeven.

Vanwege de bouw van de Singelgrachtgarage

Marnix worden 7 bomen langs de Nassaukade

gekapt. Er vindt herplant plaats met bomen van

een gelijkwaardige kwaliteit.

Van Oldenbarneveldtplein

Het Van Oldenbarneveldtplein verdient een mooie

meer parkachtige inrichting. Het plein doet erg ste-

nig en saai aan, alhoewel het een groen bladerdek

heeft door alle platanen die er op staan. Het plein

hoort qua vormgeving en beleving hetzelfde uit

te stralen als het Frederik Hendrikplantsoen. Op

het plein kunnen regelmatig buurtactiviteiten ge-

houden worden. Zodoende wordt het plein een

multifunctioneel plein waarop regelmatig iets te

beleven valt.

STRUCTUURVISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - STRUCTUURVISIE 5352

ontwerpprincipes in te richten ontstaat een mooie,

rustige openbare ruimte. De straten worden inge-

richt met duurzame materialen en meubilair. In

de straten vinden we meestal grote bomen, deze

worden in stand gehouden. Bij het vervangen van

bomen wordt gezocht naar bomen die goed pas-

sen bij de bestaande bomen, maar die beter in een

smalle straat gedijen.

De parkbuurten

Deze buurten worden vrijwel hetzelfde ingericht

als de woonbuurt. Een belangrijk verschil is echter

dat deze buurten een meer parkachtige uitstraling

krijgen doordat er verschillende kleine bloeiende

bomen in de straat worden toegepast. De relatie

tussen het plantsoen en de buurt moet voelbaar

zijn. De van Reigersbergenstraat is oorspronkelijk

al ingericht als parkbuurt met een breed scala aan

bloeiende bomen. Daar zal in de toekomst niet

veel aan veranderen.

Bedrijven

De bouwblokken tussen de Gillis van Ledenberch-

straat en de Kostverlorenvaart hebben een industri-

eel karakter, zij hebben iets weg van de oude pak-

huizen in een havengebied. In deze bouwblokken

vinden we diverse kleine bedrijven met inritten op

de begane grond. Om tot een rustig straatbeeld te

komen wordt deze straat iets anders vormgegeven.

De auto’s in de straat zullen aan één kant haaks op

de rijrichting parkeren. Hierdoor verdwijnt de mo-

gelijkheid voor een encroachmentzone langs de

gevel, maar ontstaat langs de kant van de Kostver-

lorenvaart een volledig vrij voetpad zonder obsta-

kels, waardoor het industriële karakter van de straat

wordt benadrukt.

De bijzondere plekken

Deze kleine verblijfsplekken zijn de ‘Oplaadpun-

ten’ in de wijk. Niet voor auto’s, maar voor jezelf.

Plekjes waar je even tot stilstand komt, ademhaalt

en ontdekt wat een fijne plek het is. Door steeds

op de zichtlijnen naar het water toe de openbare

ruimte vrij van obstakels te houden ontstaat op al

deze plekken vrij uitzicht naar het water. Dit levert

kleine pleintjes op die net iets specialer worden

dan de overige openbare ruimte. Op deze plaat-

sen is ruimte voor een zitbank aan het water, of

voor subtiele kunstuitingen of toegepaste kunst.

Hugo de Grootplein

Het Hugo de Grootplein is een redelijk druk ver-

keersplein. Om rust op het plein te creëren is

gekozen voor een groen aankleding met vaste

planten en heesters op het middenplein. Over-

dag zorgt deze beplanting voor een aangename

sfeer op het plein. Het plein leent zich voor een

Hugo de Grootplein

Ontwerpprincipes

De structuurvisie leidt tot een heldere, logische indeling van de buurt. Voor de herinrichting van de

straten zoeken we naar een even heldere en logische indeling.

Om dat te bereiken hebben we een aantal ont-

werpprincipes geformuleerd voor de Frederik

Hendrikbuurt. Door deze ontwerpprincipes struc-

tureel door te voeren in de straat ontstaat een

buurt die eenvoudig leesbaar, flexibel en duur-

zaam en mooi is.

De volgende ontwerpprincipes zijn geformuleerd

voor de Frederik Hendrikbuurt:

Een drempel middenin de straat

In de woonstraten in de Frederik Hendrikbuurt

mag maximaal 30km per uur gereden worden.

Deze snelheid wordt afgedwongen door drem-

pels en verhoogde kruisingen in de wijk aan te

leggen. Ter hoogte van de drempel staan geen

geparkeerde auto’s. Er ontstaat daardoor een

veilige oversteekplaats en een goede ruimte

voor ondergrondse containers. De meest voor de

hand liggende plek hiervoor is het midden van de

straat.

Verhoogde kruisingen

Kruisingen in de Frederik Hendrikbuurt worden

verhoogd aangelegd. Op de koppen van de straat

wordt geen meubilair (vuilcontainers, fietsenrek-

ken, parkeermeters, etc.) geplaatst. Zodoende

ontstaat op vrijwel iedere hoek een obstakelvrij

pleintje, waar je de ruimte in de straat goed kan

beleven.

Hangende verlichting

Alhoewel de lantarenpaal voor deze buurt een

mooie klassieke paal is, is het nog steeds mooier

en handiger als er geen paal nodig is. Er staan dan

namelijk minder obstakels op straat en aan deze

obstakels staan ook geen hinderlijke fietsen ge-

parkeerd. Waar mogelijk wordt daarom hangen-

de verlichting toegepast. Bij het toepassen van

hangende verlichting is het wel belangrijk dat er

voldoende verlichting in de straat is, vooral op de

stoep is dat een belangrijk aandachtspunt.

Voetpaden minimaal 2,40m breed

De minimale maat voor een voetpad is 2,40m

breed. Een voetpad van 2,40m breed biedt vol-

doende ruimte om naast elkaar te lopen, voor rol-

stoelen, kinderwagens, etc. Deze maat wordt in

de Frederik Hendrikbuurt voor alle stoepen toe-

gepast. Waar de stoep breder is dan 2,40m kan

de extra ruimte voor andere functies gebruikt

worden.

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ONTWERPPRINCIPES54

Encroachmentzone

De zone tussen huis en stoep, waar de stoep

breder is dan 2,40m wordt de encroachmentzo-

ne genoemd. Deze ruimte kan gebruikt worden

voor bewonersinitiatieven. De encroachmentzone

kan, afhankelijk van het soort initiatief vrijgemaakt

worden langs de gevel of langs de voorzienin-

genstrook. Dit hangt af van het soort initiatief. Bij

collectieve initiatieven, bijvoorbeeld een buurt-

moestuin, kan het logischer zijn om deze langs

de voorzieningenstrook aan te leggen, terwijl een

privétuintje eerder langs de gevel wordt aange-

legd. Als er geen initiatieven zijn wordt een brede

stoep aangelegd.

Boomstructuur aanvullen

De Frederik Hendrikbuurt is een groene buurt.

Bomen in de straten zijn erg belangrijk. Gaten

in de bomenstructuur worden daarom opgevuld

met nieuwe bomen, zodoende blijft de bomen-

structuur intact.

Zichtlijnen vrijhouden

Door steeds op de zichtlijnen naar het water toe

de openbare ruimte vrij van obstakels te houden

ontstaat op al deze plekken vrij uitzicht naar het

water. Dit levert kleine pleintjes op die net iets

specialer worden dan de overige openbare ruim-

te. Op deze plaatsen is ruimte voor een zitbank

aan het water, of voor subtiele kunstuitingen of

toegepaste kunst.

De voorzieningenstrook

In de Frederik Hendrikbuurt wordt langs de rijbaan

een voorzieningenstrook aangelegd op het niveau

van de stoep. De rijbaan wordt van de voorzienin-

genstrook gescheiden door een lage trottoirband

(5 cm). Alle functies in de straat worden in deze

strook voorzien. In deze strook wordt geparkeerd,

maar we vinden er ook de fietsenrekken, waar

nodig straatlantarens, de bomen, ondergrond-

se-containers, en eventueel ander meubilair. Door

alle functies in deze strook te voorzien en geen

onderscheid te maken tussen parkeren en andere

voorzieningen ontstaat een rustig straatbeeld en

een maximaal flexibele openbare ruimte, functies

kunnen namelijk afhankelijk van de behoefte met

elkaar omgewisseld worden.

Tijdelijke inrichting van de straat

Tijdens de herinrichting van de Frederik Hendrik-

buurt is de parkeergarage nog niet af. Dat bete-

kent dat er tijdelijk parkeerproblemen op straat

kunnen ontstaan. Dit wordt ondervangen door tij-

delijk schuin parkeren in de nieuwe straten toe te

staan. Het is dan voor bewoners nog niet mogelijk

om de encroachmentzone te gebruiken, maar de

parkeerbalans blijft dan wel min of meer neutraal.

ONTWERPPRINCIPES - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 55

Minimale stoepmaat Drempel

Hangende verlichting Encroachment

Obstakel vrije kruising Verhoogde kruisingEncroachment 2

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ONTWERPPRINCIPES56 ONTWERPPRINCIPES - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 57

Voorzieningenstrook dwarsdoorsnede

Voorzieningenstrook van bovenaf Tijdelijk parkeren

Zichtlijnen

Boomstructuur aanvullen

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ONTWERPPRINCIPES58 ONTWERPPRINCIPES - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 59

PLANKAART - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - PLANKAART 6160

Plankaart

SITUATIESCHETSEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SITUATIESCHETSEN 6362

Situatieschetsen

Impressie Frederik Hendrikstraat

SITUATIESCHETSEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SITUATIESCHETSEN 6564

Impressie Rombout Hogerbeetsstraat

SITUATIESCHETSEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SITUATIESCHETSEN 6766

Impressie Gilles van Ledenberchstraat

AMBITIEPLEKKEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - AMBITIEPLEKKEN 6968

Lodewijk Tripstraat, Eerste Hugo de Grootstraat,

De Derde Hugo de Grootstraat

Deze straten zijn breed (20m). In de plankaart

wordt in deze straten aan één kant haaks op de

rijrichting geparkeerd. Door aan beide zijden

langsparkeren in te voeren ontstaat er in deze

straten ruimte voor mooie brede groenstroken.

Deze groene dwarsassen geven de buurt een veel

groener karakter. Er ontstaat veel ruimte voor col-

lectieve buurttuinen.

Van Oldenbarneveldtplein

In de plankaart wordt aan de pleinzijde haaks op de

rijrichting geparkeerd. Dit gaat ten koste van het

plein. Door deze parkeervakken te verwijderen wordt

het hele plein een hoogwaardige groene ruimte.

AmbitieplekkenHet Plan Openbare Ruimte leidt tot de maximaal

haalbare kwaliteit van de openbare ruimte die bin-

nen de uitgangspunten gerealiseerd kan worden.

Het belangrijkste uitgangspunt is dat er maximaal

350 parkeerplaatsen van straat worden gehaald

die in de garage worden gecompenseerd.

Het is niet ondenkbaar dat er in de toekomst wordt

gestreefd naar een nog leefbaardere openbare

ruimte, waarbij er nog meer geparkeerde auto’s

van straat zullen verdwijnen. Op basis van die am-

bitie zijn door het ontwerpteam een aantal inrich-

tingsvoorstellen uitgewerkt die we ambitieplek-

ken noemen.

Deze ambitieplekken worden aan het Plan Open-

bare Ruimte toegevoegd als voer voor discus-

sie over de kwaliteit van de openbare ruimte in

de toekomst. Deze ambities worden haalbaar als

er andere mogelijkheden worden gevonden om

het aantal geparkeerde auto’s in de stad terug te

dringen.

De volgende ambitieplekken zijn uitgewerkt:

Eerste Kostverlorenkade en Jacob Catskade

De kades worden aan de waterkant autovrij ge-

maakt. Daardoor ontstaan langs de kades wandel-

mogelijkheden langs het water en is er overal vrij

zicht op het water.

Diverse buurtbewonersTijdens één van de ontwerpteam avonden

Een spontane discussie tussen enkele bewoners

tijdens één van de ontwerpteamavonden geeft goed

weer welke toegevoegde waarde de bewoners zien in de

encroachmentzones.

De bewoners zouden graag zien dat er gekozen wordt

voor collectieve initiatieven. Als voorbeeld wordt ge-

noemd een buurttuin die door bewoners zelf beheren.

Buiten het feit dat de buurt door dit soort buurttuinen

veel groener en gezelliger wordt denken de bewoners

dat de tuinen bijdragen aan het verbeteren van het

sociale contact tussen buurtbewoners.

Op straat ontstaan bij de buurttuin gesprekken tussen

mensen die in de tuin werken en mensen die langskomen.

Buurtbewoners die elkaar normaal gesproken anoniem

voorbij wandelden raken nu met elkaar in gesprek.

Ouderen die zelf niet meer kunnen tuinieren zitten op

een bankje en geven advies aan de bewoners die in de

tuin aan het werk zijn.

Op een spontane manier ontstaat er sociaal contact

tussen diverse buurtbewoners. Het is laagdrempelig

en er zit geen dwang achter. Ook de zorgzaamheid

onderling tussen mensen neemt toe. Als je elkaar

regelmatig spreekt op straat is het makkelijker om

aan te bellen of een briefje in de bus te doen als iemand

al een tijdje niet gezien is.

PLANKAART AMBITIES - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - PLANKAART AMBITIES 7170

Plankaart ambities

SFEERBEELDEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SFEERBEELDEN 7372

Sfeerbeelden

Overige projecten

Parallel aan het Plan Openbare Ruimte wordt aan

twee grote projecten in de Frederik Hendrikbuurt

gewerkt. Het betreft de parkeergarage onder de

Singelgracht en de herinrichting van het Frederik

Hendrikplantsoen. Vanwege het grote raakvlak

tussen deze projecten en het Plan Openbare

Ruimte en vanwege de invloed van deze projecten

op de openbare ruimte wordt in dit plan een beeld

geschetst van deze projecten.

Frederik Hendrikplantsoen

Het Frederik Hendrikplantsoen kampt op dit mo-

ment met achterstallig onderhoud. Daardoor is

het plantsoen niet de groene parel aan de Singel-

gracht die je op deze plek zou verwachten. Maar

daar komt verandering in, want het plantsoen

wordt volledig gerenoveerd. Het nieuwe plan is in

coproductie met de bewoners gemaakt.

• Het plantsoen blijft herkenbaar. Bij het ont-

werpen is met respect omgegaan met de his-

torische context van het plantsoen. Veel blijft

behouden, maar waar mogelijk is het plant-

soen verbeterd. Monumentale bomen bijvoor-

beeld worden zoveel mogelijk behouden.

• Het plantsoen wordt groter (2000 m2). Daar-

voor worden parkeerplaatsen langs de park-

rand opgeheven. Langs het plantsoen komt een

enkele rijbaan met aan één zijde langsparke-

ren.

• Het plantsoen wordt mooier, met mooi mate-

riaal gebruik (natuurstenen banden, gebakken

bestratingsmateriaal, mooi meubilair, uniek

hekwerk, etc.), nieuwe beplanting en kunst,

etc.

• Het plantsoen wordt leuker, met nieuwe sport

en spel mogelijkheden (o.a. een klimwoud van

palen en netten).

• Het plantsoen wordt functioneler, door logi-

schere aansluitingen op wijk en stad en een

functionele routing. Het plantsoen opent zich

meer naar de buurt en wordt daardoor ook

meer één geheel met de buurt.

• De doorsnijding van wegen door het plant-

soen wordt zo smal mogelijk gehouden, waar-

door het plantsoen meer één geheel zal lijken.

• Ter hoogte van het plantsoen wordt één rijrich-

ting opgeheven om overlast door de garage in

de wijk zoveel mogelijk te voorkomen.

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - OVERIGE PROJECTEN74 OVERIGE PROJECTEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 75

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - OVERIGE PROJECTEN76

Singelgrachtgarage Marnix

De parkeergarage bevindt zich vrijwel volledig

onder het maaiveld. De invloed op de openbare

ruimte beperkt zich tot de entree voor auto’s en

de entrees voor voetgangers. Deze worden hier

beschreven.

De entree voor auto’s en afwikkeling verkeer

In het plantsoen wordt de entree voor de parkeerga-

rage onder de Singelgracht gerealiseerd. Deze entree

zal zo transparant mogelijk worden vormgegeven, zo-

dat hij zoveel mogelijk in het parklandschap op gaat.

De entrees voor voetgangers

Aan beide zijden van de Singelgracht worden

voetgangersentrees naar de parkeergarage voor-

zien. Deze ingangen worden zo transparant mo-

gelijk vormgegeven.

Aan de Marnixkade worden drie ingangen voor-

zien. Ter hoogte van het Marnixbad wordt op

de kade een glazen huisje voorzien. Ter hoogte

van de Nieuwe Tuinstraat en ter hoogte van het

Tweede Marnixplantsoen worden twee ingan-

gen in het water voorzien. Deze ingangen zijn

niet veel meer dan een gat in de grond, net zoals

we die vinden bij de Parijse metro. Met het ma-

ken van deze ingangen worden ook verbeterin-

gen aan de jachthaven gerealiseerd. Een hoog

hek langs de kade blijkt daar namelijk niet meer

nodig.

Aan de Nassaukade worden twee ingangen voor-

zien. Ter hoogte van de Eerste Hugo de Grootstraat

wordt op de kade een ingang volgens het Parijse

metro model gerealiseerd. Ter hoogte van het Van

Oldenbarneveldtplein wordt op de kade een glazen

huisje voorzien.

De glazen huisjes zijn geïnspireerd door 19e-eeuw-

se orangerie kassen in het Engelse landschap en

bestaan uit gepotdekseld glas. In de huisjes be-

vindt zich de lift naar de parkeergarage. Via deze

ingangen kan de parkeergarage ook ’s avonds en

’s nacht op een veilige manier bereikt worden.

OVERIGE PROJECTEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 77

Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 7978

Impressie Nassaukade

De NassaukadeDe Nassaukade is in de bestaande situatie ge-

optimaliseerd voor autoverkeer, hieraan zal niets

veranderen. Maar de bouw van de singelgracht-

garage maakt het wel mogelijk om de Nassau-

kade ook te optimaliseren voor fietsers en voet-

gangers.

Dit zal gebeuren door het realiseren van een wan-

delpromenade onder de dubbele rij bomen langs

de Singelgracht. Dit wordt een heerlijke plek om

te wandelen langs het water.

Het realiseren van de wandelpromenade schept

kansen om de groeiomstandigheden van de bo-

men te verbeteren. De dubbele rij bomen zal

geleidelijk omgevormd worden tot alleen maar

platanen. Waar mogelijk worden gaten in de be-

planting aangevuld met Platanen.

Voorgesteld wordt om deze promenade ’s avonds

en ’s nachts aan te lichten met lichtkunst, zodat

de promenade ook in het donker tot de verbeel-

ding spreekt.

Het vervolgHet Plan Openbare Ruimte geeft een duidelijke

beschrijving van de toekomstige inrichting van

de Frederik Hendrikbuurt. In de komende jaren

(2015-2020) wordt deze werkelijkheid.

Het Frederik Hendrikplantsoen wordt opgeknapt,

de Singelgrachtgarage Marnix wordt gebouwd

en straat voor straat wordt de hele buurt opnieuw

ingericht. Dit zijn ingrijpende acties die zowel

intern binnen de gemeente als extern richting

bewoners een strakke planning, goede afstem-

ming en degelijke communicatie verreist. Ook

financieel moet het project continue volledig op

orde zijn. Al deze genoemde informatie is tijdens

het project voortdurend in verandering, daarom

wordt deze niet beschreven in dit Plan Openbare

Ruimte. Met regelmaat zal actuele informatie over

deze acties verstrekt worden. Zodoende wordt u

de komende jaren goed op de hoogte gehouden

van de voortgang van het project.

Met betrekking tot de herinrichting van de straten

worden bewoners tijdig uitgenodigd om binnen

de kaders die het Plan Openbare Ruimte schept

mee te denken over de daadwerkelijke herinrich-

ting van hun straat. Tijdens die bewonersavonden

wordt ook van gedachten gewisseld over de in-

richting van de encroachmentzones.

Het Plan in getallenHet Plan Openbare Ruimte heeft gevolgen voor het aantal parkeerplaatsen, fietsenrekken en bomen in de Frederik

Hendrikbuurt. In de onderstaande tabel zijn deze gevolgen in getallen uitgedrukt.

Kort samengevat worden de volgende conclusies getrokken:

• Het aantal fietsparkeerplaatsen neemt toe tot de norm van één parkeerplaats per huishouden.

• Er worden 350 parkeerplaatsen verwijderd van straat, maar deze worden gecompenseerd in de parkeergarage.

• Er worden bomen gekapt en geplant, uiteindelijk zullen er vier bomen meer in de Frederik Hendrikbuurt komen.

Aantallen Frederik Hendrikbuurt 15 mei 2014

Straat aan

tal

hu

ish

ou

de

ns

(in

dic

ati

ef)

park

ee

r-

pla

ats

en

be

staan

d

park

ee

r-

pla

ats

en

tijd

elij

k

park

ee

r-

pla

ats

en

nie

uw

fie

tsp

ark

ee

r-p

laats

en

be

staan

d

fie

tsp

ark

ee

r-n

orm

b

est

aan

d

fie

tsp

ark

ee

r-p

laats

en

nie

uw

fie

tsp

ark

ee

r-n

orm

nie

uw

bo

me

n

be

staan

d

bo

me

n

nie

uw

Jacob Catskade 96 46 57 57 78 0,8 78 0,8 19 19Lodewijk Tripstraat 58 44 35 35 102 1,8 100 1,7 14 16Fagelstraat 318 109 111 83 142 0,4 158 0,5 7 15Amaliastraat 58 30 26 21 54 0,9 62 1,1 5 5Anthonie Heinsiusstraat 56 2 0 0 66 1,2 66 1,2 0 0Eerste Kostverlorenkade 76 55 45 45 64 0,8 68 0,9 15 15Kostverlorenstraat 96 32 33 33 48 0,5 124 1,3 8 8Gerard Schaepstraat 44 14 14 12 6 0,1 32 0,7 0 4Frederik Hendrikplantsoen 132 131 56 42 292 2,2 298 2,3 184 180Zaagmolenstraat 96 38 42 30 84 0,9 80 0,8 4 8Rombout Hogerbeetsstraat 524 152 127 108 282 0,5 382 0,7 23 23Gillis van Ledenberchstraat 216 122 93 93 236 1,1 150 0,7 18 18Eerste Hugo de Grootstraat 144 59 65 65 322 2,2 210 1,5 35 35Van Oldenbarneveldtplein 80 39 48 48 312 3,9 561 7,0 25 32Frederik Hendrikstraat 580 126 149 149 161 0,3 748 1,3 73 45Van Oldenbarneveldtstraat 452 121 147 109 310 0,7 324 0,7 22 22Tweede Hugo de Grootstraat 264 23 26 26 208 0,8 188 0,7 13 13Hugo de Grootplein 77 0 0 0 83 1,1 218 2,8 19 19Van Reigersbergenstraat 428 264 272 246 366 0,9 500 1,2 137 137Van Houweningenstraat 436 87 76 61 132 0,3 161 0,4 15 15Derde Hugo de Grootstraat 116 34 42 42 146 1,3 126 1,1 22 22Hugo de Grootkade 132 83 76 76 117 0,9 146 1,1 20 20Nassaukade 344 179 59 59 268 0,8 322 0,9 97 108Parkeergarage 0 0 0 350 0 0 0 0 0 0Totaal 4823 1790 1599 1790 3879 0,8 5102 1,1 775 779

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - HET VERVOLG80 HET PLAN IN GETALLEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 81

BijlageBij het vervangen van bomen wordt gezocht naar bomen die goed passen bij de bestaande bomen (bijv. zelfde

soort maar betere variant, of andere soort maar zelfde verschijningsvorm) en die beter in een smalle straat gedijen.

Bomen in de Frederik Hendrikbuurt

Parkbuurt

Straat Soort nu Soort bij vervanging Opmerking

Lodewijk Tripstraat Pyrus calleryana 'Chanticleer' diversen o.a. Malus sieboldii, Prunus subhirtella ‘Autumnalis’, Prunus sargentii ‘Rancho’, Magnolia kobus, Acer cissifolium

Parksfeer doorzetten in straat. Gevarieerde bloeiende beplanting zoals in van Reigersbergenstraat tussen de bouwblokken

Fagelstraat Pyrus calleryana 'Chanticleer' Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium

idem

Amaliastraat Pyrus calleryana 'Chanticleer' Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium

idem

Anthonie Heinsiusstraat geen Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium

idem

Gerard Schaepstraat geen Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium

idem

Van Reigersbergenstraat (tussen de bouwblokken)

diversen o.a. Malus sieboldii, Prunus subhirtella 'Autumnalis', Prunus sargentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium

diversen o.a. Malus sieboldii, Prunus subhirtella ‘Autumnalis’, Prunus sargentii ‘Rancho’, Magnolia kobus, Acer cissifolium

Overige buurt

Van Reigersbergenstraat (straat)

Robinia pseudoacacia 'Appala-chia'

Gleditsia var. Bij herprofilering meer ruimte bomen en grondverbetering

Van Reigersbergenstraat (langs de kade)

Ulmus var Ulmus var. Langs de kade varieteiten toe-passen met brede kroon

Straat Soort nu Soort bij vervanging Opmerking

Overige buurt

Jacob Catskade Ulmus var Ulmus var. idem

Eerste Kostverlorenkade Ulmus var Ulmus var. idem

Kostverlorenstraat Tilia Cordata 'Greenspire' Tilia Cordata 'Rancho' Minder plak

Frederik Hendrikplant-soen

Zie ontwerp FH-plantsoen Zie ontwerp FH-plantsoen

Frederik Hendrik plant-soen (straat)

Tilia Europaea Tilia Cordata 'Rancho' Minder plak

Zaagmolenstraat Acer campestre Acer campestre var. Smalle groeivorm

Rombout Hogerbeets-straat

Ulmus minor 'Sarniensis' Platanus x hispanica 'Tremonia'

Gillis van Ledenber-chstraat

Robinia pseudoacacia 'Appala-chia'

Gleditsia var. Bij herprofilering meer ruimte bomen en grondverbetering

Eerste Hugo de Grootstraat

Tilia europaea Tilia Cordata 'Rancho' Minder plak

Van Oldenbarneveldt-plein

Platanus x hispanica Platanus x hispanica

Frederik Hendrikstraat Metasequoia ' Glyptostroboides' Ulmus var. Het nieuwe profiel laat een groeivorm met een brede kroon toe, daarom toepassen

Van Oldenbarne-veldtstraat

Acer saccharinum Acer saccharinum 'Pyramidale'

Tweede Hugo de Grootstraat

Tilia Europaea Tilia Cordata 'Rancho'

Hugo de Grootplein Ailanthus altissima Ailanthus altissima

Van Houweningenstraat Ulmus minor 'Sarniensis' Platanus x hispanica 'Tremonia' Bij herprofilering meer ruimte bomen en grondverbetering

Derde Hugo de Grootstraat

Ginkgo biloba, Fraxinus Excelsior Liquidambar styraciflua 'Wor-plesdon'

Hugo de Grootkade Ulmus diverse soorten Ulmus var. Langs de kade varieteiten toe-passen met brede kroon

Nassaukade Platanus x hispanica en diverse andere soorten

Platanus x hispanica Hele straat omvormen naar Platanus x hispanica

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - HET VERVOLG82 HET PLAN IN GETALLEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 83

ColofonLiteratuur:

• Archeologische Quick Scan, plangebied

Westerpark Zuid, herziene versie 2009 BMA

• Westerpark. Barren, sparren en koperen

knopen, Heijdra, T., Alkmaar 2007

• Structuurvisie Amsterdam 2040, Economisch

sterk en duurzaam, DRO, februari 2011

• Mobiliteitsaanpak Amsterdam 2030, Amster-

dam Aantrekkelijk Bereikbaar, DIVV, juni 2013

• Parkeerplan Amsterdam, Beter bereikbaar en

Autoluwer, DIVV, oktober 2012

• Stedelijke vernieuwing, Tussen woning en

straat (encroachmentzones), december 2006

• Ontwerp Frederik Hendrikplantsoen,

Buro Sant en Co, april 2013

• Beleidsplan Openbare Verlichting, DIVV,

juli 2007

• Ontwerp voetgangersingangen Singelgracht-

garage Marnix, architectuurcentrale Thijs

Asselbergs, 2014

• Operatie Periscoop Frederik Hendrikbuurt,

Atelier Habitat, april 2014

Opdrachtgever:

Gemeente Amsterdam, Stadsdeel West

Projectmanagement:

Hans van Doesburg

Henk Grool

Projectondersteuning:

Ciska Rensen

Ontwerpteam:

Bewoners, ondernemers en andere belang-

hebbenden uit de Frederik Hendrikbuurt

Ontwerp:

Hans Timmer

Hendrik Dekker

John Verheusen

Tekst en Vormgeving:

John Verheusen

Sfeerimpressies:

Trazar | artist impressions | 3d visualisatie

Uitgave:

September 2014

Voor informatie:

Gemeente Amsterdam, Stadsdeel West

Bos en Lommerplein 250

• Postbus 57239, 1040 BC Amsterdam

• Telefoon 14 020

• info@west.amsterdam.nl

• www.west.amsterdam.nl

Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - COLOFON84