gemtel

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Гэмтэл гэдэг нь гадны хүчин зүйлийн гэнэтийн нөлөөгөөр хүний бие организм анатомийн хувьд бүрэн бүтэн байдлаа алдаж, физиологийн хувьд хэвийн үйл ажиллагаагаа гүйцэтгэж чадахгүй болохыг хэлнэ.


Үйлдвэрлэлийн

• Аж үйлдвэрийн

• Хөдөө аж ахуйн

Үйлдвэрийн бус

• Тээврийн

• Ахуйн

• Гудамжны

• Спорт

• Зориудын


Үүс

гэх х

үчин з

үйлээ

р

• Механик

• Илчийн

• Цахилгаа

ны

• Сэтгэл

санааны

• Туяаны

• Төрөлтий

н

Шинж

байд

лаар •Ил

•Битүү

Эр

хтэ

нтэ

й хар

ьцах б

айд

лаар • Нэвтэр

сэн

• Нэвтрэ

эгүй

Хүн

дрэлээр • Шууд

үүсэх

аюул

• Ойрын

аюул

• Хожуу

үүсэх

аюул


Гэмтэл

Ганц

эрхтний

Зөвхөн нэг эрхтнийг

хамарсан.Ж:Элэгний

няцрал,бугалганы

хугарал

Олон

эрхтний

Нэг төрлийн олон

эрхтнийг хамарсан.

Ж:Зүүн гарын бугалга

шууны хугарал

Нийлмэл

Нэг ба хэдэн эрхтэн

хамт гэмтэх.Ж:зүүн

гарын бугалга шууны

хугарал тархины

гэмтлтэй хамт байх

Хавсарсан

Хэд хэдэн гэмтээгч

хүчин зүйлсийн

нөлөөгөөр олон эрхтэн

гэмтэх.Ж:Ясны хугарал

түлэгдэлттэй хавсарсан

байх


Аль ч гэмтлийн үед үзүүлэх тусламж нь яаралтай байна. Яаралтай тусламжийн гол зорилго нь:Амь нас амьдралыг аврах

Айдсыг арилгах

Эмнэлгийн тусламж яаралтай үзүүлэхэд оршино. Аливаа гэмтэл нь ихэнхдээ олон эрхтний дутагдал гэмтэл үүсгэдэг учир анх үзэхдээ хурдан , бүрэн үзлэг хийж анхны тусламжийг яаралтай үзүүлэх шаардлагатай болно.




Гэмтлийн үеийн яаралтай тусламжийг 3 үе шатаар үзүүлнэ.

I үе шат:

◦ Биеийн байдлыг үнэлэх, амь насанд аюул бүхий гэмтлийг олж илрүүлэх

◦ Яаралтай тусламж үзүүлэх. Анхны тусламж яаж үзүүлэх ,юуг нь эхлээд хийх вэ? гэдгээ сайн тогтоох

◦ Яаралтай тусламж үзүүлэх


II үе шат:

Гэмтсэн бусад эрхтнүүдэд арга хэмжээ авах

Өгүүлэмж зовиур шаналгааг тодруулах

Бүх биеийн үзлэг хийх

Яаралтай шаардлагатай шинжилгээнүүдийг бүрдүүлэх

Дараагийн шатны өвөрмөц эмчилгээнүүдэд бэлтгэх хийх


IIIүе шат:

Эмчилгээ

Хүндрэлийн эсрэг арга хэмжээ

Шинж тэмдгийн эмчилгээ

Эмнэлэгт хэвтүүлэх


I.I Илрүүлэх :

Амьсгалын зам бөглөрсөн эсэх

Амьсгал саадтай эсэх

Цусны эргэлтийн алдагдал байгаа эсэх

I.II Яаралтай тусламж үзүүлэх:

Амьсгалын замыг чөлөөлөх

Амьсгал цусны эргэлтийг сайжруулах

Гадуур цус алдалтыг тогтоох

Оврогын эсрэг арга хэмжээ авах

Амьдралын чухал эрхтнүүдийг хянах оношлох


Шокийн Глазго үнэлгээ

Байдал Хариулт Үнэлгээ

Нүдээ нээх Өөрөө нээх 4

Дуудахад нээх 3

Өвтгөхөд нээх 2

Огт нээхгүй 1

Хөдөлгөөнийхариулт \дуудах өвтгөхөд хариулах\

Тушаал гүйцэтгэх 6

Өвтгөлтийг мэдэж эсэргүүцэх

5

Жирийн нугалсан байдал

4

Жир бус нугалсан 3

Жир бус тэнийсэн 2

Хөдөлгөөнгүй 1


Дуу яриандхариулах

Зөв баримжаатай яриатай

5

Зөв бус холбоомуутай ярих

4

Утга холбоогүй үг хэлэх

3

Бувтнах төдий ярих

2

Огт дуугүй 1

Хамгийн дээд үнэлгээ 15Доод үнэлгээ 3 байна.


Шаардлагатай бүх шинжилгээг бүрдүүлэх

Төвийн хураагууруудад гуурс тавих

Шулуун гэдэсний үзлэг хийж, давсагт катетр тавин үтрээний үзлэг хийнэ

II үе шатанд авах арга хэмжээ:

II.I Хугарал мултралыг цэгцлэх

II.II.Өгүүлэмж авах:гэмтлийн шалтгааныг тодруулах.Үүнд:


Урьд нь өвдөж байсан өвчин эмгэг, хагалгаа гэмтэл тодруулах

Харшилтай эсэх

Хэрэглэдэг эмийн тухай

Хоол хүнсний талаар архи дарс хэрэглэсэн эсэх

Эмнэлэгт ирэхээс өмнөх тусламж үйлчилгээний талаар

Гэмтлийн механизм


II.III.Бүх биеийн үзлэг

Аминд халтай шинжүүд болон яаралтай үеийг өнгөрсний дараагаар бүх биенд дээрээс доош, гаднаас дотогш нүцгэн биений үзлэг хийн бусад эрхтэн мөчдөд гэмтэл байгаа эсэх, хавсарсан өвчнүүд сэдрэх магадлал байгаа эсэх физиологийн хэвийн үйл ажиллагаа алдагдсан эсэх г.м тодруулна.


Хэвлийн лаваж

Рентген

ЭХО

II.IY.Төгс эмчилгээнд бэлдэх

Зөвлөх эмч мэргэжилтнүүдээс зөвлөгөө авах

Дээд шатны эмнэлэгт шилжүүлэхэд бэлдэн зөөвөрлөлт хийх


III.Эмчилгээний зарчим:

1. Амьсгалын замын бөглөрөл

Авах арга хэмжээ

Шинж тэмдэг

Амьсгалгүй байх Шуугисан исгэрсэн амьсгал сонсогдох

Шалтгаан

Ухаан алдахТолгой хүзүү нүүр

гэмтэх

Гадны биетээр

бөглөрөх

Хамар залгиурын

цочмог үрэвсэл харшил


Хүзүүний

гэмтэл үед

Бэхэлгээ хийнэ

Толгойг хажуу тийш болгоно

Доод эрүүг ангайлгана

Гадны биетийг авч нус цэрийг

соруулна

Агаар дамжуулагч тавина

Бүтэлт

бөглөрөл

Цагаан мөгөөрсөн хойлойд гуурс

тавина

Трахеостомия

Гуурсаар коникотомия

Коникотомия


Амьсгалын дутагдал◦ Нарушения вентиляция

◦ Хийн солилцоо хийж чадахгүй болох ө.х цулцан капиллярын мемран гэмтснээс

◦ Цусны эргэлт хямраснаас цусаар хий зөөвөрлөгдөхгүй болох нь амьсгалын дутагдалд хүргэнэ.

◦ Өвчин :Няцрал

Хавирга өвчүүний гэмтэл

Өрцний урагдал



Амьсгалын дутагдлын эмчилгээний зарчим:

О2 өгөх

Цээжний гэмтлийг хаах

•Цээжний хөндийд гуурс

тавих

•Шарханд тостой боолт хийх

Хиймэл амьсгал хийх

•Ам-ам

•Ам-хамар

•Маскаар

Уушигны цусан

хангамжийг шалгах

Цээжний хөндийн хий

шингэнийг гаргах


2. Цусан хангамжийг шалгах:

Оврого \шок\:

1. Цус багадалтын:

түлэгдэлтийн үед үүсэх цус багадалт

2. Цус алдалтын цээжний цус алдалт хэвлийн цус алдалт

хэвлийн ар хөндийн\1500 мл\ чөмөгт ясны хугаралаас үүсэх цус алдалт\500-1000

мл\

3.Зүрхний гаралтай

4.Үжлийн мэдрэл-хордлогын


Цусан хангамжийн алдагдлын үеийн эмчилгээ

•Даралттай боолт хийх

•Чангалуур тавих

•Даралттай хувцас өмсгөх \100-1500 мл \

Гадуур цус алдалтыг тогтоох

•Трендленбургийн байрлалд байрлуулах

•Цус сэлбэх

•Кристалл ба коллойд уусмал сэлбэх

ЭЦХ\ОЦК\ ихэсгэх

•Ацидоз

Шинж тэмдгийн эмчилгээ


Гэмтлийн үеийн яаралтай тусламжийн үеийн хяналт:

Зорилго:Эмчилгээний үр дүнг тооцох

Цаашдын эмчилгээний тактик боловсруулахад оршино

Хяналтыг дараах байдлаар хийнэ.

Ухаан санаа сэргэсэн байх

Шээсний гарц

Зүрхний агшилтын байдал\хэм,хүч,зэрэг\

Артерийн даралтын үзүүлэлт

ЭКГ

Төвийн венийн даралт


III.III. Шинж тэмдгийн эмчилгээ гэмтлийн хэлбэрээс хамаарна.

А.ХугаралЯсны бүрэн бүтэн байдал алдагдахыг хугарал гэж

хэлнэ. Хугарал нь орчны зөөлөн эдийн гэмтэл, хаван, няцрал ,цус хуралт, том судас мэдрэл, шөрмөсний тасралт , урагдалт г.м гэмтлүүдтэй байнгын хавсарсан байдаг онцлогтой.

Ангилал:Ил гэмтэлБитүү ЭнгийнНяцарсанОлон гэмтэл хавсарсан


Оношлогоо:ҮзлэгЗовиур:Тухайн мөчөөр хүчтэй өвднө гэнэ

Хөдөлгөж болохгүй байнаТэмтрэлтээр:

Тухайн мөчний хөдөлгөөн хязгаарлагдсан

Хүчтэй өвдөлт илэрнэ

Арьсан доор цус хурсан

Хавдсан

Эмгэг хөдөлгөөн илэрсэн байна

Рентген :2 проекцоор зураг авна.КТ ба МRI


Эмчилгээ : Хавсарсан гэмтлийн үед ясны гэмтлээс илүү цээж

хэвлий, тархи, нугасны гэмтэл байгаа эсэхийг нягтлан яаралтай тусламж үзүүлнэ.

Хөлний гэмтэл:

Дунд чөмөгний хүзүүний хугарал-өвчтөн явж зогсож чадахгүй, хөл нь гадагш эргэсэн нөгөө хөлөөсөө богино болсон “өсгий наалдах шинж” гарна. Өвчтнийг хатуу орон дээр хэвтүүлэн гөлтгөнөн боолт , ясан татлага хийнэ. Татлагатай 6-8 долоо хоног хэвтүүлсний дараа хос таягтай

босгоод өвчтэй хөлийн хуруугаар дэмжиж гишгүүлнэ .5-6 сарын дараа бүтэн гишгүүлнэ. Гөлтгөнөн боолтыг 3-4 сарын дараа авна. Хэлтэрсэн гэмтлийн үед мэс заслын эмчилгээ хийнэ.



Түнхний үений мултрал:◦ Түнхний үений тогоо гүнзий зарим чиглэлд

хөдөлгөөн нь хязгаарлагдмал үений уут холбоос нягт бэх, олон давхар булчингаар бүрхэгдсэн зэрэг анатомийн онцлогоос мултрах нь харьцангуй ховор байдаг ч хөсөг тээврийн осол, өндрөөс унах, морь малнаас унахад ихэнхдээ тохиолдно.

Ар талын

• Дээшээ \сүүжний

дэлбээ тийш\

• Доошоо\суудлын яс

руу\

Урд талын

• Дээд талын\умдаг

руу\

• Доод талын\сүүжний

нүх рүү\


Дунд чөмөгний толгой ихэнхдээ арагшаа дээшээ мултрах нь элбэг байдаг.

Арагш

аа д

ээш

ээ Хөл нь түнх

өвдөгний үеэр

мэдэгдэх төдий

нугаларч

цавиараа

хавчигдан

дотогшоо

эргэсэн байна. Арагш

аа д

оош

оо Түнх

өвдөгний

үеэр эрс

нугаларч

эрүүл

хөлийн гуян

дээр унасан

байна.

Урагш

аа д

ээш

ээ

Хөл нь үл

мэдэг

гадагшаа

эргэж урт

болсон юм

шиг байна

Урагш

аа д

оош

оо Түнх

өвдөгний

үеэр

нугаларч,

алцгар

байрлалд

гадагшаа

эргэсэн


Эмчилгээ:

Нугасны мэдээ алдуулалтаар мөрлөж оруулна. Өвчтнийг гэдрэг харуулан хэвтүүлж туслагч нь сүүжний 2 талын дэлбээн дээр дарж аарцгаар хөдөлгөөнгүй байлгана. Эмч 2 гараараа хөлийн шилбэ өвдөгний орчмоос барьж түнх өвдөгний үеэр атийлган хөлийг хавчих байрлалаар салтаа тийш нь шахаж гуяыг шилбээр нь хөшиж гадагш нь эргүүлээд дараа нь хөлийг түнхний үеэр огцом тэнийлгэхийн зэрэгцээгээр алцайлгаж дотогш нь эргүүлнэ. Мөрлөж оруулах арга ч байна.


Өвдөгний үений гэмтэл:Тойгны хагарал, няцрал илүү их тохиолдно.Шинж тэмдэг:Өвдөгний үеэр хавдна

Үенд цус хурна

Эмзэглэл ихтэй

Няцарч хоорондоо салсан байвал завсар гарсан

Холбоосууд тасраагүй бол хөлөө нугалж, жийж,жийсэн хөлөөөргөж чадна. Хагархайгаар салаагүй байвал засах гэж оролдох хэрэггүй

хамгаалалт чиг, гөлтгөнөн боолт хийгээд 7 хоногийн дараагаас хөлөөр гишгүүлж 3-4 долоо хоногийн дараа гипс авна.

Хагархайн завсар 0,5 см-ээс их байвал мэдээ алдуулалт хийсний дараа 2 талаас шахаж эвлүүлээд тойгонд цагираг хийж бооно.

Хэрэв эвлэрэхгүй салж холдоод байвал мэс засал эмчилгээ хийнэ.


Аарцаг ясны гэмтэл:Автын ослын үед үүсэх нь элбэг. Их хэмжээний цус алдахын зэрэгцээ ШБЗ-ын эрхтний гэмтэл хавсарч тохиолдох нь элбэг.

Оношлогоо:Рентген болон КТ

Эмчилгээ:◦ Хэвтрийн дэглэм

◦ Өвчин намдаалт

◦ Цус шингэн сэлбэх

◦ Яаралтай мэс засал


Гарны гэмтэл:◦ Мөрний мултрал

Шалтгаан

Арагш нь хажуу

тийш нь дарж унах

Гадагш гэнэт

хүчтэй эргүүлэх

Анатомийн

онцлог

Чөмөгний толгой

,далны тогоо

хоорондын

тохироо муу

Үений урд доод

талын хэсгийн

уут,холбоос сул

Үеэр огцом нарийн

хөдөлгөөн хийх

шаардлага их

Ангилал

Доошоо буюу

суга руу

Урагшаа

•Далны хошуу

сэртэнгийн

•Эгмийн доорхи

Хүндрэл

Атгаал чөмөгний

толгой анатомийн

хүзүүгээр хугарах

Атгаал чөмөгний

том жижиг

товгорууд тасрах

Үений тогооны

ирмэг сэлтрэх

Булчин шөрмөсүүд

тасрах,хавчигдах



•Өвчин их

• Үений хөдөлгөөн эрс

хязгаарлагдсан

• Араас нь харахад гар нь урт

болсон мэт

• Эрүүл гараараа өвчтэй гараа

барьсан байдалтай

• Хэлбэр нь алдагдсан

• Үений тогоо, чөмөгний толгой

чөлөөтэй баригдна

• Хүндэрсэн тохиолдолд хаван

ихтэй, цус хурсан

Эмчилгээ

• Эвийн аргаар засах

•Кохер

•Гиппократ

•Джаниледзе

• Бэхлэх

•2-3 сар бэхэлгээ хийнэ

• Мэс засал

•Атгаалын чөмөгний толгой,

анатоми, мэс заслын хүзүүгээр

хугарч тасраад үенээс эвэрч

гарсан үед


Бугалганы хугаралШууны хугарал Хурууны ясны хугаралШивнүүр ясны хугарал, мултрал Ерөнхий эмчилгээ оношлогооны зарчим ижил:Гаднаас хараад оношлох боломжтой

Рентген 2 проекцоор Эмчилгээ

Анхны тусламж

Эмнэлгийн тусламж

Чиг барих

Гипс тавих

Бинтэн боолт


Нуруу нугасны гэмтэл

Нуруу нугасны гэмтэл

Анатоми

• 32-34 нугалам бүхий биеийн

тулгуур

• Хүзүү –С

• Сээр-Тh

• Бүслүүр-L

• Ууц-S

• Нугалам хоорондын мөгөөрс

• Цагираг болон тууш холбоос

Ангилал

• Тогтвортой

• Нугас дарах аюултай

• Багана нурууны ар өврийн

бэхэлгээ тасарснаас

• Тогтворгүй

• Аюул багатай

• Холбоос гэмтээгүй

• Шахагдсан

• Бяцарсан


• Хаана гэмтснээс шинжүүд

илэрнэ

• Хөдөлгөөн хязгаарлагдна

Шинж

тэмдэг

•Рентген

•КТ

•MRI

Оношлогоо

•Корсет

•Хэвтрийн дэглэм

•Чиг

•Нурууны бэхэлгээ

•Физик эмчилгээ

•Хөдөлгөөн дасгал

•Мэс засал

Эмчилгээ


Тархины гэмтэл

Ангилал

•Тархи доргих

•Тархины хөнгөн

гэмтэл

•Хүндэвтэр

•Хүнд

•Тархи дарагдаж

няцрал

давамгайлаагүй

•Тархи дарагдаж

няцрал

давамгайлсан


•Ухаан алдах

•Тодорхой хугацааны

үйл явдлыг санахгүй

байх

•Толгой эргэх

•Өвдөх

•Бие сулрах

•Нойргүйдэх

•Нүдний угаар өвдөх

•PS,АР хэлбэлзэх

•Мэдрэлийн талын

шинж

Оношлогоо

• Рентген

• КТ

• MRI

• Доплерограф

ия

• Ангиография

• Нүдний уг

дурандах

Эмчилгээ

•Хэлбэрээс

хамаарна

•Хүйтэн жин тавих

•Тайван хэвтүүлэх

•Өвчин намдаах

•Хаван буруулах

•Тайвшруулах

•Бариа засал

•Бариа засал

•Боолт хийх

•Мэс засал

Анхаарах зүйлс

•Согтуугаар гэмтэлд

орсон

•Зүрх судас, тархи

нугасны архаг хууч

өвчтэй хүмүүс

•Бусад эрхтний хүнд

гэмтэлтэй хавсарсан

тохиолдолд

•Хүзүүний булчингийн

хөшингө илэрсэн

•Өөрөө татгалзсан

•Гэмтэл авснаас 6

цагийн дотор

нугасны хатгалт


Толгойн хүнд гэмтлийн арга хэмжээ Глазгогийн үнэлгээ ≤8 голомтот шинжтэй

буюу шинжгүй◦ Зүрх судасны байдлыг дэс дараатайгаар түргэн

үнэлээд яаралтай унтуулж интубаци хийх◦ СО² -ыг жирийн түвшинд байхаар зохиомол

амьсгал хийх◦ Тайвшруулах ,булчин сулруулах◦ Гавлын доторхи венийн даралт ихсэхээс

сэргийлэх Толгой доошлуулж байрлуулахгүй

Хүзүүний бэхлээсээр судас дарахгүй байх


Судсанд шингэн сэлбэхийг хязгаарлах

Судсанд 1г/кг тунгаар маннитол 20 минутын турш дусаах

Фуросемид хийх \шаардлагатай бол\

КТ хийх

Мэдрэлийн мэс заслын эмчийн зөвлөгөө авах

Глазгогийн үнэлгээ>8

Тайвшруулах, интубаци хийхэд бэлэн байх

КТ хийх

Мэдрэлийн мэс заслын эмчийн зөвлөгөө авах


Анхаарлаа хандуулсанд

баярлалаа.


Documents

gemtel