Genom Nedir? - Metin Aytekin · • Bu proje hastalıkların teşhisinden tedaviye her aşamada yol göstericidir. 12/24/13 2 İnsan Kromozomu: 46 kromozom 23 çift 1’i anneden

12/24/13

1

GENOMUN YAPISI

Gen ve Genomun tanımı

Genom Büyüklükleri

DNA Dizi Tipleri

Doç. Dr. Metin Aytekin

www.metinaytekin.com

Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı 24 Aralık 2013

Genom Nedir?

• Bir organizmanın kalıtsal molekülündeki nukleotid dizilerinin tümü (ökaryotlarda haploid kromozomlardaki ve organellerdeki DNA dizisi)

•  İnsan Genom Projesi; kromozomlar üzerindeki genleri tespit etmeyi, her bir genin ince detayına girip özelliklerini ortaya koymayı amaçlar.

•  Bu proje hastalıkların teşhisinden tedaviye her aşamada yol göstericidir.

12/24/13

2

İnsan Kromozomu: 46 kromozom 23 çift

1’i anneden

1’i babadan 44 Otozom + 2 Cinsiyet kromozomu

En uzun

En kısa

Kromozom: Metafazda “X” şeklinde gördüğümüz yapıdır. En net metefazda gözlenir. Kromozom incelenmesi boyayarak yapılır ve bu yöntemlerden biri GİEMSA (G bandlama) yöntemidir. Hiç bir kromozomda band dizisi birbirine benzemez. Band dizisi = koyulu açıklı çizgiler. Renk farklılıkları heterokromatin-Ökromatin bölgelerin varlığındandır.

p

q

Solenoid

Nükleozom

Kromatid

K. İplik

Kromatid - K. İplik - Solenoid - Nükleozom - DNA

İnsan Genomu

Nükleer Genom 3000 Mb

~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen

Ekstragenik DNA (2100 Mb)

Tekrarlayan DNA

(420 Mb)

Özgün ve az kopyalayan (1680 Mb)

Kümelenmiş Tekrarlanan

Yayılan tekrarlanan

LTR

LİNE

DNA transposon

SİNE Klasik Satallite

DNA

Minisatellite Mikro satellite

DNA

Genler ve Gen ilişkili dizler

(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron

Tek genler Gen aileleri

Gen Kümeleri Multigen aileleri

2 rRNA 22 tRNA 13Polipedtit kodlayen gen

Nükleer Genom

•  % 1,5’u Sadece Kodlanır •  % 45’i Transposon •  % 3’ü Ciddi korunan belgeler •  %6,6’sı HeterokromaFn •  % 4,4’ü Diğer korunmamış bölgeler

•  (Tekrar diziler çok fazla!)

İnsan Genom Projesinde en çok çalışılan konular

12/24/13

3

Gen nedir?

Gen, bir RNA ( ör; r-RNA t-RNA) veya bir polipeptide kopyalanan (ekspre) DNA bölgesidir.

Genom Organizasyonu

Gen Kromozom Genom

Gen ifadesi (gen ekspresyonu) DNA’da saklanan genetik bilgilerin bir RNA molekülü (mRNA, tRNA, rRNA) sentezi suretiyle kopyalanması veya yazılmasına transkripsiyon adı verilir

Transkripsiyonla RNA’ya kopyalanan, bir protein molekülüne ait genetik bilgilerin okunması veya bir protein molekülü haline çevrilmesine translasyon adı verilir

Transkripsiyon ve translasyon olaylarının toplamı, gen ifadesi (gen ekspresyonu) olarak tanımlanır

Yüksek Ökaryotların Gen Yapısı •  İnsan genomunun sadece %1-1.5’lik kısmı protein kodlayan aktif gen

(yapısal gen) bölgesinden oluşur.

•  Genomun yaklaşık %25’i intronlardan oluşur ve %60’dan fazlası çeşitli tipte

tekrarlayan ve dublike DNA dizilerinden oluşur.

•  Kalan kısım ise psödogenler, gen arasındaki tekrarlanmayan aralayıcı diziler

ve mRNA’ların 5’ ve 3’ uçlarında bulunan, proteine çevrilmeyen exon

dizilerinden oluşur.

•  Yüksek ökaryot genomlarının artmış uzunluğu, böylece daha fazla sayıda

gene değil, çok miktarlarda tekrarlayan dizi ve intron varlığına bağlıdır.

Sitokin-Histon genlerde intron yok!

•  ÖKARYOTİP GENLERİN YAPISI •  Çoğu ökaryotik genler kodlayan diziler yani EKZON lar içerirler. •  Bu ekzonlar arasında İNTRONlar bulunur. •  EKZON ve İNTRONların her ikisi de primer RNA elde etmek için transkrip

edilirler. •  Olgunlaşmış RNA (mature RNA)’nın şekillenmesi için intronlar uzaklaştırılır.

•  (The Cell: A Molecular Approach. 2nd edition. Cooper GM.)

12/24/13

4

•  FARE Β-GLOBİN GENİ •  Bu gen 2 intron içerir •  Bu intronlar üç ekzonu birbirinden ayırır •  Ekzon 1, 1’de 30’a amino asitleri kodlarken •  Ekzon 2, 31’den 104’e ve Ekzon 3 de 105’den 146’ya

amino asitleri kodlarlar. •  (The Cell: A Molecular Approach. 2nd ediFon. Cooper GM)

GENOME

TRANSKRİPTOM

PROTEOM

Transkripsiyon

Translasyon

Ökaryot genomlarındaki genetik bilgi Mitokondri ve kloroplast DNA’sı

Çekirdek DNA’sında bulunan birçok gen mitokondri ve kloroplast için önemli işlevleri olan proteinleri kodlarlar

Genom Büyüklüğü •  Ökaryot genomları, prokaryot genomlarından

oldukça büyüktür.

•  Hücre büyüklüğüne bağlı olarak genom büyüklüğü de artar.

•  Ancak, genom büyüklüğü ile organizmanın karmaşıklığı orantılı değildir.

Örnek: Zambak genom > İnsan genomu •  Bir genomda bulunan DNA miktarı, o genomun

büyüklüğünü ifade eder.

12/24/13

5

GENOM BÜYÜKLÜĞÜ Farklı gruplara göre genom büyüklükleri sekilde gösteriliyor. (Kaynal: The Cell)

•  Şekilde İnsan Genomunun ilk çıktısı görünüyor.

•  Londra’da bulunan bir seri cilt kitaptan oluşmaktadır.

•  Eğer DNA zinciri düz bir çizgi şeklinde açılsa - İnsan genomunu oluşturan 46 kromozom 2 metreden daha fazla uzayabilirdi. -Eğer 100 trilyon hücreninkini açtığınızda ise bu uzunluk 182 milyar kilometreyi geçecektir.

•  Bu ise dünyadan güneşe gidip gelmeye yetecek materyal sağlayacaktır.

•  [Kaynak: Centre for Integrated Genomics]

Bunlar biliyor musunuz?

• Yaşadığımız 60 saniye içeresinde

• Vücudunuzun ürettiği DNAları bir birine bağlasanız 100.000 kilometreyi bulur.

İnsanın Genomundaki DNA Tipleri

Tip I DNA:

•  Tek kopya halinde bulunur ve genomun %2’sini oluşturan

benzersiz DNA dizileridir.

•  Bunlar yapısal genlerdir.

•  Genlerin exon parçaları mRNA ve polipeptide çevrilir.


Tip II DNA:

•  Genlerin intron parçasıdır.

•  Bunlar transkribe olur fakat protein kodlamazlar.

•  mRNA hariç diğer RNA’ların ( t-RNA, r-RNA)

transkripsiyonunu yapar.

•  Özellikle rRNA’ların transkripsiyonunu yapan kısım,

tekrar bölgelerinden oluşur.

•  Tip II, DNA’lar genomunun %10’unu oluştururlar.

12/24/13

6

Tip III DNA’lar:

•  Transkripsiyon yapmaz, proteine çevrilmez ve kopya

halinde bulunmaz.

•  Tip I DNA genlerine biFşik olarak bulunur ( promotör,

enhancer vb.).

•  Düzenleyici görev yapar. •  Genomun %5’ini oluşturur.

İnsanın Genomundaki DNA Tipleri Tip IV DNA’lar:

•  Genoma dağılmış halde bulunur, kopyaları yoktur (tek

kopya halinde),

•  İşlevleri bilinmiyor.

•  Genomun %58’ini oluştururlar.


Tip V DNA’lar:

•  Tekrarlayan DNA dizileridir.

•  İşlevleri bilinmiyor, belli oranda tüm genoma dağılmış

(gen düzenleyici), belli oranda ardışık tekrarlar halinde

sentromerik ve telomerik bölgelere özgü bulunur.

•  İnsan genomunun %25’ini oluşturur.

İnsanın Genomundaki DNA Tipleri Ökaryot genomlar

•  Kodlanmayan DNA dizileri içerir

•  İnsan genomunun %98.5’i kodlanmayan DNA oluşturur

Kodlanmayan genomlarin görevleri nelerdir?

• Gen ifadelerinin kontrolü Bir genin hangi hücrede, ne zaman, ne kadar etkileşeceğini (akFf olacağını) denetler.

İnsan Genomu

• 30-40 bin gen

• Bu sayı E. Coli’deki miktarın sadece 10 ka_dır.

12/24/13

7

İnsan Genomu


~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen


Tekrarlayan DNA

(420 Mb)




LTR

LİNE

DNA transposon


DNA


DNA


(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron




Tekrarlayan DNA Dizileri

insanlarda intronlar total genomik DNA’nın %25’ini

oluştururlar.

Ancak karmaşık ökaryot genomlarının daha da büyük bir

kısmı, çok sayıda tekrarlanan ve kodlanmayan DNA

dizilerinden oluşur ve bu dizilerin değişik tipleri vardır.

Bunlardan bir kısmı genomda kümelenmiş halde bulunurken

bir kısmı DNA’ya dağılmış halde bulunurlar.

İnsan Genomu


~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen


Tekrarlayan DNA

(420 Mb)




LTR

LİNE

DNA transposon


DNA


DNA


(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron




Kümelenmiş Tekrar Dizileri Klasik Satelit Mini Satelit Mikro Satelit

Genoma Dağılmış Tekrar Dizileri

LTR (Long terminal repeats) LİNE (long interspersed elements) DNA transposon SİNE (short interspersed elements)

Kümelenmiş Tekrar Dizileri: •  Bu diziler ardışık halde çok sayıda tekrarlardan oluşan kısa DNA dizilerdir ve

genomda belli bölgelerde kümelenmiş halde bulunurlar.

•  1-‐500 nükleoFtden oluşan milyonlarca ardışık tekrarlardan oluşur ve genomun

% 10’unu oluştururlar.

•  Ardışık kısa tekrar dizileri transkribe olmaz ve proteine çevrilmez (işlevsel

geneFk bilgi taşımaz). Ancak kromozomun yapısında önemli rol oynarlar.

•  Kümelenmiş ardışık tekrar dizileri, ana DNA kısmından farklı bir bant

oluştururlar. Bunlara (ardışık tekrar dizilerine) uydu veya satellit DNA denir ve

kromozomların sentromer bölgelerinde bulunurlar.

İnsandaki satellit dizilerin bazıları pentanükleoFd şeklinde bulunurlar.

Böyle satellit DNA’lar, 1, 9 ve 16. kromozomun kollarında proksimal bölgede, Y

kromozomunun uzun kolunun hemen hemen tamamında bulunurlar.

Diğer satellit DNA’lar ise biraz daha uzun baz dizilerinden oluşmuştur. Örneğin; insan sentromeki DNA’sı α, β ve diğer üç satellit sınıhndan (satellit I, II ve III) oluşurlar. α satellit DNA’sı 171 baz çiii uzunluğunda ardışık tekrar dizilerinin çok sayıda kopyasından oluşurlar.

12/24/13

8

İnsan genomunda satellit DNA’nın bir alt grubu olan mini satellit DNA’lar da

bulunur.

Bunların toplam dizi uzunlukları sınırlı olup birkaç kb uzunluğundadır.

Mini satellitler az veya çok, her kromozomun uzunluğu boyunca dağılmışlardır.

Farklı bireylerin genomları arasındaki varyasyonları incelemek için önemli bir

moleküler araç olarak kullanılırlar. Bu nedenle bunlara DNA marker’ları da denir.

Adli _pta, kromozom analizinde, genomun haritalanmasında, kalıtsal kromozom

hastalıklarının tanısında kullanım açısından önemlidir.

Genoma Dağılmış Tekrar Dizileri

Bunlar satellit DNA’lardan farklı olarak genoma dağılmış halde bulunurlar.

Bu tekrar dizileri ardışık olmayan kısa veya uzun DNA tekrar dizilerinden oluşur.

Genoma dağılmış olan tekrar dizileri hareketli DNA dizileridir.

Genom içinde hareket edebilen, hareketli DNA tekrar dizilerine transpozon denir.

Tekrar dizilerinin genom içinde bir genden başka bir gen bölgesine hareket etmesine

transpozisyon denir.

Genoma Dağılmış Tekrar

Dizilerinin Özellikleri

•  Bu nedenle kromozomlar üzerindeki genlerin yeri sabit değildir.

•  Bu hareketli DNA parçaları gen aktivitesinden ve genlerin

düzenlenmesinden sorumludurlar.

•  Bu dağılmış tekrarlayan elemanlar, genomun büyüklüğüne büyük

katkıda bulunur ve insan genom DNA’sının %45’ini oluştururlar.

Genoma dağılmış tekrar dizilerin

çeşitli tipleri vardır:

1.  SİNE (serpiştirilmiş kısa tekrar dizileri): Genomun %13’ünü

oluştururlar. Genoma dağılmış halde olan kısa tekrar dizilerdir.

Bunlar, RNA’ya transkribe olabilir, fakat proteine kodlanmayan

dizilerdir, işlevleri henüz bilinmez. SİNE’lerin en önemli ailelerinden

birisi, Alu gen familyasıdır. 500 baz çiftinden daha küçük olup

genoma dağılmış halde bulunurlar.



2. LİNE (serpiştirilmiş uzun tekrar dizileri): LİNE’ler 6-8 kb

uzunluğundadır, yaklaşık 850.000 tekrarlayan LİNE dizisi vardır ve

insan DNA’sının %21’ini oluştururlar. LİNE’ler transkribe olurlar

(RNA’ya çevrilir) ve bazıları protein kodlar ancak hücre içinde bilinen

bir işlevi yoktur. Genomda dağılmış şekilde bulunurlar. Hareketliliği

sağlayan enzimleri kodlarlar. Retrotranspozonlardandır.

3. Retrovirüs benzeri elemanlar: Yaklaşık 2-10 kb uzunluğundadır. İnsan

genomunda yaklaşık 450.000 retrovirüs benzeri eleman vardır ve insan

DNA’sının yaklaşık %8’ini oluştururlar.

4. DNA transpozonlar: İnsan genomunda yaklaşık 300.000 kopya DNA

transpozonu vardır ve bunlar 80-3000 baz çifti uzunluğunda olup insan

DNA’sının %3’ünü oluştururlar.

hareketli DNA elemanlarının genomda hareket etmeleri 2 tipte olur:



12/24/13

9

1.Retrotranspozonlar:

•  SİNE, LİNE ve retrovirüs benzeri elemanlar

retrotranspozanlar olup RNA aracılığı ile hareket ederler.

Yer değişFrmeleri ters transkripsiyon ile olur.

•  Revers transkriptaz enzimi kullanılır.

•  Öncelikle bu diziler RNA’ya çevrilir, RNA revers transkriptaz enzimi ile DNA’ya çevrilir ve bu DNA’lar

genomda yeni bir bölgeye yerleşirler.

2. DNA transpozonlar:

DNA aracılığıyla hareket ederler.

Bu diziler genom içinde kopyalanırlar ve tekrar DNA’da yeni bir bölgeye

yerleşirler. Böylece genomun yarısı, replike olmuş ve genom içinde DNA

veya RNA aracılığıyla hareket eden, serpişFrilmiş tekrarlayan

elemanlardan oluşur.

Bu elemanların yarısının RNA aracılığıyla hareket etmesi önemlidir ve bu

şekilde ters transkripsiyon, insan genomunun %40’ından fazlasının

oluşmasından sorumludur. Bu tekrarlayan dizilerin büyük çoğunluğunun

hücreye bir katkısı yoktur ama bazıları gen ifadesinin düzenlenmesine

katkıda bulunur.

Ayrıca gen düzenlenmesini uyararak geneFk çeşitliliğin oluşmasında

önemli evrimsel rolleri vardır.

İnsan Genomu


~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen


Tekrarlayan DNA

(420 Mb)




LTR

LİNE

DNA transposon


DNA


DNA


(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron




Kodlayan Genler

İnsan Genomu


~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen


Tekrarlayan DNA

(420 Mb)




LTR

LİNE

DNA transposon


DNA


DNA


(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron




12/24/13

10

Gen Aileleri Birbirinin aynı veya benzeri olan nükleotid dizilerine sahip

gen kopyalarının bir araya gelmesiyle gen aileleri oluşur.

Genellikle dublikasyonla meydana gelirler.

Birçok gen ailesinin üyeleri DNA’da bir bölgede toplanmış

bulunurken, çok az kısmı farklı kromozomlara dağılmış

olarak bulunur. Bir gen ailesinin üyeleri nükleotid dizilimi

açısından diğer gen ailelerinin üyelerine göre birbirlerine

benzerdir. Foksiyonel olarak özdeş olabilirler.

İnsan Genomu


~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen


Tekrarlayan DNA

(420 Mb)




LTR

LİNE

DNA transposon


DNA


DNA


(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron




Bazı durumlarda bu gen gruplarının üyelerinin uğradığı

mutasyonlar, mutasyona uğrayan gen üyelerini fonksiyonlarını

yapamaz hale geFrir.

Yapısal genlere çok benzeyen ancak fonksiyon yapamayan gen

kopyalarına pseudogen denir. Bu pseudogenler herhangi bir işlev

yapmayan ancak genomun büyüklüğünü ar_ran gen kopyalarıdır.

Pseudogenler İnsan Genomu


~80.000 gen

Mitokondriyal Genom

16,6 kb, 37 gen


Tekrarlayan DNA

(420 Mb)




LTR

LİNE

DNA transposon


DNA


DNA


(900 Mb)

Kodlayan DNA

(90Mb)

Kodlamayan DNA

(180 Mb)

Protein kodlayan

RNA Kodlayan

Pseudogen İntron




İntronlar ve Eksonlar nedir?

Bir genin kodlanan DNA dizilerine ekson, bir gen içinde kodlanmayan DNA dizilerine de intron denir.

12/24/13

11

İntronların işlevi? •  Tam olarak aydınlatılamamıştır

•  DNA dizileri ekzonlardan uzundur

•  İnsan genomunun %90’dan fazlası intronlardan oluşur •  Bir genin eksonlarının farklı kombinasyonlarda birleşmesini yani genin farklı şekilde düzenlenmesini sağlar •  Farklı genlerin kombinasyonuna yol açar. Farklı genler arasında oluşan

bu rekombinasyon ekson karma olarak adlandırılır.

•  İntronların asıl görevi gen ifadelerinin kontrol edilmesinde rol almaktadır.

Her gende intron var mıdır? •  Hayır, intronlar evrensel değildir. Örneğin histon protein

sentezleyen genler intron içermezler. Bu da genlerin işlevsel olabilmesi için intronların şart olmadığını gösterir

•  Maya gibi basit ökaryot hücrelerin genlerinde intronlar bulunmaz.

•  ProkaryoFk hücrelerde de bazı nadir genlerde intron bulunur.

•  Bir genin eksonlarının farklı kombinasyonlarda birleşmesini yani genin farklı şekilde düzenlenmesini sağlar

Exon 1 2 Exon 3 4intron

Exon 1 2 Exon 3 4

Exon 1 Exon 3 4

2 Exon 3 4

Ökaryotik Kromozom Yapısı

Telomerler (heterokromatin)

Sentromer (heterokromatin)

Genler, tekrarlı diziler, Replikasyon originleri (çoğunlukla ökromatin)

Telomerler:

•  Ökaryot kromozomların uç bölgelerine telomer denir.

•  Telomer bölge, kromozom uç bölgelerinin korunmasında

önemli rol oynarlar.

•  Doğrusal DNA moleküllerinin replikasyonu için telomer bölgeler şarnr.

•  Ökaryotların hemen hemen hepsinde telomer DNA dizileri benzerdir ve çok sayıda

ardışık olarak tekrarlanan DNA bölgeleridir.

•  Bu telomer DNA dizisi G’ce zengin olup 6 nükleoFdten oluşur. Ör; insanlarda telomer

dizisi AGGGTT’dir. Bu diziler yüzlerce veya binlerce kez tekrarlanır birkaç kb uzunluğa

erişip tek iplik halinde kromozomun uç bölgesini oluşturur. Dolayısıyla kromozomun

telomer bölge tek iplikcikli bir uç (çıkın_) şeklindedir ve G’ce zengin olduğu için G

çıkın_sı (ucu) olarak adlandırılır.

•  Telomer DNA’nın bu tekrar dizilerinin oluşturduğu çıkın_ bir ilmek şeklindedir

Telomerlerin en önemli görevi doğrusal DNA’nın uç bölgelerinin replikasyonunu

sağlamak_r.

Kromozomların telomer bölgelerinde DNA pol. pirimer uç olmadığı için sentez

yapamaz ve dolayısıyla her hücre bölünmesinde kromozom boyları pirimer uç

kadar kısalır.

Ancak bu problem, kromozomların telomer bölgelerinin sentezinden sorumlu

olan telomeraz enzimi tarahndan çözümlenmişFr.

Telomeraz enzim yapısında bir RNA ve reverstranskriptaz enzimi bulunur. Bu

enzim RNA’yı kalıp olarak kullanarak reverstranskriptaz enzim aracılığı ile

telomerlerin sentezini yapar.

Telomerlerin korunması, hücre yaşam süresi ve üreme kapasitesinin

belirlenmesinde rol oynar.

Telomerlerin Görevleri

12/24/13

12

Telomeraz:

•  Telomerlerdeki tekrar dizilerini kromozomların uçlarına ekleyen enzimdir.

•  Bir RNA kalıbına sahip Revers Transkriptaz (Ribonukleoprotein Kompleksi)

•  Telomerler kısalırsa genetik bilgi kaybolabilir ve hücre ölüme gidebilir (senesens)

Ökaryotlarda Telomerik Tekrar Dizileri

•  Grup Organizma Telomerik Tekrar

•  Vertebrates İnsan, fare, Xenopus TTAGGG •  Filamentli Mantarlar Neurospora TTAGGG Physarum, Didymium Dictyostelium TTAGGG

Yüksek Bitkiler Arabidopsis TTTAGGG •  Böcekler Bombyx mori TTAGG •  Nematodlar Ascaris lumbricoides TTAGGC •  Algler Chlamydomonas TTTTAGG

Telomer Replikasyonu

Ucu katlanmaz

Telomeraz dGTP dTTP

Tekrar katlanma: sıradışı G-G baz eşleşmesi

Polimeraz boşlukları Doldurur

Kanser ve Telomerler

•  Somatik Hücreler sadece birkaç kez bölünmek için programlanmıştır

•  Somatik hücreler normal olarak yaşlanır, bu arada

telomerler kısalır, telomeraz aktivitesi düşer,

•  İnsan tümörlerinde, telomeraz aktivitesi normalin çok üstündedir ve hücre bölünmesi ve proliferasyona yol açar.

Normal ve Anormal Telomer Fonksiyonu Normal ya da Kanser Hücresinde:

12/24/13

13

Hücreler Nasıl Ölümsüz Olurlar?

•  Telomeraz sayesinde

•  Tümör Hücrelerinde Telomeraz aktivitesi durdurulursa hücreler ölür

•  Telomerazı kodlayan gen normal hücrelerde de vardır fakat anlatımı azdır.

GTTAGGGTTA

5'3'

TEP1hTERT

TEMPLATE

INACTIVE ACTIVE

shortened telomeres

cell senescence

stable telomeres

cell survival

AGING CANCER

TELOMERASETelomeraz

Aktif İnaktif

Kısalmış telomerler stabil telomerler

Hücre ölümü hücre yaşar

Yaşlanma Kanser

Konuşma Saatime gelmeden önce

[email protected]

Lütfen gelme sebebinizle birlikte Ad, soyad, dönem içeren bir email gönderiniz

Notları web sayfamdan indirebilirsiniz www.metinaytekin.com/turkce

Teşekkürler

Documents

Genom Nedir? - Metin Aytekin · • Bu proje hastalıkların teşhisinden tedaviye her aşamada yol göstericidir. 12/24/13 2 İnsan Kromozomu: 46 kromozom 23 çift 1’i anneden