Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

De Schelde, een globale schets:

Geomorfologie van de Schelde

Jean Jacques Peters

Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde

en Hydrologie

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

De Westerschelde in de “delta”

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

De Noordzee in het Pleistoceen en de stijging van de zeespiegel in het Holoceen tijdperk

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Hoe onze kustgebieden er uit zagen in het Romeinse tijdperk

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Periode 20 000 tot 2 000 jaar B.P.:

• Zeespiegelstijging van -125 m naar ongeveer huidig peil

• Invasie door de zee van een deel van Europa en vorming van Noordzee

• Erosie kusten in kanaal Dover-Calais en ontstaan van litoraal sediment transport

• Vorming van een binnenzee (waddenzee) tussen een duinengordel en het vasteland

• Schelde rivier mondt uit bij Antwerpen in een soort lagune zonder getij

• Schelde-estuarium zeer beperkt in lengte

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Westerschelde in de 14de eeuw

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Invloed van de de inpolderingen

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Morfologische evolutie (1636 - 1800)

1636

Natuurlijke sedimentatie en landwinning

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Periode 2 000 tot 200 jaar B.P.:

• Zeespiegelstijging gaat door, maar langzaam

• Geulen gevormd doorheen bressen geslagen in de duinengordel tijdens hevige stormen

• Tij plant zich gemakkelijk voort en bereikt Antwerpen omstreeks jaar 600 (1 400 B.P.)

• Import van sediment in zuidelijk deel lagune, vooral door vervorming (asymmetrie) van getij

• Vorming van platen door sedimentatie van vaste deeltjes geërodeerd uit de geulen

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Morfologische evolutie (1800 - 1938)

Landwinning & afsnijden van zijarmen Baggerwerken slechts marginaal

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Morfologische evolutie (1938 - 1972)

Beperkte baggerwerken maar verdere markante morfologische veranderingen

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Morfologische evolutie (1972 - 1997)

Baggeren en verdieping drempels hadden slechts beperkte invloed op de morfologie

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Periode vanaf 200 jaar B.P.

• Landwinning en polderbouw versterken nog altijd de natuurlijke “verlanding”: tijstromingen beter geleid en dringen dieper in de rivier

• Door het afsnijden van overblijvende grote nevengeulen zoals Braakman, Sloe, Hellegat en verbinding Osterschelde-Westerschelde wordt de zeearm Westerschelde meer en meer estuarium

• Rivierwerken zoals dijken en oeververdedigingen dragen bij tot een vereenvoudigde morfologie

geulen Westerschelde eroderen altijd maar sneller platen smelten samen en kleinere geulen slibben aan

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Invloed harde punten • CF1 vloedgeul Everingen, door P3 en P4 • CE2 ebgeul Middelgat, door P5, P6, P7 en

oeverbeschermingen

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Invloed harde punten? • Welke was de invloed van de toegangsgeul in

Hansweert op de geulen en platen?

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Invloed harde punten • Plaat van Baarland gevormd in de schaduw van

zowel vloed (Everingen) als eb (Middelgat)

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Evolutie platen van Ossenisse • Aggregatie van banken tot platen (1800 -1938)

• Doorsteek van vloedgeul Gat van Ossenisse door de platen omstreeks jaren 60 (Overloop van Hansweert)

• Invloed oeververdediging

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Evolutie Baarland - Hulst • Vorming van een zandtong rechtover de

eroderende oever van de Platen van Hulst

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Wat hebben we geleerd?

• Bevaarbaarheid verbetert ook zonder baggeren

• Vorm van meergeulenstelsel is “chaotisch” en niet “gezond” (geen “meanderend”patroon)

• Vorm van sommige platen is niet geschikt voor behoud van een “gezond” meergeulen-stelsel

• In het verleden hebben landwinning, polderbouw, afsnijden van zijarmen de morfologie meer en sneller gewijzigd dan de baggerwerken vandaag

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Kunnen we de morfologie van de Schelde “gezond” houden?

• De middelen voor onderzoek naar invloed van ingrepen moeten worden verbeterd

• Aanpassing van de harde begrenzing kan nuttig zijn voor voldoende morfologische dynamiek

• Baggeren en stortenstrategieën kunnen aangepast worden ten voordele van de morfologische dynamiek en natuurlijkheid

• Er moet meer onderzoek komen over de relatie tussen rivierwerken en morfologie (niet alleen de invloed van baggerwerken)

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Project Walsoorden

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Dank u voor uw aandacht

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Lengteprofiel Schelde

Geomorfologie van de Schelde De Schelde, een globale schets - 10/05/05

Project bochtafsnijding van Bath