46

GESCHIEDENIS VAN DE TAPDANS 1: OORSPRONG

Om taptechniek te begrijpen is het handig iets van de geschiedenis te weten. Waar komttapdans vandaan? Hoe heeft hij zich ontwikkeld? En waar komen de namen van de passenvandaan? Veel namen zijn gewoon overgenomen van andere dansvormen. Andere passendanken hun naam aan creatieve dansers. Maar de meeste passen zijn genoemd naar wat wedoen: tikken, vegen, springen, stappen. En het is een wonder te zien wat er met deze een-voudige passen gebouwd kan worden. De geschiedenis van de tapdans in de VerenigdeStaten is dan ook eigenlijk de geschiedenis van creativiteit in dans. Het begon als vrijetijds-besteding, maar werd al snel aangepast aan de smaak van het theater- en filmpubliek. Waarhet oorspronkelijk hoofdzakelijk om het ritme ging, wordt er nu ook op het uiterlijk gelet.We kunnen dan ook onderscheid maken tussen zwarte en blanke tap. Dit verschil is niet toevallig en komt voort uit de culturele achtergrond van negers en blanken en de wijze waarop de dans in de beide culturen van generatie op generatie werdovergedragen.

Tapdans is ontstaan onder Noord Amerikaanse negers die daarbij gebruik maakten vandansvormen - stompdansen - die zij als slaven meebrachten uit Soedan en West-Afrika. We gebruiken dan ook vaak de naam Afro-Amerikaanse dans en bedoelen daarmee hetgeheel van vormen (jazz en tap) die uit de wisselwerking tussen Afrikaanse en Amerikaanseinvloeden zijn voortgekomen. De uit Ierland afkomstige Jig werd op houten zolen gedanst,net als de Engelse Clog. De zwarte dansvorm die softshoe werd genoemd en gedanst werdin een 6/8e maat lijkt erg op de Jig. Hij wordt gedanst op blote voeten of in zachte textielesandalen en hij werd gesyncopeerd, dat wil zeggen dat de zware maatdelen verschoven zijnen niet op de eerste en vierde tel komen maar juist op onverwachte momenten in de maat.Dit laatste element, de syncope, is nog steeds een van de opvallendste elementen van detapdans.

basi

sg

esc

hie

den

is

47

Uit het Franse theater komt de minstreelshow. Deze blanke show werd door zwarten geïmiteerd. Veel negers konden goed uit de voeten met deze dansvorm en werden er beterdoor gewaardeerd dan de andere zwarte arbeiders. Natuurlijk voegden ze er ook eigen elementen aan toe, die daarna weer door blanke acteurs, zangers en dansers werden overgenomen. Deze wederzijdse bevruchting over de rasgrenzen heen, ging vaak gepaardmet bittere gevoelens. Men beschuldigde elkaar van het stelen van passen. Tot op de dagvan vandaag uiten veteranen als de Nicholas Brothers dit soort beschuldigingen.

Het onderscheid tussen blanke en zwarte tap zal voorlopig nog wel even blijven bestaan en zwarte dansers zijn zich nog steeds terdege bewust van hun afkomst. In Afrika leert mendansen (als volksdans) door mee te doen met de anderen en te imiteren wat men om zichheen ziet gebeuren, net zolang tot de dans als het ware bezit neemt van het lichaam. Ditproces, collectieve participatie genoemd, is ook te zien in de zang met zijn afwisseling vanvraag en antwoord. De solist roept en het koor antwoordt. Wie ooit getuige is geweest vanzo’n proces, weet dat dit altijd vlekkeloos verloopt. Er gaat nooit iets mis. In het Westenwaar de tapdans een cultuurdans is geworden, gaat men uit van een ander pedagogischprincipe. Aan de hand van een analyse en een beschrijving van de leerstof in kleine bouw-blokjes, wordt blokje voor blokje overgedragen en geoefend waarna, bij gebleken succes, de studie kan worden voortgezet met het leren van nieuwe blokjes.

Ierse, Schotse en Engelse settlers volgden bij het aanleren van hun (volks)dansen ookgewoon het meedoen-principe maar toonden volgens de blanke geschiedschrijving minachting voor de niet-blanke cultuur. Zij zagen Afrikaanse stompdansen als een slechte, onbeholpen nabootsing van hun eigen jig. Het woord jig betekende in Amerikaans slangoverigens zoveel als neger. Ze vonden de negerbewegingen barbaars, omdat zij meendendat de zwarten wel slaagden in het voetenwerk, maar niet in het ritme (door de zwartenimmers gesyncopeerd). Ze noemden deze dansvorm Congodans.

basi

sg

esc

hie

den

is

48

Aan de andere kant was de zwarte uitvoering van de dans voor de blanken in het Victoriaanse tijdperk vooralsnog onnavolgbaar. Ze wisten zich aanvankelijk geen raad metde voor zwarte dansers zo vanzelfsprekende syncopen en al evenmin met het afzonderlijkgebruik van bekken, schouders en hoofd (isolations). Vooral de bewegingen van de heupenwerden als seksueel en obsceen van de hand gewezen en vanzelfsprekend ook door de kerkverboden.

Pas rond 1920 namen blanke dansers in modern dance deze technieken over. In afzonder-lijke oefeningen leerde men lichaamsdelen geïsoleerd van de rest van het lichaam bewegendoor middel van contractions (samentrekking van spieren aan één zijde van het lichaam).Deze isolatietechniek is nu niet meer weg te denken uit de moderne dans. Om een goedbegrip van de betekenis van Amerika voor de tapdans en de dans in het algemeen te krijgenmoeten we niet vergeten, dat dit land als immigratieland de functie kreeg van een smelt-kroes van culturen. Waar de nieuwe bewoners in hun thuisland alleen kennis konden makenmet hun eigen muziek en dans, zagen ze in de nieuwe wereld opeens allerlei dansvormennaast elkaar. En omdat ze gemeenschappelijke elementen herkenden, kregen ze natuurlijkde indruk dat anderen die van hen hadden overgenomen. Een van die gemeenschappelijkeelementen is het tikken met de voeten op de vloer, wat in bijna alle landen voorkomt. Eenpaar bekende voorbeelden zijn de flamenco uit Spanje, de Hongaarse csardas, de Hollandseklompendans, de katahk uit India en uiteraard de rijke variatie aan dansritmes uit Afrika.

basi

sg

esc

hie

den

is

49

Het is illustratief hier op te merken, dat er naast de gemeenschappelijke elementen vanhet tikken op de vloer, in de diverse landen toch ook duidelijke verschillen zijn in de uitvoering daarvan. Zo is de vorm van het tikken tekenend voor iemands karakter.Spaanse zapateados (voetroffels) worden recht naar beneden, onder de danser, geslagen.Dat is een teken van geslotenheid, trots en introvertie. Tapdans daarentegen is met zijnnaar alle kanten spetterende voetbewegingen juist open, extravert en vrolijk.

basi

sg

esc

hie

den

is