Giao Duc Hoc Dai Cuong Phan 01

7/24/2019 Giao Duc Hoc Dai Cuong Phan 01

1/80

1

MC LC***

MC LC..........................................................................................................1 Chng 1. L LUN DY HC ......................................................................3

MC TIU, NI DUNG V PHNG PHP HC TP..................................31.1. QU TRNH DY HC.................................................................................41.1.1. c im ca qu trnh dy hc hin nay .............................................4 1.1.2. Khi nim v cu trc ca qu trnh dy hc ........................................5 1.1.3. Qui lut cbn ca qu trnh dy hc ..................................................8 1.1.4. Bn cht ca qu trnh dy hc ..........................................................10 1.1.5. Nhim vdy hc ................................121.1.6. ng lc ca qu trnh dy hc .........................................................19 1.1.7. Logic ca qu trnh dy hc .............................................................21

1.2. NGUYN TC DY HC...........................................................................24 1.2.1. Khi nim chung ..............................................................................24 1.2.2. Hthng cc nguyn tc dy hc.......................................................25

1.3. NI DUNG DY HC.................................................................291.3.1. Khi nim ni dung dy hc..............................................................29 1.3.2. Khoch dy hc, chng trnh dy hc, SGK v ti liu tham kho ..301.3.3. i mi chng trnh gio dc, SGK phthng Vit Nam hin nay ..32

1.4. PHNG PHP DY HC........................................................................341.4.1. Khi nim phng php dy hc ......................................................34 1.4.2. Hthng cc phng php dy hc ...................................................36 1.4.3. Cc phng tin dy hc...................................................................66 1.4.4. Sla chn v vn dng cc phng php v phng tin dy hc....66

1.5. HNH THC TCHC DY HC............................................................671.5.1. Khi nim chung ..............................................................................67 1.5.2. Hthng cc hnh thc tchc dy hc.............................................68

CU HI THO LUN, N TP V BI TP TNH HUNG....................80 Chng 2. L LUN GIO DC ................................................................... 82

MC TIU, NI DUNG V PHNG PHP HC TP................................822.1. QU TRNH GIO DC.............................................................................83

2.1.1. Khi nim qu trnh gio dc.............................................................83 2.1.2. Cu trc ca qu trnh gio dc .........................................................83 2.1.3. Bn cht ca qu trnh gio dc .........................................................84 2.1.4. Nhng c im ca qu trnh gio dc .............................................86 2.1.5. Quy lut ca qu trnh gio dc .........................................................88 2.1.6. ng lc ca qu trnh gio dc ........................................................88 2.1.7. Logic ca qu trnh gio dc ............................................................89

2.2. NGUYN TC GIO DC.........................................................................91 2.2.1. Khi nim chung ..............................................................................91 2.2.2. Hthng cc nguyn tc gio dc......................................................91

2.3. NI DUNG GIO DC...............................................................................96 2.3.1. Khi nim ni dung gio dc.............................................................96 2.3.2. Cc nguyn tc xy dng ni dung gio dc ......................................96


2/80

2

2.3.3. Cc thnh phn cbn ca ni dung gio dc ....................................97 2.4. PHNG PHP GIO DC.....................................................................102

2.4.1. Khi nim chung vphng php gio dc......................................102 2.4.2. Hthng cc phng php gio dc ................................................103

CU HI THO LUN, N T P V BI TP TNH HUNG.................112

Chng 3. NH TRNG TRUNG HCV NGI GIO VIN TRUNGHC ............................................................................................................... 119MC TIU, NI DUNG V PHNG PHP HC TP..............................119 3.1. NH TRNG TRUNG HC...................................................................120

3.1.1. Vtr v mc tiu ca gio dc Trung hc........................................120 3.1.2. Khoch gio dc Trung hc ..........................................................124 3.1.3. Vn tchc, qun l v lnh o nh trng phthng Trung hc................................................................................................................127

3.2. NGI GIO VIN TRUNG HC...........................................................1323.2.1. Vtr v chc nng ca ngi GV ...................................................132 3.2.2. c im ca hot ng lao ng sphm .....................................134

3.2.3. Nhng nhim vv quyn hn ca ngi gio vin trung hc ..........1373.2.4. Nhng yu cu i vi ngi gio vin trung hc ............................1373.2.5. Ngi gio vin vi vic nng cao trnh nghnghip...................140

3.3. CNG TC CHNHIM LP TRNG TRUNG HC...................140 3.3.1. Chc nng ca gio vin chnhim lp...........................................140 3.3.2. Nhim vca gio vin chnhim lp ............................................143 3.3.3. Ni dung v phng php cng tc ca GVCN lp ..........................144

CU HI THO LUN, N TP V BI TP TNH HUNG..................152 DANH MC CC TI LIU THAM KHO................................................155


3/80

3

Chng 1L LUN DY HC

***

MC TIU, NI DUNG V PHNG PHP HC TPL lun dy hc l mt b phn ca Gio dc hc hay S phm hc i

cng. L lun dy hc nghin cu bn cht ca qu trnh dy hc, thit k nidung hc vn, xc nh cc cc nguyn tc, cc phng php, cc hnh thc tchc,cc phng tin dy hc, cc kiu nh gi kt qudy hc theo ng mc ch vyu cu gio dc. L lun dy hc c tc dng chung i vi ton bcc hot ngdy-hc trong lp ng thi c vai tr htrcho vic vn dng v i su vo qutrnh dy-hc tng bmn vi nhng c th khc nhau m L lun dy hc bmn (V d: L lun dy hc mn Ton, L lun dy hc mn Vn, L lun dyhc mn Gio dc cng dn...) c nhim vnghin cu v pht trin thnh cc bphn ring ca L lun dy hc ni chung. L lun dy hc bmn l bphn ca

Gio dc hc hay Sphm hc chuyn ngnh. Do , L lun dy hc v L lundy hc bmn c quan h tng h, bsung cho nhau nhm mc ch chung lnng cao cht lng v hiu quca qu trnh dy hc. L lun dy hc-bphnca Gio dc hc c quan hmt thit vi cc bphn khc ca Gio dc hc nhL lun gio dc, L lun vqun l nh trng...

YU CUSau khi hc xong chng ny sinh vin:- C kin thc hiu bit vqu trnh dy hc (Khi nim, cu trc, c im,

bn cht, tnh quy lut v logc ca qu trnh dy hc Trung hc), cng nhmctiu, nhim vm ngi gio vin (GV) cn thc hin trong qu trnh dy hc; ckin thc, hiu bit vcc nguyn tc cn tun thv vvic xy dng, thit knidung, la chn phng php, phng tin, hnh thc tchc dy hc mt cch khoahc.

- C knng:+ Nghin cu v tch ly hthng tri thc cbn, tinh gin, cp nht v c

hthng vdy hc qua cc ti liu l lun v thc tin, t c cskhoa hc tip tc cp nht, chim lnh cc tri thc l lun cng nhxem xt thc tin dyhc.

+ Lin hv rt ra c nhng bi hc cn thit cho bn thn tnhng llun cbn vdy hc, tnhng tnh hung dy hc.

+ Bc u rn luyn cc knng dy hc ni chung qua cc hot ng hctp v thc hnh mn hc, nht l qua hc hp tc v xl cc tnh hung dy hc.- C quan im duy vt bin chng trong nghin cu, lin h, vn dng v

thng bo thng tin vdy hc. thc c vth, vai tr v trch nhim vto lnca ngi GV trong qu trnh dy hc phc vsnghip cng nghip ha, hin iha ca t nc hin nay; cng nh thc c nhng thch thc, i hi i vingi GV vphm cht v nng lc sphm ca cng tc dy hc t chm lorn luyn nhng phm cht v nng lc dy hc trong qu trnh o to sphm.


4/80

4

NI DUNGNi dung ca chng L lun dy hc bao gm:- Qu trnh dy hc- Nguyn tc dy hc- Ni dung dy hc

- Phng php, Phng tin v Hnh thc tchc dy hc.PHNG PHPTrong qu trnh hc tp chng ny, sinh vin tnghin cu ti liu l chnh.

Trn lp GV stp trung vo vic hng dn SV nghin cu l lun v cch thclin hvn dng l lun cbn vdy hc, hthng ha l lun, gii p thc mc.SV c to chi luyn tp mt sknng dy hc ni chung nhthuyt trnh,hi-p, xl tnh hung, hc hp tc...chun bcsl lun cho hot ng dgitrong t Kin tp sphm hc kV.

1.1. QU TRNH DY HC

1.1.1. c im ca qu trnh dy hc hin nayQu trnh dy hc hin nay c cc c im cbn sau:- Hot ng hc tp ca hc sinh (HS) c tch cc ho trn csni dung

dy hc ngy cng c hin i hoSpht trin nhvbo ca cch mng khoa hc, kthut-cng nghhin

nay khin ni dung dy hc khng ngng c i mi, c hin i ho.Tthc t ny sinh mu thun gia khi lng tri thc tng hn, phc tp

hn vi thi lng hc tp ca HS trong qu trnh dy hc khng thtng.Hng gii quyt tch cc mu thun ny l i mi phng php dy hc

nhm tch cc ho hot ng hc tp ca HS.Tc im ny i hi GV trong qu trnh dy hc khng ch l ngi

cung cp thng tin m quan trng hn, hphi l ngi hng dn HS bit cch tmnh thu thp, x l v vn dng thng tin. Cn HS, trong qu trnh hc tp phich trng hc cch thu thp, xl v vn dng thng tin.

- HS hin nay c vn sng v nng lc nhn thc pht trin hn so vi HS cc thhtrc (vi cng tui)

Nhng kt qunghin cu ca cc nh tm l hc trong v ngoi nc cho thy: So vi HS cng tui cc thhtrc, HS phthng hin nay c vnhiu bit, c nng lc nhn thc pht trin hn, thng minh hn. Sdc shnhn ny l do:

+ HS hin nay thng xuyn c tip cn vi ngun thng tin a dng,phong ph tcc phng tin truyn thng khc nhau v chu nh hng tc ng

tnhiu pha khc nhau ca cuc sng x hi.+ nh hng ca gio dc vi hthng cc phng php tch cc.T, trong qu trnh dy hc cn phi tnh n khnng nhn thc ca HS;

quan tm khai thc vn sng phong ph v a dng ca cc em; to iu kin ccem c chi pht huy tim nng vn c ca mnh.

- Trong qu trnh hc tp, nhu cu hiu bit ca HS c xu hng vt ra khini dung tri thc, knng do chng trnh quy nh

Xu hng ny thhin chHS thng cha thomn vi nhng tri thcc cung cp qua chng trnh hc tp. Cc em lun mun bit thm, bit su hn


5/80

5

nhng iu hc v nhiu iu mi lca cuc sng mun mu mun vnhmthomn nhu cu hiu bit v cc nhu cu cn thit khc ca cuc sng.

p ng xu hng trn, ngoi phn cng, chng trnh dy hc cnthit kcc phn mm trong cc mn hc v tng cng mn hc tchn; cn tchc cc hot ng ngoi kho nhm pht huy tim nng v hng th ca HS, toiu kin cho HS kim nghim v mmang vn hiu bit ca mnh, c khnngthch ng nhanh vi cuc sng sau ny.

- Qu trnh dy hc hin nay c tin hnh trong iu kin csvt cht,phng tin dy hc ngy cng hin i

Cng vi s tin b ca x hi, cc trng hc hin nay ngy cng cquan tm u tnng cp csvt cht, phng tin kthut theo hng hin iphc vtch cc cho cng cuc ci tin, i mi ni dung v phng php dy hc.

Vi thc tnhvy, nu trnh sdng cc iu kin, phng tin dy hcca gio vin (GV) cc trng hin nay cha tng xng th dn n slng phhoc lm gim hiu qudy hc. Cho nn, GV cn tng cng sdng v khngngng hc hi kinh nghim sdng cc csvt cht, phng tin k thut dy

hc nhm ti u ho qu trnh dy hc.1.1.2. Khi nim v cu trc ca qu trnh dy hc1.1.2.1. Khi nim

C nhiu cch tip cn khi nim v cu trc ca qu trnh dy hc.Theo quan im dy hc l qu trnh tng tc gia hot ng dy ca GV

v hot ng hc ca HS. Trong qu trnh tng tc , GV l ch th ca hotng dy, HS l ch thca hot ng hc. Mun dy tt, hot ng dy ca GVchnn givai tr cho, hng dn. Vi vai tr ny, GV mt mt phi tchc,iu khin nhng tc ng n HS; mt khc phi tip nhn v iu khin tt thngtin phn hi v kt quhc tp ca HS. Ngc li, HS l i tng chu s tcng ca hot ng dy ng thi li l chthca hot ng hc. Mun hc tt,

HS phi tun theo stchc, iu khin ca GV, ng thi phi chng, tch ccv sng to trong hot ng hc tp ca bn thn. Qu trnh tng tc GV-HS nhmgip HS lnh hi hthng tri thc; hnh thnh hthng knng, kxo vn dng trithc; c khnng vn dng cc thao tc tr tulnh hi v vn dng tri thc chiu ququa hnh thnh cho HS thc ng n v nhng phm cht nhn cchca ngi cng dn.

Theo quan im ny, dy hc c th hiu l qu trnh hot ng phi hpgia GV v HS; trong , hot ng ca GV ng vai tr cho, hot ng caHS ng vai tr chng nhm thc hin mc ch v nhim vdy hc.

Trong : GV thc hin hot ng dy hc; HS thc hin hot ng hc; haihot ng ny c tin hnh phi hp, tng tc hay n khp vi nhau; mc ch

cui cng nhm bi dng cho HS hthng tri thc hiu bit vmi vn din ratrong cuc sng, hthng knng sng (Knng hot ng tr v lc) thng qua hnh thnh cho HS thi ng n i vi cuc sng.

1.1.2.2. Cu trc ca qu trnh dy hcCu trc ca qu trnh dy hc l cu trc-hthng. Cu trc ca qu trnh

dy hc bao gm mt hthng cc thnh tvn ng v pht trin trong mi quanhbin chng vi nhau.

Theo cch tip cn truyn thng, cu trc ca qu trnh dy hc bao gm ccthnh tvn ng v pht trin trong mi quan hbin chng vi nhau. Cc thnh


6/80

6

tcbn l: i tng ca qu trnh dy hc; ch th ca qu trnh dy hc;mc ch, nhim v dy hc; ni dung dy hc; phng php, phng tin, hnhthc tchc dy hc; kt qudy hc; mi trng dy hc.

- i tng ca qu trnh dy hc l c nhn hay tp thHS- nhng ngitip nhn nhng tc ng sphm tGV. HS va l i tng ca qu trnh dyhc li va l chthca hot ng hc tp - chthnhn thc ti liu hc tp vchthca nhng tc ng n GV (qua nhng thng tin phn hi).

- Chthca qu trnh dy hc l GV - chthca nhng tc ng sphmn i tng HS.

y l hai thnh tcbn, hai thnh ttrung tm ca qu trnh dy hc. Haithnh tny tc ng qua li vi nhau. Trong stc ng qua li , GV gip HStrc ht l xc nh hc lm g (xc nh mc ch, nhim vdy hc) t xcnh hc ci g (xc nh ni dung dy hc) v hc ci nh thno (xc nhphng php dy hc, phng tin dy hc v hnh thc t chc dy hc), cuicng t c mt kt qudy hc nht nh.

- Mc ch, nhim vdy hc (MDH)phn nh tp chung nhng yu cu

ca x hi ra cho qu trnh dy hc. Mc ch dy hc l nhn tgivtr hngu trong qu trnh dy hc. Mc ch dy hc c chc nng nh hng cho svnng v pht trin ca tng thnh tni ring, qu trnh dy hc ni chung. Mcch dy hc c cthha trong cc nhim vdy hc.

- Ni dung dy hc (NDDH) bao gm hthng nhng tri thc, knng, kxo m ngi hc phi nm vng trong qu trnh dy hc v cc hot ng m GVtchc. Ni dung dy hc chu schi phi bi mc ch, nhim vdy hc ngthi n li qui nh vic la chn v vn dng phi hp cc phng php, phngtin v hnh thc tchc dy hc.

- Phng php, phng tin, hnh thc t chc dy hc (PPDH) l nhngphng php, phng tin v hnh thc tchc c sdng trong qu trnh dy

hc. - Kt qudy hc (KQDH) phn nh svn ng, pht trin ca qu trnhday hc. Kt qu dy hc thhin tp trung kt quHS t c trong qutrnh hc tp.

- Mi trng dy hc (MTDH) bao gm mi trng tnhin v mi trngx hi. Trong mi trng x hi ng vai tr quyt nh.

Cu trc ca qu trnh dy hc tip cn theo kiu ny c thhin qua sdi y: S: Cu trcca qu trnh dy hc

H

MDH

NDDHG

PPDH

KQDHMT


7/80

7

Xem xt vmi quan hgia hc v dy trong qu trnh dy hc, Jean Vial(1986) cho rng tbo ca qu trnh dy hc l stc ng qua li gia GV, HSv i tng (T) m GV cn nm vng dy cn HS cn nm vng hc. Do xut hin mt tam gic thhin mi quan hgia GV, HS v T. Tam gic cba nh l GV, HS v T (Hnh 1).

Tam gic ny thhin ba mi quan hcth:1: Quan hGV v T(GV nm vng tri thc v cch dy)2: Quan hHS v T

(HS nm c cch hc, cch chim lnh tri thc)3: Quan hGV v HS (Quan hsphm v c nhn)(Hnh 1).

T c thl mc tiu (M), ni dung (N) vphng php, phng tin (P) dy hc.

i tng cn c thc gi l khch thhayl tri thc (M: HS nm T hay tri thc lm g?N: HS cn nm T hay tri thc cthno?V P: phng php nm ra sao?). Tbo ny c biuthbng mt tam gic, gi l tam gic sphm viba nh l M,N v P (Hnh 2). Hnh 2

Nu thay T trong tam gic (Hnh 1)bng tam gic M-N-P sc mt nggic gi lnggic sphm: M-N-P-GV-HS, y l ct li ctrng ca qu trnh dy hc. Sny cho thy y

quan hgia mt yu tvi bn yu tkhc canggic sphm (NGSP)

Hnh 3NGSP ny c t vo nhng iu kin v mi trng khc nhau s c

nhng tc ng v nh hng qua li khc nhau gia NGSP vi iu kin v mitrng tng ng. ng thi trong bn thn NGSP cng c nhng bin i catng yu tto nn nhng hiu qukhc nhau ca nggic sphm (Hnh 4).

Viu kin cho hot ng ca NGSP c thk:- iu kin vcsvt cht-kthut nh: Trng s, phng th nghim-

thc hnh, xng thc tp...

- iu kin vthng tin bao gm: Thvin, phng my tnh, cng nghthng tin...- iu kin vqun l nh trng nh: Qun l hnh chnh, ti chnh, hc

chnh, qun l nhn lc...v c chiu hnh b my nh lut l, ni qui, phncng, phn cp...

Vmi trng hot ng ca NGSP c thk:- Mi trng nh trng nh: Hot ng gio dc, nghin cu, phc v,

qun l...

GV HS

T

1 2

3Hnh 1

M

N P

H

N

GV

M

P


8/80

8

- Mi trng x hi nh: Gia nh, cng ng, x hi, kinh t, vn ha, snxut, kinh doanh, thit k, nghin cu, dch v...)

Hnh 4- Mi trng quc tnh: Hp tc, trao i...ng vi mi mi trng c cc hnh thc hc tp thch hp nh hc tp

trung hay khng tp trung, hc i mt thy tr hay hc txa, hc theo lp hay hcc nhn, hc kiu chnh qui hay khng chnh qui...

Ty theo quan nim v vai tr trung tm ca gio dc l GV hay HS, tytheo quan nim tri vi tng cn nhn mnh l o to theo ni dung (trc ichin thgii ln thhai), o to theo mc tiu (vi thp kgn y) hay l chtrng c bit n phng php, phng tin (ang xut hin xu thny) m tamgic sphm, nggic sphm c kiu hot ng khc nhau, thhin chyu vomi quan hgia cc nh.

Vn dng thnh tu ca cc khoa hc hin i vo qu trnh dy hc nhmgip qu trnh dy hc t hiu qu ti u, c cc cch tip cn cu trc qu trnhdy hc theo cc hng ny. (V d: Cu trc ca qu trnh dy hc theo Cng nghdy hc ca L Khnh Bng, cu trc ca qu trnh dy hc theo L thuyt thngtin ca Nguyn Ngc Quang...).

Tuy nhin, d c xem xt di gc no th im chung trong cc cchtip cn cu trc qu trnh dy hc l: Cu trc ca qu trnh dy hc l cu trc-hthng. Cu trc ca qu trnh dy hc bao gm mt hthng cc thnh t(trong ,bn thn mi thnh t li l mt cu trc-hthng bao gm cc yu t) vn ng,pht trin trong mi quan h bin chng v thng nht vi nhau to nn s vnng, pht trin chung ca cqu trnh dy hc. Trong cu trc , GV v HS l hai

thnh ttrung tm, cn mc ch dy hc l thnh tnh hng. Kt qudy hcl kt qupht trin ca ton bh thng. Do , mun nng cao cht lng qutrnh dy hc phi nng cao cht lng ca ton bhthng; nghin cu qu trnhdy hc phi nghin cu ton din (Nghin cu tt ccc thnh t) v lun lun tvn nghin cu (V dnghin cu vphng php dy hc) trong cu trc-hthng ny xem xt v gii quyt.

1.1.3. Qui lut cbn ca qu trnh dy hc1.1.3.1. Qui lut dy hc

Mi trng quc t

Mi trng x hi

* Kinh t, vn ha, x hi, gia nh, cng ng...* Sn xut, kinh doanh, nghin cu, thit k, dchv...Mi trng nh trng

N

M

P


9/80

9

Thiu bit chung vQuy lut (phn nh trong Trit hc Mc) v cu trcqu trnh dy hc, c thni:

Qui lut dy hc phn nh mi quan h chyu, tt yu v bn vng giacc thnh t trong cu trc ca qu trnh dy hc (v gia cc yu t trong tngthnh t).

Cc quy lut dy hc bao gm:- Qui lut vmi quan h thng nht bin chng gia thnh tmi trng

nht l iu kin x hi vi tng thnh ttrong cu trc ca qu trnh dy hc niring v cqu trnh dy hc ni chung;

- Qui lut vmi quan hthng nht bin chng gia GV vi hot ng dyv HS vi hot ng hc;

- Qui lut vmi quan hthng nht bin chng gia dy hc v gio dc;- Qui lut vmi quan h thng nht bin chng gia dy hc v spht

trin tr tuca HS;- Qui lut vmi quan hthng nht bin chng gia mc ch dy hc v

ni dung dy hc;

- Qui lut vmi quan hthng nht bin chng gia ni dung dy hc vphng php dy hc...1.1.3.2. Qui lut cbn ca qu trnh dy hcTrong cc qui lut trn, qui lut vmi quan hgia hot ng dy ca GV

v hot ng hc ca HS c coi l qui lut cbn ca qu trnh dy hc. Bi vqui lut ny phn nh mi quan hgia hai thnh tcbn, hai thnh ttrung tmc trng cho tnh cht hai mt ca qu trnh dy hc: Hot ng ging dy ca GVv hot ng hc tp ca HS. Mt khc, qui lut ny chi phi, nh hng tch ccti cc qui lut khc ca qu trnh day hc v cc qui lut khc chc thphthuy tc dng tch cc di nh hng tc ng ca qui lut cbn ny.

Xem xt quy lut cbn ca qu trnh dy hc cng tc l xem xt mi quan

hGV-HS, quan hgia hot ng dy v hot ng hc trong qu trnh dy hc. tng c nhiu quan im khc nhau bn vmi quan hny. Trong , hai quanim dy hc cbn: dy hc ctruyn (dy hc ly GV lm trung tm) v dy hcmi (dy hc ly HS lm trung tm) v ang c bn lun nhiu trong nhtrng chng ta hin nay.

C thso snh c trng ca dy hc ctruyn v dy hc mi, qua thyc mi quan h gia GV v HS trong hai quan im qua bng so snh dyhc c truyn (ly GV lm trung tm) v dy hc mi (ly HS lm trung tm)di y:

Bng so snh dy hc ctruyn v dy hc mi

Dy hc ly GV lm trung tm Dy hc ly HS lm trung tm-Quan nim:Hc l qu trnh tip thuv lnh hi, qua hnh thnh kinthc, knng, ttng, tnh cm.-Bn cht: Truyn thtri thc, truynthv chng minh chn l ca GV-Mc tiu: Ch trng cung cp trithc, knng, kxo, HS i ph vithi c.

-Quan nim: Hc l qu trnh kin to; HS tmti, khm ph, pht hinthnh thnh hiu bit,nng lc v phm cht.-Bn cht: Tchc hot ng nhn thc cho HS,dy HS cch tm ra chn l.-Mc tiu: Ch trng hnh thnh cc nng lc(sng to, hp tc), dy phng php v kthut khoa hc, dy cch hc p ng vi yucu ca cuc sng hin ti v tng lai.


10/80

10

-Cch tip cn: Tip cn c bn lnni dung-Vai tr ca GV v HS:GV ch ng iu khin, HS thng tip thu. Mi quan hchyu:

GV HS

-Ni dung: SGK+GV

-Phng php: Cc phng php dyhc truyn thng (Trong , chyuGV c thoi, pht vn, p t kinthc sn c, c quyn nh gi, choim c nh; HS nghe, ghi, hc

thuc v trbi ...).-Hnh thc tchc: Cnh, gii hntrong 4 bc tng ca lp hc, GVi din vi clp.

-Kt qu: Chyu bi dng cho HStr nh, t duy ti hin, kh c khnng thch ng vi cuc sng.

-Cch tip cn: Tip cn cbn ln cc vn

-Vai tr ca GV v HS:GV ch o; HS ch ng, tch cc, sng to.Mi quan h: GV HS

HS HS v HS XH

-Ni dung: Tnhiu ngun khc nhau: SGK, GV,cc ti liu khoa hc ph hp, bo tng, thctgn vi vn hiu bit, kinh nghim&nhu cuca HS, tnh hung thc t, bi cnh v mitrng a phng, nhng vn HS quan tm-Phng php: Cc phng php dy hc hin i(Trong , GV hng dn; HS hc cch hc, cchgii quyt vn , cch sng v trng thnh nhtm ti, iu tra, gii quyt vn , dy hc tngtc. HS tnh gi, tiu chnh lm c s

GV cho im cng).-Hnh thc t chc: C ng, linh hot: Hc lp, phng th nghim, hin trng, trongthc t; hc c nhn, i bn, nhm v c lpi din vi GV.-Kt qu: Bi dng cho HS tnh t ch, nngng, sng to; nng lc pht hin v gii quytvn , khnng hp tc...c khnng thch ngcao trong cuc sng.

Yu cu ca cch mng Vit Nam trong thi ki mi hin nay l o to

nhng con ngi tch, nng ng v sng to, nhng con ngi c khnng giiquyt nhng vn ny sinh trong cuc sng x hi. p ng nhng yu cuny, gio dc Vit Nam, dy hc trong cc nh trng Vit Nam hin nay ang cxu hng chuyn dch mi quan h tc ng gia GV v HS tmi quan h tcng chyu v phbin mt chiu tGV n HS sang mi quan htng tc haichiu gia GV v HS v nhiu chiu ca HS bng cch tip cn dn mc tiu, nidung v phng php dy hc tch cc. Qua , GV chng vai tr cho nhmpht huy tnh chng, tch cc v sng to ca HS.

1.1.4. Bn cht ca qu trnh dy hc1.1.4.1. Csxc nh bn cht ca qu trnh dy hcDa vo hai mi quan hcbn xc nh bn cht ca qu trnh dy hc:

- Mi quan hgia hot ng nhn thc c tnh cht lch sx hi loi ngi(thhin hot ng nghin cu ca cc nh khoa hc) vi hot ng dy hcTrong qu trnh pht trin ca lch s x hi th hot ng nhn thc c

trc, hot ng dy hc c sau. Hot ng hc tp ca HS chnh l hot ng nhnthc trong mi trng dy hc (mi trng sphm).

- Mi quan hgia dy v hc, gia GV v HSQu trnh dy hc l qu trnh tc ng qua li gia GV v HS. Xt cho cng

th mi tc ng ca GV n HS u nhm thc y mi quan hgia HS v ti


11/80

11

liu hc tp, tc thc y hot ng nhn thc ti liu hc tp ca HS. Kt qudyhc phn nh tp trung kt qunhn thc ti liu hc tp ca HS.

1.1.4.2. Bn cht ca qu trnh dy hcThai cstrn c thni bn cht ca qu trnh dy hc l qu trnh nhn

thc c o ca HS (hay bn cht ca qu trnh dy hc l qu trnh nhn thc caHS di shng dn ca GV)

a. Bn cht ca qu trnh dy hc l qu trnh nhn thc ca HSQua so snh hot ng nhn thc c tnh cht lch sx hi loi ngi v

hot ng hc tp ca HS din ra trong hot ng dy hc cho thy vcbn hotng nhn thc ca HS cng ging nhhot ng nhn thc c tnh cht lch sxhi loi ngi (Hot ng nhn thc ca loi ngi c khi qut trong nhnthc lun ca chngha Mc, trong tm l hc Mc xt). Sging nhau c thhin qua bng so snh di y:

Hai hot ngThnh phn

Hot ng nhn thc ca loi ngi Hot ng hc tp ca HS

i tng Hin thc khch quan(V d: Niutn tm ra nh lut Vnvt hp dn

Hin thc khch quan(V d: HS hc bit nh lut Vnvt hp dn)

Phng thc Vn dng cc thao tc hot ng trtu: TQ TDTrT TT

Theo hai con ng:Cth Tru tngTru tng Cth

Vn dng cc thao tc hot ng trtu: TQ TDTrT TT

Theo hai con ng:Cth Tru tngTru tng Cth

Mc ch Tng cng hiu bit Tng cng hiu bit

Tnh bn cht ny cho thy: Hot ng hc tp ca HS thc cht l hotng nhn thc v hot ng dy ca GV l tchc hot ng nhn thc.T, trong dy hc, GV phi thc c trch nhim ca mnh l gip HS

nhn thc, tc l gip cc em tm ti, khm ph ra nhng iu mi l trong cucsng lm giu thm vn hiu bit ca cc em. Cho nn, qu trnh hng dn phi tun theo con ng nhn thc chung ca nhn loi. Trong , cn coi trngvic hng dn HS tch ly tri thc tnhiu ngun thng tin khc nhau; tchc chocc em thc hnh tri thc hc; tch cc vn dng cc thao tc tr tutthp ncao trong qu trnh tch ly v vn dng tri thc; bi dng cho cc em khnng thc, tnghin cu v nhng phm cht cn thit ca nh nghin cu trtui.

Tm li, dy cng nhhc cn tun thquy lut nhn thc. Mun vy, c

GV ln HS (nht l GV) cn nghin cu nm vng h thng l lun vnhn thcca chngha Mc vn dng tt trong hot ng dy hc ca mnh.

b. Qu trnh nhn thc ca HS l qu trnh nhn thc mang tnh c oTuy nhin, qu trnh nhn thc ca HS li c tnh c o. Tnh c o

thhin ch: Mc d cng l qu trnh nhn thc, nhng snhn thc ca HS linm trong mi trng sphm vi siu khin ca GV. y l im khc nhaucbn gia hot ng nhn thc ca HS vi hot ng nhn thc c tnh lch sca loi ngi. Nhng nt c trng ca skhc nhau ny c thhin qua bng


12/80

12

so snh gia hot ng nhn thc c tnh lch sx hi ca loi ngi v hot ngnhn thc ca HS di y:

Hot ng nhn thc ca loi ngi Hot ng nhn thc ca HS1.Mc ch: Pht hin ci mi (chn l)khch quan (ci mi i vi cnhn loi).

2.Con ng ghp nghnh y kh khn,vt v, tn nhiu thi gian v cng schn. (Con ng cha c khai ph).3. Con ng t mnh m mm. Conng thv sai.

1.Mc ch: Pht hin ci mi (chnl) ch quan (ch mi i vi bnthn HS ).2.Con ng tng i bng phngv mt t thi gian, cng sc hn.(Con ng c khai ph).3.Con ng c s hng dn caGV.

T, mun gip HS nhn thc tt ti liu hc tp th GV cn phi bit iukhin mi quan hgia hot ng cho ca GV v hot ng chng, tch ccca HS v iu khin cc mi lin hkhc din ra trong qu trnh dy hc. Dy hc

phi lm sao to nn mi trng sphm tt nht cho HS hc tp v phn u.1.1.5. Nhim vdy hc1.1.5.1. Csxc nh cc nhim vdy hc- Da vo mc tiu gio dc v o to;- Da vo nhn thc lun ca chngha Mc;- Da vo s tin bca cch mng khoa hc, k thut-cng nghv cch

mng x hi;- Da vo c im ca HS, c im cc loi trng, mn hc...1.1.5.2. Cc nhim vdy hcMc tiu dy hc c cthha thnh cc nhim vdy hc.Mc tiu dy hc trung hc phthng c xc nh cn cvo mc tiu

gio dc trung hc phthng. Mc tiu gio dc nhm vo vic gio dc ton dinnhn cch HS: Gio dc o c, gio dc tr tu, gio dc thm m, gio dc thcht v gio dc knng. t c mc tiu gio dc ton din, qu trnh dyhc cn tc ng ln cba mt ca i sng tm l HS: Mt nhn thc, mt xccm, tnh cm (hay mt thi ) v mt hnh ng. V dmun HS thc hin ttcc chun mc o c x hi th cn gip cc em hiu cc chun mc o c xhi, hiu v sao cn phi thc hin chng v bit cch thc thc hin chng (tcng ln mt nhn thc); bi dng thi ng n i vi vic thc hin ccchun mc o dc x hi (tc ng ln mt xc cm, tnh cm: thc hin ng, ttcc chun mc x hi th sung sng, tho, c biu hin sai th xu h, bun...) vt chc cho HS thc hin cc chun mc o c x hi (tc ng ln mt hnh

ng). Chnh v th, mc tiu dy hc c xc nh thng bao gm ba nhm yucu bi dng nhn cch ton din: Yu cu vnhn thc (tri thc), yu cu vxccm, tnh cm (thi ) v yu cu v hnh ng (k nng). Trong nh trngtruyn thng, ba nhm yu cu ny thng c xc nh v sp xp theo th tnhsau:

1). Hthng nhng tri thc cn nm;2). Hthng nhng knng hc tp v sinh hot cn rn luyn;3). Hthng nhng gi tr(thi ) thch hp cn bi dng.


13/80

13

Nhng yu cu ny sc thc hin thng qua vic tin hnh cc nhim vdy hc. Cc nhim vdy hc bao gm:

a. Nhim vtchc, iu khin HS nm vng hthng tri thcTri thc, sn phm ca nhn thc l nhng kin thc c hthng phn nh

chnh xc bn thn svt, hin tng tnhin, x hi v tm l con ngi, phnnh nhng mi quan hc tnh quy lut gia cc hin tng khch quan [13, 424].

Tchc, iu khin HS nm vng hthng tri thc, tc l gip cc em nmvng nhng kinh nghim m loi ngi tch ly c trong qu trnh phn nhhin thc khnh quan. l nhng kinh nghim hiu bit vbn thn svt, hintng trong hin thc khch quan, vmi quan hgia chng; vcch thc hotng-cch thc tc ng ln chng v nhng kinh nghim vthi ng i xivi chng. Nhng kinh nghim c tp trung v sp xp mt cch c hthngthnh cc khoa hc.

nh trng ph thng, tri thc cung cp cho HS c la chn cn mbo cc c tnh: h thng, khoa hc, ph thng, cbn, hin i v ph hp vithc tin Vit Nam v tnhin, x hi, tduy, k thut v cch thc hot ng.

Trong :- Tri thc khoa hc l nhng tri thc c hnh thnh thot ng nghincu khoa hc, nhng tri thc ny c thc tin kim nghim, trthnh chnl v c sp xp mt cch c hthng thnh cc khoa hc.

- Tri thc phthng l nhng tri thc ti thiu cn thit cho tt cmi ngid rng sau ny hlm bt cnghg.

- Tri thc cbn l nhng tri thc mu cht nht c coi l cssuy racc tri thc khc cng hoc c lin quan.

- Tri thc hin i l nhng tri thc phn nh nhng thnh tu mi nht, tintin nht ca khoa hc, kthut, vn ha; nhng tri thc gii quyt c vn mtcch ng n nht, c hiu qunht ph hp vi xu thpht trin i ln ca hin

thc khch quan.- Nhng tri thc cn phi ph hp vi thc tin Vit Nam tc l phi ctc dng gii quyt c nhng vn do thc tin Vit Nam ra, ph hp vinhn thc ca HS phthng Vit Nam.

- l nhng tri thc phthng vtt ccc lnh vc ca cuc sng x hi:Tnhin, x hi, con ngi v kthut.

Nhng tri thc khoa hc, phthng, cbn, hin i v ph hp, thuc cclnh vc, tip thu c nh trng phthng sgip HS c cs, c hnh trangy thch ng nhanh vi cuc sng thc tin, c thtip tc hc ln, hcmt cch thng xuyn, lin tc, sut i.

Do , thc hin nhim vny, trong qu trnh dy mt mn hc cth

no cn:+ Xc nh hthng tri thc cbn ca mn hc, bi hc HS cn lnh hi;+ Xc nh mc nm vng tri thc m HS cn t (theo cc mc nhn

thc: Nhn bit, hiu, vn dng, phn tch, tng hp v nh gi (Bloom 1956);+ T ra cch thc gip HS nm vng chng theo nguyn tc: Hiu su-

nhlu c csvn dng tt.b. Nhim vpht trin knng, pht trin tr tucho HSK nng l kh nng thc hin ng hnh ng, hot ng ph hp vi

nhng mc tiu v iu kin cthtin hnh hnh ng y, cho d l hnh ng


14/80

14

cthhay hnh ng tr tu [13, 220]. Cn kxo l knng c tng ha.Kxo phi tri qua luyn tp rt nhiu ln cho ti khi cc thao tc t ti mc tng ha hon ton, hu nhkhng cn yu t thc na v t c bn nnh ng thi c mm do, uyn chuyn c th thch ng nht nh vinhng iu kin bin i m vn khng bbin dng hnh ng. Tr tul Nnglc nhn thc l tnh, t ti trnh nht nh ca hot ng tduy [13, 426].

Hnh thnh v pht trin knng, kxo; pht trin tr tuthc cht l hnhthnh v pht trin khnng thc hin hot ng cho HS.

Hot ng l hnh thc biu hin quan trng nht ca mi quan htch cc,chng ca con ngi i vi thc tin xung quanh. Ngoi cc yu tmc ch vng c, hot ng cn c c trng l phi bit sdng cc phng tin nht nhmi thc hin c hay hot ng i hi phi c cc knng, kxo sdng ccphng tin. Hnh thc hot ng c bn ca con ngi l lao ng. Trong qutrnh pht trin ca lch s, hot ng lao ng phn ho thnh hai hnh thc: laong tr c v lao ng chn tay, nhng vn lun gn b cht chvi nhau. X hicng vn minh, cng pht trin th thnh phn tr tutrong hot ng ca con ngi

cng tng v lp dn khong cch gia hot ng tr tuv hot ng cbp trongqu trnh hot ng.Do , trn cscung cp tri thc, cn rn luyn cho HS hthng nhng k

nng, kxo hot ng lao ng tr c v lao ng chn tay tng ng. Tc l gipHS c khnng vn dng tri thc hc gii quyt nhng nhim vdo thc tinra. Trong , nhng knng, kxo hc tp c tm quan trng c bit i viqu trnh nm vng tri thc khoa hc.

Cc knng, kxo cn bi dng cho HS trong qu trnh hc tp bao gmhai loi: knng, kxo chung trong hc tp v knng, kxo tng ng vi trithc mn hc.

- Knng, kxo chung trong hc tp

Knng, kxo chung trong hc tp l nhng knng, kxo c sdngtrong mi mn hc. V d: cc knng ni, nghe, c hiu, vit; knng sdngcc dng chc tp thng dng; cc knng xy dng phng hng, khoch vtchc thc hin phng hng, khoch hc tp; cc knng hp tc trong hctp... c bit l cc knng vn dng cc thao tc tr tunhm hnh thnh v phttrin nng lc hot ng tr tucho HS. Nng lc hot ng tr tuc thhin khnng vn dng cc thao tc tr tuc bit l cc thao tc tduy tru tng.Cc nh tm l hc cho rng spht trin tr tuc c trng bi stch lyvn tri thc v stch ly cc thao tc tr tuthnh tho vng chc. Trong qu trnhnm tri thc din ra sthng nht gia mt bn l nhng tri thc vi tcch l itng c phn nh v mt bn l cc thao tc tr tuvi tcch l phng thc

phn nh. Nhng tri thc c nm vng nhcc thao tc tr tu, v ngc li, qutrnh nm tri thc lm cho cc thao tc tr tuc hnh thnh v pht trin.Gip HS pht trin nng lc hot ng tr tucn tp trung bi dng cho

cc em:+ Nng lc nhn thc, tnhn thc cm tnh (cm, tri gic) n nhn thc l

tnh (tduy, tng tng);+ Cc chc nng tm l khc nh: tr nh, stp trung ch , hng th trong

nhn thc cng nhcc phm cht tm l khc.


15/80

15

Trong c bit ch n vic bi dng cho HS mong mun bit v ckhnng thc hin cc thao tc tduy thnh tho, vng chc nhphn tch, tnghp, so snh

Phn tch v tng hpPhn tch l qu trnh dng tr c phn chia i tng nhn thc thnh cc

b phn, cc thnh phn khc nhau. Tng hp l dng tr c hp nht ccthnh phn c tch ri nhsphn tch thnh mt chnh th. Phn tch v tnghp c quan hqua li mt thit vi nhau, to thnh mt sthng nht khng tchri. Tng hp sbban u cho ta n tng chung vi tng, nh m xcnh c phng hng phn tch i tng. Tsphn tch i tng sgip tac mt nhn thc y hn vi tng, phn tch cng su th stng hp cuicng cng cao, cng y . Stng hp hon chnh snh hng n cht lngca sphn tch tip theo. V d: tnh din tch tgic ABCD, HS kng choAC, chia (phn tch) tgic ra lm hai hnh tam gic, tm din tch ca mi hnhtam gic ny ri cng li (tng hp) c din tch ca hnh tgic cho.

So snh

So snh l qu trnh dng tr c xc nh sging nhau hay khc nhau, sng nht hay khng ng nht, sbng nhau hay khng bng nhau gia cc itng nhn thc. Thao tc ny lin quan cht chvi thao tc phn tch, tng hp.Mun so snh cc svt (hin tng), ta phi phn tch cc du hiu, cc thuc tnhca chng, i chiu cc du hiu, cc thuc tnh vi nhau, ri tng hp li xemhai svt c g ging nhau v khc nhau.

So snh cc i tng c thc thc hin theo trnh tsau:+ Nu nh ngha i tng cn so snh;+ Phn tch i tng, tm ra du hiu bn cht ca mi i tng so snh;+ Xc nh nhng im ging nhau v nhng im khc nhau ca tng du

hiu tng ng;

+ Khi qut cc du hiu quan trng ging v khc nhau ca cc i tngso snh;+ Nu c thc th nu r nguyn nhn ca sging v khc nhau . Tru tng haTru tng ha l qu trnh dng tr c gt bnhng mt, nhng thuc

tnh, nhng lin h, quan hthyu, khng cn thit, chgili nhng yu tcnthit cho tduy.

V d: Khi xem xt hnh dng ca cc vt (chng hn hnh cu) ta gt quamt bn kch thc, mu sc, cht liu, cng dng ca chng.

Khi qut ha

Khi qut ha l qu trnh dng tr c hp nht nhiu i tng khc nhau

thnh mt nhm, mt loi theo nhng thuc tnh, nhng lin h, quan h chung,nht nh. Nhng thuc tnh chung ny bao gm hai loi: Nhng thuc tnh chungging nhau v nhng thuc tnh chung bn cht. Mun vch c nhng du hiubn cht cn phi c phn tch, tng hp, so snh su sc svt, hin tng nhkhi qut.

V d1. Tba skin: S5 chia ht cho 5; s15 chia ht cho 5 v s25chia ht cho 5. So snh ba s5, 15, 25, rt ra im chung cc s u c tn cngbng 5 v c kt lun khi qut: Tt ccc stn cng bng 5 u chia ht cho 5.


16/80

16

V d2. C bao nhiu hnh tam gic trong hnh 2.10? v sau l trong cchnh 2.11; 2.12? C nhng em suy nghv m nhsau:

- Stam gic c cnh bn l OA : 4- Stam gic c cnh bn l OB(v nm bn phi ca OB) : 3- Stam gic c cnh bn l OC(v nm bn phi ca OC) : 2- Stam gic c cnh bn l OD(v nm bn phi ca OD) : 1

Cng : 10T chuyn qua hnh 2.11, cc em c th tr li c ngay s hnh tam

gic l: 5 + 4 + 3 + 2 + 1 = 15, v shnh tam gic trn hnh 2.12 l: 15 + 6 = 21.Nhvy, cc em HS ny bit khi qut ha trn csphn tch chmt skin.

CthhaC thha l qu trnh minh ha hay gii thch nhng khi nim, nh lut

khi qut, tru tng bng v d.

V d khi dy v gc: Xut pht t m hnh c th ca gc trong thc t(hnh to bi kim pht v kim gi trong ng h, hnh to bi hai cnh ca E ke,hnh to bi hai cnh bn...), bqua cc tnh cht khc ca cc vt m chgi limt du hiu chung (hai tia chung gc), t i n nh ngha khi nim gc (gcl mt hnh to bi hai tia chung gc) sau li c thha khi nim ny bngcch xt mt sgc cth(nhn, vung, t, bt... ), nhn bit cc gc trong nhngiu kin khc nhau, v v...)

Trn cs dn dn hnh thnh v pht trin cc em cc phm cht cahot ng tr tunhtnh nh hng, tnh ph phn, tnh linh hot:

Tnh nh hng ca tr tu.Tnh nh hng ca tr tuc thhin chHS nhanh chng v chnh xc xc nh i tng ca hot ng tr tu, mc

ch phi ti v con ng ti u t c mc ch . Phm cht ny chi phihng i v cch thc i ca hot ng tr tu, ng thi n cn gip cho HS c thc v nng lc ngn nga si chch hng cng nhkp thi pht hin lch lcv iu chnh c hiu qunhng lch lc ny.

Brng ca tr tu.Brng ca hot ng tr tuc thhin ch, HSc thtin hnh hot ng ny trong nhiu lnh vc, nht l nhng lnh vc c linquan mt thit vi nhau. N gip cho HS c iu kin thun li to nn shtrgia hot ng tr tutrong lnh vc ny v hot ng tr tutrong lnh vc khc. Vd: Hot ng tr tutrong lnh vc Ton gip cho hot ng tr tutrong lnh vcVt l, Ha...

Chiu su ca tr tu. Chiu su ca hot ng tr tuthhin ch: HS

tin hnh hot ng tr tutheo hng i su vo v nm c ngy cng su scbn cht ca svt, hin tng khch quan. Phm cht ny gip HS phn bit cci bn cht v ci khng bn cht, ci bn cht vi ci hin tng; phng hotng tr tunng cn, hnh thc chngha; c iu kin thun li trong vic nmnhanh chng v chnh xc cc qui lut vn c ca hin thc khch quan v vndng chng nhm ci to hin thc.

Tnh linh hot ca tr tu.Tnh linh hot ca hot ng tr tuthhin ch: HS c khnng thay i phng hng gii quyt vn ph hp vi sthayi ca cc iu kin, bit tm ra phng php mi gii quyt vn , ddng

H.2.10 H.2.11 H.2.12

A B C


17/80

17

chuyn tdng hot ng tr tuny sang hot ng tr tukhc, khc phc li rpkhun theo mu nh sn, my mc, suy nghtheo ng mn; c khnng xc lps ph thuc gia cc kin thc theo trt t ngc vi cch bit (tnh thunnghch ca qu trnh tduy); khnng nhn mt vn , mt hin tng theo nhngquan dim khc nhau. Phm cht ny gip HS thch ng vi cc tnh hung nhnthc khc nhau mt cch nhanh chng, m bo nm tri thc mi nhanh hn v titkim hn.

Tnh c lp ca tr tu.Tnh c lp ca hot ng tr tubiu hin khnng tmnh pht hin c vn phi gii quyt, tmnh xut c cch giiquyt v tmnh gii quyt c; khng i tm nhng li gii p sn, khng dadm vo nghv lp lun ca ngi khc. Phm cht ny gip HS chng tronghot ng nhn thc; pht huy c nhiu sng kin, nng cao c hiu quhctp. Tnh c lp c lin quan mt thit vi tnh tgic v tnh tch cc; trong ,tnh tgic l csca tnh tch cc, v tnh tch cc pht trin cao slm hnhthnh tnh c lp. V vy, khi tin hnh hot ng tr tucn phi kt hp cbaphm cht vi nhau.

Tnh nht qun ca tr tu.Hot ng tr tuc tnh nht qun c ngha lm bo c tnh logc, m bo c sthng nht ca ttng cho tun cui, khng c nhng mu thun.

Tnh ph phn ca tr tu.Tnh ph phn ca hot ng tr tuc thhin ch: HS bit phn tch, nh gi cc quan im, l thuyt, phng php cangi khc ng thi a ra c kin ca mnh, bo vc kin y. Nh,HS hc tp c kinh nghim ca loi ngi ni chung, ca ngi khc ni ringmt cch sng to, ddng a kinh nghim vo trong hthng kinh nghim cabn thn; ng thi, trnh c tnh trng gio iu, m qung trong nhn thc.

Tnh khi qut ca tr tu. Tnh khi qut ca hot ng tr tuc thhin ch: Khi gii quyt mi nhim vnhn thc nht nh, HS shnh thnh m

hnh gii quyt khi qut tng ng. Tm hnh gii quyt khi qut ny, HS cthvn dng gii quyt nhng nhim vcthcng loi. Nh, HS ddngthch ng vi vic gii quyt cc nhim vnhn thc tng t.

Cc phm cht hot ng tr tuni trn c mi quan hvi nhau v thngnht m bo cho hot ng ny t c hiu quti u.

- Knng, kxo tng ng vi tri thc mn hc. Mi mn hc cha ngmt hthng tri thc c la chn tmt hay mt skhoa hc hu quan cn cungcp cho HS. Tng ng vi tri thc mn hc l cc knng, kxo (bao gm cknng, k xo nghin cu tri thc v k nng, k xo vn dng tri thc mn hctrong thc tin) c th cn tin hnh bi dng cho hc sinh . V d: Trong hcTon, tng ng vi tri thc vQuy tc rt gn phn sl knng rt gn phn s.

Nhvy, trong qu trnh dy hc, GV bmn cn:+ Xc nh hthng knng, kxo chung trong hc tp HS cn rn luyn;+ Xc nh r hthng knng, kxo tng ng vi hthng tri thc mn

hc, bi hc HS cn rn luyn;+ Xc nh mc knng HS, kxo cn t;+ T ra cch thc rn luyn cc knng, kxo .Tm li, bi dng cho HS knng, kxo hot ng lao ng tr c v lao

ng chn tay tc l bi dng cho HS phng php, khnng lm vic nht l khnng suy ngh, khnng sdng tt nht bc ca mnh; cng tc l rn cho cc


18/80

18

em tim lc ca shiu bit; cung cp cho cc em cha kha ca mi shiu bit,to iu kin cho HS lnh hi tri thc c hiu qu, cho khnng sng v lm victrong tng lai.

c. Bi dng cho HS thgii quan, nhn sinh quan khoa hc v nhng phmcht, nng lc cn thit ca con ngi mi (Bi dng cho HS thi hay gi trthch hp)

Thgii quan l quan im, quan nim thnh h thng v thgii, v cchin tng tnhin v x hi. Thgii quan khoa hc bao gm quan im duy vtv phng php bin chng trong vic nhn nhn thgii xung quanh.

Nhn sinh quan l quan im, quan nim thnh hthng vcuc sng, vngha, mc ch cuc sng ca con ngi. Ct li ca nhn sinh quan l l tngsng. Nhn sinh quan khoa hc l nhn sinh quan ca giai cp v sn.

Nhim vny cn tp trung vo vic:- Hnh thnh v pht trin quan im ng n vthgii tnhin, x hi,

con ngi, kthut v cch thc hot ng;+ Nu r tnh thc tin ca tri thc (cho HS thy tri thc bt ngun tthc

tin, ny sinh v pht trin do nhu cu ca thc tin v phc vcho thc tin) HS thc c ngha, tm quan trng ca tri thc, ca mn hc;+ Bi dng quan im duy vt v phng php tduy bin chng (xem xt

cc svt, hin tng theo quan im duy vt; theo quan im vn ng, bin iv tng quan cht chvi nhau).

- Gio dc thi ng n i vi thgii xung quanh+ Hnh thnh thi ng n i vi t nhin (T hiu bit v t nhin

hnh thnh cho HS thc v thi bo v, ci to v xy dng mi trng thinnhin);

+ Hnh thnh thi ng n i vi i vi x hi (Thiu bit vx hihnh thnh cho HS thc v thi bo v, ci to v xy dng mi trng x hi);

+ Gio dc thc v thi ng n i vi lao ng, trc ht l lao nghc tp;+ Gio dc thi v cch c xng n i vi mi ngi trong cng

ng.- Gio dc nhng phm cht, nng lc cn thit ca con ngi mi...Nhvy, ty c im ca tng mn hc, bi hc, GV cn xc nh+ Nhng quan im, thi v phm cht nhn cch no cn bi dng cho

HS;+ Biu hin ca nhng quan im, thi v phm cht ;+ T ra cch thc bi dng chng.Cch xc nh v sp xp cc yu cu v nhim vdy hc theo thtnh

trn c thl mt trong cc nguyn nhn dn n hin tng trong thc tGV chch trng vic cung cp tri thc, thm ch nhi nht tri thc m xem nhvic bidng knng v thiu quan tm n vic gio dc nhng gi trthch hp cho HS.

Theo kiu tip cn hin i, bba yu cu c o ngc li:1). Hthng nhng gi tr (thi ) thch hp cn bi dng;2). Hthng nhng knng hc tp v sinh hot cn rn luyn;3). H thng nhng tri thc phthng ton din, theo kp trnh tin tin

ca thgii hin i ng thi ktha c nhng truyn thng tt p ca dn tctng ng.


19/80

19

Hai kiu tip cn trn vmc tiu, nhim vdy hc v ang c thhin trong khoch, chng trnh dy hc nh trng Vit Nam hin nay.

d. Mi quan hgia cc nhim vdy hcBa nhim vtrn c mi quan hbin chng, thc y ln nhau.Trong , nhim vthnht l csca nhim vthhai v nhim vth

ba; bi l, HS schthc hin cc thao tc tr tukhi cc em tin hnh lnh hi vvn dng h thng cc tri thc. Thgii quan, nhng phm cht nhn cch chnh thnh cc em c ng n hay khng li ty thuc vo nhng tri thc m ccem lnh hi c chnh xc, khoa hc hay khng.

Nhim v thhai l iu kin ca nhim v thnht v nhim v thba;iu thhin chmt khi tr tu ca cc em pht trin, cc em bit phngphp hc th chnh spht trin tr tu gip cho cc em c thlnh hi tri thc,hnh thnh knng, kxo v nhng phm cht nhn cch tt hn.

Nhim vthba va l mc ch, kt quca nhim vthnht v nhimvthhai li va trthnh ng lc thc y nhim vthnht v nhim vthhai pht trin. Mc ch cui cng ca qu trnh HS lnh hi tri thc l nhm

hnh thnh quan im, t tng ng v thgii xung quanh t c thi vhnh ng ng n i vi thgii, tc mc ch ca vic hc chl hc lmngi. HS s ch thc hin cc thao tc tr tu lnh hi tri thc, rn luyn knng, kxo tt mt khi cc em c thc, thi hc tp ng n.

Ba nhim v dy hc ni trn c th hin trong nhim v dy ch vnhim v dy ngi m ngi i thng cp n. Dy ch v dy ngi cquan hmt thit vi nhau. Thng qua dy chdy ngi: Cho con hc dm bachlm ngi.

Phm vn ng: n mt trnh no tri thc vi ttng, tr dc vic dc l mt. Tr dc phi tin ti c dc v c dc l kt qutt yu ca mishiu bit.

T c thrt ra:- Dy tt tc l phi thc hin tt cba nhim vdy hc;- Cn qun trit cba nhim vny trong ton bqu trnh dy hc;- Mi trng, mi bmn cn cn cvo tnh cht, mc tiu o to, hon

cnh, iu kin ca mnh cthha cc nhim vdy hc cho ph hp v lmcho mi thnh vin thc c cc nhim v.

1.1.6. ng lc ca qu trnh dy hc1.1.6.1. Khi qut vsvn ng, pht trin ca qu trnh dy hcQu trnh dy hc vi t cch l mt h thng lun lun trng thi vn

ng v pht trin khng ngng. Cc thnh ttrong cu trc ca qu trnh dy hcvn ng v pht trin trong mi quan hbin chng vi nhau to nn svn ng

v pht trin chung ca cqu trnh dy hc. Svn ng v pht trin ny din ranhtc ng ca nhng ng lc nht nh.1.1.6.2. ng lc ca qu trnh dy hca. Mun c quan nim ng vng lc ca qu trnh dy hc, phi ng

trn quan im ca chngha Mc vng lc ca svn ng, pht trin ca ccsvt, hin tng trong hin thc khch quan. Vn dng quan im xem xtng lc ca qu trnh dy hc c thni:


20/80

20

ng lc ca qu trnh dy hc l vic gii quyt cc mu thun ny sinhtrong qu trnh dy hc. Cc mu thun ny sinh trong qu trnh dy hc bao gmmu thun bn trong v mu thun bn ngoi:

- Mu thun bn trong l mu thun gia cc thnh ttrong cu trc ca qutrnh dy hc v gia cc yu ttrong tng thnh t.

V d:+ Mu thun gia mc ch, nhim vdy hc c hon thin, nng cao

vi ni dung dy hc cn lc hu.+ Mu thun gia ni dung dy hc hin i vi phng php, phng tin

dy hc cn lc hu.+ Mu thun gia yu cu, nhim vm x hi ra cho ngi HS vi trnh

nhn thc cn hn chca cc em.+ Mu thun gia trnh v chuyn mn ca GV th cao vi trnh

nghip vsphm ca hth thp.+ Mu thun gia yu cu cao vnm tri thc, knng, kxo vi yu cu

thp vgio dc...

- Mu thun bn ngoi l mu thun gia cc thnh ttrong cu trc ca qutrnh dy hc vi iu kin x hi.V d:+ Mu thun gia stin bca khoa hc, kthut vi ni dung dy hc cn

lc hu.+ Mu thun gia csvt cht, phng tin k thut ca nh trng cn

ngho nn vi yu cu cao vdy hc...Vic gii quyt cc mu thun bn trong l ngun gc v vic gii quyt cc

mu thun bn ngoi l iu kin pht trin ca qu trnh dy hc.b. Mu thun cbn, ng lc chyu ca qu trnh dy hcMu thun cbn l mu thun tn ti sut tu n cui qu trnh. Vic

gii quyt cc mu thun khc xt cho cng l gii quyt mu thun ny. V vicgii quyt mu thun cbn c lin quan trc tip v su sc n spht trin caqu trnh dy hc.

Mu thun c bn ca qu trnh dy hc l mu thun gia yu cu,nhim vra cho qu trnh dy hc vi trnh pht trin hin c cn hn chcaHS v tri thc, knng, kxo v pht trin tr tu (y l mu thun gia mcch, nhim vHS cn thc hin vi khnng thc hin ca HS tc mu thun giahai thnh t: MDH v HS trong cu trc ca qu trnh dy hc).

V d: GV ku hc tr S c bi kho ting Anh (tr S hc km mn tingAnh v nhiu mn hc khc). Tr S ng ln ngp ngng mi m khng c c.Trong tnh hung dy hc ny cha ng mu thun: Mu thun gia nhim vhc

tp c ra cho hc tr S (cn c knng c bi kho ting Anh), vi khnngca S (cha c c bi kho ting Anh).Loi mu thun ny xut hin thng xuyn, lin tc v c thhin di

dng nhng kh khn trong qu trnh dy hc. Vic gii quyt mu thun ny tonn ng lc chyu ca qu trnh dy hc.

c. iu kin mu thun trthnh ng lc ca qu trnh dy hc- Mu thun phi c HS thc y tc HS phi thy c kh khn

ca mnh trong hc tp, v sao c kh khn; HS c nhu cu gii quyt cc kh khnv tcc em gii quyt;


21/80

21

- Vic gii quyt mu thun phi va sc;- Vic gii quyt mu thun phi do tin trnh dy hc qui nh.V d: Trong tnh hung trn, tr S phi thc (hoc lm cho S thc) c

rng knng c hiu ting Anh l cn thit (khng ch trong hc tp mn tingAnh hin ti m cn trong cuc sng nghnghip sau ny). S thc c kh khnca mnh trong vic thc hin knng ny (Kh khn do u?). S mun c stinb trong vic c ting Anh, nm c cch thc khc phc kh khn trong cting Anh v S thc skhc phc c nhng kh khn .

1.1.7. Logic ca qu trnh dy hc1.1.7.1. Khi nim vlogic ca qu trnh dy hcLogic ca qu trnh dy hc l trnh tvn ng hp qui lut ca n m bo

cho HS i ttrnh tri thc, knng, kxo v spht trin nng lc hot ngtr tung vi lc ban u nghin cu mn hc (hay mt mc) no , n trnhtri thc, knng, kxo v spht trin nng lc hot ng tr tung vi lckt thc mn hc (hay mc) .

Qu trnh dy hc suy cho cng l gip HS nhn thc ti liu hc tp (hay

mn hc). Cho nn, phi quan tm n loi logic trong h thng hc sinh-ti liuhc tp. Logic ny bao gm logic mn hc v logic nhn thc ca HS.Qu trnh dy hc phi vn ng theo logic ca mn hc tc l GV phi t

chc, iu khin qu trnh dy hc n vn ng theo hthng nhng tri thc, knng, kxo c xy dng trong mn hc; ng thi, svn ng li phiph hp vi qu trnh nhn thc ca HS, tc l ph hp vi logic nhn thc.

Logic ca qu trnh dy hc l hp kim ca logic mn hc v logic nhn thcca HS.

Qu trnh dy hc vn ng theo tng bc tlc bt u cho n lc honthnh nhim v, mi bc c thcoi l mt khu.

1.1.7.2. Cc khu ca qu trnh dy hc

C nhiu cch tip cn logic ca qu trnh dy hc.L lun dy hc nc ta lu nay xc nh cc khu trong logic ca qutrnh dy hc t xy dng tin trnh ca mt bi hc trn lp (nm bc lnlp), bao gm:

- Kch thch thi hc tp tch cc ca HS;- Tchc iu khin HS nm tri thc mi;- Tchc, iu khin HS cng ctri thc, knng, kxo;- Tchc, iu khin HS rn luyn knng, kxo;- Tchc, iu khin HS vn dng tri thc, knng, kxo;- Tchc, iu khin vic kim tra, nh gi mc nm tri thc, knng,

kxo ca HS ng thi tchc cho cc em tkim tra, nh gi mc nm tri

thc, knng, kxo ca bn thn.Phn tch qu trnh hc tp ca HS, Robert J. Marzano (1992) a ra nmkha cnh hc tp:

- Thi v snhn thc tch cc vhc tp;- Tip thu v tng hp kin thc;- Mrng v tinh lc kin thc;- Sdng kin thc c hiu qu;- Thi quen tduy c hiu qu.


22/80

22

Nhng im chung c nhn nhn trong cc cch xy dng logic ca qutrnh dy hc l: Mun hc tp c hiu qu, HS cn c thi hc tp tch cc;cn tin hnh hot ng nhn thc c shiu bit; nhp tri thc hiu bit vo hthng kinh nghim c ca mnh v sdng n mt cch hiu qu.

Cc khu ca qu trnh dy hc:1). Kch thch thi hc tp tch cc ca HSThi tch cc trong hc tp l shuy ng mc cao cc chc nng

tm l (Sch ; nhu cu, hng th hc tp; cc phm cht o c; cc phm chttr tu; cc phm cht thcht...) gip cho vic hc tp t hiu qu. Thi hctp tch cc thhin c trng sch v nht l hng th ca HS i vi vichc. Cho nn, kch thch HS tch cc hc tp tc l kch thch sch ca HS, lmcho cc em c hng th vi vic hc tp, cc em thc c hc tp l nhu cu, cnim vui trong hc tp...Thi hc tp tch cc ca HS c coi l iu kin, nglc thc y qu trnh hc tp.

Tnghin cu cu trc ca qu trnh dy hc, cc nh tm l, gio dc hccho rng cc yu tnh hng n thi hc tp tch cc ca HS bao gm: Mi

trng hc tp; yu cu, nhim vhc tp; ni dung hc tp; GV c bit l phngphp dy hc ca GV v tchnh bn thn HS.- Yu tthuc mi trng hc tp: Mi trng tm l-x hi (quan hGV-

HS, HS-HS, HS v cc i tng khc c lin quan); mi trng tnhin-x hi(cc yu tsinh thi, csvt cht, phng tin kthut, khoch v chng trnhhc tp...).

- Yu tyu cu, nhim vhc tp: Cc yu cu, nhim vc ra tronghc tp.

- Yu tni dung hc tp: Ni dung c a ra cho HS hc.- Yu t GV: Phm cht nhn cch, trnh hiu bit (nht l trnh

chuyn mn) v phng php dy hc ca GV.

- Yu tHS: Nhn cch c gio dc ca HS.Kch thch thi hc tp tch cc ca HS l qu trnh iu khin, iu chnhtt ccc yu ttc ng trn nhm to nn thi tch cc ca HS trong hc tp.

Bin php:- Cc bin php nhm xy dng mi trng hc tp thun li (bin php tc

ng bn ngoi):+ Cc bin php thhin squan tm ca GV i vi HS, squan tm ca

cc em vi nhau lm cho cc em c cm gic c quan tm, chp nhn;+ Cc bin php iu khin, iu chnh cc yu t sinh hc (nhit , nh

sng...), khoch, chng trnh lm vic...thun li nhm to tm l thoi mi, tinli v cm gic an ton cho HS trong hc tp.

- Cc bin php kch thch gi trca yu cu, nhim vhc tp:+ Lm cho HS thc c gi trca nhim vhc tp;+ Lm cho HS hnh dung r rng c yu cu, nhim vcn thc hin;+ Cung cp cc iu kin thc hin yu cu, nhim v; lm cho HS tin tng

vo khnng thc hin yu cu nhim vca bn thn v khuyn khch scgngca cc em.

- Khai thc gi trtc ng ca yu tni dung dy hc


23/80

23

- Smu mc ca GV vphm cht nhn cch cng l sc thu ht i viHS. Trong phi kn trnh ca GV v c bit l kh nng s dng ccphng php dy hc:

+ Sdng phi hp, hp l cc phng php dy hc;+ Sdng cc phng php dy hc tch cc v phng tin dy hc hin

i...- Chm lo n cc bin php gio dc nhn cch ton din cho HS nhm to

ng lc thc y bn trong cho qu trnh hc tp; c bit cn hnh thnh v bidng cho HS cc phm cht tr tugip HS c thi quen tduy mt cch chiu qu.

Kch thch thi hc tp tch cc cho HS l trch nhim ca cGV v HS.Trong , vic HS tkch thch bng nhn cch c gio dc ca mnh l chyu;sgip ca GV ng vai tr cho.

Cn duy tr thi hc tp tch cc ca HS trong sut qu trnh dy hc.2). Tchc iu khin HS nm tri thc miVic tchc iu khin HS nm tri thc mi c bt u tch:

+ Kch thch HS huy ng cc tri thc, kinh nghim c lin quan bit lmcscho vic nm tri thc mi;+ Tchc, iu khin HS thu thp thng tin vvn nghin cu (hay nm

cc ti liu cm tnh) vi cc bin php khai thc thng tin tcc ngun nh: Tni dung bi ging phong ph, hp dn, li ni sinh ng, giu hnh tng, dhiuca GV; tvic sdng ng cc phng tin trc quan, hng dn HS quan stng; tcc ngun ti liu in n hay tvic khai thc kinh nghim sng ca HS...

+ Trn csnhng ti liu cm tnh m HS c c, tchc, iu khin HSvn dng cc thao tc tduy hnh thnh khi nim. Qu trnh c tin hnhvi cc bin php gip HS bit huy ng nhng kinh nghim c, nhng ti liucm tnh lm nguyn liu cho nhn thc l tnh; gip HS thc hin cc thao tc t

duy nhphn tch, tng hp, so snh...qua cc cu hi, cc bi tp c vn ...3). Tchc, iu khin HS cng cv hthng ho tri thcChtrong mt thi gian ngn ca tit hc trn lp, HS khng thnm chc

ti liu hc tp bin tri thc thnh kinh nghim ca bn thn. Cho nn, phihng dn HS:

+ Bit cch ghi nh, nht l ghi nhc chnh, c ngha;+ Bit cch n tp, n tp thng xuyn, lin tc v bng nhiu cch;+ Bit cch h thng ha tri thc hc c... t a tri thc mi tip

thu c vo hthng nhng kinh nghim vn c ca mnh.4). Tchc, iu khin HS rn luyn knng, kxo v sdng tri thc, k

nng, kxo mt cch c hiu qu

Khu ny nhm rn luyn cho HS knng, kxo vn dng tri thc v bidng cho HS khnng sdng tri thc, knng, kxo c gii quyt ccvn din ra trong hc tp v trong cuc sng (Khnng sdng tri thc chiuqu). Rn luyn bng cch:

+ Gii quyt cc bi tp, cc nhim vhc tp vi cc loi khc nhau;+ Lm th nghim, thc nghim;+ Gii quyt cc vn , cc tnh hung xy ra trong cuc sng (Trong sinh

hot x hi, lao ng, u tranh x hi).


24/80

24

Khi tchc rn luyn knng, kxo v sdng tri thc, knng, kxocn: - Luyn tp c mc ch, c khoch;

- Luyn tp mt cch c hthng;- Luyn tp tthp n cao;- Luyn tp c cskhoa hc...5). Tchc, iu khin v ttchc iu khin vic kim tra, nh gi qu

trnh nm v sdng tri thc, knng, kxo ca HSKhu ny nhm m bo cc mi lin hxui, ngc din ra trong qu trnh

dy hc qua gip cho GV c csiu khin, iu chnh qu trnh dy hc;HS tiu khin, iu chnh qu trnh hc tp ca mnh.

Khi tchc thc hin khu ny cn:- Thc hin mt cch c mc ch, c khoch v c hthng;- Thc hin bng nhiu hnh thc;- m bo ng cc nguyn tc cng nhcc chc nng ca vic kim tra,

nh gi;- Bi dng cho HS thc v nng lc tkim tra, nh gi.

1.2. NGUYN TC DY HC1.2.1. Khi nim chung1.2.1.1. Khi nim- Khi nim nguyn tcNguyn tc l nhng t tng chung c c kt thnh lun im cbn

ch o vic thc hin hot ng cho ng hng. Hong Ph (1994) cho rngnguyn tc l: iu cbn nh ra nht thit phi tun theo trong mt lot vic lm.

V d: Nguyn tc sdng my mc, nguyn tc cxca con ngi trongcc mi quan hx hi...

- Khi nim nguyn tc dy hc

Nguyn tc dy hc l nhng lun im cbn c tnh qui lut ca l lundy hc, c tc dng cho ton btin trnh ging dy v hc tp nhm thc hintt mc ch v nhim vdy hc.

Khi nim nguyn tc dy hc nu trn cho thy:- Cc nguyn tc dy hc phn nh cc qui lut dy hc;- Cc nguyn tc dy hc cho chot ng dy ca GV ln hot ng

hc ca HS;- Cc nguyn tc dy hc ch o vic la chn v vn dng ni dung,

phng php v hnh thc tchc dy hc.1.2.1.2. Csxc nh hthng cc nguyn tc dy hcCc nguyn tc dy hc c xy dng da vo cc cssau:

- Da vo mc tiu gio dc;- Da vo nhn thc lun ca chngha Mc;- Da vo cc qui lut dy hc;- Da vo c im tm sinh l ca HS;- Da vo kinh nghim v thc tin gio dc qu khKhng T(-551-479 TCN) a ra cc nguyn tc nh: Dy hc phi pht

huy tnh tgic, tnh tch cc ca tr; phi lun lun cng c, n tp...ng tngni: Khng tc gin v mun bit th khng gi mcho, khng bc v khng hiur c th khng by vcho.


25/80

25

J.A.Komenski (1592-1670) nh sphm li lc ngi Tip Khc li a ramt lot cc nguyn tc nh: Nguyn tc m bo tnh trc quan; nguyn tc phthuy tnh tgic, tch cc; nguyn tc m bo tnh h thng lin tc; nguyn tcm bo tnh va sc...trong nguyn tc v tnh trc quan c ng coi lnguyn tc vng ngc Ci g HS nhn c th cho nhn, nghe c th cho nghe,ngi c th cho ngi...Ci g HS tri gic c bng tt ccc gic quan th cho htri gic bng tt ccc gic quan.

J.J Rousseau (1712-1776) li coi trng tnh c lp trong dy hc.J.H. Pextalozi cho rng dy hc cn m bo tnh gio dc...A. Distedveg a ra nguyn tc vtnh ttng, tnh tch cc...1.2.2. Hthng cc nguyn tc dy hcTtrc n nay tng c nhiu hng xy dng hthng cc nguyn tc

dy hc. Hai hng xy dng chnh l:- Xy dng hthng cc nguyn tc dy hc trong mi nguyn tc phn

nh mt phm tr;- Xy dng hthng cc nguyn tc dy hc trong mi nguyn tc phn

nh mt cp phm tr thng nht bin chng. Hng xy dng ny c thhintrong hthng cc nguyn tc dy hc di y:1.2.2.1. Nguyn tc m bo s thng nht gia tnh khoa hc v tnh gio

dcNguyn tc ny i hi, trong qu trnh dy hc, GV phi tun thtnh khoa

hc ng thi tun thtnh gio dc. Hai phm tr thng nht bin chng y ltnh khoa hc v tnh gio dc

- Tnh khoa hc thhin ch: Tri thc c a ra trong dy hc phi chnchnh, chnh xc tc l ng vi bn cht c tht ca svt, hin tng m HS cnnghin cu. Qua , gip cc em hiu ng bn cht svt, hin tng trong hinthc khch quan, bit sdng mt sphng php nghin cu khoa hc cbn, c

thi quen suy ngh, lm vic mt cch khoa hc.- Tnh gio dc thhin: Thng qua vic cung cp tri thc cn hnh thnhcho HS thgii quan, nhn sinh quan khoa hc v nhng phm cht ca ngi laong mi. Tc bi dng cho HS:

+ Quan im DVBC khi nghin cu, xem xt svt hin tng no ;+ Thi ng n i vi svt, hin tng ;+ Phm cht nhn cch tng ng.Nguyn tc ny phn nh mi quan hbin chng gia dy hc v gio dc,

gia dy chv dy ngi trong qu trnh dy hc.Nguyn tc ny c qun trit thng qua vic xy dng ni dung, phng

php v hnh thc tchc dy hc.

nh trng phthng cn dy cho HS nhng chn l c khng nh;sdng thut ng, ngn ngchnh xc; trnh by tri thc theo mt h thng logiccht ch...Bi dng cho HS quan im duy vt, tduy bin chng khi xem xt cchin tng tnhin, x hi v tduy qua , bi dng cho cc em thc, nnglc phn tch, ph phn nhng hin tng m tn d oan, nhng quan im, lthuyt duy tm, phn ng, phn khoa hc...; thc, nng lc c rt c nhngbi hc kinh nghim qu bu tbi hc.

1.2.2.2. Nguyn tc m bo s thng nht gia l lun v thc tin trongdy hc


26/80

26

Nguyn tc ny phn nh mi quan h gia l lun v thc tin trong dyhc. Hai phm tr thng nht bin chng trong nguyn tc ny l l lun v thctin. Theo Bi Hin v cc cng s(2001):

- L lun l hnh thc cao nht ca tduy khoa hc, l h thng cc khinim, cc phm tr, cc quy lut phn nh nhng thuc tnh c bn, nhng miquan hca cc svt trong thc tin. L lun l yu tcu trc cbn ca khoahc, l lun lin kt nhng svic, nhng vn , nhng ginh, nhng phngphp nhn thc... thnh mt ththng nht.

- Thc tin l hot ng vt cht, tinh thn ca con ngi nhm tc ng vci to thc tkhch quan v li ch ca con ngi.

Nguyn tc ny phn nh mi quan h gia l lun v thc tin. L lunc xy dng tthc tin ng thi li l kim chnam cho thc tin. Thc tin lngun gc ca l lun ng thi li l ni kim chng cho l lun, ni thc hin llun. HChTch: Thng nht gia l lun v thc tin l nguyn tc cn bn cachngha Mc - L nin. L lun m khng lin hvi thc tin l l lun sung,thc tin m khng c l lun hng dn th thnh thc tin m qung. y l s

qun trit nguyn l gio dc ca ng ta Hc i i vi hnh, gio dc kt hpvi lao ng sn xut, nh trng gn lin vi x hi.Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc cn gip HS nm vng

nhng tri thc l thuyt, hiu c tc dng ca tri thc i vi thc tin, vi isng v gip HS bit lin hl thuyt vi thc tin, c knng vn dng tri thc gii quyt cc vn do thc tin, do cuc sng ra. Nh thc hin nguyn tcny mi c tho to c nhng con ngi c sthng nht gia li ni v viclm, gia thc v hnh ng.

Cho nn, khi xy dng ni dung dy hc cn la chn nhng tri thc khoahc, hin i v ph hp vi thc tin; lm cho HS thy c ngun gc ca trithc khoa hc v vai tr ca n HS c nhu cu, hng th nhn thc; phn nh

(hay lin h) thc tin vo ni dung bi dy; khai thc vn sng ca HS...ng thigio dc HS c thc vn dng linh hot, sng to tri thc. Cn la chn phihp cc phng php, hnh thc tchc dy hc sao cho HS c chi ng dng trithc vo thc tin bng cc hnh thc thc hnh phong ph v a dng: Lm ccloi bi tp; lm th nghim, thc nghim; hc xng trng, vn trng...

1.2.2.3. Nguyn tc m bo sthng nht gia ci cthv ci tru tngtrong qu trnh dy hc

Hai phm tr thng nht bin chng trong nguyn tc ny l ci cthv citru tng. Theo Hong Ph v cc cng s(1994), ci cthl ci c hnh th, ctn ti vt cht m gic quan con ngi c thnhn bit c (bn thn ca svt,hin tng hay hnh nh ca chng); cn ci tru tng l thuc tnh, quan h, c

tch ra trong tduy ca con ngi, khi cc thuc tnh, cc quan hkhc ca svt(khi nim).Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc cn vn dng tt hai con

ng nhn thc bin chng:- Con ng i tci c thn ci tru tng. con ng ny cn cho

HS c tip xc trc tip vi cc svt, hin tng cthhay hnh nh ca chngt lm csnm c nhng khi nim, qui lut... nhng l thuyt khi qut.


27/80

27

- Con ng i tci tru tng n ci c th. con ng ny cn choHS nm l thuyt tru tng, khi qut (nguyn tc, qui tc, khi nim chung) ri t phn tch, xem xt nhng ci cth, ci ring bit.

Nu hng dn HS nhn thc theo con ng thnht th ci cthl imxut pht ca trc quan v ca biu tng ca cc em, t hng dn cc em thc

hin cc thao tc tduy tru tng hnh thnh khi nim (con ng qui np); tkhi nim li tip tc xem xt nhng ci cthtrong cuc sng. Cn nu hng dnHS nhn thc theo con ng thhai th ci tru tng l im xut pht, thng dn cc em sdng tduy ti hin ci cth, ci ring bit (con ngdin dch); tnhng ci c th, ring bit c xem xt khng nh tri thc khiqut.

Nguyn tc ny thhin mi quan hgia nhn thc cm tnh v nhn thcl tnh, gia tduy cthv tduy tru tng trong logic nhn thc.

Cc bin php thc hin:- Sdng nhiu loi phng tin trc quan khc nhau;- Kt hp hthng tn hiu mt v hthng tn hiu hai khi trnh by;

- Rn luyn c quan st v khnng khi qut;- Sdng ngn nggiu hnh tng;- Cho HS lm nhng bi tp nhn thc i hi phi thit lp c mi quan

hgia cai cthv ci tru tng. V d: Gii cc bi tp vthit k-kthut,lp s...

1.2.2.4. Nguyn tc m bo svng chc ca tri thc, knng, kxo vtnh mm do ca tduy

Hai phm tr thng nht bin chng trong nguyn tc ny l svng chcca tri thc, knng, kxo v tnh mm do ca tduy.

Theo ngha chung nht, vng chc l c khnng chu stc ng mnh tbn ngoi m vn ginguyn trng thi, tnh cht, khng bph hy, v; cn

mm do l bit thay i, iu chnh t nhiu cch i xcthcho hp hon cnh,i tng.Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc, HS phi nm vng tri thc,

knng, kxo khi cn c thvn dng mt cch mm do hay linh hot, sngto trong cc tnh hung hot ng nhn thc hoc hot ng thc tin. Mi quanhgia s vng chc ca tri thc, k nng, k xo v tnh mm do ca t duytrong dy hc l mi quan hnhn qugia: Vic lnh hi tri thc, knng, kxo(i tng ca hot ng nhn thc) vi kt qut c ca phng thc lnh hi(phm cht vtnh linh hot ca tr tu).

thc hin nguyn tc ny cn gip HS:- Ghi nhn tri thc, knng, kxo ban u mt cch chnh xc;

- Khc su tri thc, knng, kxo;- Cho HS vn dng sng to tri thc, knng, kxo bng nhiu hnh thc

thc hnh phong ph, a dng khc nhau gip HS c khnng ly ci bt bin hc ng vi ci vn bin trong cuc sng.

1.2.2.5. Nguyn tc m bo sthng nht gia tnh va sc chung v tnhva sc ring trong qu trnh dy hc

Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc cn la chn ni dung,phng php, hnh thc tchc dy hc ph hp vi spht trin chung ca mithnh vin trong lp ng thi ph hp vi tng HS.


28/80

28

y l nguyn tc v tnh va sc. i tng dy hc ca GV trong nhtrng l tp thv c nhn HS. Cho nn dy hc phi va c tnh va sc chungli va c tnh va sc ring.

Dy hc va sc tc l ra nhng yu cu, nhim vm HS c thhonthnh c vi snlc cao nht vtr tuv sc khe.

Nguyn tc ny m bo cho qu trnh dy hc p ng c vi thc trngpht trin khng ng u v tm, sinh l ca HS din ra trong qu trnh dy hcnhm kch thch spht trin chung ca ctp thcng nhspht trin ca tngloi HS v tng HS ring bit.

Vic qun trit nguyn tc ny c thc hin trong dy hc theo hngphn ha. l dy hc trong ch n skhc bit ca HS dy cho phhp.

C thdy hc theo hng phn ha bn ngoi hoc theo hng phn habn trong.

- Dy hc theo hng phn ha bn ngoi l dy hc trong HS c phnthnh tng nhm c hng th v khnng i vi nhm cc mn hc no (dy

hc phn ban).- Dy hc theo hng phn ha bn trong l dy hc trong mt tp th cch n c im ca tng loi HS, tng HS. Dng phn ha ny chnh l dy hcc bit ha m lu nay ta thng cp n.

1.2.2.6. Nguyn tc m bo s thng nht gia vai tr cho ca ngidy v vai tr tgic, tch cc, c lp ca HS

Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc, hot ng dy ca GV phigivai tr cho, GV phi l ngi tchc, ngi iu khin v lnh o hotng nhn thc ca HS. HS trong qu trnh hc tp, va l i tng, khch thcahot ng dy, va l chthnhn thc, chthchim lnh tri thc, knng theomc ch, nhim vca qu trnh dy hc. hc tp c hiu qu, HS phi khng

ngng pht huy cao tnh tgic, tnh tch cc, tnh c lp trong qu trnh hctp di shng dn ca GV.Tnh tgic trong hc tp thhin chHS tmnh thc hin nhng hot

ng nhn thc m khng cn c ngi khc nhc nh, c thc. Tnh tgic l cs, tin hnh thnh HS tnh tch cc nhn thc.

Tnh tch cc nhn thc c thhin HS khi cc em bit huy ng mccao cc chc nng tm l c bit l chc nng tduy tru tng. N c thhin nhng hin tng nh: Stp trung ch (nghe ging, nhn ln hnh vtrnbng, lm bi tp...); hng hi pht biu kin; hon thnh tt cc nhim vcgiao...Tnh tch cc nhn thc pht trin n mc cao shnh thnh HS tnhc lp nhn thc.

Tnh c lp nhn thc c c trng chHS c th tmnh pht hinc vn , tmnh tm phng n gii quyt vn v tmnh gii quyt vn . thc hin c nguyn tc ny, trc ht hot ng dy hc cn hng

vHS, pht huy cao tnh tch cc, c lp, sng to ca cc em, to iu kin cc em hc tp bng chnh hot ng ca mnh. GV chl ngi hng dn, ngigip HS hc tp tt.

Nguyn tc ny phn nh qui lut cbn ca qu trnh dy hc.Tm li, cc nguyn tc dy hc trn to thnh mt hthng hon chnh, cc

nguyn tc ny cn phi c vn dng phi hp v ng bthng qua hot ng


29/80

29

ging dy ca GV v hot ng hc tp ca HS. Vic qun trit cc nguyn tc dyhc to nn nghip v s phm ca ca ngi GV trong qu trnh dy hc. Vicqun trit ny c thhin sla chn v sdng ni dung, phng php dyhc.

Dy tt l thc hin tt cc nguyn tc dy hc.

1.3. NI DUNG DY HC1.3.1. Khi nim ni dung dy hcNi dung dy hc nh trng ph thng l h thng nhng tri thc, k

nng, kxovnhiu lnh vc trnh ph thng m HS cn nm vng trongsut thi gian hc phthng v hthng nhng hot ng c tchc trong qutrnh dy hc nhm m bo hnh thnh cc em th gii quan, nhn sinh quankhoa hc v nhng phm cht nhn cch ca con ngi mi, chun bcho cc embc vo cuc sng, vo lao ng sn xut.

Ni dung dy hc bao gm ni dung hc tp ca HS v ni dung dy caGV.

1.3.1.1. Ni dung hc tp ca HSNi dung hc tp ca HS l ci m HS tc ng vo n, tip nhn v lmvic vi n trong qu trnh hc tp. Ni dung hc tp bao gm hthng tri thc, knng, kxo (hay nhng kinh nghim ca x hi) m HS phi nm vng trong qutrnh hc tp.

Nhng tri thc, knng, kxo ny c la chn trong kho tng tri thcnhn loi phong ph v a dng c lch s x hi tch ly, bo tn v phttrin ti ny qua i khc di dng nn vn ha vt cht v vn ha tinh thn.

Tri thc nhn loi c phn thnh bn nhm hay bn yu t:1). Hthng nhng tri thc vtnhin, x hi, tduy, kthut v cc cch

thc hot ng, nhng tri thc ny xy dng ln trc mt con ngi mt bc tranh

ton vn vthgii, gip con ngi hiu c thgii v cch thc hot ng tip cn thgii.2). Nhng kinh nghim thc hin nhng cch thc hot ng bit, nhng

kinh nghim ny cung cp cho con ngi nhng knng, kxo vn dng tri thcvo trong cuc sng qua m tri thc nhn loi do cc thhtrc tch ly mic bo tn v ti to.

3). Nhng kinh nghim tm kim sng to, nhng kinh nghim ny c xydng trn csnhng hot ng sng to ca con ngi, gip cho con ngi ckhnng gii quyt nhng vn mi nhm gp phn pht trin di sn vn ha.

4). Nhng kinh nghim v thi i vi thgii, i vi con ngi gipcho con ngi c thiu chnh sph hp gia hot ng v nhu cu bn thn.

Trong thc t, da vo sphn nh trn, c thcu trc ni dung hc tpcho HS trn cstnh ti mc tiu gio dc chung, mc tiu v nhim vdy hcca cc cp hc, cc loi trng sao cho ph hp vi c im tm sinh l, cim la tui ca HS, m bo cho HS c thlnh hi c vi hiu quti u. Nidung hc tp trong nh trng phthng l mt hthng bao gm bn thnh phncbn sau:

- Hthng tri thc vtnhin, x hi, con ngi; vkthut v cch thchot ng


30/80

30

H thng tri thc v tnhin, x hi, con ngi; vk thut v cch thchot ng thuc nhiu dng khc nhau (nhtri thc vcc skin, cc khi nim,cc phm tr, cc qui lut, cc nh lut, cc nguyn tc, quy tc, cc l thuyt, hcthuyt; tri thc vcch thc hot ng; vnh gi; vcc chun mc v thi i vi cc hin tng trong tnhin v i sng x hi) c trng cho cc khoahc cbn. Trong ti liu hc tp ca HS, thnh phn ny thhin hthng cckhi nim, nh l, quy tc, quy lut, hin tng, skin...

- Hthng knng, kxo lin quan ti hot ng lao ng tr c, lao ngchn tay ni chung v nhng knng, kxo v tng lnh vc nghnghip khcnhau ni ring

Thnh phn ny thhin qua hthng cc bi tp vn dng tri thc m HScn thc hin trong qu trnh hc tp mn hc.

- Hthng nhng kinh nghim hot ng sng toTrong dy hc, nhng kinh nghim hot ng sng to c th gip HS c

khnng c lp di chuyn tri thc, knng, kxo vo tnh hung mi, gip ccem c khnng pht hin v thy trc nhng tnh hung mi, nhng cu trc mi

trong cc tnh hung quen thuc, trn c s xc nh cch thc gii quyt vihiu quti u. Thnh phn ny thhin qua hthng cc bi tp nng cao; cc bitp i hi ssng to trong cch gii, i hi gii bng nhiu cch...

- Nhng chun mc vthi i vi tnhin, x hi, con ngi v cngng

Nhng chun mc ny gip HS c phng thc ng xng n, thch hpvi mi mi quan h trong mi trng hp ca cuc sng. V d: Tnh chnh xc,tnh cn thn...trong hc tp mn Ton; thc trch nhim ca ngi cng dn, bitsng v lm vic theo php lut... trong trong hc tp mn Gio dc cng dn...

1.3.1.2. Ni dung dy ca GVi vi HS, tri thc, knng, kxo l ni dung v i tng ca hot ng

hc tp, nhng i vi GV th n li l phng tin ca hot ng ging dy.Ni dung dy ca GV bao gm mt h thng vic lm ca GV c thchin trong qu trnh dy hc bao gm tvic xc nh mc ch dy hc, son thochng trnh dy hc vm v vi m, xy dng ni dung hc tp cho HS, son thoti liu hc tp, tchc hot ng hc tp v nh gi kt quhc tp ca HS.

Ni dung dy hc nh trng phthng c Lut gio dc quy nh vc thhin trong khoch dy hc, chng trnh dy hc, sch gio khoa (SGK)v cc ti liu tham kho.

1.3.2 K hoch dy hc, chng trnh dy hc, SGK v ti liu thamkho

1.3.3.1. Khoch dy hc

Khoch dy hc l vn bn do nh nc ban hnh trong qui nh thnhphn cc mn hc, cc chuyn , cc hot ng cbn; thtging dy cc mnhc, cc chuyn (qua tng bc hc, cp hc, nm hc); s tit cho tng mn,tng chuyn (trong nm hc, hc k) v vic tchc nm hc cho cc mn hc,cc chuyn , cc hot ng cbn.

Mn hc trong khoch dy hcMn hc trong khoch dy hc c xy dng tkhoa hc hu quan cho

nn n ging vi khoa hc hu quan chu phn nh khi qut v c hthng


31/80

31

nhng thnh tu khoa hc m loi ngi tch ly, khi qut ha v hthngha c. Nhng mn hc khc vi khoa hc hu quan ch:

- Mn hc chphn nh nhng csca khoa hc tng ng c la chncho ph hp vi nhim vdy hc v nng lc tip thu ca HS ( l nhng skinkhoa hc, nhng khi nim, nh l, nh lut, l thuyt, hc thuyt, nhng thutngkhoa hc, nhng phng php nghin cu quan trng, nhng ng dng...).

- Mt mn hc thng khng chbao gm csca mt khoa hc no m bao gm c s ca nhiu khoa hc c lin quan. V d: Mn Ha bao gmnhng c s ca cc khoa hc nhHa hc i cng, Ha v c, Ha hu c;mn Gio dc cng dn bao gm csca cc khoa hc nhTrit hc, o chc, Mhc, Kinh tchnh trhc...

- Trong mn hc cn c nhng phn qui nh v hng dn, rn luyn knng, kxo nht nh; nhng bi tp in hnh nhm gip HS rn luyn nhng knng sng to, nhng yu cu pht trin nng lc hot ng tr tuc lp, sng to,nhng yu cu vgio dc ttng, chnh tr, o c.

- Logic ca mn hc l hp kim ca logic khoa hc v logic nhn thc ca

HS. V dvkhoch dy hc (Xem phn 3.1.1)1.3.3.2. Chng trnh dy hcChng trnh dy hc l vn bn do nh nc ban hnh trong qui nh c

th: Mc tiu mn hc, phm vi v hthng ti liu ging dy cho tng mn hc; stit dnh cho tng mn hc ni chung cng nhcho tng phn, tng chng, tngbi ni ring; nhng li gii thch chng trnh v nhng gi vphng php tchc dy hc, nh gi kt qu, spht trin logic ca cc ni dung kin thc tng mn hc, lp hc.

Khoch dy hc v chng trnh dy hc l cng cchyu nh nctin hnh vic lnh o v gim st cng tc dy hc ca nh trng. K hoch,

chng trnh dy hc mt khi trthnh php lnh ca nh nc th khng mt aic quyn ttin, thay i, ct xn hoc thm bt (C thng gp kin).Hng nm, cn cvo khoch, chng trnh dy hc phthng c ban

hnh, cc trng phthng xy dng khoch gio dc ph hp vi iu kin catrng mnh. y l cscc gio vin, cn bcng nhn vin ca nh trngxy dng khoch dy hc-gio dc ca bn thn.

1.3.3.3. Sch gio khoa v cc ti liu hc tp khcSch gio khoa: SGK l ti liu thhin cthni dung, phng php gio

dc ca tng mn hc trong chng trnh dy hc.SGK c bin son ph hp vi nhng yu cu cbn vl lun dy hc,

chng trnh dy hc (Ni dung tri thc, s cn i gia cc chng, mc...) v

m bo nhng yu cu vhnh thc, vthm m, vkinh t...i vi hu ht GV ph thng, vic dy hc, kim tra, nh gi theo schgio khoa cng ng ngha vi thc hin chng trnh. Cho ti nay sch gio khoavn l ti liu chyu dy v hc cc cp, bc hc phthng.

Ngoi ra, dy tt v hc tt, GV v HS cn phi tham kho thm nhiu tiliu khc nh: Tin, cc tc phm kinh in, cc loi sch hng dn, sch bitp...


32/80

32

1.3.3. i mi chng trnh gio dc, SGK ph thng Vit Nam hinnay

Nhng nm gn y, Vit Nam ang tp trung i mi chng trnh gio dcph thng. y chng trnh cn c hiu theo ngha rng nhiu 29-mc IILut Gio dc nm 2005: Chng trnh gio dc phthng thhin mc tiu giodc; quy nh chun kin thc, knng, phm vi v cu trc ni dung gio dc phthng, phng php v hnh thc tchc hot ng gio dc, cch thc nh gikt qugio dc i vi cc mn hc mi lp v mi cp hc ca gio dc phthng. Do , i mi chng trnh gio dc phthng phi l mt qu trnh imi tmc tiu, ni dung, phng php, phng tin n nh gi kt qugio dckci mi cch xy dng v thc hin chng trnh. i mi NDDH nm trongsi mi chng trnh gio dc ni chung.

1.3.2.1. Cn ci mi chng trnh, sch gio khoa phthng hin nay1). Cn cphp lVic i mi chng trnh gio dc v sch gio khoa ph thng hin nay

c tin hnh cn cvo cc csphp l sau:

- Ngh quyt s 40/2000/QH10, ngy 9 thng 12 nm 2000 ca Quc hikho X vi mi chng trnh gio dc phthng;- Chin lc pht trin kinh t-x hi 2001-2010 v chin lc pht trin

gio dc 2001-2010;- Ch th s 14/2001/CT-TTg v vic i mi chng trnh gio dc ph

thng thc hin ngh quyt s40/2000/QH10 ca Quc hi kho X v Ch th s30/1998/CT-TTg viu chnh chtrng phn ban phthng trung hc.

Tinh thn chung ca cc vn bn l xy dng ni dung chng trnh giodc, SGK phthng mi nhm nng cao cht lng gio dc ton din thh tr,p ng yu cu pht trin ngun nhn lc phc vcng nghip ha, hin i hat nc, ph hp vi thc tin truyn thng Vit Nam, tip cn trnh gio dc

phthng cc nc pht trin trong khu vc v trn thgii.2). Cn ckhoa hc v thc tinCn c khoa hc v thc tin ca vic i mi chng trnh gio dc v

SGK phthng hin nay:- Do yu cu ca spht trin kinh tx hi i vi vic o to ngun

nhn lc trong giai on mi;- Do spht trin nhanh, mnh vi tc mang tnh bng nca khoa hc

cng nghthhin qua cc l thuyt, cc thnh tu mi v khnng ng dng cao,rng v nhanh vo thc t;

- Do c nhng thay i trong i tng gio dc;- Do s cn thit phi ha chung vi xu thi mi tin b trn th gii

trong lnh vc chng trnh, SGK, c bit trong bi cnh hin nay.3). Nguyn tc i mi chng trnh gio dc, SGK Vit Nam hin nay- Qun trit mc tiu gio dcChng trnh v SGK ca gio dc phthng phi chu squy nh ca mc

tiu gio dc, l hng ti vic hnh thnh v pht trin nhng phm cht vnng lc ton din trn nn tng kin thc v knng chc chn vi mc phhp i tng tng cp hc, bc hc. C nhvy th chng trnh v SGK phthng mi c thng gp c hiu quvo vic chun bton din cho thhtrbc chn vo cuc sng ca x hi Vit Nam hin i.


33/80

33

- m bo tnh khoa hc v sphmChng trnh v sch gio khoa phthng c xy dng phi l mt cng

trnh khoa hc sphm, trong :+ La chn c cc ni dung mang tnh khoa hc, ph thng, cbn, cp

nht vi nhng tin bca khoa hc, cng ngh, ca kinh t-x hi, gn gi vi isng thc tin, gn b vi thc tpht trin ca t nc;

+ Tch hp c nhiu mt gio dc trong tng n vni dung, tch hp nidung tin ti gim smn hc (nht l cc cp hc di), tinh gin ni dung,tng cng mi quan h gia cc ni dung, chuyn mt s ni dung thnh hotng gio dc nhm gim nh gnh nng hc tp cc cp hc m khng gimtrnh ca chng trnh;

+ Tng cng v nng cao cht lng hot ng thc hnh, vn dng theonng lc ca tng loi HS;

+ Ph hp vi trnh nhn thc ca HS trong tng giai on hc tp.- Thhin tinh thn i mi phng php dy hcMt trong nhng trng tm ca i mi chng trnh, SGK phthng l tp

trung vo i mi phng php dy hc. Tinh thn chung l tip tc tn dng, phthuy nhng u im ca cc phng php dy hc truyn thng, tin ti tip cn dnvi cc phng php dy hc mi, cc phng php dy hc da vo hot ng chng, tch cc ca HS vi stchc v hng dn ng mc ca GV nhm phttrin tduy c lp, sng to, gp phn hnh thnh phg php v nhu cu thc,bi dng hng th, nim tin trong hc tp cho HS.

i mi phng php dy hc lun lun phi t trong mi tng quan vii mi cc thnh tkhc ca qu trnh dy hc: Mc tiu, ni dung, csvt chtv thit bdy hc, hnh thc tchc dy hc, kim tra, nh gi kt quhc tp vi mi mi trng dy hc.

- m bo tnh thng nht

Chng trnh gio dc phthng phi m bo tnh chnh thqua vic xcnh mc tiu, ni dung, nh hng phng phptrong cc bc hc, ttiu hcn trung hc csn trung hc phthng. Chng trnh gio dc v SGK phic p dng thng nht chung trong cnc, m bo sbnh ng thc stronggio dc c bit giai on hc tp cbn ca cc cp, bc hc phcp gio dc.Tnh thng nht chung ca chng trnh v SGK thhin :

+ Mc tiu gio dc;+ Quan im khoa hc v s phm xuyn sut cc mn hc, cc cp, bc

hc;+ Trnh chun ca chng trnh dy hc v kim tra, nh gi.Vic thc hin chng trnh, sch gio khoa mt mt cn m bo tnh thng

nht chung trong phm vi cnc; mt khc li phi c nhng gii php thch hpv linh hot vcc bc i, vthi lng, viu kin thc hin chng trnh phhp vi tng vng, min, tng loi i tng HS; gii quyt mt cch hp l giayu cu ca tnh thng nht vi sa dng viu kin hc tp ca HS.

- p ng yu cu pht trin ca tng i tng HSChng trnh v sch gio khoa to csquan trng :+ Pht trin trnh gio dc cbn ca ngun nhn lc Vit Nam p ng

giai on cng nghip ha, hin i ha t nc v kh nng hp tc, cnhtranh thgii;


34/80

34

+ Pht trin nng lc ca mi c nhn, gp phn thc hin bi dng nhnti cho t nc bng phng thc dy hc c nhn ho, thc hin dy hc ni dungtchn khng bt buc ngay ttiu hc v phn ha theo nng lc, strng ngycng m nt qua cc hnh thc thch hp;

+ Gip cho mi HS vi scgng ng mc ca mnh c tht c ktqutrong hc tp, pht trin nng lc v strng ca bn thn.

- Qun trit quan im mi trong vic bin son chng trnh, SGKNhng quan im mi l:+ Chng trnh khng chnu ni dung v thi lng dy hc m thc sl

mt khoch hnh ng sphm, kt ni mc tiu gio dc vi cc lnh vc nidung, phng php, phng tin dy hc v cch thc nh gi kt quhc tp caHS, m bo spht trin lin tc gia cc cp hc, bc hc, m bo lin thnggia gio dc phthng vi gio dc chuyn nghip;

+ SGK khng n gin ch l ti liu thng bo kin thc c sn m l tiliu gip HS thc, tpht hin v gii quyt cc vn chim lnh v vn dngkin thc mi mt cch linh hot, chng v sng to;

+ Chng trnh v SGK c thchha theo Lut Gio dc v c qunl, cho nh gi theo yu cu cthca giai on pht trin mi ca t nc,cgng givng n nh gp phn khng ngng nng cao cht lng gio dcphthng, thc hin tit kim trong sn xut v sdng sch cc cp hc.

- m bo tnh khthiChng trnh v SGK khng i hi nhng iu kin vt qu scgng v

khnng ca sng GV, HS, gia nh v cng ng. Tuy nhin, tnh khthi cachng trnh v SGK phi t trong mi tng quan gia trnh gio dc cbnvsdng sch ca Vit Nam v cc nc pht trin trong khu vc v trn thgii,gia giai on trc mt v khong thi gian t10 n 15 nm ti.

1.4. PHNG PHP DY HC1.4.1. Khi nim phng php dy hc1.4.1.1. Phng phpPhng php l mt thnh tht sc quan trng ca qu trnh hot ng. Khi

xc nh c mc ch v ni dung hot ng th phng php hot ng c vaitr quyt nh cht lng hot ng. cactR (1596-1650), mt i biu ca trithc Php thkXVII ni: Khng c phng php ngi ti cng mc li, cphng php ngi bnh thng cng c th lm c nhng cng vic phithng.

Phng php dy hc ni ring v phng php gio dc ni chung c vaitr v cng quan trng trong cng tc gio dc v o to. V thc c iu ny,

ng v Nh nc ta v ang tin hnh i mi gio dc mt cch ton din vng b theo hng: i mi mnh m phng php gio dc v o to, khcphc li truyn thmt chiu, rn luyn np tduy sng to ca ngi hc. Tngbc p dng cc phng php tin tin v phng tin hin i vo dy hc, mbo iu kin v thi gian thc, tnghin cu cho hc sinh [19, tr 43] nhm oto con ngi Vit Nam tch, nng ng, sng to c nng lc pht hin v giiquyt vn phc vcho thnh cng ca snghip cng nghip ha, hin i hat nc m i hi ng ton quc ln thVII ra: Bi dng cho HS nnglc tduy sng to, nng lc gii quyt vn , nng lc hp tc


35/80

35

Trong trit hc c hai hng tip cn vn phng php ni chung:- Tip cn ca Heghen G (1770-1831): Phng php l hnh thc vn ng

ca ni dung svt. Theo quan im ca Heghen G, mi svt u c bn cht(ni dung) ca n v c thhin qua hnh thc nht nh. Hnh thc vn ng vni dung ca mi svt lun lun tn ti gn kt vi nhau, khng tch ri nhau. Do, mi s vt u c phng php vn ng ring. V d: Ci mung chngngha l ci mung khi n c cm ng chui, xc v a thc n vo ming(cn khi dng n g vo nhau, to thnh m thanh trong gin nhc th n khngcn l ci mung m l mt nhc c), tnh yu thng ca mi vi con biu hinqua nhng squan tm th hin bng nhng c chyu thng nhvut ve, mpVn dng cch tip cn ny vo qu trnh dy hc cho thy mi ni dung dyhc c mt phng php dy hc c th, mang li hiu qunht m khng phngphp dy hc no thay thc. V thkhng nn ni mt cch tru tng rngphng php ny tt, phng php kia khng tt m phi xc nh vi ni dung nyth phng php ph hp vi n l g? H qu t cch tip cn ca Heghen G:Mun xc nh v sdng c phng php dy hc ti u trc ht phi trli

cu hi dy ci g? Sau mi n cu hi dy nhthno. Phng php dy hcphi ph hp vi ni dung dy hc, s thay i ni dung dn n s thay iphng php dy hc.

- Hng tip cn ca C. Mc (1818-1883): Phng php l cch thc, lphng tin t ti mc ch nht nh, gii quyt nhng nhim vnht nh.Theo quan im ny, phng php c tnh c lp tng i vi ni dung svt. Vdcng l vic sn xut ra ht la nhng nu bng phng php tra lhoc cy tbng tay vi sc ko ca con tru khc vi vic sn xut bng my cy vi sc koca my. Ci to ra khc bit v trnh v hiu qu ca vic lm ra ht thc lphng php v phng tin thc hin. H qu t cch tip cn ca C.Mc: Cnhiu phng php trin khai mt ni dung dy hc, trong c mt phng php

tt nht. V th, mun t hiu qu cao trong dy hc phi tr li c cu hi:Phng php, phng tin dy hc no l ti u nht chuyn ti ni dung dyhc n cho HS?

1.4.1.2. Phng php dy hcDy hc thng c hiu theo nhiu cp : 1). Dy hc l hot ng ca

mt hthng nhiu tng bc tquy m quc gia n mt cp hc, bc hc, ngnhhc; 2) Dy hc c hiu l mt hot ng cthdin ra theo mt qu trnh-qutrnh dy hc v 3). Dy hc c hiu l hot ng ca ngi dy v ngi hctrong stng tc vi nhau nhm thc hin ni dung c xc nh. Tng ngvi cc cp trn ca dy hc, phng php dy hc cng c hiu theo ba cp: 1). Phng php dy hc l cch thc trin khai ca mt hthng dy hc a

tng, a din (cho bc hc, cp hc, ngnh hc); 2). Phng php dy hc lphng php trin khai mt qu trnh dy hc c th (bao gm: Cch thc hnhthnh mc ch dy hc, cch son tho v trin khai ni dung dy hc, cch thc tchc hot ng dy- hot ng hc nhm thc hin mc ch, ni dung dy hc vcch thc kim tra, nh gi kt ququ trnh dy hc); 3). Phng php dy hc lcch thc tin hnh cc hot ng ca ngi dy v ngi hc nhm thc hin nidung dy hc c xc nh.

Trong ti liu ny chyu cp n phng php dy hc cp th2v th3.


36/80

36

Tquan nim vphng php nu trn, c thhiu phng php dy hc,theo ngha chung nht, l nhng cch thc tin hnh hot ng dy hc.

p dng vo qu trnh dy hc hin i, cng c thni phng php dyhc l tng hp cc cch thc hot ng phi hp ca GV v HS c thc hintrong qu trnh dy hc; trong , cch thc hot ng ca GV ng vai tr cho, cch thc hot ng ca HS ng vai tr chng nhm thc hin tt mcch v nhim vdy hc.

1.4.1.2. Cu trc ca phng php dy hcTheo ti liu ca Phan Trng Ng(2005), cu trc ca phng php dy hc

bao gm bn yu t: Hng tip cn i tng hay quan im vdy hc, ni dungl lun ca phng php, hthng bin php kthut v cc ththut c tnh sngto.

- Hng tip cn i tng dy hcXc nh hng tip cn i tng dy hc ca mnh l vic lm u tin ca

mi GV trong qu trnh dy hc. Cu hi trung tm y l mc ch ca hotng dy hc l g? Quan im hay hng tip cn i tng quyt nh vic la

chn phng php dy hc cthv cc phng tin dy hc ph hp.- Ni dung l lun ca phng phpNi dung l lun ca phng php bao gm sm tton bni dung ca

phng php dy hc: Tn phng php, ni dung phng php, nhng u im vhn chca phng php, nhng yu cu khi sdng phng php. Vic hiu bitni dung l lun ca phng php gip GV v HS c csvng chc trin khaicc bin php dy hc trong thc tin.

- Hthng bin php kthut dy hc ca phng phpBin php kthut ca phng php dy hc l ccu kthut ca phng

php dy hc. N khng c tnh mc ch, chn thun tnh k thut. l hthng nhng cch thc tc ng cthca ngi dy v ngi hc ln i tng

dy hc. Bin php dy hc c sinh ra v quyt nh bi cc phng tin kthutc dng trong dy hc.- Cc thphp nghthut dy hcHot ng dy hc l mt hot ng c tnh ngi. Cho nn, y l mt hot

ng va mang tnh khoa hc-cng nghli va mang tnh nghthut. GV gii lngi khng nhng ch bit t chc tt cc bin php dy hc m phi nng ccbin php ln thnh mc nghthut dy hc (hay c thquy c gi l thphpnghthut dy hc).

Bin php kthut v thphp nghthut trong phng php dy hc khcnhau tnh logic. Bin php k thut lun gn lin vi tin bkhoa hc v cthc hin vi quy trnh logic cht ch. Cn thphp nghthut lun c xu hng

sng to v vt ra khi khun kh logic. Cc thphp ngh thut dy hc cda trn mt li kthut t i, cn thit, m bo cho cc thphp dy hc cng hng, cn chyu l ssng to, tdo.

Stng dn mc nghthut trong dy hc trn cschuyn ha cc binphp kthut thnh thphp ngh thut dy hc l csnng cao trnh vhiu qudy hc p ng yu cu c bit ha trong dy hc hin i.

1.4.2. Hthng cc phng php dy hc1.4.2.1. Khi qut vsphn loi phng php dy hc


37/80

37

Cc nh nghin cu tng da vo nhiu csphn loi, xy dng hthng cc phng php dy hc. C rt nhiu cch phn loi phng php dy hckhc nhau da trn cc cn ckhc nhau khin cho phng php dy hc v cngphong ph v da dng. Di y l mt sv d:

- Hthng phng php dy hc ca Lecne I.Ia v Babanxki Iu.K (hai nh llun dy hc ca Lin X c):

+ Lecne I.Ia cho rng c thphn chia phng php dy hc thnh 5 nhm:Nhm phng php thng bo-thu nhn (phng php gii thch-minh ha), nhmphng php ti to (hay ti hin), phng php trnh by nu vn , phng phptm ti tng phn (phng php tm ti ri xtic) v phng php nghin cu(phng php tm ti ton phn).

+ Xut pht tquan im dy hc l siu khin hot ng nhn thc caHS, Babanxki Iu.K li chia phng php dy hc thnh ba nhm (tng ng vi bamt: ng c hc tp, t chc nhn thc v kim tra nhn thc): Nhm phngphp tchc v thc hin hot ng hc tp, nhm phng php kch thch v xydng ng chc tp v nhm phng php kim tra v tkim tra kt quhc

tp. - My thp nin gn y, cng vi spht trin ca L lun dy hc, ni lnxu hng phn loi dy hc da trn mc tc ng ca phng php ti sphttrin ca ngi hc. Theo hng ny, cc phng php dy hc thng c chiathnh ba nhm: Cc phng php dy hc hng vo ngi dy, cc phng phpdy hc tch cc v cc phng php dy hc hng vo ngi hc. V d:

+ T nm kha cnh ca qu trnh dy hc (Five Dimensions of learning)theo quan im ca Robert J. Marzano (1992) sc hthng cc phng php dyhc tng ng: Cc phng php nhm kch thch thi v snhn thc tch ccv hc tp, cc phng php nhm gip HS tip thu v tng hp kin thc, ccphng php nhm mrng v tinh lc kin thc, cc phng php nhm sdng

kin thc c hiu quv cc phng php nhm bi dng thi quen tduy c hiuqu.+ Nh sphm ngi Anh Petty G phn chia phng php dy hc thnh ba

nhm: Cc phng php ly GV lm trung tm (bao gm GV thuyt trnh, nghthut gii thch, nghthut trnh din, phng php t cu hi v cc phng phph trtr nhcho ngi hc), cc phng php tch cc (bao gm hng dn HSthc hnh; tho lun; hc nhm v ngi hc trnh by; tr chi, ng vai, dinkch v m phng) v phng php ly ngi hc lm trung tm (bao gm hcqua c; thc v lm bi tp nh; bi tp nghin cu; tiu lun; khm ph chng dn, sng to, thit kv pht minh; hc tkinh nghim ca mnh).

+ Hai cch tip cn mi trong dy hc tp trung vo HS: Hc tp nh hng

ln vn v hc tp da trn vn ca cc nh sphm phng ty cng nhdy hc tnh hung ca cc nh sPhp ang c phbin. im chung trong cccc hng tip cn ny l: Hc tp t cc tnh hung c thc trong bi cnh phhp; s hiu bit c tng hp t cc ngnh kin thc khc nhau (cc phngphp rn luyn khc nhau); HS lm vic c lp v tch cc; HS lm vic trongnhm v HS tiu khin. Do cc phng php dy hc s l tng hp ccphng php nhm: xy dng tnh hung, t HS vo cc tnh hung, hng dnHS x l tnh hung (c nhn hay nhm), tip thu, tng hp tri thc t tnhhung


38/80

38

Cng vi tro lu chung ca spht trin x hi, chng ta ang tm kim vvn dng sng to cc phng php dy hc cho ph hp vi iu kin nh trngVit Nam hin nay.

1.4.2.2. Hthng cc phng php dy hcla chn c phng php dy hc ph hp, GV cn bit:- Hin ti c nhng phng php dy hc no?- Ni dung ca mi phng php?- Nhng mt mnh v yu ca tng phng php?- Yu cu ca vic sdng phng php?Trong ti liu ny trnh by hthng cc phng php dy hc v ang

c sdng phbin nh trng Vit Nam, ng thi gii thiu mt shngtip cn cc phng php dy hc mi.

A. Cc phng php dy hc v ang c s dng ph bin nhtrng Vit Nam

ng VHot (1986-1995) v mt snh l lun dy hc khc chia ccphng php dy hc thnh bn nhm sau:

- Nhm cc phng php dy hc sdng ngn ng;- Nhm cc phng php dy hc trc quan;- Nhm cc phng php dy hc thc tin;- Nhm cc phng php kim tra, nh gi mc nm tri thc, knng,

kxo ca HS.1). Nhm phng php dy hc sdng ngn ngy l phng php dy hc sdng li ni v chvit tc ng n HS,

bao gm: phng php thuyt trnh, phng php vn p, phng php sdngSGK v ti liu tham kho.

a. Phng php thuyt trnhThuyt trnh c ngun gc tting Hy Lp. Theo ting Latin trung c, thut

ng thuyt trnh (Lecture) c rt ra tlectate. Letate c ngha l c ln ln.Cng vi thi gian, tp qun x hi, vit v c thay i,

Documents

Giao Duc Hoc Dai Cuong Phan 01