GRMCLK2

ANKARA 2014

YAZARLAR

Emine BAAR

Grsel YELOLU

DERS NOTU

T.C.MLL ETM BAKANLIIAIK RETM OKULLARI

(AIK RETM LSES - MESLEK AIK RETM LSES)

MEB HAYAT BOYU RENME GENEL MDRL YAYINLARI

AIK RETM OKULLARI DERS NOTLARI DZS

Copyright MEB Her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Tm ya da blmleri izin

alnmadan hibir ekilde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.

Yazarlar : Emine BAAR / Grsel YELOLU

Grafik : Hatice DEMRER

Kapak : Gler ALTUNZ

NDEKLER

1. NTE

BR FKRNN PROJEYE VE YATIRIMA DNTRLMES

A. FKR NEDR? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 11

B. FKR BULMA _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 11

C. PROJE KAVRAMI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 15

. FZBLTE ALIMASI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17

1. Fizibilite Etdnn Yapl Amac _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 18

2. Fizibilite Etdnn Aamalar _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 20

3. Fizibilite Raporunun Hazrlanmas _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 26

4. Raporun Deerlendirilmesi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 26

5. Yatrma Karar Verilmesi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 26

D. PLANI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 31

1. Plannn Amac_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 31

2. Plannn nemi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 32

3. Plannn Hazrlanmas _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 33

ZET _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 43

DEERLENDRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 44

2. NTE

LETMELERN FONKSYONLARI VE LETME TRLER

A. LETME KAVRAMI VE LETMELERN AMALARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 49

B. LETMELERN TEMEL FONKSYONLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 52

C. LETME TRLER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 56

1. letmelerin Hukuki Bakmdan Snflandrlmas _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 56

2. letmelerin Ekonomik Bakmdan Snflandrlmas _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 66

3. letmelerin leyii Bakmdan Snflandrlmas _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 67

ZET _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 70

DEERLENDRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 71

3. NTE

GRMCLKTEK GELMELER VE GEN GRMCLERE NERLERA. GRMCLKTEK GELMELER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 75

B. GEN GRMCLER BEKLEYEN FIRSATLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 75

C. GRMCLER DESTEKLEYEN KURUM VE KURULULAR _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 79

. GRMCLERE NERLER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 81

1. Giriimcilerin Amas Gereken Engeller _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 81

2. Giriimcilerden Giriimci Adaylarna neriler _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 83

D. GRMCLERN SOSYAL SORUMLULUKLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 85

E. GRMCLERN YASAL SORUMLULUKLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 86

F. GRMCLERN AHLAKI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 87

G. ATATRKN GRMCLKLE LGL DNCELER VE

NERLER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 88

ZET _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 90

DEERLENDRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 91

DEERLENDRME SORULARININ CEVAPLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 93

SZLK _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 94

KAYNAKA _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 104

1. NTE BR FKRNN PROJEYE VE YATIRIMA

DNTRLMES

1. Plansz bir ie balamann gnlk hayatta getirebilecei olumsuzluklar neler olabilir, evrenizden sorarak reniniz.2. Sizce i kurma srecinin admlar neler olabilir, bu konuda evrenizde bulunan giriimcilerden de destek alarak bir sralama oluturunuz.

GRMCLK 2

NELER RENECEZ?

Bu nitenin sonunda;

1. fikri kavramn renecek,

2. Bir i fikri bulmak iin yaplmas gerekenleri renecek,

3. Plan ve proje kavramlarn tanyacak,

4. Fizibilite etdn kavrayacak,

5. plannn amac ve nemini kavrayacak,

6. rnek bir fizibilite etd hakknda bilgi sahibi olacaksnz.

ANAHTAR KAVRAMLAR

PLANI

FZBLTE ETD

FKR BULMA

PLANINI UYGULAMA

PROJE

FKR

11

GRMCLK 2

A. FKR NEDR? fikri; giriimcilerin hedefledikleri amalarna ulaabilmek iin uygulamaya

karar verdikleri fikir ya da fikirler btndr. Bir giriimcinin i yaamnda uygula-maya koyaca ok sayda alternatif i fikirleri vardr. Bu alternatifler arasnda frsat ierenlerin belirlenip elenmesi ve en cazip frsatn tespit edilmesi gerekir. Yaratlan frsata bal olarak belirlenen i fikri ne denli iyi, ak, net ve kapsaml tarif edilirse, bu i fikri zerine yaplacak olan almalar da o denli net bir ekilde ortaya konula-rak ve planlamalar yaplarak almalar yrtlebilir.

Yeni bir i fikri ayn zamanda yeni bir i sahibi olmann da balangcdr. Birok kii heyecan verici bir fikir kendilerini harekete geirinceye kadar giriimcilii akllarndan ge-irmezler. Baz kiilerse kendi ilerini kurmaya karar verirler ve bunun iin en frsat kollarlar. Ancak yeni i kuranlarn nemli bir blm-nn i kurma fikrini daha nceki i deneyim-lerinden ald da bir baka gerektir. Bunun

yannda iyi bir i fikrinin baarl olabilmesi iin giriimcinin beceri ve yetenekleriyle deneyimlerini harmanlayabilmesi gerekir. nk yalnzca beceri, yetenek ya da de-neyimle i kurmaya kalkmak ou zaman baarszlklara da neden olabilmektedir.

B. FKR BULMAGiriimciliin iyi bir deneyim olduunu dnenlerin ataca ilk adm, yeni i

iin uygun ve geerli bir fikir sahibi olmak ve bu fikir erevesinde bir i plan hazrla-maktr. Ancak herkes iin uygun olan ideal bir i fikri yoktur. nk her insann farkl kapasitesi ve yetenekleri vardr. Bir insan mkemmel bilgisayar bilgisine sahipken bir dierinin gl bir pazarlama yetenei olabilir. Dolaysyla seilen i ne olursa olsun, kiinin kendisine, ilgilerine ve yeteneklerine uygun olmaldr. yi bir i fikri bu-labilmek iin yaplmas gerekenler unlardr:

1. Her zaman yeni bir bulua gerek yoktur: Giriimcinin her zaman ta-mamen yeni bir fikir bulmas gerek-mez. Yeni i fikirleri zel ve az rast-lanan bir durumdur. Gnmzde her yeni yirmi giriimciden yalnz-ca birinin tamamen yeni bir fikirle i hayatna adm att bilinen bir gerektir.

2. Baarl i fikirlerinden yararlan-mak gerekir: Giriimci i kurmay dnd sektrlerin dndaki

Resim 01.01: Yeni bir i fikri, yeni bir balangtr.

Resim 01.02: yi bir i fikrinin baarl olabilmesi iin giriimcinin beceri

ve yetenekleriyle deneyimlerini harmanlayabilmesi gerekir.

12

GRMCLK 2

sektrleri detayl bir ekilde incelemelidir. nk dier lke ve sektrlerde amacna uygun birok i fikri bulmas da mmkn olabilir.

3. Pazar boluklar mutlaka kontrol edilmelidir: Bir giriimcinin i kurmay d-nd sektr hakknda yeterince bilgisi varsa u ana kadar kimsenin ke-fetmemi olduu, uygun pazar boluklarn bulmas da daha kolaydr.

4. Eski i fikirleri yaplan yeniliklerle daha cazip hle getirilebilir: Var olan ie deiiklikler getirmek de giriimci iin byk bir frsat olabilir. Zekice bir ya-ratclk ya da pazarlama, eski ve ekici olmayan bir i kavramn, yeni ve e-kici bir i fikrine dntrebilir.

5. yaamndaki yeni eilimler takip edilmelidir: Giriimci eer yeni eilimle-rin, yeni mterilerin ya da yeni yasal yapnn durumunun farkna varabilir ve i frsatlarn kullanabilirse baarl olabilmek iin iyi bir ans yakalam demektir.

6. Giriimci yeni i fikirleri bulacana inanmaldr: Giriimci kendisi ve yete-nekleri hakknda olumsuz dnceleri bir kenara brakmal, yeni i fikirleri iin ak olmaldr.

7. Ak fikirli olmaldr: Bazen iyi fikirler bile sama ve imknsz gibi gzkebilir Ancak giriimci her zaman yeni i fikirleri kefetmeye hazrlkl olmal, bak asn deitirmelidir.

8. Her zaman aklna geleni yazmal, not tutmaldr: Giriimci kendisine ilham veren ya da yeni bulduu dncelerini mutlaka yazya dkmelidir. nk her dnceyi aklnda tutmas zordur, yazdnda hatrlamas daha kolay olur. Bu nedenle okuduu, duyduu, grd fikirleri dzenli olarak yaz-may denemelidir.

9. Her gn yeni bir ey renmeye gayret etmelidir: Giriimci dier i adam-laryla, arkadalaryla, ailesiyle konumal, nternet sitelerini ziyaret etmeli,

Resim 01.03: Giriimci yeni i fikirlerine ak olmaldr.

13

GRMCLK 2

dergileri, gazeteleri ve kitaplar okumaldr. adamlarnn, giriimcilerin bi-yografilerini okumal, zellikle fikirleri zerinde dikkatle durmaldr. nk bu fikirler giriimcinin mutlaka bilgi daarcn geniletecektir.

10. Fikirleri hakknda konumaldr: Giriimci dinleyen herkese fikir-lerini anlatmaldr. nk fikir-lerini akladka kusurlarn bulup dzeltmesi ve fikirlerini gelitirmesi kolaylaacaktr

11. Sorular sormal ve dinleme-lidir: Giriimci evresindeki-lerin umutlarn, hayallerini, zlemlerini, problemlerini din-lemelidir. Genelde bu sorunla-rn zmnden iyi i fikirleri ve olanaklar kabilir, dinledik-leri yeni i fikirleri gelitirmekte yardmc olabilir.

12. Aratrma yapmaldr: Giriimci kendi fikirlerine benzer fikirleri, ileri, rn-leri aratrmal, potansiyel rekabetleri deerlendirmeli ve notlar tutmaldr.

13. Fikir haritas oluturmaldr: Giriimci fikirleri, dnceleri ve grevleri onlar temsil eden bir anahtar kelime ya da dnce etrafnda dzenlemelidir. Bu yntem bulduu i fikirlerini grsel-letirmek, fikirleri snflamak, karar al-mak, problem zmek, organizasyon yapmak ve zerinde almak iin faydaldr.

14. Fikirleri sentezlemelidir: ki ya da daha fazla ilikisiz fikri bir araya ge-tirmeli yani evresindekilerle beyin frtnas yapmaldr. Bylece birbiriy-le kombine edebilecek pek ok yeni dnceye sahip olmak ve en iyi so-nuca ulamak daha kolay olacaktr.

15. Fikirlerine zaman zaman ara vermeli-dir: Giriimci fikirlerine bir sreliine ara vermeli ve baka eylerle megul olmaldr. Her ne kadar ara verse de bilinalt o konuda dnmeye devam edecektir. Bu yntemle bir sre sonra planndaki detaylarn aklnda ekillen-diini ya da yeni i fikirlerinin aklna geldiini grecektir.

Resim 01.04: Giriimci evresindekilerin umutlarn, hayallerini, problemlerini

dinlemelidir.

Resim 01.05: Giriimci beyin frtnas yapmal, yeni dncelere sahip olmal ve

en iyi sonuca ulamaldr.

14

GRMCLK 2

ETKNLK

AKLIMA BR FKR GELD!

Aada size cazip gelebilecek baz i fikirleri sunulmutur, siz de cazip buldu-unuz bir i fikrini, bunu gerekletirebilmek iin neler yaplmas gerektiini ksaca aklayan bir yaz hazrlaynz.

Kltr mantar retip satmak Prefabrik konut retip satmak

Kuruyemi dkkn iletmek Organik tarm iletmesi kurmak

Oto kiralama irketi kurmak Etsiz i kfte yapp satmak

Kardelen ihracat yapmak

Her mevsim yenilebilen dondurma retip satmak

Mineral ve protein ierenekmek yapp satmak

stiridye yetitiricilii yapmak

nternet pazarlamacl yapmak nl markalardan birinin bayiliini almak

lgin tasarmlar olan rnlerin satn yapmak Ev yemekleri yapp satmak

15

GRMCLK 2

C. PROJE KAVRAMIProje, balangc ve sonu olan, uzunluu

nceden belirlenmi bir sre iinde deiim yaratan, i ie gemi ama ve hedeflere sahip, planlanan uygulama admlaryla eitli rn-lerin elde edildii, ayni ve nakdi kaynaklarla yrtlen almalardr. Proje, kurumlar orta ve uzun vadede baarya ulatrmay hedef-leyen stratejik planlardr. Proje ayn zamanda insan ve insan d kaynaklarn bir amac ger-ekletirmek iin belirli zaman kstlamas iin-de bir organizasyon dhilinde bir araya getiril-dikleri, bu belirli projenin sonunda ise baka yerlere tahsis edildikleri bir sre olarak da tanmlanabilir. Gnmzn refahn oluturan btn sanayi retim aralar, binalar, rnler ksaca etrafmzda grdmz her ey eitli projelerin rnleridir.

Bir projenin amac fayda salamak, ihtiyac gidermek ve problemlere zm bulmaktr. Bir faaliyetin proje saylabilmesi iin;

* Bir ihtiyatan ya da problemden domal, bu ihtiyac karlamay veya proble-mi zmeyi hedeflemelidir. Problemler hedeflere, hedefler faaliyetlere dn-trlr.

* Belirli bir zaman diliminde gereklemelidir.* Hedeflere ulamak iin yaplmas gerekli her faaliyet ve bu faaliyetlerin nasl

bir sralama ile gerekletirileceinin ayrntlarnn belirlenmi olmaldr.* Unsurlar anlamnda zgn ve tek olmaldr.* Belirli kaynaklar tketmeli ve sonucunda belirli ktlar salamaldr.* Proje mekn belirli olmaldr.

Projelerde mutlaka kaynak kullanr. Bu kaynaklar hem insani, hem de maddi kaynaklardr. Her proje bir veya daha ok uygula-ma birimi tarafndan yrtlr ve bir bteye sahiptir. Bte kapsa-mnda; makine, donanm, maden gibi doal kaynaklar, malzemeler, insann fiziki veya beyin gc gibi kaynaklar da kullanlabilir. Projenin ihtiya duyduu kaynaklarn zama-

Resim 01.06: Proje, kurumlar orta ve uzun vadede baarya ulatrmay

hedefleyen stratejik planlardr.

Resim 01.07: Her proje bir bteye sahiptir.

16

GRMCLK 2

nnda salanamamas hem projenin gecikmesine hem de maliyetlerin artmasna neden olur. Maliyetlerin hedeflenen getirinin zerinde olmas ise projenin baarsz olmasna, yatrmn yarm kalmasna neden olacaktr.

Bir proje almasnn tkettii en nemli kaynaklardan biri de zamandr. Bu nedenle tm faaliyet detaylar, her detayn yerine getirilmesi iin admlar, admlarn says, her aamann kimler tarafndan nasl yerine getirilecei belirlenmi olmaldr. Bu durum projelerin bir hedefi olmas gerektii ve her projenin tek olduu ilkesinin bir sonucudur ve bir projeyi baarl klan unsurlardan biridir.

Planlama, amalar belirleme, bu amalar gerekletirmek iin eitli seenek-leri aratrma, gelitirme, deerlendirme ve en uygununu seme srecidir. Planlama gelecee yneliktir, ayn zamanda belirli bir sreci de kapsar. Uygulamaya hazr bir plan, tm ynetim kademelerinde kabul grm bir plandr. Plan; belli bir zaman di-liminde belirli kaynaklar kullanarak birbirinden bamsz olarak gerekletirilecek, fakat birbiriyle ilikili ve birbirlerini tamamlayan projeler kmesidir. Dier bir ifade ile planlar projelerin bir st kavramdr. Bu nedenle planlarn btnl, tutarll ve uygulama alanndaki baars, belirli ltlere gre doru olarak seilmi projele-rin aksatlmakszn uygulanmasna baldr.

ounlukla bir proje btn olarak tekrar edilemez. almalar proje bnyesin-de kalc ama projenin yrtld kurumda geici olarak alan bir ekip tarafn-dan planlanm zaman ve finansal kaynak snrlar ierisinde yrtlr. Proje srekli devam eden bir alma, duraan bir organizasyon, hiyerarik bir yap, birok ve bir-birinden bamsz amalara sahip, tekrarlanabilir bir alma deildir. Bir proje her zaman:

Geni anlamda politika ve program amalaryla uyum-lu olmal ve bunu destekle-melidir.Devam etmekte olan faali-yetleri desteklemek yerine yeni bir rn oluturmal ya da gelitirmelidir.Belirlenmi ihtiyalara y-nelik aka tanmlanm amalar, hedef gruplar ol-maldr.Aka tanmlanm yne-tim sorumluluklar, proje-nin balang ve biti tarihi, belirlenmi bir dizi kayna ve btesi olmaldr.

Resim 01.08: Plan; belli bir zaman diliminde belirli kaynaklar kullanarak birbiriyle ilikili ve birbirlerini

tamamlayan projeler kmesidir.

17

GRMCLK 2

Proje; fikirlerin douu, kiilerin kabiliyetleri, maddi olanaklar, eitim durum-lar gibi etmenler tarafndan etkilenmektedir. Bu yzden nemli olan bir projenin nasl doduu deil, mevcut proje fikirleri arasndan seim yaplarak en uygun ola-nnn seilmesidir. Bunun iin projeler deerlendirilirken ilk nce ihtiya aratrmas yani pazar aratrmas yaplarak ihtiya duyulan mal ve hizmetler belirlenebilir ve bu kapsamda projeler gelitirilebilir. Burada bilinen bir rnn talebinin fazlal, reti-ci firmalarn azl, fiyatnn yksek olmas, rnn piyasaya tam olarak salanama-mas gibi etmenler gz nnde tutularak proje gelitirilebilir. Bunun yannda nce talep edilen rn bulunur ve arz durumuna gre ihtiya derecesi aratrlarak rne gre de bir proje gelitirmesi yaplabilir. Bir yatrm projesinin douuna yol aacak ihtiyac belirlemek iin aada belirtilen hususlara dikkat etmek gerekir:

1. Mevcut sanayilerin durumunu incelemek2. Mevcut sanayilerin girdi ihtiyalarn ve ktlarn incelemek3. Nfusun gelime eilimlerini ve demografik verileri incelemek4. Kalknma planlarn ve ekonomik deime eilimlerini incelemek 5. Toplumsal deime eilimlerini incelemek6. Yeni yasalarn (evre kontrol, halk saln koruma yasalar gibi) etkilerini

ve zorunluluklarn incelemek

. FZBLTE ALIMASIBir i fikrine sahip olup iletme kurmak isteyen herkesin gerekte gerekle-

tirilebilir bir fikre sahip olduunu sylemek zordur. nsanlar kimi zaman fiziksel an-lamda gerekletirilmesi zor hatta olanaksz olan fikirlere sahip olabilirler. Burada zerinde nemle durulmas gereken bir nokta, i kurmann ok detayl incelemeler gerektirdiidir. Gerekten de kurulan iletme baarszla uradnda sadece giri-imcinin paras deil, son derece kt olan toplumsal kaynaklar da israf edilmi ola-

caktr. Bu nedenle i fikrinin ya-plabilirlii teknik, mali, yasal ve ekonomik anlamda incelenmeli ve yatrmn beklenen krll salamayaca anlalrsa yatrm yapma fikrinden vazgeilmelidir. rnein; yaplmas amalanan yatrm iin her eyden nce yasal bir engelin olup olmad arat-rlmal, byle bir engel varsa yat-rm yapma fikrinden hemen vaz-geilmelidir. Yasal incelemenin yan sra yatrm ekonomik adan da incelenmelidir. Baka bir de-yile pazar aratrmas, talep tah-

Resim 01.09: fikrinin yaplabilirlii teknik, mali, yasal anlamda incelenmeli ve yatrmn beklenen krll salamayaca anlalrsa fikirden vazgeilmelidir.

18

GRMCLK 2

mini ve kurulu yeri analizleri yaplmaldr. Ekonomik aratrmann bir dier boyutu da zellikle retim iletmeleri iin, kapasitenin belirlenmesidir.

kurma fikri maddi yatrma dntrl-meden, giriimci finansal kaynaklarn gzden geirmeli, yatrmn ne kadarnn borla ne ka-darnn z sermaye ile kurulacan belirleme-lidir. Bunun yan sra kullanlmas dnlen teknoloji, i yeri yerleim plan, evre koruma, doal afetlere kar alnacak tedbirler ve atk-larn deerlendirilmesi gibi rneklendirilebile-cek teknik bir aratrmann yaplmas da hem gerekli hem de nemlidir. Bu n almalarn tamam fizibilite almas ya da yaplabilirlik aratrmas olarak adlandrlr. Bu alma sonu-cunda giriimci, i fikrinden kendisine uygun zelliklere sahip i modeline ulaacaktr.

Fizibilite (yaplabilirlik) almas uzmanlk, bilgi ve deneyimi gerektiren bir proje faaliyetidir. Bir yatrm teknik, mali ynleri ve sektrel boyutlar ile or-taya koyan, fikir olarak ortaya kan ya-trmn gerekletirilmesinin kabul veya reddedilmesine ynelik analizleri de ie-ren bir almadr.

1. Fizibilite Etdnn Yapl AmacGiriimciler yatrmlarn gelecekteki getirileri dnlerek yapar. Giriimci

eer yatrmlarnda kr-zarar hesab iyi yapmazsa sermaye, i gc ve zaman kay-byla kar karya kalabilir. Bu nedenle yaplacak yatrmlarn ve projelerin nceden yaplacak fizibilite ettleri byk nem tamaktadr.

Yaplabilirlik etdnn hazrlanmas, projecilikte yaamsal bir neme sahiptir. yi hazrlanm ve salkl verilere dayanmayan bir proje ya da proje planlamas, yat-rm kararnn alnmas aamasnda, en gelimi yntemlerle analiz edilse bile sonu anlaml olmayacaktr.

Resim 01.11: Yaplabilirlik almas bir yatrm teknik, mali ynleri ve sektrel boyutlar ile

ortaya koyan, bir almadr.

Resim 01.10: Yatrm mutlaka ekonomik adan da incelenmelidir.

19

GRMCLK 2

Bir yatrmn hazrlk srecinin btn nemli aamalarnda projenin yaplabi-lirlii konusunda yeni analizler yapma ans vardr. Yaplabilirlik etdnn baarl bir biimde hazrlanmas, yalnzca analiz aamasnda nemli olmakla kalmayp ayn zamanda projenin uygulama aamasnda da kilit bir rol oynamaktadr. Proje uygu-lamasn ynlendirecek olan ana izgiler proje yaplabilirlik etd hazrlama aama-snda belirginleir. Bu erevede, proje hazrlama srecine zel bir nem verilmeli ve sonradan giderilmesi mmkn olmayacak veya son derece pahalya mal olacak hatalar ortadan kaldracak ekilde hazrlk yaplmaldr.

Yaplabilirlik etdnde aada genel hatlaryla verilen sorulara cevap aran-maldr:

retilecek rn veya hizmet iin pazar var mdr?Pazarn bykl nedir?Bu pazarn ne kadarna gereki olarak sat yaplabilir?retimde yeterli kalite dzeyini tutturabilmek mmkn mdr?Ne kadar yatrm yapmak gereklidir?Ne kadar z kaynak gereklidir?Bu i giriimciye ne kazandracaktr?

Bu sorulara verilen cevaplar giriimcinin yatrm yapp yapmamasnda etken rol oynayacaktr. Bunu salayan da phesiz yaplabilirlik etddr. Yaplabilirlik etdnn faydalar u ekilde zetlenebilir:

* Optimum kaynak kullanmna olanak salamaktadr.* zel sektre verilen devlet destekli kredilerin doru ve etkin kullanlmasna

olanak tanmaktadr.* Finansman kurulularnn verdii kredilerin doru ve etkin kullanlmasna

olanak tanmaktadr.

Resim 01.12: Proje uygulamasn ynlendirecek olan ana izgiler proje yaplabilirlik etd hazrlama aamasnda belirginleir.

20

GRMCLK 2

2. Fizibilite Etdnn AamalarBir projenin balang noktas toplumda veya bir kuruluta duyulan bir ge-

reksinime cevap verebilmektir. Bu gereksinim farkl biimlerde ortaya kabilir. r-nein, kentin ortasndan geen bir akarsu zerinde kpr yapmak, bir yerleim blgesine enerji salamak, bir fabrika kurmak veya retimi iyiletirmek gibi. Ama biimi ne olursa olsun, toplum veya kurulu bu projeyi gerekletirmek iin ekono-mik bir bedel deyecektir. Bu nedenle projeyi gerekletirmeden nce bir fizibilite veya yaplabilirlik almas yaplr ve bu almaya dayanlarak bir rapor hazrlanr. Yaplabilirlik etd olduka hzl ve ucuz yaplmaldr. Bununla birlikte, incelemeden elde edilecek sonu, proje fikrinin srp srmeyeceini ok detayl bir analizle bil-dirmelidir. Yaplabilirlik etdnn aamalar aadaki gibi aklanabilir:

a. Ekonomik ncelemeHer i fikri bir ihtiyacn yaratt-

potansiyeli deerlendirmek ama-cyla ortaya kar. Ekonomide ihtiya kelimesi ayn zamanda insanlarn ihtiyalarndan kaynaklanan taleple zdetir. Talep, i fikrinin yani proje-nin dayana olan gerekenin somut gstergesidir. Dolaysyla, arz ve ta-lebin birlikte oluturduu piyasann, gelecei de dhil ederek, salkl analiz edilmesi, talebin bykl, yaps, talebi etkileyen etmenler vb. konularn doru llmesi arttr. Aksi durumda, projeden beklenen faydann salkl bir ekilde tahmin

Resim 01.14: fikri oluturulurken piyasann salkl analiz edilmesi, talebin bykl gibi

konularn doru llmesi arttr.

Resim 01.13: Yaplabilirlik etdnn baarda etkin rol vardr.

21

GRMCLK 2

edilmesi mmkn deildir.

Ekonomik inceleme ile elde edilen sonular, projenin gelecekteki salaya-ca getirileri etkilemenin yan sra, proje leinin veya kapasitesinin seiminde ve retilecek rnn belirlenmesinde de nem tar. zellikle yeni bir rn veya farkllatrlm bir rn piyasaya sunarken muhtemel talebi belirlemede ekono-mik inceleme byk nem kazanr. Maln kendi fiyat, tamamlayc mallarn ve ika-me mallarn fiyatlar, gelir, nfus ve tketici tercihleri gibi deikenler gz nnde bulundurularak analiz, anket almas vb. yntemler ile talep ve sat ngrleri yaplr. Ekonomik incelemede yaplan aratrmalar unlardr:

a.1. rn aratrmas: Genel olarak bir ekonomik incelemenin ierii birok ko-nuyu barndrr. nk retilecek rnn tanmlanmas ve zelliklerinin belirlenme-si gerekir. rnn kalitesi ile ilgili standartlarn neler olduu, rnle ilgili d ticarete ilikin gmrk tarifeleri, kota vb. dzenlemelerin boyutu ele alnr. Gemi dnem-lere ilikin retim, tketim, ithalat, ihracat ve fiyat istatistiklerinin yan sra talebin kayna ve bileimi yani tketim alanlar hakknda bilgiler derlenir. Tketicilerin sa-tn alma davranlar da bu aamada ok nemlidir. Tama, depolama, pazarlama ve datm yntemleri, rekabet durumu, projenin hedefledii pazar pay, fiyatlandrma politikas, sat artrma koullar, dnya pazarlarndaki durum ve muhtemel beklen-tiler yine cevap arayan konulardan bazlardr.

a.2. Ham madde analizi: Ekonomik incelemenin bir dier ayan ise ham mad-de analizi oluturur. Tesisin kullanaca ham madde ve yardmc girdiler bu ksmda irdelenir. Ham madde ve yardmc girdiler seilirken talep analizi, teknoloji seimi, retim program ve bunlardan tretilen tesis kapasitesi nem tar. Ham madde ka-lemlerinin getirecei maliyetlerin hesaplanmas, hayata geirilecek projenin ilerde dar boaza girmemesi iin gereklidir.

a.3. Kurulu yeri seimi: Kurulu yeri seimi sadece ticari adan nemli olmak-la kalmamakta; gelir dalm, blgesel gelimilik farklarn etkileme, birbirleri ile ilikili firmalarn ayn mekanda toplanmas sonucunda oluacak dsallklar, evresel faktrler ile tevik tedbirlerinden faydalanabilme gibi boyutlar iermektedir.

rnlerin maliyetleri, iletmenin girdi ve ktlar, tama giderleri, yatrmlar zendirme politikalar, inaat ve enerji giderleri gibi birok konu iletmenin kurulu yerine bal olarak deiir. Yer seiminde gz nne alnan temel etkenler;

* Ham madde ve yardmc madde temin durumu ile tama maliyetleri,* Pazara yaknlk ve mamul madde datm giderleri,* gc piyasas ve cret dzeyi ile bunlara bal maliyetler,* gc nitelii,* Projenin evreyle uyumu,* evre halknn kurulua kar olas tutumu,

22

GRMCLK 2

* Eitim olanaklar, altyap durumu vb. olarak sralanabilir. rnein bir imen-to fabrikas, ham madde youn alan ve tama maliyeti yksek olan bir sektr iinde olduundan tesis temel ham madde kaynana yakn bir yerde kurulmaldr. Dier yandan byk lde ithal girdi kullanmna dayal veya ihracata ynelik tesisler ise liman veya demiryolunun mevcut olduu blge-lerde bulunmaldr.

a.4. Talep tahmini ya da kapasite: Ham madde etd ve kurulu yeri seimi-nin ardndan yaplmas gereken alma, kapasite belirleme almalardr. Kapasite, bir iletmenin elindeki retim faktrlerini en aklc biimde kullanarak belirli bir za-man dilimi iinde yapabilecei retim mik-tarn ifade eder. Belli bir kapasitenin altn-da olan tesisler rekabet ans elde edemez. Her sektr iin belli bir minimum ekonomik byklk bulunmaktadr. Bu byklk tek-nolojik gelimelere ve piyasa koullarna bal olarak zaman iinde deimektedir. Proje hazrlklar yaplrken minimum eko-nomik lek nemle dikkate alnmaldr.

b. Teknik ncelemeTeknik inceleme, teknoloji ve retim seimi, makine tehizat seimi, know-

how (bir eyi yapabilme bilgisi) vb. konular ierir. Teknik inceleme kapsamnda ger-ekletirilen almalar u ekilde zetlenebilir:

Alternatif teknolojilerin deerlendirilmesi ve en uygun olannn seilmesiTeknolojik bilgi ihtiyacnn ne ekilde salanacann ve maliyetinin belirlen-mesiYerleme plannn ve temel mhendislik tasarmlarnn ya-plmas Makine ve donanmn seimi ve maliyetlerinin belirlenmesinaat ileri ihtiyacnn ve mali-yetinin belirlenmesiMontaj ilerinin ve maliyetinin belirlenmesi

Teknoloji seimi, kapasite ve yer seimi gibi bir defada alnan ve proje-

Resim 01.15: Tama giderleri, inaat ve enerji giderleri gibi birok konu iletmenin kurulu

yerine bal olarak deiir.

Resim 01.16: Yaplabilirlik almasnda proje iin alternatif teknoloji olanaklar deerlendirilmeli,

gelecee dnk eilimler analiz edilmelidir.

23

GRMCLK 2

nin btn mr boyunca etkili olan kararlardan biridir. Bu blmde alternatif tek-nolojiler irdelenmeli, seilen teknoloji ve seime temel olan gerekeler ayrntlar ile aklanmaldr.

Teknoloji seenekleri sektre gre ve sermaye gcne gre deimektedir. Teknolojinin standart hle geldii imento, demir-elik vb. sektrlerde ok fazla al-ternatif yoktur. Dolaysyla teknoloji seimi dier sektrlere nispeten kolaydr. Ancak dier baz alanlarda teknolojik seenekler fazlaca ve zaman iinde daha deiken olabilmektedir. Yaplabilirlik almasnda proje iin alternatif teknoloji olanaklar deerlendirildii gibi gelecee dnk eilimler de analiz edilmelidir.

Kresel gelimeler ile lke gerekleri arasnda denge kuracak bir bak asna sahip olmak teknik incelemeleri derinden etkileyecek neme sahiptir. rnein, d-viz darboaz yaanan dnemlerde yerli girdi kullanan teknolojiler tercih edilebilir. Gelimi lkelerde retilen sermaye youn teknolojilere karlk, gelimekte olan l-kelerde emek youn teknolojilere arlk verilmesi dnlebilir.

Gelimekte olan lkelerin en nemli so-runlarndan biri teknolojik olarak geri olma-lar ve gerilii ortadan kaldracak aratrma gelitirme faaliyetlerini srdrecek kaynaklar ayramamalardr. Sonuta teknoloji transferi kanlmaz olmaktadr. Teknoloji transferi yap-lrken dikkatli bir seim yapmak ve ekonominin rekabet gcn azaltacak seeneklerden ka-nmak gerekir. zellikle ar koruma salanan sektrlerde ksa vadeli krllk amac ile lkeye sokulan geri ve ucuz teknolojiler uzun dnem-de son derece pahalya mal olabilmektedir. Kt kaynaklar hzla tketen ve evresel sorunlar dourabilecek teknolojilerden de kanmak gerekmektedir.

Resim 01.17: lkeler teknoloji transferi yapmak zorundadr.

Resim 01.18: Projeler yaplabilir deilse ya teknolojik olanaklar

yeniden aratrlmal ya da projeden vazgeilmelidir.

24

GRMCLK 2

Teknik inceleme sonucu elde edilen bilgi, iletmenin kontrolndeki kaynaklar ve iletmenin gereksinimleriyle uyumlu olabilecek, uygulanabilir olan teknik tercih-leri aka gsteren bir nitelikte olmaldr. Teknik inceleme sonucu eer proje teknik olarak yaplabilir deilse ya yeni teknolojik olanaklar yeniden aratrlmal ya da pro-jeden vazgeilmelidir.

c. Finansal ncelemeYaplabilirlik raporlar hazrlanrken ou kez projenin finansmannn hazr ol-

duu var saylr. Oysa kaynak azl projenin kapasitesini ve teknolojik tercih gibi birok nemli boyutunu etkileyen bir unsurdur. Gereki olmayan finansman ihti-yac tahminleri ise bu konuda yaanan dier bir sorundur. Yatrm ve retim mali-yetlerinin dk, sat gelirlerinin ise yksek alnmas durumunda projenin ihtiya duyaca finansman miktar olduundan daha az grnmekte, sonuta ise proje finansmannda zorluklar ile karlalmakta, artan finansman gerei nedeniyle de projenin krll ortadan kalkmaktadr. Dolaysyla projenin finansman ihtiyalar-nn gereki bir ekilde saptanmas ve deiik finansman kaynaklar arasndan en uygun olanlarnn seilmesi nem tamaktadr.

Finansal analiz, finansal tablolarda yer alan hesaplar arasndaki balantnn kurulmas, lmlerin yaplmas ve yorumlanmas faaliyetlerini kapsar. Finansal in-celeme kapsamnda yaplan almalar u ekilde zetlenebilir:

Finansman tablolarnn hazrlanmasFinansman ihtiyacnn belirlenmesiFinansal planlamann yaplmasFinansman kaynaklarnn belirlenmesiFinansman giderlerinin belirlenmesiSermaye maliyetinin belirlenmesi

Resim 01.19: Projenin finansman ihtiyac gereki olarak hesaplanmaldr.

25

GRMCLK 2

Finansman kaynaklarnn analiziFinansal oranlar analizi

Proje finansman planlanrken ncelikle ele alnmas gereken konulardan biri z kaynak/bor dengesinin kurulmasdr. Borlanma imknlar ise uzun vadeli ve ksa vadeli olmak zere iki kalemde deerlendirilmelidir. Sanayi projelerinde genellikle ilk yatrm maliyetleri, z kaynaklar ile uzun vadeli ticari banka kredileri kullanlmak suretiyle karlanmaktadr. Ancak, iletmelerin z kaynak ve ticari banka kredisi d-nda da birok finansman alternatifi bulunmaktadr. irketin dorudan tahvil ihra etmesi, yani tahvil yoluyla borlanmas ulusal veya uluslararas resmi finans kurum-larndan borlanma gibi dier alternatifler de deerlendirilerek en uygun koullar salayan mali yap oluturulmaya allmaldr.

Ksacas, projenin baars iin finansman aknn iyi izlenmesi, dzenlenmesi ve birbirleri ile iliki-lendirilmesi gerekmektedir. Proje-nin deerlendirilmesi sonucu, eer krl deilse ya da istenilen dzey-de deilse projeden vazgemek gerekecektir. nk kaynaklarn byle bir projeye balanmas akl-c olmayacaktr. Aksi durumda yani proje krl ise, uygulamaya koymak iin proje plannn hazrlanmas ge-rekecek ve uygulamaya konulacak-tr.

. Hukuki ncelemeHukuki inceleme, ekonomik, teknik ve finansal incelemesi tamamlanm ve

bu incelemeler sonucu yaplabilirlii konusunda olumlu neticeler elde edilmi proje fikirleri iin yaplan yasal dzenlemeleri barndran bir incelemedir. Devlet tarafn-dan yatrmlar tevik edici olarak dzenlenen nlemler ve kanunlar ile yatrmlar iin oluturulmu zel alanlar ele alnr. Sanayilemenin hzla salanabilmesi, yat-rmlarn lke geneline dengeli bir ekilde dalmas, gelimemi veya lke asndan nemi olan sektrlerin ncelikli olarak gelimesinin salanmas gibi deiik ama-larla dorudan veya dolayl eitli tevikler uygulanmaktadr.

Her blgede, ayn alt yap olanaklar ve ayn kalknma ncelii yoktur. Bu kap-samda zellikle alt yap sorunu olan blgelerde devlet teviklerinin (yatrm indiri-

Resim 01.20: Giriimcinin aklc olmayan projelere yatrm yapmamas gerekir.

26

GRMCLK 2

mi, dk faizli kredi olanaklar, prim demelerinde devlet katks vb.) olmas dikkate alnmaldr.

3. Fizibilite Raporunun HazrlanmasEkonomik, teknik, finansal ve hukuki ettler tamamlandktan sonra bir ilet-

menin kurulmasna karar vermek iin yeterli bilgiler salanm demektir. Ancak bu bilgilerin dzensiz, balantsz ve dank olmamas, buna gre bir fizibilite rapo-runun hazrlanmas gerekir. Tm n bilgileri kapsayan bir fizibilite raporu, n proje almasnn tamamlanmas anlamn da tar.

4. Raporun DeerlendirilmesiRaporun deerlendirilmesi aamasnda giriimci, fizibilite raporundaki bilgi-

lerin nda, bata ticari krllk olmak zere eitli kriterleri gz nnde tutarak yapaca deerlendirme olumlu sonu verdii zaman yatrm karar alr. Ancak ra-porlarn tek tek ele alnarak iletmenin kr edecei kararna varlmamal, raporlar birbiriyle balantl ve bir btn olarak deerlendirilmelidir. Bu deerlendirmede proje sahibine salanacak net ticari kazanlar gsteren krllk yannda projenin bir btn olarak mill ekonomideki etkilerini gsteren ulusal krllk zerinde de durul-maldr.

5. Yatrma Karar VerilmesiFizibilite etd sonucu elde edilen bilgiler

deerlendirildikten ve sonular olumlu kabul edildikten sonra iletmenin kurulmas kararna varlr ve kurulu projeleri hazrlanmaya balanr. Bu aamaya kesin proje hazrlk aamas ad veri-lir. Bu aamadan sonra artk yaplacak olan pro-jenin uygulanmas aamasdr. Projenin uygulan-masnn ardndan retim faaliyetine balanr.

Resim 01.23: Yaplabilirlik etdnn sonular ile bir iletmenin kurulup

kurulmayacana karar verilir.

Resim 01.22: Fizibilite raporunun hazrlanmas, n projenin tamamlanm olmas anlamndadr.

Resim 01.21: Giriimcinin yaplabilirlik etd kapsamnda yasal dzenlemeleri

de iyi incelemesi gerekir.

27

GRMCLK 2

FZBLTE RAPORU RNE

V RETM FABRKASIFZBLTE RAPORU

1. BLM

EKONOMK DEERLENDRME

1.1- Yatrmn konusu

Fizibilite raporu iin seilen konu ivi retimidir. Dnyada insanlarn gelii-miyle birlikte kullandklar aletlerin gelimesinde yer alan ivi ilk balarda tahta-dan daha sonra demir ve elikten yaplmaya balanmtr. Gnmzde kullan-lan teknoloji tek bir makine ile gnde yzlerce hatta binlerce ivi retilmektedir. retimde kullanlan hammadde eliktir. Genelde yerli kaynaklar kullanlacaktr.

1.2- Pazar Durumu

ivi ok geni kullanm alann sahip olmasna ramen %50lik ksmn in-aat sektr oluturmaktadr. Buna gre retim yaplacak yerin inaat sektrne yakn olmas arttr. Sadece Trkiyede deil Trk Cumhuriyetlerinde de inaat ya-pm gittike artmaktadr. Bunun sebebi yeni yaplanmakta olan devletlerdir. Bu cumhuriyetlerin ounda u andaki verilere bakldnda ivi talebinin %80lik orannn yurtdndan karland anlalmaktadr. Kalan ksmn yani toplam ih-tiyacn %20sini balarda karlamay planlyoruz. Geen ylki ivi ithalatmz (tm eitler) 50 000 tondur. Bu da bizim yllk 10 000 ton kapasite civarnda alaca-mz gstermektedir.

1.3- Fabrika Yer Seimi

stanbuldaki fabrikann dnda Karsta da yeni bir fabrika kurmay dn-yoruz. Trk Cumhuriyetlerine mesafe olarak daha yakn olmas ve sanayinin l-kemizin her yerinde gelimesi gerektii dncesi bu fikrimizde nc olmutur.

1.4- stihdam Durumu

Toplam 63 personel altrmay dnyoruz. Bunlarn grev dalm ve cretleri aadaki gibidir:

Personel Says cretidari Personel 4 2 000Mhendis 2 3 000Ustaba 2 1 500ofr 2 1 300i 25 1 000

Dier 3 800

TOPLAM 38 45 000

28

GRMCLK 2

2. BLM

TEKNK DEERLENDRME

2.1- retim Teknolojisi

Sektrde faaliyet gsteren firmalar farkl makineleri kullandklar hlde ou ayn alma prensibine dayanmaktadr. Ancak zel ivi ya da dkm ivi retimi ise biraz daha zordur. iv, plastik ekil verme ile retilir ve retiminde pek zorluk yaanmaz.

u anki yksek teknolojiyi kullanarak yeni nesil makineler retilmektedir. Bu makinelerin kullanm son derece kolaydr. Operatr makineyi bir ka dakika iinde ayarlayabilmektedir. Daha sonra sadece alma butonuna basarak ma-kinenin dier ucundan son derece yksek kaliteli rnler kmaktadr. Bu yeni ivi imalat makineleri dili krank sistemiyle almaktadr, bu sayede piyasada mevcut makinelerle kyaslandnda % 50 fazla retilmesi mmkndr. Ayn za-manda bu makinelerle ok geni bir rn yelpazesini retmek de mmkndr. Mevcut modellerle 0,81 ile 7,20 mm apl ve 12 ile 300 mm uzunlukta muhtelif iviler ve perin retilebilmektedir.

Teknik zelliklerTel ap: 0.81-7.20 mmAzami para uzunluu: 25-300 mmAzami retim hz: 650-110 para/dakika

Ana ham madde olarak kullanlan tel en geni ve tek ap olarak fabrikaya geldiinden farkl apta ivi retimi iin hassas tel ekme yardmc tesise ihtiya vardr ve retimin bir parasdr.

2.2-Kapasitesi

Bir apartman inaatnda ortalama 2 ton kadar ivi kullanld dnlrse toplam olarak 3 yl iinde 7000 ton ivi tketilecektir. Bunu aylara blersek ayda 194.5 ton ivi ihtiyac olacaktr. Fabrikann kapasitesi gnlk 30 ton ivi retebi-lecek ekilde olacaktr. Bu da aylk 750, yllk 9000 ton veya 9 000 000 kilogram ivi retimi demektir. Bu durum da senelik 10 000 ton kapasite civarnda ala-camz gstermektedir.

retimimiz;

rn Cinsi retim miktar(ton/yl)1.63mm x 19.1mm 1 0002.03mm x 25.4mm 1 5002.64mm x 31.8mm 2 0003.66mm x 50.8mm, 76.2mm 2 5004.06mm x 76.2mm, 101.6 2 000 olarak ngrlmtr.

29

GRMCLK 2

2.3- retim Ak emas1-Ham madde (elik tel)2-Tel ekme3-ivi imalat4-Kalite kontrol hatt5-Parlatma6-Ambalajlama7-Depolama

8-Piyasaya sevk

2.4- Makine ve Tehizatn Toplam Tutar

Toplam makine ve tehizat tutar 780 900 Avrodur. Toplam makine ve tehi-zat ayrntl giderleri ekli izelgede verilmitir.

3. BLM

3.1- Sabit Yatrm Tutar

Harcamann Tr TL 1. Arsa Bedeli (5 000 m2) 20 000 000,00 2. Ett ve Proje Giderleri 3 000 000,00 3. Arazi Dzenleme ve Hazrlk Yaplar 2 000 000,00 4. Bina-naat Giderleri (Toplam: 3 600 m2) 60 000 000,00 a) Ana retim Binas(3 000 m2) 50 000 000,00 b) letme Binas(100 m2) 3 333 333,00 c) Depolar(400 m2) 3 333 333,00 ) Garaj ve Tamirhane(100 m2) 3 333 333,00 5. Ana Makine ve Tehizat Giderleri 1 298 000 000,00 6. Yardmc Makine ve Tehizat Giderleri 219 800,00 7. Tama ve Sigorta Giderleri 70 000,00 8. Montaj Giderleri 50 000,00 9. Tat Aralar Giderleri 20 000,00

Sabit Yatrm Tutar 1 383 359 800,00

3.2- Yllk Gelir ve Giderler

Ham madde, yerli demir-elik fabrikalarndan ithal rnlere nazaran daha ucuza alnacaktr. Aklanan bu durumlara gre;

A. Yllk letme Giderleri Toplam 2 490 285 4 980 570 000,00B. Yllk letme Gelirleri Toplam 4 022 998 8 045 998 000,00C. Brt Nakit Akm (B-A) 1 532 713 3 065 426 000,00D. Kesintiler (%40) 613 085 1 226 170 000,00E. Vergi Sonras Kr 919 627 1 839 254 000,00

30

GRMCLK 2

3.3- letme Sermayesi

Tesisin altrlmas iin gerekli asgari iletme sermayesi, alma devri kat-saysna bal olduundan, ncelikle alma devri katsays hesaplanm, daha sonra yllk iletme giderleri toplam alma devri katsaysna blnerek yllk asgari iletme sermayesi bulunmutur.

lemler Ortalama Sre* Hammaddenin depolama bekleme sresi 8 gn* retim sresi 6 gn * rnn depoda bekleme sresi 16 gn* Kredili sat vadesi veya sresi 20 gn* Gnlk giderleri karlamak iin toplam 7 gn* yeterli nakit bulundurma sresi

Toplam 57 gn

3.4- Toplam Yatrm Tutar

Sabit yatrm tutarnn ve iletme sermayesinin toplam olarak toplam yat-rm tutar aada izelgede verilmitir.

Toplam Yatrm Tutar izelgesi

Harcamalar Tutar (TL)

Sabit Yatrm Tutar 2 507 800 000,00letme Sermayesi 1 068 622 000,00

Toplam 3 576 422 000,00

3.5- Yatrmn Ekonomik mr

Yatrmn ekonomik (yararl) mr arsa hari, sabit yatrm tutarnn yllk ortalama amortismana oranndan hesaplanmaktadr. Buna gre 7 yl 9 ay olarak hesaplanmtr.

3.6.1- Yatrmn Krll

Yatrmn krll, vergi sonras krn, yaplan toplam yatrm miktarna ora-n olup yatrmn yaplan toplam yatrm tutar bakmndan karllnn bir gs-tergesidir. Buna gre ele alndnda, ok yksek seviyede krl bir yatrm saylr.

3.6.2- Yatrmn Geri Dn Sresi

Yatrmn geri dn sresi, yatrmn kendini amorti etme sresinin bir gstergesidir. Toplam yatrm tutarnn, vergi sonras kr ile amortisman tutarna blnmesiyle elde edilir. Bu hesaplamaya gre yatrm kendini nc yln so-nunda amorti etmi olacaktr.

31

GRMCLK 2

D. PLANIYeni bir i kurmada en nemli aamalardan biri i plannn gelitirilmesi aa-

masdr. Planlama; nceden neyin, ne zaman, niin, nasl ve kimler tarafndan yap-lacann belirlendii sretir. Planlarn yazl olmas nemli olup genellikle bir yllk zaman dilimi iin hazrlanr. plan ok uzun ve ayrntl olmak zorunda deildir. letme ii planlar kuralsz, alma dokmanlar olabilir. Ancak, iletmenin finans-man ihtiyacn karlamak iin d kaynaklara bavurmas hlinde ayrntl bir i plan hazrlamak gerekir. plannn kapsam ve uzunluu iletmenin byklne ve gelecee ynelik yapmak istediklerinin boyutlarna ve iletme byklne gre deiebilir. Bu aklamalardan sonra plan; giriimcinin iletmesinin mevcut ge-nel durumunun, fnansal faaliyet detaylarnn, pazarlama frsat ve stratejisinin, y-netsel beceri ve yeteneklerinin yazl bir zetidir. eklinde tanmlamak mmkndr.

1. Plannn Amac plannn temel amac, i kuran giriimcilerin, i kurma srecinde hangi he-

defler iin neleri, nasl ve ne zaman yapacan belirlemesidir. Bir baka ifadeyle i plan; temel ama iin kullanlabilecek bir aratr da denilebilir. Bunlar; iletiim, planlama ve ynetim olarak sralanabilir. letiim arac olarak i plan, sermaye sala-ma, yaplacak yatrm cazip hle getirme, stratejik i ortaklar bulma anlamnda da kullanlr. Geni kapsaml ve tm detaylar ieren bir i plannn hazrlanm olmas, kurulacak iletmenin ya da yeni giriimin potansiyel krlln gsterir.

Ynetim arac olarak i plan, iletmenin evrelerine bal olarak takip edilecek yollarn belirlenmesi, sonularn izlenmesi ve gelimenin deerlendirilmesinde kul-lanlr. Bu anlamda i plan srekli olarak yenilenen ve eitli aamalarda kazanlan bilgi ve deneyimlerin srekli gncel tutulmas gereken bir belgedir. Planlama arac olarak ise i plan iletmenin her aamasnda yol gstericidir. Geliim aamalarna bal olarak ortaya kan engellerin ortadan kaldrlmas ve yeni alternatiflerin olu-turulmasnda kullanlr.

Resim 01.24: letmelerin kuralsz ve plansz almas mmkn deildir.

32

GRMCLK 2

2. Plannn nemiyi bir i plan giriimcinin;

Kafasndaki i fikrinin belirginlemesine, netlemesine yardmc olur.Karlaabilecei potansiyel sorunlarn belirlenmesi ve ortaya kmadan n-lemlerin alnmasna alt yap salar. letmenin pozisyonunu gsterir, bu sayede neler yapmas gerektiine de yardmc olur.Performans deerlendirmesi, baar ya da baarszlk lm asndan bir dayanak oluturur.letmenin elinde somut bir plan olduu zaman yapmay dnd yat-rm planlarnn finansmann da kolaylatrr. Bor vermek isteyenler ve yat-rmclar asndan iletmenin cazibesi artrr.

plannn hazrlanmasnn yukarda sralanan katklar olmakla birlikte baz iletmelerin i planlarna gereken nemi vermedii grlmektedir. Bazen kredi ku-rumlarndan finansman salayabilmek ve tevik elde etmek amacyla, formalite ola-rak yapld da bilinmektedir. Bunun yannda baz iletmeler ise kk iletme ol-duklar dncesiyle yazl bir plana ihtiyalar olmadn ne srer. Bununla birlikte hangi lekte olursa olsun tm iletmelerin yazl bir i plannn olmasnn, plansz hareket eden bir iletmeye kyasla daha baarl olaca sylenebilir. Byme hedefli iletmeler verimliliklerini artrmak iin i planlarn rasyonel olarak hazrlar. plan iletmelerin, tpk bir yol haritas gibi gitmek istenilen yere kolayca ve yanl yollara sapmadan ulamasn salar.

Resim 01.25: plan, giriimcilerin i kurma srecindeki hedeflerini bulmaya yarar.

33

GRMCLK 2

3. Plannn Hazrlanmas plan hazrlanr-

ken planlamas yaplacak iin ana balklar belirlen-melidir. Veriler toplanp incelendike retim, pa-zar aratrmas, maliyet, gibi uygun balklar al-tnda toplanarak ayr ayr dosyalanabilir. plan hazrlanrken ile ilgili te-mel noktalar ile ele alnan aratrmadan hzl bir e-kilde doru sonular ka-rlmas hususlar zerinde durulur. nk bir planda asl ve nemli olan plann ieriidir.

Bir i plan hazrlanrken aada belirtilen hususlara dikkat etmek gerekir:* plan giriimcinin kendisi tarafndan hazrlanmaldr. Daha nceden hazr-

lanm rnek bir plandan yararlanmak yaplabilecek hatalarn banda gelir. nk bakalar tarafndan hazrlanm rnek bir plann giriimcinin farkl fi-kirlerini yanstmas mmkn deildir.

* Plan olabildiince ksa tutulmaldr. Karmak, anlalmaktan uzak planlar yapmaktan kanlmaldr.

* Plann her blmnde ortaya konulmak istenilen anahtar noktalarn tasla hazrlanmaldr. Bu taslaklarn birbiriyle uyumla olmasna da dikkat edilmeli-dir.

* Plan dzgn bir ekilde organize edilerek bir btn hline getirilmelidir. r-nein; iindekiler tablosu, i plan z, ekler, grafikler vb.nin mantkl bir bir-leimi i plan asndan nemlidir.

* Giriimciler plan ierisinde tahminler gelitirerek ne yapmak istediklerini ve retecekleri mal ya da hizmetlerin kullanlmasnn tketicilere salayaca faydalarn neler olduunu tanmlamaldrlar.

* Sat potansiyelleri, gelir tahminleri ve giriimin olas geliimi abartlmamal, plan ierisinde en iyi, en kt ve olas senaryolar gelitirilmelidir. Belgeleme ve aratrma, i plannn gvenilirlii iin hayati nem tamaktadr.

* plan giriimin olas problemlerini analiz etme ve alternatif hareket ynleri belirleme asndan da nemsenmelidir.

Resim 01.26: Planl bir iletmenin i plan olmayan iletmelere nazaran daha baarl olaca sylenebilir.

34

GRMCLK 2

* plannda giriimi ynetecek olan anahtar kiilerin grevleri aka tanm-lanmaldr.

* Yeni bir iletme bir pazarda baarl olmadan deiik pazarlara girmeye al-mamaldr. plan tek bir pazarda odaklanmaldr.

* Belirli bir tketici grubu seilerek hedef pazar belirlenmelidir. Pazar aratr-mas bu pazarn belirlenmesinin neye gre yapldnn anlalmas iin plana dahil edilmelidir.

* Planda kiiselletirmelerden kanlarak yararlanlan btn grleri aktar-mal, ben yerine biz kullanlmaldr.

* Kiinin kendi hazrlad plana eletirel gzle bakmasnn zor olmas nede-niyle i planlar konusunda deneyimli bir kiiden yardm alnarak; tutarllk, etkinlik, anlatm akl ve sunum baars gibi konular gzden geirilmelidir. Alnan yorumlar dorultusunda planda gerekli dzeltmeler yaplmaldr.

Resim 01.27: plan kiiselletirilmemelidir.

35

GRMCLK 2

RNEK PLANI

GRMCNN KSEL BLGLER

Ad, Soyad

Adresi

Telefon Doum Yeri

Cep Telefonu Doum Tarihi

Faks Medeni durumu

E-mail

PLANININ HAZIRLANDII TARH

PLANININ HA-ZIRLANDII YER

BAVURULAN KURUM:

BAVURU NO:

BAVURU TARH:

A- N ADI VE KONUSU

1. Ne i yapacaksnz?a. yerinizin unvan ne olacak?b. fikriniz nedir?c. lkeleriniz ne olacak?. alma prensipleriniz neler olacak?

B- AMA VE GEREKELER

2. Bu ii yapmaktaki amacnz nedir?a. fikrinize nasl ulatnz?b. Bu ii uygularken siz iin neresinde olacaksnz? Fiilen alacak msnz?c. Bu ii kurmak iin kiisel kaynaklarnz kullanacak msnz? Kullanacaksanz ne

kadar? Kullanmayacaksanz neden?. Bu ii kurmakla kendinize, ehrinize ve/veya lkenize nasl bir katk salayaca-

nz dnyorsunuz? d. Kuracanz i dolaysyla sizden ve alanlarnzdan baka kimler ve/veya sek-

trler fayda salayacaklar (saysal olarak belirtiniz)?

36

GRMCLK 2

e. Bu iin kurulmas dolaysyla dier kiilere veya sektrlere nasl bir etki salaya-caksnz?

f. Bu ii yapmakla ekonomik, teknik, sosyal, evresel vb. konularda ne tr so-nular elde etmeyi dnyorsunuz?

C- N UYGULAMA YER

3. letmenizi nerede kuracaksnz? a. letmenizi kuracanz yerin adresi nedir?b. yeriniz kiralk m, yoksa mlkiyeti size ya da bir yaknnza m ait?c. Bu i yerini seerken hangi kriterleri gz nne aldnz? Yoksa alternatifsizlik

dolaysyla m setiniz?. Kira szlemesi yaptysanz veya yapacaksanz hangi artlar gz nnde bulun-

duracaksnz?d. Bu i yeri sizin elinizde ka yl aralksz kalacaktr?e. yerini aacanz blgenin nfus, eitim, altyap, arazi, iklim vb. konularnda

ksaca aklamalar yapnz.f. Dkkn m aacaksnz? Evden mi alacaksnz?g. Bu yeri basit bir kroki ile gsterir misiniz?

- MEVCUT DURUM

4. Hedef pazarnz kim ya da kimlerdir?a. Ne tip mterileri hedefleyeceksiniz?b. Sadece mahallenizi mi, ehrinizi mi, yoksa daha byk bir corafi blgeyi mi

hedefliyorsunuz?c. nternet zerinden mi, adreste pazarlama m, iyerinde sat m, sipari verecek-

lere mi sat yapacaksnz. . Olas mterilerinizin tahmini says sizce ne kadar? Bu bilgiyi nasl edindiniz?d. Hedef mterilerinizin tketim ve talep eilimlerini belirlediniz mi? Belirlediy-

seniz bunlar nelerdir?e. Hedef mterinize hangi tarz bir sat yaklam benimseyeceksiniz?

5. Rakipleriniz kimler? a. Rakipleriniz kimlerdir? (Varsa eer unvanlar veya adlar)b. Bunlar neden rakip olarak gryorsunuz?c. Rakip olarak grdkleriniz sizin iin ne tr tehlike oluturuyorlar?. Gelecekte ne tr bir tehlike oluturabilirler?d. Rakiplerinizle hangi yollarla baa kacaksnz? e. nmzdeki gnlerde bugn olmayan baka ne tr rekabet ortamlar doabi-

lir?f. Sizi rakiplerinizden ayracak olan zellikleriniz neler olacak?

37

GRMCLK 2

6. Sahip Olunan Makine-Ekipman TablosuSadece iinizi bytmek istiyorsanz, mevcut iinizde kullanmakta olduunuz

ekipman, ara, makine ve i gc miktarn aadaki tablo zerinde belirtiniz.

S I R A NO

MAKNE-EKPMAN-

MAA-KRA VS.

ADET-SRES-KLOSU

MARKA-MODEL-VASIF-ETM

BEDEL-MALYET

DENDEKL-PLANI

1

2

3

4

5

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.7. Yatrmn Kurulmas in Blgenizde Alnmas Gereken zinler yerinizi kurmak iin blgenizde almanz gereken izinler var m? Varsa nelerdir?

zin/ruhsat lgili kurum Yaklak sre

1

2

3

4

5

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

8. Blgenizde Ham madde ve Dier Malzemelerin Temin Koullar yerinizde srekli olarak kullanmanz ya da alp satmanz gerekecek olan

rn veya hizmetin temin edilecei yer veya yerler nelerdir, aada belirtiniz.

SIRA NO RN ADITEMN

EDLECE YER

KOULLAR FYAT /KGRN ALIM ANLAMA

YILI

1

2

3

4

5

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

38

GRMCLK 2

D- YARARLANICILAR KONUSUNDA BLGLER

9. Bu iin kurulmasndan sonra kimler yararlanc olacak?

Bu iin kurulmas dolaysyla salanacak maddi, teknik, girdi, hizmet vb. fayda-lardan yararlanacak olanlar siz dhil kiiler, kurumlar, toplumsal gruplar, kimlerdir? u andaki durumlar hakknda ksa bilgi veriniz.

10. Yararlanclarn bu ii yrtebileceklerini ispat eden belgeler nedir?

Bu iin kurulmasndan dolay siz dhil faydalanacak olanlarn bu konuda aldk-lar eitim, sertifika, referans belgeleri varsa bu plana ekleyin. Ayrca ana yararlanc olan iletme sahibi olacak giriimcinin z gemiini bu plana ekleyiniz.

E- BEKLENEN SONULAR

11. Hangi rn / hizmeti sunacaksnz? a. rnlerinizi kendiniz mi reteceksiniz, dardan m tedarik edeceksiniz?b. Mteriye rnlerinize veya hizmetlerinize ek olarak hangi farkl hizmetleri su-

nacaksnz?c. rn veya hizmet eitleriniz neler olacak?. Bu rn veya hizmet eitlerini neden tercih ettiniz? Her bir rn iin ayr ak-

lama yapnz.

12. Tahmini rn Sat Tablosu

Satmay dndnz rnlerin ya da vermeyi dndnz hizmetler-den elde edeceiniz yllk yaklak sat miktarlarn TL cinsinden yaznz. Yllk fiyat artn dikkate alnz.

RNN ADI 1 Yl 2 Yl 3 Yl 4 Yl 5 Yl

1

2

3

4

5

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

13. Ekip / alan ihtiyacnz ne olacak? a. Sizden baka ka kiilik i gcne ihtiya duyacak msnz?b. Ne tr yetenekte ve eitim dzeyinde kiilere ihtiyacnz olacak?c. alacak i gc yar zamanl m tam zamanl m, yoksa sezonluk mu olacak?. Brt olarak demeniz gereken maa ka TL olacak?

39

GRMCLK 2

13.1 RN RETM N GEREKL GC

SIRA NO

GEREKL GC ADI

SAYISI NTEL GREV CRET

1

2

3

4

5

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

F- UYGULAMA AAMALARI

14. rnlerinizin/hizmetinizin pazardaki rakiplerden fark ne olacak? a. Mteriler neden sizi tercih edecek?b. letmenizin tantmn yapmak ve farkllnz duyurmak iin hangi pazarlama

stratejilerini uygulayacaksnz (Gazete, dergi nternet, mektup, bror vb.)?c. rnlerinizi/hizmetlerinizi satmak iin hangi pazarlama stratejilerini uygulaya-

caksnz (Uzun vade, adrese teslim, uzun garanti dnemi, vb.)?

15. Hangi yasal iletme tipi size uygun?a. ahsi iletme mi kuracaksnz?b. Basit ortaklk m olacak?c. Yoksa limitet irket mi daha uygundur?16. rn veya hizmetlerinizi nasl fiyatlandracaksnz?

rn ve hizmetlerinizin retim maliyetini bulduktan sonra 23. maddedeki 6. sradaki GELR / GDER ORANI ile arpnz ve rnn veya hizmetin sat bedelini bulunuz.

RN VEYA HZMETN ADI

SIRA

NOCNS [1] MKTARI [2] FYATI

TUTARI(Miktar x Fiyat)

123456 RNN MALYET7 GELR / GEDR ORANI (23. madde 6. satr)8 RNN SATI BEDEL ( 6x7)

40

GRMCLK 2

Her rn iin yeterince tablo hazrlayabilirsiniz. nerilen ana mamuller ve hiz-metler iin hazrlanmasdr. Bu tablonun sizlere hazrlattrlmasndaki ama fiyatlan-drmay yapma konusunda yetinizi gelitirmektir.

[1] CNS: rn veya hizmet iinde kullanlacak ham madde, yar mamul, mad-de, sabit gider, deiken gider veya hizmetin ad.

[2] MKTARI: 1 birim (adet, kilo, ton, saat) iinde kullanlacak ham madde, yar mamul, madde, sabit gider, deiken gider veya hizmetin miktar

G- UYGULAMA YNTEM VE YNETM

17. Faaliyet Plan1- plannn hazrlanarak i fikrini kesinletirmek 1. ay2- Finansal kaynaa ulamak ve elde etmek 2. ay3- Yasal izinleri almak, tescil ve kaytlar yapmak. 3. ay4- in yaplaca yeri ve ekipmann temin ederek konulandrmak 3 ve 4. ay5- yerinin ekibini temin ederek hizmete sokmak 4. a6- rn ve hizmetlerin tespiti ve retimine balamak 5. ay7- Pazarlama ve reklam almalarn yapmak 5,6 ve 7. ay

Yukarya temel faaliyetler yazlmtr. Aralarna eklemek istediiniz faaliyetler var-sa ltfen satr ekleyerek belirtiniz.

- ANALZLER

18. HTYA ANALZ

Makine -Ekipman vb. htiya Analiz Tablosu a. yerinizi kurabilmeniz iin size gerekli olacak her trl ihtiyacnz belirtiniz.b. Sadece iinizi bytmek istiyorsanz o zaman ihtiya duyduunuz ekipman,

ara, makine ve i gc ihtiyacnz belirtiniz.

SIRA NO

MAKNE-EKPMAN-MAA-KRA HER

TRL HTYA VB.

ADET-MDDET-

KLOSU

MARKA-MODEL-VASIF-ETM

BEDEL-MALYET

DEME EKL-PLANI

1

2

3

TOPLAM

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

41

GRMCLK 2

19. KAYNAK ANALZa. yerinizi faaliyete sokabilmek iin ihtiyacnz olacak kayna nasl bulmay d-

nyorsunuz?b. Ltfen varsa ayni ve maddi olarak koyacanz z kaynaklarnz da dhil olmak

zere hangi kaynaklar kullanmay dndnz tek tek belirtiniz.

HTYALAR TUTAR KAYNAKLAR

A-ZKAYNAKLAR12 1-AYN KATKILAR

1-2-

3 2-MADD KATKILAR

4 ZKAYNAKLAR TOPLAMI(2+3)5 B-DI KAYNAKLAR6 1-AYN KATKILAR

1-2-

7 2-MADD KATKILAR1-2-

8 ZKAYNAKLAR TOPLAMI(2+3)TOPLAM 9 KAYNAKLAR TOPLAMI

20. GDER ANALZletmenin Aylk Faaliyet Gideri Ne Olacaktr? reteceiniz rn veya hizmetler nedeni ile bir ay iinde kullanacanz ham

madde, yar mamul, iilik, sabit ve deiken giderler, ypranma pay, alnan borla-rn aylk faizleri nelerdir? Tek tek sralaynz.

SIRA

NOCNS

MKTARIKG/ADET/TON/

AYLIKBRM FYATI TUTARI

123456 TOPLAM AYLIK FAALYET GDER7 TOPLAM YILLIK FAALYET GDER (6X12 AY)

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

42

GRMCLK 2

21. GELR ANALZ

letmenin Aylk Faaliyet Geliri Ne Olacaktr?

reteceiniz rn veya hizmetler nedeni ile bir ay iinde yapmay planlad-nz satlar, proje destei, menkul deer artlar, aylk faiz gelirleri, gayrimenkul kiralar vb. nelerdir? Tek tek sralaynz.

SIRA

NOCNS

MKTARIKG/ADET/TON/

AYLIKBRM FYATI TUTARI

1

2

3

4

5

6 TOPLAM AYLIK FAALYET GDER7 TOPLAM YILLIK FAALYET GDER (6X12 AY)

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

22. KR/ZARAR ANALZ

Bu i krl olacak m?a. Bu iin krl olacan karnzdakini sizinle ortaklk yapmaya ikna eder ekilde

ayrntl olarak anlatnz.b. nmzdeki bir yl iin kr-zarar tablosunu da ieren mali btelemenizi aa-

da gsteriniz:

GELRLER TUTAR GDERLER TUTAR

letmenin Yllk Faali-yet Geliri [1]

1letmenin Yllk Fa-aliyet Gideri [2]

Sair Gelirler 2 Yllk Borlar

3 Sair GiderlerYILLIK GELRLER TOPLAMI

4YILLIK GDERLER TOPLAMI

ZARAR [3] 5 KR [4]

Yeterince satr ekleyebilirsiniz.

43

GRMCLK 2

ZET fikri; giriimcilerin hedefledikleri amalarna ulaabilmek iin uygulamaya ka-

rar verdikleri fikir ya da fikirler btndr. Bir giriimcinin i yaamnda uygulamaya koyaca ok sayda alternatif i fikirleri vardr. Yeni bir i fikri ayn zamanda yeni bir i sahibi olmann da balangcdr. Birok kii heyecan verici bir fikir kendilerini harekete geirinceye kadar giriimcilii akllarndan geirmezler. Baz kiilerse kendi ilerini kur-maya karar verirler ve bunun iin en frsat kollarlar.

Giriimciliin iyi bir deneyim olduunu dnenlerin ataca ilk adm, yeni i iin uy-gun ve geerli bir fikir sahibi olmak ve bu fikir erevesinde bir i plan hazrlamaktr.

Proje, balangc ve sonu olan, uzunluu nceden belirlenmi bir sre iinde de-iim yaratan, i ie gemi ama ve hedeflere sahip, planlanan uygulama admlaryla eitli rnlerin elde edildii, ayni ve nakdi kaynaklarla yrtlen almalardr. Proje-ler mutlaka kaynak kullanr. Bu kaynaklar hem insani, hem de maddi kaynaklardr. Her proje bir veya daha ok uygulama birimi tarafndan yrtlr ve bir bteye sahiptir. Bte kapsamnda; makine, donanm, maden gibi doal kaynaklar, malzemeler, insan fiziki veya beyin gc gibi kaynaklar da kullanlabilir.

kurma fikri maddi yatrma dntrlmeden, giriimci finansal kaynaklarn gzden geirmeli, yatrmn ne kadarnn borla ne kadarnn z sermaye ile kurulaca-n belirlemelidir. Bunun yan sra kullanlmas dnlen teknoloji, i yeri yerleim plan, evre koruma, doal afetlere kar alnacak tedbirler ve atklarn deerlendirilmesi gibi rneklendirilebilecek teknik bir aratrmann yaplmas da hem gerekli hem de nemli-dir. Bu n almalarn tamam fizibilite almas ya da yaplabilirlik aratrmas olarak adlandrlr.

Ekonomik, teknik, finansal ve hukuki ettler tamamlandktan sonra bir iletme-nin kurulmasna karar vermek iin yeterli bilgiler salanm demektir. Ancak bu bilgi-lerin dzensiz, balantsz ve dank olmamas, bir fizibilite raporunun hazrlanmas gerekir. Raporun deerlendirilmesi aamasnda giriimci, fizibilite raporundaki bilgile-rin nda, bata ticari krllk olmak zere eitli kriterleri gz nnde tutarak yapa-ca deerlendirme olumlu sonu verdii zaman yatrm karar alr. Fizibilite etd so-nucu elde edilen bilgiler deerlendirildikten ve sonular olumlu kabul edildikten sonra iletmenin kurulmasna kararna verilir ve kurulu projeleri hazrlanmaya balanr. Bu aamaya kesin proje hazrlk aamas ad verilir. Bu aamadan sonra artk yaplacak olan projenin uygulanmas aamasdr. Projenin uygulanmasnn ardndan retim faa-liyetine balanr.

Yeni bir i kurmada en nemli aamalardan biri i plannn gelitirilmesi aamas-dr. Planlama; nceden neyin, ne zaman, niin, nasl ve kimler tarafndan yaplacann belirlendii sretir. plan ise; giriimcinin iletmesinin mevcut genel durumunun, operasyonel ve fnansal faaliyet detaylarnn, pazarlama frsat ve stratejisinin, ynetsel beceri ve yeteneklerinin yazl bir zetidir. plannn temel amac, i kuran giriimcilerin, i kurma srecinde hangi hedefler iin neleri, nasl ve ne zaman yapacan belirlemesi-dir. Bir baka ifadeyle i plan; temel ama iin kullanlabilecek bir aratr da denilebi-lir. Bunlar; iletiim, planlama ve ynetim olarak sralanabilir.

44

GRMCLK 2

DEERLENDRME SORULARI

1. Giriimcilerin hedefledikleri amalarna ulaabilmek iin uygulamaya karar verdikleri fikir ya da fikirler btnne verilen ad aadakilerden hangisidir?

A. planB. Fizibilite etd C. ProjeD. fikri

2. Aadakilerden hangisi iyi bir i fikri bulmak iin yaplmas gerekenlerden de-ildir?

A. Her zaman yeni bir bulua gerek yoktur.B. Baarl i fikirlerinden faydalanmak gerekir.C. Ak fikirli olmaldr.D. Fikirlerine ara vermeden srekli kafa yormaldr.

3. Balangc ve sonu olan, uzunluu nceden belirlenmi bir sre iinde deiim yaratan, i ie gemi ama ve hedeflere sahip, planlanan uygulama admlary-la eitli rnlerin elde edildii, ayni ve nakdi kaynaklarla yrtlen almala-ra verilen ad aadakilerden hangisidir?

A. planB. Fizibilite etd C. ProjeD. fikri

4. Aadakilerden hangisi bir faaliyetin proje saylabilmesi iin gerekli koullar-dan deildir?

A. Bir ihtiyatan ya da problemden domal, bu ihtiyac karlamay veya problemi zmeyi hedeflemelidir. Problemler hedeflere, hedefler faaliyetlere dntrlr.

B. Projenin belli bir mekan olmamaldr.C. Belirli bir zaman diliminde gereklemelidir.D. Hedeflere ulamak iin yaplmas gerekli her faaliyet ve bu faaliyetlerin

nasl bir sralama ile gerekletirileceinin ayrntlarnn belirlenmi olmaldr.

5. Aadakilerden hangisi fizibilite etd iin sylenemez?

A. Fizibilite (yaplabilirlik) etd uzmanlk bilgisi gerektirmez.B. Deneyimi gerektiren bir proje faaliyetidir.C. Bir yatrm teknik, mali ynleri ve sektrel boyutlar ile ortaya koyar.D. Fikir olarak ortaya kan yatrmn gerekletirilmesinin kabul veya

reddedilmesine ynelik analizleri de ieren bir almadr.

45

GRMCLK 2

6. Aadakilerden hangisi yaplabilirlik etdnn aamalarndan deildir?

A. Teknik incelemeB. Finansal incelemeC. Kurulu yeri seimiD. Ortak saysna karar verme

7. Aadakilerden hangisi i plannn nemini anlatmaz?

A. Giriimcinin kafasndaki i fikrinin belirginlemesine, netlemesine yardmc olur.

B. Karlaabilecei potansiyel sorunlarn belirlenmesi ve ortaya kmadan nlemlerin alnmasna alt yap salar.

C. letmenin pozisyonunu gstermese de neler yapmas gerektiine yardmc olur.

D. Performans deerlendirmesi, baar ya da baarszlk lm asndan bir dayanak oluturur.

8. Aadakilerden hangisi i plan hazrlanrken dikkat edilmesi gereken husus-lardan deildir?

A. plan giriimcinin kendisi tarafndan hazrlanmaldr. B. Plan olabildiince detayl olmaldr. C. Plann her blmnde ortaya konulmak istenilen anahtar noktalarn

tasla hazrlanmaldr. Bu taslaklarn birbiriyle uyumla olmasna da dikkat edilmelidir.

D. Plan dzgn bir ekilde organize edilerek bir btn hline getirilmelidir.

9. Aadakilerden hangisi i plan hazrlanrken dikkat edilmesi gereken husus-lardan deildir?

A. Sat potansiyelleri, gelir tahminleri ve giriimin olas geliimi abartlmamal, plan ierisinde en iyi, en kt ve olas senaryolar gelitirilmelidir.

B. plan giriimin olas problemlerini analiz etme ve alternatif hareket ynleri belirleme asndan da nemsenmelidir.

C. plannda giriimi ynetecek olan anahtar kiilerin grevleri aka tanmlanmaldr.

D. Yeni bir iletme bulduu her alanda deiik pazarlara girmeye almaldr.

10. Aadakilerden hangisi bir yatrm projesinin douuna yol aacak ihtiyac be-lirlemek iin dikkate alnmaz?

A. Mevcut sanayilerin durumunu incelemekB. Mevcut sanayilerin girdi ihtiyalarn ve ktlarn incelemekC. Nfusun gelime eilimlerini ve demografik verileri incelemekD. lkedeki su orann incelemek

2. NTE

LETMELERN FONKSYONLARI VE LETME TRLER

1. nsanlar sizce hangi amalar iin iletme kurarlar, evrenizde iletme sahibi olan kiilere bu soruyu ynelterek iletme kurmada balca amalarn neler olabileceini reniniz.2. evrenizdeki iletmelerin trleri hakknda bilgi sahibi olarak neden bu kadar deiik iletme tr olduunu aratrnz.

48

GRMCLK 2

NELER RENECEZ?

Bu nitenin sonunda;

1. letme kavramn tanyacak,

2. letmelerin balca amalarn kavrayacak,

3. letmelerin fonksiyonlarn renecek,

4. letme trleri hakknda bilgi sahibi olacaksnz.

ANAHTAR KAVRAMLAR

HZMET

ORTAKLIK (RKET)

TACR

KAMU/ZEL

KR

LETME

49

GRMCLK 2

A. LETME KAVRAMI VE LETMELERN AMALARInsanlarn ihtiya ve istekleri snrszdr. Ancak, bunlar karlayacak kaynaklar

son derece snrldr. Bu nedenle insanlar, ellerindeki snrl kaynaklar aklc ve eko-nomik olarak kullanmak zorundadrlar. Bu zorunluluk, hem ekonomi biliminin hem de iletme biliminin douuna yol amtr.

Ekonomide, kaynaklarn kullan-mn gerekletiren en somut birimler iletme ad verilen kurululardr. let-meler, insanlarn ihtiyalarn gider-mek yaamlarn kolaylatrmak iin faaliyet gsteren kurululardr. Mal ve hizmetin sunulduu her yerde bir i-letmenin varlndan sz edilebilir.

letme, kr amacyla mal ve hizmet retmek veya pazarlamak iin retim faktrlerini planl, tutarl ve aklc bir sistemle bir araya getiren

teknik ve ekonomik birim olarak da tanmlanabilir. En geni tanmyla iletme, insan ihtiyalarnn karlamak zere bilgi, insan, teknoloji, finansal kaynak vb. gncel re-tim faktrlerini en etkin ve verimli bir ekilde kullanarak ncelikle uzun dnemde kr, sreklilik ve sosyal sorumluluk amalarn yerine getirmek, ekonomik mal ve hizmet retmek iin kurulmu ekonomik birimlerdir.

letme, insanlarn istedikleri mal ve hizmeti retmek iin oluturulur. rnein, hazr giyim fabrikas bir iletmedir. nsanlarn ihtiyac olan giysileri retmek iin e-itli retim elerini (makine, kuma, insan gc vb.) bir araya getirir. Ayn biimde, ekmek fabrikas ekmek retmek iin, bilgisayar fabrikas bilgisayar retimini gerek-letirmek iin retim faktrlerini bir araya getirir.

Resim 02.01: Gnmz iletmelerinden bir grnm

Resim 02.02: letmeler kr salamak amacyla kurulur.

50

GRMCLK 2

letmelerin baz temel zel-likleri vardr. Bu temel zellikler unlardr:

Kr salamakAmalara ulamak iin mal ve hizmet retmekMal ve hizmet retmek iin retim faktrlerini bir araya getirmek

letmeler, mal ve hizmet retimiyle lke ekonomisine katk-da bulunur. Bu katklardan bazlar unlardr:

Toplumun eitli ihtiyalar-n karlayarak baka lkelere muhta olmadan yaamalarn salarlar.Saladklar i olanaklaryla i-sizlii nlerler.hracat yaparak lkeye dviz girii salarlar.Blgeler ve uluslararas ilikile-ri gelitirip glendirirler.lkeye yeni teknolojilerin gir-mesini salarlar.

letmeler insanlarn ihtiyalarn karlamak amacyla mal ve hizmet retmeleri nedeniyle ken-di ihtiyalarn karlamak zere retim yapan kii, grup ya da rgtler, iletme saylmazlar.

letmeler faydal mal ve hizmet reten kuru-lulardr. Mal ve hizmetlerin faydal olmas ise on-larn insan ihtiyalarn karlayabilmesi ve bu fay-dann elde edilebilmesi iin belirli bir abann sarf edilmesi ile ilgilidir. Bir lke ekonomisinin en kk birimleri olan iletmeler, rettikleri bu mal ve hiz-metleri ihtiyac olanlara sunmakla grevlidir.

Genel olarak bir iletme retim faktrlerini te-

Resim 02.03: Bir iletmenin i mekan grnm

Resim 02.04: Bir giyim maazasndan grnm

Resim 02.05: Mal ve hizmet sunumu gnmzde olduka

nemlidir.

51

GRMCLK 2

darik eder, bunlar belirli bir retim srecinden geirerek deiik mal veya hizmetle-re dntrr. Bir mal veya hizmetin retilmesiyle de ekil faydas salanr. Tketici-lerin arzu ettikleri mal ve hizmetle yine onlarn istedikleri zamanda ve yerde sunarak ise mlkiyet faydas salanm olur. Tm bu faaliyetleri sonucunda iletmeler kr elde etme, byme ve srekliliini koruma amalarn gerekletirmeye alr. Bu nedenle, iletmelerin rettii mal ve hizmetlerin belirli bir piyasa fiyat oluur ve iletme bu fiyattan sat geliri elde eder. letme sahipleri veya yneticileri sat ge-lirlerini artrmay, daha da nemlisi krlarn ykseltmeyi hedef alr. letmelerin kr elde etmesi, daha iyi mal ve hizmetler sunmasna yardmc olurken ayn zamanda topluma daha uzun bir sre hizmet edebilmesini de salar.

Gnmzde iletme-lerin en nemli amac kr etmek ve bu kr en st sevi-yeye karmaktr. Bunun iin srekli olarak aba sarf eder-ler. Ancak iletmelerin amac sadece kr elde etmek deil-dir. Bu amacn yannda, sosyal amalar da vardr. rnein; lkenin kalknmas, isizliin azalmas, refahn artmas bu amalardandr. letmelerin genelde kabul edilen amala-r yle sralanabilir:

Kr salamaTopluma hizmet etmeletmenin yaamn devam ettirme

Kr, bir iletmenin belirli bir dnem sonunda elde ettii toplam gelirleri ile giderleri arasndaki olumlu farktr. Kr, iletmenin baar derecesinin llmesinde ve denetlenmesinde l olarak kullanlmasnn yannda, devlete denecek vergi ve dier yasal ykmllklerin yerine getirilmesini de salayan bir aratr. Kr, genel-likle tm iletmelerin temel amac olarak karmza kar.

letmelerin var olu amalar sadece krla ifade edilemez. nk kr, iletme-nin sunduu mal veya hizmete talep olduu srece geerli olur. Bu da toplumun ih-tiya duyduu mal ve hizmetlerin retilerek tketicilere sunulmas ve onlarn temin edilmesinde salad yararla llr.

Resim 02.06: Gemiin kk iletmeleri gnmzde yerlerini gkdelenlere brakmlardr.

52

GRMCLK 2

letmeler, elde ettikleri krn bir blmn devlete vergi olarak verirken dier bir blmn ortaklarna ve alanlarna datr. Bu yolla sosyal sorumluluklarn yerine getirmeye alr. Sonu-ta, daha baarl ve uzun mrl olma stnl-n elde eder.

letmeler, kr elde etme ve

topluma hizmet etme amalar-

n tutarl bir ekilde gerekletirebilmeleri iin bu iki ama arasnda bir denge kurmak zorundadr. Bu denge saland srece, iletmenin yaamnda da sreklilik salanm olur. Bu iki amatan biri dierine tercih edilirse uzun dnemde baz glklerle kar-laabilir. rnein bir iletme, ksa dnemde ar kr elde etmeyi hedeflemi olsun. Bunu gerekletirmek iin ya sunduu mal ve hizmetlerin fiyatn yksek tutacak ya da ucuz ve kalitesiz mal sunacaktr. Bu du-rum ise belirli bir sre sonra sz konusu iletmenin piyasadan ekilmesine neden olabilecektir. letme-nin esas amac, mutluluk veren kra ulamaktr. Bu kr, hem kendi asndan hem de mteriler asn-dan geerlidir. nk mteriler kaliteli ve ucuz mal satn almak isterler. Byle bir mal satn alnca mutlu olurlar ve srekli talep ederler. Bu durumda iletme-nin satlar ve buna bal olarak da kr srekli artar.

B. LETMELERN TEMEL FONKSYONLARIletmelerin temel fonksiyonlarn aadaki gibi aklamak mmkndr:

a. Genel fonksiyon: Ynetim (planlama, rgtleme, ynetme, e gdm, de-netim)

b. Temel fonksiyonlar: Satn alma, retim ve pazarlama

c. Kolaylatrc fonksiyonlar: Finansman, personel

. Destekleyici fonksiyonlar: Muhasebe, ulatrma, depolama, ARGE, halkla ilikiler

Baar salanan her iin temelinde rgtlenmi almalar vardr ve bu al-malara toplumun her kesiminde rastlanr. Yaamn farkl alanlarnda srdrlen bu almalarn istenilen amalara en iyi bir ekilde yneltilebilmesi iin insann kars-

Resim 02.07: Her iletmenin mutlaka bir hedefi vardr.

Resim 02.08: letmeler kr elde etmek bu sayede de yaamlarn

devam ettirmek zorundadr.

53

GRMCLK 2

na ynetim kavram kmaktadr. letme-ler teknolojik ilerlemelere paralel olarak srekli gelime iinde olduklarndan al-malarn eitli faktrler etkileyebilmekte-dir. Bu almalar rgtlemek ve bu fak-trlerden en az dzeyde etkilenmelerini salayacak olan sistem ynetimdir.

letmelerin bymesi, i blm-nn artmas, her biri ayr bir uzmanlk ko-nusu olan eitli faaliyetlerin ortaya k-mas sonucunda hem iletme sahipleriyle yneticileri birbirinden ayrlmaya bala-m hem de ynetim fonksiyonu da ayr bir nem kazanmtr.

Ynetim kavram ile birlikte ynetici kavram ortaya kmak-tadr. Byk iletmelerde baar derecesi; iletme sahibinin gste-recei kiisel aba ve harcayaca enerjiden ok gittike artan yne-tim ilerini kendisiyle paylaacak personelin seimindeki isabete baldr. Ayrca iletmenin baars, ynetim rgtnn mkemmelli-i ile dorudan ilikilidir. Hangi tr iletme olursa olsun iletmede-ki mevcut olanak ve kaynaklarn iletme amalar dorultusunda planlanmas, faaliyetlerin bu do-rultuda dzenlenmesi ile yrtl-mesi gerekmektedir. Bu faaliyetle-ri yerine getiren fonksiyon ynetimdir.

letmelerin fonksiyonlarndan bazlar tm iletmeler tarafndan yerine geti-rilirken bazlar sadece belirli iletmeler iin geerli olmaktadr. rnein beyaz eya reten bir iletmede temel fonksiyon, retim ve pazarlamayken bir ticaret iletme-sinde ise pazarlama fonksiyonudur. Genel fonksiyon olan ynetim tm iletmeler tarafndan yerine getirilir. nk btn iletmeler iyi veya kt bir ekilde de olsa ynetim iini yapmak zorundadr.

Resim 02.09: Ancak rgtlenmi almalar baar salar.

Resim 02.10: letmelerin baarsnda yneticilerin nemi byktr.

54

GRMCLK 2

Gnmzdeki gelime-ler, iletmecilik fonksiyonlar ve uygulamalarnda yenilikleri zorunlu duruma getirmitir. Yu-karda belirtilen fonksiyonlarn yan sra ada, kresel ve re-kabeti anlayn getirdii fonk-siyonlar da byk nem kazan-mtr. grene yeni bir bak as getiren insan kaynaklar, reklam ve promosyon, iletme-lerde srdrlen nemli fonksi-yonlardan bazlardr.

st yneticilerin iletme-cilie olan yaklam ve yapa-caklar seimler; fonksiyonlarn saysnn, ncelik srasnn ve uygulanacak her bir iletme fonksiyonu kapsamnn belirlen-mesinde temel bir etkendir. Ma-liyetler, zorunluluklar ve olaylar deerlendirmedeki bak as, yneticilerin bu konudaki ka-rarn etkiler. Maliyetin yksel-mesinden kanan yneticiler ve kk lekli iletmeler, bir-birine yakn fonksiyonlarn ayn

Resim 02.11: Bir dekorasyon maazasndan grnm

Resim 02.12: Tarih kapal ardan bir grnm(istanbul)

Resim 02.13: Bir alveri merkezinden grnm

55

GRMCLK 2

blmde yrtlmesi eilimindedir. ada iletmecilik anlayndan uzak olan gi-riimci ve yneticilerin sz sahibi olduu iletmelerde klasik fonksiyonlarn dnda kalan uygulamalara nem verilmez.

retim ko-nusu ve sektr zellikleri; iletme-de srdrlen et-kinlikleri belirleyici nemli etkenlerdir. Bir mal reten i-letmede temel fon retimdir. Bu tr iletmelerde teknik etkinliklerin ger-ekletirildii, re-tim blm yan sra kalite kontrol,

ARGE ve dier destekleyici fonksiyonlar bulunur. Bir ticaret ya da pazarlama iletme-sinde ise temel fonksiyon, baka iletmelerce retilmi rnlerin alnp bu rnlere ihtiya duyanlara ulatrlmas, yani pazarlamasdr. Bu tr iletmelerde retim bl-mne ve buna bal depolama, datm, ARGE gibi iletme ilevlerine ve birimleri-ne gerek yoktur. Bunun yerine halkla ilikiler, reklam, planlama, datm ve bunlara yardmc ilevler grlr. Bir havaalan iletmesinde yer ve uu hizmetleri yannda zellikle bakm onarm ileri byk nem tar. Bir yazl basn iletmesi olan gazete-de ise retim ve iletiim hizmetleri bir arada gerekletirilir.

letmeler mal ve hizmetlerin retimini gerekletirirken retim faktrlerini bir araya getirerek en uygun retim teknikleriyle yeni rnlerini ortaya koyar. Bu faaliyetler birok fonksiyon kullanlarak gerekletirilir. letmeler ayn zamanda faaliyetlerini gerekletirebilmek iin baz kaynaklara da ihtiya duyar. Finansman fonksiyonu iletmelere bu kaynaklar temin etme noktasnda ortaya kmaktadr. Bu aklamalara gre finans; para, fon ya da sermaye anlamndadr. Finansman; Bu kaynaklarn salanmasn ifade ederken, finansal ynetim ise; kii ya da iletmelerin ihtiya duyduklar fonlar belirleyerek salanmas ve bu fonlarn en uygun alanlara kaydrlarak ynetilmesidir. letmelerin rekabet ve tketim arzusunun krklendii gnmzde pein sat yapma olanaklar daha da zorlamaktadr. retim ve sat iin yeterli miktarda hammadde, yar mamul ve mamul mallarn stoklanmas gere-kir. Stoklu alabilmek, kredili sat yapabilmek, gnlk faaliyetleri yrtebilmek, vadesi gelen borlar deyebilmek ve yeni frsatlar deerlendirebilmek iin de fi-nansmana ihtiya duyulur.

Resim 02.14: Bir kitap sat evinden grnm

56

GRMCLK 2

C. LETME TRLERLETME TRLER

HUKUK EKLLER BAKIMINDAN LETMELER

1. zel letmeler2. Kamu letmeleri3. Yabanc Sermayeli letmeler

EKONOMK EKLLER BAKIMINDAN LETMELER

1. Mal reten letmeler2. Ticaret letmeleri3. Hizmet reten letmeler

LEYLER BAKIMINDAN LETMELER

1. Tarm letmeleri2. Sanayi letmeleri3. naat Sanayi ile Uraan letmeler4. Ulatrma ve letiim letmeleri5. Finans letmeleri6. Serbest Meslek ve Dier Hizmet letmeleri7. Kiralama letmeleri

1. letmelerin Hukuki Bakmdan Snflandrlmasletmeler hukuki bakmdan zel iletmeler, kamu iletmeleri ve yabanc ser-

mayeli iletmeler olarak snflandrlr.

a. zel letmelerAnayasa ve yrrlkteki kanun-

larn hkmleriyle kurulup ileyen ve sermayesi zel ahslar tarafndan ko-nulan tm iletmelere zel iletmeler denir. Hukuk dzeni, zel iletmele-rin kurulmasn ve ilemesini tam bir gvence altna almtr. letmelere; kurulu, ileyi ve sona erme srele-rinde eitli grevler yklenmitir. Bu nedenle, zel iletme kurup ileten tm giriimciler, iletmelerini kendi izdii snrlar iinde iletmeli, her yerde ve her zaman yasalara saygl olmaldr.

zel sektr olarak bilinen zel iletmeler iin bata gelen ama krdr. Bu ilet-melerin kr veya zarar etmesi iletme sahiplerini yakndan ilgilendirir

Resim 02.15: Bir alveri merkezinin yemek katndan grnm

57

GRMCLK 2

zel sektr iletmeleri ema 2.1deki gibidir:

a.1.Tek Kii letmeleri (Tacirler)Tek kii iletmelerinde sermaye sahibi ve yneticisi ayn kiidir. darenin so-

rumluluu kiiseldir. letmede meydana gelen btn kr ve zarardan giriimci so-rumludur. Tek kii iletmelerinin balca zellikleri unlardr:

Giriimci abuk karar verme zelliine sahiptir.

zel letmeler

Dernek ve Vakflarn ktisadi letmeleri

Kooperatifler irketler (Ortaklklar)

Adi irketler Ticaret irketleri

ahs irketleri

Kolektif irketler

Komandit irketler

Sermaye irketleri

Anonim irketler

Limitet irketler

Sermayesi Paylara Blnm Komandit

irketler

Tek Kii letmeleri (Tacirler)

58

GRMCLK 2

Giriimin bymesi ve geli-me kaydetmesi hlinde al-ma kapasitesi belli bir seviye-den yukarya kamaz.Giriimin varl giriimcinin varlna, kazan kabiliyetine ve salna baldr.Giriimcinin iletmeden e-kebilecei parada snr olma-d iin servet oluturmas kolay olur. Ayrca giriimcinin kendi giderlerinde yapt k-stlamalar krediye olan ihtiya-c da azaltabilir.

a.2. irketler (Ortaklklar)ki veya daha fazla kiinin ortak bir ekonomik amac gerekletirmek amacyla

emek ve mallarn bir szleme ile birletirmek suretiyle oluturduklar kurulua ir-ket veya ortaklk denir. Bir iletmenin ortaklk olabilmesi iin u zellikleri tamas gerekir:

Ortakl kuran kiilerin says bir-den fazla olmaldr.Ulalmak istenen ortak bir ama olmaldr.Amaca ulamak iin ortaklar ara-snda bir anlama yaplmaldr.Belirlenen amaca ulamak iin para, mal, emek ve sermaye har-canmaldr.

a.2.1. Adi irketler Adi irketler iki veya daha ok kiinin para, mal veya emek olarak bir sermaye

koymalar ile oluur. Adi irketin kuruluu kanunca zel bir biimde balanmtr. ster gerek kii ister tzel kii olsun, ortaklarn irket kurmak iin szl olarak veya kendi aralarnda anlamalaryla adi irket kurulmu olur.

Adi irkette, irketin kararlar tm ortaklarn oy birlii ile alnr. Bununla beraber szlemeye, ounlukla karar verilecei de konulabilir. irket krlar btn ortaklar arasnda ve belirtilen oranlarda veya eit olarak datlr. Ortaklarn sorumluluklar snrsz olup her ortak irketin tm borlarndan kiisel varlyla sorumludur. Her

Resim 02.16: Tek kii iletmelerinde sermaye sahibi ve yneticisi ayn kiidir.

Resim 02.17: Ortaklklarda amaca ulamak iin anlamak arttr.

59

GRMCLK 2

ortan irketin ynetiminde yetkisi vardr. Ynetim yetkisi ortaklardan birine, birka-na veya dardan birine braklabilir.

a.2.2.Ticaret irketleriTicaret irketleri ahs irketleri ve

sermaye irketleri olmak zere ikiye ayrlr. ahs irketleri genellikle birbirlerini iyi ta-nyan ve birbirlerine gvenen kiiler tara-fndan kurulur. Bu nedenle ortaklarn says azdr ve ortakln devri gtr. Bu irketlere rnek olarak kolektif irketleri gsterebiliriz.

Ticaret irketleri sermayeye olan ihti-yacn fazlalndan domutur. Byk iler-de ok kazanma imkn ve zarar etme riski yksek olduundan irketin geni bir bilgi-ye ve tekilatlanmaya ihtiyac vardr. Ticaret irketlerinin balca zellikleri unlardr:

Kredi temini iin esas olan irketin sermayesi ve giriimcilerin kiisel ser-vetleridir.irketin aktif deerleri kredi verenle-re kar garanti olarak gsterilebilir.Ortaklarn kiisel harcamalarnn toplam kazanlarnn toplamndan fazla olmamaldr.

a.2.2.1. ahs irketleria.2.2.2.1. Kolektif irket Yeni Trk Ticaret Kanununun 211.

maddesinde kolektif irket yle tanmlan-maktadr: Ticari bir iletmeyi bir ticaret un-van altnda iletmek amacyla gerek kiiler arasnda kurulan ve ortaklarndan her biri-sinin sorumluluu irket alacakllarna kar- snrlandrlmam irketlerdir. Bu tanma gre ticarethane, fabrika vb. kurumlar i-letmek amacyla kurulan kolektif irketlerin balca zellikleri unlardr:

Resim 02.18: letmelerde sadece para deil mallar da sermaye kabul edilir.

Resim 02.19: Bir alveri merkezinin st katlardan grnm

60

GRMCLK 2

irket gerek kiiler arasnda yaplan bir szlemeye dayanmaldr.Ortaklarn sorumluluklar snrszdr ve irket borlarndan dolay zincirleme sorumludur. Kazanlar irket szlemesinde belirtilen biimde datlr.Ortaklardan her birinin ayr ayr irket ynetme hak ve grevi vardr. Ancak irket szlemesiyle, irketin ynetimi tek bir ortaa veya birden ok ortaa braklabilir.irketin sermaye gc ortaklarn varlna baldr.Ortaklar arasndaki ilikiler karlkl gvene dayandndan ve ortaklar tm varlklaryla sorumlu bulunduklarndan ortaklar arasnda deiiklik yaplmas zorlatrlmtr.

a.2.2.2.2. Komandit irket Ticari bir iletmeyi bir ticaret unvan altn-

da iletmek amacyla kurulan ve irket alacakla-rna kar ortaklardan bir ksmnn sorumluluu snrlanmam ve dier bir ksm ortaklarnn so-rumluluu belirli bir miktar ile snrlanm olan irket trdr. Komandit irketlerin en nemli zellii, ortaklarn bir ksmnn sorumluluunun snrl, bir ksmnn sorumluluunun da snrsz olmasdr. Komandit irket biri komandite dieri komanditer olmak zere en az iki ortak tarafn-dan kurulur.

Komandite ortak: Sorumluluu snrsz ve zincirleme olan ortaktr. irketin y-netimine seilebilir ve gerek kiilerden oluurlar.Komanditer ortak: Sorumluluu irketteki sermaye ile snrl olan ortaklardr. irketin ynetimine seilemezler. Komanditer ortaklar gerek ve tzel kiiler olabilir.

a.2.2.2. Sermaye irketleria. 2.2.2.1. Anonim irketlerAnonim irket; kurulmas izne ve bir takm biimlere bal olan en tipik ser-

maye irketidir. Anonim irket Trk Ticaret Kanununun 329. maddesinde yle ta-nmlanmaktadr: Bir unvana sahip, ana sermayesi belli ve paylar blnm olan ve borlarndan dolay yalnz varlklar ile sorumlu bulunan irkettir.

Yeni TTKye gre bir anonim irketin kurulmas iin en az bir kurucunun bu-

Resim 02.20: Ortaklklarda sorumluluklar paylamak gerekir.

61

GRMCLK 2

lunmas ve ana sermayesinin de 100.000 Trk lirasndan aa olmamas gerekir.

Anonim irketlerde ortaklar irke-tin ynetimiyle ilgilenmezler. ou kez irketin ynetimi profesyonel ynetici-lere braklr. irketin ynetimini ynetim kurulu denetleyebilir. Yneticiler yne-tim kuruluna kar sorumludurlar. Yne-tim kurulunu, ortaklardan oluan irket genel kurulu seer. Hisse veya pay senet-lerinin satyla ortaklk kolaylkla devre-dilebilir. Ortaklarn lm veya ortaklk-tan ekilmeleri irketi etkilemez.

Anonim irketler byk sermaye toplama yeteneine sahip olduklarndan byk iletmeler daha ok anonim irket biiminde kurulur. irketler byk ve or-tak says fazla olduundan anonim ir-ketlerin ynetimi zordur. Her trl yeni-lie ve genilemeye uygun olan anonim irketlerin lke ekonomisindeki etkinlik-leri fazladr.

a. 2.2.2.2. Limitet irketlerYeni Trk Ticaret Kanununa gre limitet irket, bir veya daha ok gerek veya

tzel kii tarafndan bir ticaret unvan altnda kurulup ortaklarn sorumluluu, koy-may taahht ettikleri sermaye ile snrl ve ana sermayesi belirli olan irket olarak tanmlanr. Limitet irket ortaklar gerek kii olabilecei gibi tzel kii de olabilir.

Limitet irketlerde ortaklarn sorumluluklar taahht ettikleri sermaye ile s-nrldr. Bu adan, limitet irket ortak says pek fazla olmayan bir anonim irkete benzer.

a.2.2.2.3. Sermayesi Paylara Blnm Komandit irketlerSermayesi paylara blnen ve ortaklarndan bir veya birkann irket alacakl-

larna kar kolektif irket, tekilerinin de anonim irket orta gibi sorumlu olduklar irkettir. Kolektif irket orta gibi sorumlu olanlara komandite ortak, anonim irket orta gibi sorumlu olanlara da komanditer ortak denir. Ortaklardan en az birinin komandite ortak olma zorunluluu vardr.

Ticari hayatta pek fazla grlmeyen bu irket trne, anonim irketlere ilikin yasal hkmler uygulanr.

Resim 02.21: Yeni TTKye gre anonim irketlerde en az bir ortak olmaldr.

62

GRMCLK 2

c. Kooperatifler Kooperatifler, karlatklar g-

lkleri kolayca aabilmek ve ortak ihti-yalarn giderebilmek iin gerek ve t-zel kiilerin glerini bir araya getirerek kurduklar rgtlerdir.

Kooperatifler, 24.04.1969 ylnda kabul edilen 1163 sayl Kooperatifler Kanunundan nce irketler arasnda sa-ylmtr. Ancak bu Kanunla kooperatif-lerin irketlerden ayr bir yapda olduu belirtilmitir. Kooperatifler Kanununun 1. maddesi kooperatifleri yle tanmla-mtr: Tzel kiilii haiz olmak zere or-taklarnn belirli ekonomik menfaatlerini ve zellikle meslek veya geimlerine ait ihtiyalarn i gc ve parasal katklary-la karlkl yardm, dayanma ve kefalet suretiyle salayp korumak amacyla gerek ve tzel kiiler tarafndan kurulan deiir ortakl ve deiir sermayeli ortaklklara ko-operatif denir.

Grld zere, bu yasayla kooperatifler, irket olarak deil, karlkl yar-dm, dayanma ve belirli ekonomik karlar salamay amalayan, tzel kiilii olan bir rgt olarak tanmlanmaktadr. Yine yasada belirtildii ekilde gerek ki-iler dnda tzel kiiler de kooperatif kurabilir. Bir kooperatif en az yedi ortak tara-fndan kurulur.

Kooperatifler, ortaklarnn belirli ekonomik, zellikle meslek ve geimlerine ilikin ihtiyalarn salamak amacyla kurulur. Kooperatiflerde ortaklar, irketlerde olduu gibi gelir elde edip paylamak iin deil, ekonomik ihtiyalarn salamak, mesleki karlarn korumak ve gven altna almak amacyla bir araya gelirler.

Resim 02.23: Trkiye Tarm Kredi Kooperatifinin amblemi

Resim 02.22: Kooperatiflerde asl ama yardmlama ve dayanmadr.

Resim 02.24: lkemizde retim alannda ok sayda kooperatif vardr.

63

GRMCLK 2

Kooperatifler amalarna ulamak iin irketlerden farkl aralar kullanlr. Kooperatifte amac dorudan etkileyen ara sermaye deildir. Bu aralar dayan-ma, karlkl yardm, karlkl yararlandr-ma, kefalet gibi aralardr. Dier yandan kooperatifler gerek ve tzel kiilerin, derneklerin ortak sfatn alabildikleri, or-tak saysnn sabit olmad sermayesinin deiir nitelik tad, tzel kiilii olan kurululardr.

zel bir iletme tr olan koopera-tifler, deiik hukuki statlerine karn bir ortaklk trdr. rgt yaplar, ynetimi, izlemek zorunda olduklar ana ilkeleri; kooperatifleri, dier ortaklklardan ayrr.

Ticari irketlerden farkl bir yapya sahip olan kooperatifler, zaman iinde gelimeler gstermitir.

lkemizde tarm, sat, kredi, toplu konut, retim vb. alanlarda binlerce koo-peratif bulunmaktadr.

. Dernek ve Vakflarn ktisadi letmeleriKural olarak dernekler, iletme kurup iletemezler. Ama Trk Medeni Kanu-

nu, derneklerin (cemiyetlerin) asl amalar ekonomik olmayan (ikinci derecedeki amalar ekonomik olabilen) iletmeler kurabilmelerine olanak salamtr. Ayrca Trk Medeni Kanununda belirli bir maln tesis (vakf ) kurmak amacyla ayrlabile-cei belirtilmitir. Vakflar Kanununda da Trk Medeni Kanununa gre kurulan vakflara ait mallarn iletilmesinin ayrntl esaslar dzenlenmitir. Trkiye Kzlay Derneine ait maden suyu iletmesi, Vakflar Genel Mdrl Ayvalk Zeytinlikleri letme Mdrlne ait zeytin ileme imalathanesi bunun tipik rnekleridir. Bu tr iletmelerin kurulmasndaki ama, felaketzedelere yardm, eski eserlerin bakm, onarm ve korunmas gibi asl amalarn daha iyi ekilde gerekletirebilmek iin finansal katk salamaktr.

b. Kamu letmeleriSermayelerinin tamam veya byk bir ksm kamu tzel kiilerine ait olan i-

letmelere kamu iletmeleri denir. Kamu iletmeleri genel olarak, mal, sosyal, ekono-mik ve politik nedenlerle kurulmaktadr. Mal nedenlerle kurulan kamu iletmeleri-nin temel amac, kamu kurumlarna gelir salamaktr.

Sosyal nedenlerle kurulan kamu iletmelerinin amac, sosyal bakmdan ge-limemi yrelerin, sosyal ve kltrel ynden ilerlemesini salamaktr. Gerekten,

Resim 02.25: Bir konut kooperatifinin temsili resmi

64

GRMCLK 2

Trkiyede sosyal bakmdan gelimemi yerlere kurulan iletmeler o blgenin kl-trel ynden gelimesine ve salk kurumlarnn kurulmasna yardmc olmaktadr.

Ekonomik nedenlerle kurulan kamu iletmeleri-nin amac her e