GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri)

8/6/2019 GIS (Corafi Bilgi Sistemleri)

1/18

CORAF BLG SSTEM

CBS

B KRDAE

JEODEZ ANABLM DALI

Bilgi:Verinin ilenmi hali

Sistem: Ortak bir ama iin etkileimli faaliyetlerin ve varlklarnoluturduu bir gruptur.

Bilgi Sistemi: Bilginin toplanp ilenmesi ve kullanlr haledntrlmesini salayan sistemdir.

Corafi Bilgi: Yeryz zerindeki doal ve yapay detaylarailikin, belli bir referans sistemindeki konum koordinatlar ile ifadeedilen mekansal (grafik) veriler ve bunlara ait tanmsal (znitelik)verilerden oluur.

KAVRAMLAR

Corafi Bilgi Sistemi: Her trl corafi referanslbilginin etkin olarak elde edilmesi, depolanmas,gncellenmesi, kullanlmas, analizi ve grntlenmesiiin bilgisayar donanm, yazlm, personel veyntemlerin organize olarak biraraya toplanmasdr.


2/18

BLEENLER

CBS

yazlm

donanm

veri

insan

yntem

CBS yazlmlar, corafi verinin depolanmas, analizi ve

grntlenmesi iin gerekli fonksiyon ve aralar salar:

Network Yazlm (TCP-IP...)

letim Sistemi Yazlm (Unix, WINDOWS...)

CBS Yazlm (ARC/INFO, ARCVIEW, MAPINFO, IDRISI)

Uygulama Yazlmlar, (CBS yazlmnn makro dili ileyazlan programlar ile bu yazlmn destekledii diller)

YAZILIM


3/18


4/18

veri girii veri depolama

veri ileme

veri sunma

saysallatrc,tarayc

disket, cd, back-up niteleri

merkezi ilem birimi(CPU)

ekran, yazc, izici

Sistem Yneticisi

Sistem Analisti

Veritaban Yneticisi

Veri leme Uzman

Harita Mhendisi

Veri Giri Operatr

Bilgisayar Mhendisi/Teknisyeni

Son Kullanclar

NSAN

Sistemin varolu nedenidir.


5/18

Veri ynetimi

nsan kaynaklar ynetimi

Mali kaynaklar ynetimi Kalite ynetimi

Risk ynetimi

Zaman ynetimi

Standartlar

YNTEMLER

Sistemin baarl olarak almasn salayan kurallar ve bukurallarn birbiriyle olan ilikilerini dzenleyen mantkzincirlerinden oluan matematiksel yaplardr.

VER

Veri, bir CBS kurulumunun %80ini ve aynzamanda maliyetin de %65ini oluturur.

Mekansal veri

geometrik veridir ve konum bilgisi ierir.

znitelik verisiSemantik veridir ve konumu bilinen nesnelere aittanmsal bilgiler ierir.

Topolojik veri

verilerin birbirine balanma bilgisini ierir.


6/18

znitelik TablosuCorafi Detay

Vektr Veri

Nokta

izgi

Alan

Noktalar tek bir koordinat ifti ile, izgive alanlar sral koordinat serileriyletemsil edilirler.

Komu alanlarn ortak snrna ait koordinatlarn bellektesaklanmasnda veri tekrarn nlemek iin arc (yay) kullanlr.Burada izgi-dm veri yapsndan szedilir.


7/18

Vektr Veri Modelinde Veri Yaplar

Spagetti Veri Yaps: Optimum veri depolama ekli deildirancak detayn yaps aynen korunur. Ortak snrlar en az iki kezkaydedilir. Detaylarn koordinat iftleri kaydedilirken,sada/solda olma gibi yn bilgisi veya ite/dta olma gibikonumsal ilikiler kaydedilmez. Kesien srekli yaplar birbirindenbamsz dnlr.

Topolojik Veri Yaps: Varlklarn metrik zelliklerinden okbirbirleriyle olan ilikileri ile ilgilenilir. Bu sayede ayn noktaypaylaan izgiler, bir izginin sanda ve solundaki alanlar, biralann iindeki alanlar ve bir alana komu alanlar gibi analizlergerekletirilebilir.

Veri modeli, verilerin birbiriyle ilikisini ifade eder.

Veri yaps, verinin bellekte tutulma dzenini ifade eder.

Raster Veri

Piksel

alma alann dzgn kareler ana bler. Her piksel tek bir deer ierir.Pikselin minimum lineer boyutuna znrlk denir. Pikselin koordinatsatr ve stun numarasyla belirlenir.

Vektr gsterimde bo alan olarak grnen alanlar, raster gsterimdedoludur.


8/18

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

0 R T

1 R T

2 H R

3 R

4 R R

5 R

6 R T T H

7 R T T

8 R9 R

Yeryz

Vektr GsterimRaster Gsterim

izgi

alan

nokta

Vektr veri

Gerek durumu iyi yanstr

Grafik gsterimin lee bal doruluunasahiptir

Veri yaplar karmaktr

Farkl topolojik yap yznden simlasyonuzordur

Raster veri

Veri yaplar ok basittir

Pikseller ayn boyutta olduundan simlasyonu kolaydr

Verinin hacmi genitir

Piksel bydke veri kayb olur


9/18

METAVER

Metaveri, ulam, paylam ve kullanma alan veri katmanlarhakknda kullanclarn genel bir fikir sahibi olmalarn salayanbilgileri ierir.

Bir veriye ait metaveri bilgisi ierisinde rnein; retim bilgileri durumu (projeksiyonu, koordinat sistemi, datumu) kapsam lei format konum doruluu znitelik doruluu

bilgileri bulunmaldr.

CBSnin ADIMLARI (GREVLER)

Bir CBS iin harcanan zaman, emek ve maliyetin;

%80ini veri toplama

%15ini veri depolama, ileme ve analiz

%5ini veri sunuu

kaplamaktadr.

Corafi Bilgi Sistemi

Veri Toplama Veri letimi Veri YnetimiSorgulama

veAnalizler

Grselletirme


10/18

CBSde VER KAYNAKLARI

Yersel lme Yntemleri

GPS

Fotogrametri

Uzaktan Alglama Mevcut Haritalarn Saysallatrlmas

Fotogrametri: Hava aralarna monte edilmi alglayc sistemlerden alnangrntlerin kayt, lme, deerlendirme ve yorumlama ilemleri sonunda, cisimlerhakknda 3 boyutlu geometrik bilgileri elde etmeye yarayan bir teknoloji ve bilim

dal

d

r.Uzaktan Alglama: Uydulara yerletirilen tarayc ve alglayclar araclyla,grnts alnacak obje ile arada hibir fiziksel balant ve temas olmakszn,yeryzne ilikin her trl verinin toplanmas teknolojisi ve bilimidir.

GPS: Dnyann herhangi bir yerinde bulunan birkullancnn konumunu belirleyen ve en az 4uydudan sinyal var zamannn llmesi esasnadayanan bir uydu lme sistemidir.

JEODEZK ALTYAPI

CBSnin en nemli bileeni ve ona corafiolma zelliini kazandran veridir veCBSnin en temel verisi de jeodezikyntemlerle retilen haritadr.

lkemizde zellikle belediyeler ve kamu kurumlar baznda byk ilgigren CBSnde konum bilgisinin anlam ve nemi tam olarak

anla

lamam

t

r.stelik daha nce gelimi lkelerde balayan CBS almalarnn, bunemin kavranamam olmas nedeniyle, yeni batan oluturulmayakadar varan yksek maliyetli ekonomik, sosyal ve hukuksal sorunlaryaad bilinmektedir.

Mekansal bilginin doruluu, gvenirlii, kullanlabilirlii vegeerlilik alan, dayand jeodezik altyapya baldr. Corafikonumlar iin koordinat sisteminin, datumun, konum ve ykseklikparametrelerinin ve bunlarn doruluklarnn tanmlanmas,gerekletirilmesi ve kalite gvencesine ilikin almalarn tm

CBSnin jeodezik altyapsn oluturmaktadr.


11/18

VERLETM

Verinin maniple edilmesi ve gereksiz verinin karlmas. Verinin kontroledilerek gerekli dzeltmelerin yaplmas.

VER YNETM

Kk bir CBS projesi iin corafi bilginin basit dosyalar halinde saklanmasyeterli olur. Ancak veri hacminin bymesi ve kullanc saysnn artmas

halinde kayt, organizasyon ve veri iletimi iin veri taban ynetim sistemi(VTYS) kullanlmas gerekir. VTYS, veritaban yaratmak ve zerinde eitliilemler gerekletirmek imkan salayan yazlmdr.

VTYSnde veri modelleri:

Hiyerarik (bire-ok)

A (oka-ok)

likisel (bire-bir)

Nesne ynelimli (hiyerarik+a)

CBSnde ilikisel model en kullanl olandr. Veriler tablolar halindekaydedilir. Farkl tablolardaki ortak alanlar balanty kurmak iin kullanlr.Esneklii ve CBS iindeki ve dndaki uygulamalardaki yerleimi ile geni birkesim tarafndan kullanlmaktadr.

SORGULAMA VE ANALZLER

Konumsal Sorgulamalar

Grafik bilgilerin sorgulanmas

znitelik bilgilerinden grafik bilgilerin sorgulanmas

Grafik bilgilerden znitelik bilgilerinin sorgulanmas

- Sorgulamalar, tek bir tabaka ya da detay baznda yaplabildiigibi, veritabanndaki detay ilikilerine bal olarak verisetlerihalinde de yaplabilir.

- Sorgulamalar sonucunda yeni veritaban retmek mmkndr.

- Veritaban tasarm, yaplacak sorgulamalara cevap verebileceknitelikte yaplmaldr.


12/18

Konumsal Analizler

Grafik ve szel bilgilerin belirli bir koordinat sistemindemodellenmesi ve model sonularnn irdelenip yorumlanmasilemlerinin tmdr.

Birletirme Analizi

Ayn koordinat sistemindeki farklkatmanlarn aktrlmas

Yaknlk Analizi

Bir corafi detayn evresindeki dier corafi detaylara olan uzaklklarnnirdelenmesi

nokta tabanl (merkez ve daire yarap ile)

izgi tabanl (tampon blge)

alan tabanl (kapal alanlar iinde)


13/18

GRSELLETRME

Bir CBS, sorgulama ve analizlerin zerinde gerekletii haritalarretir. Dolaysyla kartorafik zellikler nem kazanmaktadr.Corafi veri 2-3 boyutlu harita, animasyon veya veritaban

etkileimli grselletirilebilir. Resim ve video grntleri diergrselletirme yntemleridir. CBSinde grselletirme, yeryzgerekliine hzl ulama yolunun gelitirilmesidir.

CBSnin TEMEL LKELER

CBS veri tabanl bilgi sistemidir.

CBS verileri ve haritalari gncel bilgileri iermelidir.

CBS, deiik kaynaklardan veri entegrasyonuna izin vermelidir.

CBS, ilgili tm verilerin btnselliini ifade etmelidir.

CBSnin deiik fonksiyonlar farkl birok kullanc tarafndankullanlabilmelidir.

CBS teknolojisi ierisindeki yazlm ve donanmlar, bilgisayarteknolojisindeki deiimleri takip edebilecek ve ilevselliinigelitirecekekilde seilmelidir.

CBS ierisinde kullanlan konumsal verilere ait koordinatlaruyumlu ve srekli bir koordinat sistemi dzenlenmelidir.

Uzun sreli yatrmlara ve kararl bir ynetime ihtiya duyulur.

Deiik kaynaklardan gelen verilerin ortak bir veritabanndatoplanmas iin ortak bir retim prosedr gelitirilmelidir.

Baarl bir CBS iin eitimli, tecrbeli ve azimli personele ihtiya

vardr.


14/18

CBSnin FAYDALARI

CBS teknolojisi, sorgulama ve istatistiksel analiz gibi klasik veritabanilemlerini grselletirme ve haritalar tarafndan salanan corafianalizlerle birletirmektedir. Bu yetenei CBSni dier bilgisistemlerinden ayrmakta ve kamu ve zel giriimlerde olaylarnaklanabilmesi, sonularn tahmini ve strateji gelitirilmesi iin deerli

klmaktadr.

Bilgi akn hzlandrr

verimliliini arttrr

Etkili ve doru analiz salar

Veri gncelleme kolaydr

gc ve zaman kaybn nler

Corafi sorgulama ve analizleri gerekletirir

Organizasyonel birlemeyi gelitirir

Daha iyi karar vermeyi salar

Harita retir

CBS NE YAPAR?

CBS NE DELDR? moda deildir

hereyi yapan byl bir ara deildir

veri yaplandrma ve arivleme teknolojisi deildir

sadece grselletirme deildir

sadece CAD deildir

sadece yazlm veya sadece donanm ii deildir


15/18

CBS NEDEN POPLER?

Bilgisayar teknolojisinde yeni gelimelere olan yksek ilgi

CBSnin corafi bilgiye verdii yksek teknoloji hissi

Olduka arpc ve etkileyici olan haritalarn artk bilgisayarortamnda olmas

Bilgisayar maliyetlerinin dmesi, buna karn hz vekapasitenin artmas

CBSnin, bilgisayar uzman olmas gerekmeyen geni kitlelercekullanlabiliyor olmas

CBSnin evreyi anlamak ve ynetmek iin nemli bir araolduunun anlalmas

Bir CBS Projesinin Admlar

Brokrasi Haritalarn gncel olmamas zniteliklerin bulunmamas, olanlarn da gncelliini vedoruluunu yitirmi olmas Haritalar arasnda bir standart olmamasYazlmlarn baz konularda snrl olmalar Kayt d gayri menkullerYkseklik verisinin eski haritalarn ounda olmamas

Uygun veri modelinin belirlenmesindeki zorluk

Amalarn belirlenmesiVeritabannn oluturulmasAnalizlerin gerekletirilmesi Sonularn sunulmas

Karlalan Problemler


16/18

Saysal Corafi Bilgi Standartlar Neleri ermeli?

Terminoloji standard

Veri yaps ve veri modeli standard

Snflandrma standard

Duyarlk standard

Geometri standard

Gsterim standard

Veri kalitesi standard

Birim ve referans sistemi standard

Deiim ortam standard

Deiim format standard

Corafi Bilgi Sistemlerinde Kalite

Model Kalitesi

Model, gerein basitletirilmesidir. Modellerin kalitesi hem detaylarnveya detay noktalarnn seimiyle, hem de abartma veya genelletirmederecesiyle ilgilidir. Model kalitesi, Jeodezi ve FotogrametriMhendisliinin bilgi birikimi ve deneyimi ile byk lde gvencealtna alnr.

Veri Kalitesi

Yersel veya uydu teknikleriyle, fotogrametrik veya uzaktan alglamateknikleriyle veya mevcut plan ya da haritalardan veri elde etmeyebal olarak, geometrinin, topolojinin, detaylarn ve znitelikler ilearalarndaki ilikilerin kalitesiyle ilgilidir. Veri kalite parametreleri:

Verinin doruluu (konum, ykseklik, detay, topoloji)

Verinin btnl

Verinin topolojik uyumluluu

Verinin gvenirlii

Verinin eksiksizlii


17/18

CBS ve INTERNET

Gnmzde teknolojinin ulat sonnokta, CBSnin internet ortamnatanmasna imkan salamaktadr.nternet zerinden CBS uygulamalarnda,CBS teknolojisi corafi sorgulama veanaliz imkan salarken, internet de bubilgiye zamandan ve mekandan bamszolarak ulama ve bilgiyi kullanma imkansunmaktadr.

Download edilebilir ham veri

Statik haritalar

Dinamik web tarayclar

Gelimi sorgulama ve analiz imkan veren sistemler

nternet zerinden corafi verinindatm eitli ekillerde yaplmaktadr:

grselletirmeveritaban ynetimisistem ynetimi

bilgisayar destekli tasarmistatistikmatematikinternet teknolojisi

corafyakartorafyajeodezifotogrametriuzaktan alglamalme

GIS

CBS: Teknoloji ve Disiplinlerin Kesiimi...

kent bilgi sistemleriplanlamaaskeri uygulamalar

turizmjeolojimhendislikormanclkpazarlamatelekomnikasyonulam


18/18

CBSnin YAYGIN KULLANIM ALANLARI

Belediyeler

Mhendislik Uygulamalar

Ormanclk

Tarm, arazi kullanm ve rekolte tahmini evre

Hidroloji, su kirlilii

Jeoloji

Ulam, navigasyon sistemleri

Planlama

Arkeoloji

Askeri uygulamalar vs.

KAYNAKLAR

Documents

GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri)