1

บทท� 3

พฒนาการของการทาแผนท� จดประสงค

1. อธบายพฒนาการของแผนท�ได 2. อธบายขอบขายของการศกษาการทาแผนท� 3. สามารถจาแนกประเภทแผนท�และการใชประโยชนแผนท�ได

เน1อหา

1. บทนา 2. ความหมาย 3. ประวตความเปนมาของการทาแผนท� 4. รปทรงสณฐานของโลก 5. ประเภทแผนท� 6. ความเปนมาของแผนท�ของประเทศไทย 7. ประโยชนแผนท� 8. สรป

2

1. บทนา

แผนท�เปนอปกรณสาคญอยางหน�ง ท�มนษยไดนามาใชเปนเคร�องชวยในการดาเนนกจการงานตางๆ ตลอดจนการศกษาหาความรท,งในดานวชาการและในดานการดาเนนชวตประจาวน มาต,งแตสมยโบราณจนถงสมยปจจบน แผนท�นบวามความสาคญมากในเร�องการศกษาส�งท�ปรากฏบนแผนท� จะมท,งส�งท�เกดข,นธรรมชาตและส�งท�เกดจากแรงงานของมนษย ลกษณะภมประเทศแตละชนด ลมฟาอากาศลกษณะของทองทะเลและแหลงน,า กยอมจะมความสมพนธเก�ยวเน�องตอไปถงกจกรรมตางๆของมนษยดวยกนท,งส,น 2. ความหมาย

การนาเอารปภาพของส�งตางๆ บนพ,นผวของ มายอสวนใหเลกลง แลวนามาเขยนบนกระดาษหรอวตถท�แบนราบ ส�งตางๆบนพ,นผวโลกประกอบดวยส�งท�เกดเองตามธรรมชาต และส�งท�มนษยสรางข,น โดยใชสญลกษณแทนส�งตางๆ บนพ,นผวโลกแผนท�เปนอปกรณสาคญอยางหน�ง ท�มนษยนามาใชเปนเคร�องมอชวยในการดาเนน กจการงานตางๆ ตลอดจนการศกษาหาความรท,งในดานวชาการ และในดานการดาเนนชวตประจาวน ต,งแตโบราณจนถงสมยปจจบน ส�งท�แสดงลกษณะภมประเทศของผวโลกท,งท�เปนอยตามธรรมชาตและมนษยสรางข,น โดยแสดงลงในพ,นราบเปนกระดานหรอวตถอยางใดอยางหน�งท�แบนราบ ดวยการยอสวนใหเลกลงตามขนาดท�ตองการ การนาเอาภาพของส�งตางๆ บนพ,นผวโลกหรอบางสวน ท,งท�เกดข,นเองตามธรรมชาตหรอมนษยสรางข,น มายอลงบนกระดาษหรอวตถท�แบนราบตามขนาดท�ตองการ การอานแผนท� คอ การคนหารายละเอยดบนภมประเทศ ซ� งรายละเอยดบนภมประเทศ หมายถงส�งตางๆ บนผวโลก ท�ปรากฏตามธรรมชาต และส�งท�เกดจากมนษยสรางข,น

2.1 ความสาคญของแผนท�

แผนท�เปนส�งท�แสดงใหทราบท,งลกษณะของภมประเทศและการกระจายของกจกรรมตางๆ ของมนษย นอกจากน,ยงแสดงใหเหนถงความสมพนธของส�งตางๆ อกดวย เชน ดานคมนาคม วศวกรโยธาซ� งทางานเก�ยวกบการสรางทางหลวงการกอสราง จาเปนตองมแผนท� ซ� งแสดงถงลกษณะภมประเทศ ปรมาณและชนดของดนและหนตามบรเวณเสนทางท�จะสราง การกระจายของน,าฝน ตลอดท,งอณหภมของแตละฤดกาล สภาวะการณดงกลาวและลวนแตมผลตอการพจารณาในการสรางทางหลวงวาจะดาเนนการและใชวตถตางๆในการกอสรางอยางไร ดานสาธารณประโยชน เชน เพ�อใชในการวางแผนสรางสถานผลตกระแสไฟฟาและการวางสายไฟ การประปา สายโทรศพท และแหลงท�จะท,งขยะมลฝอย บรษทประกนภยกตองใชแผนท�เพ�อจะไดศกษาถงทางเดนของพาย บรเวณท�ถกภยธรรมชาต เชน พายลกเหบ บรเวณน,าทวมหรอบรเวณท�มกจะเกดแผนดนไหวเปนตน เน�องจากราคาของท�ดนจะสงข,นถาบรเวณน,นกลายเปน

3

แหลงอตสาหกรรมหรออาจจะเน�องมาจากการคนพบแรธาตตางๆ ข,นมา ดงน,นแผนท�จาเปนตองทาข,นใหมเพ�อความถกตอง ดานการพฒนาวางแผนการเศรษฐกจและสงคม ไมวาโครงการน,นจะเก�ยวของกบการสงวนรกษาน,า การสรางอางเกบน,า ทอนา โรงงานกรองน,าเสย การขดบอบาดาล หรอโครงการเก�ยวกบการปองกนน,าทวม การสรางคนคและแหลงท�จะเกบกกน,า นอกจากน,นในการพฒนาดานพลงงานและการสรางเข�อน โรงงานผลตกระแสไฟฟา การวางสายไฟ ความปลอดภยในการคมนาคมทางน,า การวางผงเมอง การคมนาคมขนสง การปลกปา แหลงเพาะพนธปลาหรอการพฒนาในเร�องการใชสนแรและพลงงานเช,อเพลง การวางแผนเหลาน,จะมประสทธภาพไมได ถาขาดการใชแผนท�เขาไปประกอบการพจารณา เปนตน ดานการสงเสรมการทองเท�ยว แผนท�มความจาเปนตองนกทองเท�ยวมากในอนท�จะทาใหนกทองเท�ยวรจกสถานท�ทองเท�ยวไดงาย และสะดวกในการท�จะวางแผนการเดนทางหรอตดสนใจเลอกสถานท�ทองเท�ยวตามความเหมาะสม ดานการทหาร แผนท�มความจาเปนอยางมากในการวางแผนยทธศาสตร, ยทธวธ ถาขาดแผนท�หรอแผนท�ลาสมย ขอมลไมถกตอง การวางแผนอาจผดพลาดได เปนตน

3. ประวตความเปนมาของแผนท�

ความสามารถในการทาแผนท�เปนสญชาตญาณอยางหน�งของมนษยชาต พฤตกรรมท�แสดงออกทางแผนท�มมานานแลว เชน พวกเอสกโมรจกการทาแผนท�ดวยการใชไมสลกตดลงบนหนงแมวน1า แสดงแหลงลาสตว ตกปลา ชาวเกาะมารแชลใชเปลอกหอยแทนเกะ กานมะพราวแทนเสนทางเดนเรอและบรเวณท�มคล�นจด เปนตน

รปท� 1 แผนท�ของชาวเอสกโม ทาดวยไมสลกตดบนหนงแมวน1า

4

รปท� 2 แผนภมของชาวหมเกาะ Marshall ใชเปลอกหอยแทนเกาะและกานมะพราวแทนคล�น

แผนท�ท�เกาแกท�สดคอ แผนท�ของชาวเมโสโปเตเมย เม�อ 2,300 ป กอนพทธศกราช ทาดวยดนเหนยว แสดงกรรมสทธท�ดนแปลงหน�ง

รปท� 3 แผนท�บาบโลนเปนแผนท�เกาแกท�สด เม�อ 2,500 ป กอนค.ศ

สมยกรกโบราณ ชาวกรกโบราณเปนผวางรากฐานการทาแผนท เร�มดวยการพสจนวาโลกกลม เม�อประมาณ พ.ศ. 193 ตอมา พ.ศ. 323 อราโทสธนส (Eratosthenes) ไดวดขนาดของโลกไดเปนคนแรก โดยใชหลกคณตศาสตรเบ1องตนเทาน1น และเขาไดคดสรางเสนสมมตท�เรยกวา เสนขนานและเสนเมอรเดยน

5

รปท� 4 แผนท�ของอราโทธนส และขนาดของโลกท�คานวณไดใกลเคยงท�สดเปนคนแรก

ตอมาอกราว 370 ป ปโตเลม (Claudius Ptolemy) คดทาแผนท�ใหดย�งข1น โดยนาเอาผลงานของ อราโทธนส มาปรบปรงคดหาวธกาหนดคาของมมของเสนขนานและเสนเมอรเดยน ตอมาแผนท�ของปโตเลม ไดหายสาบสญไปเปนเวลาถง 1,500 ป

รปท� 5 แผนท�ปโตเลม

แผนท�สมยโรมน ชาวโรมนสนใจการทาแผนท�เพ�อการเดนทาง การรบ และแสดงการแผอาณาจกรโรมน เชน แผนท� Orbis Terrarum แผนท�สมยโรมนไมไดคานงถงความตองของรปรางทางพ1นท�นก รปรางของแผนดนจงผดจากความจรงอยมาก

รปท� 6 แผนท�ของโรมนท�เรยกวา “Orbis Terrarum” แสดงอาณาจกรโรมนอนย�งใหญ

6

แผนท�สมยกลางของยโรป ต1งแต พ.ศ.843 เปนตนมา การทาแผนท�ข1นอยกบคตทางศาสนา เพราะในสมยน1ศาสนามอทธพลมาก แผนท�สมยน1แสดงรปรางของโลกเปนวงกลม มมหาสมทรลอมรอบ ภายในมทะเล แบงแผนดนออกเปนสวนๆ โดยมเมองเยรซาเลม ต1งอยตรงกลาง เรยกวา ท-ใน-โอ (T-in-O)

รปท� 7 แผนท� ท-ใน-โอ (T-in-O)

ประมาณ ค.ศ. 801 ชาวจนโบราณไดคดแผนท�ข1นใช แผนท�ท�เกาแกท�สดของจนเปนแผนท�ซ� งแกะสลกดวยหน แสดงใหเหนกาแพงเมองจนตดขามแมน1 าเหลอง

รปท� 8 แผนท�เกาแกท�สดของจน พ.ศ.1680

ในตนพทธศตวรรษท� 18 มการประดษฐเขมทศข1นใชในการสารวจทาแผนท�ตามชายฝ�งทะเลเรยกวา แผนท�ปอรโตลาน (portolan chart) นบวาเปนแผนท�ท�มความถกตองพอใช

รปท� 9 แผนท�ปอรโตลานแสดงทศทางการเดนเรอ

7

ในพทธศตวรรษท� 21 การทาแผนท�เจรญข1นมาก ปจจยสงเสรมความเจรญทางแผนท�ในยคน1 ม 3 ประการคอ 1. ไดมการคนพบแผนท�ของปโตเลมท�หายไป 2. คดวธการทาแมพมพและการพมพแผนท� 3. คนพบทวปอเมรกา (โลกใหม) แผนท�ท�มลกษณะใกลเคยงกบแผนท�สมยปจจบนมากท�สด คอ แผนท�ของ Deigo ribero ซ� งทาข1นเม�อป พ.ศ. 2072

รปท� 10 แผนท�ของ Deigo ribero

พ.ศ. 2035 ชาวเยอรมนช�อ มารตน บาเเฮม (Martin Bahaim) ไดคดสรางโลกจาลองข1นสาเรจ ถอวาเปนความกาวหนา

รปท� 11 ลกโลกท�มารตน บาเฮมสรางในป พ.ศ. 2035 ตอมาไดมการประดษฐเคร�องมอวดมมข1นใช ระยะน1ฝร�งเศสนบไดวาเปนประเทศท�สนใจและเช�ยวชาญในการทาแผนท� เชน รเร�มการวดหาคาของมมตามเสนเมอรเดยนข1นเปนคร1 งแรก ตอมาในพทธศตวรรษท� 23 ไดมการวางโครงขายสามเหล�ยม และการทาแผนท� ภมประเทศบนแผนดนประเทศฝร�งเศสสาเรจ และประเทศอ�นๆ กยงยดหลกการทาแผนท�ของฝร�งเศสเปนสวนใหญ ต1งแตพทธศตวรรษท� 24 เปนตนมา เปนยคแหงการปรบปรงแผนท�ขนานใหญ มการทาแผนท�แสดงรายละเอยดทางธรณวทยา เศรษฐกจ

8

การศกษา มการพมพสอดสสวยงามข1น สมยปจจบนการทาแผนท�เจรญข1นมาก เพราะวทยาการและเทคโนโลยใหมๆ เชน ภาพถายทางอากาศจากเคร�องบน ภาพถายจากดาวเทยม ฯลฯ

4. รปทรงสณฐานของโลก

โลก (Earth) โลกของเรามรปรางลกษณะเปนรปทรงร (Oblate Ellipsoid) คอมลกษณะปองตรงกลาง ข1วเหนอ-ใต แบนเลกนอย แตพ1นผวโลกท�แทจรงมลกษณะขรขระ สง ต�า ไมราบเรยบ ไมสม�าเสมอ พ1นผวโลกจะมพ1นท�ประมาณ 509,450,00 ตารางกโลเมตร มเสนผาศนยกลางท�ศนยสตรยาว 12,757 กโลเมตร มเสนผาศนยกลางจากข1วโลกเหนอถงข1วโลกใต 12,714 กโลเมตร จะเหนวาระยะทางระหวางแนวนอน (เสนศนยสตร) ยาวกวาแนวต1ง (ข1วโลกเหนอ -ใต) จากลกษณะดงกลาวน1 ทาใหไมสามารถใชรปทรงเรขาคณตอยางงายแสดงขนาด และรปรางของโลกไดอยางถกตอง ดงน1นเพ�อความสะดวกตอการพจารณารปทรงสณฐานของโลก และในกจการของแผนท� จงมการใชรปทรงสณฐานของโลกอย 3 แบบ คอ ทรงกลม (Spheroid) ทรงร (Ellipsoid) และ ยออยด (Geoid)

ทรงกลม หรอ สเฟยรอยด เปนรปทรงท�งายท�สด จงเหมาะเปนสณฐานของโลกโดยประมาณ ใชกบแผนท�มาตราสวนเลกท�มขอบเขตกวางขวาง เชน แผนท�โลก แผนท�ทวป หรอ แผนท�อ�นๆท�ไมตองการความละเอยดถกตองสง

ทรงร หรอ อลปซอยด โดยท�วไป คอ รปท�แตกตางกบรปทรงกลมเพยงเลกนอย ซ� งจะมลกษณะใกลเคยงกบสณฐานจรงโลกมาก จงเหมาะสาหรบใชเปนพ1นผวการรงวด และการแผนท�ท�ตองการความละเอยดถกตองสงเชนแผนท�ระดบชมชนเมอง แผนท�ภมประเทศมาตราสวนใหญท�วไปแผนท�นารองเปนตน

ยออยด เปนรปทรงท�เหมอนกบสณฐานจรงของโลกมากท�สด เกดจากการสมมตระดบน1าในมหาสมทรขณะทรงตวอยน�ง เช�อมโยงใหทะลไปถงกนท�วโลก จะเกดเปนพ1นผวซ� งไมราบเรยบตลอด มบางสวนท�ยบต�าลง บางสวนสงข1นข1นอยกบความหนาแนนและแรงโนมถวงของโลก ทก ๆ แนวด�ง (Plumb Line) จะต1งฉากกบยออยด ยออยดมบทบาทสาคญในงานรงวดช1นสง (Geodesy) แตกลบไมมบทบาทโดยตรงกบวชาการแผนท� นอกจากจะใชในการคานวณแผนท�ประกอบกบรปทรงร1

รปท� 12 a,b รปทรงสณฐานของโลก 1 http://www.rmutphysics.com/sciencefac/artic/map/map.htm

(a)

(b)

9

รปท� 13 แสดงเสนโครงแผนท�รปทรงกระบอก รปทรงกรวยกลม และรประนาบ

ลกษณะรปทรงสณฐานของโลกมลกษณะกลมแบบ Speriod แตในทางปฎบตเราถอวาโลกมลกษณะทรงกลมทางเรขาคณต ดงน1นระบบพกดภมศาสตรของโลกจงมสวนประกอบตอไปน1

1. เสนวงกลมใหญ (Great Circle) คอ เสนรอบวงท�เราลากผานไปรอบผวโลกโดยผานท�ศนยกลางวงกลม แลวบรรจบมาเปนวงกลม เรยกวา"วงกลมใหญ" ตวอยาง เชน เสนศนยสตร เสนเมรเดยนท�อยตรงขามกน เสนแบงเขตมด-สวาง

2. เสนวงกลมเลก (Small Circle) คอ เสนรอบวงท�เราลากผานไปรอบผวโลกโดยไมผานท�ศนยกลางวงกลม แลวบรรจบมาเปนวงกลม ตวอยาง เชน เสนขนาน

3. เสนศนยสตร (Equator) คอ เสนท�ลากผานศนยกลางวงกลมในแนวตะวนออกและตะวนตก โดยจดเร�มตนของเสนท� 0 องศาทางตะวนออก ซ� งเปนวงกลมใหญวงหน�งเชนกน

4. เสนเมรเดยน (Meridians) คอ เสนท�ลากผานศนยกลางวงกลมในแนวเหนอและใต โดยลากเช�อมระหวางจดข1วโลกเหนอ และข1วโลกใต

5. เสนเมรเดยน ปฐม (Prime Meridian) คอ เสนเมรเดยนท�ลากผานหอดดาวท�ตาบลกรนช (Greenwich) ประเทศองกฤษ ใชเปนเสนหลกในการกาหนดคาลองกจด ซ� งถกกาหนดใหมลองกจดเปนศนย ถาถอตามขอตกลงนานาชาต ค.ศ. 1884 จะเรยกวา เสนเมรเดยนกรนช กได

6. เสนขนาน (Parallels) คอ เสนท�ลากขนานกบเสนศนยสตร หรอ วงกลมเลก 7. ละตจด (Latitude) หรอ เสนรง คอ ระยะทางเชงมมท�วดไปทางเหนอและใตของเสนศนยสตร

นบจาก 0 องศาไปทางเหนอและทางใต 90 องศา

8. ลองกจด (Longitude) หรอ เสนแวง คอ ระยะทางเชงมมท�วดจากเมรเดยนปฐมซ�งถอท� 0 องศา ตาบลกรนชเปนหลก วดไปทางตะวนออก 180 องศาตะวนออก และทางตะวนตก 180 องศาตะวนตก

9. เสนโครงแผนท� คอ ระบบของเสนท�สรางข1นในพ1นท�แบนราบ เพ�อแสดงลกษณะของเสนขนานและเสนเมรเดยนอนเปนผลจากแบบและวธการสรางรปทรงเรขาคณต และการวเคราะหทางคณตศาสตรใน

10

การถายทอดเสนเหลาน1นจากผวโลก ซ� งเปนทรงกลมลงบนพ1นท�แบนราบ ซ� งวธการน1น เรยกวาการฉายแผนท� โดยการใชพ1นผวรปทรงเรขาคณต 3 ชนด คอ รประนาบ (Plane) รปทรงกรวย (Cone) และรปทรงกระบอก (Cylinder) ในการฉายเสนโครงแผนท�

10. โปรเจคช�นของแผนท� คอ ระบบการเขยนแนวเสนท�แทนเสนเมรเดยนและเสนขนาน (Meridians and Parallels) ของพภพท1งหมด หรอ สวนใดสวนหน�งลงบนพ1นแบนราบตามมาตราสวน

11. ทศเหนอจรง (True North) คอแนวท�นบจากตาบลใดๆ บนพภพไปยงข1วโลกเหนอจะเหนวาเสน Longitude ทกเสน กคอแนวทศเหนอจรง ตามปกตใชสญลกษนรปดาวแทนทศเหนอจรงโดยท�วโปจะไมใชทศเหนอจรงในการอานแผนท�

12. ทศเหนอกรด (แผนท�) (Grid North) คอแนวเสนกรดใต-เหนอบนแผนท� ใชสญลกษณ GN ทศเหนอกรดใหประโยชนในการหาคาพกดบนเเผนท�และมมภาคของทศ

13. ทศเหนอแมเหลก ( Magnetic North) คอแนวตามปลายลกศรท�แสดงทศเหนอของเขมทศ. ซ� งโดยปกตเขมทศจะช1ไปทางข1วเหนอของแมเหลกโลกเสมอ ในแผนท�จะใชสญลกษณรปลกศรคร� งซก ทศเหนอแมเหลกจะใชประโยชนในการหาทศทางเม�ออยในภมประเทศจรง

14. อะซมท ( Azimuth) เปนวธการท�คดข1นมาเพ�อใชในการบอกทศทาง คอวดขนาดของมมทางราบท�วดจากแนวทศเหนอหลกเวยนตามเขมนาฬกามาบรรจบกบแนวเปาหมายท�ตองการ มมทศอะซมทน1จะมคาต1งแต 0 - 360 องศา และเม�อวดมมจากเสนฐานทศเหนอหลกชนดใด กจะเรยกตามทศเหนอหลกน1น เชน อะซมทจรง, อะซมทกรด, อะซมทแมเหลก

รปท� 13 การเอยงของแกนโลก

รปท� 14 แสดงเสนศนยสตร เสนขนาน เสนเมอรเดยน และเสนเมรเดยนเร�มแรก

11

5. ประเภทแผนท�2

แผนท�ท�เราพบเหนกนอยท �วไปมความหลากหลายในดานขอมลท�แส ด ง บนแผนท� วตถประสงคการใชงาน รวมถงสสน และรปลกษณของการพมพ โดยสวนใหญแลวเราสามารถจาแนกแผนท�ไดเปน 3 ประเภท ดงน1 คอ (ธวช บรรกษ และ บญชา คเจรญไพบลย, 2533)

1.1 แบงตามลกษณะของรายละเอยดท�ปรากฏใหเหนบนแผนแผนท� 1) แผนท�แบบแบนราบ (Planimetric Map) แผนท�แสดงรายละเอยดท�วไปของพ1นผวพภพในทาง

ราบแตไมแสดงความสงต�าของภมประเทศ ใหประโยชนทางดานการแสดงตาแหนงและการหาระยะทางในทางราบ

2) แผนท�ภมประเทศ (Topographic Map) แผนท�แสดงรายละเอยดท�วไปรวมท1งลกษณะสงต�าของภมประเทศ ซ� งอาจเปน แผนท�ท�มมาตราสวนใหญและปานกลางแตเสยเวลาและแรงงานในการจดทามาก

3) แผนท�ภาพถาย (Pictorial Map) เปนแผนท� ท�ทาข1นจากภาพถายทางอากาศ ซ� งอาจได เปนสหรอภาพขาวดากได แลวนามาจดในลกษณะของโมเสก (Mosaic) ซ� งมโครงสราง พกดศพททางภมศาสตร และรายละเอยดประจาของระวาง แผนท�มประโยชนมากสามารถจดทาไดอยารวดเรวแตมความยากในการอาน ผอานตองมความรในการใชแผนท�ทางอากาศมากอน 1.2 แบงตามมาตราสวน

• แบงในทางภมศาสตร ไดแก - แผนท�มาตราสวนเลก มมาตราสวนเลกกวา 1: 1,000,000 - แผนท�มาตราสวนปานกลาง มมาตราสวนต1งแต 1: 250,000 ถง 1: 1,000,000 - แผนท�มาตราสวนใหญ มมาตราสวนใหญกวา 1: 250,000

• แบงในกจการทหาร ไดแก - แผนท�มาตราสวนเลก มมาตราสวนต1งแต 1: 600,000 และเลกกวา - แผนท�มาตราสวนปานกลาง มมาตราสวนใหญกวา 1: 600,000 แตเลกกวา 1: 75,000 - แผนท�มาตราสวนใหญ มมาตราสวนต1งแต 1: 75,000 และใหญกวา

1.3 แบงตามลกษณะการใชงานและชนดของรายละเอยด 1) แผนท�ท�วไป (General Map) เปนรากฐานในการทาแผนท�อ�นๆ มมาตราสวนขนาดเลกกวา

1:1,000,000 แสดงขอบเขตการปกครอง ความสงต�าของภมประเทศโดยใชแถบส 2) แผนท�ยทธศาสตร (Strategic Map) เปนแผนท�มาตราสวน 1:1,000,000 เพ�อใหครอบคลมพ1นท�ได

กวางขวาง สาหรบการวางแผนทางทหาร 3) แผนท�ยทธศาสตรและยทธวธ (Strategic Tactical Map) เปนแผนท�มาตราสวน 1: 250,000เพ�อให

แสดงรายละเอยดไดดกวาแผนทยทธศาสตร 2 http://www.gifeu.com/subpong/302143/302143%20CHP1_3.pdf

12

4) แผนท�ยทธวธ (Tactical Map) เปนแผนท�ภมประเทศมาตรา สวนใหญ 1:50,000 ม รายละเอยดมากเพ�อใชในการปฏบตงานของกองทหาร

5) แผนท�ทหารปนใหญ (Artillery Map) เปนแผนท�มาตราสวนใหญ 1:25,000 มรายละเอยดมากวาแผนท�ยทธวธ มเสนกรดประกอบไวเพ�อใหสะดวกในการอานพกด

6) แผนท�เดนเรอ (Nautical charts) ใชสาหรบการเดนเรอในมหาสมทร แสดงความลกของทองน1า สนดอน แนวปะการง

7) แผนท�การบน (Aeronautical Map) ใชในการเดนทางทางอากาศ สาหรบระบทศทางหรอตาแหนงของเคร�องบน

8) แผนท�ถนน (Road, Highway Map) แสดงถนนสายสาคญ และสถานท�สาคญ เปนแผนท�มาตราสวนเลก

9) แผนท�ตวเมอง (City Map , City Plan) แสดงรายละเอยดตางๆในตวเมอง เชน อาคาร บานพก สถานท�สาคญ ตวเมอง ใชมาตราสวน 1:20,000

10) แผนท�ทรวดทรง (Relief Map)แสดงความสงต�าของภมประเทศ ทาจากพลาสตกหรอกระดาษแขง

11) แผนท�เฉพาะวชา (Topical Map) หรอแผนท�เฉพาะเร�อง (Thematic Map) เน1อหาของแผนท�เปนการแสดงเร�องราวเฉพาะดานตางๆ

- แผนท�แสดงคณลกษณะ หรอ แผนท�แสดงขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Map) เชนแผนท�แสดงชนดพชพรรณธรรมชาต ชนดของดน

- แผนท�แสดงขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Map) เปนแผนท�แสดงขอมลทางสถตตางๆ เชน แผนท�ปรมาณน1าฝน แผนท�อณหภมความหนาแนนของประชากร

12) แผนท�เศรษฐกจ (Economic Map) แสดงขอมลท�มความสาคญทางเศรษฐกจเชน เขตอตสาหกรรม เขตเกษตรกรรม อ�นๆ

13) แผนท�โฉนดท�ดน (Cadastral Map) แสดงการถอครอง ความเปนเจาของขอบเขตท�ดนหรอกรรมสทธ| ในท�ดนน1น

14) แผนท�การใชท�ดน (Land-use Map) เปนแผนท�แสดงลกษณะการใชประโยชนท�ดนโดยใชสใหมความแตกตางกนการใชประโยชนท�ดน เชน พ1นท�ปลกพชไร พชสวน ท�นา

15) แผนท�รฐกจ (Political Map) แสดงขอบเขตการปกครองและพรมแดนระหวางประเทศเชน เขตประเทศ เขตจงหวด เขตอาเภอ เขตตาบล

16) แผนท�ประวตศาสตร (Historical Map) แสดงอาณาเขตหรอดนแดนในสมยกอนเชน แผนท�อาณาจกรลานนา รวมถงแผนท�แสดงการต1งถ�นฐานของชาตพนธตางๆ

17) แผนท�เพ�อการนทศน (Illustrations Map) ใชเพ�อการโฆษณา และนทรรศการตางๆอาจมภาพของสถานท�หรอสสนท�ดงดดความสนใจได

13

18) แผนท�เคาโครง (Outline Map) เปนแผนท�เคาโครงท�แสดงโครงรางของ ส�ง ท�จะแสดงบนแผนท� เชน เขตทวป เขตประเทศ จงไมมรายละเอยดอยางอ�นจงใชสาหรบการสอนหรอเพ�อใชเปนแบบฝกหด

6. ความเปนมาของแผนท�ในประเทศไทย แผนท�ปโตเลมฉบบท�เขยนข1นเม�อ พ.ศ.693 เรยกบรเวณท�ต1งประเทศไทยปจจบนวา Aurea Khersonesus ซ� งแปลวา แหลมทอง (Gloden peninsular) แผนท�ภายในประเทศท�เกาแกท�สดคอ แผนท�ยทธศาสตรสมยสมเดจพระรามาธบดท� 1 พ.ศ.1893-1912

รปท� 15 แผนท�แสดงท�ต1งของประเทศไทย : เมองอยธยา

การทาแผนท�ภายในเร�มเม�อปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พ.ศ. 2411 ไดมการทาแผนท�บรเวณชายพระราชาอาณาเขตดานตะวนตกของไทย เพ�อใชกาหนดแนวเขตพรมแดนไทยกบพมา ตอมา พ.ศ. 2413 ไดทาแผนท�กรงเทพฯ และกรงธนบร โดยชาวตางประเทศเปนผทาความเจรญในการทาแผนท�ของประเทศไทย เร�มจรงจงในสมยรชกาลท� 5 พ.ศ. 2418 ไดทรงต1งกองทาแผนท�ข1นตามคาแนะนาของนายเฮนร อาลาบาสเตอร ท�ปรกษาสวนพระองค โดยมงประโยชนในการตดถนนสายตางๆ ในกรงเทพฯ การวางสายโทรเลขจากกรงเทพฯ ไปพระตะบอง และทาแผนท�ปากอาวเพ�อการเดนเรอ ใน พ.ศ. 2424 ไดจางชาวองกฤษ คอ แมคคารธ มาเปนเจากรมแผนท� มการวางโครงขายสามเหล�ยมจากประเทศไทยไปลาว-เขมร

รปท� 16 แผนท�เสนทางเดนทางในกรงเทพ

14

ตอมาไดทาแผนท�มาตราสวน 1 : 2,000,000 แสดงดนแดนประเทศไทย รวมท1งลาว-เขมร และทาแผนท�บรเวณท�ราบภาคกลาง มาตราสวน 1 : 100,000 งานทาแผนท�ของประเทศไทยระยะตอมา พอสรปไดดงน1 1. พ.ศ. 2444 เร�มสารวจและทาแผนท�โฉนดข1นเปนคร1 งแรก 2. พ.ศ. 2447 มการทาแผนท�ตามแนวพรมแดนดานลาวและเขมรโดยชาวฝร�งเศส 3. พ.ศ. 2453-2493 ทาแผนท�ท�วไปภายในประเทศ เปนแผนท�มาตราสวน 1 : 50,000 ระยะเวลา 40 ปน1ทาแผนท�เสรจประมาณ 50 % 4. พ.ศ. 2455 เร�มสารวจทาแผนท�ทางทะเล 5. พ.ศ. 2466 เร�มงานสมทรศาสตร 6. พ.ศ. 2468 นายชตตน (N.Sutton) อาจารยวชาภมศาสตรโรงเรยนสวนกหลาบ รวมมอกบกรมแผนท�ทหาร ทาแผนท�เยบเลมข1นเปนคร1 งแรก 7. พ.ศ. 2495 เร�มโครงการทาแผนท�ประเทศไทย ตามขอตกลงระหวางไทยกบสหรฐอเมรกาเปนการทาแผนท�มาตราสวน 1: 50,000 ข1นใหมท�วประเทศ 8. พ.ศ. 2504 กรมแผนท�ทหารไดทาแผนท�เฉพาะวชา มาตราสวน 1 : 1,000,000 ข1น 10 ชนด 9. พ.ศ. 2507 ปรบปรงแกไขแผนท�เฉพาะใหทนสมยข1น และยอสวนเปนมาตราสวน 1 : 2,500,000 10. พ.ศ. 2510-2512 เปนตนมา กปรบปรงแกไขแผนท�เฉพาะวชาชดเดม แลวรวบรวมเปนแผนท�เลมมคาอธบายประกอบแผนท�เฉพาะแตละชนด ทาใหสะดวกในการศกษาและใชเปนอยางมา

7.ประโยชนของแผนท�

ประโยชนของแผนท� ( Map’s Advantage)3 1. ดานการดาเนนชวตประจาวน ผใชแผนท�จะไดรบประโยชนดงน1 1.1 การเดนทาง ใชแผนท�แสดงเสนทางคมนาคม ถนน และรถประจาทาง เปนตน 1.2 สภาพลมฟาอากาศ ทราบถงลกษณะของลมฟาอากาศในทองถ�นแตละวน 2. ดานการศกษา ใชเปนอปกรณการเรยนการสอนชวยใหเขาใจเร�องท�ศกษาไดงายและเรวย�งข1น 3. ดานการพฒนา เศรษฐกจ และสงคม แผนท�จะใหขอมลเก�ยวกบ ลกษณะภมประเทศ ภมอากาศ และทรพยากรธรรมชาตของทองถ�นตาง ๆ ซ� งจะเปนประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของภมภาค และทองถ�นตาง ๆ ดงน1 3.1 พฒนาการทองเท�ยว ใชแผนท�เปนเคร�องมอเดนทางทองเท�ยว 3.2 พฒนาการสาธารณปโภค เชน ถนน ไฟฟา ประปา ฯลฯ 3.3 พฒนาการอนามย การสาธารณสข และคณภาพชวตของประชากร 3 http://www.viewtechgroups.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=24

15

4. ดานการปกครอง และงานราชการ แผนท�ชวยเสรมงานราชการดงน1 4.1 กาหนดอาณาเขตของจงหวด และประเทศใหแนนอน 4.2 การเดนทางไปปฏบตราชการยงทองถ�นทรกนดาร มความสะดวกรวดเรวย�งข1น 5. ดานการทหาร แผนท�มประโยชนดานยทธศาสตร การทหาร เชน ทราบถงเสนทาง การเดนทพ ทาเลท�ต1ง และสภาพภมประเทศของพ1นท�สงคราม เปนตน ประโยชนของแผนท�มดงน1 5.1 ประโยชนในการศกษาลกษณะภมประเทศ แผนท�จะทาใหผศกษาทราบวาพ1นท�ใดมลกษณะภมประเทศแบบใดบาง 5.2 ประโยชนตอการศกษาธรณวทยา เพ�อใหทราบความเปนมาของแหลงทรพยากรดน หน แรธาต 5.3 ประโยชนดานสมทรศาสตรและการประมง เพ�อใหทราบสภาพแวดลอมชายฝ�งทางทะเล 5.4 ประโยชนทรพยากรน1า รขอมลเก�ยวกบแมน1าและการไหล อางเกบน1า ระบบการชลประทาน 5.5 ประโยชนดานปาไม เพ�อใหทราบคณลกษณะของปาไม และการเปล�ยนแปลงพ1นท�ปาไม 5.6 ประโยชนดานการใชท�ดน เพ�อใหทราบปจจยการใชประโยชนท�ดนดานตางๆ 5.7 ประโยชนดานการเกษตร การเกษตรมผลตอการพฒนาประเทศ เพ�อรวาบรเวณใดควรพฒนา 5.8 ประโยชนดานส�งแวดลอม โดยเฉพาะการจดการทรพยากรบรเวณตางๆ 5.9 ประโยชนในการวางผงเมอง เพ�อใชขอมลทางธรรมชาตในการจดวางผงเมองใหเหมาะสม 5.10 ประโยชนตอการศกษาโบราณคด เพ�อคนหาแหลงชมชนโบราณ และความรอ�นๆ 5.11 ประโยชนดานอตนยมวทยา เพ�อประโยชนในการเพาะปลก อตสาหกรรม ประมง การปองกนอทกภย 8. สรป

แผนท�เปนเคร�องมอสาคญของมนษยในกระบวนการรบร (Cognitive) โลกในแงมมท�แตกตางกนไป

ตามบรบทของสงคม วฒนธรรม รวมไปถงความกาวหนาทางดานเทคโนโลยมาต1งแตอดตจวบจนปจจบน จากแผนท�ซ� งเขยนบนหนงสตว สลกบนดนเหนยว เขยนบนฝาผนงถ1า บนทกลงบนผา กระดาษ เปนตน จากแผนท�อะนาลอกมาเปนแผนท�ดจทลจนถงทกวนน1กระบวนการทาแผนท�ไดปรบเปล�ยนรปแบบตางๆ ไปตามภมภาคท�แตกตางกน รวมไปถงการเปล�ยนแปลงความรในเชงวชาการในดานการตรวจสอบความถกตองแมนยาทางพ1นท� การบอกตาแหนงท�ต1งของวตถ รวมไปถงการยอ ขยายขนาดและสดสวนของวตถจากส�งตางๆ มาเปนการคานวณดวยคอมพวเตอร และใชหลกการทางคณตศาสตร พชคณต เรขาคณต เมตรก การออกแบบโมเดลหลายมต เปนตน ทาใหการทาแผนท�มความเปนศาสตรและศลปมากข1นกเพ�อการใชประโยชนท�แตกตางกนไปตามจดประสงคน�นเอง

………………………………….

16

เอกสารอางอง

http://www.bp-smakom.org/BP_School/Social/Map-benining.htm http://www.dwr.go.th/writc/dwr/basic.html http://digitalmapping.wordpress.com/2009/03/02/digital-mapping-and-history-of-maps/ http://www.digitalhistory.uh.edu/maps/maps.cfm#hist_maps