Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Makroekonomia
Blok X
Globalizacja
2
Globalizacja popularne terminy
Global village (globalna wioska)
Time – space compression (kompresja czaso-przestrzeni)
Bordless world (świat bez granic)
Homogenizacja kultury
Westernizacja
McDonaldyzacja
Wolny handel
Globalizacja produkcji
Korporacje transnarodowe (ponadnarodowe)
Globalne problemy
3
Globalizacja zagadnienia teoretyczne
GLOBALIZACJA (termin wieloznaczny)
PROCESY ZJAWISKA EFEKTY
Terminy „Globalizacja”, „Globalizm” – wystąpiły dopiero na początku lat 70. XX w.
4
Globalizacja zagadnienia teoretyczne
Wymiary globalizacji:
- ekonomiczny (przepływ towarów, kapitałów, inwestycji, ludzi),
- polityczny i bezpieczeństwa,
- socjologiczny i kulturowy.
5
Globalizacja zagadnienia teoretyczne
Przyczyny akceleracji procesów globalizacji:
- istnienie klienta globalnego i produktu globalnego,
- liberalizacja rynków w skali światowej,
- wzrost wymiany międzynarodowej,
- wzrost przemieszczania się kapitału (BiZ, inw. portfelowe, pożyczki),
- postęp i obniżka kosztów w transporcie i telekomunikacji (internet, pieniądz elektroniczny, itd.) tzw. „III rewolucja przemysłowa,
- rosnąca mobilność społeczeństw.
6
Koszty transportu XIX i XX wiek
Lata
Transport morski Transport lotniczy
Transort przenicy
jako % kosztów
produkcji
Koszt frachtu 1920 =
100
Przeciętny koszt
pasażero-mili (w USD
z 1990r)
1830 79
1850 76
1880 41
1910 25
1920 100
1930 65 0,68
1940 67 0,46
1950 38 0,3
1960 28 0,24
1970 29 0,16
1980 25 0,1
1990 30 0,11
7
Koszt łączności telefonicznej i komputerów
LataKoszt trzyminutowej rozmowy
telefonicznej Nowy Jork - Londyn (w
USD z 2000r.)
Cena komputerów i oprogramowania (w
cenach stałych z 2000r.; 2000r. = 1000)
1960 60,42 1 869 004,00
1970 41,61 199 983,00
1980 6,32 27 938,00
1990 4,37 2 275,00
2000 0,40 1 000,00
8
Globalizacja Globalizacja a państwo
Globalizacja – wymusza na rządach państw podejmowanie różnych działań (w sferze polityki handlowej, wobec zagranicznych inwestorów, podatkowej, ubezpieczeń społecznych, ochrony środowiska, itp.) spójnych z wydarzeniami na globalnych rynkach towarowych i kapitałowych.
DODATKOWO
Państwo musi dostosować swoją politykę do regulacji instytucji gospodarki światowej
9
INSTYTUCJE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
UN (United Nations) – ONZ
WTO (World Trade Organization)
IMF (International Monetary Found) – MFW
WB (World Bank) – BŚ
ILO (International Labour Organization)
BIS (Bank of International Settlements) – BRM
OECD (Organization for Economic Cooperation and Development)
RIA – Regional Integration Area
10
Wpływ instytucji gospodarki światowej na decyzje państwa
Przedmiot regulacji na
szczeblu rynku
światowego
Dział rynku światowego
Międzynarodowe
organizacje i
instytucje
TOWARY HANDEL ŚWIATOWYWTO, IMF, WB, UNCTAD,
RIAs
KAPITAŁ PRODUKCYJNYINWESTYCJE
BEZPOŚREDNIEUN, OECD, regulacje RIA
KAPITAŁ FINANSOWY
MIĘDZYNARODOWY
SYSTEM FINANSOWY
+ INWESTYCJE
PORTFELOWE
IMF, WB, BIS, Klub
Londyński, Paryski, itp..
PRACA
MIĘDZYNARODOWY
RYNEK SIŁY
ROBOCZEJ
ILO, RIAs
ŚRODOWISKO
NATURALNE
GLOBALNA
GOSPODARKA
ENERGIĄ I ODPADAMI
Konwencje z Montrealu,
Rio, Bazylei, itd..
11
Wpływ liberalizacji na budżety krajowe
LIBERALIZACJA
HANDLU
LIBERALIZACJA
INWESTYCJI (BIZ)
LIBERALIZACJA
TRANSAKCJI
FINANSOWYCH (IP)
EFEKTY
BEZPOŚREDNIE
Strata dochodów z
ceł
Trudności w
ściąganiu podatków
od firm
zagranicznych
Strata dochodów z
tytułu różnych opłat,
marż, itd. Dodatkowe
wydatki na
niwelowanie
zaburzeń na rynku
finansowym
EFEKTY
POŚREDNIE
Potrzeba
dodatkowych
środków dla firm
(subsydia) i
społeczeństwa
(oświata,
zabezpieczenie
społeczne)
Konkurencja
podatkowaKryzysy finansowe
12
Podatki z handlu zagranicznego (cła) jako % dochodów rządów
Kraje wysoko rozwinięte – do 2%
Kraje o średnim PKB ------ do 20%
Kraje o niskim PKB -------- do 40%
13
Globalizacja rys historyczny
Korzenie globalizacji…
…związane z rozwojem dalekosiężnego handlu, ekspansją militarną i religijną…
- Pionierska rola chrześcijaństwa i buddyzmu (początek n.e.)
- Ekspansja islamu (VII – IX w. n.e.)
- Pochód Czyngis-Hana (XIII w. n.e.)
- Rozwój Imperium Ottomańskiego (XIV w. n.e.)
14
Globalizacja rys historyczny
Wielkie odkrycia geograficzne i kolonizacja świata (XV – XVIII)
Rozwój handlu
Rozwój nowych rodzajów wytwórczości
Powstanie kapitalizmu kupieckiego (merkantylnego)
Zmiany ideowe – rozkład systemu feudalnego, rewolucja amerykańska i francuska, kodyfikacja prawa cywilnego i handlowego idee liberalizmu
15
Globalizacja rys historyczny
XIX wiekI i II rewolucja przemysłowa – powstanie przemysłu fabrycznego
Rewolucja w transporcie i telekomunikacji
System waluty złotej lub srebrnej
Anglia – ojczyzna liberalizmu (zniesienie Aktu Nawigacyjnego i Corn Laws) polityka wolnohandlowa
1870 r.Koncentracja i monopolizacja produkcji (big business)
Powstanie pierwszych firm międzynarodowych
Masowa migracja interkontynentalna
Powstanie gospodarki światowej
16
Globalizacja rys historyczny
XX wiekDalsza rewolucja w transporcie
(morskim, lotniczym, samochodowym)
I i II wojna światowa
Wielki Kryzys 1929-1933/35
Perturbacje walutowe i nawrót do protekcjonizmu
Zimna wojna (dwubiegunowy świat)
Stworzenie instytucji gospodarki światowej (MFW,BŚ,GATT)
Tendencje integracyjne w Europie (EWG, EFTA, RWPG)
Wzrost i recesje (1955 – 1973; 1974-1975; 1979-1981)
17
Globalizacja rys historyczny
Lata 90. XX w.Upadek komunizmu
Jednobiegunowy świat
Megatrendy cywilizacyjne (rynek, demokracja, homogenizacja kultury)
III REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA (informacyjna i transportowa)
LIBERALIZACJA HANDLU
WZROST BiZ
18
Globalizacja wnioski ogólne
- Proces obiektywny,
- O uniwersalnym charakterze (związany z
konwergencją w sferze ideologii, myśli naukowej, postępu technicznego, transferu ludzi, kapitału, produktów i usług)
- Fazy przyśpieszenia i regresu na drodze do globalizacji
- Występowanie przeciwstawnych tendencji w tych samych okresach.
19
Globalizacja wskaźnik globalizacji
Wskaźnik globalizacji – stopień integracji danego kraju ze światem w sferze gospodarki, polityki, technologii i życia społecznego.
1. Irlandia
2. Szwajcaria
3. Szwecja
4. Singapur
5. Holandia
USA (11); Czechy (15); Niemcy (17)
20
Globalizacja subiektywne postrzeganie
Zachód ekspansja ekonomiczna w warunkach wolnego rynku w skali całego świata, terroryzm, napływ uchodźców i imigrantów z krajów Trzeciego Świata.
Rosja upadek ZSRR
Wschód Europy obalenie komunizmu, wolny rynek i demokracja, integracja europejska, obawy o utratę suwerenności i tożsamości.
Trzeci Świat (Ameryka Łac., Azja, Afryka, Bliski Wschód) –„westernizacja” narzucanie wartości i stylu życia Zachodu tamtejszym społeczeństwom, poczucie krzywdy i niesprawiedliwości. przyśpieszony rozwój / bieda
Globalizacja
Rozwój handlu światowego jako pierwotny czynnik globalizacji
CZĘŚĆ II
Światowa produkcja i eksport towarów przetworzonych (zmiany w % rocznie)
Od 1950r. dynamika
światowego handlu
jest
większa od dynamiki
światowej produkcji.
LATAŚWIATOWA
PRODUKCA
ŚWIATOWY
EKSPORT
1950-1975 6,80% 9,30%
1975-1982 3,10% 5,20%
1982-1990 4,70% 6,90%
1990-1996 1,10% 6,30%
1950-1996 5,00% 7,70%
Przyczyny wzrostu światowego handlu
1. Liberalizacja obrotów.
2. Zmiany w technologii i organizacji produkcji.
3. Zmiany w organizacji wymiany.
Zwolennicy: USA, UE, OECD
Przeciwnicy:?
Wolny handel… Dlaczego?
1. Rozszerza rynek (korzyści skali).
2. Zaostrzenie konkurencji.
3. Obniżka cen.
4. Większa dostępność i różnorodność towarów dla konsumenta.
5. Wymiar kulturowy (poznanie się ludzi, tolerancja).
Polityka handlowa „PROTEKCJONIZM”
I. OGRANICZANIE IMPORTU:
- Cła (dochody do państwa, zmniejszenie pp, społ. strata),
- Kontyngenty i kwoty importowe,
- Zakazy importowe,
- Dobrowolne ograniczenia importowe (reklama)
II. PROMOCJA EKSPORTU:
- Subwencje eksportowe (dopłaty),
- Ubezpieczanie przez państwo transakcji eksportowych,
- Tanie kredyty dla eksporterów,
- Polityka informacyjna.
Argumenty za protekcjonizmem
1. Argument o ochronie miejsc pracy (wydatki na towary zagraniczne = tworzenie miejsc pracy za granicą).
2. Argument o taniej pracy za granicą.
3. Argument o „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant industries).
4. Argument o dumpingu.
5. Argument o bezpieczeństwie kraju.
6. Argument o ochronie wsi, rzemiosła, itd.
7. Argument o ochronie kultury narodowej.
8. Argument o „strategicznej polityce handlowej”
Dlaczego stosuje się ograniczenia w handlu?
1. Szkody dotyczą niewielu wpływowych obywateli –korzyści wielu nie wpływowych.
2. Przeciwnicy są silniej motywowani, lepiej zorganizowani i skuteczniej działają w obrębie grup swoich interesów.
3. Straty pojawiają się natychmiast; korzyści zwykle po latach.
4. Cła stanowią pokaźną część dochodów państwa (trudno się ich wyrzec w imię długookresowych i niepewnych korzyści).
Cechy współczesnego handlu
1. Fragmentaryzacja – delokalizacja produkcji strategia optymalnej lokalizacji dla poszczególnych etapów produkcji (międzynarodowy outsourceing i offshoring).
REDUKCJA KOSZTÓW NOWE RYNKI
Przyczyny
DOSTĘP DO
CZYNNIKÓW PRODUKCJI NOWE TECHNOLOGIE
Cechy współczesnego handlu
2. Wzrost obrotów towarami i usługami zaopatrzeniowymi (intermediate)
Produkcja standaryzowanych części i komponentów, które stają się elementem następnych, już z reguły bardziej prymitywnych
etapów procesów produkcyjnych.
Aktywność gospodarek rozwiniętych koncentruje się na fazach procesu wytwórczego o najwyższej wartości dodanej.
Udział produktów zaopatrzeniowych w imporcie Chin (57,7% - 1992r.; 72% - 2003r.)
Cechy współczesnego handlu
3. Przemieszczanie się produkcji (zatrudnienia) na linii państwa rozwinięte rozwijające się
Państwa produkcja Państwa
rozwinięte zatrudnienie rozwijające się
Cechy współczesnego handlu
4. Wzrost wymiany wewnątrzgałęziowej i wewnątrz-korporacyjnej (Intra-industry; intra-firm trade)
Kilka danych …
*W krajach OECD handel międzygałęziowy stanowi 70% ogólnych obrotów towarami przemysłowymi.
*W USA handel wewnątrz korporacji wynosi 42% obrotów ogółem.
*W sektorze ITC na świecie handel wewnątrz-korporacyjny to 70% importu i 34% eksportu.
Tendencje w światowym handlu (EKSPORT) w %
REGION 1980 1990 1995 2000 2006
Świat
(mld USD)2 032,1 3 478,6 5 168,5 6 444,1 11 982,9
USA 11,1 11,3 11,3 12,1 8,7
UE-25 40,4 44,2 42,1 37,9 37,9
Japonia 6,4 8,3 8,6 7,4 5,4
Chiny 0,9 1,8 2,9 3,9 8,1
Indie 0,4 0,5 0,6 0,7 1
Kr. rozwijające
się29,4 24,2 27,6 31,7 36,8
Kr. rozwinięte 65,3 72,1 69,8 65,6 59,1
Tendencje w światowym handlu (IMPORT) w %
REGION 1980 1990 1995 2000 2006
Świat (mld USD) 2 073,7 3 590,2 5 220,3 6 642,1 12 203,4
USA 12,4 14,4 14,8 19 15,7
UE-25 44,4 44,3 40,4 37,6 38,1
Japonia 6,8 6,6 6,4 5,7 4,7
Chiny 1 1,5 2,5 3,4 6,5
Indie 0,7 0,7 0,7 0,8 1,4
Kr. rozwijające
się23,8 22,3 28,6 28,7 32,1
Kr. rozwinięte 71,1 73,4 69,1 69,5 64,8
Tendencje w światowym handlu
1. Systematyczny wzrost światowych obrotów (od 1980r. prawie sześciokrotny).
2. Spada udział krajów wysoko uprzemysłowionych (np. w 1990r. – 72,1% a w 2006r. – 59,1%).
3. Rośnie rola państw rozwijających się.
4. Względnie stabilna sytuacja krajów UE (ogólny udział maleje ale kosztem handlu wewnątrz ugrupowania).
5. UE deficyt HZ z Rosją (import surowców – 42% ogólnego importu gazu i 34% ropy) oraz Chinami (wyroby przemysłowe).
6. Wzrost znaczenia Chin i Indii w gospodarce światowej.
7. Państwa wysoko rozwinięte są eksporterami „art. zaopatrzeniowych”, zaś importerami wyrobów gotowych.
Globalizacja
Przepływy kapitałowe
Część III
Formy przepływu kapitału
1. Zbudowanie zakładu produkcyjnego (greenfieldinvestment) lub kupienie już istniejącego.
2. Nabycie przez PZ udziałów lub akcji.
3. Nabycie przez PZ obligacji państwowych lub samorządowych.
4. Zaciągnięcie przez przedsiębiorstwo krajowe, bank, państwo pożyczki lub kredytu za granicą.
5. Nabycie przez PZ nieruchomości w kraju.
Dlaczego powstają przedsiębiorstwa międzynarodowe?
1. Przyczyna tkwi w różnicach stóp procentowychstanowiących wynagrodzenie kapitału (Mundel 1957 r.) Kapitał przepływa z miejsc o dużej podaży kapitału do miejsc, gdzie jego cena jest większa.
2. Teoria luki technologicznej Posnera (1961 r.) i cyklu życia produktu Vernona (1966 r.). Korzyści komparatywne poszczególnych krajów zmieniają się w czasie w miarę przechodzenia produktu przez fazy: innowacji, dojrzewania i standaryzacji.
Dlaczego powstają przedsiębiorstwa międzynarodowe?
3. Podejście eklektyczne (OLI): trzy główne czynniki decydują o powstaniu firm wielonarodowych:
- O – ownership – własność do praw produkcji „wiedza tajemna”
- L – location – najkorzystniejsza z możliwych
- I – internalization – bardziej opłacalne ulokowanie produkcji niż koszty pośrednictwa.
4. Teoria kosztów transakcyjnych – koncentruje się na „I” w „OLI” przedsiębiorstwo kalkuluje co się bardziej opłaca. Ponosić różne koszty transakcyjne czy lokować produkcję.
Motywy ekspansji międzynarodowej
1. Max. Zysku w długim okresie czasu i zwiększenie udziału w rynku.
2. Obniżka kosztów siły roboczej (lata 70. koszty pracy to 25% kosztów; dziś ok.. 10%).
3. Korzyści wynikające z dużej skali produkcji (ekonomika skali).
4. Minimalizacja ryzyka wynikająca z działalności tylko w jednym kraju.
5. Dążenie do obejścia barier taryfowych i pozataryfowych.
6. Integracja pionowa firm (od dostawcy po sieć dystrybucji).
7. „Efekt naśladownictwa” – coraz więcej firm tak postępuje.
8. Eliminacja kosztów transportu i pośrednictwa.
Napływ BiZ (FDI) na świecie (UNCTAD)
1500 mld
1250
1000
750
500
250
0
1990 1995 2000 2005 2009 2010
Napływ BiZ wg regionów i państw świata
Kraje 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Świat w mld
USD 201,6 340,3 1410 832,2 617,7 557,9 742,1 945,8 1306
UE-25 45% 38% 49% 46% 50% 46% 27% 51% 41%
Strefa Euro 28% 23% 35% 35% 39% 39% 16% 24% 24%
USA 24% 16% 22% 19% 12% 10% 18% 11% 13%
Chiny 2% 11% 3% 6% 9% 10% 8% 8% 5%
Hong Kong 2% 2% 4% 3% 2% 2% 5% 4% 3%
Indie 0% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 1%
Japonia 1% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0%
Azja 11% 24% 11% 14% 16% 21% 23% 22% 20%
Kraje
rozwinięte 82% 65% 81% 73% 72% 65% 56% 62% 66%
Kraje
rozwijające się 18% 34% 18% 25% 27% 32% 38% 33% 29%
Państwa – najwięksi inwestorzy i kraje o największym napływie BiZ
LP Największy inwestor Największy napływ BiZ
1 USA USA
2 Francja Wlk. Brytania
3 Hiszpania Francja
4 Szwajcaria Belgia
5 Wlk. Brytania Chiny
6 Niemcy Kanada
7 Belgia Hong Kong
8 Japonia Niemcy
9 Kanada Włochy
10 Hong Kong Luksemburg
Koncentracja siły firm międzynarodowych
KORPORACJA: MIĘDZYNARODOWA
WIELONARODOWA
PONAD(TRANS)NARODOWA
- Obecnie na świecie jest 65 tys. przed. międzynarodowych
- 100 największych to 1/3 wszystkich obrotów, 1/3 BiZ,
- 50% korporacji ma swoją siedzibę macierzystą w pięciu krajach: USA, Wlk. Brytanii, Japonii, Niemczech i Francji,
- ¼ światowej produkcji to produkty korporacji,
- Przychody Exxon Mobil większe od PKB Austrii lub Szwecji.
BiZ (cechy)
1. Nie ma ujednolicenia warunków BiZ w skali świata, tak jak np. WTO.
2. Duża koncentracja BiZ (2/3 śwaitowych BiZ lokuje się do 10 krajów OECD).
3. Wzrasta atrakcyjność innych regionów świata (Chiny, Indie, Europa Wsch.)
4. Oprócz krajów OECD największy napływ BiZ do Azji i Ameryki Łac., Afryka tylko 5-9%.
Pozytywne efekty napływu kapitału
1. Zwiększenie potencjału produkcyjnego obszaru napływu.
2. Wpływ na koniunkturę gospodarczą.
3. Wzrost ogólnego poziomu kultury przemysłowej.
4. Intensyfikacja pozytywnego wpływu konkurencji.
5. Dyscyplinujący wpływ nie tylko na przedsiębiorstwa ale i na politykę gospodarczą państwa.
BiZ (pytania i kontrowersje)
BiZ to również zachęty państwa i samorządu, dotacje, ulgi, wakacje podatkowe, tanie kredyty, subsydia do miejsc
pracy. Czy to się opłaca?
Czy wzrost BiZ powoduje wzrost PKB, czy wzrost PKB przyciąga BiZ?
BiZ w dobie liberalizacji handlu (czy liberalizacja i obniżka kosztów transportu zahamują BiZ?)
Czy teza o konwergencji strategii korporacji jest przedwczesna?
Napływ BiZ do Polski
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
lata
mld
E
UR
O
Serie1