1

Gluten en glutenintolerantie: feit of fabel?

Bachelorproef Journalistiek Amélie Snoeck

2

Bacholerproef Amélie SnoeckAcademiejaar 2014-2015

3

Voorwoord Gluten en glutenintolerantie. Iedereen heeft ongetwijfeld al van deze begrippen gehoord maar slechts een enkeling weet waar ze voor staan. Ondanks alle media-aandacht die het onderwerp ten dele valt, wist ook ik niet wat het precies betekent om glutenintolerant te zijn.

In deze bachelorproef wil ik vooral een algemeen beeld schetsen over gluten en glutenintole-rantie. Daarnaast wil ik ook aantonen dat een glutenintolerantie, ook wel coeliakie genoemd, geen manier is om aandacht te krijgen zoals vaak wordt gedacht. Integendeel, de allergie is wel degelijk een onderschat probleem. Door alle aandacht rond het onderwerp, weet niemand nog wat waar is en wat niet. Mythes als vermageren door een glutenvrij dieet en ‘gluten zijn onge-zond’, zijn schering en inslag. Horeca-houders lachen de allergie weg en coeliakie-patiënten voelen zich onbegrepen en niet serieus genomen. Mijn bachelorproef is dan ook gericht aan iedereen die meer zou moeten weten over de allergie en duidelijkheid nodig heeft over het onderwerp. Bijvoorbeeld de horeca en vrienden of familie van personen met coeliakie. Beide groepen hebben geen rechtstreeks contact met coeliakie, maar komen er wel mee in aanraking door hun omgeving. Daarnaast kan dit dossier ook zeker een meerwaarde bieden aan personen die geïnteresseerd zijn in (glutenvrije) voeding. Is het wel zo gezond om gluten te bannen uit je voeding als je geen glutenintolerantie hebt? Tenslotte is mijn bachelorproef ook relevant voor mensen met coeliakie. Hoe zit het met de allergenenwetgeving voor glutenvrije producten? Zal coeliakie beschouwd blijven worden als aanstellerij of is het tij langzaam aan het keren?

Met mijn bachelorproef wil ik dus de juiste awareness creëren rond de allergie. Dit doe ik door universitaire specialisten, voedingsdeskundigen, producenten, horecahouders en een coeliak-ie-patiënt samen met vele anderen aan het woord te laten. Op die manier hoop ik een integrale kijk te kunnen bieden op gluten en glutenintoleranties.

Amélie Snoeck

4

Inhoudstafel

Foto: Amélie Snoeck

5

Glutenintolerant: onderschat probleem of nieuwe

media-hype?

6-8

Glutenvrij: o(n)gezond?

9-12

FoodDesk helpt horeca in aanduiding van allergenen

13-15

Gloednieuw eet – en koffiehuis Biota serveert glutenvrij

16-18

“Het niet leveren van kwaliteit kost meer dan het leveren van

kwaliteit”

19-21

Glutenvrije diervoeding: noodzakelijk of overroepen?

22-23

Inhoudstafel

6

Coeliakie is een chronische, aangeboren auto-immuun-ziekte die gekenmerkt wordt door een intolerantie voor eiwitten die in bepaalde soorten granen voorkomen, legt bio-ingenieur en doctor in de fyto-mycolo-gie Jozef Poppe uit in zijn thesis ‘Het verdriet van Gluten’. De verzamelnaam voor die eiwitten wordt ‘gluten’ genoemd en die vind je terug in producten als tarwe, rogge, gerst, spelt en

kamut. Gluten bestaan uit drie hoofdbestanddel-en: gliadine, glutamine en proline en kun je het best omschrijven als de ‘lijm’ die voor de kneedbaarhe-id zorgt van onze graanpro-ducten. Vooral het bestanddeel gliadine is de grote boosdoener. Deze stof vind je terug in het enzym transglutaminase, dat bij coeliakie-patiënten veel meer aanwezig is dan bij mensen zonder glutenin-tolerantie. Die stof zorgt ervoor dat de voedselopname in de dunne darm verstoord

wordt. De dunne darm is voor-zien van darmvlokken die bes-chikbaar zijn voor de opname van voedingsstoffen. Bij glu-tenintolerante mensen raken de darmvlokken afgevlakt of verdwijnen ze zelfs volledig bij de inname van producten waar gluten in zitten. Op die manier wordt de absorptie-oppervlak-te dus sterk verkleind. Daar-door worden dan weer minder voedingsstoffen opgenomen.

Gluten zijn dus taboe voor mensen die aan coeliakie lij-den. Aangezien een heel aantal voedingsmiddelen zoals brood, pasta, cake, pizza, crackers en koeken gluten bevatten, zijn deze producten dus een no-go voor mensen met coeliakie. Maar gluten zitten ook ver-stopt in voedingswaren waar-van je het niet meteen zou verwachten. Ook ingrediënten van soepen, sauzen, snoepjes, ijs en bier kunnen gluten bev-atten. Wanneer mensen die aan glutenintolerantie lijden, toch gluten innemen, kun-nen ze erge last krijgen van chronische vermoeidheid, gewrichtspijnen, maag - en darmklachten, een opgeblazen gevoel, dysenterie en winderigheid.

Vaag terrein

Wetenschappers weten nog steeds niet hoe het komt dat sommige mensen last hebben van een glutenintolerantie en anderen niet. Wel weten ze dat coeliakielijders drager zijn van bepaalde genen (HLA DQ2 en HLA DQ8) die een sterke relatie hebben met coeliakie. Alle coe-liakielijders zijn drager van een van die twee genen. Ook staat vast dat coeliakie aangeboren is en dat het zich op alle leefti-jden kan openbaren.

“Hoewel we geen specifieke oorzaak kunnen geven aan de ziekte, weten we wel dat onze huidige leefwereld en onze veranderende consump-tiemaatschappij er niks mee te maken hebben,” zegt ge-neesheer-voedingsdeskundige Dr. Wilfried Staessens van de Moyo Clinic for Nutritional Medicine. “De eerste beschrijv-ing van de ziekte dateert al uit de eerste eeuw. De Griekse arts Aretaeus van Capadoçië was de eerste die het woord ‘coeliakie’ gebruikte, wat in het Grieks ‘maagstreek’ betekent. In de zeventiende eeuw werd in het Engels de term sprue, van het Nederlandse woord ‘sprouw’ voor het eerst geïntrodu-ceerd. Dit betekent chronische diarree, een van de klassieke symptomen van coeliakie. Pas

Glutenintolerant: onderschat probleem of nieuwe media-hype?

Desondanks alle media-aandacht omtrent gluten en glutenvrije diëten zijn coeliakie en glutenintolerantie nog steeds vage begrippen voor de meerderheid van de Belgische bevolking. Volgens de Vlaamse Coeliakie Vereniging hebben naar schatting 55.000 personen in België te kampen met coeliakie, waarvan slechts 5.500 patiënten zich ervan bewust zijn dat ze aan de ziekte lijden. Maar wat betekent het nu eigenlijk om glutenintolerant te zijn?

“55.000 Belgen lijden aan coeliakie”

7

in de jaren veertig werd de werkelijke oorzaak van coeliak-ie vastgesteld. De Nederlandse kinderarts Dr. Willem Karel Dicke toonde als eerste het ver-band aan met tarwemeel. Tij-dens de hongersnood van 1944 waren brood en meel schaars. Dicke merkte een daling op in de sterfte van kinderen met co-eliakie. Hij merkte ook op dat van zodra tarwe weer verkrijg-baar was, het aantal sterfgeval-len bij kinderen met coeliakie weer toenam.” Medicatie tegen coeliak-ie is er echter niet. Het enige wat te beginnen valt tegen de ziekte is een levenslang glutenvrij dieet volgen. Maar niet enkel coeliakie-lijders besluiten om een gluten-vrij dieet te volgen. Zow-el in de Verenigde Staten als in Europa zien we de vraag naar glutenvrije producten gestaag stij-gen. Uit een recent mark-tonderzoek in de VS, dat gepubliceerd staat op flandersfood.com, blijken er verschillende redenen te zijn voor het kopen van glutenvrije voeding-swaren. Ongeveer 35% van de Amerikaanse bevolking is ervan overtuigd dat gluten-vrije producten gewoonweg gezonder zijn. Daarnaast ziet ook 27% zijn kans schoon om door middel van glu-

tenvrije voedingsmiddel-en zijn gewicht op peil te houden. Voor 21% is het lage gehalte aan koolhydraten dan

weer de overtuigende factor. Slechts 15% kocht glutenvrije producten omdat een van de gezinsleden een intolerantie heeft.

Trend of hype

Een kleine minderheid schakelt dus over naar glutenvrije voed-ing omwille van coeliakie. Toch zien we in de media steeds meer artikels over gluten-vrij eten verschijnen. “Dat is

helemaal niet zo gek,” vertelt trendwatcher Herman Konings. “Steeds meer mensen worden zich ervan bewust dat glutenin-tolerantie een echt probleem is en geen manier van grote bed-rijven om poen te scheppen. Net daarom, omdat coeliakie een groeiend maatschappelijk probleem is en geen lucratief zaakje, kunnen we spreken over een trend.”

“Een trend betreft een sig-nificante numerieke differ-entiatie met een vorige peri-ode. Concreet wil dit zeggen dat er een blijvende daling,

of in het geval van gluten, stijging is in het aantal mensen dat gluten-vrij begint te eten. Pakweg tien jaar geleden werd er helemaal niks gezegd over glu-tenintolerantie, vandaag zie je wekelijks wel iets verschijnen in de media. Daarnaast ver-trekt een trend ook vanuit een maatschappelijk probleem. Mensen met een glutenintoler-antie, willen enkel meer aware-ness creëren rond hun ziekte en

aantonen dat de groep niet ver-geten mag worden. Je kan het zien als een soort noodkreet.”

Er moet wel een onderscheid gemaakt worden tussen mensen die lijden aan gluten-intolerantie en mensen die er bewust voor kiezen glutenvrij te eten, gewoon omwille van het feit dat ze denken dat het gezonder is. “Wat de laatste groep betreft, zouden we kun-nen spreken over een hype. Let wel: ik zeg ‘zou’. Een hype heeft de gewoonte om heel snel op te komen, maar evengoed weer even snel te verdwijnen. Een

“Slechts een kleine groep personen eet glutenvrij omwille

van coeliakie”

Tien jaar geleden werd er niks gezegd over glutenintolerantie. Foto: Amélie Snoeck

8

hype wordt gevoed door mar-keting, storytellers en social media. Die tweede groep, die dus enkel glutenvrij eten om iets nieuws te proberen en dus een hype creëren rond de trend, zorgen samen met de (social) media wel voor bewustwording van het probleem. Op die manier leveren ze ook zeker een bij-drage aan de trend.

Tegelijkertijd is de tweede groep de groep die glutenvrij eten wel even zal volhouden, maar er uiteindelijk voor zal kiezen om terug over te schakelen naar hun oude eetpatroon. Na een tijd gaan ze toch liever terug ‘normaal’ eten. Desondanks is dat onderscheid flinterdun en is het lastig om een echte lijn te trekken tussen die twee groep-en, hoewel er zeker sprake is van een verschil.”

Niet zonder risico

Hoewel de hype rond gluten zorgt voor bewustwording van het probleem, zorgt die ook voor verwarring en onbegrip.

Mensen die glutenvrij eten in de overtuiging dat het ge-zonder zou zijn, doen afbreuk aan de ernst van het probleem. Ook zou het helemaal niet zo gezond zijn om gluten te ban-

nen uit je eetpatroon als je niet aan coeliakie lijdt. Zo loop je het risico op voedingstekorten, zegt voedingscentrum NICE (Nutrition Information Center). Een professionele begeleiding door een arts en diëtist zijn noodzakelijk om geen voeding-stekorten op te lopen. Wie een glutenvrij dieet volgt, neigt im-mers snel te weinig graanpro-ducten te consumeren, terwijl die een cruciale bron vormen van ijzer, vitamine B1 (nodig voor de energieproductie en de koolhydraatstofwisselingen in ons lichaam) en voedingsve-zels. Een tekort aan deze vezels

heeft een negatief effect op de darmflora en kan zo constipatie veroorzaken. Daarnaast zouden graanvezels het risico op chro-nische welvaartziekten zoals diabetes verkleinen. Het is dus van cruciaal belang dat je eerst een arts raadpleegt voor je aan een glutenvrij dieet begint.

Werk aan de winkel

Glutenintolerant zijn is van-daag de dag dus niet zo simpel. Slechts 1/5 van de coeliakielij-ders is zich er effectief van be-wust dat hij geen gluten mag eten. Daarnaast worden ze niet snel serieus genomen door het grote aantal mensen dat ge-woon glutenvrij is omdat het ‘gezond’ is. Producenten doen hun best, maar beschikken nog steeds over een relatief klein aanbod glutenvrije voeding. Met andere woorden: er is nog heel wat werk aan de winkel vooraleer coeliakie verand-ert van een onderschat prob-leem naar een erkende ziekte waar rekening gehouden mee moet worden in onze huidige maatschappij.

Begeleiding door arts en diëtist zijn noodzakelijk om geen voedingste-

korten op te lopen

Graanproducten vormen een cruciale bron van vitaminen. Foto: Amélie Snoeck

9

“Personen die lijden aan co-eliakie hebben geen andere keus dan een levenslang glu-tenvrij dieet volgen,” zegt ge-neesheer-voedingsdeskundige Dr. Wilfried Staessens van de Moyo Clinic for Nutritional Medicine. “Na verloop van tijd verdwijnen hun klachten en hebben ze in feite helemaal geen last meer van hun aller-gie. Toch zien we dat steeds meer mensen kiezen voor een glutenvrij dieet. Niet omdat co-eliakie steeds vaker voorkomt, wel omdat een grote groep mensen zich beter zegt te voel-en na een tijd minder of geen gluten eten.”

Onderscheid

“Consumenten die gluten-vrij eten vanuit de overtuiging dat dit gezonder zou zijn, zijn niet objectief glutenintoler-ant. Dit wil zeggen dat ze niet lijden aan coeliakie. Wel zijn

ze subjectief glutenintolerant: ze voelen zich beter zonder het eten van gluten. Maar dit hoeft helemaal niks te mak-en te hebben met coeliakie. Het feit dat die groep mensen zich beter voelt, kan verklaard worden door twee redenen. De

eerste reden is dat ze effectief bepaalde spijsverteringsprob-lemen hebben. Glutenvrij eten is dan niet de oplossing voor dat probleem maar kan wel verlichting van de symptomen bieden. De tweede reden is dat ze het zogenaamde placebo-ef-fect creëren. Omdat ze geloven dat ze zich beter voelen zonder gluten, voelen ze zich daadw-erkelijk beter. Daarnaast heb je ook mensen die denken dat ze zullen afvallen door een glu-tenvrij dieet en gezinnen die glutenvrij eten uit solidariteit omdat een van de gezinsleden lijdt aan coeliakie.”

Geen gevaar, wel risico

Maar hoe gezond is het nu ei-genlijk om als niet-coeliak-ielijder gluten helemaal uit je dagelijkse eetpatroon te schrappen? Neem nu als voor-beeld Sarah (20) en Sofie (33). Beiden eten glutenvrij om een verschillende reden. Sarah doet dit omdat ze lijdt aan coeliakie, Sofie omdat ze denkt dat glu-tenvrij eten gezonder is. “Sarah heeft natuurlijk geen andere keuze dan zich aan een strikt glutenvrij dieet houden,” zegt Staessens. “Gluten zijn voor haar nooit ‘gezond’ geweest, integendeel, ze waren de grote boosdoener. Gluten uit haar voeding schrappen, betekende voor haar genezing. Bij Sofie is het een ander verhaal. Het kan effectief zijn dat ze zich beter voelt als ze geen gluten eet. In feite kan een lichaam ook mak-

Heeft je lichaam gluten nodig of kan het ook zonder?

Glutenvrij: (on)gezond?

“Eigenlijk heeft je lichaam geen

gluten nodig om te functioneren”

Slechts een kleine minderheid Belgen die glutenvrij eet, doet dit omdat ze effectief lijdt aan coeliakie. De grootste groep consu-menten van gluten-vrije producten kiest voor deze voeding-smiddelen simpelweg vanuit de overtuig-ing dat die gezonder zouden zijn. Bewijzen zijn hier echter niet voor. “Nergens staat geschreven dat gluten-vrij eten gezonder zou zijn, integendeel.”

10

kelijk zonder gluten. Maar de kans bestaat wel dat je zo niet genoeg voedingsstoffen meer inneemt. Glutenvrij eten is dus niet per definitie ongezonder, wel loop je het risico onge-zond te eten door een gebrek aan variatie. Daarom is het een beter idee om eerst een arts of voedingsdeskundige te raad-plegen.”

Ook Professor Translationeel Onderzoek van Gastro-en-terologische Aandoeningen (TARGID) aan de KULeuven Martin Hiele heeft gemengde gevoelens bij het bannen van gluten uit je eetpatroon als ni-et-coeliakie-lijder. “Eigenlijk heeft je lichaam geen gluten nodig om te kunnen function-eren. Het is dan ook geen prob-

leem om gluten van de ene op de andere dag te bannen uit je normale eetpatroon. Wel is het zo dat het moeilijker is om ge-zond te eten als je volledig glu-tenvrij eet. Vervangproducten bevatten vaak erg veel suiker en vetten en erg veel variatie is er niet. Volkoren – en graan-producten zijn een belangrijke component in onze voeding. Als je die weglaat, moet je toch zorgen voor voldoende vervan-gmiddelen. Het risico van te eenzijdig eten ligt dan ook op de loer. Glutenvrij eten is dus zeker niet gezonder.”

“Daarnaast doen heel veel mensen aan zelfdiagnostiser-ing,” aldus Staessens. “Voel-en ze zich niet goed, dan gaan ze maar gluten elimineren uit

hun dagelijkse voeding.” “Het gevaar dat daarmee gepaard gaat, is dat dokters op die manier niet meer kunnen zien of patiënten al dan niet gluten-intolerant zijn,” zegt Hiele. “Als patiënten al enkele maanden glutenvrij eten, verandert hun bloedsamenstelling en heeft de dunne darm zich ondertus-sen ook al aangepast. Zo wordt het een onmogelijke opdracht om uit te maken of de patiënt in kwestie al dan niet lijdt aan coeliakie.”

“Het proces om uit te maken of iemand al dan niet aan coe-liakie lijdt, is niet simpel. Eerst wordt een bloedonderzoek uit-gevoerd bij de patiënt. Hierbij worden bepaalde antistoffen gemeten die enkel voorkomen

Sarah Dillis (20) eet al 17 jaar glutenvrij

“Ik was ongeveer drie jaar oud toen mijn ouders merkten dat er wat aan de hand was met mij. Ik was altijd ongelooflijk futloos en at nauwelijks. Ook had ik voortdurend diarree en krampen. Met een darmbiopsie zijn de dokters er achter ge-komen dat ik glutenintolerant was. Net op tijd, want hadden mijn ouders een maand langer gewacht, dan was ik er nu niet meer geweest. Mijn darmen waren zodanig geperforeerd dat ik mezelf al bijna volledig vergiftigd had.”“Aangezien er geen medicatie bestaat voor coeliakie, zijn we langsgegaan bij een diëtiste die me een strikt dieet voorschreef. Alle producten waar tarwe, gerst, haver en bloem in zaten, werden taboe. Daardoor kan ik dus ook geen vergelijking maken tussen ‘gewoon’ eten en glutenvrije voeding. Iedereen reageerde heel positief op mijn allergie. Ondertussen stelt nie-

mand zich nog vragen bij mijn allergie en weet iedereen heel goed wat ik wel en niet mag eten. ““Wat wel nog steeds moeilijk blijft, is mijn allergie ver-duidelijken aan andere mensen. Nog altijd weet een groot aan-tal mensen niet wat een glu-tenintolerantie inhoudt, zelfs niet na alle media-aandacht. Ook glutenvrije producten zijn nog niet overal verkrijgbaar waardoor ik nog vaak naar spe-ciale dieet – of natuurwinkels moet. Hoewel er in Delhaize en Albert Heijn nu een relatief groot gamma is aan glutenvri-je producten. Helaas zijn die producten vaak heel droog en niet zo lekker van smaak. Ook de horeca doet zijn best. Als ik rustig uitleg wat mijn allergie inhoudt en benadruk wat ik wel en niet mag, zijn veel restau-ranthouders bereid om hun gerecht toch een beetje aan te passen zodat ik gewoon mee kan eten.”“Steeds meer mensen worden zich bewust van coeliakie en

wat het met iemand doet. Ook de media spelen hier vaak op in. Enerzijds is dit een ongelofeli-jke hulp in het bewustword-ingsproces van de bevolking, anderszijds vind ik dat jammer omdat anderen coeliakie niet meer echt als allergie beschou-wen. Zo heb je bijvoorbeeld mensen die louter glutenvrij eten uit gezondheidsoverwe-ging. Daardoor ontzeggen ze zichzelf zomaar dingen, ter-wijl ik soms zoveel zin heb in een ontbijtkoek en het niet kan eten. Door alle heisa rond de allergie heb ik ook het gevoel dat ik niet meer serieus ge-nomen word. Ik heb echt een allergie waar ik heel ziek kan door worden als ik de verkeerde dingen eet. Maar meestal blijft mijn glutenintolerantie op de achtergrond en kan ik gewoon alles doen zoals een andere 20-jarige studente. Behalve na een avondje uitgaan een frikadel eten. Een week ziek zijn heb ik daar niet voor over (lacht). Ik eet wel gewoon een frietje. ”

11

bij coeliakie-patiënten. Als de uitslag van de bloedtest positief is, wordt er met een endoscoop een gastroscopie gemaakt van het spijsverter-ingskanaal, de slokdarm, de maag en de twaalfvingerige darm. Daarnaast worden ook nog weefselmonsters genomen van de twaalfvingerige darm.

Uiteindelijk worden die onder de microscoop onderzocht om te zien of de darmvlokken bes-chadigd zijn. Om de diagnose te kunnen stellen is het cruciaal om in de drie maanden vooraf-gaand de test een normale, glu-tenrijke voeding te gebruiken. Als patiënten zichzelf gaan aanbevelen om glutenvrije voeding te eten en dan komen aankloppen met klachten, kun-nen wij onmogelijk beginnen met dat onderzoek. We zullen ze eerst terug drie maanden ‘gewoon’ moeten laten eten om dan pas te kunnen beginnen met het onderzoek. Nogmaals, eerst een arts of voedingsde-skundige raadplegen, dan pas tot actie overgaan,” benadrukt Staessens.

Onverwachte weldoener

Ook het feit dat je zou verma-geren van geen gluten meer te eten, is een fabel die mak-kelijk ontkracht kan worden. “De consumptie van vezels uit granen hebben een positieve invloed op de bloedglucoses-

piegel, cholesterolwaarden en bloeddruk. Daarnaast zijn de plantenstoffen die zich bevin-den in de tarwekorrel en de tarwekiem gunstig voor het verbeteren van ons metabo-lisme en de stofwisselingspro-cessen van ons lichaam,” zegt Professor Fred Brouns, Uni-versiteit Maastricht, Faculty of Health, Medicine and Life Sci-ences, Department of Human Biology, Health Food Inno-vation Management. “Tarwe-producten hebben dus eigen-lijk een gunstige werking op ons lichaam. Daarnaast toont onderzoek aan dat regelmatige consumptie van volkoren hele-maal geen bijdrage levert aan gewichtstoename, noch aan gewichtsafname. Er kan echter wel gewichtsafname optreden na het elimineren van gluten uit je voeding. Niet omdat je de gluten op zich niet meer eet, wel omdat mensen die gluten bannen, vaak geen alternatief zoeken en op die manier te weinig voedingsstoffen opne-men.”

Media overdrijft?

“Sarah merkt nog steeds dat coeliakie een vaak niet-begre-pen ziekte is. De horeca durft al eens achterdochtig staan tegenover de allergie en beseft niet dat het kleinste kruimelt-je al voor ongelofelijk last kan zorgen. Ook ik vind dat ieder-een duidelijk het onderscheid tussen coeliakie en niet-co-eliakie zou moeten kennen,” verklaart Staessens. “Coeliakie is echt geen aanstellerij en kan serieuze gevolgen hebben. De ziekte is nog steeds een onder-schat probleem. Er is veel ver-warrende heisa in de media en door de zelfdiagnostisering doen mensen vaak meer kwaad dan goed.”

“Aan de andere kant is het ook niet slecht dat het begrip ‘glu-tenvrij’ steeds vaker in de media komt,” legt Hiele uit. “Hoe meer media-aandacht, hoe meer glu-tenvrije producten op de markt komen. Op die manier heeft de trend positieve gevolgen voor coeliakie-lijders. Binnen tien jaar zal de hele hetze rond glu-ten wel meer in proportie zijn. Er is een hele grote groep mensen die glutenvrij eet, maar wie van hen is echt glute-nintolerant? Waarschijnlijk is dat slechts een heel klein aan-tal mensen. Op dat vlak speelt de media weer een negatieve rol. Mensen die echt ziek zijn, worden vaak niet serieus ge-

nomen omdat de horeca ervan overtuigd is dat ze toch enkel glutenvrij eten omdat het ge-zonder zou zijn.”

Ondanks de toenemende media-aandacht, is dokter Staessens er zeker van dat er niet meteen een stijging te zien zal zijn van het aantal pa-tiënten dat lijdt aan coeliakie. “Hoogstens één procent van de Belgische bevolking lijdt aan coeliakie. Dat aantal zal niet meteen toenemen of afnemen. Wel zal de interesse van de bevolking voor hun voedsel-gevoeligheid toenemen. In de toekomst zal dan ook steeds meer over allergieën en intole-ranties gesproken worden, om-dat de mens ‘vervreemd’ van natuurlijke voeding.”

“Regelmatige con-sumptie van volko-ren levert helemaal geen bijdrage aan gewichtstoename,

noch aan ge-wichtsafname”

“Slechts één pro-cent van de Bel-gische bevolking

lijdt aan coeliakie. Dat aantal zal niet

toenemen of afnemen”

12

Voedingsconsulente Sofie Grieken (33) eet glutenvrij uit gezondheidsoverweging

“Mijn overstap van ‘gewone’ voeding naar glutenvrije voed-ing is erg geleidelijk aan ver-lopen. Ik let er al jaren op dat ik niet te veel gluten eet omdat onze westerse voeding erg een-zijdig is. Tarwe is een product dat enorm veel voorkomt in onze dagelijkse voedingsmid-delen, denk maar aan pas-ta, brood en koekjes. Maar de graansoort is ook minder zich-baar aanwezig in onze voeding. Er zitten bijvoorbeeld bestand-delen van tarwe in bloem en paneermeel. Zo’n grote hoev-eelheden van een soort product eten, lijkt me echt niet gezond.

Daarnaast merkte ik dat ik noo-it voldoende had gegeten toen ik van tafel kwam, maar me wel opgeblazen en vermoeid voelde. Aangezien ik altijd erg bewust bezig ben geweest met voeding, ben ik door die re-den echt beginnen nadenken over de zin van gluten in onze voeding. Toen ons zoontje, dat toen een jaar was, ook nog eens allergisch bleek te zijn voor gluten, zijn we helemaal over-geschakeld naar glutenvrije voeding.

Ik voelde me meteen merkbaar minder opgeblazen en veel levendiger na de maaltijd. Het is tegenwoordig ook helemaal niet moeilijk om glutenvrije producten te vinden in de win-kel. Vroeger vond je die vaak enkel in natuurwinkels maar ondertussen kan je die ook ge-woon in de supermarkt halen. De smaak en de kwaliteit van de glutenvrije producten zijn daarentegen nog niet altijd wat ze zouden moeten zijn. Som-mige pasta’s en broden hebben een heel onaangename struc-

tuur of zijn echt niet smakelijk. Daarom kies ik liever vervang-producten als bonen of quinoa.

Ook op familiefeesten wordt er rekening gehouden met onze keuze om geen glutenrijke pro-ducten in ons eetpatroon op te nemen. Wat ik wel jammer vind, is dat we nog steeds behandeld worden als ‘die mensen die geen gluten eten’. Veel te vaak krijgen we een aparte maaltijd voorgeschoteld, terwijl het veel makkelijker kan. Maak je saus met een ander bindmiddel of bak je brood met een alternatief soort bloem en we kunnen net hetzelfde eten als alle anderen aan tafel. Dat onbegrip zorgt soms voor wat wroeging. Glu-tenintolerant zijn wordt vaak als trend of hype bestempeld, terwijl onze zoon echt ziek kan worden van bepaalde voeding. Een glutenintolerantie is niet hetzelfde als een proteïne-dieet of de keuze om vanaf nu aan enkel raw-foods te eten. Door alle media-aandacht de laatste tijd zijn mensen wel stil beginnen staan bij de allergie en wordt er bewustwording ge-creërd rond het probleem.

We voelen ons allemaal stuk-ken beter en er zijn genoeg producten die ons voorzien van de nodige voedingsstoffen en vitaminen. Ik denk dat het geen kwaad kan om even stil te staan bij je huidige eetpatroon en je af te vragen of sommige dingen effectief zin hebben. Zou ik het aanraden om glutenvrij te be-ginnen eten? Zeker. Maar niet van de ene dag op de andere. Dat zou bovendien erg nefast zijn voor je lichaam, het zou zelfs ontgiftingsverschijnselen kunnen vertonen. Desalniette-min was het voor ons gezin een echte verademing en zouden we niet meer terug willen naar ons oude eetpatroon.”

13

Het grootste verschil met de Verordening Vo-edselinformatieverstrekking van 22 november 2011, is dat nu ook de horeca, cateraars, zieken-huizen, kantines van scholen,… tegenwoordig allergeneninformatie over hun onverpakte lev-ensmiddelen moeten verstrekken, zegt Unilever Food Solutions. Deze wetgeving geldt voor heel Europa, hoewel een uitzondering is gemaakt voor België. Belgische horecahouders mogen de allergeneninformatie ook mondeling meedelen, en dus niet enkel schriftelijk zoals in de rest van Europa.

Volgens Danny Van Assche, afgevaardigd bestu-urder van de Federatie Ho.Re.Ca., de beroepsv-ereniging van de Vlaamse Horeca, is dit de meest praktische aanpak voor de uitbater én de veiligste voor de klant. “Volgens de Europese verorden-ing moet alle allergeneninformatie schriftelijk worden vermeld. Dat komt de veiligheid van de allergische consument in het geval van onverpa-kte voeding niet ten goede, want er is geen ga-rantie dat de kok het schriftelijke recept gevolgd heeft. Het biedt de chef ook weinig mogelijkheid tot creativiteit en leidt tot een standaardisering van de kaart. Het aanbieden van dag- of sug-gestiemenu’s wordt bijna onmogelijk,” zegt hij in een artikel op de website van de federatie.

Etikettering

Ook wat de aanduiding van de allergenen op etiketten betreft, zijn er een aantal dingen ge-wijzigd. Zo zegt de FOD Volksgezondheid, Veil-igheid van de Voedselketen en Leefmilieu dat voorverpakte levensmiddelen die allergenen bevatten steeds opgenomen moeten worden in de ingrediëntenlijst met een duidelijke ver-melding van de naam ervan. Ook moet de aan-wezigheid van allergenen benadrukt worden

Allergenenwetgeving 2014 moet voor duidelijkheid zorgen

FoodDesk helpt horeca in aanduiding van allergenen

De nieuwe allergenenwetgeving, die geldt in alle lidstaten van de Europese Unie, ging op 13 decem-ber 2014 van kracht. Een van de grote pijlers in de verordening bet-reft de verstrekking van voedselin-formatie aan consumenten. In de praktijk schort er echter nog heel wat aan de uitvoering van die wet. FoodDesk reikt een helpende hand aan kleinhandelaars in de aanduid-ing van allergenen.

14

zodat ze duidelijk te onderscheiden zijn van de andere producten van de ingrediëntenlijst. Dit kan bijvoorbeeld door een ander lettertype of een andere letterkleur. Als er geen ingrediënten-lijst is, moet de naam van het allergeen vooraf-gegaan zijn door het woord ‘bevat’. Ten slotte is het enkel toegestaan om specifieke bestand-delen van een levensmiddel weg te laten uit de ingrediëntenlijst als die stoffen geen allergenen zijn. Bijkomend kan ook het glutenvrije-sym-bool aangebracht worden op producten. Dit ge-registreerde symbool is internationaal erkend als kwaliteitskeurmerk kan enkel met toelating

van de Nederlandse Coeliakie Vereniging geb-ruikt worden.

De controle op de uitvoering van de verordening van 2014 gebeurt door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen en door de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. De controle gebeurt aan de hand van checklists die de FAVV opstelt. Indien de regels voor de al-lergenenaanduiding op etiketten niet worden nageleefd, volgen er maatregelen.

FoodDesk snelt te hulp

Hoewel de hernieuwde wetgeving al een zestal maand van kracht is, wordt deze slechts bij een klein aantal horecahouders toegepast. FoodDesk, het enige Belgische allergenenbeheersysteem, probeert kleinhanderlaars hierbij te helpen. “Sinds november 2014 trachten wij slagers, bak-kers, zuivelwinkels en restaurants te helpen om in regel te zijn met de nieuwe Europese richtlijn van 2014 in verband met de verstrekking van vo-edselinformatie naar consumenten toe”, zegt Sel Lambaerts, CEO van FoodDesk. “Samen met mijn vennoot Carl Beniest heb ik FoodDesk ontwik-keld. Dat is een programma waarmee wij alle in-grediënten, allergenen en voedingswaarden van een bereiding automatisch kunnen berekenen.

Het enige wat de kleinhandelaar moet doen, is zijn recepturen digitaal ingeven. Op die manier weten wij welke producten de slager of bakker in kwestie heeft gebruikt. Wij gaan dan op onze beurt de technische fiches gaan opvragen aan de fabrikanten, zodat wij exact weten welke stof-fen in welke producten zitten. Klein detail: deze fiches zijn vaak enkel in het Chinees of Japans beschikbaar. Omdat we natuurlijk zelf die talen niet spreken, sturen we die fiches op naar een IT-bedrijf in India dat voor ons werkt. Wij krij-gen die fiches dan terug nadat die vertaald zijn in het Nederlands, Frans en Engels. Waarom In-dia? Omdat het simpelweg het goedkoopst is.”

“Eenmaal we de fiches teruggekregen hebben, maken we per bereiding een fiche waarop alle ingrediënten, allergenen en voedingswaarden zichtbaar zijn. Als een productfiche van een bepaald product wordt aangepast, herberekent FoodDesk automatisch alle bereidingen waar dit product in zit. Elke winkel beschikt zo over een databank waar al zijn producten inzitten. Twee keer per jaar voeren we een grondige controle uit bij de leveranciers en vragen we of de samen-stelling en de gebruikte producten voor een vo-edselproduct nog klopt.”

“Na deze voorbereidingsfase kunnen we begin-nen met onze software te adapteren aan de web-site, aan de hand van een webwinkel. De slager of bakker maakt een aantal categorieën op zijn website waaronder hij zijn producten rangschikt. Als je dan bijvoorbeeld op ‘salami’ klikt onder het luikje ‘charcuterie’, kom je zo uit bij de individuele databank van die winkel en krijg je

meteen een lijst met alle ingrediënten en aller-genen die in die salami aanwezig zijn. Zo weet de consument die aan een allergie lijdt, meteen welke producten hij wel of niet mag eten.”

Ondertussen heeft FoodDesk 3.353 aangesloten leden over heel België en komen er dagelijks nieuwe leden bij. De klanten betalen eenmalig 950 euro om de databank aan te maken en maan-delijks 49 euro om deze up to date te houden.

Voorverpakte levensmiddel-en die allergenen bevatten, worden opgenomen in de ingrediëntenlijst met een

duidelijke vermelding van de naam ervan

“Sinds november 2014 helpen we kleinhandelaars in regel te zijn met de nieuwe Europese

wetgeving”

15

Glutenbevattende granen zoals tarwe, rogge, gerst,

haver, spelt en kamut of de hybride soorten daarvan en producten op basis van glu-

tenbevattende granen

Melk en producten op basis van melk (in-

clusief lactose)

Noten zoals amandel-en, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, paranoten, pistachenoten, macadamianoten en pro-ducten op basis van noten

Mosterd en producten op basis van mosterd

Vis en producten op basis van vis

Soja en producten op basis van soja

Schaaldieren en pro-ducten op basis van

schaaldieren

Selderij en producten op basis van selderij

Zwaveldioxide en sulfieten in concentraties van meer

dan 10 mg/kg of 10 mg/l uit-gedrukt als totaalgehalte aan

zwaveldioxide

Weekdieren en pro-ducten op basis van

weekdieren

Aardnoten en pro-ducten op basis van

aardnoten

Eieren en producten op basis van eieren

Sesamzaad en pro-ducten op basis van

sesamzaad

Lupine en producten op basis van lupine

Veertien wettelijk bepaalde

allergenen

16

De net niet enorme glazen deur glijdt soepel open wanneer ik er zachtjes tegen duw. De in-dringende geur van koffie komt me tegemoet. Ik ga snel zitten op een van de vele houten stoelen en laat het zonlicht, dat door het grote dakraam naar binnen valt, mijn gezicht ver-warmen.

Biota, dat op 11 mei 2015 haar deuren opende, straalt rust en gezelligheid uit. Het lichte in-terieur waar veel hout in verwerkt is, verjaagt de examenkriebels meteen naar de achter-grond. Op de vele grote krijtborden staan al-lerlei lekkernijen gekrabbeld. Verschillende smaken Bionade, een hele schare aan home-made desserts als chocomousse, frangipane en cheesecake en een resem aan koffies versi-eren de borden. Kiezen wordt zo meteen nog een probleem.

Ik heb mijn oog laten vallen op een Bion-ade met gember en sinaasappel en loop naar de zijkant van de toog. ‘Order and pay here, thank you’. Catalina, een van de twee uitbat-ers komt naar me toe en rekent af. Ze zegt dat ik mijn drankje uit de ijskast, wat verderop in de zaak, mag nemen. Op de toog naast de ijskast staan glazen. Wat onwennig neem ik er eentje, maar dat is blijkbaar hoe het hoort want Catalina schenkt me een bemoedigende glimlach toe. Net als ik op mijn passen terug wil keren, valt mijn oog op het kleine tuint-je achteraan de zaak. Een zak potgrond staat scheef tegen een halfgevulde bloembak. Op

het raam staat in witte stift ‘Work in progress’ geschreven. Ik ga zitten en neem een slokje van mijn Bionade. Ik moet even wennen aan de smaak van gember maar uiteindelijk is het best lekker. Nieuwsgierig naar de oorsprong van deze frisdrank, besluit ik het etiket aan nader onder-zoek te onderwerpen. Onmiddellijk merk ik het glutenvrije symbool op. “Inderdaad, zelfs onze drankjes zijn glutenvrij”, lacht Aline, mede-uit-baatster van Biota. “Zelf ben ik al acht jaar glute-

nintolerant en het viel me op hoe moeilijk het is om lekker en volledig glutenvrij te kunnen eten op restaurant. Zeker wat het ontbijt betreft is het een regelrechte ramp. De keuze voor mensen die aan een glutenintolerantie lijden, is enorm beperkt en net daarom wil ik het verschil mak-en. Maar natuurlijk kun je hier niet enkel voor ontbijt terecht. Elke dag maken we een vers aanbod van warme gerechtjes. Aangezien we enkel met seizoengebonden producten werken, hebben we een beperkte menukaart. Maar zo kunnen we al onze producten dagvers aan onze klanten aanbieden.”

Gloednieuw eet – en koffiehuis Biota serveert gluten-vrij Groepjes studenten lopen gezellig kletsend op en af in de Sint-Pietersnieuwstraat in Gent. Met de zon op hun gezicht genieten ze van een kleine pauze tussen het blokken door. Sommigen kiezen voor een praatje op hun kotterras, anderen gaan liever even uitpuffen bij een koffie op café. Gloednieuw glutenvrij koffie- en eethuis Biota is het ide-ale toevluchtsoord bij uitstek. Van verfrissende biologische limonades en lichte en gezonde lunches tot een troostende koffie met een home-made stukje cheesecake.

“De keuze voor mensen die aan een gluten-

intolerantie lijden, is enorm beperkt en net daarom wil ik het ver-

schil maken”

17

Aline en kompaan Catalina staan lachend te kwebbelen achter de veilige beschutting van hun toog. Vooral de ietwat schuchtere, maar daarom zeker niet minder vriendelijke Catalina lijkt het op die plaats het meest naar haar zin te hebben. Druk in de weer met fruit en yoghurt begint ze aan de voorbereiding van de desserts. “Al onze desserts zijn honderd procent home-made en maken we zowel glutenvrij als lactosevrij. Onze pannenkoeken, chocomousse, frangipanes, ta-arten, noem maar op. Ik hoop echt iedereen die last heeft van een of andere allergie een plek te kunnen bieden waar ze zonder zorgen even kunnen genieten van een lekkernij. Maar dat wil zeker niet zeggen dat mensen zonder aller-gieën niet welkom zijn, integendeel”, verzekert Aline me enthousiast. “Het zou echt super zijn om mensen zonder intoleranties duidelijk te kunnen maken dat glutenvrije - en lactosevrije gerechten minstens even lekker zijn als ‘gewone’ gerechten.”

De schaduw van het logo op het raam valt schuin over de vloer van de zaak. “Iedereen vraagt me altijd wat de naam betekent en dan geef ik met het schaamrood op mijn wangen toe dat het een naam is van een zaak in Australië. Ik vond die gewoon mooi klinken”, bekent Aline. “Maar uiteindelijk zit er ook wel een soort van beteke-nis achter”, zegt ze lachend. “Biota staat eigen-lijk voor een groep van lokale organismen. Ook het woord ‘bio’ komt erin voor. Uiteindelijk is dat deels waar we voor staan. Lokale en biologische producten verwerken tot een groter geheel van glutenvrij voeding.”

Ik drink mijn laatste restje Bionade op en trek m’n jas aan. Aline en Catalina staan nog steeds ijverig te werken aan hun desserts. Ik neem afscheid en krijg daarvoor twee glimlachende gezichten en ‘nog een fijne dag!’ in ruil.

De voorkant van de winkel, Catalina en Aline en de toog. Foto’s: Amélie Snoeck

Adres Sint-Pietersnieuwstraat 194, 9000 GentOpen Ma-vrij 8u00 - 18u00Tel-nr +32 497 692 442Website www.biota.be

18

Foto

’s: A

mél

ie S

noec

k

19

Pakweg veertig jaar geleden was natuurlijke voeding enkel in natuurwinkels te vinden. “En die winkels hadden dan ook nog eens een erg hoog ‘geite-wollensokkenimago’ waardoor veel mensen die eerder ver-meden”, vertelt Grete Remen, CEO van Damhert. “Toen zijn wij met Damhert op het idee gekomen om van de distributie van A-merken over te stappen naar een eigen label van func-tionele voeding. Functionele voeding betekent letterlijk voeding met een functie, met een meerwaarde. Concreet is dit voeding waarmee we een groep mensen van dienst kun-nen zijn. Hiermee bedoel ik dan mensen die bepaalde pro-ducten niet of juist wel moet-en eten. Denk maar aan per-sonen die lijden aan diabetes, lactose-intolerantie, coeliakie enzoverder. Uiteindelijk heb-ben we ons eigen merk naar de supermarkten gebracht en op die manier de drempelvrees voor de consumenten een heel stuk verlaagd. Natuurlijk is dat niet over een nacht ijs gegaan want plots moesten we alles zelf doen. De ontwikkeling,

productie en distributie: het hele proces werd voor eigen re-kening genomen. Daarbij komt nog dat we onze eigen recepten moesten maken, zelf naar de fabrikanten toestappen en vra-gen om hun medewerking, ons klantenbestand moesten uit-breiden, enzovoort. De consu-

menten moesten ook wennen aan het idee van natuurvoeding in supermarkten want daarvoor kon je zo’n voedingswaren en-kel krijgen in gespecialiseerde winkels. Maar stilaan zagen we dat er toch echt wel plaats was voor zulke producten in de supermarkt. Je bereikt door die grote warenhuizen ook een veel groter publiek. Die markt is dus echt wel gegroeid.”

Stijgende vraag

“Waar we begonnen zijn met suikervrije en lactosevrije pro-ducten, hebben we sinds vi-jftien jaar ook een glutenvrij aanbod. Het idee om gluten-vrije voeding te gaan produc-eren, kwam er vooral omdat we merkten dat zowel in de Scandinavische landen als in Groot-Brittannië glutenvrije voeding al een heel tijd main-stream was en je die producten gewoon in de winkel kon ha-len. We beschikken over enorm veel buitenlandse contacten en gingen vaak professionele buitenlandse voedingsbeurzen bezoeken. Zo zie je natuurlijk heel snel wat er leeft tussen de consumenten en waar de markt nood aan heeft. Uiteindelijk zijn we bij de natuurwinkels gaan aankloppen en zagen we dat ook daar de vraag naar gluten-vrije producten gestaag steeg. De band met de consument is daar immers veel nauwer dus die winkels zijn altijd een goeie testmarkt geweest om de vraag te bepalen. Na een tijd was het overduidelijk dat we niet langer konden achterblijven en

Productie glutenvrije voedingswaren in de lift

“Het niet leveren van kwaliteit kost meer dan het leveren van kwaliteit”Al dertig jaar lang is Damhert pionier op vlak van natuurlijke voeding over de hele Benelux. Damhert heeft de suikervrije producten, lactos-evrije producten en ook de glutenvrije producten van de schaarse nat-uurwinkels naar de toegankelijke supermarkten gebracht. “Glutenvri-je producten op de markt brengen was een risico, maar ons glutenvrije gamma is nu wel het snelst groeiende.”

“We hebben ons eigen merk naar de supermarkten gebracht en zo de drempelvrees voor consumenten ver-

laagd”

20

hebben we besloten ook een glutenvrij gamma te ontwik-kelen.

Het was natuurlijk nog steeds een groot risico, want je ba-seert je eigenlijk voor een deel op trends en hypes. Vooral de hypes zijn een vergiftigd ges-chenk. Hypes kunnen heel snel opkomen maar verdwijnen zo mogelijk nog sneller. Voor ons is dat niet zo’n groot probleem want wij houden enkel rekening met blijvende trends. Maar het gebeurt al snel dat grote ketens en warenhuizen te snel op hypes springen en daar later de gevolgen van moeten dragen. Natuurlijk moeten we meegaan met nieuwe ontwikkelingen en evoluties in ons eetpatroon, maar we merken snel het ver-schil tussen een eendagsvlieg en een nijpende vraag van de consument. Zo ook met gluten-vrije producten werd de vraag langzaam maar zeker duideli-jk. Glutenvrije voeding begint nu echt een tendens te worden maar vijftien jaar geleden war-en we daar heel voorzichtig in met kleine producties tot gevolg. Naarmate de tijd ver-streek en de vraag naar gluten-vrije producten bleef stijgen, zijn we dan ook vol voor een uitgebreid gamma gegaan.”

Naast Damhert zijn er ook een pak andere producenten van glutenvrije producten. Zo heb je bijvoorbeeld ook Céréal, Provamel, Schär, Viadélice en Sam Mills. “We zijn zeker niet de grootste speler in de markt van glutenvrije voedingswar-

en, wel willen we de beste zijn. Dit doen we onder andere door eigen recepten te maken en constant te verbeteren en door lokale productie. We werken het liefst met Belgische le-veranciers omdat die toch ga-rant staan voor kwaliteit. Voor ons primeert kwaliteit nog altijd boven de winst die wij eruit halen. Natuurlijk moet je commercieel denken, anders ga

je als bedrijf gewoon overkop. Maar je kan een product ook niet te duur in de rekken zetten, anders haakt de consument af. Het niet leveren van kwaliteit kost meer dan het leveren van kwaliteit. Je kan je product aan een spotprijsje verkopen en zo de consument overtuigen om voor jou te kiezen, maar dan zal je dat naderhand ook merken aan de smaak en de kwaliteit. Uiteindelijk zal de consument dan weer voor een ander merk kiezen. Kwaliteit is voor Dam-hert echt primair. De markt voor glutenvrije producten is ook relatief klein en dat speelt in ons voordeel. We zijn snel en flexibel en kunnen ons gamma snel aanpassen naar de wensen van de consument.”

Moeilijk proces

Een van de grootste redenen waarom glutenvrije producten nog steeds iets duurder zijn dan de ‘gewone’, is het ingewik-kelde productieproces. “Er zijn slechts twee glutenvrije graan-producten: boekweit en maïs. Dat zijn dan ook meestal de hoofdbestanddelen van onze producten. In bijna alle graan-

producten zitten gluten en wij proberen ons gamma natuurli-jk volledig glutenvrij aan te leveren. We nemen ongeveer tien procent van de productie voor onze eigen rekening. Op onze site in Heusden-Zolder

maken we alles wat oliehou-dend is, dus sauzen, dressings, mayonaise,… We hebben ook een productiebedrijf in Italië.

“Glutenvrije pro-ducten op de markt

brengen was een risico”

“Blijven innoveren, blijven groeien, bli-jven verbeteren. Als

de klant tevreden is, zijn wij dat ook”

Glutenvrije producten van Damhert in Delhaize. Foto: Amélie Snoeck

21

Desalniettemin is het moeil-ijk om fabrikanten te vinden die glutenvrije producten wil-len produceren. Het gevaar voor besmetting is namelijk erg groot, wat wil zeggen dat er allemaal aparte, afgesloten productieruimtes voorzien moeten worden. Daarnaast zijn de belangrijkste glutenvrije producenten in het buitenland gevestigd. Onze belangrijkste leverancier bevindt zich in Po-len. Er zijn slechts enkele glu-tenvrije fabrikanten in Europa waardoor het moeilijk is om ex-clusief te zijn. Je kan je produc-tieproces wel verplaatsen naar Chili, maar dat is voor ons een brug te ver. Glutenvrije pro-ducten hebben een hele korte houdbaarheidsdatum waardoor alles liefst zo dicht mogelijk in de buurt geproduceerd wordt. Ten slotte is en blijft de markt voor glutenvrije producten ook erg niche, waardoor er maar kleine hoeveelheden gemaakt worden en dat zie je terug in de prijs. Ons assortiment sta-at zeker nog niet helemaal op punt.Maar we proberen onze eigen recepten te maken en die ook op tijd te optimaliseren. We proberen ook altijd te streven naar zo min mogelijk smaakverlies want glutenvrije

producten smaken wel degelijk anders dan gewone producten. Ze zijn nu eenmaal gewoon droger en hebben nog steeds een andere structuur.”

Constante evolutie

“Ons glutenvrij gamma is zeker en vast het snelst en sterkst sti-jgende van al onze verschillen-de producten. De marktvraag blijft groeien en dan kunnen wij natuurlijk niet achterblijven. We proberen vooral om een heel concept van glutenvrije voeding aan te bieden, zodat de consument weet dat hij vindt wat hij zoekt bij ons. We heb-ben pasta, brood, koekjes, soep, paneermeel, noem maar op. Eigenlijk zijn alle basisvoed-ingsmiddelen bij ons aanwezig. Ook de vraag vanuit de super-markten zelf blijft stijgen. Ze voelen de groeiende behoefte naar dat soort producten en spelen daar natuurlijk sterk op in. Blijven innoveren, blijven groeien, blijven verbeteren. Uiteindelijk willen we gewoon een mooi gamma kunnen aan-bieden en zien dat onze con-sumenten tevreden zijn van onze producten. Als de klant tevreden is, dan zijn wij dat ook.”

AD Delhaize Deinze geeft het goede voor-beeld

Ook AD Delhaize Deinze voelt de grote vraag naar glutenvri-je producten steeds toenemen. Hoewel de supermarkt al een achttal jaar glutenvrije pro-ducten verkoopt, zijn ze hun glutenvrije gamma sterk aan het uitbreiden. “Toen Damhert acht jaar geleden het voorstel deed om hun producten in onze winkel te verkopen, hebben we daar niet erg lang over moeten na-denken”, zegt Tom Dewitte van AD Delhaize Deinze. “De vraag naar dit soort producten steeg zienderogen en ook de me-dia-aandacht groeide. Coeliak-ie is nu eenmaal een maatsch-appelijk probleem geworden dat we maar moeilijk kunnen negeren.”“Ondertussen spelen we sterk in op de hele hetze rond gluten. We zijn de eerste supermarkt in België die zijn eigen glutenvri-je afdeling heeft in de slagerij. We beschikken over een apar-te werkruimte waarin we de gewone producten strikt ges-cheiden houden van de gluten-vrije producten. Chipolata’s, kaashamburgers, schnitsels, merguezes, alles wordt hier ter plekke gemaakt. Daarnaast bakken we in de bakkerij ons eigen glutenvrij brood. Ook in de diepvries beschikken we over een klein glutenvrij aan-bod. Tenslotte breiden we ons gamma van Damhert en Céréal bij de droge vroeding gesta-ag uit. In de toekomst zullen we zeker nog een uitgebreider assortiment aan onze klanten kunnen aanbieden, want coe-liakie is nu eenmaal een ziekte die met de dag meer op de kaart gezet wordt. Uiteraard kunnen wij dan niet achter blijven.”

Delhaize bakt haar eigen glutenvrije brood. Foto: Amélie Snoeck

22

Slechts een enkel hondenras, de Ierse Setter, heeft last van wat je een glutenintoleran-tie kan noemen. “En dan zien we deze intolerantie enkel bij een bepaalde familie binnen het ras,” zegt dierenarts Sof-ie Dupont, Universiteit Gent, Faculteit diergeneeskunde, Vakgroep Voeding, Genetica en Ethologie. “Glutenintole-rantie bij dieren is eigenlijk nog redelijk onbekend terrein. We gebruiken dan ook mees-tal de term ‘voedselallergie’. Meestal hebben we het dan ook over een vermoeden van een voedselallergie. De enige manier om zeker te weten of een dier allergisch is aan een bepaalde voedingsstof, is een eliminatiedieet uitvoeren. We geven de hond in kwestie een ander soort voeding met een volledig nieuwe eiwitbron en koolhydraatbron. Eenmaal de symptomen verdwenen zijn, geven we het dier ter-ug zijn oude voeding om zo symptomen van de allergie opnieuw uit te lokken. Dit is de provocatietest. Zo kunnen we de diagnose stellen. Als je daarin nog een stap verder

gaat en gaat provoceren met specifieke gluten, kunnen we uitzoeken of er sprake is van een glutenintolerantie. Helaas zijn weinig eigenaars van hu-isdieren hiertoe bereid. Het is

een lang en moeizaam proces en eenmaal de eigenaars zien dat het beter gaat met hun dier door een verandering van hun eetpatroon, zijn ze meestal al lang tevreden en hoeven ze niet per se te weten van welke allergie hun hond last had.”

Ideal Balance

Het is dus helemaal geen vast-staand feit dat ook dieren last kunnen hebben van glute-nintoleranties. Het kan wel, maar het is enkel beschreven en onderzocht bij Ierse Set-ters. Toch brengen een aantal producenten een assortiment van glutenvrije voeding op de

markt. Ook producent Hill’s zet in juli een volledig gluten-vrij product in de rekken. “We hebben al langer producten in ons hypo-allergene gamma die je als glutenvrij kan bestem-pelen,” zegt Stefan Verschuren, woordvoerder van Hill’s Pet Nutrition Benelux. “Niet om-dat we die producten effec-tief glutenvrij willen maken, wel omdat dat vanzelf gebeurt door de samenstelling van de hypo-allergene voeding. Mees-tal zijn honden niet allergisch aan gluten in hun voeding, wél kunnen ze allergische reac-ties vertonen door het dierlijk eiwit dat in hun voeding zit. We hebben twee soorten hy-po-allergene producten voor die groep honden. De ene soort is waarbij de voeding wordt samengesteld met dierlijke en plantaardige eiwitten, voor de tweede soort gebruiken we ge-hydroliseerde eiwitten. Dit zijn eiwitten die in zodanig kleine stukjes worden geknipt dat de hond er onmogelijk allergisch op kan reageren. Beide soorten zijn glutenvrij. Vanaf juli heb-ben we in onze nieuwe Ideal Balance-lijn echter een prod-

Ook huisdieren moeten geloven aan de glutentrend

Glutenvrije diervoeding: noodzakelijk of overroepen?Dierenvoedingsproducent Hill’s brengt in juli 2015 een nieuw assorti-ment honden –en kattenvoeding op de markt. De ‘Ideal Balance’- lijn is een assortiment van natuurlijke voeding waarin een product uit het gamma volledig glutenvrij zal zijn. Vreemd, aangezien glutenintoleratie bij dieren zelden wordt vastgesteld en dit enkel onderzocht werd bij Ierse Setters.“Eigenaars van huisdieren krijgen meer en meer de neiging om humane voedselallergieën te projecteren op hun dieren”.

Glutenintolerantie bij dieren is nog

redelijk onbekend terrein

23

uct dat volledig glutenvrij zal zijn en ook onder die noemer verkocht zal worden. Voor dit product hebben we helemaal geen graan gebruikt en geen graan betekent logischerwijs geen gluten. Wel werden alle andere voedingsstoffen als vi-taminen, eiwitten en vetten in hun optimale vorm behouden. Als alternatief hebben we voor aardappelen gekozen, die van nature glutenvrij zijn.”

Marketing?

Honden met een allergie zijn dus meestal allergisch aan de dierlijke eiwitten in hun voeding. Voor die allergieën bestaan al een heuse tijd hy-po-allergene hondenvoeders. Toch beginnen producenten van diervoeding massaal glu-tenvrije producten op de markt te brengen. “Mensen worden zich steeds bewuster van hun voeding en hoe gezond die al dan niet is. Hypes en trends swingen de pan uit. Logisch dat mensen ook beginnen let-ten op de voeding van hun huisdieren,” verklaart Dupont. “Rauw eten voorschotelen aan je kat of hond, overschakel-

en naar koolhydratenarme voeding voor je gezelschaps-dier, enkel natuurlijke voed-ing geven, noem maar op. Het

is slechts een kwestie van tijd voor de producenten de hypes en trends opmerken. Het is niet omdat de wetenschap de glu-tenintolerantie nog niet heef kunnen bewijzen, dat die er ook niet is. Wel denk ik dat eige-naars te veel de neiging hebben om humane allergieën te gaan projecteren op hun huisdieren. Honden en katten zijn geen mensen, behandel ze dus ook niet zo. Het is helemaal niet zo dat honden tegenwoordig meer last hebben van voedselaller-gieën en voedselintoleranties. Wel is het mogelijk dat er van-daag meer aandacht besteed wordt aan de voeding van onze gezelschapsdieren. Mensen beginnen zich vragen te stel-

“Onze beslissing om glutenvrije pro-ducten op de markt te brengen, is lout-

er marketing”

len en de producenten en de marketing spelen daar handig op in. De aandacht voor voed-selallergieën bij dieren zal dus misschien wel groter geworden zijn, maar ik betwijfel of het aantal dieren met allergieën ook toegenomen is.

Ook producent Hill’s is zich ervan bewust dat vooral de ei-genaars van huisdieren komen aanzetten met voedselaller-gieën en glutenintoleranties. “Onze beslissing om gluten-vrije producten op de markt te brengen, is louter voort-gekomen uit marketing,” legt Verschuren uit. “Puur vanuit het oogpunt van de hond of kat is glutenvrije voeding niet nodig. Maar honden en katten hebben ook een eigenaar. We spelen dus alleen maar in op de behoefte van de consument, wat niet wil zeggen dat we geen kwaliteitsvoeding leveren. Uit-eraard moet de voeding nog steeds een meerwaarde bieden voor het dier. Maar als de klant behoefte heeft aan glutenvri-je diervoeding, spelen wij daar uiteraard op in. Waarop die vraag gebaseerd is, laat ik aan de eigenaars over.”

Hill’s is de eerste producent van glutenvrije hondenvoeding. Foto: Amélie Snoeck

24Foto: Amélie Snoeck