GƏNCƏ - QAZAX

ŞƏKİ - ZAQATALA

DÜZƏN QARABAĞ

DAĞLIQ ŞİRVAN

QUBA - XAÇMAZ

ROSTOV

VOLQOQRAD

ŞƏRQİ SİBİR

ŞİMALİ QAFQAZ

VOLQABOYU

RAYONLAR

AZƏRBAYCAN RUSİYA

Xəstəliyin infeksiya mənbəyi yoluxmuş bitki qalıqlarında

və toxumlarda saxlanan mitsel və sklerosiyalardır. Xəstəliyin inkişafı üçün havanın optimal nisbi

rütubəti 85-90%-dir. Belə rütubət və 25-270C

temperaturda xəstəliyin inkubasiya müddəti 3 gündür.

54%-dən aşağı nisbi rütubətdə xəstəlik inkişaf

etmir.

Antraknozun zərəri məhsulun miqdar və

keyfiyyətinin aşağı düşməsi ilə xarakterizə edilir.

Bundan əlavə xəstəlik nəticəsində bitkilər

vaxtından əvvəl tələf olur, bitkilərin fotosintez səthi

29-42%, askarbin turşusunun miqdarı 34%

azalır (Çumakov, Zaxarova, 1990).

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic

fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi,

Hyphomycetales sırası, Dematiaceae

fəsiləsi, Fusarium cinsi

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

Tağlı bitkilərin fuzarioz soluxması – Fusarium oxysporium Schl.

Xəstəliklə əsasən qarpız və yemiş bitkiləri yoluxurlar.

Cücərtilərdə xəstəlik 2 formada meydana çıxır: soluxma və kök boğazının çürüməsi. Birinci forma zamanı filqə

yarpaqcıqlar solğun yaşıl rəng alır, turqoru itirir, soluxur və 2-3 gün müddətində quruyurlar. Kök boğazının

çürüməsi torpaqda temperatur aşağı olduqda və rütubət hədsiz çox olduqda baş verir. Bitkinin kök boğazı nazilir,

çürüyür, gövdə sulu görkəm alır.

Yaşlı bitkilərdə də xəstəliyin 2 forması baş verir: soluxma və böyümənin dayanması. Onlar da cücərtilər kimi tezliklə soluxur, bəzən yoluxmuş bitkilər tələf olmur, cırtdanlaşır,

qısa buğumaralı, kiçik yarpaqlı olurlar.

Mikrokonidilər və makrokonidilər

Xlamidosporlar

RUSİYA,

UKRAYNA,

BELORUS,

GÜRCÜSTAN,

ORTA ASİYA TÜRK

RESPUBLİKALARI

AZƏRBAYCANIN

SABİRABAD,

SAATLI,

KÜRDƏMİR,

SAMUX

Optimal temperatur 18-270C Minimal 100C, maksimal 350C Torpaq PH-ı 4-7 və havanın nisbi rütubəti 40-70% olduqda törədicinin inkişafı stimullaşır Eyni sahədə fasiləsiz olaraq tağlı bitkilər becərildikdə xəstəliyin zərəri yüksəlir Sahələrdə seyrəklik əmələ gəlir Məhsuldarlıq aşağı düşür.

Növbəti əkin sisteminə əməl edilməli Tağlılar əvvəlki əkin yerinə 2-3 ildən sonra qaytarılmalı Bitkinin böyüməsi və inkişafı üçün aqrotexniki tədbirlər kompleksi həyata keçirilməli Bu tədbirlər bitkilərin xəstəliyə qarşı davamlılığını yüksəldir

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic

fungi şöbəsi, Coelomycetes sinfi,

Sphaeropsidales sırası, Sphaeropsidaceae

fəsiləsi, Ascochyta cinsi

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

Tağlı bitkilərin askoxitozu - Ascochyta cucumis Fauts et Roum.

A-piknidlər və psevdotesilər; B-kisə və kisəsporlar; C-piknidlər; D- piknosporlar

A

B

C

D

Xəstəlik dünyanın və ölkəmizin istixanalarında ən geniş yayılmış xəstəliklərdən biridir

Göbələk torpaqda bitki qalıqlarında və istixana konstruksiyasında saxlanılır. İnfeksiya mənbəyi yoluxmuş toxumlardır. Patogen 10-320C temperaturda və havanın

geniş nisbi rütubəti diapozonunda 20-100% inkişaf edir

Askoxitoz meyvəvermə dövrü xiyarın bütün orqanlarında rast gəlinir. Xəstəlik nəticəsində standarta uyğun gəlməyən

məhsulun miqdarı 37-50%-ə çatır

Askoxitozla mübarizədə kompleks payız profilaktikası aparılır: 2-5%-li formalinlə istixananın daxili səthi dezinfeksiya edilir. Torpağın fumiqasiyası aparılır,

toxumlar dərmanlanır. Askoxitozun yarpaq forması inkişaf edən zaman 0,7-1,0%-li bordo məhlulu ilə çiləmə aparılır.

3-4 çiləmə 10-12 günlük intervalla təkrar edilir

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic

fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi,

Hyphomycetales sırası, Dematiaceae

fəsiləsi, Alternaria cinsi

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

Quru ləkəlik və ya yarpaqların alternariozu – Alternariacucurbitae Letendre et Roum.

İstixana şəraitində havanın temperaturu 25-280C və havanın nisbi rütubətli 85% və daha çox olduqda

törədici intensiv inkişaf edir

Bitkinin yarpaqlarının yoluxması nəticəsində fizioloji proseslər pozulur. Fotosintez fəallığı zəifləyir

Məhsuldarlıq sağlam tağlara nisbətən 5-10% azalır

Xəstəliklə ən yaxşı mübarizə adi fitosanitar tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Xəstəliyin istixanada ilkin

əlamətləri göründükdə 0,7%-li bordo məhlulu və ya 0,3%-li mis xloroksidi ilə çiləmələr səmərəli nəticələr

verir

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi, Ascomycota

şöbəsi, Euascomycetes sinfi, Helotiales

sırası, Sclerotiniaceae fəsiləsi,

Whetzelinia cinsi

Sinonimi:

Sclerotinia sclerotiorum

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

Tağlı bitkilərin ağ çürüməsi – Whetzelinia sclerotiorum (D.By)

Yoluxmuş orqanların üzərində topa şəklində

pambığaoxşar ağ rəngli örtük inkişaf edir. Bu

örtük göbələyin mitselindən ibarətdir.

Patogenlə sirayətlənmiş gövdənin toxumaları yumşalır, sulanır. Bu

sudan və torpaqdan qəbul edilən mineral

maddələrin daxil olma prosesini pozur, nəticədə

bitki soluxur və məhv olur.

Yoluxan orqanların

səthində və ya daxilində

əmələ gələn sklerosiyalar

şarşəkilli, dəyirmi və ya

uzunsov formalıdır.

Sklerosiyalar yetişən

zaman onların üzərində

bir damcı maye əmələ

gəlir ki, bu da ona düşən

işığı güclü surətdə yarır.

A- yoluxmuş meyvə; B- patogenin sklerosiyaları; C-göbələyin koloniyası; D- apotesi; E –kisə və kisəsporlar

A B

C D E

Bitkilər ağızcıq və toxumanın mexaniki zədə yerindən yoluxur

Patogen 16-180C temperaturda və 85%-dən yuxarı nisbi rütubətdə daha intensiv inkişaf edir

Həm örtülü, həm açıq şəraitdə xüsusilə meyvələr yoluxduğundan məhsuldarlıq kəskin şəkildə

azalır.İstixanada ümumi yoluxma 30-32% olduqda, məhsuldarlıq 10-15% aşağı düşür

Məhsul toplanışından sonra bitki qalıqları sahədən çıxarılmalı, istixana və parniklərdə torpaq dezinfeksiya edilməli. Müntəzəm olaraq yoluxmuş, soluxmuş və yaşlı

yarpaqlar, habelə çürüyən meyvələr məhv edilməli və vegetasiya dövrü istixanada sutka ərzində 18-200C temperatur həddini saxlamağa çalışmaq lazımdır

Bakteriozlar

Kələ-kötür ləkəlik

Bakterial ləkəlik

Yaş çürümə

Damarlı bakterioz

Təsnifatda yeri:

Qrammənfi aerob çubuqlar və

kokklar bölməsi, Pseudomonaceae

fəsiləsi, Xanthomonas cinsi

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

10.2 Tağlı bitkilərin bakteriya mənşəli xəstəlikləri

Tağlı bitkilərin kələ-kötür ləkəliyi- Pseudomonas syringae pv. lachrymans Yonq et al.