GOBİ'DEN TUNA'YA TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ

Editör: Dr. Vecihi Sefa Fuat Hekimoğlu

GOBİ'DEN TUNA'YA TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİEditör: Dr. Vecihi Sefa Fuat Hekimoğlu

Bilimsel Eserler No. : 144ISBN : 978-605-2149-43-0Basım Sayısı : 1. Basım, Ekim 2018

© Copyright 2018, NOBEL BİLİMSEL ESERLER SERTİFİKA NO.: 20779Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya b ir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. 'NOBEL BİLİMSEL ESERLER' b ir Nobel Akademik Yayıncılık markasıdır.

Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com-

Redaksiyon Sayfa Tasarım Kapak Tasarım Baskı ve Cilt

Samet Tekin -samet@nobelyayin.com-Leyla Kurt -leyla@nobelyayin.com-Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com-Atalay Matbaacılık / Sertifika No.: 15689-Büyük Sanayi 1 Cad. Elif Sok. No.:7/236-237 Iskitler / ANKARA

Kütüphane Bilgi Kartı Hekimoğlu, Vecihi Sefa Fuat.GOBİ'den Tuna'ya Türk Dünyası İncelemeleri / Vecihi Sefa Fuat Hekimoğlu 1. Basım. VIII + 222 s. 13,5x21,5 cm. Kaynakça var, dizin yok.ISBN: 978-605-2149-43-01. Türk Dünyası 2. Tarih 3. Siyaset

Genel DağıtımATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ.Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - siparis@nobelyayin.com- Telefon: + 9 0 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65E-Satış: www.nobelkitap.com - www.a tlaskitap .com - Bilgi: esatis@ nobelkitap.com - info@ atlaskitap.com

Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Ana Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, Başarı Dağıtım, D&R mağazaları, Dost Dağıtım, Güneş Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Prefix, Remzi Kitabevleri, TveK Mağazaları

Yazarlar

18. Yüzyıldan Günüm üze Kazakistan'ın D em ografik Yapısı ve Çok UlusluÜlke Hâline GelişiDr. Vecihi Sefa Fuat Hekim oğlu

Türkm enistan Enerji İhracatının Ç eşitlendirm e Politikası Prof. Dr. Asem Nauşabayeva Hekim oğlu

Türk Dünyasında M uhasebe Sistemi: Kırgızistan Örneği Dr. Ayşenur Buyruk Akbaba

İm para to rluk Mirası: Bulgaristan Türk Azınlığı Dr. Serap Toprak

Kazakistan'da İslami Eğitim ve Ö ğretim Sistemi (XIX. Yüzyıl Sonu-XX. Yüzyıl Başı)Doç. Dr. Svetlana Odeopvna Smagulova Doç. Dr. Aycan Pernebayevna Ermuhamedova

Van'daki U lupam ir Kırgızları: Genel ve Yönetsel Durum Dr. Cemal Ö ztürk

Dünya'nın Çatısında (Pamir'de) Yaşayan Kırgızların Liderleri N uru llah Çetin

Güney Sibirya Türklerinden Tuvalar Hayat Aras Toktaş

Van'daki Ulupamir Kırgızları: Genel ve Yönetsel Durum

Dr. Öğr. Üyesi Cemal Ö ztürk B itlis Eren Üniversitesi,

ORCID: 0 0 0 0 -0 0 0 3 -3 6 0 7 -1 3 5 6

Giriş

Yarınlara daha güvenli ve planlı bakmak ancak geçmişe ve bugüne ışık tutularak mümkündür, bu bağlamda 35 yıl önce bulundukları böl­gelerden kalkıp Anavatan olarak Türkiye’ye göç eden Kırgız kardeş­lerimizin dününe ve bugününe ışık tutmak elzemdir. Daha iyi yarınlar için güçlü ve zayıf yönlerimizi, fırsat ve tehditleri görmeliyiz. Yönetim görevini yaparken kardeşlik ve hemşericilik hukukunun gereklerini yerine getirmelidir. İşte bu amaçlarla Ulupamir Mahallesi ve oradaki Kırgız Türkü göçmenlerimizin tarihî geçmişleri, Türkiye’ye göçleri, Ulupamir coğrafyası ile Eğitim ve Kültür hayatlarına bakılmaya çalışı­lacaktır. Daha sonra da Türkiye’deki merkezî-yerel yönetim ile mahalle ve köy yönetimleri ve Ulupamir Mahallesi’ndeki biçimsel olmayan ör­güt olarak Aksakallılar Meclisi kısa kısa açıklanacaktır.

Gerekli literatür taraması yapılmış, Ulupamir’e gidip mahalle sakinleri ve yöneticilerle görüşmeler ve fotoğraflamalar yapılmıştır. Yöneticiler “M”, yardımcıları “A” olarak ve mahalle sakinleri adına görüşme yaptığımız mahalle sakinleri de “MS” olarak adlandırılıp kul­lanılacaktır. Görüşme yapılan kişilere önceden gerekli bilgilendirme yapılmış ve gönüllü katılım sağlanmıştır, yapılan görüşmeler katılım­cıların olurlarıyla kayıt altına alınmıştır. Çalışmanın doğası nedeniyle katılımcıların isimleri çalışmada kullanılmamaktadır. Çalışmada zaman zaman katılımcıların beyanları kendi sözleriyle doğrudan verilmekte­dir. Bu çalışmada mahallede tarafımızdan bire bir çekilen fotoğraflar kullanılmıştır.

168 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

Genel Olarak Ulupamir ve Ulupamir Kırgızları1

Göç ve göç yönetimi stratejik olarak değerlendirilmesi gereken geniş kapsamlı bir olgudur ve göçte uyum kamu yönetimi açısından gerçekten ciddi çalışılması gereken bir alandır2. Öncelikle Kırgız adı­nın etimolojine bakmak önemli bir başlangıç olacaktır. Bu konuda farklı görüşler bulunmaktadır; Ligeti’ne göre bu ad, “kır” ile “gez” kelimelerinin birleşmesiyle oluşmaktadır. Pulleyblank makalesinde de Kırgız adını kırk kabileler topluluğuna atıfta bulunarak, eski bir çoğul eki olan-iz- ile birlikte kullanmaktadır3. 3.35 milyonu Kırgızistan’da olmak üzere dünyada 5 milyondan fazla Kırgız bulunmaktadır, 410 bini Özbekistan’da, 210 bini Çin’de, 81 bini Tacikistan’da, 40 bini Kazakistan’da, 32 bini Rusya’da, 4 bini Türkiye’de ve 3 bini Ukray­na’dadır4.

Sovyetler Birliği 1779’da Afganistan’ı işgal edince Kırgızların bir kısmı Afganistan’ın kuzeyindeki Pamir yaylasına göçmüş ve sonra da bunlardan 1500 civarında olanı komşu ülke Pakistan’a geçmişler­dir. Kırgızlar Yayladayken Pakistan’daki sıcak iklime alışamamışlar­dır, 450 Kırgız burada hayatını kaybetmiştir. Kırgızlar buranın sıcak iklimi kaynaklı ölümler dolayısı ile 4 yıl sonra başlarında bulunan Hanları Hacı Rahmankul Kutlu’nun topladığı Aksakal Meclisi tara­fından Türkiye’ye göç etme kararı almışlardır5. Pakistan’da bulunan

1 Detaylı bilgi için bk. Cemal Öztürk ve Gökhan Dönmez “Türkiye’ye Göç Eden Van’daki Ulupamir Kırgızlarının Eski Ve Yeni Durumlarına Dair Bir Araştırma”, Uluslararası 11. Kamu Yönetimi Sempozyumu- Kaysem 11, 2017, s.1944-1956.2 Cemal Öztürk, “Stratejik Göç Yönetimi Ve Gerekliliği Üzerine Bir Çalışma”, Internati­onal Congress o f Management, Economy and Policy-ICOMEP ’16, 4, 2016, 5140-5147, s.5140 vd; Cemal Öztürk, Kamu Yönetiminde Stratejik Yaklaşımlar, Sage Yay. Ankara, 2016, s, 77 vd; Cemal Öztürk, “Vali ve Büyükşehir Belediye Başkanının Ulus Ötesici- lik Kavramı Çerçevesinde Yeni Rolleri ve Kamu Yönetiminde Ortaya Çıkan Yeni Yapı”, Türk Göçü 2016 Seçilmiş Bildiriler - 1, (Ed. Pınar Yazgan ve Fethiye Tilbe), Londra: Transnational Press (Ed. Pınar Yazgan ve Fethiye Tilbe), 2016 ss. 203-214, s.203 vd.3 L. Ligeti, “Kırgız Kavim İsminin Menşei”, Türkiyat Mecmuası sayı: 1, 1925, ss.235-249, s.235.; E. G. Pulleyblank, “The Name of Kirgiz”. Central Asiatic Jour­nal, Sayı: 34, 1990, ss.98-108, s.98 vd.4 A. Aytbekova, Anadolu’da Bir Kırgız Köyü Ulupamir, http://www.uio- dergisi.com /w p-conten t/up loads/2015/01/A nadolu% E 2% 80% 99da-B ir- K%C4%B1rg%C4%B1z-K%C3%B6y%C3%BC-Ulupamir.pdf (2015).5 A. Keskin, A., “Pamir’den Van Erciş’e Bir Göç Hikayesi”, Diyalog Avrasya, Sayı: 10, 2003, ss.32- 38, s.32.

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 169

Türk Büyükelçiliği’ne bu amaçla başvurmuşlardır, talepleri Cumhur­başkanı Kenan Evren tarafından kabul görmüştür. 1982 yılında han­ları Rahman Kul ile birlikte 1150 Kırgız Türk uçaklarıyla Adana’ya getirilmişlerdir. Sonrasında Malatya ve Van’ın değişik yerlerine yerleştirilen Kırgızlar 1983’te Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın iste­ği ile Erciş’in Altındere Köyü’ne yerleştirilmişlerdir. Bu köyün adı Kırgızlar yerleştirildiğinde onların isteğiyle Ulupamir yapılmıştır6. Yüksek rakımlı, etrafı dağlarla çevrili olan Ulupamir köyü, çevrede­ki tek Türk köyü olup çevresi Kürt köyleriyle çevrili vaziyettedir7. Afganistan’dan çıkarken Kırgızların 1300 kişi olduklarını, bunlardan 100 kişinin Pamir’e geri döndüğünü ve 1138’inin de Türkiye’ye gel­diğini belirten araştırmalar da vardır8. Bu Kırgız Türkleri ataları, 1917 yılında Kırgızistan’dan Sibirya’ya sürgün edilmekten kaçarak Taci­kistan, Çin’in Doğu Türkistan bölgesi, Afganistan’ın Pamir Yaylası ve Afganistan içlerini kapsayan alan içinde defalarca göç eden Kırgız halkındandırlar9.

Coğrafik bölge olarak Pamir, 7 bin metre yükseklikte birden fazla dağı içeren bir bölge olup Pamir Yaylası, Asya’daki yüksek dağların bir arada toplandığı “Asya’nın Damı” ve “Dağların Atası” olarak da bi­linmektedir. Pamir’in Afganistan, Doğu Türkistan ve Pakistan’la sınırı vardır. Burada oldukça soğuk bir iklimin vardır, bu nedenle yaşanılan coğrafyalar küçük ve nüfus azdır10.

6 Özkarslı, Ş. Y., “Geleneklerini Yaşatmaya Çalışan Bir Türk Topluluğu: Ulupamir Kırgızları” 4. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (23-26 Mayıs 2012-Ankara), Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk Top­lulukları, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Anka­ra, 2013, ss.569-586, s.569; http://www.ensonhaber.com; N. Atmaca, “Van’da bir Kırgız Köyü”, Deniz Harp Okulu Pusula Dergisi, Sayı: 75, http://www.dho.edu.tr/ sayfalar/00_anasayfa/11_pusula/75/van.html: http://www.dho.edu.tr/ 2013; http:// arsiv.sabah.com.tr; http://www.haberler.com7 A. Sağır, “Sürgün Sosyolojisi Bağlamında Van-Ulupamir Kırgız Türkleri ile Oş- Karadenizli Türkler Üzerine Uygulamalı ve Kıyaslamalı Bir Çözümleme”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History o f Turkish or Turkic, Sayı: 6(4), 2011, ss.263-286, s.270.8 M. Baran, “Pamir Yaylası’ndan Ulupamir Köyü’ne: Kırgızlarda Sosyo-Kültürel Yaşam ve Mekânın Dili”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 68, 2014 ss.43-58, s.45.9 Ş. Yılmaz, “Ulupamir Köyünde Halk İnançları Ve Halk Hekimliği Uygulamaları”, M illî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 28, Sayı 109, 2016, Ankara, ss.187-200, s.188.10 M. Erdem, Kırgız Türkleri, Asam Yayınları,2000, Ankara, s. 75.

170 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

Bu köydekiler eski Sovyetler Birliği nüfus cüzdanı olanları Rus diye, Rus ajanı diye bilmektedir. Sovyetlerin, bu köylülerin Afganistan Pamiri’nde yaşadıkları sırada Pamir’e ajanlar gönderdiğini ve gözetim altında tuttuğunu söylemekte ve böyle kabul etmektedirler11.

Bölgede PKK Terör ÖrgütüTerör ve terörizme dair farklı farklı tanımlar yapılmaktadır, bazıla­

rına bakmakta yarar vardır. Terör belli bir amaç için yapılan hukuk dışı faaliyettir12. Terör şiddet eylemi, terörizm de amaca ulaşabilmek adı­na şiddeti kullanan stratejidir13. Terör, amaca ulaşmak için sivil-resmî insanların propaganda yapmak için düzenlenen ses getirici eylemlerde öldürülmesidir14. Terörizm “Saldırılıp korkutulanlar vasıtasıyla hedef­ten daha büyük bir kitleyi korkutup yasa dışı stratejik-ideolojik-siyasal amaçlarını gerçekleştirmek gayesiyle bir grubun bilinçli ve planlı bir şekilde şiddet kullanması veya kullanma tehdidinde bulunmasıdır”15. Aynı siyasal amaca yönelmiş bir dizi terör olayı var ise terörizmden söz etmek mümkün olmaktadır. Terörizmle siyasal davranış biçimleri bir yöne çekilmeye çalışmaktadır.16 Terör grupları sonuç üzerine odak­lanıp şiddeti haklı gösterme gayreti gösterirler.17 Terörün üç temel un­suru göze çarpmaktadır, bunlar; 1. Siyasal-ideolojik Unsur18, seçilecek hedefler ve uygulanacak şiddet bu unsurla ilgilidir.19 2. Şiddet Unsuru.20

11 S. Kayıpov, “Bir Didaktik Türkünün Derleniş Öyküsü”, Türk Dünyası İnceleme­leri Dergisi/ Journal o f Turkish WorldStudies, Sayı: 9 (1), 2009,İzmir, ss. 87-123, s.88.12 Haydar Çakmak, “Kavramsal Olarak Terör”, (Ed. H. Çakmak ve T. Altunok), Terörizmin Finansmanı ve Ekonomisi, Platin Yay Ankara, 2008, s.29.13 Mehmet Emin Çağıran, “Terörizm ve Uluslararası Hukuk”, (Ed. H. Çakmak ve T. Altunok), Terörizmin Finansmanı ve Ekonomisi, Platin Yay, Ankara, 2008, s.45.14 İhsan Bal, “Terör Nedir? Neden Terörist Olunur?”, Derl. İhsan Bal, Terörizm: Terör, Terörizm ve Küresel Terörle Mücadelede Ulusal ve Bölgesel Deneyimler, USAK Yay, Ankara, 2006, s.8.15 Doğu Ergil. “Terörizmin Mantığı ve Hedefi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgi­ler Fakültesi Dergisi, Sayı: XLVI, 1-2, 1991, ss. 171-181,16 Paul Wilkinson, “Terör ve Terörizm: Kavramlar, Özellikler ve Tipoloji”, Silinen Yüzler Karşısında Terör, Çev. Talip Kabadayı, Ed. C. Güzel, Ayraç Yay, Ankara, 2002, s.37.17 Garret O’Boyle, “Theories of Justification and Political Violence”, Terrorism and Political Violence, Sayı: 14, 2, 2002, s.23.18 Tolga Uyar, Terörle Mali ve Hukuki Mücadele, Adalet Yay, Ankara, 2008, s.10.19 Sabri Dilmaç, Terörizm Sorunu ve Türkiye, İDB Yay, Ankara, 1997, s.360.20 Nurullah Aydın, Küresel Terör ve Terörizm, Kum Saati Yay, İstanbul, 2009, s.47.

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 171

Şiddet silahla, sözle, hareket ve davranışlarla yapılmaktadır.21 3. Ör­gütlenme Unsuru.22 Terörün finans kaynaklarını öğrenip bu kaynaklara erişmesini engellemek önemlidir.23 Terör örgütlerinin finansal kaynak­ları genelde benzerdir ama aralarında bazı farklar da vardır.24

PKK Genel olarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kendini gösteren bir terör örgütüdür. 1970’li yıllarda yaygınlaşan genç­lik hareketleri etkisiyle ortaya çıkmış, sol ideolojiyi benimseyen bir ör­güttür.25 PKK Kürtleri ayaklandırarak, bu vatandaşların yoğun olarak yaşadığı Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde bir Kürt devleti kurmayı gaye edinmiş gözükmektedir.26

I B M

^ r v O O O Q < N « T U > O Q Q < N « y ^ p O Q Q f v j T Î - l Dc o o o o o a ı < j * ( y » c * O T O o o o o « - ı » - ı * - ı » - ıa ı a i o t C T O t a t o t c n o o o o o o o o o

Grafik 1. Yıllara Göre Şehit Personel ve Hayatını Kaybeden Vatandaş Sayıları

Kaynak: Gücenmez27 2014: 50); http://www.beycan.net/1079/pkkya-karsi-yillara-gore- verilen-sehit-sayisi.html

21 İhsan Bozkurt, Terör, PKK ve Dış Destek, Manisa, Celal Bayar Üniversitesi, Sos­yal BilimlerEnstitüsü YüksekLisans Tezi, 2013, s.20.22 Sabri Dilmaç, Terörizmde Tanım Sorunu ve Yaklaşımlar, Polis Akademisi, Gü­venlik Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 2011, s.178.23 Zeki Yıldırım, Hukuksal Açıdan Terörizmin Finansmanının Önlenmesi, Adalet Yay, Ankara, 2012, s.6.24 Ahmet Said Yayla, “Terörizmin Finansmanı ve Organize Suç Örgütleri ile İlişkileri”, Kara Para Aklama ve Terörizmin Finansmanı, Ed. S. Aydın), Adalet Yay, Ankara, 2008, s. 417.25 Emin Demirel, Geçmişten Günümüze PKK ve Ayaklanmalar, IQ Kültür Sanat Yay, İstanbul, 2005, s.113.26 B. Gücenmez, Terörizmin Finansmanı: PKK, ETA, İRA Terör Örgütlerinin Kar­şılaştırılması, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek lisans Tezi, Ankara, 2014, s. 10.27 B. Gücenmez, 2014, a.g.t., s. 50.

172 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

Ulupamirdeki Yasal Yönetim Yapısı ve Ulupamirlilerin Kendine Has Yönetim Yapıları

Yönetim fonksiyonlarından28 örgütleme ya da örgütlenmede iki farklı yönetim şekli bulunmaktadır; merkezî yönetim faaliyetlerin ye­rine getirilmesinde birlik ve homojenliği sağlarken yerel yönetim fark­lılık ve çeşitliliklerin yönetime katılımını sağlamaktadır29, bu ayrımda belirleyici olan karar verme mekanizmasının tek merkezde ya da farklı merkezlerde toplanmasıdır30. Türkiye’de merkezî yönetim ağırlıklıdır. Merkeziyetçi örgütlerde güç tepe yönetiminde tutulurken adem-i mer­keziyetçi örgütlerde güç aşağıya doğru aktarılmaktadır.31 Merkeziyetçi­likte kamu hizmetlerine yön veren kararlar merkezî yönetimce yerine getirilirken yerelcilikte, yerel veya bölgesel nitelikte olan hizmetler bölgedeki özerk birimlerce yerine getirilir32. Türkiye’de de merkeziyet­çilik etkin ise de demokrasinin ve politik ve sosyal kültürün yerleştiği yerlerde hizmetler yerelleşmektedir.33 İlkesel bazda devletin görevi üst mevzuatla yerel yönetimlerinki ise alt mevzuatla belirlenir ve devletin mutlak yetkileri yerel yönetimlerde yoktur34. Nitekim yerel yönetimler Vesayet Denetimi (idari vesayet yetkisi35) ile merkezî yönetimin kont- rolündedir36. Merkezden yönetimin sertliği “Yetki Genişliği” ve yetki devri ilkeleriyle hafifletilebilmektedir37. Merkezden yönetimi “Siyasi Yönden Merkezden Yönetim” ve “İdari Yönden Merkezden Yönetim”

28 Cemal Öztürk, Adli Delil Yönetimi Bakış Açısıyla Ulusal ve Uluslararası Polis Yönetimi, Ekin Yay, Bursa, 2018, s.7.29 Acar Örnek, Kamu Yönetimi, Meram Yay, İstanbul, 1994, s.73.30 Ahmet Hamdi Aydın, Yönetim Bilimi, Seçkin Yay, 4.B, Ankara, 2011, s.54.31 Nuri Tortop, Mahalli İdareler, Ankara, Yargı Yayınları, 1994, s.5; Yusuf Şahin, Yönetim Bilimi ve Türk Kamu Yönetimi, 7.B, Ekin Yay, Bursa, 2017, s.192.32 Alptekin Aktalay, Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Çerçevesinde Merkezden Yöne­tim ve Yerinden Yönetim Arasındaki Denetim İlişkisi, 9 Eylül Üniversitesi, SBE, Kamu Yönetimi ABD, İzmir, 2010, s.120.33 Ahmet Hamdi Aydın, Kamu Yönetimi ve Polis, Gazi yay. Ankara, 2006, s.71.34 Nuri Tortop - E. İsbir - B. Aykaç - H. Yayman - M. A. Özer, Yönetim Bilimi, 7B, Nobel Yay, Ankara, 2007, s.100.35 Alptekin Aktalay, a.g.t., s.121.36 A. Şeref Gözübüyük, Türkiye’nin Yönetim Yapısı, Turhan Kitabevi, 7.B, Ankara, 2001, s.222.37 A. Şeref Gözübüyük, a.g.e., s.56.

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 173

olarak ikiye ayırmak olanaklıdır38. Yerel Yönetimler de “Siyasi Yerin­den Yönetim” ve “İdari Yerinden Yönetim” olmak üzere ikiye ayrı- labilmektedir39. Yerel yönetimin de Merkezî Yönetimin de fayda40 ve sakıncaları41 vardır. Genel olarak birinin sakıncaları diğerinin faydaları durumundadır.

Yerel Yönetim Birimi Olarak Köylerin Yönetimi42: Her köyde bir köy derneği, bir köy muhtarı, bir de ihtiyar meclisi bulunur. Köyde köy muhtarını ve ihtiyar meclisi azalarını seçmeye hakkı olan kadın ve erkek köylülerin toplanmasına köy derneği derler. Köy muhtarı ve ihtiyar mec­lisi azaları doğrudan doğruya köy derneği tarafından ve köylü kadın ve erkekler arasından seçilir. Köy muhtarı ihtiyar meclisinin başıdır (Köy Kanunu43 -KK m.20). Köyün imamı ile muallimi veya başmuallimi ihti­yar meclisinin her zaman azasıdırlar (KK m.23). Karı, koca, ana, baba, kız, oğul, gelin, güvey ve kardeşlerin ihtiyar meclisinde aza olarak bir arada bulunmaları yasaktır. Bunların seçilmiş olduğu görülür ise içlerin­den en çok sayı kazanmış olan kadın veya erkek azalıkta bırakılır. Sayı­ları beraber olur ise evli olan, ikisi de evli ise yaşı büyük olan, yaşları da beraber ise çocuğu çok olan tercih olunur. Çocuk adedi de beraber olur ise kur’a çekilerek kur’ada adı önce çıkan azalığa alınır (KK m.30). a) Köy muhtarlığına ve ihtiyar meclisi üyeliğine seçildikten sonra: 1. Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olanlar, 2. İzinsiz olarak yabancı Dev­let resmî hizmetlerinde bulunanlar, 3. Ağır hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı kesin olarak hüküm giyenler, 4. Taksirli suçlar hariç olmak üzere 5 yıldan fazla hapis cezasıyla kesin olarak hüküm giyenler (KK m.33). Muhtarların göreceği işler aynı kanunun 34-41. madde aralığında, ihtiyar heyetinin işleri ise 42-46. madde aralığında belirtilmiştir.

Mahalle Yönetimi: Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. Belediye sınırları içinde mahalle kurulması, kaldırılması, bir­

38 Bilal Eryılmaz, Kamu Yönetimi, 3.B, Erkam Matbaacılık, İstanbul, 2001, s.53.39 Bilal Eryılmaz, a.g.e., s.63-64.40 Ahmet Hamdi Aydın, a.g.e., s.14.; V. Versan, Kamu Yönetimi, İİTİA Yay, 1978, İstanbul, s.72; İ. Giritli, Kamu Yönetimi Teşkilatı ve Personeli, Filiz Yay, İstanbul, 1983 s.28-29; Bilal Eryılmaz, a.g.e., s.53-54; A. Gözübüyük, a.g.e., s.83.41 Ahmet Hamdi Aydın, a.g.e., s.14.; V. Versan, a.g.e., s.73; İ. Giritli, a.g.e. s.29-31; Bilal Eryılmaz, a.g.e., s.54-55.; A. Şeref Gözübüyük, a.g.e., s.83.42 Yusuf Şahin, a.g.e., s.173 vd.43 442 sayılı ve 18/3/1924 Kabul Tarihli Köy Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.3.442.pdf et: 13.04.2018

1 74 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

leştirilmesi, bölünmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesi, belediye meclisinin kararı ve kaymakamın görüşü üzerine valinin ona­yı ile olur. Muhtar, mahalle sakinlerinin gönüllü katılımıyla ortak ihti­yaçları belirlemek, mahallenin yaşam kalitesini geliştirmek, belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkilerini yürütmek, mahalle ile ilgili konularda görüş bildirmek, diğer kurumlarla iş birliği yapmak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmakla yükümlüdür. Belediye sınırları içinde nüfusu 500’ün altında mahalle kurulamaz. Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundu­rur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülme­sini sağlamaya çalışır (Belediye Kanunu44 m.9).

Kendilerine Has Yönetim Yapıları - Aksakallılar: Aksakallılar Muhtarlık olarak alınan işlerin danışıldığı ve izin ve onayının alın­dığı bir biçimsel olmayan örgütlenmedir ziya yasal ya da hukuki bir kuruluş değildir. Yaşlı, bilgili, ileri görüşlü 20-25 kişiden oluşurlar. Muhtarlık olarak alınan kararlar onların onayına sunulur eğer Aksa­kallılar onaylamaz, uygun görmezler ise muhtarlıkça alınan o kararlar uygulanmamaktadır. Örf ve adetleri ayakta tutanlar olarak inanılan Aksakallılar Mahalledeki asayişe dair işleri karara bağlarlar, bu ma­halleden kolluk ya da adliyeye dair iş ve işlemler bu Aksakallılarca hâlledilir. Onlar bir karar verdiği zaman o kararın üstüne daha söz söylenmemekte, olduğu gibi kabul edilmekte ve uygulanmaktadır. Örf ve adetlerde bir değişiklik yapılmak istenirse ya da ekonomiye dair bir karar alınması gerekiyorsa, bu durumda Mahallenin muhtar ve azaları bir karar alırlar ancak bu kararlar uygulanmadan Aksa­kallılar Meclisine götürülür, onların onayı ve duası alındıktan sonra uygulanır, bu meclisin onayı alınamıyorsa o zaman ilgili kararlardan vazgeçilir, kesinlikle uygulanmaz. Bu durumda Aksakallılar Meclisi biçimsel olmayan bir örgüt olarak, biçimsel örgütlenme olan Mahalle muhtarlık kurumunun üstünde bir etkinlik, güç ve onay pozisyonuna sahip bulunmaktadır. Aksakallılar Meclisinin onayı varsa muhtarlık müessesesi biçimsel anlamdaki görevlerini yapabilmekte aksi hâlde eli kolu bağlı duruma düşmektedir.

44 5393 sayılı ve 3/7/2005 Kabul Tarihli Belediye Kanunu http://www.mevzuat. gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.5393&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch =&Tur=1&Tertip=5&No=5393 et: 13.04.2018.

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 175

Ulupamir Mahallesi'nde Nüfus, Eğitim, Ekonomi

Nüfus: TÜİK kayıtlarına göre köyün nüfusu 2008’de 1829; 2012’de 1720; 2015’de 1534’tür bu da köydeki insanların artan şekilde göç ettiğini ortaya koymaktadır45. Ulupamir Kırgız Köyü’nde yaklaşık 3000 Kırgız yaşamaktadır46. 12 Temmuz 2016’da Köyün muhtarına göre nüfusları yaklaşık 2 bin 500’dür.47 Ulupamir’de yapılan yeni bir yapı olmadığından evlenme nedeniyle ortaya çıkan konut açığı, hay­vanlar için yapılan alt katın eve dönüştürülmesiyle aşılmıştır. Bir de za­manla köyden diğer şehirlere göçler nedeniyle boşalan evlere başkaları yerleştirilerek de konut açığı aşılmaya çalışılmıştır.

Eğitim: Son Pamir Hanı Rahmankul Kutlu’nun Ulupamir’de 1990 yılında ölüm döşeğindeyken halkına vasiyeti gelenek ve göreneklerini unutmamaları ve okumaktan geri kalmamalarıdır. Kırgızlar bu vasiyete uyma gayreti gösteriyorlar. Köyde ilkokul ve ortaokul bulunuyor ancak yaşam koşullarındaki zorluk ve köyün şehir merkezinden uzak yapısı nedeniyle lise veya üniversiteye gitme oranı düşük olmaktadır48.

Tarım- Hayvancılık: Ulupamir Köyü’nde tarım yapmak zor oldu­ğundan hayvancılık hayati öneme haiz ve Kırgızlar da bunun farkında. Hayvancılığı Avrupa Birliği (AB) standartlarında yapmak için gayret göstermektedirler. Van Tarım İl Müdürlüğü’nün AB kriterlerine göre hayvancılığı teşvik etmek için Doğu Anadolu Bölgesi>nde başlattığı uygulamada, pilot köy olarak Ulupamir>i seçmesi de onları hareket ge­çirmiş olmaktadır. Proje, Kırgızlara küçükbaş hayvanlar dağıtılarak ha­yata geçirilmiştir. Kırgızistan>ın Ankara Büyükelçiliğimden Müsteşar Uran Botabekov, Türkiye>nin Ulupamir>deki Kırgızlara yönelik ilgisi­nin çok anlamlı oluğunu belirterek, “Buradaki kardeşlerimiz hayvancı­lığı çok iyi biliyor. AB>ye girmek isteyen Türkiye>nin bu amaçla hay­vancılık projesini burada uygulaması başarılı olacaktır. Hem Kırgızlar kazanacak hem de Türkiye.” demiştir. Proje kapsamında Ulupamir’de bir kooperatif kurulmuş, toplanan sütler Erciş ve Van’daki mandırala­

45 M. Özer, “Ulupamir Kırgızlarında Evlilikle İlgili Gelenekler”, Uluslararası Türk­çe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi-TEKE, Sayı: 5 (2), 2016, Erzurum, s.872.46 M. Baran, “Pamir Yaylası’ndan Ulupamir Köyü’ne: Kırgızlarda Sosyo-Kültürel Yaşam ve Mekânın Dili”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 68, 2014, ss.43-58, s. 47; http://arsiv.sabah.com.tr.47 http://www.haberler.com48 N. Atmaca, “Van’da bir Kırgız Köyü”, Deniz Harp Okulu Pusula Dergisi, Sayı: 75, 2013, http://www.dho.edu.tr/sayfalar/00_anasayfa/11_pusula/75/van.html

176 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

ra gönderilmektedir49. Onlar hayvancılık için yaylacılığı şart görürken tarım için ise toprak ve bilgi gerektirdiğini şart görürken bunların da onlarda olmadığını düşünmektedirler.50

Güvenlik Koruculuğu: Bu köylüler savaşçı ruhlu olduklarından devlet tarafından bir kısmına güvenlik korucusu ya da eski adıyla ko­rucu olarak görev verilmektedir. Türkiye’deki 81 bin 967 korucunun 180’i Kırgız’dır ve bu oran olarak ciddi bir rakamdır. Ayrıca iyi binici olan Kırgızlarla atlı korucular oluşturulmasının sembolik bir önemi de bulunmaktadır, nitekim 2013 itibarıyla 19 atlı korucu Erciş civarında görev almış bulunmaktadır51. Temelde güvenlik görevi olarak başla­yan güvenlik koruculuğu, sonraları köye istihdam sağlayan bir yapıya dönüşmüştür52. Köyde köy koruculuğundan başka bir geçim kaynağı bulunmamakta olup hemen her evde bir korucu vardır53. 15.09.2015 tarihinde Van’ın Erciş ilçesinde Kara Kuvvetleri Komutanının katıldı­ğı cenaze töreninde iki şehit vardır; Jandarma Uzman Çavuş Musta­fa Yıldız ile geçici köy korucusu Abdülselam Yar, PKK kurşunlarıyla vurulmuşlardır ve Abdülselam Yar için yapılan haberlerde ‘Kırgızların İlk Şehidi’ tanımı vardır54. Mahallenin muhtarına göre, PKK terörü baş­layınca 1988 yılında memleketlerini korumak adına korucu oldular ve 12.07.2016 tarihinde yaklaşık 2 bin 500 olan nüfuslarında erkeklerin yüzde 90>ı güvenlik korucusu durumundadırlar55.

Ulupamir'de Kültür ve Dil

Kültür: 1990 yılında vefat ederken son Pamir Hanı Rahmankul Kutlu’nun vasiyeti: “Gelenek ve göreneklerinizi yani Türklüğünüzü unutmayınız. Bunları yaparken de okumaktan da geri kalmayın’’ şek­lindedir ve Kırgızlar, hanlarının bu vasiyetini yerine getirmeye çalış­maktadırlar. İlk gayeleri emniyetli bir çevrede yaşamaya devam etmek olan mültecilik ve sığınmacılık, insanların ülkelerinde baskı görmeleri

49 N. Atmaca, a.g.m.;_http://arsiv.sabah.com.tr/50 http://www.ensonhaber.com/51 N. Atmaca, a.g.m.,52 A. Sağır, a.g.m., ss.263-286, s.275.53 http://www.ensonhaber.com/54 http://arsiv.sabah.com.tr/55 http://www.haberler.com/

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 177

nedeniyle ülkeyi terk etmek zorunda kalmalarıyla ortaya çıkmaktadır.56 Sürgün sosyolojisinde asimilasyon kavramı en geniş anlamıyla göç­menlerin hedef ülke halkı içinde eriyip o ülkenin bir parçası olması anlamındadır ve maalesef sürgün topluluklarda asimilasyon yaşanır.57 Nitekim Ulupamir’de de gençler yaşlılara göre daha fazla kendilerini Türkiye’ye ait hissetmektedirler.

Bayanlar onlara has renkli kıyafetlerini hayatlarının bir parçası hâline getirmişlerdir. Kadınlar başlarına beyaz kızlar ise kırmızı yazma örtmektedir, bu onların bekar olup olmadıklarını göstermektedir. Bekâr kızlar kırmızı örtü, nişanlı ise pembe yazma kullanmaktadır. Yaşlılar kırmızı ve kahverengi karışımı kumaşlardan yapılmış elbiseleri gi­yerken gençler daha çok kırmızı tonlardakileri kullanırlar. Geleneksel giysilerinden çapan ve kalpak vardır ve manevi değeri çok büyüktür. Bir kavga olsa, bu çapanı sırtına koyup bitmesi söylense o kavga orda bitmektedir. Kalpağın tepesinin yüksek olması “başın dik olsun”, ora­daki açıklık ta “alnın açık olsun” manasında, beyaz olması da “devamlı yüzün ak olsun” anlamına gelmektedir.

Kırgızlar yemeğe çok önem verirler ve sofralarından eti ve at sü­tünden yapılan kımızı eksik etmezler. Son yıllarda kımız tüketiminde azalma olup son dönemde daha çok köye gelen özel misafirlere sunul­maktadır. Kırgız Türkleri çok misafirperverdirler. Kırgızlar tarafından bir yemeğe davet edildiğinizde siz ayrılıncaya kadar yemek devam eder. Konuklarına müzik ziyafeti de vermektedirler, kumuz adı verilen Kırgız çalgısı eşliğinde gençler çalar ve söylerler.

Aile ve oğullarının birlikte istedikleri bir kız olduğunda, aile kız tarafına “cuuçu” adı verilen kız isteme heyetini gönderir. Kırgızlarda evlenecek kişi kural olarak eşini kendi boy veya soyunun dışından seç­mektedir (Egzogami). Yedi ataya kadar onlar öz kardeş sayıldıklarından bu yedi göbek geçmeden evlenmeler normal karşılanmamaktadır. Bura­daki sebeplerden biri de genetik özellikleri korumak ve neslin sağlıklı olarak yetişmesidir.58 Eskiden 3 gün 3 gece yapılan düğünler artık 2

56 S. Buz, Zorunlu Çıkış Zorlu Kabul- Mültecilik, SGDD Yayınları, Ankara, 2004, s.7.57 K. Karpat, Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010, s.27.58 M. Diykanbayeva, M., “Kırgız Türklerinde Evlilik ve Buna Bağlı İnanışlar”, Ata­türk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 49, 2013, ss.131- 144, s. 134.

178 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

gün yapılmaktadır.59 Ulupamirliler düğünlerde tüm köy halkıyla çeşitli oyunlarla eğlenmektedirler. Düğünlerde kötü ruhlardan korunmak için yapılan şeyler ve belli isimlerin söylenmemesi gibi inançlar eski Türk inançlarından kaynaklanmaktadır. Bu arada Anadolu kültüründen de damada para ve altın takma, kına gecesi, gelinlik giyme gibi bazı gele­nekleri uygulamaktadırlar.60

Erkek doğurmak isteyen kadın, her seferinde erkek doğurmuş bir kadının ipe asılmış pijamasını alır ve haber vermez. Hamile olduğunu anlayınca o pijamayı giyer ve erkek çocuk doğurur. Bu inanç köydeki bütün kadınlar tarafından bilinir ve uygulanır. Bu yöntemde, benzer, benzeri yaratır mantığındaki “taklit büyüsü” ve bir kez birbirine temas eden şeylerin birbirlerine tanış kalmaları ilkesine dayanan “temas bü­yüsü” ile istediklerine ulaşmak amaçlanmaktadır.61 Buna benzer daha birçok inanç mevcuttur.

Kırgızlar hâlâ dış dünyaya fazla açılmadan kendileri olarak kala­bilmeyi başarmış gözükmektedirler.62 Genel olarak gelenek ve inanış­larını yaşatmaktadırlar ve bunlar içinde İslami unsurlarla birlikte Kır­gızların İslam öncesi inanış ve geleneklerini de görmek mümkündür.63

Ulupamir sakinleri son yıllarda yapmasalar da önceleri her yıl Ulu- pamir Kültür Şöleni yapmaktaydılar. Kırgızlara özgü olan ‘’kökbörü’’ (gökbörü veya bozkurt) adlı at yarışı şölenlerin parçasıydı. Bu oyuna Türkiye’de ‘’Öndül Kapmaca’’ adıyla rastlanmaktadır, oyun Özbek, Türkmen ve Kazaklarda daha yaygındır. Kazakistan’ın Seyhun Bölgesi ile kuzeyindeki bozkırlarda yaşatılmaktadır. Kazak ve Kırgızlarda oy­nandığı şekli şudur: Kesilmiş olan oğlak oyunculardan-atlılardan bi- rince yerde veya havada yakalanır. Kişi bu oğlağı atın eyeri üzerine koyar ve ayağı ile sıkıca tutar. Bu şekilde atını koşturur, diğer oyuncu- atlılar onu takip eder. Oğlaklı atlıya yetişmek ve ondan tuttuğu oğlağı

59 M. Özer, a.g.m., s. 876.60 M. Özer, a.g.m., s. 887.61 S. V. Örnek, İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane,: Gerçek Yayınevi, İstanbul,1995, s.141 vd; Yılmaz, Ş. a.g.m., (2016). “Ulupamir Köyünde Halk İnançları Ve Halk Hekimliği Uygulamaları”, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 28, Sayı 109, ss.187-200, Ankara, s. 191.62 B. Ögel, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2001, s.13.63 K. Polat, Beşikten Mezara Kırgız Türklerinde Gelenek ve İnanışlar, Türkiye Di­yanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2005, s. 135.

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 179

almak gerekir. Atlıya ulaşan oğlağı alamıyorsa oğlaklı oyuncuyu attan düşürmeye çalışır, bu düşürme özellikle Kazaklarda çok beğenilmek­tedir. Bu oyun savaş eğitimine benzer ve oyunda iyi olabilmek için iyi bir binici olmalıdır. Türklerin savaşa hazırlanmada önem verdikleri bir millî oyundur, hatta bu oyunun Kök Türklerden kaldığı rivayet edil- mektedir.64 Diğer adı “ulak tartış” olan Kökbörü oyunu Kırgızların millî oyunudur, nesilden nesile aktarılır ve Kırgızları en çok heyecanlandıran oyunlardandır.65

Dil: ‘Pamir Kırgızca’sı’ olarak bilinen ve Türkiye’deki kolu için ‘Ulupamir Kırgızca’sı’ terimi kullanılan ağızlar birliği Kırgızca’nın İç- kilik ağızlar grubuna dâhildir. Pamir Kırgızca’sı, Kırgızca’dan kısmen farklı özellikler göstermektedir.66 Türkiye’deki Kırgızların yaşadıkları toplumdaki dil ve kültüründen hızlı etkilenmelerini, bu dilin unutulma­sında bir tehlike olarak görülmektedir.67 MS: “Atalarımız da anneleri­miz de Kırgız. Bizim ana dilimizde Türkçe olduğundan çok kısa bir sü­rede iki aylık bir sürede buradaki Türkiye Türkçesine adapte olabildik. Düzgün Türkçe konuşmamın sebebi bu. Ata dilimiz zaten.”

Sonuç

Ulupamir’deki Kırgızlar kültürlerini korumaya çalışmaktadırlar ancak göçmenliğin doğası gereği zamanla nesiller değiştikçe kültürleri zayıflamakta olup onlar da bunun bilincindedirler. En büyük sıkıntıları eğitim zorlukları, çevreyle kültür farklılıkları ve ekonomik çıkmazlar görülmektedir. Terör başlı başına Ulupamirlilere uyum fırsatı verme­mektedir. Terör Mahallenin kapalı bir sistem olarak kalmasına sebep olmaktadır. Mahalle içe dönük bir hayat yaşamak zorunda kaldığından, tarım yapmayı bilmediklerinden ve kendilerine öğretilmediğinden, ye­rel yönetimden yarar göremediklerinden merkezî yönetimden ise sözde destekler alıp ekonomiye katkı yapacak bir destek göremediklerinden, çevrede dışlanmışlık nedeniyle ticaret yapamadığından, kadınlarına iş

64 N. Atmaca, a.g.m.65 D. Kaya, “Kırgızlar’ın Millî Oyunu Kökbörü”, İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı-Makaleler, Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005, ss. 303-313.66 Ü. Ç. Şavk, “Alt Ağızlar Grubu Olarak Pamir Kırgızcası”, Tehlikedeki Diller Dergisi, Sayı: 1 (1), Ankara, 2012, ss. 57-66, s.57-58.67 Ü. Ç. Şavk, a.g.m., ss. 57-66, s.65.

180 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

gösteremediklerinden, güvenlik koruculuğu yapanların ancak zaruri ih­tiyaçlarını giderir hâlde olduklarından, memur olanların ise kendi ha­yatlarını atandıkları yeni yerlerde kurmaya çalışırken mahalleye katkı sunmadıklarından zor şartlar altındadırlar.

Ulupamir’deki Aksakallılar Meclisi kendisine verilen önemin so­nucu olarak mahalledeki kamu yönetimi biçimsel örgütlenmesi olan muhtar ve ihtiyar heyetinin kararlarını değerlendirip onay verme ma­kamı olarak kendini gösterdiği ve buradaki hayat ve yönetsel işleyiş üzerinde çok etkin bir pozisyonda olduğu aşikardır. Aksakallılar Mecli­si gelenekçi, kültürüne sahip çıkan olumlu yönleri bakımından, bazı bi­çimsel örgütlenmeler yerine model olarak gösterilebilecek durumdadır.

PKK tüm Kürtleri ayaklandırarak, Kürt kökenli vatandaşların yo­ğun olduğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerini içine alan bir Kürt devleti kurmayı amaç edinmiş gözükmektedir. PKK ile birlikte Ulupamir’deki Kırgız kökenli vatandaşlarımız birlikte değerlendirildi­ğinde, bu vatandaşlarımız hâlâ kendilerini oraya ait olarak görememek­tedirler. Bu durumun ortadaki en büyük sebebi PKK’dır. Halkın kendini oraya hissedememesi korkunun, benimseyememenin, yılgınlığın ve ait olamamanın göstergelerindendir.

Mevcut durumda pek parlak olmayan durumun en büyük ağırlaştı­rıcı sebebi Merkezî yönetim ve yerel yönetimin bazı açılardan farklılaş­ması, farklı davranış tarzları ve farklı politikalar benimsemiş olmaları­dır, oradakilerin algısı da bu doğrultudadır. Mahalleliler sahip oldukları politik bakış nedeniyle PKK’nın düşmanlığını üzerine çekerken aynı zamanda yerel yönetimden de hizmet görememektedir. Merkezî yöne­timin beklenti ve hizmetlerin yapılması bakımından insanları yerel yö­netime göndermesi, yerel yönetimi işler hâle getirememesi, nihayetinde bu insanların kamu hizmetine kavuşturamaması dikkat çekmektedir. Bu insanlar yerel düzeyde kamuda işe alınmamayı da il-ilçede temsil edile­bilecekleri mekânlara sahip olamamayı da engel olarak görmektedirler.

______________________________________________Van'daki Ulupamir Kırgızları 181

ULUPAMİR MAHALLESİNDEN GÖRÜNTÜLER

MahalleninKrokisi Çapan ve kalpak68

68 Yazar Cemal Öztürk’ün başındaki bu başlığı Kırgızlar Çapan veya kalpak olarak adlandırıyorlar, bk M ’a.

182 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

Uzaktan Asırlık Ceviz Ağaçları Mahalleden Bir Ev

Evin Duvarındaki Yazı: MESAFELERİN CANI CEHENNEME...

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 183

KAYNAKLARAktalay Alptekin, Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Çerçevesinde M erkezden Yö­

netim ve Yerinden Yönetim Arasındaki Denetim İlişkisi, 9 Eylül Üniversi­tesi SBE, Kamu Yönetimi ABD, İzmir, 2010.

Atmaca, N., “Van’da bir Kırgız Köyü”, Deniz Harp Okulu Pusula Dergisi, 75, 2013, http://www.dho.edu.tr/sayfalar/00_anasayfa/! 1_pusula/75/van. html;

Aydın Ahmet Hamdi, Kamu Yönetimi ve Polis, Gazi Yay., Ankara, 2006.

Aydın Ahmet Hamdi, Yönetim Bilimi, 4.B, Seçkin Yay., Ankara, 2011.

Aydın Nurullah, Küresel Terör ve Terörizm, Kum Saati Yay., İstanbul, 2009.

Aytbekova, A., “Anadolu’da Bir Kırgız Köyü Ulupamir”, http://www.uio- dergisi.com/wp-content/uploads/2015/01/Anadolu%E2%80%99da-Bir- K%C4%B1rg%C4%B1z-K%C3%B6y%C3%BC-Ulupamir.pdf (2015).

Bal İhsan, “Terör Nedir? Neden Terörist Olunur?”, Derl. İhsan Bal, Terörizm: Terör, Terörizm ve Küresel Terörle Mücadelede Ulusal ve Bölgesel Dene­yimler, USAK Yay., Ankara, 2006.

Baran, M., “Pamir Yaylası’ndan Ulupamir Köyü’ne: Kırgızlarda Sosyo-Kültü- rel Yaşam ve Mekânın Dili”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 68, 2014, ss.43-58.

Bozkurt İhsan, Terör, PKK ve Dış Destek, Manisa Celal Bayar Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2013.

Buz, S., Zorunlu Çıkış Zorlu Kabul-M ültecilik, SGDD Yay., Ankara, 2004,

Çağıran Mehmet Emin, «Terörizm ve Uluslararası Hukuk», Ed. H. Çakmak ve T. Altunok, Terörizmin Finansmanı ve Ekonomisi, Platin Yay., Ankara, 2008.

Çakmak Haydar, «Kavramsal Olarak Terör», Ed. H. Çakmak ve T. Altunok, Terörizmin Finansmanı ve Ekonomisi, Platin Yay., Ankara, 2008.

Demirel Emin, Geçmişten Günümüze PK K ve Ayaklanmalar, IQ Kültür Sanat Yay., İstanbul, 2005.

Dilmaç Sabri, Terörizm Sorunu ve Türkiye, İDB Yay., Ankara, 1997.

Dilmaç Sabri, Terörizmde Tanım Sorunu ve Yaklaşımlar, Polis Akademisi Gü­venlik Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 2011.

Diykanbayeva, M., “Kırgız Türklerinde Evlilik ve Buna Bağlı İnanışlar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 49, 2013, s. 131-144.

Erdem, M., Kırgız Türkleri, Asam Yay., Ankara, 2000.

Ergil Doğu, “Terörizmin Mantığı ve Hedefi” , Ankara Üniversitesi Siyasal Bil­giler Fakültesi Dergisi, Sayı: XLVI, 1-2, 1991, s. 171-181.

Eryılmaz Bilal, Kamu Yönetimi, Erkam Matbaacılık, İstanbul, 2001.

1 84 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

Giritli İ, Kamu Yönetimi Teşkilatı ve Personeli, Filiz Yay., İstanbul, 1983.Gözübüyük A. Şeref, Türkiye’nin Yönetim Yapısı, 7.B, Turhan Yay., Ankara,

2001.

Gücenmez B, Terörizmin Finansmanı: PKK, ETA, İRA Terör Örgütlerinin Kar­şılaştırılması, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.

Karpat, K., (2010). O sm anlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, İstan­bul: Timaş Yay.

Kaya, D., (2005). Kırgızlar’ın Millî Oyunu Kökbörü. İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı-Makaleler,, 303-313, İstanbul: Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı Yay.

Kayıpov, S., (2009). “Bir Didaktik Türkünün Derleniş Öyküsü”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, 9 (1), İzmir, ss. 87-123.

Keskin, A., “Pam ir’den Van Erciş’e Bir Göç Hikâyesi”, Diyalog Avrasya, Sayı:10, 2009, ss.32-38.

Ligeti, L., “Kırgız Kavim İsminin Menşei”. Türkiyat Mecmuası Sayı:1, 1925, ss.235-249.

O ’Boyle Garret, “Theories of Justification and Political Violence”, Terrorism and Political Violence, Sayı: 14, 2002, s. 2.

Ögel, B., Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay. İstanbul, 2001.

Örnek Acar, Kamu Yönetimi, Meram Yay. İstanbul, 1994.

Örnek, S. V., İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek Yayınevi, İstanbul,1995.

Özer, M., “Ulupamir Kırgızlarında Evlilikle İlgili Gelenekler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi-TEKE, Sayı: 5(2), Erzurum, 2016, ss.870-889.

Özkarslı, Ş. Y., “Geleneklerini Yaşatmaya Çalışan Bir Türk Topluluğu: Ulu­pamir Kırgızları” 4. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (23-26 Mayıs 2012-Ankara), Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine M aruz Türk Toplulukları, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2013, ss.569-586.

Öztürk Cemal, Adli Delil Yönetimi Bakış Açısıyla Ulusal ve Uluslararası Polis Yönetimi, Ekin Yay. Bursa, 2018.

Öztürk Cemal, “Stratejik Göç Yönetimi Ve Gerekliliği Üzerine Bir Çalışma”, International Congress o f Management, Economy and Policy-ICO- M E P ’16, 4, Proceeding Book, 2016, ss. 5140-5147.

Öztürk Cemal, Kamu Yönetiminde Stratejik Yaklaşımlar, Sage Yay., Ankara, 2016.

V an 'd a k i U lu p a m ir K ırgızları 185

Öztürk Cemal, “Vali ve Büyükşehir Belediye Başkanının Ulus Ötesicilik Kav­ramı Çerçevesinde Yeni Rolleri Ve Kamu Yönetiminde Ortaya Çıkan Yeni Yapı” , Türk Göçü 2016 Seçilmiş Bildiriler - 1, (Ed. Pınar Yazgan ve Fethiye Tilbe), Transnational Press (Ed. Pınar Yazgan ve Fethiye Tilbe), Londra, 2016, ss. 203-214.

Öztürk Cemal ve Dönmez Gökhan, “Türkiye’ye Göç Eden Van’daki Ulupamir Kırgızlarının Eski Ve Yeni Durumlarına Dair Bir Araştırma”, Uluslara­rası 11. Kamu Yönetimi Sempozyumu- Kaysem 11, 2017, ss.1944-1956.

Polat, K., Beşikten M ezara Kırgız Türklerinde Gelenek ve İnanışlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2005.

Pulleyblank, E. G., “The Name of Kirgiz”, Central Asiatic Journal, Sayı: 34, 1990, ss.98-108.

Sağır, A., “ Sürgün Sosyolojisi Bağlamında Van-Ulupamir Kırgız Türkleri ile Oş-Karadenizli Türkler Üzerine Uygulamalı ve Kıyaslamalı Bir Çözüm­leme”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature andHistory o f Turkish or Turkic, Sayı: 6 (4), 2011, ss.263-286.

Şahin Yusuf, Yönetim Bilimi ve Türk Kamu Yönetimi, 7.B, Ekin Yay., Bursa, 2017.Şavk, Ü. Ç.,“Alt Ağızlar Grubu Olarak Pamir Kırgızcası”, Tehlikedeki Diller

Dergisi, Sayı:1 (1), Ankara, 2012, ss. 57-66.

Tortop Nuri, M ahalli İdareler, Yargı Yay., Ankara, 1994.

Tortop Nuri-İsbir E- Aykaç B-Yayman H-Özer M.A, Yönetim Bilimi, 7B, Nobel Yay. Ankara, 2007.

Uyar Tolga, Terörle M ali ve Hukuki Mücadele, Adalet Yay. Ankara, 2008.

Versan V., Kamu Yönetimi, İİTİA Yay., İstanbul, 1978.

Wilkinson Paul, “Terör ve Terörizm: Kavramlar, Özellikler ve Tipoloji”, Çev. Talip Kabadayı, Ed. C. Güzel, Silinen Yüzler Karşısında Terör,Ayraç Yay., Ankara, 2002.

Yayla Ahmet Said, “Terörizmin Finansmanı ve Organize Suç Örgütleri ile İliş­kileri”, Kara Para Aklama ve Terörizmin Finansmanı, Ed. S. Aydın, Ada­let Yay., Ankara, 2008.

Yıldırım Zeki, Hukuksal Açıdan Terörizmin Finansmanının Önlenmesi, Adalet Yay., Ankara, 2012.

Yılmaz, Ş., “Ulupamir Köyünde Halk İnançları Ve Halk Hekimliği Uygula­maları”, M illî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 28, Sayı 109, 2016, Ankara, ss.187-200.

442 sayılı ve 18/3/1924 Kabul Tarihli Köy Kanunu. http://www.mevzuat.gov. tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf et: 13.04.2018

5393 sayılı ve 3/7/2005 Kabul Tarihli Belediye Kanunu http://www.mevzuat. gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.5393&MevzuatIliski=0&sourceX mlSearch=&Tur=1&Tertip=5&No=5393 et: 13.04.2018.

186 G O Bİ'den Tuna 'ya Türk Dünyası İnce lem ele ri

http://arsiv.sabah.com.tr. (et: 06.05.2017) http://www.dho.edu.tr/; (et: 10.09.2017)

http://www.ensonhaber.com/ (et: 21.11.2017)

http://www.haberler.com (et: 20.02.2018)