Godisen NRC masterstatic.nationalromacentrum.org/pdf/godisnikMK.pdfГ О Д И Ш Е Н И З В Е Ш Т А Ј 2 0 1 0 4 Издавач: Здружение „Национален

2010

Годишен извештај

Годишен

извештај

2010

Г О Д И Ш Е Н И З В Е Ш Т А Ј 2 0 1 0

4

Издавач: Здружение „Национален ромски центар“

Адреса: „Доне Божинов“ 11/5, 1300 КумановоРепублика МакедонијаЕл. пошта: [email protected]Веб страна: www.nationalromacentrum.orgТел/факс: ++38931427558

Годишниот извештај е финансиран од ИОО Будимпешта (РИО)

Печати: Т.Д. Генекс – КочаниТираж: 1000 примероци

5

Содржина:

06 22Уводник Осврт на постигнатото

08 44Историјат НРЦ во медиумите

12 50Стратегиски план Другите за НРЦ


6

Петгодишниот извештај на здру-жението Национален ромски цен-тар (НРЦ) е тесно поврзан сопетнаесетгодишно работење воневладиното движење на него-вите основачи со што се истакнувадека НРЦ е предвесник на јавнопрезентирање и сублимирање наактивностите на здружението соцел да стане и покрене поблиска,поинтерактивна и поинтензивнакомуникација со јавноста, институ-циите и со граганите.Во нова идеја НРЦ се трансфор-мира од 2005 година, со цел да гозајакне и визуелизира гласот наромската заедница пред институ-циите и пошироката јавност, каково Македонија така и надвор однејзините граници. Поради так-вата зацртана цел и остварени ак-тивности, НРЦ стана препознат-лив глас.Како комплетен тим составен одправници, новинари, филолози,економисти, студенти и активисти,НРЦ имаше доволно капацитетиза да работи и делува професио-нално со цел да ја имплементираидејата на организацијата. СоПоддршка на стратешките парт-

нери како што се: ИОО Будим-пешта, РИО, РЕФ, РомскатаЗдравствена Програма, Адвокат-ската комора на Македонија,ФАРЕ и Ромите од друга страна, асо преговарање, информирање,лобирање и соработка на институ-циите, Националниот ромски цен-тар денес претставува релевантенфактор да биде партнер на мини-стерствата во Македонија, да давамислења за состојбата на Ромитево земјата, да споделува искустваод странските земји и секако дапокренува прашања кои ја засе-гаат нашата целна група.НРЦ е препознатлив како добар итранспарентен соработник со ин-ституциите. Искуствата на вмрежу-вање и соработката со граганскитеорганизации и движења кои ги по-криваат човековите права во Маке-донија резултираа со препознатли-вост и соработка со ЕвропскиотПарламент, Советот на Европа,ОБСЕ, повеке странски амбасади,како и со Организацијата на Обе-динетите Нации. Би потенциралдека членовите на НРЦ се едни одиницијаторите и активни субјективо развојот на ромското движење

Aшмет Елезовски Претседател

За национален

ромски центар

7

во Европа.Работата на НРЦ донесе променивнатре кај ромската заедница, нои кај институциите со кои сорабо-туваме. И покрај многубројните процесиприфатени од страна на државатакако што е Декадата за вклуче-ност на Ромите,Стратегијата заРомите во Маке-донија, милион-ските средствакои се одлеалекај многу институ-ции кои работатза Ромите, сепаксиромаштијата, невработеностакако и субстандардниот начин наживеење е секојдневието во коеживеат најголемиот процент одРомите. Живот на маргините, сег-регација и неучество во опште-ствените случувања ја афирми-раа дискриминацијата на сите по-лиња.Во наредните пет години, НРЦ сегледа себе си како сервис зауслуги кон граганите, коректор наопштествените појави, во слу-чаите каде има кршење на чове-

ковите права или непреземање надејства кои се суштествени за нај-загрозените категории грагани, сегледа како промотор на европ-ските вредности во македонскотоопштество и во регионот. Познатиот антички филозоф Со-крат рекол: Постои само едно

добро – знае-њето и самоедно зло – игно-рањето. Затоа,НРЦ има еднаглавна цел – даги шири инфор-мациите и знае-њата до кои ке

доага и да ги буди сите оние штомижат пред проблемите на ром-ската заедница, како во Македо-нија, така и надвор од неа, се соцел, вистинска вклученост на Ро-мите во општествата зашто тиенавистина активно придонесуваатза развојот на демократското оп-штество.

нРЦ е препознатливкако добар

и транспарентен соработник

со институциите.


8

историјат

9

историјат


10

Идејата за организација какоНРЦ се вртеше во нашите главинеколку години наназад се до-дека не дојде моментот занејзино формирање. Бевме пет-мина истомисленици кои сметаадека е потребно интензивно дасе работи со заедницата за дасогледаме каде сме, да покре-неме значајни прашања, даалармираме кај државните инс-титуции за решавање на проб-лемите и подобрување насостојбата на Ромите на повеќенивоа.Во јавност излеговме во 2005година. Почетоците беа тешки,функциониравме речиси без тех-нички потенцијали. Но, нашатаупорност, вербата едни во другине донесе до денешните ре-зултати. Собиравме наши париза регистрација на организа-цијата, одделувавме од хонора-рите за да обезбедиме основниуслови за работа. Не се фор-миравме само за ги задоволименашите потреби, туку за да јаоствариме визијата - да сора-

ботуваме со релевантни актерии да се заложуваме за активнапартиципација и интеграција наРомите, засновувајќи ја својатаработа на принципите на мо-дерното мултиетничко европскоопштество. Првата поддршка ја добивме одСОРОС Будимпешта и РЕФ.

Зошто Национален ромски цен-тар? Со одредницата национален са-кавме да ги насочиме нашитеактивности и да посочиме деканаша визија е да станеме пре-познатлив актер на националнониво, ромски укажува на нашетоискуство наназад во ромскатазаедница во Македонија и наБалканот, како и насоките задејствувањето на организација-та. НРЦ не работи само за Ро-мите, туку за сите граѓани, норомската заедница има пого-лема потреба и затоа има пре-фикс ромски. Центар за наспретставува точка во која сеакумулираат проблеми, се дис-

11

кутираат и се решаваат. Покрајодредниците и насоките, нас-тојувавме да создадеме име штоќе биде добро за имиџот наорганизацијата, препознатливо,лесно, да остане запаметено.

НРЦ е производ на секојдневнаработа и едукација. Тимот е сомешовита етничка припадност,базиран врз силна доверба.Луѓето кои постигнуваа ефектиповеќе од 10 години успеаја да гопренесат искуството во НРЦ. Во НРЦ се вработени новинари,професори, правници, еконо-мисти, студенти.

НРЦ ја мотивира заедницата дасфати дека самата може да сипомогне ако е информирана, акоги знае регулативите за да можеда ги пренесе како наследствона своите деца.

На почетокот мислевме дека ќеостанеме вообичаена невладинаорганизација, но со секојдневнапосета од страна на 50 граѓани

во канцеларијата, преку теренскаработа, прераснавме во орга-низација со карактеристики наординација (како што ние во НРЦимаме обичај да ја наречемеканцеларијата).Често бевме разочарани, сеслучуваше навечер да кажемедека не може да се решатпроблемите за наутро дадобиеме нова енергија за новпочеток.Сега кога имаме капацитет,имаме нов предизвик за опс-танок и квалитетно функцио-нирање.

НРЦ успеа затоа што имаше цел– граѓаните да добијат сигурностдека нивните проблеми ќе бидатсослушани, разгледани со можниначини за решение.Ние ќе продолжиме да работимекако глас на Ромите, да сезалагаме за заштита на праватагарантирани за сите граѓани и даразвиваме силна комуникацискамрежа.


12

планстратегиски

13

планстратегиски

Националниот ромски центар гоизработи Стратегискиот план запериод од пет години со целјасно да ги одреди насоките заразвој на организацијата во сог-ласност со потребите на заед-ницата. Планот се однесува напериодот од 2010 до 2015 годинаи содржи приказ на целите иактивностите преку кои НРЦ сакада се позиционира како една одводечките организации во граѓ-анското општество во државата.

Здружението „Национален ром-ски центар” (НРЦ) е професио-нална, непрофитна организацијаза промоција и заштита начовековите права на граѓанитево Република Македонија.Искуството од минатите петгодини, како и постојаните истра-

жувања согласно проектите вонасока на подигнување на ква-литетот на животот, придоне-суваат НРЦ и во наредните петгодини да се фокусира кон:

развој на организацијатаво сервис за интересите награѓаните;

корекција на општес-твените појави каде има појавана кршење на основните чове-кови права или непреземање наодредени дејствија кои се суш-тествени за најзагрозените кате-гории на граѓани и индивидуи;

имплементација на Ев-ропските вредности на Aqui Com-munitaire1 во македонското опш-тество и регионот.


14

ВоВЕд Во

СТраТЕГиСКиоТ

ПЛан

НРЦ како дел од граѓанскиот сектор ќе дејствува на локално, нацио-нално и на регионално ниво во полето на образованието, здрав-ството, домувањето и вработувањето.

На меѓународно ниво НРЦ ќе делува како глас на Ромите и набљу-дувач на политиките за Ромите.

1http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/enlargement_process/accession_process/how_does_a_country_join_the_eu/negotiations_croatia_turkey/ad-minstructures_version_may05_35_ch_public_en.pdf

15

Во изминатиот петгодишен пе-риод НРЦ разви комуникативнамрежа која прерасна во вистин-ско богатство и основа за ус-пешна реализација на сите иднипроекти. Еден од најголемите ус-песи на НРЦ е воспоставањетосоработка со голем број надржавни и меѓународни институ-ции и организации, здруженијана граѓани, фондации и ромсказаедница.

Соработуваме со (1) меѓународ-ните организации: СОРОС Фон-дација (www.soros.org) прекупрограмите од Будимпешта: Кан-целарија за ромски иницијативи(www.soros.org/initiatives/roma),Ромски здравствен проект, делод Програмата за јавно здравјеФондација Отворено Општество(www.soros.org/initiatives/health/focus/roma), Програма за ЕУ-мони-торинг и застапување; РомскиОбразовен Фонд (www.romaedu-cationfund.hu); Европски Ромски

и Патувачки Форум – Стразбург(www.ertf. org); Европски центарза правата на Ромите – Будим-пешта (www.er rc.org); ОБСЕ(www.osce. org); ФАРЕ (www.farenet.org) и Обединети против ра-сизмот (www.unitedagainstracism.org), (2) владините институции -Министерството за образование,Државниот Просветен Инспекто-рат, Управа за развој и унапреду-вање на образованието на јази-ците на припадниците на заедни-ците, Министерство за внат-решни работи, Министерство заправда – Управа за водење наматични книги, Институт за јавноздравје, Адвокатската Комора наМакедонија и Министерството затруд и социјала, и (3) локални са-моуправи во 15 градови низ Ма-кедонија.

Претставници на НРЦ се креа-тори и двигатели на меѓународ-ното ромско движење во Европа.

Преку овие активности НРЦ гозголеми бројот на Ромскипрвачиња, во период од три го-дини запишавме вкупно над4.000 првачиња во 15 градови воМакедонија. На 582 Ромки и нив-ните семејства им обезбедивмелична документација, дадовмеправни совети на повеќе од 2.500лица, организиравме над 120предавања за здравство во 4града во Р. Македонија во по-

следните 2 години. Едно од најголемите задовол-ства од работата е успешната ко-муникација со таргетиранитеграѓани, за што најмногу говорифактот дека канцеларијата наНРЦ дневно ја посетуваат нај-малку 50 граѓани на кои им седава правна помош. Во досегашното работење НРЦспроведе над 40 проекти за штосе потрошени 500 илјади евра.

Најголеми достигнувања НРЦ има постигнато преку:

(1) Кампањата за образование на Ромите „Клучот е во наши раце“,финансирана од Ромскиот Образовен Фонд; (2) „Просперитет и здравје на жената Ромка пат кон предизвици“што се реализира во рамките на Женската Здравствена Програмана ОСИ Будимпешта (3) „Зајакнување на жената Ромка, зајакнување на ромската за-едница“, поддржан од РПП - Будимпешта(4) „Бесплатна правна помош“ што се реализира во соработка соАдвокатската Комора на Македонија.

ПрЕГЛЕд на

ПоСТиГнУВаЊаТа


16

Развојот на Македонија во поли-тичка, стопанска и општественанасока во најголема мера е пот-тикнат и детерминиран од Евро-интегративните процеси. Во тојконтекст, покрај институциона-лен развој и усогласување на ле-гислативата, меѓу бројните прио-ритети секако треба да се издво-јат подигнување на квалитетот наобразованието, вработувањето,домувањето и здравството, какоосновни фактори за квалитетенживот на граѓаните.

Еден од најголемите предизвицина Македонија е социјалната иекономската инклузија на при-падниците на различни етничкизаедници.Во овој сегмент, досега не се им-плементирани во целост реше-нијата на Охридскиот рамковендоговор и Националната страте-гија за Ромите, па во поглед нацелосна инклузија од социјалноекономски аспект, имплемента-

ција на овие документи ќе играголема улога во работата наНРЦ.

Националниот ромски центар гиподржува иницијативите за под-дршка и учество на државата воДекадата за вклучување на Ро-мите 2005-2015, активно зала-гајќи се за нивна имплементацијасо очекување за видливи ефектиза ромската заедница.

Според последниот попис (2002)година, во Македонија живеат53.879 Роми, од кои речиси поло-вината се во главниот град. Се-пак, оваа бројка ниту оддалекуне ја отсликува реалната состој-ба. Впрочем, голем број на Ромибез документи за лична иденти-фикација, се практично исклуче-ни од системот на државата, безможност за вклучување во обра-зовниот систем, на пазарот натруд, ниту во системот на соци-јална и здравствена заштита.

анаЛиЗа на

оПКрУжУВаЊЕТо

17

НРЦ вложува значителни напори за зајакнување на човечките ре-сурси во рамки на организацијата. Тимот на НРЦ во 2005 година сесостоеше од 5 члена, додека во 2008 тој број се зголеми на 47, одкои 8 го претставуваат канцеларискиот тим, 34 сочинуваат теренскитим, а 5 се надворешни стручни соработници.

З. Национален ромски центар своите права и обврски ги исполнувасогласно Уставот, законите и статутот.

Органи на НРЦ се Собранието, Управен и Надзорен одбор.

Во рамки на организацијата, постои програмска поделба:- Менаџерски тим - Правна служба - Финансиско раководење - Теренски тимови

Визија на НРЦ е интегративно и толерантно општество, образованиРоми, просперитет и благосостојба, еднаков пристап до правата засите и подобрување на квалитетот на животот на целната група. Ви-зијата на НРЦ се базира на универзалните стандарди и практики награѓанско општество.

Мисија на НРЦ е да дејствува како препознатлив актер во креирањена јавни политики, како застапник за овозможување на еднаков при-стап до правата на сите и промотор при примена на европски вред-ности, преку директно теренско делување, истражувања, јавнидебати и иницијативи за промени на легислативи.

орГаниЗаЦиСКа

СТрУКТУра

ВиЗиЈа, МиСиЈа,

ВрЕдноСТи

и ПринЦиПи

на дЕЛУВаЊЕ


18

Промоција на човековите права,залагање за доследност вопринципот на владеење на пра-вото во сите домени на опште-ството.

Заложби за правична застапе-ност на припадници на Ром-ската зaедница во структуритена системот.

Залагање за ефективно анти-дискриминационо законодав-ство, имплементирање на меѓу-народните стандарди и инстру-менти за заштита.

Мониторинг и информирање застепенот на почитување на чо-вековите права во РепубликаМакедонија, организирање кам-пањи против дискриминација,расизам, ксенофобија и сегрега-ција.

Бесплатна правна помош за со-цијално загрозените граѓани,без оглед на етничка припад-ност во Куманово, Крива Па-ланка и Кратово.

Поттикнување објективно ин-формирање кај медиумите засостојбата на човековите праваи слободи, со посебен акцент наромската заедница.

СТраТЕГиСКи ЦЕЛи оЧЕКУВани рЕЗУЛТаТи

Зголемена информираност заначин на осварување на основ-ните човекови права на ром-ското население во 15 градовиво Македонија за 30%.

Остварени средби со пратенициво поглед на заложбите за пра-вична застапеност на Ромите воструктурите на системот до Вла-дата на РМ.

Мониторинг и изработка на из-вештаи за имплементацијата назаконот за анти-дискримина-ција; информирање на граѓа-ните преку кампањи и директнисредби.

Покрената одговорност надржавата за имплементирањена веќе преземени обврски конграѓаните во прилог на целосноуживање на нивните права.

20% од социјално загрозенитеграѓани во Куманово, Крива Па-ланка и Кратово добиле правнисовети за начини и можности зарешавање на одделни правнипрашања.

Доставувани реални информа-ции до медиуми, организиранипрес конференции, пласиранипозитивни информации за Ро-мите со кои се намалуваат сте-реотипите кон ромската по-пулација.

СТраТЕГиСКи

ЦЕЛи

и оЧЕКУВани

рЕЗУЛТаТи

ЧовеКови ПРава

Националниот ромски центар ги има зацртано следните стратегискицели и очекувања за периодот до 2015 година:

19

Поголем опфат на Ромите вомакедонскиот образовен сис-тем, намалување на неписмено-ста кај Ромите во соработка содржавни институции и ромскотонаселение, подобрување на ус-пехот на ромските ученици воосновното образование во сора-ботка со училиштата во 15 гра-дови во Македонија.

СТраТЕГиСКи ЦЕЛи оЧЕКУВани рЕЗУЛТаТи

20-30% поголем опфат на ром-ски деца во образовниот системво наредните 5 години во 15 гра-дови во Македонија; 80% од не-писмената ромска популација еинформирана за можностите занивно описменување; 30% зго-лемена редовност на ромскитеученици во основното образова-ние како услов за подобаруспех.

Застапување за (1) прогресивнареализација на правото наздравје; (2) навремени и квали-тетни услуги за Ромките. Подигање на здравственатасвест и информирање за кори-ста од здравствените услуги наРомките.

Подигање на свеста за значе-њето на здравјето во ромскитесемејства.

НРЦ да биде идентификуванкако партнер на Министерствотоза здравство; креирани индика-тори за превентивни програми соцел за ефективен мониторинг со-гласно надлежностите на Мини-стерството за здравство; 50% од Ромките на возраст од14-45 години во Македонија гикористат услугите на здравстве-ните установи во примарна и се-кундарна здравствена заштитакако нивно основно човековоправо.

20-30% зголемена свест зазначењето на здравјето во ром-ските семејства.

оБРазование

Пружање правна помош за ле-гализација на градби во ром-ските населби во Куманово.Застапување за мапирање наромските населби во 15 градовиво Македонија.

На 20% од вкупниот број на соп-ственици на нелегализираниградби во ромските населби воКуманово им е пружена правнапомош.Подготвена Стратегија за мапи-рање на ромски населби одстрана на владини институции.

доМУваЊе

здРавСтво

*Стратегиските цели на НРЦ исполнуваат дел од очекува-

њата кои произлегуваат од Националната стратегија и Де-

кадата за вклучување на Ромите 2005-2015


20

Активностите на НРЦ се насо-чени кон ромската заедница воМакедонија како директна целнагрупа, притоа не исклучувајќи гии другите етнички заедници. Преку директен пристап до за-

едницата и граѓаните и следењена стратешките меѓународни идржавни определби НРЦ ги сог-ледува, истражува и утврдувапотребите за креирање на со-одветни програми и активности.

наЧин

на дЕЛУВаЊЕ

Методите на работа на НРЦ се: теренска работа, истражувања, за-стапување, консутантски услуги, обуки и информирање.

Еден од основните предусловиза успешна имплементација настратегиските цели во нареднитепет години е развојот, односнонадградбата на сопствените ка-пацитети, преку квантитативно иквалитативно подобрување начовековите ресурси со кои во мо-ментов располага НРЦ, а во на-сока на создавање на професио-нален тим и оптимална алока-ција на ресурсите. За да се остварат стратегискитецели важна е одговорноста насите структури на организацијатаза минимизирање на веројатно-ста од ризици. Редовно ќе се ор-ганизираат средби за иденти-фикација на ризици и за согледу-вање на различни перспективи. Внатрешната евалуација ќе сеспроведува од страна на НРЦ, аза надворешна евалуација ќебидат ангажирани консултанти иревизори. Евалуацијата ќе се ба-зира на индикатори за очекуванирезултати. Тоа ќе придонесе за дополни-телно јакнење на довербата воНРЦ и надградба на мрежата напартнери, во и надвор од држа-вата. Особен успех очекуваме од

континуираната комуникација идоверба меѓу НРЦ, заедниците иинституциите, како на локално,така и на државно ниво. Допол-нително, земајќи предвид декаеден од основните постулати насите активности на организаци-јата е принципот на активно гра-ѓанство, очекуваме Национални-от ромски центар да стане еденод лидерите во развојот на ци-вилното општество во државата.

во таа насока, нРЦ ќе останедоследен и посветен во реша-вањето на општествените пра-шања и предизвици, постојаноприлагодувајќи се на социо-економско-политичките окол-ности.

НРЦ ги реализира активноститесо финансиски средства од дона-ции и прилози. За да им се овозможи на ситеграѓани, организации и институ-ции достапност до информации-те за работата на НРЦ креиранае веб страната www.nationalro-macentrum.org како богат on-lineизвор на податоци.

МЕрЛиВоСТ

на рЕЗУЛТаТи

21

НРЦ ќе ги развива капацитетите преку обука, совети, дијалог, раз-мена на искуства, процени на капацитетите и потребите, евалуацијана проекти и програми.

На патот кон остварување на зацртаните цели НРЦ ќе се насочи кон (1) осигурување на долгорочни и стабилни облици на финансирање;(2) унапредување на човечките потенцијали;(3) воспоставување нови и зајакнување на постојните партнерства исоработки;(4) зајакнување на технички ресурси и капацитети.

Имиџот на НРЦ ќе биде предизвик за привлекување на нови кадри иволонтери, припадници на сите етнички заедници, на кои ќе им сепонуди можност за професионално усовршување и сензибилизи-рање кон ромското прашање.

НРЦ е отворен за соработка со сите заинтересирани страни во Ма-кедонија, регионот и пошироко. НРЦ ќе ги споделува и пренесувастекнатите искуства во прилог на промовирање на позитивни прак-тики, како и досега.

рЕСУрСи

и КаПаЦиТЕТи

Финансиските параметри на имплементацијата на стратегискиотплан за 2010-2015 ќе помогнат за остварување на мисијата на НРЦ.Проекциите на буџетот се засноваат на оперативниот буџет со којрасполагаше НРЦ претходните години и за следните пет години из-несува вкупно 610.000 евра.

ФинанСиСКи

ПараМЕТри

2010

2011

2012

2013

2014

60.000

80.000

120.000

150.000

200.000


22

постигнатотоосврт на

23

постигнатотоосврт на


24

Проектните активности се насочени кон иницирање на афирмативниакции за пристап до здравствените услуги за Ромките во репродук-тивен период. Целна група на активностите се жени од 15-45 годишна возраст од:Куманово, Кр. Паланка, Кочани, Штип и Битола.НРЦ во наредниот период ќе работи на истражување и застапување,преку идентификување на проблемите од терен и нивно транспони-рање до надлежните институции. Се со цел да резултираат со подо-брени решенија, услови и практики за еднаков пристап доздравствените услуги за Ромите.

2010-2012

здравствени нееднаквости кон жената Ромка

донатор: Ромски здравствен проект, дел од Про-грамата за јавно здравје Фондација отвореноопштествоПресметливост и мониторинг - здравствена иницијатива (ПМзи) од Њујорк

40.900 американски долари

Проектот е дизајниран за обраќање на проблемите со слабиот ква-литет на образование и високата стапка на отпишување кај Ромитево основно образование со фокус на ученици од прво одделение.Мисијата на проектот е целосна инклузија на ромските деца во ре-довно основно образование преку (а) подобар пристап до квалитетнообразование за ромските ученици и (б) минимизирање или елими-нирање на нивото на отпишување на ромските ученици. Проектот сеимплементира во (1) Куманово, (2) Општина Гази Баба (Скопје), (3)Прилеп и (4) Штип.

2011-2012

вклучување и продолжување во образовниотпроцес

донатор: Ромски образовен фонд - Будимпешта

80.870 евра

25

Европската Унија ја поддржува имплементацијата на „Добар почеток“програмата која цели кон развивање на деца помеѓу 0 и 6 години.Проектот е финансиран со 2 милиона евра буџет, се имплементирапреку пилот проекти кои ќе се прилагодуваат на локалните условиво четири земји – Македонија, Словачка, Романија и Унгарија вовкупно 16 населби. Целта е до крајот на програмата да постигнемеефикасно и успешно инволвирање и поддршка на повеќе од 4000мали деца и нивните семејства во четирите земји.

Во Македонија, на почетокот од учебната година, во пет локалитети(три урбани и две рурални) – во Шуто Оризари, Виница, Делчево,Тработивиште и Црник – започнаа индивидуални програмски еле-менти. Три локални НВОа ги имплементираат планираните активно-сти и тоа: Национален ромски центар – Куманово, Ромски образовенцентар „Амбрела“ - Шуто Оризари (Скопје) и НВО „Кхам“ - Делчево.Сите овие организации се искусни, иницијативни, активни НВОа наполето на образование. Целта на „Добар почеток“ програмата е поддршка на образование игрижа во рано детство, со фокусирање на фамилиите и заедницитедодека се работи со институции.

2010-2011

добар почеток

донатор: европска комисија Ромски образовен фонд

14.640 евра6.460 евра

Проектот ги посочува услугите кон ромската заедница, кои се одне-суваат на итната и неопходна потреба од обезбедување на лични до-кументи. Главната активност на информативната кампања за граѓанска ре-гистрација за припадниците на ромската заедница е да обезбедатинформации во самите ромски населби за вредноста на граѓанскатарегистрација и за процедурите кои мора да се следат, според новитезаконски одредби и да се информираат јавните службеници за нив-ните обврски во однос на странките, како и уписот на новите раѓања. Резултатите од кампањата се насочени кон зголемување на свесно-ста на популацијата за регистрацијата и главната цел е да се зголемирегистрацијата на Роми со цел да се регулира нивниот статус.НРЦ имплементира проектни активности за прашања поврзани солична граѓанска регистрација во градовите во Македонија – Скопје(освен општината Шуто Оризари), Виница, Крива Паланка, Куманово,Штип, Тетово, Гостивар, Прилеп, Велес, Кочани, Кавадарци, Битолаи други градови по потреба.

2010-2011

Проект за лични документи

донатор: иоо Будимпешта (Рио)



26

Институционалната поддршка е контиунирана заложба за афирма-тивни и инклузивни политики за Ромите во четирите приоритетниобласти од Декадата преку застапување и директно учество.Нашата задача е да бидеме ромски глас во институциите на нацио-нално и интернационално ниво и да промовираме еднакво учествона Ромите во општеството.Национален ромски центар ја продолжи својата работа со заедни-ците во 15 градови. Работевме на охрабрување на Ромите во оства-рувањето на нивните права согласно законот. Тоа придонесе да сездобиеме со јасна и реална слика за активното учество на ромскитедеца во основното образование во 15 градови, каде што работевмена предуписниот период, почетокот на учебната година и редовностана учениците. Наши директни корисници се Ромите, но за да креираме позитивнаатмосфера ние обезбедивме асистенции и за не-ромските граѓани.Секојдневно во канцеларијата за правна помош се обраќаат околу50 граѓани. НРЦ асистира во вадењето лични документи, пристапотдо здравствените институции и сл. НРЦ од почетокот на ромската Декада работи на активности што седиректно поврзани со Декадата. Активностите на НРЦ кои се одне-суваат на застапување, бесплатна правна помош, здравје, образо-вание, лична документација се дел од процесот на Декадата.

2010-2011

институционална поддршка

донатор: Фондација отворено општество - Будимпешта


НРЦ беше дел од 11-та недела против расизам на ФАРЕ. Беше органи-зиран спортски настан на плоштадот во Скопје. На активноста се при-клучи и НВО Амбрела. Учесници на настанот беа младинци, ученициво основни и средни училишта од Куманово и Скопје. НРЦ подготвифлаери како и кратка информација за ФАРЕ Акционата Недела.Ваквиот едноставен начин на реализирање на целокупната активностза користење на спортот при пренесување на порака е показател декаспортот е врска меѓу луѓето која ги спојува без разлика на националнатаприпадност или бојата на кожата. За да бидеш спортист треба да имашталент. Целта на активноста е преку спортски иницијативи и другару-вања да се развие спортскиот дух без расизам и дискриминација.

2010

инклузија на Ромите

донатор: ФаРе

1.700 евра

27

НРЦ беше дел од истражувањето „Нема податоци, нема напредок“кое се спроведе во 12 земји учеснички на Декадата за вклучувањена Ромите 2005-2015. Цел на истражувањето беше да се процени напредокот до 2010 го-дина и да се согледа ефективноста на превземените иницијативикои беа наменети за подобрување на животните услови на 4.5 ми-лиони Роми. И покрај распространетиот договор помеѓу владитеучеснички за неопходната потреба да се соберат десегрегирани по-датоци за етничка припадност, пет години подоцна, недостатокот одподатоци за ромските заедници останува најголемиот предизвик зада се спроведе темелна проценка за исполнувањето на Декаднитеобврски.

2010

Консултантски договор за истражувањето „нема податоци, нема напредок“

донатор: Фондација институт отворено опште-ство европа



28

Национален ромски центар во соработка со Адвокатската комора наРепублика Македонија го спроведуваше проектот Бесплатна правнапомош, правна култура и социјализација, што се состоеше во да-вање на бесплатна правна помош на: социјални случаи, хендекипи-рани лица, самохрани родители, жртви на семејно насилство и жртвиод трговија со луѓе. Целта на функционирањето на канцеларијата беше да обезбедиостварување на основните човекови и фундаментални слободи. Канцеларијата беше секоjдневно посетувана од граѓани на кои имбеше потребна правна помош. Беа опфатени градовите Крива Па-ланка, Кратово, Пробиштип и Куманово. Беа услужени повеќе од 2000 граѓани преку давање на правни со-вети, подготовка на претставки, жалби, тужби подготвувани од адво-кати, членови на Адвокатската комора на Македонија.

2010

Бесплатна правна помош

Партнер: адвокатска комора на Македонија

1.500 евра

Целта на проектот е да се елиминира високата стапка на Роми безлична документација во Македонија, помагајќи во постапки и барањаза лична регистрација со намера да се зајакнат жените во македонскотоопштетство. Активностите на ова поле имаат поддршка од Министерст-вото за внатрешни работи и Управата за водење на матични книги.НРЦ има работено на 890 случаи поврзани со постапки за уредувањена статус: 370 изводи од МКР, 155 државјанства на Република Македо-нија, 9 државјанства од други држави, 433 лични карти, 2 дозволи за по-стојан престој, 10 патни исправи, 9 уверенија за неосудуваност, 13изводи од МКВ и 3 изводи од МКУ.НРЦ организираше информативни настани поврзани со регулирање настатусот на населението во 10 градови во Република Македонија –Скопје (без општината Шуто Оризари), Куманово, Штип, Тетово, Гости-вар, Прилеп, Велес, Кочани, Кавадарци, Битола. НРЦ организираше 40јавни форуми, по два во секој град вклучен во кампањата, се со цел дасе доближат законските одредби до лицата во самите ромските на-селби. Беа дистрибуирани и информативни брошури на македонски иромски јазик, со контакт детали на надлежните институции.

2009 - 2010

Регистрација за лични карти на Ромите во Македонија

Партнер: иоо Будимпешта


29

Мисијата на проектот е целосна вклученост на ромските деца во редовно основно обра-зование преку промовирање на социјална одговорност за имплементација на образовнатаполитика од една страна, и родителска одговорност за детето како ученик од друга страна,и минимизирање на осипувањето помеѓу ромските ученици.Проектот се имплементираше во 15 градови во Р.М.: Куманово, Скопје, Тетово, Гостивар,Крива Паланка, Кратово, Велес, Кавадарци, Битола, Прилеп, Штип, Кочани, Виница, Бе-рово и Делчево. Проектот придонесе за еднаков третман на секое дете во училиштата, преку намалувањена дискриминацијата и сегрегацијата на ромските деца. Активноста придонесува кон на-малување на стереотипите кои се презентирани во јавноста преку медиумите. Кампањатаго отвори патот на родителите до училиштето.Инклузијата на Ромите во образованието е зголемена. Училиштата изразуваат позитивниискуства за проектот, особено за успешното задржување на децата во училиштата и до-несување на нивните родители во училиштата, што се смета за посебен успех на НРЦ.Значаен придонес во проектот е Прирачникот за спречување и заштита од дискрими-нација во воспитно-образовниот систем во Република Македонија. Прирачникот еподготвен во соработка со МОН и ќе се користи во основните и средните училишта какоалатка што ќе спречи дискриминација на децата во училиштата.Кампањата е насочена кон менување на свеста за потреба од образование, со инвести-рање во образованието и со вклучување и на ромските деца и нивните родители во об-разовниот процес. Активностите на кампањата се поддржани од Владата на Р.М., Министерството за обра-зование и наука, Бирото за развој на образование, Државниот просветен испекторат идруги релевантни национални и меѓународни претставници во земјата.

2008 - 2010

Кампања за вклучување и продолжување на образовниот процес за Ромите

Партнер: Ромски образовен фонд Будимпешта

272.000 евра

Целта на НРЦ е да се залага за надминување на локални, национални и интернационалнипотешкотии и бариери со кои се соочуваат Ромите и да продолжи да ги унапредува ак-тивностите во корист на Ромите во Македонија.Нашата задача е да бидеме ромски глас во институциите на национално и интернацио-нално ниво и да промовираме еднакво учество на Ромите во општеството.Во текот на 2009 година имавме можност да испратиме коментари до Европската Комисијаза здравствените проблеми со кои се соочува ромската заедница. Законите во Македонијаво голема мера не соодветствуваат на реалните потреби и НРЦ се обидува да реагираво корист на потребите на ромската заедница.Секојдневно им асистираме на граѓаните во поглед на остварување на нивните права,обезбедување на лична документација, пристап до здравствените институции, медиумитеи други организации. Месечно се услужуваат во просек околу 1000 Роми и не-Роми.

2009 - 2010

институционална поддршка 2009

Партнер: иоо Будимпешта



30

Целта на проектот е да се согледа социјалното исклучување на ромските деца во обра-зованието во Македонија и да донесе позитивни промени преку тркалезни маси и јавнипромоции во областа на образованието. Сиромаштијата може да се намали само доколкупостои стратешка акција и застапување во областа на образованието на ромските деца. Во рамките на проектот беа организирани 4 тркалезни маси со 120 учесници, претстав-ници на општини, училишта, образовни институции и медиуми. Средбите беа организи-рани на институционално ниво со цел да се разгледа моменталната состојба за еднаквиотпристап на Ромите до квалитетно образование, да се разгледаат препораките од извеш-тајот на Фондацијата Отворено Општество /EU Monitoring and Advocacy Program, да сенаправат напори во иднина да се намалат разликите на образовно ниво помеѓу ромскатазаедница и припадниците на останатите задници за минимизирање на разликите на об-разовно ниво. Учесниците на овие тркалезни маси дадоа свој придонес во согледување на моментал-ната состојба на вклученоста на ромските деца во образовниот процес дискутирајќи заобразованието и локалната самоуправа, имплементацијата на образовната политика, раз-гледување на препораките од извештајот за „Еднаков пристап до квалитетно образованиеза Ромите“. Плодните дискусии од овие тркалезни маси завршија со заклучоци и препо-раки за понатамошни мерки и подобрувања.

Целта на проектот беше да се зајакне НРЦ за ефективно учество во развојот на правниалатки за заштита од дискриминација да се зголеми важноста на прашањата поврзанисо неусогласеноста на домашното право и практика со меѓународните стандарди на чо-векови права.Активностите во проектот беа насочени кон поддршка на Роми индивидуалци во соочу-вањето со расна дискриминација, во прифаќањето на анти-дискриминативното законо-давство во согласност со интернационалните и европските стандарди и во прифаќањетона соодветна правна заштита против присилно протерување. Проектот имаше цел да госензитивизира правото на двојно дискриминираните ромски жени и да ги стави на силамерките за заштита на правата на жената Ромка на национално ниво. Проектот имаше аналитички пристап, беа организирани средби со владини и невладинипретставници, како и ромски активисти за прибирање на информации во толкувањето иможните промени во предложениот закон за заштита и спречување од дикриминација воР. Македонија.

Од реализираните активности беа подготвени коментари за измена на одредени законскипредлози, кои ќе придонесат во зајакнувањето на Ромите во борбата за нивните права.

2009 - 2010

зајакнување на Ромите во борбата за нивнитеправа

донатор: европски центар за правата на Ромите -Будимпешта

5.850 евра

2009

Поддршка за еднаков пристап до квалитетнообразование за Ромите

донатор: иоо - Будимпешта


31

Преку проектот беше развиен и уредуван ВЕБ порталот Ромитево јие кој покриваше прашања што ја засегаат Бугарија и Маке-донија. Ромскиот ВЕБ портал обезбедуваше пристап до правнитедокументи и аналитички информации за правата на Ромите штосе однесуваат на југоисточниот регион.

2007 - 2008

веБ Портал - Ромите во јие

донатор: Група за правата на малцинствата (МРГ)

800 евра

Проектот резултираше со подготовка на документарен филм ба-зиран на истражување и записи на традиционални ромски песнии интервјуа со музичари од ромската заедница од Куманово иСкопје.

2008 - 2009

историја на ромската песна

донатор: Програма за култура - Фоо БудимпештаПартија на зелените - европски Парламент

7.500 американски долари3.200 евра

32

Главната цел беше подобра интеграција на ромското заедница вонационалниот здравствен систем на Македонија и промоција наздравјето на ромските жени. Активностите вклучуваа зајакнување наздравствената вклученост на Ромите преку акции поврзани сопромоција и зајакнување на правата за здравје и превенција одзаразни болести и привлекување на вниманието на медиумите запрашања поврзани со здравјето на жените Ромки. Активностите сеспроведуваа во четири града во Македонија: Куманово, КриваПаланка, Прилеп и во Битола, со вклучување на шест локалниромски жени, асистентки. Посредувавме во вклученоста на ромскотонаселение во развојот и реализацијата на Националната репродук-тивна стратегија, помогнавме во инициранје на државна помош залекови за астма и соработувавме со медиумите во сензибилизирањеи иницирање реално информирање по прашањето на здравјето наРомките.

2008-2009

Просперитет и здравје на жената Ромка, пат конпредизвици - продолжение

донатор: Проект за здравјето на Ромите, Ромсказдравствена програма - иоо Будимпешта


33

Образовната кампања Клучот е во ваши раце се имплементираше во11 градови во Македонија и тоа во Куманово, Скопје, Крива Паланка,Штип, Кочани, Битола, Прилеп, Кавадарци, Велес и Тетово со цел дасе зголеми бројот на запишани ромски деца во основното образование.НРЦ преку локални медијатори што работат на терен интервјуирашеромски родители во 11 градови, беа посетени 6.304 семејства, како и30 основни училишта со ромски ученици во Македонија. Бројот на ром-ски деца, запишани во прво одделение во 11-те таргетирани града воучебната 2007-2008 година е 1.750, што е двојно повеќе од учебната2006-2007 година, кога бројот на првоодделенци беше 913. Од 11 до 13 мај, во Охрид беше организирана Национална конферен-ција за образование на Ромите Права и обврски, на која беа претста-вени активностите и резултатите од проектот. Имаше 90 учесници, мегукои вице-премиерот на Македонија, Министерот за труд и социјална по-литика, Народниот правобранител, претставници на образовни инсти-туции, директори и педагози од основни училишта, градоначалници исоветници за образование од повеќе општини, високи ЕУ претставници,европарламентарката Елс де Грин, извршниот директор на ФИООМ,претседателот на ЕРТФ, многу меѓународни организации што работатна образованието на Ромите, ромски родители, медиуми и 19 медија-тори на НРЦ од 11 градови, ангажирани со проектот.

2007-2008

Кампања за ромско образование (упис и континуитет во образовниот процес)

донатор: Ромски образовен фондБудимпешта

155.610 евра

ИОО/ЕУМАП извештај за еднаков пристап кон квалитетно об-разование на Ромите ги поддржува целите на Декадата во обра-зованието, како клучна област и воспоставува рамка за редовенмониторинг преку Декадата, промовира консултации со ромскитезаедници за прашања од образованието, овозможува база на по-датоци за клучни образовни индикатори. Мониторингот за еднаковпристап кон квалитетно образование за Ромите е проект кој се реа-лизира во осум земји, што учествуваат во Декадата за ромскавклученост 2005-2015 година. Мониторингот беше спроведен одстрана на ЕУ мониторинг и програмата за посредување (ЕУМАП)на Институтот Отворено Општество од Будимпешта во соработкасо Образовната програма за поддршка и со Ромската програма запартиципација.

2008

Промоција на иоо Мониторинг извештај за Македонија еднаков пристап кон квалитетно образование за Ромите

донатор: иоо Будимпешта


34

Проектот го истакна значењето на здравствените услуги за ром-ските жени. Беа собирани податоци за нивниот здравствен статусво четири градови (Куманово, Крива Паланка, Битола и Прилеп),работеше информативен ценатр кој понуди бесплатна законскапомош и прашања поврзани со здравственото осигурување. Беаодржани предавања од страна на лекари, посредувавме кај дом-нашни и меѓународни авторитети. За имплементацијата на про-ектот имаме поддршка од Државниот завод за здравственазаштита, како највисока специјализирана институција за превен-тивно здравје. НРЦ анкетираше 2.765 ромски жени. Влијанието на активноститеод проектот не е поврзано само со релевантните бази на податоци,туку и да се поттикнат македонските авторитети да ја подобрат си-туацијата согласно базата на податоци. Нашата цел беше да обезбедиме поздрав живот за ромските женипреку истражувања, собирање на податоци, со цел да се направиплодна база за застапување пред надлежните институции на на-ционално и меѓународно ниво. Идејата е здравствените политикида се креираат во прилог и корист на жената Ромка, воедно да сесврти вниманието на пошироката јавност за секојдневните про-блеми и субстандардниот живот на жената Ромка.

35

2007-2008

Просперитет и здравје на жената Ромка

донатор: Ромска здравствена програма – иоо Будимпешта



36

Проектот ја истакнува важноста да се посочи сиромаштијата и итно-ста на потребата за асистенција во граганската регистрација и заличната регистрација на ромските жени и нивните деца во Куманово.Целта на овој проект беше да се зголеми нивото на легална сигур-ност на ромските жени и да им се пристапи, за основните конститу-ционални и законски права.

Целта беше да се овозможи постојана институционална поддршка заактивностите на Националниот ромски центар како носител на актив-ностите во решавањето локални, национални и мегународни потешко-тии и проблеми на Ромите. НРЦ создава и поддржува структури кои кеработат на ромски прашања во соработка со владините институции,како и во организирање и промоција на кампањи за подигнување насвеста против антициганизмот. Следењето на ситуацијата со човеко-вите права на Ромите во регионот и пошироко, документирање случаина нарушување на основните човекови права, бесплатна правнапомош за грагани од Куманово, посета на Ромите и канцелариите налокалните власти.НРЦ ги следи нарушувањата на човековите права во Македонија воконкретни ситуации и посредува преку пракање реакции до соодветниинституции за прашања поврзани со вработувањата, здравственотоосигурување, давање бесплатни копии на документи за Ромите, когасе пријавуваат за процедури за да остварат некое право, реагиравмедо италијанските авторитети за насилството во Рим против ромскитедоселеници таму, кои беа принудени да бидат депортирани од Европаво Косово, реагиравме за процесот на сегрегација во Словачка.

2007-2008

зајакнување на ромската жена – зајакнување на заедницата (дел 2)

донатор: Ромска програма иоо Будимпешта


2008-2009




37

Бесплатна правна помош за граганите на Куманово кои припагаат наследните категории: корисници на социјална помош, самохрани ро-дители, лица со хендикеп, жртви на семејно насилство и жртви натрговија со луге.Канцеларијата на НРЦ во соработка со адвокати работеше на 455случаи (жалби, пријави, оспорувања на одлуки).

НРЦ беше дел од кампањата за анти-расизам за време на ФАРЕ ак-ционата недела против расизмот. НРЦ организираше и координираше фер фудбалски натпревар помегуосум групи/тимови составени од членови од различни етнички групи иеден тим составен од членови од канцеларијата на локалната само-управа. НРЦ до медиумите и до јавноста испрати јасна порака за то-леранција и мир и борба против дискриминацијата и расизмот. Мототона фудбалскиот натпревар беше играта е иста за сите.

2007-2009


Партнер: адвокатска комора на Македонија

1.958 евра

2007

играта е иста за сите

донатор: ФаРе акциона недела

200 евра

38

Ги охрабривме жените Ромки да станат активни грагани на опште-ството бидејки недостигот на лични документи како изводи од ма-тичната книга на родените, лични карти или жителство понатамупридонесуваат за исклучување на Ромите од општеството. Немож-носта да се обезбедат документи е поврзано со сиромаштијата и ис-клучително нискиот социјален статус на ромската заедница воМакедонија. Со проектот, се регистрираа 168 жени Ромки и нивните деца, со целда се овозможи еднаков пристап до правни и административни про-цедури, информации и граганска регистрација во однос на нивниотлегален идентитет. НРЦ успешно аплицираше и заврши процедуриза 225 лични документи за 168 жени и деца. Беше направен и доку-ментарен филм со цел да се објаснат проблемите кои потекнуваатод недостигот на лична документација. Беше одржана и прес-кон-ференција, а филмот беше промовиран во јавноста и дури и прене-сен на неколку национални телевизиски станици.

2007

зајакнување на ромските жени – зајакнување на заедницата



39

Преку проектот се иницира конкретен дијалог помегу Ромите бе-галци во балканскиот регион, размена на информации, заедничкииницијативи со цел подобрување и посериозно сфакање на ситуа-цијата на Ромите бегалци.Беа реализирани средби со претставници на македонскиот комитетза Ромите бегалци, беа испратени писма до највисоките мегуна-родни авторитети кои работат на прашања со бегалците и реле-вантни мегународни субјекти кои може да го покренат вниманиетона сегашните Роми бегалци (дискусија преку електронска пошта сог-нот Бенита Фереро Валднер, комесарот Баросо, претставникот наУНМИК Јоаким Рукер, ЕУ комесарот Оли Рен, како и разни мегуна-родни организации). Состаноци беа одржани во Белград, како и вокамповите во Косовска Митровица.

2007

дијалог за косовските Роми

Партнер: европски Ромски Патувачки Форум

6.000 евра

Институционалната поддршка за НРЦ вклучува прифакање на ром-ските прашања и пречки со кои Ромите се соочуваат во институ-циите, советодавна и правна помош, консултативна поддршка,промоција на половата еднаквост и прашања со кои се соочува мла-дата ромска популација. Реализирано е учество во работната верзија на новата стратегија замлади во општина Куманово, состаноци со локалните власти за дасе лобира да се вклучат Роми како референти во канцелариите налокалната самоуправа.

2007-2008




40

2006

Поднесени запишани коментари од националенромски центар и европски центар за правата наРомите за разгледување од страна на Комитетотза економски, социјални и културни права приобединетите нации.

2006

Ромската култура и живот преку фотографии

донатор: Про Хелветиа Скопје (швајцарска културна програма)

5.387 швајцарски франци

Целта на проектот беше да се организира изложба која ќе ја изрази ромската култураи традиција преку слики со цел да се промовира мегукултурниот дијалог во Македо-нија. Британскиот фотограф Најџел Дикенсон беше поканет да ги промовира неговитефотографии, собрани од цела Европа. Најџел Дикенсон живее во Париз, но патува иработи низ светот. Со години тој го документира животот на Ромите преку фотографии. Изложбата се одржа во Скопје, во Културниот центар. Беше добро примена од странана публиката, составена од многу Роми и не-Роми, претставници на граганскиот сектор,локални и национални авторитети, како и обични посетители.

Поднесени запишани коментари од Национален ромски центар и Европски центарза правата на Ромите за разгледување од страна на Комитетот за економски, соци-јални и културни права при Обединетите Нации. Комитетот за економски, социјални и културни права при Обединетите Нации гиразгледа коментарите на 37-та седница која се одржа во ноември 2006 година воЖенева. Извештајот е поднесен како дополнителна информација за Комитетот иразгледувањето на првобитниот извештај на Македонија (познат како „државен из-вештај“), поднесен во јули 2005 согласно со член 16 и 17 од Пактот. Во периодот од 2005 до 2006 година, организациите кои ги поднесоа коментаритево вид на извештај во сенка беа вклучени во голем проект поддржан од ЕвропскатаУнија преку CARDS програмата, кој помеѓу другото, вклучуваше и обука и докумен-тирање на човековите права, како и правно застапување на Ромите, жртви на дис-криминација и други форми на злоупотреби на човековите права. Материјалите соберени во текот на овој проект обезбедија суштинска основа заподнесување на коментари до О.Н.

41

2006

Предизборна едукација за ромските гласачи во Македонија



Целта на проектот беше да се спроведе предизборна едукација соорганизирање тркалезни маси и средби со заедницата, за да се ин-формираат Ромите за правото на гласање и за правото на фер из-бори. Кампањата беше наречена Џан, (ромски збор што значи оди,знае).Од 13 до 16 јуни, НРЦ организираше тридневен тренинг во соработкасо теренски едукатори. Сите 15 едукатори беа тренирани за избор-ниот процес и беа искористени искуства од претходните локални,парламентарни и претседателски избори. На денот на изборите имавме спроведено мониторинг и набљуду-вање на избирачкиот процес со авторизација од Државната изборнакомисија во неколку општини на избирачките места. По изборитеимавме двајца ромски претставници во македонскиот Парламент.

2006

Кампања за образование на Ромите (Мобилизација на родителите Роми да ги пракаатдецата во училиште)

донатор: Ромски образовен фонд – Будимпешта

21.640 евра

Целта на проектот беше да се мотивираат родителите Роми редовнода ги пракаат нивните деца на настава и да се запишат ромскитепрвачиња во основните училишта во Скопје, Куманово и во Прилеп.Водени од начелото дека образованието е клучот за подобар живот,Националниот ромски центар во периодот помегу јануари-октомври2006 година го реализираше проектот Кампања за образование наРомите (Мобилизација на родителите Роми да ги пракаат децата воучилиште). Беа опфатени три целни групи, родителите и нивнитедеца, владините институции, училиштата и локалните самоуправи имедиумите во Македонија.Генералниот заклучок е дека во споредба со претходната година,уписите на ученици во прво одделение во Скопје, Прилеп и во Кума-ново се зголеми за 50 отсто. Од друга страна, базата на податоци наНРЦ покажа дека најмалку 1000 деца се надвор од кампањата за об-разовниот процес. Вкупно 10.500 ромски семејства беа посетени завреме на кампањата за упис на деца во основно образование. На 5ти април беше организирана конференција на која учествуваапретставници од Владата, како и од Министерствата за образованиеи наука и труд и социјална политика, локални власти, основни исредни училишта од Куманово, Прилеп и од Скопје, како и претстав-ници на амбасади, фондации и невладини организации. Беше на-правен и документарен филм под наслов Клучот е во ваши раце,кој имаше за цел да го промовира образованието помегу децатаРоми и родителите, како и да ја промовира вклученоста во образо-ванието преку позитивни примери.


42

Проектот обезбеди правна помош и бесплатни правни совети за ромската популацијаво Куманово, погодени од ниските примања и зависни од социјалните бенефити оддржавата кои немаат пристап до правна помош.Беа овозможени правни совети и инструкции за граганите преку практикување на ос-новните човекови права. Од почетокот на проектот до 31 октомври 2006 година, од2.000 до 2.500 грагани ја посетија канцеларијата за бесплатна правна помош, што ини-цира важност од постоење ваква канцеларија. 226 случаи беа проследени во судовитеи административните процедури (жалби, пријави, одлуки).

2006


донатор: Пакс Кристи, Холандија

5.420 евра

Во првиот дел од кампањата беа посетени вкупно 10.500 ромски семејства, а во вто-риот дел беа посетени 808 семејства, кои во учебната 2006-2007 година треба да сеподготват за упис во прво одделение. Посетивме 30 основни училишта во Скопје, При-леп и Куманово каде ромски деца се вклучени, дискутиравме со раководителите научилиштата за осипувањата, за навремените уписи, за квалитетно образование и запроблемите со сегрегацијата.Во овој период беа поделени 1.921 училишни чанти за децата кои запишуваа основнообразование, претежно децата во прво одделение. Според Министерството за обра-зование и наука во учебната 2005-2006 година во Скопје биле запишани 304 ученициРоми. Според базата на податоци на НРЦ, а врз основа на пријавите од учениците за-пишани во учебната 2006-2007 година, 484 ученици Роми биле запишани во девет ос-новни училишта од вкупно 69 училишта во Скопје. Тоа значи дека бројот на запишаниученици во прво одделение за една година порасна за 59,2 отсто. Во Прилеп бројотна запишани ученици во училиштата порасна за 50,4 отсто, а во Куманово за 43,4отсто.За време на целата кампања, беше формирана медиумска лоби група која успеа даги анимира печатените и електронските медиуми со континуирано информирање исо позитивни приказни поврзани со образованието на Ромите. По повод денот на Обе-динетите Нации за борба против сиромаштијата, НРЦ освои прва награда за доку-ментарниот филм Клучот е во ваши раце.

2006

Кампања за образование на Ромите (Мобилиза-ција на родителите Роми да ги пракаат децата воучилишта) продолжува

донатор: Ромски образовен фонд – Будимпешта

17.545 евра

43

Целта на проектот беше да овозможи посредување и да се промо-вира политичкото учество, интеграцијата и приоритетите на Дека-дата за инклузија на Ромите. На 31 јануари 2006 година НРЦ беше вклучена во логистичка под-дршка и организација на првото сослушување за ромските прашањаво македонскиот Парламент недостиг на знаење или недостиг наполитичка волја. Највисоките македонски претставници, организа-ции за заштита на човековите права и ромски активисти беа на со-слушувањето. Креирана е Интернет страница на НРЦ, одржување и постојано уна-предување во текот на годината, со цел да ја информира и да алар-мира кај пошироката јавност за ромските прашања во Македонија.

2006-2007





44

НРЦ вомедиумите

45

НРЦ вомедиумите


46

47


48

49


50

НРЦдругите за

51

НРЦдругите за


52

Дозволете ми во мое и во име на општина Куманово, да го изразамзадоволството од нашата досегашна соработка, нашиот однос инашето взаемно поддржување во многуте проекти.Националниот ромски центар како здружение за промоција изаштита на човековите права на граганите на Република Македонијанавистина придонесува многу за соживотот во градот Куманово.Национален ромски центар како организација посебно се залага започитување и остварување на правата на припадниците на ромскатазаедница, како најмаргинализиран ентитет во општеството, какооснова за вклучување на Ромите во општествените процеси какоактивни грагани и еднаков субјект во процесот на интеграција.Сакам да потенцирам дека со Декадата на Ромите, ромскатазаедница се израмнува со останатите заедници во нашата земја, аособено тука би го потенцирал напредокот во образовниот процес.Со многуте ваши проекти, кое дел биле и се уште се заеднички соопштина Куманово, Национален ромски центар успеа за целоснавклученост на ромските деца во регуларно основно образование,преку промовирање социјална одговорност за имплементација наобразовната политика од една страна и родителска одговорност задетето како ученик, од друга страна. Едноставно, со успешноста наВашите проекти и кампањи, Вие го подобрувате соживотот воопштина Куманово, а валоризирање од успешноста на Вашатаработа ја имаат сите грагани на Куманово.На крајот, уште еднаш изразувајки го задоволството од досегашнатауспешна соработка, сакам да го истакнам своето уверување дека иво иднина со истата ке продолжиме со нагорен од.

По петгодишната соработка, Националниот ромски центар и општинаТетово имаат остварено средби и презентации на неколку проекти.Центарот креираше позитивни текови во рамките на едукативнотопрашање на Ромите.Општина Тетово неодамна оствари партнерство за кампањатаКлучот е во вашите раце со цел ромските деца да се вклучат воосновното образование и нивното систематизирање во образовниотпроцес.Инаку, НРЦ е една од најактивните ромски организации во земјата.Се надеваме дека и во иднина ке продолжи нашата соработка вопроцесот на образованието.

зоран дамјановскиГрадоначалник

на општина Куманово

Проф. д-р. СадиБеџети

Градоначалник на општина Тетово

53

Управата за развој и унапредување на образованието на јазиците наприпадниците на заедниците, неколку години наназад, успешно со-работува со Националниот ромски центар од Куманово. Оваа сора-ботка, се остварува во неколку области од воспитно – образовниотсистем, а пред се, се однесува на заеднички активности во делот науписот на ученици Роми во прво одделение, нивно задржување воучилиштата до крајот на нивното образование и соработка и подиг-нување на свеста на родителите за важноста на образованието. Вак-вата соработка се должи пред се на професионалноста, стручностаи големата желба за придонес во образованието на учениците Ромиод страна на Националниот ромски центар. Управата за развој и уна-предување на образованието на јазиците на припадниците на за-едниците, искажува, големо задоволство од досегашната соработкаи за истата смета дека се остварува на едно многу високо и профе-сионално ниво кое се прикажува преку постигнатите резултати во из-минатиов период, а кои се од заеднички интерес. Во иднина,Управата, очекува оваа соработка да продолжи со нови заедничкиактивности, во насока, на зголемување на бројот на ученици Ромиво образовниот систем и подобрување на општата образовна струк-тура на ромското население во Република Македонија, која пак епредуслов за подобрување на севкупната состојба и предизвици сокои се соочува оваа заедница.

Како член на Европскиот Парламент, често имав плодна соработкасо Националниот ромски центар. Придонесов за книга и документа-рец на НРЦ, учествував на конференција за образование во Охрид,организирана од страна на НРЦ и имав соработка на политичкополе, кога НРЦ, како член на Ромската Советувачка Група, подготвипрашања и направи истражување за тоа како македонската Владанајефективно може да ги користи европските фондови. Уште повекешто многу често се срекававме и во Брисел.Моите искуства со целиот тим на НРЦ се многу добри. Од лични ра-ботни способности се рака под рака со ентузијазам и љубезност. Воиднина, со НРЦ би сакала да соработувам на поле на политичко икултурно учество на Ромите, на локално, национално и на мегуна-родно ниво.

Реџеп али Чупи,Директор на Управата

за развој и унапредување

на образованието на јазиците

на припадниците на заедниците

елс де Грин, Член на Европскиот

Парламент 2004-2009


54

НРЦ користеше грант за развој и остварување на серија проекти за подо-брување на здравствениот статус на Ромите во Македонија во времет-раење од три години. Имам многу добро мислење за НРЦ. Тие се многупрофесионален тим со навистина широко искуство за здравјето на женитеРомки и за Законот за здравје, како и за човековите права во делот наздравствената грижа и заштита. Работа со Роми за Роми. Во НРЦ знааткако нивните заложби да ги преточат во различни проекти и да направатдобра соработка со локалните и централните власти. Секако, во послед-ните неколку години, НРЦ стана референца помегу невладиниот секторво Македонија, како и почетна точка во врамувањето на јавните политикикога се зборува за здравјето на Ромите.И во иднина очекувам соработка со НРЦ на полето на здравјето на Ро-мите, претежно во делот за здравјето на жените Ромки, унапредување начовековите права на Ромите за здравствената грижа, поддршка на напо-рите на НРЦ во делот на посочување на локални и национални политикии практики кои влијаат на пристапот на Ромите за здравствена грижа.

алина Ковачи таба,програм офицер во

Ромската Здравственапрограма

од Будимпешта

Одделението за образование во општина Битола и НРЦ соработуваатвеке од поодамна и во таа соработка имаме остварено повеке средби иконтакти, како со претставниците на НРЦ, така и со нивните медијаториво нашата општина. Одржани се многу семинари, со заедничка цел коностварување и создавање услови за еднакво образование за сите. За ра-ботата на НРЦ имам многу високо мислење, бидејки уште во почетоцитеи нашите први контакти, па се до денес, континуитетот во работата е по-стојан, контактите се одржуваат и комуницираме за сите прашања што сеод интерес за што поуспешно и поквалитетно образование на децатаРоми и секако вклучување на сите деца во воспитно-образовниот процес,уште од најмала возраст. Вклучување и посета во предучилишните уста-нови на децата Роми и секаде каде е тоа можно, вклучување воспитувачии негувателки од ромска националност. Во делот пак, на основното обра-зование напорите се големи, децата Роми редовно да го посетуваат ос-новното образование, па дури можност и избираат во кое училиште ке гоодат. Дури ако домот не им е блиску до училиштето, општината им орга-низира превоз. Во делот пак, на средното образование, учениците се сти-мулираат со доделување ученички стипендии се со цел, поголемовклучување на децата Роми во средното образование, за што големи за-лагања имаше и НРЦ, за овие деца да се обезбедат што повеке условиза стекнување образование, а со тоа и поуспешна и посигурна иднина. СоНРЦ и понатаму сакам да соработувам на полето на образованието би-дејки досегашното искуство со НРЦ е успешно и позитивно.

Снежана ПетровскаСоветник

за образование во општина Битола

55

Ги поздравувам сите напори што ги имате направено за промоција иинформирање на јавноста за ромските прашања и проблеми во Ма-кедонија. Во исто време, би сакал да видам поголема координацијаи заеднички проекти помегу различни ромски невладини организа-ции, ромски политички партии, градоначалници и слично.

ален Брајан БергантАмбасадор на

Република Словенија воРепублика Македонија

Во текот на изминатиот период, поточно од 2006 година до денес сметамдека со НРЦ имавме многу добра соработка и тоа на полето на образо-ванието, во кое јас како советник за образование на Општина Прилеп иимам ингеренции, а тоа е координација на целокупниот образовен процесво нашата општина. За соработката со НРЦ можам да кажам дека таабеше во повеке области од кои ке набројам неколку. Една од најважнитеактивности на НРЦ беше активноста на нивните лобисти на терен во ре-гистрирање на децата кои треба да почнат во прво одделение и помагањепри средување на нивната документација. Благодарение на соработкатасо НРЦ веке имаме скоро 100% опфатеност на првооделенците од ромсканационалност. Тука е соработката во реализирање на проектот кој го реа-лизира Општина Прилеп, а кој почна во соработка со невладината орга-низација од Република Италија, ИНТЕРСОС, за дооформување наобразованието на деца кои ја поминале старосната граница за редовнода го почнат образовниот процес, па така да ученици од две паралелки гооформија своето образование и сега моментно исто така имаме две па-ралелки кои го дооформуваат своето образование. И ако ја споменувампоследна, сепак сигурно по значење не е помалку важна, е соработкатакоја ја имаме со НРЦ во организирање трибини и средби за едукација народителите, за значењето на образованието за нивните деца, како и ор-ганизацијата на семинари за стручните соработници и наставниците одучилиштата. Тука особено ми остави впечаток пристапот на НРЦ на три-бините и средбите со родителите, без импровизирање и отворен и реаленпристап кон состојбите. Во принцип ценам активност која е отворена, јаснабез барање на решенија на мала врата. Сметам дека активностите кои гиспроведува НРЦ во делот од образованието се конкретни и даваат резул-тати кои сега на почетокот не ни изгледаат така значајни но, со текот навремето тие резултати ке си добијат соодветно вреднување. Ја продол-жуваме соработката на полето на образованието со уште поагресивни ак-тивности во горенаведените области но, со понагласен акцент конедукација на родителите и организирање на дополнителни активности запомагање на учениците кои имаат тешкотии во совладувањето на настав-ниот материјал.

Марјан Матракоски,Советник за

образование и спорт и овластен просветенинспектор во општина

Прилеп


56

Ние обезбедивме институционална и проектна поддршка за НРЦуште од нивното основање. Многу ја цениме нашата постојана сора-ботка со НРЦ за нашите заеднички цели, а тоа се да ги браниме чо-вековите права на Ромите, да се бориме против дискриминацијата ида промовираме еднакви можности и мегуетнички дијалог. Од по-себно значење се правата на бегалците, еднаквиот пристап до ква-литетно образование на ромските деца и посебно значење ипридаваме на соработката со НРЦ, токму во овие области. Му севосхитувам на квалитетната работа што ја работи НРЦ, како и по-светеноста од страна на целиот тим. НРЦ го претставува најдобротово невладиниот сектор, ефективно комбинирајки ја националната имегународната проследена со теренска работа. НРЦ е стратешка ор-ганизација посебно во своите кампањи и останува на линијата на по-требите на ромските заедници. Репутацијата на НРЦ како една одпоефективните невладини организации во регионот е целосно за-служена. Во иднина ние би сакале потесно да соработуваме со НРЦза да може Декадата да ја направиме начин на работа на општините,да ги промовираме правата и можноста за благосостојба на децатаРоми, да ги промовираме правата на половите и правата на женитеи девојките.

Бернард Рорке,директор

за интернационалниистражувања

и политики на РомскиИницијативи

Фондација ОтвореноОпштество

- Будимпешта

Го познавам НРЦ веке неколку години – никогаш нема да ја забора-вам работната атмосфера во Центарот, високо посветените луге, ин-тензивната комуникација со сите вработени од НРЦ. Ретко може дасе сретне група која од една страна е крајно професионална и ори-ентирана на теренска работа во исто време. НРЦ ја има таа комби-нација.Како постар советник во Ромскиот образовен фонд 2005-2007, го сле-дев рагањето, развојот и постигнувањето целосно влијание, целосенимпакт на неколку проекти на НРЦ. Во насока на ова, можам да по-сведочам за креативноста, посветеноста, барањето совети, земајкиги работите многу сериозно, можноста за мобилизација, за работана терен, но исто така и за можноста за анализа и обезбедувањејасен и суштински крај на продуктите.По вракањето во Србија, секогаш кога имало можности за тоа, говклучував тимот на НРЦ – конференции, семинари итн. Нивното ис-куство и посветеност е неверојатна придобивка за ромските за-едници во сите земји во Западен Балкан.

тинде Ковач-Церовик,Државен секретар во Министерството

за образование, Република Србија

57

Documents

Godisen NRC masterstatic.nationalromacentrum.org/pdf/godisnikMK.pdfГ О Д И Ш Е Н И З В Е Ш Т А Ј 2 0 1 0 4 Издавач: Здружение „Национален