Blaaibord met 26 volkleurplakkate • A2-formaat en gelamineer • Die blaaibord is op ’n stewige esel gemonteer

’N TAAL-BLAAIBORDIN JOU KLASKAMERVerruklike Afrikaans is ’n klaskamerpakket

vir graad 4- tot graad 12-leerders

Goedgekeur en aanbeveel deur:

A NAfrikaanse Onderwysnetwerk

DIÉ KLEURVOLLE PAKKET:• bied geleentheid om van klaskamermure af skool te hou; en is saamgestel volgens KABV-vereistes, asook die NSS-voorskrifte.• se kernaantekeninge sal “vingertippie”-kennis bevorder; en is omvattend, maar kompak aangebied.• verduidelik taalstrukture en -konvensies deur treffende kleurespel; en verskillende lettergroottes en lettertipes

Spelling se Grondbeginsels, Spelling en Punktuasie, Klankleer, Morfologie en Betekenisleer, asook enkele IDIOME

• se vrolike potloodfiguurtjie trek die aandag na belangrike “kennisneem”-feite.• betrek taalstrukture en -konvensies oor die hele spektrum heen, so word Woordsoorte by Betekenisleer (Antonieme) betrek én korrek verbuig ...

• het toepaslike voorbeelde, vir alle grade, om “taal-tipiese blapse” te voorkom ...

S.nw. - Meervoude S.nw. - Verkleinwoordeaartsvyande boesemvriende inkomstetjie uitgawetjie

HOMOFONE ... (binne sinsverband)Hy vlei (mooi goed sê) sy ma om in die vlei (moeras) te gaan speel.

Sy vly (saggies gaan lê) haar op die gras neer.

© Kopiereg Clever Child (Edms) Bpk

Gepubliseer deur:

Afrikaanse Onderwysnetwerkyolande.aon@gmail.com+27 82 561 6296www.aonetwerk.co.za

Skole Ondersteuningsentrumadmin@skole.co.za 012 612 0234

Kontak ons vir bestellings by:

• Gratis plakkate sal slegs aan skole / individue wat lid is van aldrie die netwerkvennote, die AON, SAOU én SOS. beskikbaar gestel word.

• Plakkate sal aan ’n sentrale node per streek gestuur word, van waar die skole / individue dit self moet afhaal.

• Ekstra plakkate kan via die drie netwerkvennote aangekoop word.

SPELLING EN PUNKTUASIEAfkortings, verkorting en akroniemeDrie grondbeginsels van spellingHooflettergebruikLeestekens (deel van sinne) - 4 plakkateSkryftekens (deel van spelling) - 3 plakkateSpelling en spelpatrone - 3 plakkate

WERK MET WOORDE: SEMANTIEK/BETEKENISLEERSinoniemeAntoniemeHomonieme en HomofonePolisemie en DoebletteGevoel en DubbelsinnigheidWoorde wat verwar wordEen woord vir ’n omskrywing

WERK MET WOORDE: KLANKLEERStudie van klanke in gesproke taalSpraakorgane en klankbou van woordeKlankverskynsels

WERK MET WOORDE: WOORDVORMINGMorfologie/Woordvorming - 2 plakkate

IDIOME

26 TITELS SLUIT IN:

Deel-

tekens

ë, ï, ö, ü

dui nuwe

lettergrepe aan

waar vokale wat

langs mekaar

staan, nie as een

lettergreep gelees

kan word nie.

oë, reën, se

ën, terdeë, afgeleë

, breër

beïnvloed, geïn

teresseer

koöperasie, koördineer, koöpteer, reünie

geboë, vroeë, m

oeë

Let wel:

spieël, maar dieet, p

rieel, finansieel

en meervoude en verbuigings:

spieëls, d

iëte, priële, finansiële

Kappies

^

toon die lang

uitgerekte vokaal

in ’n oop

lettergreep aan.

Let wel:

die uitgerekte e

in ’n geslote

lettergreep kry

steeds ’n kappie.

Oop lettergrepe

bêre, êrens, hê, kê

rel, lêer, n

êrens,

wêreld, (sog) sô

e, (trog) trô

e,

(brug) brûe, (rug) rû

ens

Geslote lette

rgreep

skêr en miljoenêr se

meervoudsvorme

behou die lang klank: skêre en miljoenêrs

Aksent-

tekens

Akuut

á, é, í,

ó, ú

Gravis

è, ò

Aksenttekens word NET op vokale in

beklemtoonde lettergrepe geplaas.

Een vokaal:

álmal, énigste,

s

ómmer

Twee vokale:

dáárdie, bewéég

m

óét

Die i en nog ’n vokaal: á

itsa, dié, hú

il

Slegs die i-vokaal:

dít, sít, w

ít

Saam met ’n ander

leesteken:

kóéël, spiéël

Die gravis dui die uitspraak van

woorde met ’n vreemde herkoms a

an.

appèl, crème, crè

che, dè,

hè (uitroep), première, ka

rtèl

Spelling en Punktuasie

Skryftekens (d

eel van spellin

g) 1 Idiome

6. Vyfde wiel aan die wa wees. oortollig wees

7. Voor op die wa wees. opdringerig wees

8. Ploeg met osse wat jy het. werk met wat jy het

9. Slaap soos ‘n os.

goed slaap

10. Soos ‘n os neersla

an. hard op die grond val

1. Die wa deur die drif trek.

'n moeilike taak verrig

2. ‘n Speek in die wiel steek. 'n probleem veroorsaak

3. Jukskeie breek. moeilikheid veroorsaak

4. In dieselfde juk trek. saamwerk

5. Jy is ‘n regte wegbreek-os.

dwarsweg jou eie kop volg

is spreekwoorde waardeur

konkrete dinge figuurlike betekenis kry

Polisemie en DoebletteWerk met woorde: Semantiek/Betekenisleer 4

POLISEMIE - verwys na verskillende toepassings

(moontlikhede) van dieselfde woord.

DOEBLETTE - het dieselfde oorsprong,

maar verskil in spelling en betekenis.

LW: Doeblette se betekenisse kan verwar word.

Kwes die bok met

haelpatrone.

Kwets iemand se

persoonlike gevoelens.

’n Bondel droë hout is vir

die vuur versamel.

’n Nuwe bundel gedigte

is gepubliseer.

Die skaap se ou bladjie is

te min vir ons ete.

Noem jy dié ou blaadjie

’n koerant?!

Die boer prakseer ’n plan

met die wegloop-ooi.

Die dokter praktiseer

al 3 jaar in Calvinia.

Die ou oom rook graag

Laeveldse tabak.

Die jongman praat twak

(onsin).

Die skool kom 13:00 uit.

Die leerders gaan huis toe.

Gooi die bal na die vleuel.

Iets met die arm wegwerp.

’n Nuwe skool is gebou.

’n Nuwe gebou.

Oorlogsvliegtuie gooi bomme.

Laat neerval.

Dit is ’n goeie skool.

Die onderrig is goed.

Die skip gooi anker in die see.

Laat neersak.

Die skool sluit Vrydag.

Die vakansie begin.

Gooi vir my ’n koppie koffie in.

Skink.

Die skool het vandag verloor.

Sport- of kultuurspanne.

Hulle gooi die vloer se sement.

Giet uit.

Sy maak klaar met skool.

Sy voltooi matriek.

Die boom gooi ’n skaduwee.

’n Vorm aanneem.

MAAR

Klankverskynsels ...Werk met woorde: Klankleer 3

gevorm deur uitspraak – wat van standaard-uitspraak afwyk, nl.streeksuitsprake óf slordige uitspraak.

RondingGeronde vokale/diftonge -met geronde lippe uitgespreek:o, u, eu, oe, ou, ui, uu, eeu, ooi

Ongeronde vokale -met ongeronde lippe uitgespreek:

a, e, i

Ontronding spreek geronde vokale/diftonge met ongeronde lippe uit.Maak vier by die bryn koshys. (vuur, bruin, koshuis)

Oorronding spreek ongeronde vokale met geronde lippe uit.My pô se neuf word seuwentig. (pa, neef, sewentig)

Assimilasietwee verskillende opeenvolgende klanke, beïnvloed mekaar.

Algehele assimilasie ...– weglating van klanke –

die d val weg

hierdie – hierie op die – opieenders – eners wilde – wille

Gedeeltelike assimilasie ...– verandering van klanke –

die b beïnvloed die vorige naanbod – aambod

Stellenbosch – Stellembosch

Vokaalreduksieook

Klankverswakking(nie ontronding nie)

Die vokaal in ’n onbeklemtoonde lettergreep verswak tot die neutrale vokaal: (uitspraak soos die ’n-klank) voorgestel deur e of fonetiese [ ]

baklei – beklei wanneer – wanner rumoer - remoer b[ ]klei wann[ ]r r[ ]moer

Nasalering en

Vokalisering

• Die lugstroom vloei saam deur die neus en mond.• Die nasale n-klank (voor s of r) verdwyn en die vooraf-vokaal word nasaal uitgespreek:

voorgestel deur ’n tilde [ ˜ ] en ’n dubbelpunt [ : ].

dans mens wins gons gunsdã:s mẽ:s wĩ:s gõ:s gũ:s

kansel sensor instruksie konsonant kuns

Uitgespreek as

Soms behou as

Morfologie / Woordvorming ...

Werk met woorde: Woordvorming 1

• Die studie van woordbou, verbuigings en vorming van woorde.

• Terme: Basis (stam, sentrale morfeem)

Morfeme (pre-, post-, meta-) / Voegsels (voor-, agter-, in-)

Drie dele van woorde

Basis / Simpleks(ongelede woord)

MorfemeVerbindingsklank

(tussen basisse)

• die kleinste deel met

selfstandige betekenis -

byt, gras, huis, sluit, sny*dadel, ketel, waatlemoen

(lettergrepe, maar een basis)

Morfeme word by die

basis gevoeg om betekenis of woord-

soorte te verander - ontbyt, grasse,

(pre-, postmorfeme) slotte (afgelei van sluit)

(metamorfeem) - die stamklinker verander -

• woorddele wat nie

selfstandige betekenis

dra nie. • Premorfeem (voor die basis)ant-, ge-, be-

on-, ver-, wan-• Postmorfeem

(agter aan die basis)-aard, -es, -ing -lik, -pie, -tjie• Metamorfeem

(klinkerwisseling)(gryp) begrip, (slyp) geslepe

• is NIE morfeme NIE en

dra GEEN betekenis

NIE - e, s, en, ens, er, te, ter• verbind basisse aan

mekaar, soos ...dieretuin, kat(t)ekwaad,

kindsbeen, kop(p)enent,

etenstyd, kinderboek,

kreeftegang, westerkimTWEE funksies van morfeme

• Geen betekenisverandering nie

Meervoude Verkleinings Trappe van vergelyking Geslag

honde hondjie

mooier die mooiste manlik vroulik

tas(s)e tas(s)ie

skoner die skoonste danser danseres

lewens lewetjie

woester die woesste bedrieër bedriegster

• Afleidings met betekenisveranderings

Woordsoorte verander Betekenisse verander

drink (ww.) drank (s.nw.) mis- (sleg) misdaad, mishandel

wapen (s.nw.) ontwapen (ww.) her- (weer) herken, herkou

eet (ww.) oneetbaar (b.nw.) -aar luisteraar (dui persoon aan)

Samesteller: Marié Gräbe