Gooni Isu Taagga Soomaalilaan : Gunnimo Mise Gobannimo?...ahaan loogu wanqalay. Geylame, gabyaa, Imaam, Sh. Sayyid Maxamed Cabdillaahi Xasan IHUN ayaa ahaa hoggaamiyihii ururkaa iyo

Gooni Isu Taagga Soomaalilaan: Gunnimo Mise Gobannimo?

Qoraa: Mufakkir Maxamed Cabdirisaaq Saciid “Samiik” 21

kii Rajab, 1436H = 10

kii Mey, 2015M

Xaqqa Faafinta © 2015 Maskaxmaal.com Bogga 1aad

Samiik Samiik

Gooni Isu Taagga Soomaalilaan : Gunnimo Mise Gobannimo? Qoraa: Mufakkir Maxamed Cabdirisaaq Saciid “Samiik”

21kii Rajab, 1436H = 10kii Mey, 2015M

Waxa aan ku bilaabahayaa magaca Eebbe; Eebbahaa oo ay u sugnaatay naxariista

guud iyo naxariista gaar. Ilaahayow adiga ayay kuu sugnaatay mahad badan, waxan eegga

iyo marar kale ba ahaan doonaa addoon kaaga mahad celiya nimcooyinka badan ee giddi

wada qaalliga ah, ee aad igu galladaysatay. Aniga oo aan wada tirin karin, is la mar kaanna

intaan xusuusto halkan ku wada qori karin, ugu horrayn, Eebbow, waxa aan kaaga mahad

celinayaa nimcada abuurka, nimcada aadannimada, nimcada nolosha, nimcada islaamka iyo

iimaanka, nimcada caqliga, nimcada xifdiga iyo fahamka, nimcada awoodaha tiro beelka ah

ee aad igu deeqday iyo dhammaan nimcooyin kaaga Rabbiyow, isugu jira kuwa aan garan

ilaayo aminka iyo kuwo aan gartay ba, kulligood waan kaaga mahadin. Waxa aan qirayaa Alle xaq lagu caabudo in uu jirin Allaha weyn mooyaan e‟ - waxaa igu filan Ilaahay; Ilaah

ma jiro xaq lagu caabudo isaga mooye, isagaan talo saartay, isagu na waa Rabbiga carshiga

weyn – waxa aan qirayaa in nebi Maxamed NNKH yahay addoon kaagii iyo ergay gaagii -

Allow naxariis iyo nabad galyo, nebigaaga Maxamed NNKH kor kiisa yeel. Bulshooy,

waxa aad markhaati ka ahaataan: in aan Ilaahay raalli uga ahay Rabbinnimo; islaam kana

raalli uga ahay diinta xaqqa ah, ee in la is ku dhaqaa ay waajib tahay; iyo in Maxamed

NNKH raalli uga ahay nebi xaq ah oo Eebbe u soo diray in uu dunida hanuuniyo yahay.

Hordhac

01dii Luulyo, 1960kii, is raacii labadii gobol ee

Soomaaliyeed ee waqooyiga iyo koonfurta ee

sida gobannimada lihi wada jir u aas aasey

„Jamhuuriyadda Dimuqraaddiga Soomaaliya‟,

waxa ay ahayd guul u soo hoyatay ummadda

Soomaaliyeed, oo higsigoodii u ahayd meel ay

ka sii xoojin karaan. 18kii Mey, 1991dii, waxa

shirweyne ka dhacay magaalada Burco si toos

ah looga ga dhawaaqay „gooni isu taag‟; tani,

waxa ay noqotay qaddiyad Soomaalidu fikirro

kala duwan ka dhiibtaan. Haddaba, waxa aan

doonayaa hab aqooneed fikriya oo caddaaliya

in aan uga jawaabo waydiintan: “Gooni Isu Taagga

Soomaalilaan: Gunnimo Mise Gobannimo”. Jawaabtu: Waa

gunnimo; qodobka ugu dambeeya ayaan ku caddaynayaa.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Milicsi Guud Bulshada Soomaaliyeed waxa ay leedahay lix tilmaamood oo ay jirin ummad ku

dhaqan dunidan oo la wadaagta. Kow, waa is ku diin, oo diinta keliya ee dalka si baahsan

looga wada rumaysan yahay waa diinta islaamka ee xaqqa ah. Labo, waa is ku af, oo afka

keliya ee sida rasmiga ah dalka looga hadlo, bulshadu na is ku af garato, waa af Soomaali.

Saddex, waa is ku qolo, oo isirka Soomaaliyeed kolka si dhab ah baadhis loogu sameeyo,

natiijada la ogaanayo waa in ay qolo qudha yihiin. Afar, waa is ku dhaqan, Soomaali degel

wal ba oo ay ku nooshahay waxa mideeya dhaqan keliya. Shan, waa is ku sooyaal oo hal

sooyaal ayay wada leeyihiin, ugu dambayn; waa bulsho is ku deegaana, walow deegaamo

labo ahi gacanta gumaystaha ku jiraan, haddana, isa saamaynta nololeed iyo isu gudubka

waa mid aan go‟in tan iyo waaggii la kala gooyey. Qodobbadani waxa ay fududeeyeen oo

hirgeliyeen, bulshada Soomaaliyeed in ay noqoto jaad gooniya oo bulsho iyada la mid ah

laga waayo, diiwaanka lagu kaydiyo taariikhaha bulshooyinkii dunida soo maray iyo wali

ba, kuwa eegga.

Ilbaxnimadii Soomaaliyeed waxa ay ahayd mid weyn oo aad u saamayn badnayd.

Dhulka Soomaalida waxa loo bixiyey magacyo badan oo ay ugu mudnayd ugu na miisaan

weyneyd „dhulkii udugga‟. Xidhiidh ganacsi oo aad u baaxad weynaa ayaa Soomaalida iyo

bulshooyin kala geddisan u dhexeeyey, sida: Soomaalida iyo Masaaridii hore; Soomaalida

iyo Carabta; Soomaalida iyo Beershiya; Soomaalida iyo Turkida … Waxa geyiga yimidey

aqoon baadhayaal ku talaxtegay qaybaha kala duwan ee aqoonta, kuwaa oo baadhay wax

badan, sida: hab dhismeedka dhulka Soomaalida, hab dhaqanka bulshada Soomaaliyeed,

isirka qoloda Soomaaliyeed, sooyaalka iyo ilbaxnimada, hab fekradeedka bulsho iyo wali

ba, aragtida qofka Soomaaliga ah IWM, nasiib darro, wax badan oo baadhis yadaas ka mid

ah raad raac sugan laga ma hayo, inta soo gaadhay gacanta Soomaalida na ma badna, oo

wali ba, fara farayni ay ka muuqato. Dhererka sooyaalka nololeed ee bulshadan, inta wax laga qorin ayaa ka badan inta wax laga qoray; inta wax laga ogayn ayaa sidoo kale aad uga

badan inta wax laga og yahay.

Marka lagu daro, qaabkii aad ka u quruxda badnaa ee Soomaalidii hore: guryaha u

dhisan jirtay, hubka u samaysan jirtay, boqortooyooyinkii geyiga Soomaaliyeed ka talin

jiray iyo sidii wanaagsaneyd ee qabaa‟ilka Soomaalidu is ku maammuli jireen, xeerar

dhaqammeedyadii iyo sidii loo maarayn jiray dhibaatooyinka dhaca, cilmiyadii kala jaadka

ahaa ee Soomaalidu taqaannay, sida: aqoonta dhir is ku dawaynta, aqoonta ganacsiga iyo

dhaqaallaha, aqoonta xiddigiska, aqoonta noolayaasha, aqoonta dhulka, aqoonta bulshada,

aqoonta … iyo xirfadihii kala duwannaa, sida: xirfadda farsamada gacanta IWM. kuwakani

dhammaantood waxa ay si toos ah u caddaynayaan, heerka ay gaadhsiisnayd aqoonta iyo horumarka bulshada Soomaaliyeed, sida dunidu uga warqabtay oo ay baadhisyo badan oo

kala maaddooyin duwan ugu sameeyeen, ama xidhiidhyo kala geddisan ula lahaayeen, iyo

sida eegga raad raacyada la hayo dhererka u gaadhsiinayaan siddeed qarni in ku siman.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Soomaalida saddex nooc ayaa loo qaybiyaaa. Kow, xoolo dhaqato noloshoodu

tahay xoolaha u jooga dhaqashadooda iyo ka helidda noloshooda si wal ba, dabeecadda

lagu yaqaanno na waa noqoshada reer guuraa, had ba u guura meeshii biyo iyo baad lagu

soo sheego, oo naq wanaagsan leh. Labo, beeralay noloshoodu tahay dalag abuur iyo in

ay ka helaan noloshooda tacabka ay gashadeen geedo abuurka. Ugu dambayn, kalluun

dabato noloshoodu tahay baddaa in ay ka dheef sadaan oo noloshooda ka soo saaraan.

Kolka la baadhayo hab dhaqan nololeedka Soomaalida, heerrarkaa ayaa loo kala saaraa.

Xoolo dhaqatadu waa laf dhabarta dhaqanka iyo dhaqaallaha Soomaaliyeed. Guud

ahaan, xeerar dhaqammeedyadu meesha ay ka soo unkamaan waa meeshan. Soomaalida

oo lagu tiriyo bulshooyinka dagaalku u yahay dabeecad ama shay noloshooda ka mid ah,

had iyo jeer, waxa dhici jiray dagaallo badan oo inta badan geel iyo gabadh ka bilaaban

jiray, marka laga soo tago is ku qabsiga dhul daaqsimeedka iyo lahaanshaha deegaan ama

shay waxtar badan. Dagaalladaas, oo ahaan jiray kuwo soo noq noqda iyo kuwo wajiyo

hor leh daah fura waxa loo guntan jiray in la xaliyo oo dhibtaa la soo gunaanado, haddaba

si looga jawaabo arrintaas, waa in la soo saaraa xeerar, dabadeed, la sharciyeeyaa oo lagu

dhaqmaa. Haddaba, xeerarka ugu badan ee lagu dhaqmo ilaa iyo eegga, waa kuwo xidid

koodu halkaa ku astaysan yahay. Docda kale, waxyaallaha ugu badan ee Soomaalidu ay

horay iyo haatan ba dhoofiyaan, waa xoolaha nool. Wax soo saarka Soomaalida oo ku

tiirsan dhoofinta xoolaha iyo xeerarka dhaqammeed ba, waxa aabbe u ah reer guuraaga.

Dabeecadda dhaqan ee shacabka Soomaaliyeed waxa lagu calaamadiyaa, bulsho

geesinnnimadu iyo gobannimadu ku weyn tahay. Aragtida qofka Soomaaliga ahi, waa qof

aad u neceb in la gumaysto, kuna noolaado nolol dullinnimadu si dadban ama daalac ba ay

uga muuqato; waa qof aan jeclaysanayn madaxbannaanidiisa qof si guud ama gaara in laga

maan iyo muruq maroorsado. Haddii la gumaysto waa qof u diyaara in uu dagaallamo, oo

uu xoog ku soo ceshado qofnimadiisa la boobay; waxa sidaa la mid ah bulshada. Waxa la

og yahay in ay tahay bulsho aad is ku jecel, isa soo dhowaysta oo Soomaalinnimadu aad

ugu talaalan tahay. Dhaqammada: marti soorka, is kaalmaynta iyo tashi wadaaggu waxa ay

ka mid yihiin, gobbannimada, sida xaqudirirnimadu u tahay gobbannimo doon.

Dhan kale, ceebaha reer guuraaggu leeyihiin waxa ka mida, sida ereyga „guur‟ ay si

wal ba ugu adeeg sadeen. Kolka wax la xiiseenayo iyo kolka wax laga xanaaqayo waa in

ay u guuraan waxa ay xiiseenayaan, oo ay ka guuraan waxa ay ka xanaaqayaan; dabeecad

ahaan waxa ka muuqata is la weyni „atoorannimo‟, fikirka uu wax wal ba ku dhisayo kuna

jaangoynayo waa is la ereygaa. Haddii dhibaato ka hor timaaddo waxa uu deg deg go‟aan

ahaan u qaadanayaa dhibtaa in uu ka guuro; haddii muran yimaaddo waa in la kala guuro;

haddii la is af garan waayo waa in la kala guuro; haddii hal wax la is ku qabto waxyaallo

badanna heshiis laga yahay, waa in la kala guuro! Madaxbannaanida aan qeexnayn ee aan

lahayn xad la is la yaqaanno, is la weynidan aan lahayn muraad wanaagsan, anaanniyaddan

wax wal qarribtay, iyo gorfeyn la‟aanta waxa heshiiska lagu yahay iyo waxaan lagu ahayn,

sababta loo guurayo iyo saamayn teeda mustaqbal, iyo dhab u lafagur la‟aanta waayaha &

waaqica nololeed iyo duruufeed, waxay qayb ka tahay dhaliilaha loo hayo reer guuraaga.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Gumaystihii Yurub 1884, waa kolkii qaaradda Afrika qaybinteeda loo fikiray, oo miiska la soo saaray

khariiradda si loo qaybsado oo loo hantiyo. Yurub, waxa ay is fahamkaa ku macnaysey, in

si fiican looga fikirayey sidii qaaradda saboolka ah ee Afrika looga samatabixin lahaa wax

wal oo dhibaato ah, sida: gaajada, dibudhaca fikir ee horumar iyo kor u qaadista wax soo

saarka guud ee qaaradda iyo sidii qowmiyadaha ku nool looga caawin lahaa helitaanka iyo

habaynta fursado ay wax ku bartaan, oo aqoomo kala geddisan ku hantiyaan, iyo wali ba,

xirfado ay ku hormariyaan tayada wax soo saar kooda iyo horumar kooda guud. Cid wal

oo ay arkaan waxa ay u sheegayeen sidaa, oo aad loo buun buuniyey, macaanayn aad u

badanna lagu daray. Allow, nimaan wax ogayn ha cadaabin. Taasi waxa ay ahayd furihii

gumaystahu ku fur furay, maanka dadkii madoobaa ee dhulkooda loogu yimiddey!!!

Bulshada Soomaaliyeed waxa ay kala hortimid dagaal socday muddo badan. Iyada

oo ummadda Soomaaliyeed aan lahayn hannaan siyaasadeed oo mideeya, oo qolo wal ba

halka ay ku noolayd ku boqranayd; iyada oo ku nool dal istiraatiiji ahaan aad u wanaagsan

oo qaniya; iyaga oo ah bulsho muslimiina; waxa la is ku dayey marar badan in mugdi ba‟an

la geliyo jiritaan kooda bulsho iyo lahaanshahooda dal. Waxa ay is ka caabiyeen oo cudud

adag kala hortageen gumaystayaashii: Giriigga iyo Roomaanka. Gumaystayaashii Yurub,

iyaga oo aad u og soon halaaggii ay la kulmeen Giriigiyiintu iyo Roomaaniyiintu, waxa ay

dejiyeen qorshihii ay ku soo geli lahaayeen dalka. Xabashida oo ka caawisey qaab efentari

ahaana in ay u soo galaan dhulka, Soomaalida na halkaa kala dagaallamaan, iyagoo la siiyey

hub kala nooc noocyo ah, saanad militari iyo waayo aragnimo dagaal; heshiis saldanadihii

Soomaaliya ka arrimin jiray qaar kood la la galay iyo dagaallo fool ka fool ah, oo si toosa

u dhexmaray Soomaalida iyo gumaystaha, waxa ay ahaayeen hababkii kala du duwanaa ee

ay geyiga Soomaaliyeed ku yimaaddeen. 420 sanadood ayay ku qaadatay in ay qabsadaan

oo dhulka qiimiga badan hantiyaan, aayar aayar na isugu balaadhiyaan. Sanadahaas waxay

la kulmeen: is ka caabbin buuxda, geesinnimo boqonaysan iyo halaag badan.

Soomaaliya waxa ka hirgalay ururro gobannimo doona oo ka dhiidhiyey nolosha

addoonnimada ee gumaystayaashu wadaan. Ururradaa ku jiray halganka diineed iyo wali

ba, gobannimo doonka waxa baar kooda ahaa ururkii caanka ahaa ee „Daraawiish‟ magac

ahaan loogu wanqalay. Geylame, gabyaa, Imaam, Sh. Sayyid Maxamed Cabdillaahi Xasan

IHUN ayaa ahaa hoggaamiyihii ururkaa iyo wali ba, horseedkii iyo hormuudkii jihaadkii

weynaa ee saancaddaalayaasha lagu la jiray. Ururkii SYL ayaa ahaa urur dhallinyaro aad

isugu xidhan, oo mabda‟ qudha wada rumaysan, oo halgan badan u galay „gaadhitaanka

buuxda ee gobannimo lagu waaro oo la hantiyo‟. Sidoo kale, waxa jiray shakhsiyaad weyn

oo sooyaalka baal muhiima ka galay, sida: Sh. Xasan Barsame, Sh. Maxamuud Muumin, sh. Cabdillaahi Mursal, Cumar Samatar - dhammaatood IHUN - iyo qaar kaloo badan. Ugu

dambayn, halgannadaas iyo halyeeyayaashaas waxa ay suurto geliyeen suurowga fikirkii ay

u geyllamayeen; taasina, waxa ay marag fur u tahay gobannimada iyo geesinnimada dadka

Soomaaliyeed. Guusha lagu ma keenin wax aan ka ahayn dhiig la shiidaaliyayoo saydhmay.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Gobannimadii Soomaalida Baadidoonka Soomaaliweyn waa fikirkii ugu balaadhnaa ee ka dhex muuqday guud

ahaan halgannadii dalka ka hirgalay, gaar ahaan kuwii ku suntaysnaa raaditaanka dowlad ay

leedahay Soomaalidu. Ururkii SYl iyo ururkii SNL, waxa ay ahaayeen labo ururrood, oo

hubaashii, door aad u qiimi badan oo qurux badan ka qaatay sidii loo heli lahaa midnimo

guud oo ku calaamadsan „midnimada qowmiyadda Soomaaliyeed‟, madaxbannaani dad iyo

dal iyo dawlad ay hadhsadaan Soomaaliweyn guud ahaan teed. Si higsigaa qaalliga ah loo

xaqiijiyo, oo malo‟awaalkaa dhab loo beddelo, waxa la isticmaalay: dhiig Soomaaliyeed,

dadnimo Soomaaliyeed, fikir Soomaaliyeed iyo garaad Soomaaliyeed. Ugu dambayn, sida

kolka marka geed la abuuro ee loo dhibaatoodo abuuritaan kiisii iyo koritaan kiisii, ee uu

deeto, geed toosan noqdo, oo midho macaan yeesho, udgoon iyo arag dhaayaha u roon

yeesho iyo wali ba, hadh falaadhaha kulul ee cadceedda laga ga gabado; waxa haatan la

macaansan doonaa midhihii jihaadka, waxa udgoon iyo aragti soo jiidasho leh, hubaashii,

noqon doona halyeeyadii iyo sooyaalkii mugga weynaa ee dhaxal ahaan jiilasha dambe uga

tageen, waxa la hadhsan doonaa waa wixii la baadigoobayey oo ahaa, „dawlad ka dhigan

weel la dhaansaday, oo Soomaali dhidid, dheecaan iyo dhiig ka buuxiyeen‟.

10kii sanno ee dowladnimo baradka lagu jiray ka dib ayay Soomaaliyi xaqiiq ahaan

guddoonsatay, gobannimadii ay u geyllameen. Soomaalidu aragti ahaan waxa ay qabtay in

halganku uu dhammaan, oo gobollo kale wali cadowga gacantiisa ku jiraan, sida: Jabbuuti,

Ogaadeeniya iyo NFD. Geyeysiinta cadowga in ay dhammaan iyo guushii ugu weynayd in

aan la gaadhin ka dambow; Soomaalidu in ay diidday madaxbannaanida in laga fikiro oo

dib loo dhigo, muddo na lagu daro ka sakow; 26kii Juun, 1960kii, waxa ay ahayd maalin

weyn oo macne weyn ugu fadhiya guud ahaan ummadda Soomaaliyeed, gaar ahaan, dadka

ku abtirsada waqooyiga. Waa maalinkii ugu horreysey ee gobolkii ugu horreeyey si rasmi

ah u madaxbannaanooba; waa maalinkii calankii gumaysiga ciidda la galiyey kii Sooomaal na samada lagu taagay; waa maalinkii bulshadu farxad iyo faan la oyday oo qof wal isagoo

is ogayn ooyey, qiiroodey, damaashaadey, oo bood boodey; waa maalinkii qof wal oo hal

abuur leh soo bandhigay hal abuurkiisa, kaan lahaynna is ka raa raadiyey isagoo aaminsan

„suugaantu waa caashaq keentay ama ciil keentay‟; waa maalinkii magaca Soomaaliyeed uu

galay diiwaanka taariikhda; ugu dambayntii, midhihii halganka iyo jihaadka waa maalinkii la

dhadhamiyey, ee macaanka gobannimada loo bogay, wali ba, la la ashqaraarey.

Saaxirkii kala guurraye

Sarreeyow ma nusqaamow

An siduu yahay eegno e’

Kaana sib kanna saar

- Geylame, gabyaa iyo geesi: Timacade IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Dawladnimadii Soomaalida Is ku darkii labadii gobol ee Soomaaliyeed, waxa ay ahayd bilowgii iyo horseedkii

midnimada qowmiyadda Soomaaliweyn. 26kii Juun, 1960, kolkii gobolka waqooyigu ku hor

maray gobannimada oo Ingiriisku siiyey, shan maalmood ka dib Talyaanigu gobolkii kale

ee koonfureed waxa uu guddoon siiyey gobannimada. Soomaalida oo waagaa gobannimo

iyo geesinnimo labada ba ku astaysnaa, maankoodu na ka guuxaysey fikradda dheemanka

ah ee „Soomaaliweyn‟, waxa ay is tuseen muhiimadda ay leedahay iyo sida fikraddoodu ay

u kaalmaynayso xaqiijin teeda, haddii labadoodu is raacaan oo baadigoonkii aragtidaa ay

halgan keeda galaan. 01dii Luulyo, 1960, oo ku beegan maalinkay Koonfuri gobannimada

hantisay, waxa timid fikraddii is ku darsiga oo loo arkahayey guul guul kale lagu gaadhayo,

dabadeed, waxa labadoodu ay yagleeleen „jamhuuriyaddii dimuqraaddiga ee Soomaaliya‟.

Sidaa ayay muhiim ula ahayd Soomaalidu in ay midowdoobaan; iyagoon midnimada na uga

dan lahaa: raadinta Soomaaliweyn. “Wixii rag u kaco Rabbina aqbalo way rumoobaan”.

Dawladnimadii Soomaaliyeed labo waxyaallood ayaa lagu dhisay. Qiiro xad dhaaf

ah oo quluubta dadweynaha dabooshay oo heer keedu aad u sarreeyey, taas oo wax wal

ba qiime dhac iyo qaayo tir ka dhigtay; iyo qorshe xumo layaab lahaa, taas oo wax wal ba

si dhig dhigan oo hagaagsan loo rog rogin, jeex jeexin, gorfeyn, naqshadayn, heshiinin, oo

aan loo qoddobayn. Qiiro qurxoon iyo qorsho aan qeexnayn waxa ay ahaaayeen labadii

dhagaxyood ee lagu dhagax dhigay „dhismada dawladda Soomaaliyeed‟!!!! “Arrin talo ku

habaysan, shallayn kuma dambayso”.

Reer waqooyigu labo tilmaammood waa ay kaga wacnaayeen reer Koonfureedka.

Xagga waddaniyadda, dal jacaylka iyo dad jacaylka, u halgamidda fikirka Soomaaliweyn iyo

naf u huridda xaqiijin teeda, waa ay kaga wanaag sanaayeen hubaashii reer koonfureedka,

taasi na, waxa ay ka muuqataa labo meelood: sidii bilaa shuruudda ahayd ee ay san xeerar

iyo danooyin u dejisan, ee dawladnimada ay u aqbaleen, reer koonfureedka na farta ka

saareen ammaanadaa aad ka u qaalliga ah, taasi, waa gobannimo wax loo dhigaa dhabtii ay

san jirin; iyo wacyigii fikir ee bisaylka bulshada iyo u diyaar garowgoodii gobannimada,

suugaantii kala godka ahayd ee kala heerrarka ahayd ee lagu sagootiyey gumaystaha, lagu

na soo dhoweeyey dawladnimada ugubka ah, badan kood, waxa maan kooda ka curiyey

reer Waqooyiga, taasina, waxa ay tilmaamaysaa garaad koodii sarreeyey iyo bisaylkii xad

dhaafka ahaa ee diyaar garowga aad ka u badani u raacay. Waxa kaleeto oo ay runtii kaga

fiicnaayeen daacadnimada runta ah, waayo? Haddaysan daacad run ahi jirin, waxa hubaala

dawladnimada in ay adkayn lahaayeen, is ku darsiga ay iyagu horseedka ka ahaayeen in uu

dhici lahayn, hadduu dhaco na xeerar ad adag ayay ku xidhi lahaayeen, inahaas ba ma ay

san samaynin, gobannimada ayey mareen; taasi na, waa dhaqan Soomaaliyeed oo asal ah. Labadaa astaamood ba, waa ay ku boqranayeen reer waqooyigu. “Nin ba dahab lumay si

u doon doon”.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Gumeystihii gumeysi ayuu dalka kaga tegay. Soomaali gaalka cad ayay ildheeri ku

eegayeen, la dagaallamayeen, oo manhajkiisii iyo aragtidiisii geed gaaban iyo geed dheer

ba u fuuleen sidii ay uga guulaysan lahaayeen. Haddii gaalkii caddaa dalka raggannimo iyo

ruux mida looga saaray, wuxuu kaga tegay dhashiisii!!! Siyaasiyiin Soomaaliya, oo diin iyo

dhaqan ka madhan, iyagu na ay wax bareen oo duruus toodii u laqimeen ayey dalka kaga

tageen, oo ay u tabo bareen hoggaamiyayaashii „dawladda Soomaalida‟ in ay noqdaan!!!

Isma doorin gaalkaan diriyo daarta kii galaye

Dusha midabka Soomaali baad dugulka moodaaye

Mis na lagu ma diirsadee qalbigu waa dirkii Karal e’

- Hal abuur: Axmed Ismaaciil Diirriye “Qaasim” IHUN

Qiiro caaddifadeed oo loo geeyey qorshe xumo cilmiyeed haddii dawladnimadii

loo halgamayey sees looga dhigay, gurigii la dhisayey haddii uu saani u toosi waayey oo

uu yeeshay dil dillaac iyo dakharro waaweyn, waxa gurigii caynkaa ahaa hoggaamiye looga

dhigay qabqable qabyaalad ku naaxa, qajajac badan, qaablaawe ah, qaadqaad badan, oo ka

madhan diinta iyo dhaqanka. Dawladnimadii Soomaaliyeed waxa ay dhimatay is la goortii

ay dhalatay, Eebbe ha u naxriisto. Halyeeyadii u soo dhintay na Eebbe jannada ha geliyo.

Khalad weyn oo taariikhiya ayey reer waqooyigu iyo Soomaalidu guud ahaan tood

ay galeen. Bani aadmigu wax wal ba oo uu samaysanayo oo dan u ah, qaaciiddadu waxay

tahay waxaa in la gorfeeyo, si fiican loo faaqido, oo siyaallo kala du duwan loo rog rogo,

oo dabadeed ama lagu heshiiyo ama lagu heshiin waayo. Dawladnimadu waa dan wadaag,

bulshada dhisanaysa ayay dan guud u tahay, sidaa owgeed ayaa, dawladnimadooda in ay

gorfeeyaan, faaqidaan, oo rog rogaan, ama ha ku heshiiyaan ama ha ku heshiin waayeen e‟

waajib ahayd. Soomaalilaan qaaciiddadaa way seegtay, waa na gef weyn oo ay ka galeen

maaddada sooyaalka iyo aqoonta bulshada, natiijadeedii na wakhti aan dheereyn ba waa

ay hantiyeen. Soomaalida, maadaama muslimiin yihin, dawladdooda waxa looga baahnaa in lagu fadhiisiyo siyaasadda sharciga ee islaamka, diinta islaam kana dadka lagu dhaqo oo

tacabkii la gashaday u halganka gobannimo iyo baadidoonka dawlad Soomaaliyeed mar na

la hilmaamin, oo danaha Soomaali la ixtiraamo, Eebbe oo guusha siiyey na ay ku caasiyin

e‟, diinkiisa kor u qaadaan sidii calanka ay kor ugu qaadeen. Taasi na, ma aysan dhicin oo

Saatirka waa lagu caasiyoobay in badan, waa khalad Soomaali gashay, ma garan karo reer

tolkay goor ay sixi doonaan. Kuwakan, ayaa mas‟uul ka ah habowgii dawladnimo iyo wali

ba, halaaggii Soomaaliyi u gacanhaadisay. “Aroos laga ma raago lagu ma na raago”

Tol dulloobey oday dooralaa loogu dowgalaye Maruun baa duqeydii xummad danabba dhaafaane Bal dayooy rag caro duuban baa dib u guhaadoone

- Geylame, gabyaa iyo geesi: Sayyid M. Cabdalle Xasan IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Qaran jabkii Soomaalida Dawladnimadii Soomaaliyeed hadday dhimatay qaran kiina wuu dhintay. Laga soo

bilaabo dawladihii rayidka ilaa iyo tii militariga, waxa ay dabbaqeen mabaaddi siyaasadeed

oo diinta islaamka lid ku ah, waxa ay hirgeliyeen duruustii la baray ee qalbigooda si toosa

loogu daabbacay, dardaaran digniin ku lifaaqanna loogu caddeeyey is ka ilaalinta bulshadu

in ay hoosaasiso, oo ay hilmaamaan waxa laga doonayo; waxa ay ahaayeen niman si weyn

ugu heshiiyey midnimadii Soomaaliyeed in ay dhiciseeyaan, dhaawacaan, oo ay inta ay kari

karaan heer dhimasho u dhoweeyaan hadday ba suuragal ka dhigi karin taas; waxay caado

iyo curfi ka dhigteen: cabburinta, cadaadiska, ceebaynta, ciilaynta, cagajuglaynta, caraynta,

cuqdadaynta, cadaawadaynta, caloolyoobaynta, canyayuubaynta, iyo cadaabidda ummadda

Soomaaliyeed ee ay hoggaamiyayaal u ahaayeen! Hab dhaqankii dawladnimo iyo wali ba,

siyaasadeed, waxa ay ka dhigeen mid aad u liita, oo ay ka muuqdaan: musuqmaasuq aad u

baahay, qabyaalad qaawan, caddaalad darro, waddaniyad la‟aan, qorshe xumo, siyaasad

qarriban iyo danaysi waalan. Dawladuhu waxyaabahaa way kala badsadeen; cudurradaas,

waxa ay soo socdaan ba Janaayo, 1991-dii ayey qarannimadii Soomaaliyeed si toos ah uga

baxday khariirada dunida, ilaa iyo eegga na way ka maqan tahay!!!

Kacaankii Barako-waa saddex kooxood ayaa dumiyey in la dumiyana gef weyn bay

ahayd. Wadaaddo, siyaasiyiin iyo suugaan yahanno ayaa hor boodayey dagaalladii lagu bur

buriyey dawladdaa, qarannimadii na lagu wiiqay jeeroo laga saaro khariirada caalamka ba.

Madaxweyne Maxamed S. Barre IHUN iyo dawladdiisii dalka diin kuma ay dhaqin, kuma

ay xukumin caddaalad, sinnaan iyo madaxbannaani, kolka la baal maro wanaaggeedii oon

cidi na dafiri karin, waxa shacabkii Soomaaliyeed ay ku bar baarinaysey aamminaad xun

oo xun oo xun, waxay cashuurtii ummadda u adeeg satay in ay ku xasuuqdo, dhiiggooda,

hantidooda iyo sharaf tooda ku xalaashato, waxa ay samaysay wax kastoy doontay, waxa

ay fulisay wax kastoy rabtay, dawladnimadii ayay ku dheeshay oo xeerar keedii xaqiiq ku tu tumatay, ilaa heer bulshadu u adkaysan kari weydey xaaladda nololeed ee dhan wal ba

iyo hagardaamada halaaggu u dheer yahay ee ay la nool yihiin, waaqicaas aragtidiisa iyo

fikir kiisa ayuu lahaa, dad badan ayaa aamminay dawladda in la dumiyo. Wax se ay dhabtii

is weyddiin: maxaan duminnaa? Maxaan daynnaa? Yaan ka duminnaa? Sidee u duminnaa?!

30-kii jabhadood ee hubaysnaa, ee xooggaga mucaaradka ka midka ahaa, Siyaad

aan ridno mooyaan e‟, yaan ku beddelnaa? Iyo isaga miyaan ridnaa mise dawladdoo dhan?

Haddaan dawladda ridno, ma dawlad beddesha ayaynnu haynnaa? La is ma ba weyddiin,

weydiimahaas. Taasi, waxa ay u muuqataa xaalad waaliya oo dalku galay waagaa, iyo in ay

waddaniyaddu ku yar tahay bulshada Soomaaliyeed oo ay san si wanaagsan weli u bislaan.

Dhacdadaasi, waxa ay i xasuusinaysaa falsafaddii reer guuraagga, oo ereyga „guur‟ hab wal ba u adeegsaday, dawladda Siyaad garwadeenka ka yahay aan ka guurno mooyaane, la is

ma ba weyddiin: ma laga guuri karaa dawlad, iyo haa jawaabtu hadday tahay, halkee ayaa

loo guurayaa? Siyaad awood loo sheegey oo la tuur, laakiin se, booskii waa haawanayaa!!!

Qaran kiina xoog loo sheegey oo la wiiq, ilaa iyo eegga na Soomaali way dawarsanaysaa!!




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Dhalashadii Sooomaalilaan 1988dii, waxa gobollada waqooyiga gaar ahaan, gobollada Togdheer iyo waqooyi

galbeed ka hlllaacay dagaallo aad u xooggan. Cabudhin dhaqaalle iyo cadaadis siyaasadeed

iyadoo taliskii Siyaad ay saartay gobolkaa iyo dadka ku dhaqan ba; iyadoo wakhti yar ka

dib ba is raacii labadii gobol ee Sooomaaliyeed, bulshadaasi xaqiiqdii arkeen bohosha iyo

godka khatarta badan ee ay ku dhaceen, oo qaarkood inqilaab fashilmay is ku dayeen ba;

waxa xasuuq ba‟ani ka dhacay degelkaa, oo maato iyo birimagaydo badan lagu xasuuqay,

halaag aan la mahadin ayaa goobtaa ka dhacay, taas oo mudan in taariikhda la geliyo, oo si

dhab ah loo gorfeeyo: sababtii keentay, saamayntii ay reebtay iyo dhaxalkii laga dhaxlay?

Saddex waxyaallood in la caddeeyo waa muhiiim. Xasuuqaasi, hubaashii, dawlad

ayaa gaysatay ee shacabka Soomaaliyeed ma ay san gaysan; dawladdaasi na Soomaali waa

ay ku wada dhammayd. Haddii lagu andacoodo qabiil ayaa sidaa sameeyey waa xaqiiqada

oo been laga sheegayo iyo runta oo laga fogaaanayo, taasi na, waxa ay fogaynaysaa runtii,

lafaguridda amuurtan iyo ka garniqiddeeda habboon. Ugu dambayntii, Xasuuqaasi ma aha

midka kaliya ee ka dhacay dalka ee Soomaali isu gaysato, way se kala noocyo, goob, goor,

maaddo, ujeeddo, sabab iyo saamayn duwan yihiin. Arrimaha in la kala saaro, oo mid wal

ba goonideeda lagu bisleeyo boos keeda, waa dhaqan ilbaxnimo. “Calool rag waa webi

xagaa”.

Bulshada Soomaalilaan, dedaal dheeraada, diyaar garow badan iyo daal hadh iyo

habeena, gebagebadii, wax na way ku guulaysteen wax na way ku guul darraysteen. Kow,

dhidid, dheecaan iyo dhiig badan in ay u huraan samaysadka maammul, dib u soo celiya

nabaddii, kala dambayntii, iyo xasilloonidii siyaasadeed iyo deegaanneed, si fiican ayay ugu

guulaysteen. Labo, haykalka siyaasiga in ay islaamiyeeyaan, waa ay ku guul darraysteen,

taasi na, waa dhaqan Soomaalida lagu yaqaanno in ay san ka faa‟idaysan jab kooda, ee ay

god qudha ku wada dhammaadaan. Saddex, dawladnimo caddaaliya, sinnaana, oo ay saani

madaxbannaani uga muuqato ma ay san hirgelin, taasi na, ilaa iyo wakhtigakan waa mid ka

mida guul darrooyinka siyaasadeed, ee hab dhaqanka siyaasadeed ee dawladdaas. Afar,

colaaddii taliskii Siyaad laga tirsanayey kama ay aamin noqon. Shan, baahinta awoodda

dawladnimo, gaadhsiinta bulshada adeegga dawladnimo iyo dhisidda hay‟ado shaqeeya oo

kala ujeeddo, mowduucyo iyo qorshayaala, itaal meel uu dhigo ba waa ay ku guulaysteen.

Ugu dambayn, kolka si dhab ah loo fiiriyo waayaha Soomaalilaan iyo waaqica nololeed,

fahamka dawladnimada iyo hannaanka siyaasadeed, oo la miisaamo feker bulsheedka iyo

istiraatiijiyadda siyaasadda Soomaalilaan, waxa muuqata dawladnimadii la dhisay hubaashii

in ay dhimatay is la jeerkay dhalatay macnawi ahaan; sidii Soomaalida, eegga na baqdini

waxa ay ka taagan tahay haykalka jira in lagu dabbaqo falsafaddii reer guuraagga ee „guur‟.

Gobonnimo sun baa kaa xigtoo laysma siin karo e’ Waa Sarac ku baxa dhiig rag oo lagu Sadqeeyaaye

- Geylame, gabyaa iyo geesi: Xaaji Aadan Axmed “Afqallooc” IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Gooni Isu Taaggu Waa Gunnimo 06dii Abril, 1981dii carriga Ingiriiska “dhaqdhaqaaqa waddaniga Soomaaliyeed” urur

magaciisu yahay ayaa looga dhawaaqay. Ururkaasi heerrar kala duwan ayuu xaqiiqdii soo

maray yagleel kiisii, sidaa si la mid ah, taabo galkiisii iyo dhaqangelinta aragtiyooyinkii iyo

fikirradii uu xambaarsanaa maraaxilo ayay soo mareen.

SNM labo waxyaallood ba waa lagu tilmaami karaa. Jabhad ka mid ahayd jabhadihii

qarannimada Soomaaliyeed ku ciyaarey, ciidda afka u geliyey, mas‟uul na ka ah, halaagga

iyo hagardaamada ummadda Soomaaliyeed maanta ay la il daran tahay, la tacaalahayso, ee

ay ka soo kaban la‟dahay, wali ba, kaalin muuqata oo cad ayay bur burkii iyo qaran jabkii

ku lahayd. Dhan kale, waxa lagu tilmaami karaa jabhadihii dalka ka hillaacay tii ugu waxtar

badnayd, oo midhaheedii waa ta haatan la dugsanayo ee deegaanku yahay mid nabdoon,

oo maammul shaqeeyaa ka jiro, dheeftiisa iyo dhibaatadiisa ha lahaado e‟.

18kii Mey, 1991dii, dhacdo cusub ayaa dhacday. Fikirka gooni isu taaggu, hubaashii,

waxa uu soo maray saddex marxaladood. Marxaladdii qarsoonayd, waa marxalad dad aad

u koobani ay aamminsanaayeen fikraddaas, laakiin se, si xooggan loo cabudhin jiray oo la

saaray cadaadis adag. Marxaladdii qaangaadhka, waa marxalad dad badani ay fikraddaas ku

qancayeen iyadoo dagaalladii waqooyigu gunaanad yihiin, Xamar na dawladdii dhicitaan u

dhowdahay. Iyo marxaladdii qaraarka, shirar kala ujeeddo se is ku fikriya, oo magaalooyin

dhowra ka qabsoomay, sida: Burco, Baligubadle iyo Boorama, ugu dambayn, taariikhdaa

kor ku qoran, waxa goolihii dhexe ee SNM ku dhawaaqay si rasmiya, Soomaalilaan, in ay

tahay jamhuuriyad madaxbannaan, qaran goonidii u taagan iyo in midnimadii dhicisooday

ay wakhtigakan dib u la soo laabteen xorriyaddoodii, siyaasaddii Soomaaliyeed na si cad

uga guureen, oo ay isa sheegan karin.

Siyaalo kala tagsan ayaa loo arkay fahamka aragtidaa loo na faalleeyey. Dad waxa

ay u arkeen go‟aan guul ah, habboon, wakhtigiisii yimid, oo ay tahay gacmo furan, qalbi

faraxsan iyo niyad filan in lagu soo dhoweeyo. Dad waxa ay u arkeen go‟aan gardarro ah,

gaboodfal ah, gunnimo ah, oo gobannimadii Sooomaalida lagu yiqiinnay ka madhan. Sidaa

iyo sidan ayaa qaddiyada loo arkay, aragti ahaanna lagu kala dhaqaajiyey. Haddaba, gooni

isu taaggu waa gunnimo, sababahan soo socda owgeed:

Midnimada Muslimiinta: Ilaahay SWT ereyadiisa - qur‟aanka- waxa uu

ku caddeeyey muslimiintu in ay yihiin ummad keliya, ummad hal caqiido

rumaysan, looga na baahan yahay in ay is kaalmaystaan oo midnimadooda

adkeeyaan oo xoojiyaan, is ka na ilaaliyaan kala tagga iyo dhammaan wax

wal ba oo taa sababi kara. Midnimada ummadda muslimiinta oo la ilaaliyo

waa waajib diiniya, oo saaran qof kasta oo muslim ah. Sunnada suubane

Maxamed NNKH waxa ay tilmaamaysaa macnahaas. Culimada muslimiintu

na si faah faahsan ayay arrintaa uga hadleen, horay iyo haatan ba.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Kow, muslimiintu waa bulsho keliya, baasaboorkoodu na waa islaam, ma na kala

leh dal iyo deegaan. Waa is ku sokeeye oo ajnabi ma kala leh, waxa mideeya caqiiddada

saxda ah. Sidaa owgeed ayay, muslimiintu iyagoo kala dhaqammo iyo caadooyina haddana

ahaayeen bulsho qudha, oo is wadata, hal hoggaan leh, haykalkooda siyaasigu diinka Rabbi

ku qaabaysnaa, sidaana ku soo dhaqnaayeen tan iyo dawladdii Cuthmaaniyiinta (Waxa la

og yahay marar dhowra dabaylo fitana in ay yimaaddeen, muslimiintu kala qaybsameen

oo siyaasadda is ku qabteen, dawlado na kala samaysteen) Ma jirin waxa haatan jira ee la

leeyahay: hebel waa Soomaali, kanna waa Sacuudiyaan, kaas na waa Albaaniyaan, ka sidaa

ah na waa Indunuusiyaan, muslimiintu waxa ay ahaayeen muslimiin; iyagoo, xaqiiqdii, ku

kala duwan qabiil, af, dhaqan, deegaan IWM ayay haddana ul iyo diirkeed ahaayeen, oo ay

lahaayeen dawlad ay wada maalgashadeen, muruq, maskax iyo maal inta ba u hureen, oo

ay hadhkeeda dugsanayeen. “Qufac iyo uur mid na ma qarsoomo”.

“Qabsada xadhigii (Diinta islaamka) Eebbe giddigiin, hana kala tagina … “aayadda

103 ee suuratul Cimraan ayuu Qudduusku sidaa ku yidhi. Waxa muslimiinta oo ummad

qudha ah, is jecel, oo ku walaaloobay shareecada islaamka (Aqbalka farrinta samaawiga,

ku dhaqmiddeeda iyo faafitaan keeda) la amray in ay midoobaan, oo xadhiga (islaamka)

Eebbe wada qabsadaan, is ka na jiraan in ay kala tagaan, oo sidii shimbiraha kala yaacaan.

“U hoggaansama Eebbe iyo Rasuulkiisa, hana murmina waad fashilmaysaan, way

na tagaysaa awooddiinu; adkaysta, Ilaahay waxa uu la jiraa kuwa adkaystee” aayadda 46,

suuradda Anfaal ayuu Wahaabigu sidaa ku yidhi. Muslimiinta waxa ay ku amran yihiin oo

waajib ku ah, adeecidda Eebbe iyo nebi Maxamed NNKH, waxa la faray muranka in ay ka

digtoonaadaan, taas, oo loo sababeeyey muran in ay keeni karto, muran kaasina kala tag

dhalin karo, kala taggaasi na awooddoodu hoos u dhac iyo dhaawac ku keeni karto.

“Waxa aad tihiin ummadda ugu wanaagga fal og, oo loo soo saaray dadka, waxaad

fartaan wanaagga oo aad reebtaan xumaha, Ilaahay na waad aaminsan tihiin … “aayadda

110 ee suuradda Al Cimraan ayuu Maaligu sidaa ku yidhi. Muslimiinta waxa lagu amaanay

in ay yihiin „ummad keliya‟ is la mar kaanna ku tilmaaman yihiin „is faridda wanaagga iyo is

ka reebidda xumaha‟ taasi na, waa waajib islaamiya, waxa ku dhan diinta oo idil.

Aayadda 52-aad ee suuratul Mu‟minuun iyo aayadda 92-aad ee suuratul Ambiyaa,

labada ba, Jabbaarku waxa uu muslimiinta u tibaaxay si qeexan, shareecadooodu hal mid

oo keliya in ay tahay, taasoo ah, aqbalka kalinnimada Ilaahay iyo u hoggaansamida wixii la

faray samayntooda iyo wixii laga reebay ka tagiddooda. Wuxuu na si cad ugu sheegey, in

uu yahay Rabbigood, xaq na ay tahay in ay caabbudaan oo ay ka dhowrsadaan.

“Ha noqonina sidii kuwii kala tagay ee is khilaafay, ka gadaal markii xujjooyinku u

yimaaddeen; kuwaas waxa u sugnaaday cadaab weyn” Mutakabbirka ayaa sidaa ku yidhi,

aayadda 105 ee suuradda Al Cimraan. Waxa uu uga digay muslimiinta in ay is khilaafaan, is dagaalaan, dabadeed hanuunku (Iftiinka diinta) markuu u yimiddey, sidii kuwii hore ba

ay sameeyeen. Cadaab ayaa u sugnaaday ayuu Daayinku sheegey, ciddii sidaa fasha.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Labo, suubane Maxamed NNKH waxa uu aad iyo aad sunnadiisa uga hadlay sida

muslimiintu ay u yihiin sidii hal qof oo kale, oo ay is ku hilbo damqadaan, is weheshadaan,

is kaalmeeyaan, is xigsadaan, is nooleeyaan, had iyo jeer na, diinka rabbi fulintiisa, is ku

xukun kiisa iyo sare u qaad kiisa u halgamaan.

“Waar dadow, Rabbigiin waa Rabbi keliya, aabbihiin na waa aabbe keliya, derejo

Carabku Cajamiga dheer yahay ma jiro, ama Cajamigu Carabka dheer yahay, ama qofka

casi qofka madow dheer yahay, ama qofka madow qofka cas dheer yahay, aan ka ahayn

cabsida (Taqwada)” Xadiis kaas ka sugan nebigeenna waxa uu muslimiinta u sheegayey in

ay yihiin ummad keliya, oo asal kaliya ka wada yimaaddeen, Ilaahay na yahay ka abuuray

ee xaq in ay ku caabbudaan waajib tahay, barashada diintiyo ku dhaqan keeda iyo cabsida

uun lagu kala derejo sarreeyo, ee aan isirka iyo midabku derejo ku xidhnayn. Xadiis kaasi

waxa uu nebigu ka yidhi xajkii loo yaqaannay “Xajjatul Wadaac” waxa uu muslimiintii u

sheegey war kiisu in uu gaadhay, way na u jawaabeen una sheegeen in uu gaadhay, wuxuu

ugu dareen celiyey kii jooga kii maqnaa in uu u sheego, Ilaah na wuu markhaati gashaday.

- Silsiladda xadiisku waa mid sugan, derejadiisu na waa saxeex, waxa laga eegi

karaa musnadka Axmed {05/411} ama eeg: “At Tarqiib Wat Tarhiib Lil

Mundari {03/613}” ama “Qaayatul Maraam {bog: 313}, ama “As Silsilatul

Saxiix {2700}”.

“Waxa aan idin ku ogahay jamaacada, waxa aan idin kaga digayaa kala taga”. Waxa

uu suubanuhu uga digay muslimiinta in ay kala tagaan oo kala foofaan, kooxi ba meel ay

aaddo oo imaarad samaysato. Sidaa owgeed ayuu, aad iyo aad, in ay midnimada ilaaliyaan

oo ay san kala tagin, calanka muslimiinta la hadhsado oo „kulanka muslimiinta‟ laga dhex

bixin, bannaan kana bow loo odhan ayuu kula dar daarmay. (Sunanka Tirmidi {4/326}).

Waxa uu suubanuhu ku tusaalaayey sida muslimiintu ay ummad keliya u yihiin, isu

jecel yihiin, isu naxriistaan, oo isu caadifoodaan sida: jidhka (Hal jidh oo keliya), oo haddii

xubin ka mida xubnaha jidhka ay xanuunsato, jidhka intiisa kale oo dhan xanuun kaas wuu u gudbayaa way na la dareemayaan.Tusaalahaa waxa uu suubanuhu uga jeedey: qof

haddii ciddi laga qabto waxa hubaala ciddidaa xanuun keedu in uu jidhka wada gaadhayo,

oo ku wada baahayo; sidaa si la mid ah ayaa, qof muslim ahi haddii dhibaato soo gaadho

dhibaatadaa muslimiinta oo dhan way gaadhaysaa, way na la dareemayaan. Sidaa ayay ku

yihiin, ummad keliya, oo aan kala maarmi karin, kala tagi karin, is khilaafi karin, hadday is

khilaafaanna diinta iyo waxgaradka in ay u noqdaan waajib tahay, dawlad iyo qowmiyado

kala sheegan karin, iyagoo asalka aadannimada, caqiiddada, cibaaddda, anshaxiyo qiyamka,

iyo fikirka ka siman. Waxa soo saaray xadiis kaas (Bukhaari iyo Muslim: waxa ay na ka

weriyeen, Nicmaan Binu Bashiir).




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

“Ilaahay saddex ayuu raalli idin kaga yahay, saddex kaleeto na wuu idin ku diidan

yahay. Saddex ayuu raalli idin kaga yahay: in aad caabbudaan, idinkoo cibaaddada u keli

yeelaya, in aad qabsataan xadhiga (Diinta islaamka) Eebbe giddigiin, iyo in aydan kala tagin

oo is qab qab san. Saddex ayuu idin ku diidan yahay, hadalka macnaha aan la hayn (Waxa

la yidhi iyo wuxuu yidhi), waydiin badnida iyo ku takrifalka hantida.” Waxa uu suubanuhu

muslimiinta u sheegey saddex waxyaallood oo Ilaahay ku jecel yahay iyo saddex kaleeto

oo Ilaahay ku neceb yahay. Labada qodob ee ugu dambeeya saddexda hore, waxa ay si

saaniya oo muuqata muslimiinta u farayaan, in ay ka waantoomaan is khilaafka, qaybsiga

iyo kala tagidda, taa beddel keed na diinta ku dhaqmaan, oo xadhiggeeda si fiican oo adag

u qabsadaan. Macnaha noocaas waxa maray oo xadiiska sidaa ku sharxay, ogaal yahan: Sh.

Mufti Imaam An Nawawi (Sharraxa Saxiixul Muslim: 11/12}.

Saddex, aqoon yahannada iyo mufakkiriinta muslimiinta aad iyo aad ayay arrintan

uga hadleen, maqaallo, qormooyin, curisyo iyo dhiganayayaal ayay ka diyaariyeen, kuwaa

oo badan kood la heli karo, si fiicanna loo dhuuxi karo murtidooda, nuxur kooda iyo

dalaa‟ishooda. Qoraalka oo aan doonahayn, in uu dheeraado, akhristaha na aan la jeclayn

in uu dhibsado dhererka qoraalka, waxa aragtida aqoon yahannada kaga kaaf toomayaa

labadan dhigane: Dr. Maxamed Abuu Zahra {Al Waxdah Al Islaamiyyah} Iyo aqoon yahan

Axmed Maansuur {Waxdatil Ummah Al Islaamiyyah Fis Sunnah An Nabawiyyah}.

Gebagebo. Walaaltinnimada islaamku waa nimco Ilaahay keenay oo mudan mar

wal ba in looga mahadiyo, waa na arrin muslimiinta laga doonayo goor iyo goob wal ba in

ay ka dhaqan geliyaan. Muslimiintu waa ummad keliya noloshooda dhammaantood, goor

iyo goob wal ba waxa laga doonayaaa in ay muujiyaan: jacaylka, naxariista iyo dareenka ay

isu hayaan, walaaltinnimada islaamka ayaa wax wal ba ka weyn. Caqiiddada loo yaqaan „Al

Walaa Wal Baraa‟ waa ta qofka muslimka ah u qeexda, si fiicanna u barta kala garashada,

cidduu sokaysanayo ama shishaysanayo. Raadinta midnimada muslimiinta waa ujeeddo ka

mid ah ujeeddooyinka diinta ee guud, waa arrin la is ka doonahayo oo dalaa‟il cad cad ku

leh asalaynka, waa na arrin eegga u halgamiddeeda waajib tahay, iyada oo laga gaabiyo oo

doc la is kaga duwaa, dano owgeed, ciqaab adag ka taallo. Sidaa owgeed, xaqiiqada waa in

la fahmaa, waa na in loo tabaabushaystaa sidii loo baadidooni lahaa midnimadii luntay.

Gobannimo daleel lagama helo daar adoo galaye

Haddaad doono leedahay naftaa diiq la geliyaaye Waa mur iyo deebaaq waxaad dib ugu aydaaye

Marse haddaan waxaan doonayiyo dawladnimo waayey

Dantay weeye inaan aammusaa eeggan dabadeede Dulligaa ku jira noloshu waa idinku deelqaafe

- Geylame, gabyaa iyo geesi: Xaaji Aadan Axmed “Afqallooc” IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Midnimada Soomaalida: Haddii Ilaahay iyo Rasuulkiisu muslimiinta ay

fareen, amar adag na ku fareen in ay is walaal sadaan, is jecladaaan, had iyo

jeer na isu caadifoodaan, oo ul iyo diir keed noqdaan; haddii midnimada

muslimiinta baadigoob keedu ujeeddo diiniya, hadaf sharciya iyo dan guud, oo raadin teedu waajib sharciya tahay; haddii waaqica muslimiinta maanta

sida uu yahay loo jeedo iyo sida loo kala kaxeeyey ee qoloba meel is keed

u oodatay, waajibku waxa uu yahay in la halgamo, qowmiyad wal ba na is

keed u halganto oo is midayso, dabadeed, midnimadii guud ee muslimiinta

geed gaaban iyo geed dheer ba loo fuulo.

Kow, dorraad (26kii Juun, 1960kii) kolkii reer waqooyigu iyagoo xabbad shuruud

ah aan ku xidhin reer koonfureedka, sidaa „jamhuuriyaddii dimuqraaddiga ee Soomaaliya‟

lagu yagleelay, waxa ay ahayd gef taariikhiya, khalad aqoonta bulshada ah iyo dambi laga

galay garashada sugan ee wax qiimaysa. Go‟aan kaas waxa uu ahaa mid aan laga fiirsan, la

gorfeynin oo habab kala geddisan qaddiyada loo rog rogin. Sidaa owgeed ayaa, caadifaddu ahayd wixii ugu weynaa ee gadaal ka riixayey reer waqooyiga, kuna khasbayey heshiish

aan la heshiinin in la galo, saxeex aan la saxeexinna warqadda lagu shaambadeeyo.

Labo, iyada oo go‟aan caaddifadeed ahayd, haddana, gobannimo ayey sameeyeen

xaqiiqdii reer waqooyigu. Waa gobannimo, aad u qaalliya, oo si rasmiya ugu daabbacan

„taariikhda dawladnimada Soomaaliyeed‟, oo aan sinna ba looga tir tiri karin, is ku day wal

ba oo la sameeyo. Abaal kaas na waa mid loo hayo oo aan la hilmaami doonin.

Saddex, gobannimadaa waxaa ku gardarrooday reer Koonfureed, kuwaa oo garan

waayey wixii ay garteen reer waqooyigu, taasoo ahayd: iyaga oo heshiis aan ka gelin sinna

ba iyo goornaba, dawladnimada Soomaali dhisanayso, haddana, quluubtooda u hibeeyey

reer koonfureed, oo caaddifaddii haysey kula soo ordeen; iyaga oo moodahayey waxa ay

dareemahayaan in la la dareemahayo!!!

Afar, midnimadii Soomaaliyeed waxa lagu dhisay qiiro iyo qorshe xumo, waxaa na

gardaadiyey qabqable, is la jeerkii sidaa lagu dhisay nin kaana gardaadiyey ayey dhimatay!!!

Ilaa haddana iilka ayay ku jirtaa, oo waxa ay sugaysaa halyeeyo cusub in ay dhidid, dhiig

iyo dheecaan cusub u huraan, oo ay ruux geliyaan, si ay u soo noolaato oo lugaheeda ugu

is taagto.

Shan, shalay (18kii Mey, 1991dii) waxa lagu dhawaaqay „gooni isu taag‟, siyaasaddii

Soomaaliya in laga guuray oo dal madaxbannaan la noqday ayaa dunida loo sheegey. Labo

aragtiyadood ba waa ay leedahay. Dorraad caaddifad ayaa shaqaynaysey, se natiijadeedu

waxay noqotay „gobannimo‟ wax loo dhigaa ay jirin; shalay na cadho ayaa shaqaynaysey

natiijadeedu na waxay noqotay „gunnimo‟. Falsafaddii reer guuraagga ayaa la adeegsaday,

cadho, caloolyow iyo ciil badan dabadeed, waxa muuqatay niman kan in aan la la heshiin

karin. Dorraad gobannimaaa la doonay shalay na gunnimaa la doonay, labada na waxa sal

u ahaa caaddifad iyo cadho, caqligii naxariista ahaa iyo garaad kii naruurada ahaa, meeye?




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Lix, haddii labada go‟aan ba ay ahaayeen labo go‟aan oo labadu ba bulshada reer

waqooyigu si madaxbannaan u lafagurin, faaqidin, faallayn, oo gorfeyn, waxa ay gef weyn

ku tahay garaadka reer waqooyiga, ilbaxnimadooda iyo sooyaal koodii dheeraa, taas oo

caalamku u og soon yahay.

Toddoba, cabudhin dhaqaalle, cadaadis siyaasadeed, iyo xasuuq wadarreed ayaa

sabab looga dhigay fikradda, „gooni isu taagga‟, haddaba, waydiintu waxa ay tahay: ma laga

badbaaday astaamahaa kolkii maammul laga dhisay waqooyiga?

Siddeed, bulshooyin ku dhaqan deegaanka waqooyiga ayaa tirsanaya saddexdaa ba

oo qoraallo ka qoray. Haddii maammulkii la yagleelay ee laga filayey, „gooni isu taagga‟

haddii la baal maro, sababihii Soomaaliya looga guuray in ay is ka ilaaliyaan oo wanaagga

ay badiyaan, Ilaahay SWT u mahadnaqaan; waxa hubaala Ilaahay in la caasiyey oo haykalkii

siyaasadeed, fikradda dimuqraaddiyadda lagu jaan gooyey, falsafadda siyaasadeed na lagu

qotomiyey qabyaalad, waxa si toosa u muuqda waxyaallahan soo socda:

Sagaal, kolka kaamaradda si xirfadaysan loo qaato oo la sawiro waaqica nololeed

iyo siyaasadeed ee Soomaalilaan, waxa kuu soo baxaya in ay jirto caddaalad darro aad iyo

aad u baahday, qabyaalad qaawan oo god wal ba gashay iyo gumaad noocyo kala duwana, haddaba, maxaa la dheefay? Soomaaliya laga soo guur e‟, ma wax baa la beddelay, mise

xaalku waa sidii hore? Oo waxa is beddelay ragga (Hoggaamiyayaasha) uun miyaa?

Toban, Soomaalilaan iyamaa u wanaag sanayd Soomaaliya in ay san ka guurin, oo

abaalkii hore abaal labaad ku darsadaan, maammul dhistaan oo haykalkooda dawladnimo

dhidibbada u adkeeyaan, Soomaalina isugu yeedhaan iyadoo Hargeysa hadhwanaag tahay

caasimadda lagu qabanayo, shirarka Soomaalida, halkaana lagu dhiso dawladnimo cusub

oo ku qaabaysan: is af garad, heshiis cusub iyo waayo cusub. Iyo in ay „gooni isu taagaan‟

oo „gooni isu taaggoodu na‟ wax ba ka beddelin sababtii ay Soomaaliya uga quusteen ee

ku khasabtay in ay ka guuraan?

Kow iyo toban, ma Siyaad iyo dawladdiisii ayaa laga guuray? Mise qarannimadii

Soomaaliyeed ee reer waqooyigu tacabka ugu badan gashadeen, geyllan, geesinnimo iyo

gobannimo inta ba u hureen? Caqli wanaagsan oo wax miisaami kara, garaad wacan oo

wax rog rogi kara, iyo maskax wax shiili karta, intaas ba lama hayo, miyaa? Maxaa horta

inagu wacan sidii badowda, wixii aynnu jeclaanno caaddifad in aynnu u isticmaalno, oo si

deg dega ugu „guurno‟, wixii aynnu nacno na cadho in aynnu u istimaalno, oo si deg dega

uga „guurno‟. Miyey jirin caqliyad intaa ka weyn oo wax lagu miisaami karo? Miyey jirin

wax u dhexeeya qiiro iyo qowmamo ama caadifad iyo cadho? Miyay inaga lumeen oo ma

ba haysanno miyaa, halbeegyadii iyo minqiyaasyadii aragtiyada iyo fikirrada lagu miisaami

jiray, lagu shaandhayn jiray, lagu shaybaari jiray, oo go‟aan maangal ah laga qaadan jiray?

Gebagebo. Abaalkii reer waqooyigu ay dhigteen ha ogaadaan in ay la laabteen iyo

gobannimo doon shalay in ay ahaayeen, maanta na gunnimo doon yihin. Aragtidaa wax ka

dhihiddeeda waa mid u taalla hoggaamiyayaasha, haldoorrada iyo halyeeyada degelkaa.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Mustaqbalka Soomaalida: Soomaalilaan, hadday dal madaxbannaan oo

Soomaaliya ka go‟ay noqoto, adduun kuna aqbalo oo sidaa u aqoon sado,

dheef iyo dhibaato maxay leedahay? Macne in tee le‟ eg ayay Soomaalida u

uga dhigan tahay arrintaasi? Maxaa se lagu qeexi karaa mustaqbalka dambe ee qowmiyadda Soomaaliyeed, haddii diiradda la fogeeyo, okiyaalaha wax

lagu eegayo na la xooro, oo mid wax wal ba caddaynaya, oo wali ba, soo

dhawaynaya la gashado?

Kow, Soomaalilaan waxa wada dega qabaa‟il la yaqaanno tiradooda iyo sida ay u

kala degen yihiin deegaan ahaan. Qabaa‟ishaasi kama midaysna fikradda „gooni isu taagga‟,

sidaa si la mid ah, kama midaysna fikradda taa caksiga ku ah. Sidaa owgeed, waaqicaasi

waa waaqic jira oo aragtidiisa iyo dooddiisa leh.

Labo, Kala duwanaanshaha labadaas aragtiyadood marar badan waxa ay sababtay

cadaadis siyaasadeed iyo gummaad, taasoo maammuladii afarta ahaa ee soo maray (Waxa

ku jira maammulka eegga) mid wal ba sidaa sameeyey. Haddaba, reer waqooyigu dood

caynkee ah ayay qaddiyadaa ka geli karaan? Hab nooceeya ayay u gorfeyn doonaan? Qaab

sidee ah ayay u maarayn doonaan muranka hadheeyey, tan iyo sagaashamaadkii?

Saddex, haddii Soomaalilaan dal madaxbannaan noqoto, caalamku na si sharciya u

aqbalo, waxa la saadaalin karaa aragtiyyan: Soomaalilaan dal iyo dad ayay kala soo baxday

Soomaaliya, sidaa si la mid ah, waxa dhici karta, dal iyo dad in Soomaalilaan laga la baxo

oo iyagu na dal madaxbannaan noqdaan ugu dambaynna la aqoon sado. Dalkaa la aqoon

saday na waxa iyana suuraragala, dal iyo dad in laga la baxo. Sidaasay ku socon xaaladdu.

Afar, Soomaaliya waxa ka muuqda si hummaag la‟aana, sawirkii Andulus. Cabsi

badan ayaa jirta, taas oo laga baqayo, in qabiil wal ba dal gooniya samaysto, oo boqorkii,

garaadkii, ugaaskii, Islaankii, amiirkii, beeldaajiyihii, suldaankii, nabaddoonkii, wabarkii,

malaaqii, imaamkii IWM mid wal ba, siyaasi is ku beddelo, oo hoggaamiye jamhuuriyad

isagoo ah, shirweynaha madaxda caalamka ee UN-ka ka soo qayb galo. Soomaaliyana, lix

laan ay dhaafto oo ay soddon laan noqoto!!!

Shan, haddii bulshooyinka degan waqooyiga ee fikradda „gooni isu taagga‟ diiddan

looga adkaado afti iyo sharci, waxa la saadaalin karaa jawiga nabadeed ee deegaanku in

uu is ku beddeli karo jawi colaaddeed, halkaanna ay ka unkami karto fitno halaag badan

xambaarsan oo ku jaan go‟an qawad. Gunuunuc iyo guuraabbaas ayaa la oddorosi karaa

geyllan muuqda in uu is ku beddeli karo, dabadeed, Soomaali godkaa ku dhammaato.

- Geylame, gabyaa iyo geesi: Ismaaciil Mire Cilmi IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Lix, Soomaalilaan hadday dal madaxbannaan noqoto, saadaashu waa in Buntilaan

ay soo labayn doonto. Laga soo bilaabo shantii sano ee madaxweyne Cabdiraxmaan Sh.

Maxamed Faroole degelkaa madaxweyne ka ahaa, waxa uu marar badan ka dhawaajiyey

Buntilaan in ay tashan doonto, Soomaalilaanna ay san ka caqli liidan, oo ay san raalli ka

noqonayn dhacdooyinka Muqdisho ka imaanahaya, ee ay „gooni isu taaggi doonaan‟. Is ku

day‟yo la is ku dayey arrintaa in laga wada hadlo oo miiska la soo dhigo na, waa ay jirtaa.

Haddaba, waddo furantay ayay noqon oo Buntilaan looga biqi maayo in ay ku dhawaaqdo

arrintaa, haddii Soomaalilaan la aqoonsado. Jubbalaan ayaa soo raaci doonta, ka dib na,

tartiib tartiib ayay dowlad gobolleedyadu jamhuuriyado isu rogi doonaan!!!

Toddoba, mandaqadda geeska Afrika, waxa ka socda loollan dhaqaalle, bulsho,

deegaan, siyaasad iyo fikri, inta ba isugu jira, oo u dhexeeya Itoobiya iyo Kiinya. Mid wal

ba goonideeda waxa ay ku taamaysaa, oo tamar ahaan ay dhaqan gelinaysaa, yagleelidda

„midowga Itoobiya‟ iyo „midowga Kiinya‟. Si loo hirgeliyo midowgaa, labadu ba, waxa ay

baratan ugu jiraan Soomaaliya iyo sidii bulshadeeda, dhaqaallaheeda, siyaasaddeeda iyo

deegaan keeda loo kala qaybin lahaa, si loo de dejiyo guusha yagleelidda midowga. Shakki

waxa aan ku jirin qarannimada Soomaaliya in ay saaran tahay miiska qalliinka, oo loo soo

kiraystey dhakhtar wacan oo yaqaan, sida qaranka loo qalo, oo xubnihiisa loo qiimeeyo,

dabadeed, qiimayntaa suuq weyne loo raadiyo. “Shisheeye sheela duxa ma leh”.

Gebagebo. Soomaalidu heerka eegga ay joogto, kolka si dhab loo qiimeeyo guud

iyo gaar ahaan xaaladdooda: nololeed, dhaqaneed, siyaasadeed, fikireed, deegaammeed,

bulsheed iyo garaad; waxa mufakkiriintu is weyddiinahayaan: ma 30 jamhuuriyadood oo

mid kastaa ba kursi UN-ka ku leedahay, ayay noqon? Mise 30 dawlad gobolleedyo, oo

midowga Itoobiya iyo midowga Kiinya qoloba dhan buuxiso, ayay noqon? Labadaasi,

hadday suuragasho oo dhabowdo; waxa iyana rumoobaysa Soomaalidu, in ay si toos ah,

taariikhda caalamka uga baxeen: bulsho ahaan, deegaan ahaan, siyaasad ahaan, dhaqaalle

ahaan iyo fikir ahaan, oo intu ba ay raacayaan, qarannimadii iyadu wixii ka dambeeyey

sagaashamaadkii khariiradda ka baxday! Soomaalida maxaa la gudboon??? Dullinnimadan

gunnimadu si wal uga muuqato, dooxatadan doolarka loo daadiyey iyo dowddarkan

maqaarsaarka ah ee hoggaamiye laga dhigtay miyaa la eegan, oo banooniga la cayaarahayo

natiijada ay ku dhammaanayso la sii og yahay??? Mise, damiirka ayaa laga shaqaysiin, oo

gobannimadii dhimatay ayaa la soo noolayn, oo dagaal lagu bad baadinahayo jiritaanka iyo

joogista cunsur Soomaali la yidhaah, ayaa si deg dega loo gali, oo taariikhdaa la bad

baadin??? Dubaaqa Soomaalida ayaa laga sugahayaa, in ay kala doortaan labadaas, oo mid

dubaha ku dhuftaan, wax wal ba na waa ay cad yihiin xaqiiqdii!!! “War jiraaba cakaaruu

iman”.

Lama helo wadaadaw waxaan cidi ku hawshoone

Naftaa loo hantaaqaa waxaad hiigso leedahaye

- Geylame, gabyaa iyo geesi: Cabdillaahi Suldaan Timacade IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Taladayda Qofnimo: Xaalka Soomaaliyeed si shishe haddii loo dhugto,

waxa la odhan karaa, waayeelku waa uu walaacsan yahay, siyaasiyiintu na

waa ay waalwaalan yihiin. Sidaa darteed, sawirka sugani waxa weeye haddii

la raaco nuxurka hadalkaa, waayeel walaacsan iyo hoggaamiyayaal habaar

qabayaala oo hanaqa goynaya ummadda Soomaaliyeed, labadaa dhexdooda

waxa ku nool shacabka Soomaaliyeed oo aan, xattaa waabjiif xaal kooda

lagu tilmaami karin iyo Soomaaliya oo waaqla‟ ku dhow. Xaqiiqdii, waxaa

jira wadnafug badan oo aan haddaan dhab loo rumaysan, Soomaalidu arki

doonto iyadoo la nool, is waayid dhan wal ba ah.

Kow, Soomaalida waxa waajib ku ah Ilaah weyne SWT in ay u laabtaan, qof dambi

ka dhacay Soomaaliya aamin ka ahi waa yar yahaye, wadar ahaan waa in Eebbe loo tuugo,

dunuubtii la sameeyey waa in laga soo toobad celiyo, oo wali ba, toobad wanaagsan oo

xeerar keedii u dhan yihiin waa in la la yimaaddo.




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Labo, waxgaradka Soomaaliyeed dhammaantood, waa in ay ka taliyaan aayaha iyo

mustaqbalka Soomaalida iyo Soomaaliya. Gaar ahaan, wadaaddadu iyo waayeelku, waa in

ay qaataan doorka kaga aadan arrintan, oo ay adeeg sadaan cilmi, caqli iyo cabbir wacan.

Saddex, waxgaradka gobolka waqooyi waxa aan kula talinayaa, khaladkii 1960kii la

galay yaan lagu sixin kii 1991dii la go‟aan saday, labadu ba, waxa ay ahaayeen labo gef oo

garashada sugan iyo caqliga saliimka ah saani loo maalin, se aragtida dhow, dareemmada

is bed beddela iyo tashi la‟aan lagu guddoonsaday. Khalad lagu saxo khalad, waa gunnimo

loo geeyey gunnimo, waa na gunnimo laba laaban.

Afar, reer waqooyiga dhammaantood waxa la gudboon, shirweyne guud oo deg

dega in ay isugu yimaaddaan, taasoo, lagu cilad bixinayo go‟aammadii ka fiirsasho la‟aanta,

gorfeyn la‟aanta iyo ka baaran degid la‟aanta lagu galay.

Shan, midnimada Soomaaliweyn waa muqaddis; waa maaddo gor gor tan aan laga

geli karin marna ba. Kala jaridda ama kala goynta ummadda Soomaaliyeed, waa arrin aan

macquul ahayn, maanka fayow na aqbali karin. Soomaalida, waxa ku waajiba fahamka iyo

kala garashada habboon waxa ay heshiis ku yihiin iyo waxa ay heshiis ku ahayn, waxa ay

is ku raaci karaan iyo waxa ay is ku raaci karin, waxa ay ka midaysan yihiin iyo waxa ay ku kala geddisan yihiin, waxa u baahan xurmo, xanaano iyo xaqdhowr iyo waxa u baahan

xasarad, xagaldaacin iyo xaaluf. Soomaali waa in ay xaajaysataa oo xaaladaheeda si quman

uga xaaladaysataa.

Gebagebo. Dhallinyarta faca cusub, waxa looga baahan yahay hididdiilo, hammi,

hiraal iyo higsi ka sarreeya, guud ahaan xaaladda haatan lagu jiro. Taariikh cusub in ay aas

aasaan, oo ummaddan walaalaha ah ee gumuca la isugu dhiibay in ay nabad u keenaan,

dawlad islaamiya geyiga Soomaaliyeed ka hirgaliyaan, inahaasi ba waa looga fadhiyaa u

geyllamiddooda iyo ka guul gaadhiddooda. “Dab aan ku gubin kulaylkiisa ma ogid”.

Su’aal meel idiin taagan baa tan ahe

Jawaabteedii oo togan haddaad garato soo tuura

Turqin iyo nin taxaliishii iyo boogo la la taaho

Tawi iyo tuf dhiigroora iyo barar la tiif tiifo

Wax tir tir iyo tuutuujin baad kula tacaashaaye

Kob la taabto ama lays tusaad tab u dawaysaaye

Sidee loo tadaawali karaa tows caqliga haysta?

Geylame, gabyaa iyo geesi: Cabdillaahi M. Axmed “Dhoodaan” IHUN




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Xaqiiqdii, waajib diiniya weeye midnimada muslimiinta in la xaq dhowro, haddii la

waayo na loo halgamo helitaan keeda. Maanta, taasi ma jirto, wax se la gudboon guud

ahaan muslimiinta in ay baadigoobaan, geed dheer iyo geed gaabanna u fuulaan hab wal

oo helitaan keeda lagu xaqiijin karo. Sidaa waxa la mid ah, oo xaqdhowr iyo u halgamid u

baahan, „midnimada qowmiyadda Soomaaliyeed‟. Qowmiyadda Soomaaliyeed oo haatan

loo halgamo raadinta midnimadeeda, waxa bahwadaag ay la tahay qowmmiyadaha kale ee

muslimiinta ee u halgamaya midowgooda. Idaylkood, waxa ay wadaagaan hadaf qudha, oo

ay u halgamayaan: soo celinta midnimadii muslimiinta iyo khilaafadoodii. Gor gor tan iyo

wadahadal laga ma geli karo aydiyoloojiyaddaas. Waayeelka iyo wadaaddada gaar ahaan,

iyo cid wal ba oo waxgarad dhab ah ahi waxa laga sugayaa, sidii ay u bad baadin lahaayeen

„qarannimadii Soomaaliyeed‟ ee qashinqubka lagu daray. Arrintaasi, waa dibuheshiisiinta

ummadda Soomaaliyeed iyo yagleelidda qaran cago adag ku istaaga e‟, waxa hubaashii ay

u baahan tahay, nafhurid, dhiig bax, dadaal dheeriya, geesinnimo muuqata, soo jeed badan

iyo kacdoon fikriya oo xoog badan. Waxa aan ku baaqayaa: Soomaalidu eegga degel wal

ba oo ay degan yihiin (Jamhuuriyaddii Soomaaliya, intii la isugu yeedhi jiray), kacdoon

fikriya oo nabdoon in laga hirgeliyo, taasoo, lagu bad baadinayo taariikhda mustaqbalka.

Gebagebo Qoraalkan waxa aan kaga hadlayey ka jawaabista waydiin culus, oo u baahnayd

hab aqooneed fikriya oo caddaaliya in looga jawaabo. Ugu horrayn, waxa aan si dulmara

oo aqoonaysan uga soo hadlay sooyaalka dheer, ilbaxnimada balaadhan, hab dhismeedka

bulshada, hab dhaqanka dhaqaalle iyo wali ba, aragtida qofka Soomaaliga ah. Ka dib, waxa

aan ka hadlay gumaystihii Yurub, siduu dalka ku yimiddey, sidii loo la dagaallamay iyo ugu

dambayn, gobannimadii la hantiyey iyo sidii loogu riyaaqey. Waxa sidoo kale xusid mudan

in aan ka soo hadlay dawladnimada sidii lagu yagleelay, habkii lagu dhisay iyo sidii kolkii

hore gef loo galay ee aan dawladnimada si habboon oo hagaagsan loogu wada heshiinin.

Iyo qaran jabku siduu u yimiddey iyo saamayn tiisii. Waxa si gaaban aan uga hadlay sida ay

Soomaalilaan ku dhalatay, sababtay ku timid dhalashadeedu iyo halgan keedii. Dabadeed,

ugu dambayntii, waxa aan gudagalay qodobka ugu muhiimsan oo ahaa „gooni is taaggu ma

gunnimaa mise waa gobannimo?‟ Waxa aan qabaa gunnimo in ay tahay, kolka dhab aqoon

ahaan loo qiimeeyo: habka ay ku timidey, qodobbada xidhiidhka ay la leedahay iyo wali

ba, saamaynta badan ee taban ee ka dhalan karta.

- FG (B): Labada sawir waxa aan ka soo xigtay Google.com




kii Mey, 2015M


Samiik Samiik

Tashigii ba sida loo gefaan weli tebaayaaye

Tawfiiq ma noqon wiilashii taajka loo xiraye

Tacaddaan yarayn baa ka dhacay tay ku kacayaane

…

Ninkii tiro yar maalkiisa waa lagu takooraaye

Maraykaanka nagu taaganoo taabyey jahadiiye

Amxaarana tahdiid iyo waxay tiri naloo sheegye

…

Cadowga soo tartamayiyo cabsida loo tawalay ruuxa

Laye: ‘tamashle keliyay hayaan tiilka madaxdiiye!’

Dawladnimo tabtaa lagu dhaqaa tacaddi sow maaha?

W/Q: Mufakkir Maxamed Cabdirisaaq Saciid “Samiik”

[email protected]

Guddoomiyaha Naadiga Qalin Maal

Aqoon baadhe Madaxbannaan

Wajahaddayda Faysbuugga:

https://www.facebook.com/Samiik10

Boggayga Faysbuugga:

https://www.facebook.com/pages/Mufakkir-Mohamed-

Samiik/543082142505150?ref=bookmarks

Degel Kayga Ii Gaarka Ah :

http://samiik.wordpress.com/

mailto:[email protected]

https://www.facebook.com/Samiik10

https://www.facebook.com/pages/Mufakkir-Mohamed-Samiik/543082142505150?ref=bookmarks

https://www.facebook.com/pages/Mufakkir-Mohamed-Samiik/543082142505150?ref=bookmarks

http://samiik.wordpress.com/

Documents

Gooni Isu Taagga Soomaalilaan : Gunnimo Mise Gobannimo?...ahaan loogu wanqalay. Geylame, gabyaa, Imaam, Sh. Sayyid Maxamed Cabdillaahi Xasan IHUN ayaa ahaa hoggaamiyihii ururkaa iyo