Gr. 3 AP Tagalog Q1

8/21/2019 Gr. 3 AP Tagalog Q1

1/145

Gr. 3 TagalogAraling

Panlipunan

1


2/145

Isang masayang pagtuntong sa Ikatlong Baitang!

Noong nasa ikalawang baitang pa ka, napag-aralan mo angtungkol sa iyong kapaligiran. Ngayon, mas mapapalawak pa angiyong kaalaman ukol sa iyong lalawigan at maging mga karatig nalalawigan na kabilang sa inyong rehiyon.

Napansin mo marahil ang ilang matatanda gaya ng iyong

magulang na nagtatanong sa mga tao kapag hindi nila kabisadoang isang lugar. Pero, paminsan-minsan nakikita mo silangtumitingin sa mapa upang tuntunin ang isang lugar. Maramingsimbolo ang makikita sa mapa gaya ng mga napag-aralan monoong nasa ikalawang baitang ka pa. Mahalagang malaman moang mga simbolong ginamit sa mapa upang mapadali angpagtunton sa mga lugar na nais mapuntahan o malaman.

Handa ka na ba? ara na at lakbayin ang daan patungo sakarunungan!

a araling ito, inaasahang"

#. maiisa-isa mo ang mga simbolo na ginagamit sa mapa$. mabibigyang kahulugan mo ang mga simbolo na ginagamit

sa mapa sa tulong ng mga panuntunan%. matutukoy mo ang kahalagahan ng bawat simbolo na

ginagamit sa mapa

2

Panimula

Bakit kayakailangan

malaman ang ibigsabihin ng mga

simbolo sa mapa?

&no kaya ang ibigsabihin ng mgasimbolo sa mapa?

Aralin 1: Ang Mga Simbolo sa Mapa

Alamin Mo


3/145

&ng mapa ay isang larawan o representasyon sa papel ngisang lugar na maaring kabuuan man o bahagi lamang nito, na

nagpapakita ng pisikal na katangian, mga lungsod, kabisera, mgadaan at iba pa.

&ng mapa ay gumagamit ng iba't ibang simbolo upangkumatawan sa iba pang bagay. (inagamit ang mga simbolong itoupang ipahiwatig ang ilang mga bagay, katangian, at iba pangimpormasyon ukol sa mga lugar. Nagtuturo ito ng eksaktongkinalalagyan ng isang lugar o pook at ng mga natatagpuan dito.

Bago pa naimbento ang mapa, ang mga tao ay gumagawana ng sariling simbolo upang magamit nila sa pagtunton ng lugar.ayo rin maaring ay maaring mag-isip ng mga simbolo ng mgabagay upang ipakita sa mapa. &ng mga imbentong simbolo ayhindi ginagamit sa mga aktual na mapa na nabibili. &ng mgaimbentong simbolo ay pananada lamang ng mga taonggumagamit nito. (umuhit ng mapa ng silid-aralan. )agyan ito ngmga simbolo, halimbawa, simbolo ng upuan o mesa ng guro.Ipabasa sa iyong kaklase ang mapa. Matutukoy ba niya angkinalalagyan ng mga upuan at mesa ng iyong guro?

&ng mga simbolo o panandang ginagamit sa aktual na mapa

ay may mga taglay na kahulugan. *ailangang malaman atmaintindihan ang bawat simbolo sa mapa upang mas madalingmakilala o mapuntahan ang isang lugar.

3

Tuklasin Mo


4/145

Madali lamang kilalanin o intindihin ang mga simbolo samapa. *araniwang ginagamit na larawan sa mga simbolo ng mgabagay ay ang mismong hugis nito. Isang halimbawa ay ang hugisng bundok na kagaya nito . *ung ang lugar ay

bulubundukin, nakikita ang ganitong simbolo sa mapa. Ibigay angsinisimbolo ng mga larawang ito.

- +++++++++++++++++

- +++++++++++++++++

- +++++++++++++++++

asabihin ng inyong guro ang tamang sagot. Nahulaanninyo ba lahat ng sagot? &no-ano ang palatandaan ang inyongginamit?

Gawain Aalakayin ang bawat simbolo na maaaring makita sa isang mapa.Isulat sa kaukulang kahon sa tabi ng simbolo ang kahulugan nitobatay sa talakayan. &ng mga simbolong ito ay maaaringnagpapahayag ng isang anyong lupa, anyong tubig, gusali at iba

pa.

SIMBOLO KAHLGA!

4

Gawin Mo


5/145

agutin ang sumusunod na mga tanong"#. Paano ninyo nabuo ang kahulugan ng bawat simbolo?$. *ung wala sa mga naipakitang simbolo ang gagamiting

pananda sa isang lugar, maaari ba kayong lumikha ngibang simbolo? Bakit?

%. a inyong palagay, paano makatutulong ang mga simbolosa pagbabasa ng mapa?

5


6/145

Gawain BBasahin ang halimbawang mapa sa ibaba.

6


7/145

Punan ng sagot ang mga kahon sa talahanayan. (awin ito sasagutang papel"

Simbolo saMapa

Ka"uluganng simbolo

Pangalan ng

An#ongLupa$Tubig ois%ruk%ura

Lugar kungsaan i%oma%a%agpuan

Gawain &Mapa at imbolo

#. Iguhit ang mapa ng inyong lalawigan sa isang manila paper.$. Isulat ang mga pangalan ng bawat bayan at lungsod sa tamang

kinalalagyan nito sa mapa.%. )agyan ng kaukulang simbolo at pangalan ang mahahalagang

anyong-lupa, anyong-tubig at estruktura na matatagpuan salalawigan.

. Maaari mong dagdagan ang mga anyong-lupa o tubig atestruktura na ipinakita sa naunang mapa. (umawa ng sariling-likhang simbolo kung may nais kang ilagay na estruktura atwalang magamit na simbolo para rito. Ilagay mo rin ito sa ibabang mapa bilang pananda.

/. Idikit sa nakalaang lugar ang inyong nagawang mapa upangmakita rin ng ibang grupo.

7


8/145

8

&ng mapaay isang representasyon sapapel ng isang lugar, kabuuan man o bahagilamang. Ipinapakita sa mapa ang pisikal nakatangian, lungsod, kabisera, daan, kalsada,at iba pa ng isang lugar.

Ito ay karaniwang gumagamit ng mgapananda at simbolo. &ng bawat pananda osimbolo ay may kahulugan na dapat alamin.

Mahalagang maintindihan angkahulugan ng bawat simbolong ginagamit samapa upang mas mapadali ang paghahanapsa lugar na gustong makita o mapuntahan.Mahalaga rin na maunawaan ang kahuluganng mga simbolo upang madaling mahanap o

matukoy ang iba-ibang anyong-lupa at tubigna matatagpuan dito.

Tan'aan Mo


9/145

I. Hanapin sa Hanay B ang kahulugan ng mga simbolo sa Hanay&. Isulat sa patlang ang titk ng tamang sagot.

9

!a%u%u"an Ko


10/145

II. )agyan ng kaukulang simbolo ang mga kahon sa mapa.

10

HA!A( A HA!A( B

#.

a. ilog

$. b. ospital

%.

0. bulubundukin

.

d. kagubatan

/. e. bulkan

1.

2. paaralan

3. g. lawa

4. h. talampas

5.i. kabahayan

#6.

7. burol


11/145

11

Panimula

Aralin ): Kinalalag#an ng mga Lalawigan sa

*+"i#on Ba%a# sa ,ir+ks#on


12/145

a nakaraang aralin, natutuhan mo ang kahulugan atkahalagahan ng mga simbolo sa mapa. Nalinang din ang iyongkakayahan na maiguhit ang mga simbolong ito upang ipakita angkinalalagyan o lokasyon ng isang lugar o bagay.

aan ba matatagpuan ang iyong lalawigan sa mapa? Paanotutukuyin ang lokasyon ng mga karatig-lalawigan sa iyongrehiyon? Makikita sa mapa ang pangunahin at pangalawangdireksyon at ang distansya ng mga lugar o bagay sa isa't isa.8pang mas madali mong matukoy ang kinalalagyan ng isanglugar, kailangan mong pag-aralan at maintindihan ang mgapangunahin at pangalawang direksiyon.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"

#. makapagtukoy kang kinalalagyan ng bawat lalawigan sa

rehiyon gamit ang mga pangunahin at pangalawang

direksiyon9

$. mailalarawan moang kinalalagyan ng iba't ibang lalawigan

sa rehiyon gamit ang mapa

12


13/145

&ng lahat ng mapa ay nakaayon sa hilaga. *ung titingnanang mga mapa, mapapansin sa isang panig nito ang may ganitongsimbolo H. *ung ito naman ay nasusulat sa Ingles ay! angmakikita. &ng kaalaman mo sa mga direksiyon ay makatutulongnang malaki upang masanay ka sa pagbasa ng mapa.

May mga mapa naman na ganito angginagamit na pananda. Compass roseangtawag dito. Ipinapakita nito ang kardinal nadireksyon o ang primaryang direksyon, anghilaga, kanluran, timog at silangan.Nakaturo ito sa hilaga. &ng gawing kanannito ay silangan at ang dakong kaliwa aykanluran. imog naman ang katapat nghilaga. Ito ang mga 0ardinal o pangunahing direksiyon.

May mga mapa naman na gumagamit ngNorth &rrow upang ituro kung saan ang hilaga.

18

Paano natin matutukoyang mga lugar sapamamagitan ngdistansya at mga

direksyon?

&no-ano ang

pangunahin atpangalawangdireksiyon?

North &rrow

H

Alamin Mo

Tuklasin Mo


14/145

HS

TS

HK

TK

Ito naman ang compass. Itoaylaging nakaturo sa hilaga. Nakikita moba ang mga pangunahing direksiyon

na nakalagay rito? Nakagamit ka naba nito?Ito ay isang kagamitan upangmatukoy ang tiyak na lokasyon.(inagamit ito ng mga iskawts at mgamanlalakbay upang hindi sila maligaw.

Paano kung ang isang lugar ay hindi eksaktong makikita sa0ardinal o pangunahing lokasyon at ito ay nasa pagitan ng hilagaat silangan? Ng timog at ng kanluran? Paano sasabihin ang

kinaroroonan nito? *ailangan nating gumamit ng pangalawangdireksiyon. &ng tawag natin dito ay ang ordinal na direksiyon.

*ung ang lugar ay nasapagitan ng hilaga at silangan,sinasabing ito ay nasa hilagang-silangan (HS). *ung ang lugaray nasa pagitan ng timog atsilangan, ang kinaroroonan nitoay nasa timog-silangan (TS).amantala, ang direksiyon sapagitan ng timog at kanluran aytimog-kanluran (TK). Hilagang-kanluran (HK) naman ang nasapagitan ng hilaga at kanluran.Masdan ang 0ompass rose na may pangunahin at pangalawangdireksyon.

*apag tumingin sa mapa, hindi naman maaring ilagay ang

totoong distansya ng bawat lugar sa isa't isa. &ng mga gumagawang mapa ay gumagamit ng pananda upang ipakita ang distansyang mga lugar sa isa't isa sa mapa. Nakikita ang pananda sa ilalimna bahagi ng mapa kagaya ng nasa larawan.

18

:ompass


15/145

abihin ang hinihingi ng bawat instrumento na nakatala sa kolum.#. &no-ano ang pangunahing at pangalawang direksiyon? Paano

natutukoy ang distansya sa mapa?$. &nong pananda ang ginagamit sa mga mapa upang malaman

kung ano ang kinaroroonan ng isang lugar?

Gawain A

ingnan ang mapa ng ilang lalawigan ng bansa. agutin ang mga

tanong sa ibaba ng mapa.

18

anong North&rrow

:ompass :ompassrose

#. &nong direksyon angipinapakita?

$. &no angkahalagahan ng mgaito?

Gawin Mo


16/145

#. &yon sa mapa, aling isla ang nasa pinaka kanlurang bahagi ng

bansa?

a. Palawan 0. amarb. Panlillo Islands d. Basilan

$. Ilan pang mga isla ang napangalanan sa mapa na nasa

kanlurang bahagi ng i;ui7or?

a. ## 0. #$

b. / d. 3

Gawain B:ingnan ang mapa ng iyong rehiyon. Punan ang bawat patlang ngangkop na lalawigan upang maging wasto ang bawatpangungusap. (awin ito sa sariling sagutang papel.#. &ng ++++++++++++++ ay nasa gawing hilaga-kanluran ng

+++++++++++++++.

18


17/145

$. &ng lalawigan ng ++++++++++++++++++ ang nasa pinakasilangan ng lalawigan.

%. &ng ++++++++++++++ ay nasa gawing timog-silangan ng+++++++++++++++++++.

. &ng +++++++++++++++++ ay nasa direksiyong kanluran ngrehiyon.

/. &ng ++++++++++++++ ay nasa direksiyong timog-kanluran ngrehiyon.

Gawain &

(amitin muli ang mapa na nagpapakita ng ilang lalawigan ng

sariling rehiyon. ukuyin ang ilang mga lalawigan, bayan o

lungsod na matatagpuan sa mga pangunahin at pangalawang

direksiyon. Isulat ang mga ito sa kaukulang talulot sa bulaklak.

18

Mahalaga ang direksiyon sa pagsasabi nglokasyon ng iba't- ibang lugar. &ngkaalaman dito ay nakatutulong sa mgamanlalakbay. &ng apat na mga pangunahingdireksiyon ay ang hilaga, kanluran, timog atsilangan. a pagitan ng mga pangunahin na

direksiyon, matatagpuan ang mgapangalawang direksiyon. Ito ay anghilagang-silangan, hilagang-kanluran, timog-silangan at timog kanluran.

Tan'aan Mo


18/145

I. Iguhit ang mga panandang ginagamit sa pagtukoy ngdireksiyon

#. 0ompass

$. 0ompass rose ng pangunahin at pangalawang direksiyon%. North &rrow, ilagay kung saang direksiyon ito nakaturo.

II. Bilugan ang titik ng tamang sagot.#. &lin dito ang pananda para sa hilagang-kanluran?

a. 0. H*

b. H d. *

$. Bawat mapa ay may simbolo o sagisag na palaging nakaturosa direksiyong ++++++++++.a. timog 0. silangan

b. hilaga d. kanluran

%. Madaling hanapin ang kinaroroonan ng isang lugar sapamamagitan ng paggamit ng ++++++++++++++++.a. panturo 0. larawan

b. mapa d. guhit

. &no ang ibang tawag sa pangunahing direksiyon?a. North &rrow 0. 0ardinal na direksiyonb. bisinal na direksiyon d. ordinal na direksiyon

18

!a%u%u"an Ko


19/145

/. *ung ilalarawan ang pangalawang direksiyon, binabanggitmuna ang direksiyong ++++++++++++++++.a. kardinal 0. relatibob. bisinal d. silangan

III. Pag-aralan muli ang mapa ng sariling rehiyon at sagutin angmga sumusunod na tanong gamit ang pangunahin atpangalawang direksiyon"

#. &nong mga lalawigan ang nasa imog na bahagi ngrehiyon?

$. &nong mga lalawigan ang nasa imog-*anluran na bahaging rehiyon?

%. &nong mga lalawigan ang nasa Hilaga-ilangan na bahaging rehiyon.

. &nong lalawigan ang nasa pinaka Hilaga na bahagi ngrehiyon?

/. &nong mga lalawigan ang nasa ilangan?

Aralin 3: *+la%ibong Lokas#on ng mga Lalawigan sa *+"i#on

a nakaraang aralin, sinubukan ninyong ilarawan angkinaroroonan ng inyong lalawigan at maging ang mga karatig nalalawigan nito sa mapa gamit ang mga pangunahin at

pangalawang direksiyon. Isang paraan lamang ang pag-alam ngmga direksyon upang matukoy ang kinalalagyan ng mga lugar.Nasubukan na ba ninyong magtanong sa isang tao ukol sa isanggusali pero ang naging sagot sa iyo ay ang katabi nito na mastanyag na gusali? Maaring mas mapapadali ang pagtunton sa nghinahanap na gusali dahil may katabi itong mas kilalang gusali.(ayun din ang pagtukoy ng mga lugar sa mapa. Maaari ring

18

Panimula

Aralin 3: *+la%ibong Lokas#on ng mga Lalawigansa *+"i#on


20/145

tukuyin ang mga lugar sa mapa batay sa mga katabing o kalapitna lugar. Bagaman, ang pagtukoy ng lugar batay sa karatig-lugarnito ay hindi eksaktong pagtukoy, mahalaga pa ring malaman angkinalalagyan ng mga lalawigan batay sa katabing lalawigan o

kaanyuang tubig at lupa nito.


#. makapagtutukoy ka ng lokasyon ng mga lalawigan sa

rehiyon batay sa mga kalapit na lugar9 at

$. makapaglarawan ka ng lokasyon ng mga lalawigan sa

rehiyon batay sa mga nakapaligid dito

18


21/145

Maliban sa paggamit ng mga pangunahin at pangalawangdireksyon, ng distansya sa iba't ibang bagay, simbolo at pananda,ang pagtukoy ng isang lugar ay ibinabatay rin sa kinaroroonan ngmga nasa paligid at katabing-pook ang lokasyon ng isang lugar.Relatibonglokasyonang tawag dito. Halimbawa, kung gusto mongituro ang kinaroroonan ng inyong bahay, sasabihin mo ang mgakatabi o nakapaligid dito. *atabi ba ito ng paaralan? Malapit ba itosa pamilihan? Malapit ba ito sa dagat?

*ung ang isa namang lugar sa mapa ang iyong ituturo,sasabihin mo ang lugar na malapit dito. Hindi eksakto angibinibigay na direksiyon ng relatibong lokasyon pero nagagamit itoupang matuntun ang lugar na nais mong makita.

(amitin nating halimbawa ang mapang ito.

108

&no-ano ang

maaaring gamitinupang masabi anglokasyon ng isang

lugar?

Paano mo

masasabi anglokasyon ng isanglugar?

Alamin Mo

Tuklasin Mo


22/145

Pagbatayan natin ang plasa na nasa gitna ng lahat ng mga gusalibatay sa larawang ito. aan makikita ang plasa? &nong gusali ang

nasa tapat nito? &nong gusali ang nasa likod nito? Paano kungang gusaling pamahalaang ang pagbabatayan? Paano motutukuyin ang lokasyon ng plasa? Mula sa bahay pamahalaan atkung ikaw ay nakaharap sa plasa, anong gusali ang nasa gawingkanan mo?

Pansinin ang mapa ng


23/145

%. &ng 00idental Mindoro./. &ng >00idental Mindoro ay nasa hilaga ng Palawan.

Gawain A

&ng sumusunod na halimbawa ay isang paraan ng pagtukoy sa

kinalalagyan ng isang lugar gamit ang relatibong lokasyon.

ubukan mong hanapin sa mapa ng


24/145

&ng sari-sari store ay malapit sa kabahayan.

#. ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++.

$. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

111


25/145

%. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

/. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

Gawain &

(umuhit ng isang parke. Ilagay ang sumusunod ayon sa tinutukoy

na direksiyon.

#. 2ountain gitna ng parke

$. mga halamang namumulaklak gawing silangan at kanluran

ng 2ountain

%. malalaking puno sa likod ng mga halaman

. palaruan gawing hilaga ng parke

/. lawa gawing timog ng parke1. ben0hCmga upuan palibot ng 2ountain

112

&ng mga direksiyon olokasyon ng isang lugar ay ibinabatay sa

kinaroroonan ng mga nakapaligid atkaratig-pook. &ng tawag dito ayrelatibong lokasyon.

Mas madaling matutukoy angkinaroroonan ng mga lugar kung alamkung paano hanapin ang relatibonglokasyon ng mga lugar na ito.

Tan'aan Mo


26/145

Pag-aralan ang mapa ng Pilipinas. ukuyin ang mga lalawigan nanilalarawan sa bawat bilang.

#. &ling isla o mga isla angpinakatimog ng bansa?+++++++++++++++++++

+++++++++++++++++++

$. *ung ang pagbabatayan ayang isla ng Panay, saangdireksyon ang isla ngNegros?

113

HS

TS

HK

TK

!a%u%u"an Ko


27/145

++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++

%. aan naroon ang isla ng Mindoro kung ang pagbabatayan ang

isla ng Palawan? +++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++

. *ung ang pagbabatayan ay ang isla ng Masbate, saannaroroon ang mga isla ng Panay, Negros at :ebu?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

/. aan naroroon ang Isla ng Polilio kung ang pagbabatayan ayang isla ng :atanduanes?++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Nailalarawan mo ba ang iyong lalawigan o rehiyon kapagmay nagtanong sa iyo? &nong pakiramdam mo kapag nasagot mong ilang mga bagay tungkol sa iyong lalawigan at rehiyon?Mahalagang kaalaman ang mga pisikal na katangian ng sarilinglalawigan at rehiyon. &ng kaalaman sa mga impormasyon ngsariling lalawigan at rehiyon ay nakakatulong upang maunawaanmo ang iyong kultura at kasaysayan. Makakatulong rin ito upangmas maliwanag ang iyong paghahambing ng mga lalawigan.Magiging tiyak ang iyong paglalarawan sa mga pisikal nakatangian ng bawat lalawigan na kabilang ng iyong rehiyon.


#. makatutukoy ang mga katangian ng lalawigan sa sarilingrehiyon batay sa kanilang mga lokasyon, direksiyon, laki atkaanyuan

114

Panimula

Aralin -: Ka%angian ng mga Lalawigansa *+"i#on


28/145

$. mailalarawan ang sariling lalawigan at ng mga karatignitong lalawigan sa rehiyon.

%. maihahambing ang mga lalawigan sa sariling rehiyon ayonsa mga nabangit na katangian nito

&ng bansa ay biniyayayan ng magandang lokasyon samundo. Isa itong pulo ng mahigit sa 3,#66 na mga isla. &ng )uon

sa hilagang bahagi ng bansa ay siyang pinakamalaking isla. agitnang bahagi naman ay ang maliliit na isla ng =isayas at sapinakatimog na bahagi naman ang isla ng Mindanao.

115

Paano momailalarawan ang

iyong sarilinglalawigan?

Paano nagkakaiba onagkakapareho ang mga

katangian ng iyonglalawigan sa ilang mgakaratig lalawigan nito?

Alamin Mo

Tuklasin Mo


29/145

Malaki ang pagkakaiba-iba ngkatangiang pisikal ng mga isla ngbansa. &ng bulubunduking bahagi ngbansa ay nasa hilaga-kanluran

papuntang timog-silangan. Ngunit samga kanluraning mga isla ng Palawan,ulu, Negros at Panay angbulubunduking bahagi ay nasa hilaga-silangan papuntang timog-kanluran.

*araniwang sa mga isla na maybulubunduking bahagi ngunit ang mgabahagi nito na malapit sa tabing dagat

at iba pang anyong tubig ay nagigingkapatagan. a kabuuan, sa mga lugar na kapatagan naninirahanang mga tao, kung kaya't ito ang mga nagiging bayan bayanan.Isang halimbawa ay ang migrasyon ng mga tao sa PambansangPunong


30/145

&no naman ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan atrehiyon? Basahin o pakinggan ang sipi ng pisikal na katangian ngiyong lalawigan at maging ang karatig lalawigan sa iyong rehiyon.

agutin ang sumusunod na tanong.#. &no-ano ang lalawigan na bumubuo sa iyong rehiyon?$. &no-ano ang katangiang nabanggit sa bawat lalawigan?%. &no-ano ang lugar na nakapalibot sa bawat lalawigan ng

rehiyon?. &ling lalawigan ang may pinakamalaking sukat ng kalupaang

sakop? &lin naman ang pinakamaliit?/. &nong lalawigan ang may malaking bahagi ng kabundukan?

&lin naman ang may malaking bahagi ng kapatagan?

1. a mga nabangit na lugar, may naiuugnay ba kayong tanyagna anyong lupa o anyong tubig? &no - ano naman ito atsaang lugar ninyo maiuugnay?

3. Paano nagkakaiba at nagkakapareho ang mga lalawigan saiyong sariling rehiyon?

Gawain A&. Batay sa nabasa, ilarawan ang kabuuang pisikal na katangian

ng mga lalawigan sa iyong rehiyon. agutin ang mga tanong saibaba.#. &ng lalawigan na karamihan ng lugar ay nasa mataas na

lugar o bulubundukin?$. &ng lalawigan na nasa kapatagan ngunit napapalibutan ng

mga bundok?%. &ng lalawigan na karamihan sa lugar ay kapatangan ngunit

may ilang bahagi sa ilangan na bulubundukin kung kaya'tmas angkop ito sa pagpapastol?

. &ng lalawigan na pinakamalawak ang lupain sa buongrehiyon ngunit ang karamihan nito ay nasa bulubundukin?

117

Gawin Mo


31/145

/. &ng lalawigan na may malawak na sakahan at mahabangbaybayin.

B. Batay sa inyong sagot sa itaas, igihit sa inyong sagutang papel

ang karaniwang pisikal na katangian ng mga lalawigan sainyong rehiyon.

Gawain B

&. Punan ng tamang impormasyon ang bawat kahon sa ibabaupang makompleto ang talaan ng mga katangian ng mgalalawigan.

Ka%angian ng mga Lalawigan saAking *+"i#on

Lalawigan Lokas#on Suka% An#o

B. abihin kung anong direksyon ang tatahakin ng mga tao kungsila ay pupunta sa mga lugar ng rehiyon sa bawat bilang.#. Papuntang +++++++++++ mula sa +++++++++++++?$. Papuntang +++++++++++ mula ++++++++++++++++?%. Papuntang +++++++++++ mula ++++++++++++++++?. Papuntang +++++++++++ mula +++++++++++++++?

118


32/145

/. Papuntang +++++++++++ mula +++++++++++++++?

Gawain &

Paghambingin ang sumusunod na pares ng lalawigan sa iyongrehiyon nang hindi lalampas sa tatlong pangungusap bawat isa.

Nasa kahon sa ibaba ang mga kaisipan na dapat mong tandaansa araling ito.Basahin at unawaing mabuti.

119

!a%u%u"an Ko

&ng mga lalawigan sa mga rehiyon aymay kani-kaniyang katangiang pisikal. &ng

mga katangiang ito ng mga lalawigan aymaraming pagkakapareho at pagkakaibaayon sa lokasyon at direksiyon, laki atkaanyuan ng mga ito. a paghahambing ngmga katangian ng bawat lalawigan, masmaliwanag ang paglalarawan ng bawatlalawigan na kabilang sa rehiyon.

Tan'aan Mo


33/145

a pamamagitan ng ginawang talahanayan sa (awin Mo,sagutin ang sumusunod na tanong. Isulat ang tamang sagot sapatlang.

#. &no ang pinakamalaking lalawigan sa ating rehiyon?$. &lin sa mga lalawigan sa rehiyon ang pinakamaliit ayon sa

laki?%. &nong lalawigan sa rehiyon ang matatagpuan sa gitnang

bahagi ng rehiyon?. &nong lalawigan ang may pinakamalaking anyong tubig?/. &nong lalawigan sa rehiyon ang halos binubuo lamang ng

burol at bulubundukin.1. Nais kong mamasyal sa lugar na may pinakamalaking lawa,

saan ako tutungo?3. aang lalawigan ko pwedeng makita ang *aragatangPasipiko sa pinakamagandang bahagi?

4. &nong lalawigan sa rehiyon ang matatagpuan sa hilaga nglalawigan ng ++++++++++ at kanluran ng ++++++++++++++?

5. aang lalawigan matatagpuan ang kilalang BundokBanahaw?

#6. &nong lalawigan ang tanyag dahil dittomatatagpuan ang pinakamaliit na bulkan sa

mundo?

&ng bawat lalawigan at rehiyon ay may kani- kaniyang daming tao o populasyon. &ng pag-alam at pag-unawa ng populasyonng sariling pamayanan ay mahalaga upang malaman ang mgahakbang sa pagtugon ng mga suliranin maaaring dulot nito.Makakatulong din ang kaalaman sa populasyon upang maipakita

120

Panimula

Aralin : Populas#on sa Aking Pama#anan


34/145

ang pagmamalasakit ng mga taong bumubuo sa pamayanan sabawat isa.

Isang magandang paglalarawan ng pagkakaiba o

pagkakapareho ng mga populasyon ng mga lugar ay angpaggamit ng bar grap. &ng bar grap ay isa lamang uri ng grap nanagpapakita ng dami ng mga tao sa iba't ibang pamayanan.Maraming impormasyon ang makukuha tungkol sa populasyon ngmga lugar sa paggamit ng bar grap.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"#. makapagtukoy ng populasyon ng iba't ibang pamayanan

sa sariling lalawigan.

$. makapaghambing ng mga populasyon ng iba't ibangpamayanan sa sariling lalawigan.%. mailarawan ang populasyon ng mga pamayanan sa

bayang kinabibilangan gamit ang bar grap.. mabibigyan-halaga ang pag-unawa sa katangian ng

populasyon sa pamayanang kinabibilangan.

121

(aano karami ang mga taongnaninirahan sa inyong lugar?

*ung ihahambing sakaratig-bayan, anong

masasabi mo tungkol sapopulasyon ng iyong

bayan?

Alamin Mo

Tuklasin Mo


35/145

DEto ang kailangan nating mgadatos"#. Ilan ang populasyon ng limang

barangay sa an Nar0iso?$. Ilan ang mga babae at lalaki sa

bawat bayan?%. Ilan ang mga bata at ilan ang

matatanda?F

DHuwag kalimutang

magpasalamat pagkatapos maibigay ang impormasyon nakailangan. &t sa huli, magalang na magpaalam sa mga tumulongsa atin.F

122

/> Ging at ing, eto ang kailangan ninyong

saliksikin. &lamin ninyo ang populasyon ngiba't-ibang pamayanan dito sa atin. ayo'ypupunta sa munisipyo upang makuha angmga datos na kailangan natin. andaanang mga bilin ko!F

D>po,(inang


36/145

Populas#on ng Ba"agi ng mgaBaranga# ng San !ar0iso 2u+on

Ayon sa 2010 Census Population and Housing(Appoximated value

Baranga# Populas#on

&buyon ,/66& Boni2a0io 366

Bani #,%66

Binay $,/66

BuenaAista #,366

Bilang ng mga Baba+ a% Lalaki

123

Baranga# Baba+ Lalaki Kabuuan

&buyon $,366 #466 ,/66& Boni2a0io 66 %66 366

Bani 366 166 #,%66

Binay #%66 #$66 $,/66

BuenaAista 466 566 #,366


37/145

Bilang ng Ma%a%an'a a% Ba%a

agutin batay sa datos mula sa nabasang kuwento.

#. Ilang barangay ang pinagkuhanan ng impormasyonC datos niGing at ing tungkol sa populasyon? &no-ano ang mga ito?

$. &nong barangay ang may pinakamaliit na bilang ngnaninirahan?

%. &nong barangay ang may pinakamalaking bilang ngnaninirahan?

. &ling mga barangay ang mas maraming naninirahan nababae kaysa lalaki?

124

Baranga# Ba%a4+'a' 156pababa7

Ma%a%an'a4+'a' ma%aas

pa sa 157

Kabuuan

&buyon $666 $/66 ,/66

& Boni2a0io %66 66 366

Bani /66 466 #,%66

Binay #666 #/66 $,/66BuenaAista #666 366 #,366


38/145

/. &no anong barangay naman ang mas marami angnakatirang mga matatanda kaysa mga bata?

1. a palagay ninyo aling mga barangay ang maramingmakikitang bilihan o palengke? Bakit mo ito nasabi?

3. &ling mga barangay naman kaya ang sa palagay ninyo masmagkakakilala ang mga tao, sa &bayon o sa &. Boni2a0io?Bakit mo ito nasabi?

4. a barangay na maraming bata, ano ang magandangmagkaroon para sa kanila? &no naman ang mainammagkaroon kung maraming matanda ang nakatira sabarangay? Bakit?

5. Bakit kaya may malaki at may maliit na populasyon angmga pamayanan?

#6. &no kaya ang epekto ng malaki at maliit na populasyon?

Gawain A

&ng nasa ibaba ay isang uri ng grap na hindi kompleto angdetalye. (awin itong isang bar grap sa pamamagitan ngpaglalagay ng tamang grap sa bawat barangay gamit ang mgaimpormasyon.a. &ng Barangay )akdayan ay may $,$66 bilang ng tao.b. a Barangay Binay $,/66 ang bilang ng mga taong

naninirahan.

125

Gawin Mo


39/145

0. &ng barangay ng BuenaAista at Maligaya ay may #,366 nabilang ng populasyon.

d. $,#66 ang bilang ng mga taong tumitira sa Barangay(uinhalinan.

Gawain BBatay sa sumusunod na bar grap, sagutin ang sumusunod

na tanong. Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel.

126

Barangay"

#. &buyon

$. )akdayan%. Maligaya

. Binay

/. (uinhalinan

ilang ngao

Abuyon

Populas#on

Mga Barangay

)88

188

1888

88

)888

Bilang ng Mga Tao sa ilang Baranga#ng San !ar0iso 2u+on


40/145

#. &lin sa mga barangay ang may pinakamaramingnakatirang mga babae? &lin naman ang pinakamaramiang mga lalaki?

$. &ling mga barangay ang mas marami ang nakatirang

lalaki kaysa mga babae?%. Paghambingin ang bilang ng mga babae sa mgabarangay ng &buyan at ng BuenaAista.

. Paghambingin ang bilang ng mga lalaki sa mga barangayBinay at &ndres Boni2a0io.

/. &ling barangay ang pinakakaunti ang populasyon?

Gawain &

&ralin muli ang datus ng limang barangay sa an Nar0iso,@ueon. Paghambingin ang mga barangay na nabangit sapamamagitan ng pagbuo ng mga pangungusap.

127

Bilang ngao

Pananda

babae

lalaki


41/145

#. a Barangay &buyon, ++++++++++++ matatanda ang nakatirakaysa mga bata.

$. Halos magkasing-dami ang matatanda at mga bata na nakatirasa barangay +++++++++++++++.

%. a limang barangay, tanging sa +++++++++ lamang masmarami ang bata kaysa matanda.

. a mga barangay Bani at Binay, ang mga matatanda ay+++++++++++++ kaysa mga bata.

/. Mas lubos na mapapakinabangan ang mga lugar palaruan samga barangay ++++++++++++++++++++.

128

BarangayPananda

Bata edad hangang #4

Matanda edad #4-pataas

&ng populasyon ay ang bilang ng mgataong bumubuo sa isang pamayanan. &ngbawat pamayanan, barangay, bayan olalawigan, ay may kani-kaniyang bilang ng

taong naninirahan o populasyon. &ng mgatao na bumubuo ng populasyon angnagtutulong tulong upang mapabuti angsariling pamayanan.&ng bar grap aymahusay na gamitin sa pagtukoy atpaglalarawan ng populasyon sa isangpamayanan.

Tan'aan Mo


42/145

(amit ang bar grap sa ibaba, unawain at sagutin ang sumusunodna katanungan. Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel

129

!a%u%u"an Ko

Populasyon

&ng Mga Barangay

2 , 500

2 , 000

1 , 500

1 , 000

5 0 0

3 , 000

Ma lig a y a =il la


43/145

#. *ung ikaw ay nakatira sa lugar na pinakamarami ang tao,saang lugar ito ayon sa grap? +++++++++++++++++

$. &ng mga kamag-anak mo ay matatagpuan sa barangay na

pinakakaunti ang tao, anong barangay ito?+++++++++++++++++%. *ung ang bahay ng iyong kapatid ay matatagpuan sa lugar na

may ikalawa sa pinakamalaking populasyon, saang barangayito? +++++++++++++++++

. &nong dalawang barangay ang may magkasindami ang taongnaninirahan? +++++++++++++++++, +++++++++++++++++

/. *ung ang mga tao sa barangay an Isidro at Bayanihan aypagsasamahin, ilan ang magiging populasyon sa dalawangbarangay? +++++++++++++++++

1. &ling mga barangay ang maaaring maraming pamilihan otindahan? ++++++++++++++++++++++++++++++++++++

3. aang barangay ang sa palagay mo mas magkakakilala angmga tao, sa barangay =illa


44/145

a araling ito, matatalakay at maihahambing angpopulasyon ng mga lalawigan sa kinabibilangan rehiyon gamit angmapa ng populasyon. Maipapakita ritoang pagkakaiba-iba ngdami ng tao sa mga lalawigan na nagkakaroon ng epekto sa mga

pamumuhay sa mga lalawigan ng rehiyon. Mahalagang malamanang populasyon ng mga lalawigan sa pagsulong at pagpapabuting mga ito at ng rehiyon.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"#. makagagamit ng mapa upang mailarawan ang

populasyon ng mga lalawigan sa sariling rehiyon.$. makapaghahambing ng mga lalawigan sa sariling rehiyon

ayon sa dami ng populasyon gamit ang mga datos ukol

sa populasyon%. makagagawa ng talata tungkol sa iba't ibang pangkat ngtao at kung paano sila mapapahalagahan

131

&no ang pagkakaiba at

pagkakapareho ng mgapopulasyon sa mga lalawigan

ng rehiyon?

&no ang pagkakaiba ng mgapamumuhay sa iba't ibang

lalawigan na may malalaki atmaliliit na populasyon?

Alamin Mo

Tuklasin Mo


45/145

&ng pamayanan ay kinabibilangan ng mga tao na

siyang bumubuo ng populasyon. alawang uri ang karaniwang

pagsukat ng populasyon. &ng isa ay ang simpleng pagbilang ngmga tao sa isang pamayanan. &ng isa pa ay ang pagsukat ngkapal ng populasyon batay sa dami ng taong naninirahan sa isangbahagi nito.

(inagamit ang mapa ngpopulasyon sa pagtukoy ng bilang ngmga taong naninirahan sa bawatpamayanan. Nagagamit din ang

ganitong mapa sa pagtutukoy atpaghahambing ng populasyong ngmga tao sa iba't ibang lugar aynakatira rito.

uriin ang populasyon ng


46/145

Tala"ana#an ng Lan' Ar+a ng*+"i#on I ; A &ALABA*


47/145

talon

Batangas Malawak nakapataganMahabang

baybayin

Pabrika nglangisaungan ng

mga barkoManggawa samga pabrika

ingnan samapa


48/145

$. Bakit nagkakiba-iba ang populasyon sa bawat lalawigan?++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

%. Paano naaapektuhan ang populasyon ang mgasumusunod?

Baki% naaap+k%u"an angPopulas#on

)awak ng )upa

Hanapbuhay

*alapitanC *alayuansa mga sentro ngkomersyo

Gawain Aingnan ang talahanayan ng populasyon ng tao sa mga lugar sabansa. &lin ang pinakamalaki? &lin ang pinakamaliit? (amit angmga larawan ng iba't ibang dami ng tao bilang gabay, gumuhit ngakmang bilang ng tao sa ilang lalawigan ayon sa kanilang

135

Gawin Mo


49/145

populasyon sa inyong sagutang papel. andaan na ang maypinakamalaking populasyon ay ang may pinakamaraming tao.

J #,666,666 katao

136

Isla Populasyon

Palawan #,6$/,466Miindoro #,%4/,666

Negros ,/6,666

:ebu ,$$/,666

ulu 3%/,666

Palawan

Min'oro

!+gros

&+bu

Sulu


50/145

Gawain Bingnan ang bar grap tungkol sa populasyon ng iba't ibangpangkat na matatagpuan sa ating rehiyon. &no ang masasabi mo

tungkol sa pagkakaiba iba ng dami ng mga pangkat?Paghambingin ang mga lalawigan ayon sa grap.

#/66

#$66

566

166

%66

6

1. &lin sa mga lalawigan ay ang may pinakamaraming nakatirangmangagawa? &lin naman ang pinakamarami ang mga

mangingisada?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

3. Bakit sa palagay mo maraming nakatira na manggawa sa+++++++++++? &no ang maaring dahilan na maraming gustongtumira dito?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

4. &no ang katangian ng lalawigan ng ++++++++++++++ at

marami ang nakatirang mangingisda dito?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

5. Paghambingin ang bilang ng mga mangagawa sa mgalalawigan ng


51/145

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

#6. Paghambingin ang bilang ng mangingisada sa mgalalawigan ng )aguna at ng :aAite. &ling lalawigan ang mas

kakaunti ang populasyon?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Gawain &Basahin muli ang mga katangian ng populasyon ng mga lalawigansa ating rehiyon. umulat ng #-$ talata tungkol sa iba't ibangpangkat sa sariling lalawigan ayon sa mga sumusunod"

#. Maaring ihambing ang iba't ibang pangkat sa mga pangkatng karatig na lalawigan.$. Maaring ilahad ang kaugnayan ng mga uri ng kabuhayan at

uri ng lupain ng sariling lalawigan sa karatig na lalawigan.%. Maaring ilahad kung paano pahalagahan ang iba't ibang

pangkat sa sariling lalawigan.

(awing gabay ang halimbawang talata sa ibaba.

&ng mga Pangkat sa &king )alawigan

&ko'y nakatira sa :aAite. Maraming taong nakatira dito.Malawak ang baybayin dito kung kaya karamihan sa hanapbuhayay pangingisda. Malawak din ang aming bukid kaya marami angmangingisda. Pero mas marami ang mangingisda kaysa sa mgamagsasaka.

ahil malapit sa *alakhang Manila, marami ang nakatayongkompanya dito. Mas maraming manggawa ang nakatira dito kaysaaming karating na lalawigan ng Mahalaga ang mga manggawa nanakatira sa amin. inisiguro ng aming Mayor na sapat ang mgasasakyan sa lansangan upang hindi sila maabala sa pagpunta sakanilang mga trabaho.

138


52/145

Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag batay sa datostungkol sa bahagi ng populasyon ng mga lalawigan sa


53/145

:alabaron. ukuyin ang pinakatamang sagot sa bawattanongCpahayag. Isulat ang titik ng tamang sagot sa patlang.

#. &ling lalawigan ang magkasingdami ang populasyon ng

mangingisda at magasaka?&.


54/145

. Maraming pumupunta sa mga karatig na lalawigan upangmaging magsasaka

1. Malalaki ang bilang ng populasyon sa bahaging :aAite at


55/145

Paano mo mailalarawan ang iyong lalawigan?

Maipagmamalaki mo ba ang iyong lalawigan at rehiyon? Paanomo ba ito ipinakikilala? &ng pagkilala sa sariling lalawigan aynapapakita ng pagpapahalaga sa kinabibilangang lalawigan.Mahalaga sa atin ang ating lalawigan sapagkat dito tayonabibilang at dito rin nakatira ang ating pamilya at mga kaibigan.*aya't marapat na alamin natin kung ano ang natatangi sa atinglalawigan at mga karatig-lalawigan sa rehiyon upang lubosmaipakikilala ang mga ito sa mga tao sa ibang lalawigan. Halika atpag-aralan natin ang nagagandahang lugar sa ating lalawigan,

ang mga anyong pisikal na makikita dito kasama ang mga tanyagna mga lugar na nagpapakilala sa ating lalawigan at ng pagigingkabilang ng lalawigan sa isang rehiyon.


#. makapagsasabi ng ilang katangiang pisikal ng mgalalawigan sa rehiyon.

$. makapagsasabi ng mga anyong-tubig o anyong-upa nanagpapakilala sa lalawigan at rehiiyon.

%. makapaghahambing ng katangiang pisikal ng ibaKt ibanglalawigan sa rehiyon9 at

. makapagpapakita ng pagpapahalaga sa mga katangiangpisikal na nagpapakilala ng lalawigan at rehiyon.

142

&nong mga natatanginganyong-lupa o anyong-tubig

na kilala ang lalawigan atrehiyon?

&no-ano ang pisikal nakatangian ng mga lalawigan

sa rehiyon?

Panimula

Alamin Mo


56/145

Inimbitahan ni Brenda ang pamilya ng kanyang pinsan na si Ganena makipiyesta sa kanila. Malapit na kasi ang piyesta sa &timonan@ueon. Manggaling pa sa agaytay :ity sila Goni.

143

Madali lang pumunta sa amin.Mula sa bulubundukin ninyonglugar ng agaytay bumaba kayosa kapatagan hanggang:alamba, )aguna. umuloy kayo

sa highway hangang urbina,@ueon mula naman sa urbina,dadaan kayo ng ig-ag roadpaakyat ng kabundukanhanggang sa amin dito sa&timonan

Paano ba pumuntasa inyo?

TuklasinMo


57/145

agutin ang sumusunod"

&no ang usapan ng mag-pinsang sina Brenda at Gane?

&no-ano ang katangian ng mga lugar na madadaanan nila

Goni mula sa agaytay hanggang sa &timonan?

Lugar Ka%angian

agaytay *abundukan

:alamba, )aguna

&timonan, @ueonurbina, @ueon

Gawain ABatay sa pisikal na mapa ng sariling rehiyon, isulat ang mga

nakikitang mga pisikal na katangian ng mga lalawigan. Isulat sasariling sagutang papel.

Pangalan ng)alawigan

Mga imbolongnakikita sa mapa

Ipinapahiwatig nakatangiang pisikal

&

B

144

> sige, titingan na langnamin sa mapa angpapunta sa inyo.&sahan mo kami sapiyesta. abik na rinkaming makita kayo,pinsan! Bye.

Gawin Mo


58/145

:

E

L

(H

Gawain B

HalinaKt tayo'y maglakbay. &lam mo ba ang mga natatanging lugarsa iyong lalawigan at mga karatig nito? abihin kung saanmatatapuan ang mga kilalang anyong-tubig at anyong-lupa na

nasa larawan. Piliin ang sagot sa kahon at isulat sa sarilingsagutang papel.

145

Puerto (alera+++++++++++++

Philippines

BundokBanahaw

++++++++++Philippines

Bulkang aal++++++++++++

Philippines

)awang )aguna

++++++++++Philippines

Bundokng Pinatubo

++++++++++++ Philippines

Ilog ng Pasig++++++++++++

Philippines


59/145

Gawain &Iguhit ang anyong-tubig o anyong-lupa na nagpapakilala sa iyonglalawigan. Buuin ang bro0hure tungkol dito at hikayatin ang mgatao na pumunta rito sa pamamagitan ng paglalarawan ngkagandahan nito

146

ambales >00idental Mindoro Batangas

@ueon )aguna Pasig

&ng aking lalawigan ay ++++++++++++++++++++++.Makikita rito ang tanyag na +++++++++++++++++++++++.

&ng anyong tubigClupa na ito ay ++++++++++++++++++++marami ang pumupunta rito dahil ++++++++++++++++++kayaKt inaanyahan namin kayo na dalawin ang tanyag nalugar na ito sa aming lalawigan. iyak namasisiyahankayo.

May pisikal na katangian ang mga lalawigansa rehiyon. Maaaring may pagkakatulad opagkakaiba ang mga katangiang pisikal saibaKt ibang lalawigan. apat natingpahalagahan at ipagmalaki ang mgaanyong-lupa at anyong-tubig dahil ang mgaito ay nagpapakilala sa ating lalawigan atrehiyon.

Tan'aan Mo


60/145

Buuin ang bawat pangungusap upang ilarawan ang ibaKt ibanglalawigan sa sariling rehiyon. (awing batayan ang mga napag-aralang pisikal na katangian ng rehiyon. Isulat sa sariling sagutangpapel.

#. &ng malaking bahagi ng lalawigan ng ++++++++++++ aybulubundukin.

$. a lalawigan ng ++++++++++++++++ makikita ang natatanginganyong lupa na +++++++++++++++++++.

%. a mga lalawigan ng +++++++++++++++++++++++++ makikitaang kagubatan na ginagawang Natural Park.

. Nakawiwili ang natatanging talon ng +++++++++++++++ salalawigan ng +++++++++++++++++++.

/. apagkat ang lupain ng lalawigan ng +++++++++++++++++ aykapatagan, pagsasaka ang pangunahing pangkabuhayan ngmga tao dito.

1. Maraming turista ang dumadayo sa lalawigan ng+++++++++++++++++ dahil sa natatanging dalampasigan nito.

3. May mga lalawigan sa rehiyon na bulubundukin kagaya nglalawigan ng ++++++++++++++++ kung kaya malamig angtemperatura sa lugar na ito.

4. *apatangan naman ang malaking bahagi ng lalawigan ng++++++++++++++++++++.

5. Napapalibutan ng bundok ang lalawigan ng +++++++++++++

kung kaya itinuturing itong talampas.#6. &ng lalawigan ng ++++++++++++++++ ay may malawak na

dagat kung kaya't pangingisda ang isa sa mga pangkabuhayanng mga tao dito.

147

!a%u%u"an Ko

Aralin 5: Ang Mga An#ong6Tubig a% An#ong6Lupasa Aming *+"i#on


61/145

Marami bang turista ang pumupunta sa ating lalawigan?Marahil, dahil ito sa magagandang anyong-lupa at anyong-tubigna makikita rito sa atin. i nga ba't naririnig natin na dinarayo angmga talon, lawa, ilog at look sa ating lugar? Hindi nga ba'tdinarayo din naman ang mga natatanging anyong lupa kagaya ng

mga kagubatan at mga bulubunduking bahagi ng ating lalawigan?

*ung iisipin, ang ilan sa mga ito ay nagpapatanyag atnagpapakilala sa ating rehiyon. Marami ang dumarayo sa mganatatanging anyong-lupa at anyong-tubig ng lalawigan. *aramihansa pinagkukunan ng pangkabuhayan ng mga tao sa lalawigan angmga anyong-lupa at anyong-tubig. Mahalagang pangalagaan angmga anyong lupa at anyong tubig ng ating rehiyon. *aya't halika atmuling tuklasin ang kagandahan ng ating mga anyong lupa atanyong tubig.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"#. makatutukoy ng iba't ibang anyong-tubig at anyong-lupa

ng sariling lalawigan at mga karatig lalawigan sa rehiyon9$. makapaghahambing ng mga pangunahing anyong-lupa at

anyong-tubig ng mga lalawigan sa sarili at ibang rehiyon9at

%. makapagpakikita ng pagmamalaki sa mga anyong tubigat anyong lupa sa mga lalawigan ng sariling rehiyon sa

pamamagitan ng pagawa ng polyeto o poster.

148

$/ Narra t.)ope, @ueon

%#1

ear &ia, *umusta na po? &ng ganda dito sa lugar na napuntahan ko. anamayroonnito sa atin. &no kaya ang mga anyong-lupa ang mayroon sa atin?Mayroon din ba tayong mga anyong-tubig na kagaya nito?ana sasusunod kasama na kitadito.

&ng nagmamahal mong kaibigan,Goey

Panimula

Alamin Mo


62/145

&ng mga rehiyon ay may mga anyong-lupa at anyong-tubigna natatangi at nagpapatanyag sa bawat lalawigan nito. *apagbinangit ang ilang sa mga anyong-lupa at anyong-tubig na ito,agad naalala ng mga tao ang lalawigan kung saan matatagpuanito. uklasin natin ang ilan sa ito na makikita sa ating rehiyon at sakaratig nito.

Matatagpuan sa )aguna aa


63/145

&ng riental Mindoro namanmatatagpuan ang alon ng amaraw at puting baybayin ng Puerto(alera na dinarayo ng mga turista. a Marindu;ue matatagpuanang aktibong bulkan ng Malindig. a Palawan ay makikita ang isasa tinanghal na pinakabagong pitong kahanga-hangang tanawinsa mundo, ang Puerto Prin0esa 8nderground


64/145

agutin ang mga sumusunod na tanong"#. &no-ano ang nabanggit na anyong tubig at anyong lupa sa

iba't ibang rehiyon?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

$. &nong masasabi mo tungkol sa bawat isang anyong lupa atanyong tubig na nabangit sa talata?

Lugar An#ong Lupa$An#ong Tubig

Pangalan Ka%angian

@ueon bundok Bundok ngBanahaw

mataas,maganda

%. &no pang ibang mga anyong tubig at anyong lupa sa iyongrehiyon ang alam mo? &no-ano ang mga katangian nito?

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

. Paano naapektuhan ng anyong lupa at anyong tubig ang uring pamumuhay ng mga tao sa kinalalagyan nito?

151

Ilang lawa Ilang bun'ok Ilang %alon

Lawa Laki Bun'ok Taas Talon Taas

)aguna 45,631 ha. BundokHal0on

$/41 m Pagsan7an %56 2t.

aal $,%/1 ha. Bulkan ngMalindig

##/3 m amaraw $% 2t


65/145

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

/. Paano ka makatutulong sa pagpapanatili ng kagandahan ngmga anyong lupa at anyong tubig sa rehiyon?

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Gawain AIba-iba ang mga anyong lupa o anyong tubig na makikita sa ilang

karatig na rehiyon. Isulat ang ilan sa mga ito sa sariling sagutangpapel.

152

Gawin Mo


66/145

Gawain B

Batay sa talata, subukin na paghambingin ang ilan sa mga anyonglupa at anyong tubig sa rehiyon. Maaring sundan ang pattern saibaba.

153


67/145

#. &ng lawa ng )aguna de Bay ay ang pinakamalawak na lawa

sa buong Pilipinas. Mas maliit ang lawa ng aal dito.

$. ??????????????????????????????????????????????

????

%. ??????????????????????????????????????????????

???

. ??????????????????????????????????????????????

????

/. ??????????????????????????????????????????????

????

Gawain &&. Ipinagmamalaki mo ba ang mga natatanging anyong lupa o

anyong tubig sa iyong lalawigan o rehiyon? Paano momaipakikita ito? Hikayatin mo ang iyong mga kaibigan saibang lugar na bisitahin ang alin man sa mga natatanginganyong lupa at anyong tubig sa inyong lalawigan, sa mgakaratig na lalawigan o sa rehiyon. Pumili ka ng isa na

pinakagusto mo.B. Matapos itong gawin, gumawa ng limang pangungusap

tungkol sa maaring epekto sa pamumuhay ng mga tao ngmga natatanging anyong lupa o anyong tubig na ito sakinalalagyang lugar.

:. (awin ito sa isang malinis na papel.

154

&ng iba't ibang lalawigan sa rehiyon aysadyang may ipagmamalaki namagagandang anyong lupa at anyong tubig.Mahalagang malaman ang mga anyong lupaat anyong tubig ng sariling rehiyon upangmakapagsagawa ng mga gawain namakapagsulong sa mga ito.

Tan'aan Mo


68/145

&. &no anong uri ng anyong lupa at anyong tubig ang makikitasa mga natatanging lugar sa ating rehiyon at karatig nito?Mag-isip ng ilan at isulat ito sa sariling sagutang papel.(amitin ang halimbawang talahanayan.

Pangalan ng Lugar ri ng An#ong Lupa$Tubig

Hal. aal bulkan

B. ingnan ang datos sa ilang pangunahing anyong lupaCanyong tubig sa lalawigan at rehiyon. Paghambingin angmga katangian ayon sa datos nito.

155

Ilang lawa Ilang bun'ok Ilang %alon

Lawa Laki Bun'ok Taas Talon Taas

)aguna 45,631Ha.

BundokHal0on

$/41 m Pagsan7an %56 2t.

aal $,%/1Ha.

Bulkan ngMalindig

##/3 m amaraw $% 2t

!a%u%u"an Ko


69/145

#. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

$. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

%. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

/. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

+.

Matapos pag-aralan at maihambing sa nakaraang aralinang iba't ibang pangunahing anyong-lupa at anyong-tubig ng iba'tibang lalawigan sa sariling rehiyon, tatalakayin naman angpagkakaugnay-ugnay nito sa bawat isa.

&lam mo bang marami tayong mga natatanging anyong-lupa at anyong-tubig sa ating lalawigan at rehiyon namagkakaugnay-ugnay? *ung ang inaakala natin ang Bundok ngMakiling ay nasa )aguna, ito ay kabilang sa mahabangbulubundukin ng ierra Madre. a madaling salita, ang Makiling

156

Panimula

Aralin @: Pagkakaugna#6ugna# ng mgaAn#ong6Tubig a% An#ong6Lupa sa Aking

Lalawigan a% *+"i#on


70/145

ay kaugnay sa mga sa :araballo mountain ranges mula :agayan=alley hanggang sa lalawigan ng @ueon.

&lamin natin kung ano ano ang mga anyong-tubig atanyong-lupa na magkakaugnay sa rehiyon at karatig nito.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"#. makapagtutukoy ang pagkakaugnay-ugnay ng mga

anyong-tubig at anyong-lupa sa sariling lalawigan atrehiyon9 at

$. mapahalagahan ang pagkakaugnay-ugnay ng mga

anyong-tubig at anyong-lupa sa sariling lalawigan atrehiyon.

Bigkasin nang maayos ang tula at sabay-sabay na isagawa.

157

&nong mga anyong-lupa oanyong-tubig ang makakaugnay

ugnay?

&nong kahalagahan ng pag-alam ng pagkakaugnay-ugnayng mga ito?

Alamin Mo


71/145

Nasa bahaging timogsilangan ng )uon ang mga hanayng bundok na tinuturing napinakamahaba sa buong isla. Ilandito ay ang Bundok Banahaw nanaghihiwalay sa )aguna at@ueon at ang Bundok Makiling nanasa pagitan ng )aguna atBatangas. Mayroon rin isa

aktibong bulkan sa kanlurang)uon na pagitan ng ambales atPampanga, ang Bulkan ngPinatubo. &ng lokasyon ngPinatubo ay ambales, ngunitnaisip ba ninyo kung bakit masnaapektuhan ang Pampanga

158

Pag6gna#in !a%in

a ating lalawigan ay matatagpuan,mga bundok, burol, talampas at kapatagan,ilog, lawa, talon at dagat ay mapaliliguansapagkat mayaman ito sa likas na yaman.

&nyong-lupa at anyong-tubig ating pag-ugnayinupang makilala rehiyong kinabibilangan natin.

&ting alagaan at gandaKy panatilihin ipagmalaki ito at atingmahalin.

TuklasinMo


72/145

noong pumutok ang nasabing bulkan? Maraming pang ibang mgaanyong-lupa na magkakaugnay-ugnay. &ng pinakatanyang sa)uon ay ang ierra Madre. Ito ang pinakamahabangbulubunduking lugar sa buong bansa. inasakop nito ang

lalawigan ng :agayan sa


73/145

agutin ang sumusunod na tanong"#. Ilang lalawigan ang tinataluntun ng mga kabundukan ng ierra

Madre?$. &no sa palay ninyo ang mga kabuhayan ng mga lalawigan sa

paanan ng kabundukan ng ierra Madre?%. Paano maipapakita ng mga lalawigan ang pagtutulungan upangmapanatili ang mga yaman ng kabundukan?

. Ilang lungsodClalawigan dumadaloy ang Ilog Pasig?/. &no ang lagay ng Ilog Pasig sa ngayon? Bakit naging ganito

ang lagay ng Ilog Pasig?1. &no ang kinalaman o kontribusyon ng gawain ng tao sa

pagdumi ng Ilog Pasig?3. Paano maipapakita ang pagtutulungan upang muling maging

malinis ang Ilog Pasig?4. &no ang iyong mungkahi upang malinis ang Ilog Pasig?

Gawain A

Pangkatang (awain

160

Gawin Mo


74/145

#. Itala ang magkakaugnay na anyong-lupa at anyong-tubig sa

inyong lalawigan gamit ang mapang topograpiya ng iyong

rehiyon.

$. Pumili ng lider at tagatala upang maipon ang mga datos nakailangan.

%. Isulat sa talahanayan o talaan ang magkakaugnay na mgaanyong-lupa at anyong-tubig na matatagpuan sa bawatlalawigan at ipaliwanag ito.

Lalawigan:+++++++++++++++

Magkaugna# na An#ong6

Lupa a% An#ong6Tubig

Paliwanag

. Iulat ang natapos na gawain ng bawat pangkat.

Gawain BPanuto"

#. Basahin ang slogan tungkol kampanya upang muling buhayin

ang Ilog Pasig.

$. umulat ng lima panukala o mungkahi upang maging

matagumpay ang kampanyang ito.

%. Iulat ang isinagawang gawain sa malikhaing paraan.

. Basahin ang mga dapat tandaan sa pagkakaroon ng puntos sa

gawain ito.

logan"

D*apit Bisig Para sa Ilog PasigF

161

apat tandaan na magkakaroon ka ngpuntos sa mga sumusunod"

Nagbanggit ng mga panukala upang

mahikayat ang mga ibang bata na

sumama sa kampanya.

Naipaliwanag nang maayos ang layunin

ng kampanya.

Nagpakita ng malikhaing pamamaraan

ng paguulat ng sagot.


75/145

Gawain &

Magsaliksik ng mga anyong-lupa at anyong-tubig sa iyong rehiyonna magkakaugnay. &no ano ang mga ito? (umuhit ng mgamagkakaugnay na anyong-lupa at anyong-tubig sa inyonglalawigan at rehiyon sa isang malinis na papel. *ulayan ito ayonsa kagustuhan ng pangkat at hinihingi ng pagkakataon.

162

Magkakaugnay ang mga anyong-lupa atanyong-tubig ng bawat lalawigan atrehiyon. Nagkakaugnay-ugnay ang iba'tibang anyong tubig at anyong lupa upangmagbigay ng mahalagang impormasyon samga mag-aaral.

Tan'aan Mo


76/145

(umamit ng sariling sagutang papel sa pagsagot sa mga tanong.I. Paano naaapektuhan ang pamumuhay ng mga mga lalawigan

ng sinasakop ng mga kabundukan ng ierra Madre?

Halimbawa"&ng Paete, )aguna ay tanyag sa paglililok ng mga kahoymula sa bundok ng Banahaw.&ng bundok ang pinagkukunan ng punong kahoy.

#. May mga #,66 na pamilya ng mga &gta ang nakatira sapaanan ng ierra Madre sa lalawigan ng Pampanga. amga kagutan ng ierra Madre sila kumukuha ng kanilangpagkain.+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

$. May industrya ng bawang at sibuwas sa mga bayan ngBogabon, )aur at


77/145

bahagi ng ierra Madre sa pagitan ng NueAa E0i7a at NueAa=i0aya.++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

II. Paano naipapakita ng mga lalawigang dinadaluyan ng IlogPasig ang pakikiisa nito sa kampanya upang muling buhayinang ilog? Isulat ang titik ng pinakaangkop na sagot.

#. a magkabilang pampang ng Ilog Pasig ay may mgananinirahan na mga tao. Hindi nila pag-aari ang lupa ngunitdito na sila nagtayo ng kanilang mga bahay. ahil dito,maraming basura ng tao ang natatapon sa ilog. Naging

madumi ang ilog at di naglaon ay wala nang mga isdangnabubuhay dito.a. &yon sa alkalde ng )ungsod ng Mandaluyong, hindi

priyoridad ang Drelo0ationF ng mga taong impormal nananinirahan sa tabi ng ilog.

b. Naglabas ng ordinansa ang )ungsod ng Manila naipinagbabawal ang pagtapon ng basura sa Ilog Pasig.

$. Maraming pabrika at pagawaan sa tabi ng Ilog Pasig.Napagalaman ng pangkat na (reenPea0e na ang ilangpabrika ay hindi sumusunod ng tamang pagtapon ng dumingpang-industrya.a. inabi ng lokal na pamahalaan na wala silang kakayahan

sa para habuling ang mga pabrika na nagpapadumi ngIlog Pasig.

b. inangalan ng lisensyang magpatuloy ang ilangpabrikang hindi sumusunod sa tamang pagtapon saduming pang-industrya.

164


78/145

&ng mapa ay isang mahalagang instrumento upangmatunton ang mga lugar na hindi kilala. Iba't ibang ang mapa namaaari gamitin. *aramihan sa mga mapang ito ay nagpapakita ngiba't ibang layunin. *ung nais natin makita kung anong uri ngprodukto ang mayroon sa isang lugar, maaring nating tingnan ang

kanilang mapang pangekonomiya. *ung nais naman alamin anguri ng klima sa isang lugar, maaring tumingin sa kanilang mapangpangklima. Mainam ito kapag nais natin pumunta sa lugar na iyonupang mapaghandang mabuti sa paglalakbay. &ngpinakakaraniwang mapa na atin napag-aralan ay ang mapangpang-topograpiya.

a pag-aaral ng lalawigan at rehiyon, mahalagangmatutuhan ang paggamit at paggawa ng mapa. Ito'y upangmagsilbing gabay sa lubusang pagkilala ng katangiang-pisikal ngsariling lalawigan, rehiyon at ng karatig nito.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"#. makagagawa ng payak na mapa na nagpapakita ng

mahahalagang anyong-lupa at angyong-tubig sa sarilinglalawigan at rehiyon

$. makagagamit ng mapa sa pagtukoy ng mahahalaganganyong-lupa at anyong-tubig sa sariling lalawigan atrehiyon.

165

Panimula

Aralin 18: Paggawa ng Mapa ng Ma"a"alagangAn#ong6Tubig a% An#ong6Lupa sa sa Sariling Lalawigan

a% *+"i#on a% mga Kara%ig !i%o

Alamin Mo


79/145

Gumawa Ta#o ng Mapa

Naalala mo ba ang dayuhan na pumunta sa ating lalawigan?Hindi ba ipinakilala natin ang ating lalawigan sa kanila. Paanokung hindi nila napuntahan lahat ng mga magagandang tanawinsa atin? iguro kailangan bigyan na lang natin sila ng mapa upangmatunton nila ang ating lugar. Halika, gawa tayo ng mapa.

Paano nga ba gumawa ng mapa? &no ang ating kailangan? Naritoang ating gagawin.

#. &ng mapa ay isang larawan ng mga bagay sa ating lalawigan.Iba-iba man ang mapa, pumili ka ng kaya mong gawin. Masmainam na gawin ang pisikal na mapa upang maipakita anganyong-lupa at anyong-tubig sa mga bisita. &no na nga ba angmga anyong-lupa at anyong-tubig sa inyong lalawigan? Isulatang mga pangalan sa talaan.

Pangalan ng&nyong )upa

Pangalan ng&nyong ubig

$. Naalala mo ba ang mga simbolong nakikita sa mapa? Iguhitang mga ito sa tabi ng mga anyong-lupa at anyong-tubig naitinala.

166

Paano mo maipakikita ang mga

anyong lupa at anyong tubig ngsariling lalawigan at rehiyon?

TuklasinMo


80/145

Halimbawa"

Pangalan ng&nyong-)upa

Pangalan ng&nyong-ubig

Bundok Makiling Hinulugang aktak

%. Naalala mo ba ang iba't ibang direksiyon na iyong napag-aralan. ubukin nga isipin kung saang direksyon papunta angmga naisulat na mga anyong-lupa at anyong-tubig. Ilagay natinsa mga kahon. Iwanang blanko ang kahon kapag walangmakita sa nasabing direksiyon.

. Ngayong naiisip mo na kung saang banda ang mga anyong-

lupa at anyong-tubig, alamin naman kung gaano kalayo angmga ito sa isa't isa. Hindi maaring iguhit ang aktual nadistansya sa mapa, kaya kailangan gawan ng pananda ngdistansya. ubuking alamin ang pananda ng distansya sa mgasumusunod.

167

HS

TS

HK

TK


81/145

(aano kalayo ang bituin sa tatsulok?

(aano naman kalayo ang bituin sa bilog?

(aano kalayo ang bituin sa parisukat?

&ng bawat guhit sa ruler ay # 0m sentimetro. *ung gagawing #0m ay # kilometro k, ilang kilometro ang layo ng bituin satatsulok? ama ang iyong sagot kung ang sagot mo ay #6kilometro. agutin uli ang mga tanong sa itaas. abihin"

&ng layo ng bituin ay ++++ kilometro sa bilog. &ng bituin ay ++++++ kilometro ang layo sa parisukat.

Paano mo malalaman ang layo ng bilog at tatsulok? Paano monaman malalaman ang layo ng tatsulok sa parisukat?

Balikan ang naisulat ninyong mga anyong-lupa at anyong-tubig.)agyan ng distansya ang mga anyong-lupa at anyong-tubig saiyong mapa batay sa inyong karanasan. a ngayon, hindi pa ito

ang tamang distansya. Ngunit ito ay pagtatantya kung gaanokalayo ang lugar sa isa't isa.

a palagay mo ba makagagawa ka ng pisikal na mapa ngiyong lalawigan at rehiyon? (umawa at ipakita sa mga kaklasepagkatapos.

agutin ang mga sumusunod"#. &no ang dapat na makita sa mapa?$. &no ano ang kailangan natin malaman upang makagawa ng

pisikal na mapa?

168


82/145

Gawain A

Batay sa pisikal na mapa ng iyong rehiyon, tukuyin ang mgalalawigan na tinukoy ng mga sumusunod na pahayag. Isulat angtamang kasagutan sa patlang.

+++++++++#. ito makikita ang Bundok +++++++++++++++.+++++++++$. *ilala rito ang )awa ng ++++++++++++.+++++++++%. &ng alon ng +++++++++++ ay pinakatampok salugar na ito.+++++++++. a lalawigang ito makikita ang magandangdalampasigan ng +++++++++++++++++.+++++++++/. Matatagpuan dito ang Bulkang +++++++++++.+++++++++1. &ng lalawigan na ito ay isang ++++++++++++ dahil

ito ay napapalibutan ng anyong tubig.+++++++++3. &ng lalawigan na ito ay kagubatan.+++++++++4. &ng malaking bahagi ng lalawigan ay kapatagan.+++++++++5. ito sa lalawigan na ito makikita ang natatangingbulkan ng rehiyon.+++++++++#6. &ng lalawigan na ito ay dinarayo ng mga turistadahil sa magandang dalampasigan at languyan nito.

169

Gawin Mo


83/145

Gawain B

Basahin at unawaing mabuti ang sumusunod na sitwasyon.

agutin ang mga tanong sa @uestion :&


84/145

171

tation %" )alawigan" ++++++++++++++++++++anong"

Isa sa mga dinarayong lugar ang anyong-tubig na ito.

Magandang pasyalan at masayang maliligo ang mga taodito. &ng lalawigan ito ay +++++++++++++++.?

Maari nang kunin ang piraso ng pule pagkatapos na masagotnang tama ang mga tanong.

tation " )alawigan" ++++++++++++++++++++anong"

Matatagpuan dito ang bulkan ng +++++++++++. aang

lalawigan matatagpuan ang mga ito?Maari nang kunin ang piraso ng pule pagkatapos na masagotnang tama ang mga tanong.


85/145

Gawain &

(umawa ng mapa ng sariling rehiyon. Ipakita ang mganatatanging mga anyong lupa at anyong tubig ng mga lalawigan.Isipin ang direksyon at distansya sa bawat anyong lupa at anyongtubig na makikita sa bawat lalawigan. Ilagay ang mga simbolo ngbawat isa. Huwag kalimutang isulat ang mga pangalan ng mga ito

172

tation /" )alawigan" ++++++++++++++++++++anong"

&ng alon ng +++++++++++++ naman ang pinaka

tampok dito. &no ang lalawigang ito?Maari nang kunin ang piraso ng pule pagkatapos na masagotnang tama ang mga tanong.


86/145

sa tabi ng guhit na sumisimbolo sa kanila. Ipakita sa mga kaklaseang nagawa.

&. Basahin at unawaing mabuti ang sumusunod na kalagayan.Isulat ang titik ng tamang sagot sa sagutang papel.

173

Buwan ng Mayo kung kayaKt panahon na ng bakasyon.&ng magpipinsang (emma, Benilda at Genny ay mga bata mula

sa ikatlong baitang. Nais nilang magbakasyon sa kanilang lolo atlola sa ++++++++++++. ubalit hindi nila alam ang patungo roon.ahil abala rin ang kanilang mga magulang sa paghahanapbuhay ay hindi sila masasamahan sa pagtungo roon. angingisang nakatatandang kapatid lamang ni (emma ang maaaringsumama sa kanila. ila ay kasalukuyang nakatira at nag-aaralsa +++++++++++++. inabihan sila ng kanilang magulang namagdala ng mapa upang hindi dila mawala.

&ng Mapa ay ginagamit upang tukuyin angmga anyong-lupa at anyong-tubig sa isanglugar. Mahalaga na makagawa ng mapaupang magamit sa paghahanap sa isanglalawigan, rehiyon at iba pang lugar.

Tan'aan Mo

!a%u%u"an Ko


87/145

#. a pagpunta nila (emma, Benilda at Genny sa++++++++++++++, ano ang kailangan nila makita sa mapa?a. ang mga daanan papunta sa @ueonb. kung gaano kataas ang bundok sa @ueon0. kung ano ang kabisera ng @ueond. ang mga pangalan ng lokal na namumuno

$. &ling mapa ang gagamitin nila para mas madali nilangmatunton ang bahay ng kanilang lolo't lola?

a. mapang pangklimab. mapang pangekonomiya0. mapang pangkulturad. mapang pisikal

B. (umawa ng mapa ng rehiyon upang matulungan sina (emma,Benilda at Genny sa pagpunta sa kanilang mga lolo at lola.*ulayan ng dilaw ang lalawigang madaraanan nila at pula samga lalawigang hindi nila madaraanan. )agyan ng mga simbolong mga anyong-lupa at anyong-tubig ang mga lalawigan.

174


88/145

May mga panganib na naidudulot ang ating kapaligiran.Mahalagang malaman kung ano-ano ang mga likas na panganibna ito upang mapaghandaan at maiwasan ang anumang sakunana maaaring maidulot nito. Bilang bansa na nasa daanan ngbagyo, nakararanas tayo ng maraming bagyo sa buong taon.

Nakakaranas din tayo ng mga pagyanig ng lupa. Hindi natin itomalaman kung kailan mangyayari. *ung tag-init naman, minsan natayong nakaranas ng matinding init ng panahon o sa tag-ulannaman, sobrang dami ng ulan na nagdudulot ng matindingpagbaha.

a pag-aaral ng ating sariling lalawigan at rehiyon,mahalagang matukoy at matalunton ang mga lugar na sensitibo sapanganib. Ipinababatid nito kung ano ang kaugnayan ngtopograpiya at lokasyon ng lalawigan o rehiyon sa maaringmaibungang panganib sa pamumuhay natin.


#. makapagtukoy ang mga lugar na mapanganib sa sarilinglalawigan at rehiyon gamit ang haard map9

$. makagagawa ng mga hakbang bilang paghahanda samga posibling sakuna sa sariling lalawigan at rehiyon

175

May kalamidad bangnangyari sa inyong

lalawigan?

&nong kalamidad ang hindimo malilimutan? Bakit?

Panimula

Aralin 11.1: Ang Mga Lugar na S+nsi%ibo sa PanganibBa%a# sa Lokas#on a% Topograpi#a

Alamin Mo


89/145

Bagyong >ndoy Nanalanta sa N:ndoy. &ng ilan sa mgalalawigan, kasama na ang Metro Manila ay labis na nakaranas ngpagbaha. &ng mabababang lugar ang may pinakamaramingnasawi dahil sa mabilis na pagtaas ng tubig sa mga lugar na ito.Pati mga karatig rehiyon ng III at I=-:alabaron ay napinsala dinng bagyo. Maraming motorista ang naantala sa kalsada at mahigitsa $,666 pasahero ang hindi nakauwi ng maaga sa kanilang mgatahanan. &yon sa National isaster :oordinating :oun0il N::maraming residente sa ProAident =illage sa )ungsod ng Marikina

ang humingi ng tulong upang sila ay mailikas dahil sa umabot nasa ikalawang palapag ng kanilang tahanan ang baha.

&ng Panganib ulot ng )okasyon at opograpiya

*ung susuriin ang )ungsod ng Marikina ay isang lambak. Itoay napapalibutan ng matataas na lugar katulad ng )ungsod ng

176

TuklasinMo


90/145

@ueon sa kanluran, ng lalawigan ng


91/145

nakalipas buhat ng pumutok ang Bulkang Pinatubo, dama pa rinng mga taga-Pampanga ang epekto nito sa kanilang pamumuhaykatulad nga ng pagbaha sa mga bayan tuwing matinding pag-ulan.

(ayunpaman, ayon sa N:: maraming mamamayan nananinirahan sa Metro Manila ang labis na naapektuhan angpamumuhay at kabuhayan dulot ng pagbaha dahil sa Bagyong>ndoy. Bukod sa natural na panganib na idinulot ng pisikal naanyo ng lugar, may mga gawain din ang mga tao nanakakaambag sa epekto ng Bagyong >ndoy. Pagkatapos ngbagyo ipinakita ng Metro Manila eAelopment &uthority MM&ang dami ng basura nahakot nila sa mga kanal at estero hindilamang sa Manila kung hindi sa iba pang lungsod ng Metro

Manila.

Mahalagang mapaghandaan ang mga panganib namaaaring idulot ng kalamidad. Pansinin ang Llood Haard Map atang )andslide Prone &rea Map sa ibaba. a mga mapa na itomakikita ang mga antas ng maaring magkaroon ng sakuna sa iba'tibang lugar na ipinapakita sa mapa. aang lugar sa N:< ang hindigaanong babahain kapag malakas ang pag-ulan? aan namanang kaya mataas ang pagkakataon ng pagguho ng lupa sa tag-ulan? Bakit mo nasabi ito? &no anong mga impormasyon angmaaring pang makita sa mga mapang ito?

178

LOO, HA


92/145

179

Mataas na antas namaaaring bumaha

*atamtamang antas namaaaring bumaha

Mababang antas namaaaring bumaha

Lan'sli'+ Pron+Ar+as

Mababang antas na maaaring pagguho ng

lupa*atamtamang antas na maaaring pagguhong lupaMataas na antas na maaaring pagguho ng


93/145

Bukod sa panganib ng bagyo, mapanganib din ang

paglindol. Pansinin ang Lault )ine Map sa ibaba. &ng mapang itoay nagpapakita ng mga lugar na maaaring magiging sentro ngpaglindol. &ng madidilim na linya ay tumutukoy ng mga lugar namalaking porsyento ang pagkakataon na mangyayari angpaglindol. Batay sa mapa, saang mga lugar ito sa ating rehiyon?&no ang paghahanda na dapat gawin upang maiwasan angsakuna?

180


94/145

Gawain APangkatang (awain

Pag-aralan ang mga lugar na sa panganib batay sa lokasyonat topograpiya nito gamit ang iba't ibang haard maps. &ng bawatpangkat ay inaasahang natutukoy sa iba't ibang haard maps ang

mga lugar na sensitibo sa panganib

181

&ng mga Panutong apat andaan saPangkatang (awain"

Pumili ng lider sa bawat pangkat.

Basahing mabuti ang mga gawain sa

Dask :ardF

Magsagawa ng brainstorming ukol sa

paksa.Paghandaang mabuti ang pag-uulat ng

pangkat.

)ahat ay makikipagtulungan sa gawain

ng pangkat.

apusin ang mga gawain sa takdang

oras.

Gawin Mo


95/145

Pangka% 1 a% )

Paksa" Pagguho ng )upa*agamitan" Mapa ng Pagguho ng )upa

Pag-aralan ang mapa ng pagguho ng lupa.

ukuyin ang mga lugar na maaaring labis na

maapektuhan ng pagguho ng lupa.

Mga (abay na anong"

&ling mga lugar ang may mataas na antas na maaaring

maapektuhan ng pagguho ng lupa?

Bakit kaya mas mataas ang posibilidad ng pagguho nglupa sa mga lugar na ito?

182

mataas ang antas ngpagguho ng lupa

katamtamang antas napagguho ng lupa

mababang antas ngpagguho ng lupa


96/145

Pangka% 3 a% -:

Paksa" Bagyo*agamitan" Mapa ng inatayang Bagyo sa Bawat aon

Pag-aralan ang Mapa ng inatayang Bagyo sa Bawat

aon.

ukuyin ang mga lugar na maaaring maapektuhan ng

bagyo.

Mga Gaba# na Tanong: &ling mga lugar ang mataas ang antas na maapektuhan

ng bagyo?

&ling lugar ang katamtamang antas na maaaring na

maapektuhan ng bagyo?

&ling mga lugar ang mababa ang antas na

maapektuhan ng bagyo?

Pangkalahatang ami ng Bagyo sa Ibat ibang Bahagi Pilipinas

sa Buong aon

183

0.6 bagyo

1.9 bagyo

3.7 bagyo

2.1 bagyo

1.1 bagyo

0 bagyo

Bilang ng bagyo


97/145

Gawain BPunan ng impormasyon ang Data


98/145

Gawain &Isagawa ng buong pangkat. undin ang mga dapat tandaan sapangkatang gawain.

#. (umupit ng tig-isang larawan o news 0lip ng mga kalamidad nanaganap sa atingrehiyon at naganap sa ibang rehiyon.

$. a dalawa hanggang tatlong pangungusap ipaghambing angdalawang larawan ng mga kalamidad.

%. (umamit ng sagutang papel sa pagsulat ng mga pangungusap.Maaring sagutin ang mga sumusunod na gabay na tanong.

a. &no ang kalamidad na naganap sa lalawigan at rehiyon?b. &no ang nangyari sa mga tao at ari-arian?0. &no ang mga pagtugon ng mga tao sa kalamidad?

d. (aano naman ang mga pinsalang dulot ng kalamidadkung ikumpara sa nangyari sa ibang rehiyon?

185

May mga lugar na mapanganib na batay salokasyon at topograpiya ng lalawigan orehiyon tulad ng lindol, pagguho ng lupa,bagyo at pagbaha.&ng mga kalamidad na nararanasan ngbawat lugar ay may kaugnayan sa lokasyonat topograpiya nito.Mahalagang malaman ang mga ito upangtayo ay makapaghanda sa mga kalamidad.

Tan'aan Mo

!a%u%u"an Ko


99/145

Pag-aralan ang mapa ng tinatayang pagguho ng lupa at pagbaha.agutin ang mga sumusunod na tanong.

#. &ling lalawigan ang may mataas na antas na makaranas atmakaramdam ng malakas na lindol?&. )ungsod ng @ueon B. )ungsod ng Maynila:. )ungsod ng Muntinlupa . )ungsod ng Marikina

$. &ling lungsod ang may mababang antas na makaranas atmakaramdaman ng malakas na lindol?&. )ungsod ng @ueon B. )ungsod ng Maynila:. )ungsod ng Muntinlupa . )ungsod ng Marikina

186

loo' Haar' Map


100/145

%. &ling lalawiganClungsod may katamtamang antas namakaranas ng pagbaha?&. )ungsod ng Maynila B. )ungsod ng @ueon

:. )ungsod ng Marikina . )ungsod ng =alenuela

. &lin sa mga lalawiganClungsod ang may mataas na antas namakaranas ng pagbaha&. )ungsod ng an Guan B. )ungsod ng Parana;ue:. )ungsod ng Makati . )ungsod ng Marikina

/. &lin sa mga lalawiganClungsod ang may pinakamababang antasna makaranas ng pagbaha?

&. )ungsod ng Maynila B. )ungsod ng Pateros

:. )ungsod ng Makati . )ungsod ng Mandaluyong

1. aang lugar ang may mataas na antas na maaaring maganapang pagguho ng lupa?&. *abundukan B. *apatagan

:. angway . alampasigan

3. Mataas ang antas na makaranas ng pagbaha ang )unsod ngMarikina dahil ito ay nasa +++++++++++++++.&. tabing dagatB. mataas na lugar:. mababang lugar. isang bulubundukin

187

Mataas na antas na

maaaring bumaha

*atamtamang antas namaaaring bumaha

Mababang antas namaaaring bumaha


101/145

4.5.4. Mataas ang antas na makaranas ng pagguho ng lupa salalawigan ng @ueon ay


102/145

:. mga kapatagan. mga bulubundukin

#6. Mababa ang antas na makaranas ng pagguho ng lupa ang

lalawigan ng :aAite dahil +++++++++++++.&. ito ay nasa kapataganB. ito ay isang isla.:. malapit ito sa Manila. maraming pabrika dito

##. Batay sa mapa ng mga lugar na )andslide prone, alin samga lalawigan ang malaking posibilidad na magkakaroon ngpagguho ng lupa?

&. )aguna B. Batangas:. :aAite . @ueon

&yon sa Philippine isaster


103/145

a pag-aaral ng ating sariling rehiyon, mahalagang matukoyang maagap at wastong pagtugon sa mga kalamidad na madalasmaranasan. Mahalagang malaman ang wastong paghahanda sa

mga kalamidad, kung ano ang dapat gawin bago, habang atpagkatapos ng kalamidad.

a araling ito, inaasahang ikaw ay"#. makapagtutukoy ng mga wastong pagtugon sa mga

kalamidad na madalas maranasan sa sariling rehiyon9$. makapagsasagawa ng maagap at wastong pagtugon sa

mga kalamidad na madalas maranasan sa rehiyon.

190

Bakit mahalaga ang maagapat wastong pagtugon sa mga

kalamidad na madalas

maransan sa ating rehiyon?

&no-anong paghahandaang iyong ginagawa

para sa mgakalamidad?

Alamin Mo

TuklasinMo


104/145

Lungso' Bilang

Pasig $4,4%1

@ueon $$,511Manila $#,##4

:aloo0an #4,##6

Muntinlupa #1,/16

Marikina #/,1%#

N:: Linal ndoy.

Gose" abi ng Inay, grabe daw ang nangyari noong Bagyong>ndoy.

&na" >o, sabi ni *uya Mario, umabot hanggang baywangang baha noong siya ay nasa paaralan niya.

)inda" &ng tanging naalala ko malakas ang tonog ng radyo sabahay. ila ito ay nagsasabi na maraming tao angnaapektuhan ng bagyo. Marami ang mga humingi ngtulong para sila ay mailikas.

Mar0o" Marami ang hindi nakapaghanda sa mabilis na

pagtaas ng baha.

Naitala ang mga sumusunod na datos ng mga apektadongpamilya mula sa mga lungsod ng Pasig, @ueon, Manila, Marikina,Muntinlupa at :aloo0an. Ngunit ang apektado ay hindi lamang saMetro Manila kung hindi sa mga karatig lalawigan ng :aAite at


105/145

Gose" Marami nga pala talaga ang naapektuhan ng pagbahadulot ng bagyo.

)inda" Paano ba tayo makakapaghanda sapagbaha? &nong paghahanda ang dapat gawin?

&na" *ailangan may paghahandang gagawinbago ang bagyo o pagbaha. ulad ng pagawa ngemergen0y kit na may lamang pagkain, 2irst aid kit, 2lash

192

%6666

$666

$6666

#1666

#$666

4666

666

$666

ang ngamilya

Pasig

&pektadong )ungsod

0


106/145

light, mga damit at radyong de baterya. Maaari na rinisama ang lubid at whistle na pantawag ng tulog.

Gose" a panahon naman ng bagyo o bahakailangang manatili sa bahay at makinig sa

balita. Huwag tayong lulusong sa baha dahil maaaritayong magkasakit.

Mar0o" Pagkatapos ng bagyo iwasang pumuntasa mga lugar na binabaha pa, patuloy namakinig sa radyo.

)inda" Ngayon alam ko na mahalagangmaghanda sa pagdating ng ano mangsakuna. Ito ay para sa kaligtasan natinglahat.

agutin ang mga sumusunod na tanong#. &yon sa bar grap, aling lungsod ang pinaka naapektuhan ng

bagyong >ndoy?$. &no ang katangian ng mga lungsod na ito?%. Batay sa datos, ano ang kaugnayan ng lokasyon at sakuna

kagaya ng bagyo? Bakit mo nasabi ito?. &yon sa pag-uusap ng mga bata, ano ang mga kailangan

ihanda sa panahon ng bagyo?/. &yon sa karanasan, paano maghanda sa ipa pang sakuna

kagaya ng lindol o pagguho ng lupa?

Gawain A(umawa ng graphi0 organier tungkol sa maagap na pagtugon sa

iba't ibang sakunang naranasan o maaring maranasan sa sarilinglugar.

Pangkat # - Maagap a% as%ong Pag%ugon sa Bag#oKasama ang Pagba"a a% /S%orm surg+C

Pangkat $ - Maagap a% as%ong Pag%ugon sa Paggu"ong lupa 4lan'sli'+7

193

Gawin Mo


107/145

Pangkat % - Maagap a% as%ong Pag%ugon sa Lin'ol

Gawain BPangkatang (awainBatay sa karanasan o mga napakinggan sa mga magulang otelebisyon at radyo, ano ano ang mga dapat tandaan sa mgapanahon ng mga sakuna? Mag'brain stormF kasama ng iyongpangkat at punan ng impormasyon ang Data


108/145

#.$.%..

/.

#.$.%..

/.

#.$.%..

/.

#.$.%..

/.

Gawain &a nagdaang mga araw ay nakaranas ng matinding sakuna angmaraming lalawigan sa Pilipinas. Bilang pakikiisa, inatasan kanggumawa ng isang Din2ormation kitF para sa mga batang kagayamo. &no ang dapat na laman ng Din2ormation kitF na ito? Pumili ngisang panganib na madalas maranasan kagaya ng bagyo at

pagbaha, pagguho ng lupa o paglindol. Isipin ang dapat gawin ngmga bata bilang paghahanda. Maaring gumawa ng DoutlineFkagaya sa ibaba. Isulat sa sariling sagutang papel.

I. Bago 'uma%ing ang sakunaII. Habang nang#a#ari ang sakunaIII. Pagka%apos mang#ari ang sakuna

195

!a%u%u"an Ko

May mga maagap at wastong pagtugon sa mgapanganib na madalas maranasan ng lalawigan orehiyon. Mahalagang malaman at maisagawa ngbawat tao ang mga paghahanda sa mga daratingna kalamidad tulad ng bagyo, baha, lindol atpagguho ng lupa. May mga gawaing dapat gawinbago, habang nangyayari at pagkatapos ngkalamidad.

Tan'aan Mo


109/145

&. Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang titikng tamang sagot at isulat sa iyong sagutang papel.

#. a panahon ng bagyo nararapat na ako ay ++++++.a maligo sa ulan.b manatili sa loob ng bahay.0 sumilong sa ilalim ng mesa.d mamasyal sa labas ng bahay.

$. *apag lumilindol kailangang kong +++++++++.a manatiling nakaupo sa sariling upuan.b mataranta at magsisigaw0 sumilong sa ilalim ng mesa

d itulak ang aking mga kamag-aral%. May bagyong parating kaya't ako ay ++++++++.a makikinig ng balita tungkol sa bagyo.b babaliwalain ang mga babala.0 magtatago sa ilalim ng mesa.d mamamasyal sa parke.

. Malakas ang ulan kaya bumaha sa inyong lugar. &no angnararapat mong gawin?

a Ipagwalang-bahala ang pagtaas ng tubig.b Mag-imbak ng tubig ulan upang ipanlinis.0 Makipaglaro sa mga kaibigan sa baha.d umunod kaagad sa panawagang lumikas.

/. Nakatira kayo sa gilid ng bundok at malakas ang ulan.Napansin mong malakas na ang agos ng tubig mula sabundok at may kasama na itong putik. &no na nararapatmong gawin?

a Maglaro sa ulan.

b )umikas na kaagad.0 Manatili na lamang sa bahay.d Paglaruan ang putik mula sa bundok.

B. Itambal ang mga pangungusap sa Hanay & sa Hanay B.Isulat ang titik ng tamang sagot sa sagutang papel.

196


110/145

H&N&O BPagtugon sa mga *alamidad

H&N&O BMga *alamidad

#. Iwasang lumusong sa tubig$. Isagawa ang Ddo0k, 0oAer andholdF

%. )umikas na ng tirahan kungmalakas na ang agos ng tubigmula sa bundok

. *ung malakas na ang ihip nghangin manatili na lamang sa loobng bahay

&. bagyoB. baha:. lindol. pagguho ng lupaE. ulan

Marahil ay alam mo na kung gaano kayaman sa likas nayaman ang bansang Pilipinas. &ng bawat lugar dito ay biniyayaanng maraming likas na yaman na nakukuha sa iba-ibang anyong-

lupa at anyong-tubig. &lamin kung ano-ano ang likas na yaman namatatagpuan sa iba't ibang lalawigan ng isang rehiyon sa atingbansa.

a araling ito, inaasahang ikaw ay na makapaglalarawan ngpangunahing likas na yaman na matatagpuan sa iyong lalawigan orehiyon.

197

Panimula

Aralin 1): Ang Mga Panguna"ing Likas6(amansa mga Lalawigan sa *+"i#on


111/145

198

&no-anong likas na yamanang matatagpuan sa inyonglalawigan at rehiyon?

Maaari mo bang ilarawan angmga pangunahing likas nayaman ng iyong lalawigan orehiyon?

Alamin Mo


112/145

Ang Mga Likas ng (aman ng mga Lalawigan

Malaki ang pagkakaiba-iba ng katangiang pisikal ngmga lalawigan ng bansa. Marami sa mga lalawigan angmalalapad ang kanilang lupain kung kaya't marami ito likas na

yaman na nakukuha sa lupa. May mga lalawigan rin nanamumukod tangi ang kanilang mga anyong-tubig at angpinagkukunan nila ng yaman ang likas mula sa kanilangkatubigan. uklasin natin ang mga likas na yaman sa atinglalawigan. uklasin din natin ang likas na yaman ng karatinglalawigan at rehiyon. Paano nagkakapareho at nagkakaibaang mga ito sa likas na yaman ng ating lalawigan at rehiyon?ayo na at maglakbay!

&ng


113/145

&ng rehiyong ito angtinaguriang Kamalig ngPilipinas


114/145

hanggang )uon dahil sa pagbubukas ng trong


115/145

Manila na binabalot ito upang ikalakal sa mga gro0ery o mallskung saan karamihan ay bumibili. &no pa ang mga nakikitamong pangkabuhayan sa Metro Manila?

Bagaman ang


116/145

usapan sa sariling pangkat at punan ng impormasyon angvenn diagram. (awin ito sa sagutang papel.

Gawain BIlagay ang mga pangunahing likas na yaman ng mga

lalawigan sa sariling rehiyon sa data retrieAal 0hart. Isulat angsagot sa sagutang papel.

Gawain &&ng mga likas na yaman ng lalawigan ay pinagkukunan ngpangkabuhayan ng mga tao. Mahalagang mapangalagan angmga ito. &nong mungkahi ang maaring mong ibigay upangmapanatili ang kasaganan ng mga likas yaman ng rehiyon?Isulat sa sariling sagutang papel.Mungkahi upang Mapanatili ang *asaganahan ng mga )ikasOaman ng


117/145

I.

II.III.I=.Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag batay sa

datos tungkol sa mga pangunahing produkto ng mgalalawigan sa


118/145

#. &lin ang pangunahing produkto ng rehiyon?a. mais 0. itlogb. baka d. baboy

$. &lin kaya ang mas angkop na dahilan kung bakit palay angisa sa mga pangunahing produkto ng rehiyon?a. &ng malaking bahagi ng rehiyon ay anyong tubig.b. &ng malaking bahagi ng rehiyon ay kapatagan.0. &ng malaking bahagi ng rehiyon ay bulubundukin.d. &ng malaking bahagi ng rehiyon ay kagubatan.

%. &lin ang likas yaman ng


119/145

b. Mas malawak ang dagat upang mangisda.0. Mas mayabong ang k

Documents

Gr. 3 AP Tagalog Q1