Grafiki radMotorna vozila 1. PRORAUN VUNO BRZINSKIH KARAKTERISTIKA AUTOMOBILA1.1. Spoljni otpori1.1.1. Otpor pri kotrljanju (Rf)f G f g m Rf

[ ] N,gdje je:m = 1385 kg, ukupna masa vozila f koeficijent otpora kotrljanju u funkciji brzine kretanja, a odreuje se empirijskom formulom( )20v a 1 f f + ,( )510 5 4 a , 54 10 a f0 = 0.010 koeficijent otpora kotrljanjav [km/h] brzina vozila Izraunate vrijednosti date su u tabeli 1. iprikazane grafiki na slici 1. Tabela 1:v[km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90f 0.0150 0.0151 0.0152 0.0155 0.0160 0.0165 0.0172 0.0179 0.0188 0.0199Rf [N] 2354.40 2363.82 2392.07 2439.16 2505.08 2589.84 2693.43 2815.86 2957.13 3117.23sl.1. Zavisnost sile otpora kotrljanja od brzine kretanja vozila0.00500.001000.001500.002000.002500.003000.003500.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90V [km/h]Rf [N]1.1.2. Otpor vazduha (Rv)13vA K R2v [ ] N, gdje je K = 0.353 [Ns2/m4] koeficijent otpora vazduhaA = 5.495 m2 eona povrina vozilav [km/h] brzina vozilaIzraunate vrijednosti date su u tabeli 2. i grafiki na slici 2.Mari Duko1Grafiki radMotorna vozila Tabela 2v[km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90Rv [N] 14.92 59.68 134.29 238.73 373.02 537.15 731.12 954.93 1208.58

Sl.2. Zavisnost sile otpora vazduha od brzine kretanja vozila0.00200.00400.00600.00800.001000.001200.001400.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v [km/h]Rv [N]1.1.3. Otpor uspona (Ru) R = mg sin[N] , gdje je [ ]%100Parctg Izraunate vrijednosti date su u tabeli 3. i grafiki na slici 3.Tabela 3.P[%] 4 8 12 16 20 24 28 32sin 0.04 0.08 0.119 0.158 0.196 0.23 0.27 0.304R [N] 6278.4 12556.8 18678.24 24799.68 30764.16 36100.8 42379.2 47715.84Sl.3. Zavisnost sile otpora uspona od razliitih uglova uspona01000020000300004000050000600000 4 8 12 16 20 24 28 32P [%]Ra [N]Mari Duko2Grafiki radMotorna vozila 1.1.4. Koeficijent ukupnog otpora puta (u)u = f cos + sinDobijeni rezultati su prikazani u tabeli 4: Tabela 4.p[%] [] f cos sin u4 2.2906 0.015 0.999 0.040 0.0558 4.5739 0.015 0.997 0.080 0.09512 6.8428 0.015 0.993 0.119 0.13416 9.0903 0.015 0.987 0.158 0.1732011.3099 0.015 0.981 0.196 0.2112413.4957 0.015 0.972 0.233 0.2482815.6422 0.015 0.963 0.270 0.2843217.7447 0.015 0.952 0.305 0.3191.2. Potrebna snaga za savlaivanje otpora1.2.1. Potrebna snaga za savlaivanje otpora kotrljanja (Pf)[ ]3600ffR vP kW Izraunati podaci dati su u tabeli 5 i grafiki na slici 4:Tabela 5:v [km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90Rf [N] 2354.40 2363.82 2392.07 2439.16 2505.08 2589.84 2693.43 2815.86 2957.13 3117.23Pf [kW] 0 6.57 13.29 20.33 27.83 35.97 44.89 54.75 65.71 77.93Mari Duko3Grafiki radMotorna vozila Sl.4. Dijagram potrebne snage za savlaivanje otpora kotrljanja0.0010.0020.0030.0040.0050.0060.0070.0080.0090.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v [km/h]Pf [kw]1.2.2. Potrebna snaga za savlaivanje otpora vazduha[ ]3600vvR vP kW Izraunati podaci dati su u tabeli 6 i grafiki na slici 5:Tabela 6:v [km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90Rv [N] 0.00 14.92 59.68 134.29 238.73 373.02 537.15 731.12 954.93 1208.58Pv [kW] 0.00 0.04 0.33 1.12 2.65 5.18 8.95 14.22 21.22 30.21Sl.5. Dijagram potrebne snage za savlaivanje otpora vazduha0.005.0010.0015.0020.0025.0030.0035.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v [km/h]Pv [kw] 1.2.3. Potrebna snaga za savlaivanje otpora usponaMari Duko4Grafiki radMotorna vozila [ ]3600R vP kW Izraunati podaci dati su u tabeli 7 i grafiki na slici 6:Tabela 7:v[km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90% 4 ,P 0 17.44 34.88 52.32 69.76 87.20 104.64 122.08 139.52 156.96% 8 ,P 0 34.88 69.76 104.64 139.52 174.40 209.28 244.16 279.04 313.92% 12 ,P 0 51.88 103.77 155.65 207.54 259.42 311.30 363.19 415.07 466.96% 16 ,P 0 68.89 137.78 206.66 275.55 344.44 413.33 482.22 551.10 619.99% 20 ,P 0 85.46 170.91 256.37 341.82 427.28 512.74 598.19 683.65 769.10% 24 ,P 0 100.28 200.56 300.84 401.12 501.40 601.68 701.96 802.24 902.52% 28 ,P 0 117.72 235.44 353.16 470.88 588.60 706.32 824.04 941.76 1059.48% 32 ,P 0 132.54 265.09 397.63 530.18 662.72 795.26 927.81 1060.35 1192.90Sl.6. Dijagram potrebne snage za savlaivanje otpora uspona02004006008001000120014000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v [km/h]Pa [kw]p4%p8%p12%p16%p20%p24%p28%p32%1.3. Izbor karakteristika motora1.3.1. dijagram zavisnosti snage na toku od brzine kretanjaSnaga na zamajcu motora Pe se dobije kada se snaga na obimu pogonskih tokova Po podijeli sa stepenom korisnosti transmisije:[ ]0eTPP kWgdje je:( )20 f vP G f v k A v v P P + +Izraunati podaci dati su u tabeli 8 i grafiki na slici 7:Mari Duko5Grafiki radMotorna vozila Tabela 8:v [km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90Pf [kW] 0 6.57 13.29 20.33 27.83 35.97 44.89 54.75 65.71 77.93Pv [kW] 0 0.04 0.33 1.12 2.65 5.18 8.95 14.22 21.22 30.21P0 [kW] 0 6.61 13.62 21.45 30.49 41.15 53.84 68.97 86.93 108.15Pe [kW] 0 7.34 15.13 23.83 33.87 45.72 59.83 76.63 96.59 120.16Sl.7. Potrebna snaga na zamajcu0.0020.0040.0060.0080.00100.00120.00140.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v [km/h]Pe [kw]Snaga pri maksimalnoj brzini kretanja vmax=90 km/hodreena je prethodnim izrazom, a usvaja se pretpostavka da je Pemax=Pe(vmax).1.3.2. Spoljna brzinska karakteristika motoraSpoljna brzinska karakteristika se odreuje eksperimentalno na probnom stolu ili je data od strane proizvoaa. Ako namnije dostupna spoljna brzinska karakteristika ovimpostupcima moemo pristupiti njenom odreivanju preko empirijskih obrazaca. Vrlo esto se koristi Lajdermanova formula:2 3max 1 2 3max max maxe e ee eePe ePe ePeP P C C C ]| ` | ` ] + + ]. , . , ]Ako je poznata maksimalna snaga motora Pemax i ogovarajua ugaona brzina ePemax, tj samo jedna taka spoljne brzinske karakteristike to se kriva Pe= Pe(e) moe vrlo lako nacrtati prema prethodnom izrazu. Pe i e su snaga i ugaona brzina u traenoj taki brzinske karakteristike. Kako je ugaona brzina proporcionalna sa brzinom kretanja:max Peemax ePeevv zavisnostPe = Pe(v) moe da se odredi preko obrasca Lajdermana. Koeficijenti C1 i C2 odreeni su vrstommotora oto/dizel pomou Lajdermanovog obrasca uz uslove da je maksimalni obrtni moment Memax=1619[Nm], pri ne,Memax=1200[o/min] i maksimalna snagaPemax=260[kW], pri ne,Pemax=2000 [o/min], te da je C1+C2=2.Odredimo prvo snagu potrebnu za dobijanje maksimalnog obtnog momenta:Memax , emax Me , emax enP9550 M max , Memax, Memax1619 1200203.439550 9550e eeM nP [kW]Mari Duko6Grafiki radMotorna vozila Kako je max , Peemax , Peevvnnizraz Lajdermana moemo pisati kao:]]]]

,`

.|

,`

.| + 3max Pe , emax Me , e2max Pe , emax Me , e2max Pe , eMemax , e1 max e Memax , ennnnCnnC P P

Uvrtavanjem poznatih podataka dobijamo:2 31 21200 1200 1200203.43 2602000 2000 2000C C ]| ` | ` + ] . , . , ] ]Rjeavanjem ovih jednaina dobijamo: C1=1.16 i C2=0.839.Zavisnostizmeu obrtnog momenta, snage i ugaone brzine odreena je izrazom:ee3eeeenP9550 60n 210 P PM [Nm] iz proporcionalnosti broja obrtaja i brzine kretanja vozila imamo:,max ,maxePe Pen vn v maxmax200090PeePenn v vv ,22.22en v [/min].Dobijeni podaci Pe=Pe(v) i Me=Me(v) dati su u tabeli 9 i grafiki na slici 8.Tabela 9:v, km/h 10 20 30 40 50 60 70 80 90ne 222.2 444.4 666.6 888.8 1111 1333.2 1555.4 1777.6 1999.8ve/vmax 0.11 0.22 0.33 0.44 0.56 0.67 0.78 0.89 1.00Pe 36 75 115 154 190 221 244 258 260Me 1540.54 1610.29 1649.39 1657.85 1635.66 1582.82 1499.33 1385.19 1240.40Mari Duko7Grafiki radMotorna vozila Sl.8. Spoljna brzinska karakteristika0.0050.00100.00150.00200.00250.00300.0010 20 30 40 50 60 70 80 90v [km/h]Pe [kW]0.00200.00400.00600.00800.001000.001200.001400.001600.001800.0020040060080010001200140018002000n [o/min]Me [Nm]PeMe1.4 Odreivanje prenosnog odnosa u glavnom prenosniku (i0)1.4.1. Izraunavanje prenosnog odnosa u glavnom prenosnikuKako je uspostavljena veza izmeu ugaone brzine motora i brzine kretanja vozila time je odreen iprenosni odnos u glavnom prenosniku a preko izraza za maksimalnu brzinu:

, maxmax0 50.377d e Per nkmvi i h ] ] ],

max90 kmvh ] ] ], max0max 50.519 20000.377 0.37790 1.0d e Per niv i ,

4.348oi .1.4.2. Analiza uticaja prenosnog odnosa glavnog prenosnika na vuno brzinske karakteristikeAnaliziramo uticaj prenosnog odnosa (i0) za sluaj da su vrijednosti:i0 = 3.5;4.0;4.348;5.0;5.5.1.4.3. Analiza bilansa snage

5 0 0 00.377 0.1956d e e er n n nv Ci i i i ,Mari Duko8Grafiki radMotorna vozila 50.5190.377 0.377 0.19561.0drCi 9550mineeeP onM ] ] ] U tabeli 10 i na slici 9 date su krive snage na pogonskim tokovima u izabranom opsegu broja obrtaja koljenastog vratila, a u funkciji od brzina za razliite stepene prenosa:Tabela 10:en[o/min]222 444 667 889 1111 1333 1555 1778 2000t e oP P [kW] 31.90 66.69 102.47 137.32 169.35 196.66 217.33 229.47 231.17v [km/h]io1=3.5 12.42 24.84 37.25 49.67 62.09 74.51 86.92 99.34 111.76io2=4.0 10.87 21.73 32.60 43.46 54.33 65.19 76.06 86.92 97.79io3=4.348 10.00 19.99 29.99 39.98 49.98 59.98 69.97 79.97 89.96io4=5.0 8.69 17.38 26.08 34.77 43.46 52.15 60.85 69.54 78.23io5=5.5 7.90 15.80 23.71 31.61 39.51 47.41 55.32 63.22 71.12Sl.10. Bilans snage za razne io=3.5, 4, 4.348, 5, 5.50501001502002500 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/hPoPo(io1)Po(io2)Po(o3)Po(io4)Po(io5)Pf+Pv1.4.4. Analiza prenosnog odnosa u glavnom prenosniku preko dijagrama vmax, Domax, amax, Fomax u zavisnosti od raznih vrijednosti iomaxmax5 00.377dr nvi i [km/h]Izraunate vrijednosti date su u tabeli 11.Tabela 11:Mari Duko90i 3.5 4 4.348 5 5.5maxv [km/h]111.8197.83 90.00 78.27 71.15Grafiki radMotorna vozila max 0 5maxe todM i iFr [N] Izraunate vrijednosti date su u tabeli 12.Tabela 12: Dinamika karakteristika:2, maxmaxmaxmax1360013t e MeMeoMePK A vDv G] ] ][ ]maxmax5 00.377 /d MeMer nv km hi i Izraunate vrijednosti date su u tabeli 13.Tabela 13:0i 3.5 4 4.348 5 5.5max Mev [km/h]67.08 58.70 54.00 46.96 42.69max oD 0.058 0.068 0.075 0.087 0.097( ) gf D amax o max [m/s2]gdje je koeficijent rotirajuih masa koji nalazimo empirijskim obrascem:

261.03 i + ,07 . 0 04 . 0 21.03 0.05 0.72 1.056 + Izraunate vrijednosti date su u tabeli 14.Tabela 14: Zakljuak:Poveani prenosni odnosi smanjuju maksimalno mogue brzine kretanja vozila, izazivajuipri tom, zbog veeg broja obrtaja koljenastog vratila, poveano habanje klipnog mehanizma itrnsmisije. Motor pri vmaxima suvie veliku rezervu snage, a i ekonominost potronje goriva opada. Suvie mali prenosni odnos pomjera taku maksimalne snage u podruje velikih brzina koje se u toku eksploatacije nemogu postizati sa raspoloivom snagom. Dakle, jedan dio snage motora ostae neiskoriten jer e vozilo koristiti iskljuivo snage manje od maksimalne i tako dovesti do ne ekonominosti rada motora.Mari Duko100i 3.5 4 4.348 5 5.50F [N]9826.3011230.0612207.0714037.5715441.330i 3.5 4 4.348 5 5.5maxa [m/s2]0.40 0.49 0.56 0.67 0.76Grafiki radMotorna vozila Izabrani prenosni odnos i0=4.348 je zadovoljavajui za zahtjevanu maksimalnu brzinu, a istim se obezbeuje i mala rezerva snage(slika10 to i pokazuje).1.5. Dijagram vue Vuni bilans (jednaina kretanja) automobila: t + R R R R R Fv f r o Izraunate vrijednosti date su u tabeli 15. Tabela 15:v [km/h] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90Rf+Rv 2354.4 2378.7 2451.8 2573.4 2743.8 2962.9 3230.6 3547.0 3912.1 4325.8R,0 2354.4 2378.7 2451.8 2573.4 2743.8 2962.9 3230.6 3547.0 3912.1 4325.8R,4 8632.8 8657.1 8730.2 8851.8 9022.2 9241.3 9509.0 9825.4 10190.5 10604.2R,8 14911.2 14935.5 15008.6 15130.2 15300.6 15519.7 15787.4 16103.8 16468.9 16882.6R,12 21032.6 21057.0 21130.0 21251.7 21422.1 21641.1 21908.8 22225.2 22590.3 23004.0R,16 27154.1 27178.4 27251.4 27373.1 27543.5 27762.5 28030.3 28346.7 28711.7 29125.5R,20 33118.6 33142.9 33215.9 33337.6 33508.0 33727.0 33994.7 34311.1 34676.2 35090.0R,24 38455.2 38479.5 38552.6 38674.2 38844.6 39063.7 39331.4 39647.8 40012.9 40426.6R,28 44733.6 44757.9 44831.0 44952.6 45123.0 45342.1 45609.8 45926.2 46291.3 46705.0R,32 50070.2 50094.6 50167.6 50289.3 50459.7 50678.7 50946.4 51262.8 51627.9 52041.6 Za svaki broj obrtaja koljenastog vratila izraunavamo obimnu silu:

dt 0 mi ei 0ri i MF [N], a brzine u pojedinim stepenima prenosa: 00.377 0.0324dimi mir n nvi i i [km/h] Izraunate vrijednosti date su u tabeli 16. Tabela 16:n [o/min] 222 444 667 889 1111 1333 1555 1778 2000eM [Nm]1540.54 1610.29 1649.39 1657.85 1635.66 1582.82 1499.33 1385.19 1240.400P [kW] 31.90 66.69 102.47 137.32 169.35 196.66 217.33 229.47 231.17eP [kW] 35.84 74.93 115.13 154.29 190.28 220.96 244.19 257.83 259.74oIF [N] 106872 111711 114423 115010 113470 109805 104013 96095 86050Iv [km/h]1.07 2.15 3.22 4.30 5.37 6.45 7.52 8.60 9.67oIIF [N] 62263 65082 66662 67004 66107 63971 60597 55984 50132IIv [km/h]1.87 3.73 5.60 7.46 9.33 11.19 13.06 14.92 16.79oIIIF [N] 37745 39454 40412 40619 40075 38781 36735 33939 30391IIIv [km/h]3.08 6.15 9.23 12.31 15.38 18.46 21.54 24.61 27.69oIVF [N] 23228 24279 24869 24996 24662 23865 22606 20885 18702Mari Duko11Grafiki radMotorna vozila IVv [km/h]5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00oVF [N] 16130 16861 17270 17359 17126 16573 15699 14504 12988Vv [km/h] 7.20 14.40 21.60 28.80 36.00 43.20 50.39 57.59 64.79oVIF [N] 11614 12140 12434 12498 12331 11932 11303 10443 9351VIv [km/h] 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 60.00 70.00 80.00 90.00oRF [N] 100651 105208 107763 108315 106865 103413 97958 90501 81042Rv [km/h] 1.14 2.28 3.42 4.56 5.70 6.85 7.99 9.13 10.271.6. Hiperbola vue Hiperbola vue je odreena izrazom:vP3600 Ft max eoh [N]Sraunatevrijednosti zaT=0.90iT=0.89datesuutabeli 17, akrivevunogbilansai hiperbola vue na slici 11. Tabela 17:vkm/h 10 20 30 400 50 60 70 80 90Foh 84240 42120 28080 21060 16848 14040 12034.29 10530 9360Foh 83304 41652 27768 20826 16660.8 13884 11900.57 10413 9256Sl.11 hiperbola vue i vuni bilans vozila0200004000060000800001000001200001400000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/hFoi , Foh, NRf +RvR4%R8%R12%R16%R20%R24%R28%R32%Fo1Fo2Fo3Fo4Fo5Fo6ForFoh'Foh''1.7. Dinamika karakteristika Dinamika karakteristika za pojedine stepene prenosa odreuje se kao:Mari Duko12Grafiki radMotorna vozila 2113o v e mi o todF R M i i K A vDG r G | ` . ,Sraunate vrijednosti za date su u tabeli 18, a krive dinamike karakteristike za sve stepene prenosa na slici 12.Tabela 18:n [o/min]i222 444 667 889 1111 1333 1555 1778 2000iIFoI 106872 111711 114423 115010 113470 109805 104013 96095 86050vI 1.07 2.15 3.22 4.30 5.37 6.45 7.52 8.60 9.67RvI 0.17 0.69 1.55 2.76 4.31 6.20 8.44 11.03 13.95DoI 0.681 0.712 0.729 0.733 0.723 0.700 0.663 0.612 0.548iIIFoII 62263 65082 66662 67004 66107 63971 60597 55984 50132vII 1.87 3.73 5.60 7.46 9.33 11.19 13.06 14.92 16.79RvII 0.52 2.08 4.67 8.30 12.98 18.69 25.43 33.22 42.04DoII 0.397 0.415 0.425 0.427 0.421 0.407 0.386 0.356 0.319iIIIFoIII 37745 39454 40412 40619 40075 38781 36735 33939 30391vIII 3.08 6.15 9.23 12.31 15.38 18.46 21.54 24.61 27.69RvIII 1.41 5.65 12.71 22.60 35.31 50.84 69.21 90.39 114.40DoIII 0.240 0.251 0.257 0.259 0.255 0.247 0.234 0.216 0.193iIVFoIV 23228 24279 24869 24996 24662 23865 22606 20885 18702vIV 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00RvIV 3.73 14.92 33.57 59.67 93.24 134.26 182.75 238.69 302.09DoIV 0.148 0.155 0.158 0.159 0.157 0.151 0.143 0.132 0.117iVFoV 16130 16861 17270 17359 17126 16573 15699 14504 12988vV 7.20 14.40 21.60 28.80 36.00 43.20 50.39 57.59 64.79RvV 7.73 30.93 69.60 123.74 193.34 278.41 378.94 494.95 626.42DoV 0.103 0.107 0.110 0.110 0.108 0.104 0.098 0.089 0.079iVIFoVI 11614 12140 12434 12498 12331 11932 11303 10443 9351vVI 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 59.99 69.99 79.99 89.99RvVI 14.92 59.67 134.26 238.69 372.95 537.05 730.98 954.76 1208.36DoVI 0.074 0.077 0.078 0.078 0.076 0.073 0.067 0.060 0.052Mari Duko13Grafiki radMotorna vozila sl.12. Dinamicka karakteristika za sva etiri stepena prenosa0.000.100.200.300.400.500.600.700.800 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/hDoiDo1Do2Do3Do4Do5Do61.8. Bilans snage automobila1.8.1. Bilans snage na pogonskim tokovima Snaga na pogonskim tokovima Za prvi stepen prenosa i hod unazad:e e t 0P 89 . 0 P P [kW] Za ostale stepene prenosa: 00.9t e eP P P [kW]Brzina automobila: 00.377 0.0324dimi mir n nvi i i [km/h]Izraunati podaci dati su u tabeli 19 i grafiki na slici 13:Tabela 19:n [o/min] 222 444 667 889 1111 1333 1555 1778 2000 222Pe [kW] 35.8 74.9 115.1 154.3 190.3 221.0 244.2 257.8 259.7 35.8Po(I) [kW] 31.90 66.69 102.47 137.32 169.35 196.66 217.33 229.47 231.17 31.90Po [kW] 32.26 67.44 103.62 138.86 171.26 198.87 219.77 232.05 233.77 32.26vI 1.07 2.15 3.22 4.30 5.37 6.45 7.52 8.60 9.67 1.07vII 1.87 3.73 5.60 7.46 9.33 11.19 13.06 14.92 16.79 1.87vIII 3.08 6.15 9.23 12.31 15.38 18.46 21.54 24.61 27.69 3.08vIV 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00 5.00Mari Duko14Grafiki radMotorna vozila Sl.13. Bilans snage na pogonskim tokovima za sve stepene prenosa0.0050.00100.00150.00200.00250.00300.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/hPo, Pe, kWPo1Pe1Po2Pe2Po3Pe3Po4Pe4Po5Pe5Po6Pe6Pf+Pv1.8.2. Bilans vika snage Pod pojmom vika snage podrazumjevamo razliku: ( )v f 0 0P P P P + [kW],

Izraunate vrijednosti date su u tabeli 20.Tabela 20:n [o/min] 222 444 667 889 1111 1333 1555 1778 2000PoI [kW] 31.90 66.69 102.47 137.32 169.35 196.66 217.33 229.47 231.17Po [kW] 32.26 67.44 103.62 138.86 171.26 198.87 219.77 232.05 233.77Mari Duko15Grafiki radMotorna vozila vI 1.07 2.15 3.22 4.30 5.37 6.45 7.52 8.60 9.67PfI [kW] 0.71 1.43 2.18 2.99 3.87 4.82 5.88 7.06 8.37PvI [kW] 0.004 0.036 0.120 0.285 0.557 0.962 1.528 2.280 3.247PI 31.55 65.98 101.31 135.59 166.83 193.08 212.36 222.71 222.15vII 1.87 3.73 5.60 7.46 9.33 11.19 13.06 14.92 16.79PfII [kW] 1.22 2.48 3.79 5.19 6.71 8.37 10.21 12.26 14.53PvII [kW] 0.008 0.062 0.209 0.495 0.966 1.670 2.651 3.958 5.635PII 31.03 64.90 99.62 133.18 163.58 188.83 206.91 215.84 213.60vIII 3.08 6.15 9.23 12.31 15.38 18.46 21.54 24.61 27.69PfIII [kW] 2.02 4.09 6.25 8.56 11.07 13.81 16.85 20.22 23.98PvIII [kW] 0.013 0.102 0.344 0.816 1.594 2.754 4.374 6.529 9.296PIII 30.23 63.25 97.02 129.48 158.60 182.30 198.56 205.30 200.50vIV 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00PfIV [kW] 3.28 6.64 10.16 13.92 17.98 22.44 27.37 32.85 38.96PvIV [kW] 0.021 0.166 0.559 1.326 2.590 4.476 7.107 10.609 15.106PIV 28.96 60.63 92.89 123.62 150.68 171.95 185.29 188.59 179.70vV 7.20 14.40 21.60 28.80 36.00 43.20 50.39 57.59 64.79PfV [kW] 4.73 9.57 14.63 20.04 25.90 32.32 39.42 47.31 56.10PvV [kW] 0.030 0.239 0.806 1.910 3.730 6.445 10.235 15.277 21.752PV 27.50 51.63 80.18 106.92 131.63 150.10 160.12 159.46 145.91vVI 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 59.99 69.99 79.99 89.99PfVI [kW] 6.57 13.29 20.32 27.83 35.97 44.89 54.75 65.71 77.92PvVI [kW] 0.041 0.332 1.119 2.652 5.180 8.952 14.215 21.219 30.212PVI 25.65 41.20 54.50 64.70 69.90 68.40 58.50 38.40 9.40Sl.14. Viak snage na pogonskim tokovima za sve stepene prenosa0.0050.00100.00150.00200.00250.000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/hPIIIIIIIVVVI1.8.3. Bilans slobodne snageSlobodna snaga podrazumjeva razliku snage na pogonskim tokovima i angaovane snage za savlaivanje otpora vazduha pri odreenoj brzini kretanja vozilav o osP P P [kW].Izraunati podaci dati su u tabeli 21 i grafiki na slici 15:Tabela 21:Mari Duko16Grafiki radMotorna vozila PosI 32.255 67.404 103.496 138.579 170.699 197.906 218.247 229.770 230.523 32.255PosII 32.252 67.378 103.408 138.369 170.290 197.198 217.123 228.092 228.134 32.252PosIII 32.247 67.338 103.272 138.047 169.662 196.114 215.401 225.521 224.474 32.247PosIV 32.239 67.274 103.057 137.537 168.666 194.392 212.667 221.441 218.664 32.239PosV 32.230 67.201 102.811 136.954 167.526 192.423 209.540 216.773 212.017 32.230PosVI 32.218 67.108 102.498 136.211 166.076 189.916 205.560 210.832 203.558 32.218sl.15. Bilans slobodne snage na pogonskim tockovima za sve stepene prenosa0.00050.000100.000150.000200.000250.0000 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/hPos, kWPos1Pos2Pos3Pos4Pos5Pos61.9. Mogunost savlaivanja uspona u pojedinim stepenima prenosaUsponi u pojedinim stepenima prenosa se odreuju po formuli: 22 2o of 1f D 1 f Dsin++ Izraunate vrijednosti su date u tabeli 22:Tabela 22:en [o/min]222 444 667 889 1111 1333 1555 1778 2000oID 0.681 0.712 0.729 0.733 0.723 0.700 0.663 0.612 0.5480IC ] ]42.0 44.5 45.9 46.2 45.4 43.5 40.6 36.9 32.4oIID 0.397 0.415 0.425 0.427 0.421 0.407 0.386 0.356 0.3190IIC ] ]22.5 23.6 24.3 24.4 24.0 23.2 21.8 20.0 17.7oIIID 0.240 0.251 0.257 0.259 0.255 0.247 0.234 0.216 0.1930IIIC ] ]13.1 13.7 14.1 14.1 13.9 13.4 12.6 11.6 10.3oIVD 0.148 0.155 0.158 0.159 0.157 0.151 0.143 0.132 0.1170IVC ] ]7.6 8.0 8.2 8.3 8.1 7.8 7.4 6.7 5.9oVD0.103 0.107 0.110 0.110 0.108 0.104 0.098 0.089 0.0790VC ] ]5.0 5.3 5.4 5.4 5.3 5.1 4.7 4.3 3.7oVID0.074 0.077 0.078 0.078 0.076 0.073 0.067 0.060 0.0520VIC ] ]3.4 3.6 3.6 3.6 3.5 3.3 3.0 2.6 2.1Mari Duko17Grafiki radMotorna vozila 1.10. Ubrzanje vozila Ubrzanje motornih vozila u pojedinim stepenima prenosa odreeno je formulom:

( )oirdv ga D udt K 1.10.1. Koeficijent uticaja rotirajuih masa

21 21r iK i + + gdje je: ii prenosni odnos u mjenjakom prenosniku u pojedinim stepenima prenosa,1 koeficijent obrtnih masa motora2 koeficijent uticaja obrtnih masa pogonskog mostaNaosnovupreporukazaovekoficijente(10.020 0.06 ,20.025 0.045 )usvajase 1=0.03 i2=0.03, pa je koeficijent uticaja rotirajuih masa odreen kao 21.03 0.03 0.03r iK i + +Izraunate vrijednosti su date u tabeli 23. Tabela 23:ii 6.7 3.86 2.34 1.44 1 0.72 i2.407 1.507 1.224 1.122 1.090 1.076g/Kr4.076 6.510 8.013 8.742 9.000 9.1211.10.2. Ukupni otpor puta Ukupni otpor puta odreen je izrazom: + sin cos f u ,a za specijalan sluaj kretanja po horizontalnom putu u = f. Izraunate vrijednsti date su u tabeli 24, a zavisnost ubrzanja od kretanja vozila zasve stepene prenosa na slici 16. Tabela 24:iIIv [km/h]1.075 2.149 3.224 4.298 5.373 6.447 7.522 8.596 9.671oID 0.681 0.712 0.729 0.733 0.723 0.700 0.663 0.612 0.548Ia [m/s2] 2.714 2.840 2.910 2.926 2.885 2.790 2.640 2.434 2.173iIIIIv [km/h]1.865 3.730 5.595 7.460 9.325 11.191 13.056 14.921 16.786oIID 0.397 0.415 0.425 0.427 0.421 0.407 0.386 0.356 0.319IIa [m/s2] 2.485 2.601 2.667 2.681 2.644 2.555 2.414 2.223 1.980iIIIIIIv [km/h]3.077 6.153 9.230 12.306 15.383 18.460 21.536 24.613 27.690oIIID 0.240 0.251 0.257 0.259 0.255 0.247 0.234 0.216 0.193IIIa [m/s2]1.807 1.894 1.942 1.952 1.924 1.857 1.752 1.608 1.425iIVIVv [km/h]5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00Mari Duko18Grafiki radMotorna vozila oIVD 0.148 0.155 0.158 0.159 0.157 0.151 0.143 0.132 0.117IVa [m/s2]1.162 1.220 1.252 1.258 1.237 1.191 1.118 1.019 0.894iVVv [km/h] 7.20 14.40 21.60 28.80 36.00 43.20 50.39 57.59 64.79oVD 0.103 0.107 0.110 0.110 0.108 0.104 0.098 0.089 0.079Va [m/s2] 0.789 0.830 0.851 0.853 0.836 0.799 0.743 0.668 0.574iVIVIv [km/h] 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 59.99 69.99 79.99 89.99oVID 0.074 0.077 0.078 0.078 0.076 0.073 0.067 0.060 0.052VIa [m/s2] 0.537 0.565 0.578 0.576 0.558 0.525 0.478 0.415 0.336sl.16. Zavisnost ubrzanja od brzine vozila za sve stepene prenosa0.000.501.001.502.002.503.003.500 10 20 30 40 50 60 70 80 90v, km/ha, m/sIIIIIIIVVVI1.10.3. Odreivanje vremena ubrzanja1 1 dva dt dv t dvdt a a U cilju odreivanja integrala grafikom metodom nacrtaemo grafik funkcije 1/a u funkciji brzine v, pri emu e povrina ispod krive predstavljati traeno vrijeme t (krive 1/a za razliite stepene prenosa emo spojiti tako da nam povrina bude sa gornje strane ograniena jednom krivom.Vrijednosti funkcije 1/a date su u tabeli 25 a grafik na slici 17.Tabela 25iIIv [km/h]1.075 2.149 3.224 4.298 5.373 6.447 7.522 8.596 9.6711/a1 0.37 0.35 0.34 0.34 0.35 0.36 0.38 0.41 0.46iIIIIv [km/h]1.865 3.730 5.595 7.460 9.325 11.191 13.056 14.921 16.7861/a2 0.40 0.38 0.37 0.37 0.38 0.39 0.41 0.45 0.51iIIIIIIv [km/h]3.077 6.153 9.230 12.306 15.383 18.460 21.536 24.613 27.690Mari Duko19Grafiki radMotorna vozila 1/a3 0.55 0.53 0.51 0.51 0.52 0.54 0.57 0.62 0.70iIVIVv [km/h]5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.001/a4 0.86 0.82 0.80 0.80 0.81 0.84 0.89 0.98 1.12iVVv [km/h] 7.20 14.40 21.60 28.80 36.00 43.20 50.39 57.59 64.791/a5 1.27 1.20 1.17 1.17 1.20 1.25 1.35 1.50 1.74iVIVIv [km/h] 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 59.99 69.99 79.99 89.991/a6 1.86 1.77 1.73 1.74 1.79 1.90 2.09 2.41 2.97sl.17. reciprocne vrijednosti ubrzanja0.000.501.001.502.002.503.003.500 20 40 60 80 100v, km/h1/a1/a11/a21/a31/a41/a51/a6 Mari Duko20