gragnili III · UAC (uak) 378. 627 (479. 22) (066)+27-725:37 T - 388 winamdebare krebuliT grZeldeba Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis saeklesio-samecniero Sromebis _ `gragnilis~

gragnili

III

gragnili

TBILISI THEOLOGICAL ACADEMY

THE SCROLL

ECCLESIASTICAL-SCIENTIFIC COLLECTION

III

TBILISI THEOLOGICAL ACADEMY AND SEMINARY

PUBLISHING HOUSE

TBILISI 2015

Tbilisis sasuliero akademia

gragnili

saeklesio-samecniero krebuli

III

Tbilisis sasuliero akademiisa da

seminariis gamomcemloba

Tbilisi 2015

UAC (uak) 378. 627 (479. 22) (066)+27-725:37

T - 388

winamdebare krebuliT grZeldeba Tbilisis sasuliero akademiisa da

seminari is saeklesio-samecniero Sromebis _ `gragnilis~ _ perioduli ga-

mocema. krebulSi Sesulia sasuliero akademiis saRvTismetyvelo fakulte-

tis kursdamTavrebulTa warmatebiT Sesrulebuli samagistro naSromebi: wm.

basili didis, wm. ioane oqropirisa da wm. andria kritelis TxzulebaTa aqamde

gamoucemeli Zveli qarTuli Targmanebi TavianTi mimoxilviTi xasiaTis Sesavle-

biTa da kritikuli aparatiTurT, agreTve, ori Teoriuli xasiaTis naSromi: `wm.

epifane kviprelis didi SabaTis qadagebis saRvTismetyvelo analizi~ da ̀ meeqvse

msoflio krebis dadgenilebaTa eqvTimeseuli redaqcia (`mcire sjuliskanoni~)

da misi mimarTeba `didi sjuliskanonis teqstTan~. orive es naSromi mniS-

vnelovani siaxleebis Semcvelia Zveli qarTuli sasuliero mwerlobis kvlevis

TvalsazrisiT. rac Seexeba zemoT naxseneb gamocemul teqstebs, ori maTganis

mTargmnelia didi qarTveli saeklesio mama, eqvTime mTawmideli, rac ukve metyve-

lebs am asketuri xasiaTis TxzulebaTa qarTuli Targmanebis mniSvnelobaze;

mesame teqstis, wm. ioane oqropiris homiliis _ ̀ sinanulisaTჳs, qalwulebisaTჳs

da moTminebisaTჳs~ _ mTargmnelis vinaobis dadgenisaTvis ki mkvlevrebs did

daxmarebas gauwevs am Targmanis winamdebare gamocema.

tomis redaqtori filologiis mecnierebaTa doqtori

nino meliqiSvili

Editor of the Publication Nino Melikishvili

Doctor of Philological Sciences

recenzenti filologiis mecnierebaTa doqtori

maia rafava

Reviewer Maia Raphava

Doctor of philological Sciences

© Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis ga momcemloba

ISSN 2233-3975

s a Z i e b e l i

• wmidisadaRmerTSemosilisamamisaCuenisabasilisniswavlanilocvisaTჳsdasxuaTaTiTosaxeTasaTnoebaTaTჳssacxorebeladsulisa(teqstigamosacemadmoamzadadagamokvlevawaumZRvaradimitriCixorliSvilma)............................................................................................9

Sesavali..................................................................................................11

I.moklebiografiulicnobebiwm.basilididisSesaxeb....14

II.wm.basilididisTxzulebebiasketikissferoSi..............16

III.„swavlanilocvisaTჳs“(Zegliszogadimimoxilva)..........18

IV.teqstisSemcvelixelnawerebidamaTiaRweriloba......19

teqstisTvis.........................................................................................21

wmidisadaRmerTSemosilisamamisaCuenisabasilisniswavlanilocvisaTჳsdasxuaTaTiTosaxeTasaTnoebaTaTჳssacxorebeladsulisa(teqsti).......................22

danarTi.................................................................................................55

paralelebiwm.basilididisadasxvawmidamamebisswavlebebsSorisaRniSnuliZeglisfarglebSi

gamoyenebulisamecnieroliteratura......................................60

revaz mujiriSvili

• wmindaepifanekviprelisdidiSabaTisqadagebissaRvTismetyveloanalizi.....................................................................63

შესავალი ........................................................................................................... 65

I. წმინდა ეპიფანე კვიპრელის ცხოვრება და მოღვაწეობა ......................... 67

II. თხზულების საღვთისმეტყველო ანალიზი ........................................... 75

1) მაცხოვრის ჯვარზე აღსრულება კაცობრივი ბუნებით

2) ჯოჯოხეთის შემუსვრა და მართალთა სულების გამოხსნა ................. 79

3) ახალი რჯულით ძველის ჩანაცვლება ..................................................... 89

4) ორი მოწმის შესახებ ..................................................................................... 91

5) ღვთის ხატებისა და მსგავსების შესახებ .................................................. 93

6) ადამის დაცემის შესახებ მეექვსე დღეს .................................................. 97

7) სამოთხისა და სასუფევლის შესახებ (მათი ოდენ ხარისხობრივი სხვაობა) .......................................................... 98

III. ჰომილიის ქართული თარგმანი ............................................................ 101

გამოყენებული სამეცნიერო ლიტერატურა ............................................... 103

გამოყენებული ხელნაწერები ....................................................................... 106

nugzar qoqiaSvili

• მეექვსე მსოფლიო კრების დადგენილებათაექვთიმე ათონელისეული რედაქცია (”მცირე სჯულისკანონი”) და მისი მიმართება ”დიდი სჯულისკანონის” ტექსტთან .............…..… 107 შესავალი ……………………………………………..………………… 109

”მცირე სჯულისკანონის” თარგმნის დრო და ადგილი ………..……. 120

”მცირე სჯულისკანონის” შემცველი ხელნაწერები და მისი გამოცემები …………………………………….……………… 121

”მცირე სჯულისკანონის” შედგენილობა და მისი მიმართება გამოყენებულ წყაროებთან …….……...…………….. 124

მეექვსე მსოფლიო კრების დადგენილებათა ეფთვიმესეული რედაქცია და მისიმიმართება ”დიდი სჯულისკანონის” ტექსტთან .............…………….... 132

დასკვნა .....…………………………………………………………………. 188

გამოყენებული სამეცნიერო ლიტერატურა ......………….…………… 190

• თქუმული წმიდისა იოვანე ოქროპირისაჲ, ებიზკოპოზისაჲ,სინანულისათჳს და ქალწულებისათჳს და მოთმინებისათჳს(teqstigamosacemadmoamzada,winasityvawaumZRvaradakritikuliaparatidaurToiRumenmalukianebudaRaSvilma,berZnulwyarosSeudaramonazonma

eqvTimekrupickim) ………………..................................................………… 195წინასიტყვა ………………………………..……………………………… 197

ავტორის შესახებ …………………………………………………..……. 198

თქუმული წმიდისა იოვანე ოქროპირისაჲ, ებიზკოპოზისაჲ,სინანულისათჳს და ქალწულებისათჳსდა მოთმინებისათჳს (teqsti)………….........................……………… 200

კრიტიკული აპარატი .........……………………………………………….. 225

• თქუმული წმიდისა და ნეტარისა მამისა ჩუენისა ანდრიაკრიტელ მთავარებისკოპოსისაჲ, ამაოებისათჳს კაცობრივთა საქმეთაჲსა და შესუენებულთათჳს (teqstigamosacemadmoamzada,winasityvawaumZRvaradakritikuliaparatidaurTomonazonmagiorgiaskuravam,berZnulwyarosSeudaramonazonma

eqvTimekrupickim) …….........................................................................…...… 247

წინასიტყვა …………………………...………………………………… 249

თქუმული წმიდისა და ნეტარისა მამისა ჩუენისა ანდრია კრიტელმთავარებისკოპოსისაჲ, ამაოებისათჳს კაცობრივთა საქმეთაჲსადა შესუჱნებულთათჳს (teqsti) …………………………………… 251

კრიტიკული აპარატი …………………………………………………….. 265

wm. basili kabadokieli

9

wmidisa da RmerTSemosilisa mamisa Guenisa basilisni

swavlani locvisaTKs da sxuaTa

TiTosaxeTa saTnoebaTaTKs sacxorebelad sulisa

teqstigamosacemadmoamzadadagamokvlevawaumZRvaradimitriCixorliSvilma

10

xelmZRvaneli Teologiisdoqtori

dekanozimaqsime Wanturia

recenzenti mRvdelilonginoz suariSvili

11

wmidisa da RmerTSemosilisa mamisa Cuenisa basilisni swavlani locvisaTჳs da sxuaTa...

S e s a v a l i1*

qristianis swrafva sulieri srulyofilebisaken emyarebamacxovris mcnebas: „iyveniT Tquen srul, viTarca mamaჲ TquenizecaTaჲ srul ars“ (maTe5,48),rac, arsebiTad,RvTisadmi ganu-wyvetelltolvaSi,masTanmimsgavsebis,suliwmidismadlismox-veWisadaganRmrTobissurvilSivlindebadasworedasexdebaadamianicaTasasufevlismkvidri.RmerTTandaaxloebawarmoud-geneliacodvaTaganganwmedisadasaTnoebaTamopovebisgareSe,rac asketuri2* moRvaweobis mizania; es imTaviTve, zogadad, qris-tianulicxovrebiswesiiyo,TumcazogjermiiCneven,romasketu-rimoRvaweobaqristianuleklesiaSimxolodIVsaukunisdamdegi-daniwyeba.esazriSesawynarebeliveriqneba,radganaccodvaTaganmozRudvisadasaTnoebaTamopovebismcdelobisgareSeqristian-ulicxovrebaTavisSinaarssdakargavda;asketobadaqristianobaganuyofelia erTimeorisagan, rasac eklesiis mamaTa swavlebacadasturebs.aseTigagebiTasketizmi,rasakvirvelia,Tavidanveaxa-siaTebdaqristianulTems.IsaukunisqristianebiciseTiveaskete-bi iyvnen,rogorebic IV-V saukuneebisa,Tumca maTi asketuri moR-vaweobasxvadasxvagvariiyo.qristiani,saRvTomcnebisSesabamisad,TavsizRudavdaamasoflisvnebaTagan,siameTagan,codvaTagandaesukveasketuriRvawliiyo.rodesacasketurimoRvaweobisIVsaukunisdamdegidandawyebazesaubroben,mxedvelobaSiaqvTasketizmiserT-erTisaxeobis-gandegilobisdafuZnebada far-Todgavrceleba.

asketuri moRvaweoba, romelic saTaves iRebs macxovrisa damociqulebisagan,3*droTaganmavlobaSinairsaxovanigaxda,magramyvelazegamokveTilisaxeasketurmamimdinareobamIIIsaukunismi-wurulsadaIVsaukunisdamdegsSeiZina.sworedIII-IVsaukuneebidanCndebianasketuriRvTismetyvelebissaxelovaniwarmomadgenlebi:wm. antoni didi, wm. aTanase aleqsandrieli, evstaTi sebastieli,wm. basili didi, wm. grigolRvTismetyveli, wm. makari didi (meg-vipteli),wm.kirileierusalimelidamravalisxva.

asketuriRvTismetyvelebadapraqtikulisamonazvnocxovrebakabadokielmamebTanunikalursaxesiRebs.maTmoaxerxesantioqi-

1* ნაშრომი შესრულდა 2013 წელს თბილისის სასულიერო აკადემიაში ღვთისმეტყველების მაგისტრის ხარისხის მოსაპოვებლად. 2* ტერმინი „ἄσκησις“ ბერძნულად ნიშნავს წვრთნას, ვარჯიშს, მზადებას („ἀσκέω“ - ვვარჯიშობ). 3* ასკეტურ ღვაწლს ეწეოდა, მაგალითად, იოანე ნათლისმცემელი, ასევე, - ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველები.

dimitri CixorliSvili

12

uridaaleqsandriuliskolebissinTezi;gaaerTianesgandegilurimoRvaweobisadasaerTotipissacxovreblebSisamonazvnomoRvawe-obisprincipebi.

ammoRvaweTaSorisgansakuTrebuliadgiliuWiravs saeklesiomoZRvrebiserT-erTudidesgamomTqmel-RvTismetyvels,kesarielepiskoposs,wm.basilidids.basilikesarielipirvelia,vincmcireaziaSi monazonTa organizebuli Tanacxovrebis wesi daamkvidra.uwinares, xsenebul regionSi, asketebi marto, an jgufebad moR-vaweobdnen, magram araorganizebulad. wm. basili didi ar Semoi-farglaamgvarisazogadoebis TeoriulisafuZvlis-samonastrowesdebis SeqmniT. TviTon man, genialurma organizatorma, pira-dad daakanona da praqtikulad ganamtkica es wesdeba samonastrocxovrebaSi,SeqmnaramonazonTasaerTosamyofeli.

wm.basilikesarielididisaeklesiomoRvawea,romelmacfiloso-fiuridaoratorulimsjelobiTgadmogvcasrulyofiliswavlebalocvisSesaxeb.locva,mamaTaswavlebiT,saTnoebaTadedofaliadamisiRrmaSemecnebisgareSeasketuricxovrebasrulyofiladverwarimarTeba.amTvalsazrisiTdidadfaseulidasulisaTvismarge-beliSemoqmedebaawm.mamismravalmuxlediswavlani-„locvisaTჳsdasxuaTaTiTosaxeTasaTnoebaTaTჳs“.

aRsaniSnaviaisic,rom mravalsxvawmidansdauweriaTeoriuliSegonebanilocvisSesaxeb. marto qarTul enazeaTzemetiaseTiZegliaTargmnili.1

wm. basili didi Tavis „swavlanSi“ gvmoZRvravs, Tu rogor Se-vamzadoTTavilocvisdawyebisTvis, rogor aRvudgeT win borotZalasdarogordavamarcxoTmismierTavsmoxveulivnebebidagu-lisTqmebi.

amdenad, wm. mamis „swavlanSi“ erTadaa Sezavebuli moZRvrebiT-SegonebiTiTezisebidafilosofiur-Teologiuri gagebalocvisumniSvnelovanesi daniSnulebisa. RmrTivganbrZnobili moZRvrisswavleba udides mniSvnelobas iZens asketuri cxovrebis wesisSesamecneblad.

wm.basilididis„swavlani“qarTuladuTargmniaaTonisqarTu-liTeologiur-literaturuliskolismamamTavars,X-XIss-isdidbers, wm. efTvime mTawmidels. wm. mamam Tavisi TargmanebiT didadgaamdidraqarTulisaRvTismetyveloliteraturisTiTqmisyvela

1 წმ. ნილოს სინელისა („ლოცვისათჳს“, 153 თავად), იოანე სინელისა („ლოცვისათჳს“, „კლემაქსის“ 28-ე თავი), ისაიასი, იოანე ოქროპირისა („ეკლესიასა შინა ლოცვისათჳს“), მრავალი ავტორისაგან (ანტონი, არსენი, აგათონი, ბესარიონი, ეპიფანე კჳპრელი, მოსე, ესაია, იოსები, იაკობი, ლუკიოს, მაკარი, ნილოს, პიმენ, ტითოს და სხვ.) გამოკრებილი „მოუკლებელად და მღჳძარედ ლოცვისათჳს“ და „სწავლანი წმიდათა მამათანი ლოცვისათჳს მარადის გულისჴმისყოფით“ (12 თავად), „გამოკრებულნი სადაჲთვე სიტყუანი წმიდათა ”მამათანი” (იოანე სინელი, ბასილი, მარკოზი, ესაია, თეოდორე აბუკურა, ნილოსი და სხვ.). იხ. ე. გაბიძაშვილი, ქართული ნათარგმნი ასკეტიკა და მისტიკა, თბილისი, 2006 წ., გვ. 192-195.

13


dargi.misimTargmnelobiTiRvawlimiuwvdomelsimaRlediyomiC-neulijer kidev misTanamedroveTa Soris. saxeldobr, wm. giorgimTawmidelisTqmiT,„eseviTariTargmaniarRagamoCinebulars,davhgoneb,TuarcaRagamoCinebadars“,1 xoloefremmcirisSefase-biT,wm.efTvimesmTargmnelobasTviTsuliwmidaganagebda,ramde-nadacmasmartolitonaddasityvasityviTkiar„ჴel-ewifeboda“bizantiuri Teologiuri literaturis Targmna, aramed mraval-ricxovani„SematebebiTadadaklebiT“missaukeTesoredaqtirebasaxdenda,2kerZod,wm.efTvimeaToneliiseTsaxesaZlevdasaTargmnmasalas,romigiqarTvelimkiTxvelisaTvisufrogasagebidasa-sargebloxdeboda.

radganqarTuladTargmnisasudidesiwm.mamadasaeklesiomoR-vawe,wm.efTvimemTawmideliTavisufladerevadedanSi,misikalmiTSematebuliTudaklebuliyoveliadgiliimgvaradveadidimniSvn-elobisadamadlismatarebeli,rogorcTviToriginali.amitomacmisiTargmanebisSeswavlasudidesimniSvnelobaaqvsTeologiurikvlevebisaTvis.

1 კ. კეკელიძე, ქართ. ლიტ. ისტორია, ძვ. მწერლობა, ტ. I, თბილისი, 1960 წ., გვ. 192. 2 ეფრემ მცირის თქმით, ,,მას მადლითა სულისა წმიდისაჲთა ჴელ-ეწიფებოდა შემატებაჲცა და კლებაჲცა“. იხ. კეკელიძე 1960: 250.


14

I. mokle biografiuli cnobebi wm. basili didis Sesaxeb

sanam uSualod locvisaTvis gamoTqmul „swavlans“ Sevexebo-

deT1*,jer mokled mimovixiloTwm. basilididis asketuri Semoq-

medeba2*.wm.basilikesarielepiskopossbizantiisistoriaSibasilidi-

dis saxeli daumkvidrda ara marto mravalricxovari dogmatur-saRvTismetyvelo SromebisaTvis, aramed im didi wvlilis gamoc,rac man Seitana saeklesio da samonastro cxovrebis organizebis(asketurimoRvaweobis)sferoSi.

wm. basili didi daibada 330 wels qalaq kesariaSi, warCinebul

ojaxSi.3* misi mama,ufrosibasili, pontoSi qvelmoqmedebiTcno-bilididebuliiyodakapadokiisdedaqalaqneokesariaSiritorismovaleobas asrulebda. pirveldawyebiTi ganaTleba wm. mamam Ta-visimamisxelmZRvanelobiTmiiRo,SemdegkiswavlagaagrZelake-sariaSi.kesariidanmomavaliepiskoposikonstantinepolsewviadaritorikasswavlobdacnobilfilosofoslibaniosTan,xoloTa-visiganaTlebamanmecnierebaTasavaneSi,aTenSi,daasrula,sadacdaumegobrdaTavisdidTanamemamules,wm.grigolnazianzels.

355-356 wlebSi basili didi aTenidan kesariaSi dabrunda. mamagardacvlilidaxvda.qalaqismcxovrebTadaJinebuliTxovniTigiramdenjermegamovidasajaroddamsmenelebiTavisioratorulixelovnebiT ganacvifra; ocdaxuTi wlis asakSi gaxda advokatidaritorikis maswavlebeli. misida, makrina, SiSobda,rommomava-limoZRvariamqveyniurdidebasargaetacebinadaZmassasulierocxovrebisakenmouwodebda.aseve,evstaTisebastielimasasketuricxovrebisdawyebasurCevda.samonastrocxovrebisSesaswavladwm.basili didi gaemgzavra aleqsandriaSi, palestinasa da mesopota-miaSi.egvipteSiSexvdamakarimegviptelsdamakarialeqsandriels.bolosmanSearCiaganmartoebuliadgilipontoSi,mdinareirisisnapirasda,beradaRkvecili,iqdasaxldasamoRvaweod.

wm.mamasmoRvaweobamouxdaeklesiisCamoyalibebismZimexanaSi.arioziseresmaramdenimeaTeuliwlisganmavlobaSisafrTxisqveS

1* efTvimemTawmindelismierCveuliostatobiTTargmnilibasilididis„swavlanilocvisaTჳsdasxuaTaTiTosaxeTasaTnoebaTaTჳssacxorebeladsulisa~dRemdegamo-qveynebuli da Seswavlili aryofila,Tu ar CavTvliT mis erTmcirefragments.„სწავლანის“ დასაწყისი ნაწილი 2002 წელს გამოაქვეყნა ექვთიმე კოჭლამაზაშვილმა ჟურნალში „ლაზარეს აღდგინება“ (იხ. წმ. ბასილი დიდი, სწავლანი ლოცვისათჳს, ტექსტი გამოსაცემად მოამზადა ე. კოჭლამაზაშვილმა, ჟურნალი „ლაზარეს აღდგინება“, XVI, 2002 წ., გვ. 3-13). 2* სამეცნიერო ლიტერატურა, რომელსაც ვემყარებით ამ თავში, წარმოდგენილია ნაშრომის ბოლოს დართულ ბიბლიოგრაფიაში. 3* ამ კეთილშობილ და მორწმუნე ოჯახში დაიბადა ათი ბავშვი, რომელთაგან სამი (ბასილი დიდი, გრიგოლ ნოსელი და პეტრე სებასტიელი) ეპისკოპოსი გახდა და ეკლესიამ წმიდანად შერაცხა, ისევე, როგორც მათი დედა ემილია და დები - მაკრინა და თეოზევია.

15


daayenamarTlmadidebelieklesia.aleqsandrielieretikosismim-devrebi fizikuradac ki uswordebodnen marTlmadideblebs. maTgaZlierebasxelsuwyobdabizantiisimperatorTamxardaWera. im-peratorvalentisbrZanebiT,basilididiurCobisaTvissasamarT-loswinaSewaradgines.igiarSeuSindavalentisavtoritets,devnasda sajarodgailaSqra imperatoriswinaaRmdeg. mismagasamarTle-bamdidiareulobagamoiwviadayvelaimperatoriswinaaRmdegaR-dga.amisSemdegimperatormaSewyvitakabadokiaSimogzaurobadadedaqalaqSidabrunda.

370 wels gardaicvala evsevi kesarieli da marTlmadidebleb-ma mTeli TavianTi imedebi basili didze daamyares. arianelebmayvelaferigaakeTes,rommisTvissaxeligaetexaT.mxolodgrigolnazianzelis(ufrosis,grigolnazianzelismamis)Carevamixsnaigidamarcxebisagan.bolosdabolos,wm.basiligaxdakesariisepiskop-osi.misiZalauflebavrceldebodapontoze,somxeTze,galatiaze,paflagoniasada biTviniaze; emorCilebodaormocdaaTi qorepis-koposi.asketurmacxovrebambasilididsadredaatyoasakida379welsigigardaicvala-gulwrfeladdatirebuliTanamedroveTa-ganda,gansakuTrebiT,kabadokielebismier.

wm. basilididi IV saukunis eklesiisudidesi moZRvari iyo. igienergiulad ebrZoda eretikosebs da eklesiis erTianobisaTvisiRvwoda. amasTan, aranakleb mniSvnelovania misi moRvaweobis sxvamimarTulebani. kerZod, igi iyodarCeba eklesiisada samonastrocxovrebiskanonmdeblad.

wm.basilididiserovnulwarmomavlobasistorikosmagiorgigozaliSvilmadafilologmae.xinTibiZemsagangebogamokvleve-bi miuZRvnes. maTi mosazrebis Tanaxmad, romelicliteraturulwyaroebsemyareba,wm.mamaariyoarcberZeni,arcsomexi.amasTanerTad,radganigiwarmoSobiTiyopontoeli,pontosZvelisZveliojaxidan,mkvlevrebmaivaraudes,romwm.basilikesarielieTni-kuri warmoSobiT im qarTveluritomebis romelime Stos warmo-madgeneli (STamomavali) iyo,romlebicZvelTaganve,da amudide-si moZRvris drosac, binadrobdnen im miwa-wyalze, pontoSi. aqveSegviZliamivuTiToT,romisSto,romelsac wm.mamaekuTvnoda,imdroisaTvisariyoarcgaberZnebuli,arcgasomxebuli.winaaRm-degSemTxvevaSi,igiasemkveTradaruaryofdaTavisnawerebSiber-Znobasadasomxobas.amavedros,wyaroebSiargvxvdebapirdapiricnobawm.basilididisqarTvelobisSesaxeb,radganmisicxovrebisaRmwerelieklesiismamebi,TanaxmadqristianuliCveulebisa,pon-tosdasaxelebiT zogadad miuTiTeben mis warmomavlobaze; amiTisini sruliadac ar Ralatoben sinamdviles, radgan, upirvelesyovlisa,sworedesqarTveluritomebiiyvnenpontosZvelisZvelimkvidrni.e.xinTibiZiskvlevaeyrdnobawm.basilididiscxovrebis


16

pirvelwyaroebs,1Zvelimsofliosistoriul-geografiulmonace-mebs,wm.mamisaxloblebisadaTanamedroveebiscnobebs,Zvelqar-TulwyaroebsadaqarTuleTnografiulmasalas.2

cdilobsrabolomdemohfinosnaTeliiseTrTuldadelikatursakiTxs,rogoricwm.basilididisqarTuliwarmoSobismtkicebaa,mkvlevaridasZens:„rasakvirvelia,arSeiZlebacalmxrivadSevafa-soTammoRvaweebis3*qarTuliwarmoSobismniSvneloba.isiniaRiz-ardnen berZnuli kulturis wiaRSi, ganaTleba miiRes da werdnenberZnulenazedasworedamitomac,samarTlianad,arianmiCneulnibizantielmwerlebad.maTikavSiriqarTvelerTanmxolodima-Simdgomareobs,romisiniwarmoSobiTiyvnenqarTvelni,kargadicodnenesfaqtiTviTondamaTmauaxloesmamegobrebmadaTana-moazreebma,kerZod,grigolnazianzelma“.4

II. wm. basili didis Txzulebebi asketikis sferoSi

qarTvelmTargmnelebsdidiraodenobiTuTargmniaTwm.basilididis Txzulebani. isini aTeulobiT xelnawerSia daculi. Targ-manebi Sesrulebulia ZiriTadad VIII-XII saukuneebSi berZnuli da,iSviaTad,arabulienebidan.5

bizantinologiaSi gamoyofen wm. basili kesarielis SromaTaoTxZiriTadkorpuss.esenia:1.,,equsTadReTaჲ“;2.moralurihom-iliebidafsalmunTakomentarebi(,,iTika“);3.,,asketikoni“;4.epis-toleebi.6

wm.basili didis asketuri Janris Semoqmedebis nawili Sesu-lia krebul„iTikaSi“.7 „eTikuri sityvebi“mis Semdgenels, svi-

1 BHG – F. Halkin, Bibliotheca hagiographica graeca, t. 1-3 (Subsidia Hagiographica 8a), Brux-elles, 1957; სამეცნიერო ლიტერატურა: Bonis, Basilios von Caesarea und die Organisation der christlichen Kirche im vierten Jahrhundert (კრებულში: Basil of Caesarea: Christian, humanist, ascetic…), გვ. 281-335. 2 ე. ხინთიბიძე, ბასილი დიდის სადაურობისათვის: „მოამბე“, III, 1962 წ., გვ. 125-151. 3 ე. ხინთიბიძე გულისხმობს ბასილი დიდსა და გრიგოლ ნოსელს (მის ძმას), ასევე, - გრიგოლ ნაზიანზელს, მათსავე მეგობარს. 4 ხინთიბიძე 1962: 126-150. 5 ხელნაწერების შესწავლამ ცხადყო, რომ ქართულ ენაზე არსებობს წმ. ბასილი დიდის თითქმის მთელი შემოქმედება, კერძოდ, მისი ეგზეგეტიკური და ჰომილეტიკური მემკვიდრეობა, ასკეტური ხასიათის თხზულებები, ეპისტოლეები, ჟამისწირვა და სხვა ცალკეულ თხზულებათა ფრაგმენტები. 6 R u d b e r g, Manuscripts and editions of the work of Basil of Caesarea krebulSi: Basil of Cae-sarea: Christian humanist, ascetic. A Sixteen-hundredth Anniversary Symposium, Part. I-II, edited by Paul Jonathan Fedwich, Toronto, 1981, გვ. 49-65; ნინო ქაჯაია, ბასილი კესარიელის თხზულებათა ძველი ქართული თარგმანები, თბილისი, 1992 წ., გვ. 3. 7 სწორედ „ითიკის“ ერთ-ერთ ხელნაწერს (A 100) ვიყენებთ ჩვენი საკვლევი ტექსტის

17


mon metafrasts, daulagebia 24Tavad: 1.sityva saTnoebisadabiwierebisaTvis;2.swavlebisadadamoZRvrisaTvis;3.siyvaru-lisaTvisRvTisadamoyvasisa;4.mowyalebisaTvis;5.simdidrisadasiglaxakisaTvis;6.vercxlismoyvareobisaTvis; 7.codvisaTvis;8.sinanulisaTvis;9.locvisaTvis;10.marxvisaTvis;11.sikvdilisaT-vis;12.urvisadadaxsnilobisaTvis;13.moTminebisadasulgrZelebi-saTvis;14.momavalisamsjavrosSesaxeb;15.mTavrobisadauflebi-saTvis (da miuwvdomlobisaTvis uflisa); 16. nayrovanebisa damemTrvaleobisaTvis;17.mrisxanebisadamtrobisaTvis;18.SurisadaborotebisaTvis;19.krZalulebisadaukrZalvelobisaTvis;20.simdablisadazuaobisaTvis;21.bednierebisadaubedurebisada,agreTve,keTilgonierebisaTvis;22.gangebulebisaTvisuflisa;23.sulisaTvis; 24. pativiscemisaTvis mSobelTa da, agreTve, mxco-vanebisadasiWabukisaTvis.

wm.basili didis ZiriTadi asketuri Sroma„asketuri wesebi“ori damoukidebeli Txzulebisagan Sedgeba. pirvelia kiTxva-mi-gebisformiTdawerilivrceliwesebi(PG 31, 901-1052),xolomeore-kiTxva-migebisformiTdawerilimoklewesebi(PG 31, 1080-1305).ufrogavrcelebuliredaqciiT„vrceliwesebi“arisricxviT55,xolo ,,mokle wesebSi“313kiTxva-migebaa. berZnulxelnawerebsadagamocemebSibasilididissaxeliTcnobilia,agreTve,asketurixasiaTisSemdegiTxzulebebi:

1. moraluriwesebi(CPG 2877);2. samonastrokonstituciebi(CPG 2895);3. naTlisRebisSesaxeb(CPG 2896);4. prologebi: (CPG 2878); (CPG 2882); (CPG 2883); (CPG 2884);

(CPG 2885); (CPG 2886); (CPG 2887).5. asketuri sityvebi: sityva 10 (CPG 2888); sityva 11 (CPG

2889);sityva12(CPG 2890);sityva13(CPG 2891);sityva14 (CPG 2892);sityva15(CPG 2893);sityva16(CPG 2894).samiukanaskneliasketurisityvamiCneulianayalbevad.

6. werilebi:basilididis173-eda22-ewerilebisSeerTeba(CPG 2900).

7. epitimiebi(damnaSavemonazonTadasjiswesebi)1:epitimiebi24(CPG 2897/1/);epitimiebi25(CPG 2897/2/)daepitimiebi26(CPG 2897/3/).

specialur literaturaSi wm. basili didis mTavar asketurnaRvawspirobiTad„asketikons“uwodeben.

დასადგენად. 1 ბასილი კესარიელი არის პირველი, ვინც მცირე აზიაში დაამკვიდრა მონაზონთა ორგანიზებული თანაცხოვრების წესი.


18

III. „swavlani locvisaTჳs“

(Zeglis zogadi mimoxilva)

RvTismetyvelebisistoriamsaRvTismetyvelosakiTxebisgarkvevi-saTvisorigzaicis:racionalisturidamistikuri.pirveliwarmoiSvasaRvTismetyvelo-filosofiurskolebSi,xolomeore-udabno-monas-trebSiasketebsSoris.RvTismetyvelebisesorigza,orTodoqsu-lieklesiispoziciiT,erTmaneTsargamoricxavs,magrampraqtikaSixanerTmimarTulebasaniWebenupiratesobas,xanmeores.amangansa-kuTrebiTSuasaukuneebSiiCinaTavi; sqolastikosebiracionalurigziTcdilobdnenRvTisSemecnebas,xolomistikosebiuaryofdnengonebis Zalas da Sinagani intuiciis saSualebiT uaxlovdebodnenRmerTs.1

locviTiRvawlidasaTnoebebismoxveWaerT-erTiumTavresixidiaadamiansadaufalsSorisdarRveulikavSirisaRsadgenad.ammadlismoxveWaasketuriRvawlisgareSeSeuZlebelia.

„qristes msubuqi uReli, zneobrivi zeaRsvla, - „jvaria“, SinaganibrZoliTa da xangrZlivi RvawliT mopovebuli. xorcieli vnebaniebrZvianadamianisidealurmiswrafebebs.suliervnebaTa,borotebisgamosadevnadmTavariiaraRialocva,marxvadaupovareba-uangaroba“.2

mamebi locvas saTnoebaTa dedofals uwodeben. qristianisTvislocva iseve aucilebelia, rogorc sxeulisTvis - saWmeli, rogorcTevzisTvis-wyali.igiRvTisadmiswrafva,gonebisamaRlebaa,magramsanamadamianilocvasSeudgeba,saWiroamisTvisSemzadebadamxolodmzadyofnisSemdgom-misiaRsruleba.nedlixeromcecxliTabri-aldes,manamde igi unda gaxmes; rkinas gamowrTobamde alRoben.mi-TumetessaWiroalocvisTvismomzadeba:„locvisdawyebamdemoimzadeTavidauflisgamomcdeliviTnuiqnebi“(zir.18,23),-gvaswavliszi-raqissibrZne.

adamianis urTierTobaRmerTTan gulis siRrmeSi aResruleba. aqxvdebaufaliTavisqmnilebasdaaniWebscodnas.gulSiSeigrZnobsadamiani RmerTis arsebobas.amgvari urTierTobisaTvis gulisganw-mendaa saWiro.dasneulebulda mkvdargulskurnebada ganwmendasWirdeba.3pirvelmakurnebelsaSualebadkimamebilocvasTanSeerTe-bulglovasadasinanulsgvTavazoben.

codvis rjuls damonebuli kacobrioba kvlav Seiriga ufalma,radgan„qristemanCuenmogჳyidnawyevisamisgansjulisadaiqmnaCuenTჳswyevisaqueSe“(gal.3,13),radganmxolodqristemgaaTavisuflawyevisaganyvela,visacigiamZimebdarjulisSeus-

1 წმ. ალექსი ბერის მოძღვრებანი, შუშანიას სავანე, 2009 წ., გვ. 9. 2 ალექსი ბერი 2009: 19. 3 მიტრ. იეროთეოს ვლახოსი, მართლმადიდებლური ფსიქოთერაპია, თბილისი, 2008 წ., გვ.180.

19


ruleblobisgamo.1

amitomac,morwmuneadamiansmarTebsemsgavsebodesqristes,marad-JamssaTnoebebsixveWdesdaSeuerTdesmas,viTarcabrZanebsmociqul-TaTavi:„cxovelarRaramevar,aramedcxovelarsCemTanaqriste“(gal.2,20),rameTumisiarsdidebaTanamamiTdasuliTwmidiTurT,ukuniTiukunisamde,amin!

wm. basili didis swavleba „locvisaTჳs da sxuaTa TiTosaxeTasaTnoebaTaTჳs“ metad mniSvnelovani literaturuli Zeglia rogorcfilosofiuri,iseasketuriTvalsazrisiT.naSromSi,ZiriTadad,gad-mocemuliaswavleba,rCeva-darigebabermonazvnebismimarTsxvadasxvasaTnoebismosaxveWad,racsuliericxovrebisadasrulyofilebisTvisaucilebelwinapirobaswarmoadgens.

aRniSnuli Txzulebis pirvel nawilSi wm. mama ganixilavs locvisarss;aRgviwers,TurogorirwmeniT,mowiwebiTadasasoebiThmarTebsadamians,wardgesufliswinaSedawinaswarSeamzadosTavilocvisdaw-yebamde;xazsusvamssinanulisgancdisdacremlTamopovebisaucile-blobas,raSickvlavufaliSeewevamlocvels. wm.moZRvaricdilobs,daamdablos adamianis goneba, raTa man RmrTisagan iTxovos locvisZala,damxolodamisSemdeg„awvevsmaslocvad“.

„swavlaTa“meorejgufisxvadasxvasaxissaTnoebebismoxveWisSes-axebmsjelobasexeba;agreTve,ganxiluliamterTanbrZolismeTode-bi,Segonebebidadarigebebi,TurapirobebSiekveTebaesaTuisvnebamonazonsdaiqveawarmodgeniliaRniSnulivnebebisaganTavisdaRw-evisxerxebidamopovebulisaTnoebebisSenarCunebismeTodebi.wm.basilididiRrmafilosofiur-TeologiuriganWvretiTusabuTebsmkiTxvelslocvisaucileblobasdaacnobsmisisaSualebiTSeZenilsuliersargebels.

wm. basili didis swavleba „locvisaTჳs“ pirvelxarisxovani wy-aroaasketuricxovrebiswesisSesamecneblad.amteqstiswm.efTvimemTawmideliseulibrwyinvale qarTuliTargmani,imedia,did suliersargebelsmoutansmkiTxvels.

IV. teqstis Semcveli xelnawerebi da maTi aRweriloba

wm.basilididis„swavlanilocvisaTჳs“SesuliaxelnawerTaerovnulcentrSidaculSemdegxelnawerebSi:

A- 81(XVIIIs.)A-100(1713w.)

1 მთავარეპისკოპოსი ამბერკი ტაუშევი, წმ. პავლე მოციქულის ეპისტოლენი, თბილისი, 2012 წ., გვ. 117.


20

A- 232(1799w.,krebuli„sufeva“)A- 394(XVIIIs.)A-181(1816w.)A-1512(1822w.)S-1595(XIs.,etrati)S-3661(XVIII-XIXss.)S-4616(XVIII-XIXss.)S-376(1798w.)S-4806(1799w.,krebuli„sufeva“)H-2350(XVIIIs.)

uZvelesi xelnaweri - S-1595 (XI s., etrati) arasrulia. misiSemorCenilinawiliteqstobrivadsakmaodsxvaobsyveladanarCenixelnaweristeqstisagandaredaqciuliTvalsazrisiTcalkeaSes-aswavli.danarCenixelnawerebigviandelia(XVII-XIXss.);maTSite-qstisruladaawarmodgenili.

A 811

A-81warmoadgensXVIIIs-isInaxevrisxelnawers.sul73furce-lia.19,8x14,9,gayviTlebuliqaRaldi;tvifrulityavgadakrulimuyaosyda,zemoydazedakruliaTeTriferisoripatarazomisqaRaldiwarweriT:a)„wignixucuradnaweriswavlaTaskivrSi“.b)„liturRia;swavlavasilisadaliturRiaiakobisadapetremociqulisa“.43-eda44-efurclebsSorisamoWriliafurclebi;nusxuri,sxvadasxvaxeli(ix.f.2r-30rda36r-72r),saTaurebidada-sawyisebisinguriT.damkveTi:kaTalikoz-patriarqidomenti.

A 1002

A 100,1713wlis, Sesulia ,,iTikaSi“. 279f, 32x24; dalaqave-buliqaRaldi;yavisferitvifrulityavgadakrulixisyda,ydamoclilia;nawerianusxurad,orsvetad;saTaurebidadasawyise-bi-singuriT.gadamweri:xucesmonazoniiosebaragviserisTavisSvili(150 r-v, 208v, 275v); damkveTi:besarionorbelisZe(150r-v, 275v);gadawerisadgili:garejisudabno,mravalmTisnaTlismcem-lismonasteri(150r-v);Cveniteqstidaculia44v-57v-ze.

1 ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა, A კოლექცია, ტომი I, თბილისი, 1973 წ., გვ. 275. 2 A I 1973: 450.

21


teqstisTvis

teqsti dadgenilia SedarebiT ukeTdaculida udefeqto orinusxiT: A-81da A-100(oriveXVIIIsaukunisa).

ufroZveli,1713wlisxelnaweriA_A-100aRniSnuliaAAliteriT,xoloA-81_ B-Ti.

1. ZiriTad teqstad aviReT SedarebiT ukeT Senaxuli A-81 (B)nusxidan.variantebidarTuliaqvs A-100nusxismixedviT.

2.teqstidadgeniliaorivenusxissafuZvelze.3.teqstSigasworebuliaSecdomebidamcdariformebimiTiTe-

buliasqolioSi.4. ჲ-s met-nakleboba, romelic orive xelnawerSi sistematurad

iCensTavs,gasworebulia,magramessworebasqolioSiaraaasaxuli.5.sqolioSiCamotanisgareSegasworebulia,agreTve„uჱ“kom-

pleqsisdaweriloba„ue“-Ti.6. kalmis Secdomebi gasworebulia da gamotovebuli asoebi

kvadratulifrCxiliT[]arisaRniSnuli.7.A-100 xelnawerSiyoveliswavlisdasawyisimiTiTebuliaZve-

liqarTulianbanurinumeraciiT. esnumeraciagamocemaSiSecv-liliacifrobriviT.

8.teqstSigavlebuliaparalelebiwm.basilididisadasxvawmidamamebisswavlebebsSoris(ix.danarTi,gv.51-55).

9.teqstsdarTuliaqvsleqsikoni.citatebisnumeraciaSeesab-ameba„swavlanis“muxlebs.


22

[2rB] [44vA]]] wmidisa da RmerTSemosilisamamisa Cuenisa1 basilisni swavlani locvisaTჳs

da sxuaTa TiTosaxeTa saTnoebaTaTჳssacxorebelad sulisa

mamao, guakurTxen!2.

1.Tquawmidamanbasili:locvaჲubnobaჲarsgonebisaჲRmrTi-

samimarT.aw ukue,gulisჴma-vyoT3,Zmano,TuviTari sazomiuჴmsgonebasamas,romeli-igiSemZlebeliqmnasmiudrekeladdgomadwi-naSeTჳsisameufisa4daubnobadmisapirispir,nebisaebrmeufisaTჳsisa,TჳnierSuvamdgomelisa5.

2.Tquakualad6wmidamanbasili:ukueTuqueyanasazedaxilulsamasmayualsainebamiaxlebaddidmanwinaჲswarmetyuelmanmosedaverSeuZlo,vidremdisganiჴadnaჴamlniferჴTaganTჳsTa(gam.3,5),maSa,viTar,Zmao,Sen,romelsa-egegnebavsmiaxlebadmisa,romeli-igiuzeSTaesarsyovelsavebunebasagonebaTasadaSengegulebismiaxlebadmisalocvasaSinaSensa,daaraiswrafo-aganSorebadSenganyovelivegulissityuaჲvnebuli?

3. Tqua kualad wmidaman basili: raJams ilocvide, pirveladmop[2vB]ovnebisaTჳscremlTaჲsailoce,raჲTaglovisamiermoal-bosificxleigi,romeliarssulsaSinaSensadaesreTuTxarbraliSeniufalsaaRsaarebiTadahpoomismierSendobaჲ.

4. Tqua kualad wmidaman basili: iswrafe yovlisa uwinaresmogebaჲcremlTaჲdaiTxoveniginiRmrTisagan7,rameTufriadux-arismeufesamasSensa,raJams-igiSencremliTa8ilocvidemisamimarT,mswraflSeiwiravslocvasaSensa.

5.Tquakualad:daRacaTuviTarcawyaronigardamodiodianSen-gancremlnilocvasaSinaSensa,nuaRhzuavnebidaggonies,viTarmedumetesvissamexar9,rameTuSewevnaჲpovalocvamanSenman,raჲTaSeuZlomჴurvaledaRsaarebaჲcodvaTaSenTaჲdamowyale-yofadmeufesacremlTamierSenTa.aramedekrZaleZlierad,raჲTawa-maliigi,SendamocemulivnebaTagankurnebad,aragardaaqcio

1 ჩუენისა] + დიდისა A 2 მამაო , გუაკურთხენ] + კირიელეისონ, ამენ A; ] მმოგიკითხავნ B 3 გულისხმა-ვყოთ B 4 მეუფესა A; მჱფისა B (ყოველთვის) 5 შუამდგომელისა A 6 კუალად] - A 7 და ითხოვენ იგინი ღმრთისაგან] - B 8 ცრემლით A 9 ვისამე ხარ A

23


ufroჲsadsavnebeladdaumetesadganarisxomomcemelimadlisamis.

6.Tquakualad:degZlieradlocvad1mჴ[45rA]urval[3rB]eddagare-miaqcienSenganyovelnivezrunvaniamissoflisanidagulis-sityuani,rameTueseni2SeaSfoTebengonebasa,raჲTadahჴsnanZalimisi.

7.Tqua kualad: raJams gixilon Sen eSmakTa, rameTu gnebavsmჴurvaledlocva,maSinmogaჴsennian3Sensaqmeniraჲmedagulis-sityuanigamosaZiebelni,viTarcakeTilisasaxeni,daraJamsgan-iSori locvaჲ, aRiRian Sengan ჴsenebaჲ maTi da eZiebn gonebaჲdaverhpoebnmaTdamwuxareiqmnismaszeda.xoloraJamsdas-dgilocvad,kualadmogagonnianSensaqmeniigi, raჲTamcaes-reTdahჴsnesZaliigilocvisaSenisaჲdawarwymides-mcakeTilinayofi,romeliaqundalocvisamier.aramedSenukueTugnebavslocvaჲ,yavmasJamsagonebaჲSeniyrudautyuyovelTavemimarTsaqmeTa,da meufesa mas Sensa oden xedevdida evedrebodemasmჴurvaled.

8. Tqua kualad wmidaman basili: raJams moiwios Sen zedagansacdeli,anuSfoTraჲmedasityჳsgebaჲdagenebosSewuxebaჲZmisaSenisa,maSinmoiჴsenelocvisaSenisaigiJamidasasjelimisi. dahჴsen gulissityuaჲ igi, raჲTa gaqundes kadnierebaჲRmrTisamimarTlocvasaSinaSensadaukua[3vB]naჲsknelfriaduxarodissulsaSensa.yovladveesreTiswrafeyofadmSჳdobisa.

9.Tquakualad: ukueTugsurisWeSmaritisalocvisaTჳs,nuSeawuxebsxჳsasulsa,TuaraamaoarsSromaჲSeni.

10.Tquakualad:nugareganiTa4saxiTaodenilocav,aramedgonebaჲ SenimoiyvanegulisჴmisyofasalocvisasaSiSiTdaZr-woliT.

11.Tqua kualad: raJams guliswyromisa mimarT SeiWurvodi,gandevnen5SengangulisTqumaჲca,6rameTugulisTqumisamieriqm-nebian7nivTniigiguliswyromisanidaesreTSeSfoTnebisTualiigigonebisaჲdadaiჴsnebiswesilocvisaჲ.

12.Tquakualad:nuilocav,raჲTamcaiqmnanebaჲSeni,daRa-caTuhgonebde,viTarmedkeTilars,romeli-igiSengnebavs,ra-meTuaraSeerTvebis8nebaჲSeninebasaRmrTisasa.aramed,viTarca

1 ილოცევდ A 2 ესე B 3 მოგაჴსენიან A 4 გარეგნითა A 5 განდევნე A 6 გულისთქმნაჲცა A (ყოველთვის) 7 იქმნება B 8 შეუურთების A; შეურთების B


24

giswavies, esreTilocevdi, viTarmed:„ufalo,iyavnnebaჲ SenidanunebaჲCemi“(lk.22,42);dayovelsavezedaesreTilocevdi,raჲTanebaჲmisiiqmnas,rameTumashnebavskeTilidaumjobesi1sulisaSenisaჲdaaraSen.

13.Tquakualad:vinarsesreTsaxier,viTarRmerTiCueni?!masukuemiuteoTyovelivesaqmeCuenidamankeTili[4rB]-gჳyosCuen,rameTusaxieriigikeTilTaniWTamomcemeliarsmonaTaTჳsTa,romelniadidebenmas2.

14.Tquakualad:„locvasaSinaSensasasufevelsaodenRmrTi-sasaiTxovdidasimarTlesamissa3dayovelikeTili-geyosSen“(mT.6,33).

15. Tqua kualad: ilocevd krZalulebiT da gulisჴmisyofiTda [45vA] lmobierebiT da tkiviliTa sulisaჲTa, aRsaarebiTacodvaTaჲTadasulTqumiTamჴurvaliTadaZlieriTa.

16. Tqua kualad: raJams ilocvide, gonebasa Sensa ekrZaleda Semokribe igi SiSsa RmrTisasa,raჲTaara ganibniosvnebaTamimarT,aramedgulisჴma-yav,TuviswinaSemdgomarexar,rameTuukueTuarafriadekrZaloJamsamaslocvisasa,mswraflganibn-evisgonebaჲSeni.

17.Tquakualad:friadeSurebiseSmakikacsamas,romelimo-swrafeiyoslocvisamimarTdayovliTaRonisZiebiTaebrZvis4,raჲTaSeaginoslocvaჲ misidaaradascxrebisaRZrvadgulissi-tyuaTamravalTa5gonebasaSinadaaRsZravsvnebaTaჴorcTaSina,raჲTaSeuZlosdaxrwevadmoRuawebisamiskeTilisadaWeSmari-tisaubnobisaRmrTisamimarT.

18.Tquakualad:raJamsfriadiRuawisukeTurmaneSmakmanda[4vB]verdauxrwiiskacsalocvaჲigiWeSmariti,maSinmciredmi-hridis6dakualadmoaqciisucnauraddabrZola-uyvismas;anuguliswyromiTadaZჳrisჴsenebiTaZmisamimarT,anuborotiTamiTgulisTqumiTasiZჳsaჲTa,romlisamierdaucemianmravalnimoRu-aweni.

19.Tquakualad:raJamsRirs-iqmnedaiwyolocvad,viTarcajer-ars,maSinmswraflmoelodegansacdelsadabrZolasamter-isasadadegmჴneddamtkiceddamRჳZarebiTscevdinayofsamasSensa,rameTupirveliTganveamisTჳswodebulxar,raჲTaiqmodidascvide,rameTuraჲsargebelars,ukueTuvinmeSuresdaJam-

1 უმსჯობესი A 2 მონათა თჳსთა, რომელნი ადიდებენ მას] - B 3 მისსსა A 4 ებრძჳს B 5 მრავლითა B 6 მირიდის A

25


sanayofisasaudebiqmnes1danayofimisiverSeikribos,aramedmჴecTadanadirTaganxrwnanigidaaRaoჴronigi2.

20.Tqua kualad: yovlisa ufroჲsi3 da uficxlesi brZolaჲ,romeliiqmnebisCuenSorisdaarawmidaTaeSmakTa,araraჲsaTჳsars,aramedlocvisaTჳs,rameTufriadmbr[Z]olarsmaTda,xoloCuendadidiSemwearsdamfarvel4sulTaCuenTaჲWeSmaritiigilocvaჲ.

21.Tquakualad:araguliswyromisagandagulisTqumisaodenuჴmsSorsyofaჲ,romelsa[5rB]enebosWeSmaritilocvaჲ,aramedTana-ac, raჲTa yovlisaganve vnebulisa gulissityჳsa Sors yossuliTჳsi.

22.Tquakualad:ukueTulocvaჲ gnebavs,RmrTisaganjer-arsTxovaჲlocvisaჲlocviTave,romelmanmoscisTxovaჲmTxovelTamisTa.masukueevedrebodedaityode:„wmidaiyavnsaxeliSeni,movedinsufevaჲSeni“(mT.6,9-10),romelarssuliwmidaჲSenidamxolodSobiliZeSeni.rameTuTჳTmanguaswavadaTqua:„su-liTadaWeSmaritebiTailocevdiT“(in.4,24).

23.Tquakualad:raJamsgonebaჲ SenifriadiTamiTsurvil-iTaRmrTisaჲTaganiwdodisdaganeSorebodissoflisaamisgandaჴorcTaSenTagancadayovlisagangulissityჳsadaჴsenebisavnebulisa,maSincan5,viTarmedmiaxlebulxarsa[46rA]zRvarTa6wmidisamislocvisaTa.

24.Tqua kualad: romelsa WeSmaritisa mis locvisaTჳs sur-odis da mrisxanebasa da yovelsave guliswyromasa ara evlto-dis,eseviTarisruliadugulisჴmo7arsdamsgavsarsigikacsamas,romelsaeneboskeTiladxedvaჲ, daTualTaTჳsTamiwiTa8aRivsebdes.

25.Tquakualad:ukueTugsurisWeSmaritisalocvisaTჳs,nurasiqm,romeliwinaaRdgomarsmisa,raჲTaesreTRmerTimogeax-losdaSenTanaiyosmaradis [5vB].

26.Tqua kualad: kaci,romeli ჴorcielTa saqmeTa SeTxzuliyosdazrunvaTaSinaganbneuliyosgonebaჲmisi,eseviTarsamassiwmidiTlocvaჲdavedrebaჲRmrTisaჲverZal-uc.

27. Tqua kualad: viTarca Sekrulsa sirbilad ver Zal-uc,egreTvegonebaჲ,romelivnebaTahmonebdes,WeSmaritisalocvisa

1 იქმნას A 2 იგი] - A 3 უფროსი A; უფროჲს B (ყოველთვის) 4 მფარველი B 5 სცან A 6 საზღუართა B 7 უგულოსჴმო A 8 მიწით B


26

adgilsaverhpoebs1,rameTuzidavsmasdamimo-akueTebsvneb-uliigigulissityuaჲdaverSemZlebelarsigiSeuryeveladdgomadgonebiTa,ginaჴorciTa.

28.Tquakualad:raJamshgonebde,viTarmedaradgeჴmarebiancremlnilocvasaSinacodvaTaSenTaTჳs,maSingulisჴma-yav,TurazomSorsxarRmrTisagan,romelsa-egeTana-gedvamaradismisTanayofaჲ.amasigonebdidaufroჲsadmჴurvaledcremloode.

29.Tquakualad:xedevdimaradissazomsaSensadaesreTSeu-ZloumჴurvalesadglovaddabralobadTavisaSenisa,viTarca-igiesaiawinaჲswarmetyueli,egrecaSen,raJamsigonebde,Tuvi-TararawmidaჲxardaSorisarawmidisaerisamkჳdrxar,romelarianvnebanidagulissityuaniborotni(es.1,4),daikadrebwinaSeRmrTisasabaoTisadgomaddaubnobadmisa.

30.Tquakualad:uwyodeT,viTarmedwmidaniangelozniguaw[6rB] _ uevenCuenmaradislocvad2 da raJamskeTiladvilocvideT,uxarismaTdaCuenTanamaradismdgomareariandaiginicail-ocvenCuenTჳs,xoloodesCuenudebviyvneTdaSeviwynarebdeTgulissityuaTaborotTa,maSinfriadganvarisxebTmaT,rameTuiginimaradisCuenTჳsesreTiRuwiandaesreThnebavs3keTiliCuenTჳs4daCuenTavTaCuenTaTჳsaravevedrebiTRmerTsaer-TiTa guliTa,aramed warvdgebiT winaSe dambadebelisa Cuenisa,romelihxedavs5gulsadaTirkumelTa,dapiriT[a]vevedrebiTcodvaTaCuenTaTჳsdaguliTaviwurTiTukeTurebasa,daesreTkurnebisawilufroჲsadmovwylavTsulTaCuenTa.

31.Tquakualad:ukueTuaramigiRebiesmadliigilocvisaჲ,maSaiRuawedasulgrZeliqmendamiiRo.ismineigaviigiqurivisaჲmis,viTarcawerilars,viTarmed:etyodamaTigavsa,raჲTamara-disilocvidendaaramoiwyinebden(luk.18,1).amisTჳsSencanumoiwyineb,nucasulmokleiqmnebi,ukueTujereTaramigiRebia,rameTuukueTu[46vA]moiTmino,miiRoSenmadliigi,viTarca-igimsajulmanmanTqua,viTarmed6:„daRacaTuRmrTisaganarameSinisdakacTaganaramrcxuenian,aramedvinaჲTganSrom[6vB]asaSemam-Txuevs dedakaci ese,usajo mas“ (luk.18,4-5). egreTve RmerTmanyossasjelimaTTჳs,romelnidRedaRameRaRadebenmisamamarT(luk.18,7).awegreTveSenaxovnaddamouwyinebeladdeglocvasaSina.

1 ჰპოვებს B 2 მარადის ლოცვად] ~ ლოცვად მარადის A 3 ნებავს B 4 ჩუენი A 5 ხედავს A 6 ვითარმედ] – B

27


32.Tqua kualad: nu gnebavs, raჲTamca esreT iqmnnes1 saqme-niSenni,viTarcaSengnebavs,aramedegreinebe,raჲTa,viTarcaRmerTsasTnavs,egreTiqmnen,daiyoSenuSfoTveladdamadlo-biTlocvasaSensa.

33.Tquakualad:daRacaTuhgonebde,viTarmedsazomsadidsamiwuTomilxardasaswaulTacaiqm,aramedfriadekrZaleeSmaksamas siZvisasa,rameTufriadmanqana ars igi da mravalRone damoSurne maradismoRuaweTaTჳs da iswrafis,raჲTamca umaxჳlesgonebisa Senisa ipova da ganaSora-mca igiჴsenebisagan RmrTisalocvasaSinaSensa.

34.Tquakualad:ukueTulocvisaTჳsiRuwi,pirveladganemzadebrZolaTamimarTeSmakisaTadaaxovnadTavs-isxenigini,rameTu,viTarcamZჳnvarenimჴecni,egreTmogiჴden2dagaWirvebdenlocv-asaSinaSensa.

35.Tqua kualad: ganemzade viTarca mჴedari mჴne da brZenigamocdili,raჲTadaRacaTumeysaSinaixiloucnebaჲraჲme,araSeiryio,daRacaTumaxჳliTacaginaeriTazeda-mogiჴden,anuTu[7rB]lamprebiixiloaRnTebulebi,nuSeZrwundebi,aramedmჴneddakadnieradaRiarebdikeTilsamasaRsaarebasa,romelarssax-eliuflisaCuenisaiesuqristesidaadreixilodacemaჲmter-TaSenTaჲ,rameTu,romeliWirsamoiTmendes,mansixarulididiipovosdaromeliTavisasulisaTჳsSromasaTavs-idebdes,miecesgansuenebaჲukunisamde.

36.Tqua kualad: jer-ars, raჲTa mzakuvarebasaca3 maTsa aragamoucdeliyo,aramedraჲTakeTiladuwyodi,rameTuodesmeoradganiyofvian4eSmakni:romelnimegebrZodiandaromelnimegnatridianda,ukueTuiTxoo5Sewevnaჲ,meyseuladmoiwinian6sxu-aniigisxuaTaangelozTaTanadapirvelniigiganasxnian;xoloamasiqmnan,raჲTamcagacTunesdaaRgimaRlesgonebaჲ,viTarmedangeloznimovlenSewevnadRuawlsaSensa,damermeukuanaჲsknelufroჲsaduwyalogeqmnianavazakniigimwarenidaSTagabianmax-esamaTsaborotsa.

37.Tqua kualad wmidaman basili: simdablisa da simჴnisa damoTminebisa mogebaჲ iswrafe da ara Sevides Senda gansacdelisaeSmakodaguemaჲaramieaxlossayofelTaSenTa,rameTuange-lozTaTჳsTaubrZanosufalmandacvaჲSenidaZaliigiwina[7vB] _ aRmdgomTawardevnon(fs.90,10-11).

1 იქმნეს A 2 მოგიჴდეს B 3 მზაკვარებასაცა B4 განიყოფიან A 5 ითხო A; ითხოოჲ B 6 მოიწივნიან A


28

38.Tquakualadwmidamanbasili:numiemsgavsebi[47rA]farisev-elsa locvasa Sina Sensa, aramed mezuerisa1 misebr ilocevd,raჲTaSencaganhmarTldeuflisamier(luk.18,10-13).

39.Tqua kualad:Tanamdebman man bevreulisa mis talantisa-mangangswavlenSen,viTarmed,ukueTuaramiuteoTananadebiSeniTanamdebsa mas Sensa,vercaSen hpovomotevebaჲ,rameTuwerilars,viTarmed:miscaigisatanjvelad(mT.18,23-34).

40.Tqua kualad: raJams ilocvide da gulissityuani gange-Sornen,maSingulisჴma-yavkeTilad,TusadaჲTiqmnaesedaekrZa-leZlierad, nuukue malulieqmnas maTda ucnauradSTaagdoTaviSeni2maTSoris.

41.Tquakualad:esecasimanqaneaqusarawmidaTaeSmakTa,raჲTamogagonon,raჲTamcailocemaTTჳs,daukueTuviTarcajer-arswina-aRudge,mermenebsiTTჳsiTgangeSornian,raჲTamcadairwmuneTaviSeni,viTarmedgiwyiesZlevaddagandevnadeSmakTa.

42.Tqua kualad wmidamanda RmerTSemosilmanbasili:locva-man locvisa meZiebelman locvaჲpovis3, rameTulocvasa sxuaჲraჲmcaSeudga,garnalocvaჲve[8rB],romlisamogebiTamiveaxlebiTRmerTsa.

43.Tqua kualad: viTarca yovelTa sacnobelTa Tualni um-jobesarian,egreTcayovelTasaTnoebaTalocvaჲuzeSTaesars.

44.Tqua kualad: vidremdis ჴorcielTa saqmeTa hyuarobdesgonebaჲSeni,uwyode,rameTuaragixilavsSenjereTadgiliigiwmidaჲ locvisaჲ,aramedjereTSorsarsSengansanatreliigigzaჲmisi.ukueTukulaararasamissoflisasaqmesaaramidrke-bodisgonebaჲSeniilocvideraჲ,aramedRmrTisaTanaodeniyosdidebisadamowyalebisamisisamimarT,gixarodis;maSinuwyode,rameTugipovniesWeSmaritiigilocvaჲ.

45.Tqua kualad wmidaman basili: SiSi da survili RmrTisamimarTgaqundinmaradisdagonebiTawmidiTaiyofodeyovel-TamimarTdarasacaiqmodi,esreTSegeracxen,viTarmedRmerTimunmdgomarearsdahxedavssaqmesamasSensa;xolodRedaRameჴsenebaჲukuanaჲsknelisamisdRisagaqundindayovelsavesaqmesazedasaxiersaRmerTsahmadlobdi.

46.Tqua kualad wmidaman da RmerTSemosilman basili: gon-ebasa ganbneulsa Semohkrebs4 wignis kiTxvaჲ da mRჳZarebaჲ dalocvaჲ, xolo gulisTqumasa motyinaresa daavsebs marxvaჲ daSromaჲ da ganSorebaჲ, xolo guliswyromasa ganZჳnebulsa moam-dovrebsgalobaჲdasulgrZelebaჲdamowyalebaჲ.xolojer-ars

1 მეზვერისა A 2 შენი ] თჳსი A 3 ჰპოვის B 4 შეჰმოკრებს B

29


[8vB],raჲTaeseTiToeulsaJamsadaTჳssasazomsazedaiqmne-bodis,rameTusaqme, romeligaregansazomisaTჳsisa iyos, igiadredaiჴsnebis;dasaqme,romeliaramtkiceiyos,igiarcaradsargebelars.

47.Tquakualad:romeliivltodisgulisTqumaTagandagan-suenebaTaamissoflisaTa,eseviTariigigodoliarsmtkicewinaSepirsamtrisasadaverZal-uceSmaksamwuxarebisasadarRuevadmisa,rameTukacsa,romelsauyuardesgansuenebaTaჲ[47vA],esevi-TarsamassulimwuxarebisaჲaraodesganeSoros,xoloeSmaksamasmwuxarebisasaverganveSorebiT,ukueTuerTisacasaqmisamimarTჴorcielisaguaqundessiyuaruli1,rameTu,sadacaixilosgonebaჲCuenimidrekilad,muncadagჳdgamsCuenmaxesamasmwuxarebisasa.

48. Tquakualadwmidamanbasili: bunebiTguliswyromaჲ esears,raჲTaeSmakTavebrZodiTdagulisTqumaTaჴorcielTawina-aRudgebodiTda maTdamimarTmrisxane viyvneT. amisTჳsca,ra-JamsangelozTasulieriigisitkboebaჲmoguagonondanetarebaჲigizecisaჲ,miTguaswavebenguliswyromasaCuensaSecvalebad2eS-makTamimarT.xoloeSmakTaraJamsmiguzidnonCuengulisTqumaTamierჴorcielTa,guaiZuleben,raჲTaguliswyromaჲCuenigareganbunebisaiyoskacTamimarT,raჲTaesreT[9rB]dabneldesgonebaჲCuenidaucxoiqmnes3gulisჴmis-yofisagan4WeSmaritisadaiqmnasSinaganmcemelsulisaTჳsisa.

49.Tquakualad:ekrZale,raჲTaaraSeawuxoZmaჲSeni,Tuara,verganereeSmaksamasmwuxarebisasa,aramedJamsalocvisasasaw-ertelSendaiyos.

50. Tqua kualad wmidaman basili: friad Znel da yovliTurTeklovanarssabrZoleladeSmakiigicudadmzuaobrobisaჲ,rame-Tu,raჲca-igihyodasaჴsneladmisa,igica5kualadeqmnebismizezbrZolisamisisaSendamomarT.xoloeseuwyode,rameTuaraaquseSmakTaჴelmwifebaჲ,raჲTamcayovelTavegulissityuaTaCuenTakeTilTa wina-aRgჳdges, aramed romelTame TჳT ukeTurebani daborotniCueulebaniCuenniwina-aRgჳdgebian6daguaWirvebenCuen.

51.Tqua kualad: iჴsenebdi pirvelsa mas cxorebasa Sensa dapirvelTamaTcodvaTaSenTa,daTuviTarvnebuliegevnebulisamisgan cxorebisawyalobiTa qristesiTa moxued uvnebelsa amascxorebasa,TuviTargamoxuedsoflisagan,romelman-igimraval-JamdamravalgzisdagcadadagamdablaSen.anuTuvinars,rom-

1 სიყვარული A 2 გულისწყრომასა ჩუენსა შეცვალებად] - B 3 იქმნას A 4 გულისჴმის-ჰყოფისაგან B (ყოველთვის) 5 იგიცა] + და B 6 წინა-აღუდგებიან B


30

eliudabnosaSinagamogzrdisSendagansdevnisSenganeSmakTa,romelnikbilRrWeniTmov[9vB]lenSenzeda,rameTueseviTarni-esegulissityuanimogatyuebenSensimdablesadaeSmaksamasamparta-vanebisasadaamჴoben.

52.Tquakualad:raJamsbrZola-uyoneSmakTamonazonsamrav-liTasaxiTadaveraraჲTaverSeuZlondacemad,maSinmiuSuebendaxedvengonebasamissa,Turomelsa-ZisaTnoebasazedaudebars,anuTuromelivnebaჲ uyuarsgonebasamissadaromelsacazedamidrekiladpovonubadrukiigisuli,damiTacadascemen.

53.Tqua kualad: Sromaჲ da mRჳZarebaჲ da marxvaჲ ara br-ZanebularsCuenda1daucadebeladdaZalisaumetesad,aramedZalisaebrCuenisa,xololocvaჲdaucadebelad[48rA]brZanebularsCuenda(1Tesal.5,17),rameTuamasaraჴorcieliZaliodenuჴms,aramedsifrTxile2gonebisaჲmaradis.

54. Tqua kualad: ჴorcTa sulisagan ganSorebaჲ mxoloჲsaRmrTisaჲars,romelmancaSeaerTnaigini,xolosulisaჴorcTaganganSorebaჲZal-ucyovelsave,romelsacasurodissaTnoebisaTჳs,rameTu mamaTa Tques, viTarmed: ese ars ganSorebaჲ - maradisჴsenebaჲsikudilisaჲdayovelsavezedawinaaRdgomaჲnebisaTჳsisaჴorcielisaჲ.

55.Tqua kualad: romelni ჴorcTa Suebasa da gansuenebasaSeudgendamorCilnebasamaTsaiyvnen,eseviTarni[10rB]numcaeS-makTaabraloben,nucavnebaTa,rameTuTჳTiqmnnes3TavisamaTisa4eSmakdamiscnessulnimaTniwarsawymedelsa,rameTumadliigi,mocemuli maTda, ara keTiladiჴmares,xoloromelTa ჴorcnimaTni daamdab[l]nes da amis mier moiges sulieri siwmide dagonebaჲmaTifrTxildamxedvelyves,maTuwyianmadliigidam-badebelisamaTisaჲ,maTdamocemuli.

56.Tquakualad:gonebamanukueTuaraganiwmidosTaviTჳsi5keTilad,eseviTari igi ver SemZlebel ars amaRlebad RmrTisamimarTdaSecvalebadkeTiliTaSecvalebiTa,rameTuSinaganiigiaRZrvaჲmiaqcevsmaskualadmunvesaqmed,romlisagancagamov-ida.

57.Tquakualad:saxeuvneblobisaesears:raJamsiwyosgon-ebamanTჳsisamisnaTlisaxedvaddaucnebaTamaTmimarTZil-isaTaiyosdawynarebuldaaRuZrveldasiwrfoebiTxedvidesyovelTavesaqmeTa.

58.Tquakualadwmidamanbasili:gonebaჲwmidaჲdakeTilad

1 ჩვენდა A 2 სიფთხილე A 3 იქმნნნეს A 4 მათისა] თჳსისასა A 5 თავი თჳსი] ~ თჳსი თავი A

31


frTxili igi ars, romeli Jamsa locvisasa yovladve araras1igonebdesamissoflisasaqmeTagansa,aramedsuliTadaჴorciTadgeswinaSeRmrTisadamisamimarTiyosyovelivegonebaჲ,rom-lisamimarTcailocavs.

59.Tquakualad:suliuvnebeliaraigiars,romelisaq[10vB] _

miTodenaraiqmodiscodvasa,aramedromeligulissityuaTaca2mimarTaRuZrveldadawynarebuliyosdauvnebel.

60.Tqua kualad: didad codvad Seeracxebis monazonsa,uku-eTumiiyvanebdesgonebasavnebulsagulissityuaTaTanadaiwur-TidesmaT.

61.Tquakualad:gonebaჲvidremdisbrZolasamasSinavneba-Tasa iyos,ver Zal-uc xilvad gulissityuaTa maT da RoneTabrZolisaTa, xolo raJams uvnebelobaჲ moigos, merme keTiladgulisჴma-hyofsmravalTamaTRoneTamzakuarisaTa.

62.Tquakualad:sulisityჳerimaSinarsbunebiTsazeda,ra-JamsyovelivesurvilidagulisTqumaჲmisisaTnoebaTaTჳsiyosdaguliswyromaჲeSmakTamimarTiyosdagulisTqumaTaborotTa,xologulissityuaჲigimisixedvaTauzeSTaesiyosmxedvel.

63.Tquakualadwmidamanbasili:Tana-acmonazonsa,romelsaenebosmჴedarqristesayofa,raჲTaucxo-yosTaviTჳsisaqmeTa-gan amis soflisaTa da wmida-yos guli Tჳsi gulisTqumaTaganborotTa d[48vA]a moicalos yovlisagan saqmisa, raჲTa esreTsaTno-eyosTჳssaufalsa,rameTuesreTuჴmsyofaჲmonazonsada,ufroჲsad,romelirbiodisSueniersamasasparezsaSinadayudebi-sasa,rameTuverSuenierars da keTiluReliigi dayudebisaჲ,viTarSuenierarsdakeTil3datkbilRuawliigidayudebisaჲ,viTarSuenierars[11rB]daWeSmarit,„rameTutkbilarsuRelimisidatჳrTimissubuq“(mT.11,30).amisTჳs,sayuarelno4,ukueTugnebavsmogebadcxorebaჲigimonazonisaჲdaSeslvadsaxesamasSinadayudebisasa,dautevenzrunvaniigisoflisani,mTavrobaniigidaჴelmwifebani5,amboxebanidamravalmetyuelebani.eseigiars,raჲTauzrunveliyo6dauvnebeldagareSeyovlisavegu-lisTqumisaamissoflisadidebisadagansuenebisa,daraჲTaamisyovlisagan ucxo iqmne da esreT SeuZlo keTilad dayudebad,rameTuukueTueseviTarTasaqmeTaganaraucxo-yosTaviTჳsikacman,verZal-ucwarmarTebadamisdidebulisamoqalaqobisa.

64.Tquakualad:iqmenSenviTarcavaWariჴelovanidaganviden

1 არარასა A 2 გულისსიტყუაჲთაცა A 3 დაყუდებისაჲ, ვითარ შუენიერ არს და კეთილ] - B 4 საყვარელნო A 5 ჴელმწიფენი B 6 იყოს B


32

Sennizrunvanidasaqmeniamissoflisanidamoiyidepatiosaniigi margaliti dayudebisaჲ, romliTa moiyidebis da mogecemissasufevelicaTaჲ1madliTaqristesiTa.

65. Tqua kualad wmidaman basili: raJams sdge locvad wi-naSe RmrTisa,SiSiT da ZrwoliT ilocevd,frTxilad da keTi-lad,rameTuesreTjer-ars.xolombrZolTamimarTdamterTaCuenTaeSmakTaraJamsgჳxilonlocvasaSina,meyseuladiginicaswraflmoiwevianCuenzedadamoguagonebenCuengulissityu-aTa,romelTa ara jer-arn yovladve mogonebad Jamsa locvisaCuenisasadaamasiqman,raჲTamcatyueyvnesgonebaniCuennidacud2daamaoyvneslocvaჲCueni[11vB].WeSmaritadcudda3amaoarslocvaigidavedrebaჲ,romeli,viTarcavTqu,araSiSiTdaZrwoliTiyos,rameTuukueTuraJamsmefisaamisqueyanisawinaSesdgedaevedrebode4saTxovelisaraჲsaTჳsme,romeli-igikaciarsCuenebrive5miwisaganidamiwadvemiqcevadidamas6esreTSiSiTvevedrebiT,maSa,araufroჲsiSiSidaZrwolaჲjer-ars-a,war-raჲ-vdgeTwinaSeqristesa,meufisamismeufeTaჲsadauflisauflebaTaჲsadaviTxovdeTmisganmotevebasacodvaTaCuenTasadasasufevelsacaTasa?anuTu,Zmano,raჲ-mearsgulissityuaჲigi,romeli-igiutkbilesarsdausawadeles,vidreubnobisadavedrebisadambadebelisamimarTTჳsisa,romeldauteobTmasdaviwurTiT sxuasa!? movediT,Zmano, da misa mimarT viswrafoTdacvadgonebaTaCuenTa,raჲTaaraamaoiqmnessrbaჲCueni.

66.Tquakualadwmidamanbasili:uwinaresyovelTave7eSmakTasaCuenzedabrZoladmovlensamnieseeSmakni:nayrovanebisaჲdavecxlismoyuareb[49rA]isaჲdadidebismoyuarebisaჲ;xolosxu-aniigieSmakniamaTsaSemdgomadvlenanda,romelniamaTmiermoiwylnen, merme sxuanica moiwevian maT zeda, rameTu aravinSTavardebisჴelTaeSmakisamissiZvisaTa,ukueTuarapirveladiZliosnayrovanebisaeSmakisagan,daarcaguliswyromaჲaRiZrvisTჳniersamTaamaTvnebaTasa,rameTuanuWamadisaTჳsganrisxnebiskaci,anusa[12rB]ჴmarTaTჳs,anudidebismoyuarebisaTჳs,dauku-eTukaciamaTvnebaTaganaraganTavisufldes,verganerebisigieSmaksamwuxarebisasadavercaampartavanebisasa,romel-igiarspirvelinayofieSmakisaჲ,ukueTuaraaRmohfxuras8Ziriigiyov-

1 ცაჲთა B 2 ცუდად B 3 ცუდ და] ცუდად B 4 ევედრებოდი A; B 5 ჩუენიებრივე B 6 მას] ამას A 7 ყოველთასა B 8 აღმოჰფუხურას A; აღმოფხრას B

33


lisaborotisavecxlismoyuarebisaჲ1,rameTuupovarebaჲdasi-glaxake kacsa daamdablebs, viTarca brZeni solomon ityჳs daraჲTamokledvTqua,viTarmedarcaTuerTisaeSmakisadavnebisaჴelTaara2Sevardebissuli,ukueTupirveladaraamaTsamTaganmoiwylasdaiZlios.amisTჳsamiTsamiTabrZoliTaebrZolaeSma-kiufalsadamacxovarsaCuensaiesuqristesa,rameTupirveladetyoda,raჲTaqvaniigipuradgardaaqcines,damermeaRuTqumidayovelsavesofelsa,damesamed,raჲTamcagardaigdoTaviTჳsisarTuliTquedaararaჲevnos,raჲTaesreTTavs-idvasdidebaჲ,romlisaTჳsca ufalman Sehrisxna da3marTlukunwarslvaჲ ubr-ZanaeSmaksa(lk.4,3-13),raჲTamcaCuenguaswavawinaaRdgomaჲdaZlevaჲeSmakisaჲ,raჲTasamniesevnebani,mSobelniyovelTavne-baTani,davTrgunneTdaesreTvZloTeSmaksadayovelTavne-baTa;xoloukueTuamaTarawina-aRudgeTmჴneddavZloT,maSauwyiT-mca,romelerTsacavnebasavervZlevT,aramedyovelTaganCuenviZleviT.

67.Tquakualadwmidamanbasili:arseSmaki,romelsaewodebismacTur.eseufroჲsadganTiadmoiwevismonazonsazedadawari-tacebsgonebasamissasaRmrToჲsamiskerZisagandazr[12vB]un-visagansulisaTჳsisadaagonebnsaqmeTaჴorcielTa,ginaslvasaadgiliTi-adgiladda saxliTi-saxlad,anu ubnobasa mecnierTa-sa,ginamaTsamisdamomarT,daesreTganiyvanismzakuarmanmangonebaჲmonazonisaჲჴsenebisaganRmrTisadazrunvisagansuli-saTჳsisadawurTisagansaTnoebaTaჲsadatirilisagancodvaTaTჳsTaჲsa4, romeli-igi Tana-ac, da amisTჳs jer-ars monazonisa,raჲTamaradisfrTxiladxedvidesyovelTavemaTgulissityu-aTamteris[a]Ta5,TusadaჲT6daiwyebs,anuTusadadaasrulebs,anuradiqmsamasdauwyoden,viTarmedmzakuari7igiaracudadiqms amas,aramedraჲTamcawesierebaჲ igi monazonisaჲ ganxrwnada gulisჴmisyofaჲ igi misi sulieri daabnela vnebuliTa miTda dauwynarebeliTa gulissityჳTa, da meyseuladmisca-mcaigieSmaksasiZvisasaanumrisxanebisasaanumwuxarebisasa,romelni-igiborotadganxrwniankeTilsamasmoqalaqobasamonazonisasa[49vA].xoloaw,vinaჲTganJamsamasgansacdelisasavermswraflgulisჴma-hyav,viTar-igimigiRogonebaჲSenieSmakmanmaSin,amisa

1 ვერცხლისმოყუარებისაჲ A 2 არა] + არა B 3 და] - B 4 თჳსთასა B 5 მტერისთა A; B 6 სადათ B (ყოველთვის) 7 მზაკვარი A


34

Semdgomad,vinaჲTgandagiteos1,movedgonebasaSensadagulisჴma-yven saqmeni igi, romelni mogarTuna Sen eSmakman, da can, TusadaჲTiwye,anusadawarxued,anuTuromelsaadgilsaSeemTxჳeeSmaksamassiZvisasa,anuguliswyromisasa,anumwuxarebisasa;an-uTusaqmeniigimaTniveriqmnnes,eseyoveligulisჴma-yav2dacan,TuviTariZlie,raჲTagaqundesgamocdilebaჲdagaqundessamxileb[13rB]eladmisda,raJams-igikualadmovidesSendadamo-vides,raჲTa3amxile4mascxadadsaqmiTacadasityჳTa[ca];saqmi-TaesreT,raჲTaarRaraSeiwynaroTesliigiukeTurebisamisisaჲ,xolosityჳT,raჲTaayuedromasdaSehrisxne,TuviTarmoawiaSenzedapirveliigiwylulebaჲdameoredamesame,xoloamaszedafriadganrisxnebisigidasircxჳleuliqmnebismxilebisamisTჳsSenisa,aramedsaswaulisircxჳlisamisisaჲeseiyavnSen-da,raჲTameyseuladgulissityuaჲ eseviTari5ivltodisSengandaarRaraSeiwynarebdemisgan,damermemoiwiosSenzedaZilimZimedafqnarebaჲzedaჲszeda6dadamZimebaჲdatkivilimჴarTaჲ,raჲTamcaaragwadoda7locvad,aramedSenmჴneiyavdamoiTminedaufalmanyoveliveganaqarvosmadliTaTჳsiTa.

68.Tquakualad: raჲRa-mevTquame eSmakisamisTჳs,romelimoawevs sulsa zeda ugulisჴmoebasa, rameTu meSinis me misTasaqmeTawerad,TuviTarsuliJamsamasmoslvisamisisasagan-valsTჳsisagonebisagandaTჳsisawesisagandaaRiZarcჳsSiS-saRmrTisasadakrZalulebasasulisaTჳsisasa8dacodvaჲarauCncodvaddauSjuloebaჲarauSjulo[e]badaqun.sasjelsamassaSinelsadasatanjvelTa9maTsaukuneTaviTarcalitonsarasmesaqmesaigonebn.RmerTsaaRiarebndamcnebaTamisTaaramixedavn,mkerdsaTჳs[s]aicemndaigiyovladveugulisჴmoarn,sityuaniwignTaniesmodiandayovliTurTficxelarngulimisi.xoloamaseSmaksacudadmzua[o]brobisagulissityuani[13vB] moawevenkacsa zeda da, ukueTumca ara Semokldes dReni misni, vermcacxovnda yoveli ჴ[o]rcieli; aramedanu gansacdeliTa raჲTame,anuuZlurebisamier,anunaxviTamkudrisaჲTa,anusxჳTaraჲTamesaxiTaRmrTisamierganidevnebisvnebaჲesegulisagandalmo-bierebadmovalssuliigi.xologanSorebuli,romeliamasbrZo-

1 დაგიტოს B 2 გულისჴმა-ჰყავ A 3 რაჲ A; B 4 იმხილე B 5 ესევითარი] ეგევითარი A 6 ზედაჲსაზედაჲ A 7 გწადდა A; გაგწყდა B 8 თჳსისა B 9 სატანჯუელთა B

35


lasaSTavardesdamansiZvisagulissityuani1araSeiwynarnesdasenakiTჳsimowyinebisaTჳsaradauteos,eseviTarsamassiwmidedamoTminebaჲzeciTmouRebia.netararsigimoTminebisamisTჳs.xolo monazoni,romeli eriskacTa Soris iqceodis,ek[50rA]rZa-len2igiamaseSmaksadasxuaTacamravalTaeSmakTa,raჲTaarasakicxeliqmnas.

69. Tqua kualad: gulissityuaჲ igi cudadmzuaobrobisaჲufroჲsyovelTaeSmakTasamravalRonearsdamzakuvar3davi-Tarca Sinaganmcemeli qalaqisa, esreT yovelTa vnebaTa karsaganuRebs da ganxrwnis gonebasa monazonisasa da locvaTa mis-Ta uჴmar-hyofs, romelTa mier ganikurnebian sulisa vnebanida yovelnive wylulebani amis gulissityჳsaჲ; raJams iZlinenyovelniveeSmakni,maSinufroჲsadaRaorZinebendakualadmismier hpoeben Sesavalsa4 sulsa Sina da hyofen ukuanaჲsknelsamasuZჳrespirvelisasadaamismieriSuebisgulissityuaჲ igiampartavanebisaჲ,romelmanpirveliigimTiebi5didizeciT6gar-damoagdo.xoloSenivltodemisgan[14rB]danuhyovnimisTana,raჲTaara warswymido7 cxorebaჲ Seni da miece ჴelTauwyalo-Tasa. xolo mas eSmaksa gansdevnis locvaჲ RmrTisa mimarT dagulisჴmisyofaჲ uZlurebisa Tჳsisaჲ da raჲTa aras8 viqmodiTkacTmoTnebiTdazuaobiTdaraჲTagჳyuardesmartoebaჲ.

70. Tqua kualad wmidaman basili: raJams gonebaman ganSorebu-lisaman mcired-raჲme uvnebelobaჲ miiRis9, maSin mouჴdebian maseSmakni cudadmzuaobrobisani da daarwmuneben mas dagdebadsenakisa TჳsisadaslvadsofelsaSina,xoloukueTu10irwmunismisidadajdi[s]hunesazedacudadmzuaobrobisasa,maSingange-biTSeemTxჳis11massuliigisiZvisaჲdaganwuarTisigiuwyalodda aswavis mas,raჲTa uwinares sruliad ganmarTlebisa arRaradauteobdessarecelsaTჳssa da raჲTaara emsgavsebodisuwe-soTamaTsneulTa,romelTa-igividreRaneStiuZlurebisaჲmaTTanaarn,iwyian12rorinebadaqadaiqidauwesodWamasadasu-masadaesreTkualadSeaqciissenmanmandameoreigiuZჳres

1 გულისსიტყვანი A (ყოველთვის) 2 ეკრძალე B 3 მზაკუარ A 4 შესლვასა B 5 იგი მთიები] ~ მთიები იგი B 6 დიდი ზეცით] ~ ზეცით დიდი B 7 წარწყმიდო A 8 არას] + რჲს A 9 მიიღს B 10 უკეთუ A (ყოველთვის) 11 შეემთხჳს B 12 უწყიან B


36

iyvispirvelisamis.amisTჳsukueTana-guac,raჲTavsxdeTsena-kTa CuenTa da vekrZalneT TavTa CuenTa, raჲTa warvimarTneTsaTnoebanidaganvagdoTCuenganukeTurebaჲdavpooTsimravlegulisჴmisyofisaჲdaavmaRldeTlocvasaSinadavixiloTCuenSorisnaTeliuflisaჲ.

71.Tquakualad:gulissityuanidasaqmeniamassofelsa,viTarcacxovarni[14vB]mwyemsisada,esreTmiucemianRmerTsakacisada,damiucemian Semwed misda gulisTqumaჲ keTili da guliswyromaჲvnebaTamimarTdaeSmakTa,raჲTa1guliswyromisamiersdevnidesmgelTa,xologulisTqumisamierscvidescxovarTamaTkeTiladdamoscaSjulica,TuviTarhmwysidescxovarTamaT,damoscaadgilicamwuanvilovani2dawyalicagansuenebisaჲdasafsalmunedaaTZali,raჲTaamissamwysoჲsagangamoizardosigidaSeimosossamoselikeTilidaSeikribosnayofiSuenieridamwife.

da ufroჲsad ma[50vA]rtod myofsa Tana-ac, raჲTa dRe daRame scvides samwysosa mas Tჳssa, nuukue mჴecTa anu avazakTawaritacon raჲme gulissityuaTagan misTa; ukueTu kula moi-wioswartacebaჲca,kualadcaiswrafenaRmotacebadmisapirisa-ganmჴecisamis,rameTuukueTugulissityuaჲCueniiqmnasZmisamimarTCuenisa borot,aha esera,wartacebuliqmna igi mჴecisamier.kualad,ukueTugulissityuaჲsaZagelimogჳჴdesdaarams-wraflganvaZoTigi,ahaesera,esecamჴecTamiervewartacebul3iqmna.

kualadukueTugulisჴmisyofasaCuensazedaaRvzuavneT4,igi-cawartacebulveiqmnaavazakTamier,xoloukueTuguliswyromaჲCueni ZmaTa mimarT viჴmaroT da gulisTqumaჲ CuenicodvaTa5mimarT,maSinsruliadvaჲarsCuenda,rameTuromelni-igiRmer-TmanSemwedmogucnaCuen,CuenniigimbrZolCuendavyveniTdamaxჳlni igi, romelni mo[15rB]guaniWna Cuen meufeman, raჲTamcamaTmiermovwyჳdeniTmterniCuenni, Cuenigini gulTaCuenTaganviwoneniTdawamalniigi,romelnisaxiermanmanmkurnalmangansakurnebelad Cuenda moguaniWna, Cuen igini gardavaqcieniTmosakudinebelad Cuenda. amisTჳs, Zmano sayuarelno6, movediTda keTilad vekrZalneT TavTa CuenTa da samwysoჲ ese suli-sa Cuenisaჲ keTilad davmwysoT adgilsa mas mwuanvilovansadaviRჳZebdeTRamedadRe,raჲTaesreTmiviwineT7adgilsamasgan-

1 რაჲთა] რომელი B 2 მწუანვილოვანნი A 3 წარტაცებულვე B 4 აღზუავნეთ B 5 ცოდვაჲ B 6 საყვარელნო A 7 მივიწივნეთ A

37


suenebisasaukunoჲsasa.72.Tquakualad:raJamsgonebamanZueliigikaciaRZuarcosda

axaliSeimosos,maSinixilosmanTaviTჳsiJamsamas locvisasaganbrwyinvebuli,viTarcamargalitipatiosani.

73.Tqua kualadwmidamanbasili:yovelnive arawmidanigulis-sityuanivnebaTamierdaadgrebianCuenTanadaesreTSTaiyvane-ben gonebasa warsawymedelad,rameTu viTarca ჴsenebaჲ purisaჲdaadgrebismSiersaTanaSimSilisamierdaჴsenebaჲwylisawyuri-lisamier,egreTveჴsenebaჲsaჴmarTadamonagebTaჲdaadgrebisangharebisa mier da egreTve sxuani yovelnive gulissityuaniborotniTiToeulisavnebisamierdaadgrebianCuenTana,xolosuli,ganxrwnilieseviTarTavnebaTamier,verSemZlebelarsRirsebiTwardgomadwinaSeRmrTisadamiRebadgჳrgჳnsamassi-marTlisasa1,rameTu,viTarcawerilars:sulieseviTariserobis-aganuflisaijmnada,kualad,romlisa-igiჴelnidaferჴniSei-krnesdabnelsamasgaresknelsamieca(mT.22,13),misicasamoseli[15vB] eseviTarTa gulissityuaTa mier moqsovil iyo. amisTჳscaTqua meufeman, viTarmed: „ara acჳa samoseli Rirsi saqorwine“(mT.22,12).sulisaჲarsuvneblobaჲgulissityuaTaganarawmidaTa.

74.Tqua kualadwmidamanbasili:ukueTu gsuris2 locvisaTჳswmidisa, evltode guliswyromasa da Zჳrisჴsenebasa, da ukueTugiyuars3 siwmide, moayme muceli Seni SimSiliTa, da wyuriliTaaWirvemas.iRჳZebdilocvasaSina.gulissityuaniSe[51rA]gineb-ulnidayovelivesaZageliჴsenebaჲSors-yavSengandasityuanisulisawmidisaninumcamoakldebianpirsaSensadakarsawmidaTawerilTasahrekdiჴeliTasaTnoebaTaჲTa4,maSinaRmogibrwyindesSen uvnebelobaჲ gulisaჲ da gonebaჲ Seni gamobrwyindes Jamsalocvisasa,viTarcamTiebiganTiadisaჲ.

75. Tqua kualad wmidaman basili: ukueTu gnebavs, raჲTa5 mi-iRoRmrTisagangulisჴmisyofisamadli,pirveladmcnebaniege,romelni gulisჴma-giyofian, keTilad aRasrulen da esreT mo-geces6 Sen Jamsa mas locvisasa,ilocvide raჲ, RmrTisaჲ miergulisჴmisyofaჲ umetesi, xolo vidre egeni, romelni gulisჴma-giyofian,araaRasrulne,sxuaჲumetesigulisჴmisyofaჲaramoge-cemis,raჲTaaragardahჴdebodi7mravalTamaTmcnebaTadaTanamdebiqmnaumetesTacacodvaTa,rameTuWeSmaritadnetarars,romeli

1 სიმართლისა B 2 გუსურის A 3 გიყვარს A 4 სათნოებაჲთა B 5 რათა A 6 მოგცეს B 7 გარდაჰჴდებოდის B


38

aRasrulebdesyovelsave,romelicaaswaosmasgulisჴmisyofamanRmrTisamierman.xoloaramovalsgulisჴmisyofaჲigiWeSmaritikacsaTana,ukueTu[16rB]araganeSorosganSorebiTamiTpirveli-Ta1dameoriTadamesamiTa,rameTupirveliganSorebaჲesears,raჲTadauteossofelidasaqmenimisnisiyuarulisadaSiSisaTჳsdagulisჴmisyofisaRmrTisa.xolomeoreesears,raჲTaivlto-disdaganeSorosyovlisaganukeTurebisadaarawmidebisa.xolomesameganSorebaჲigiesears,raჲTaganeSorosnebisaganTჳsisadaugulisჴmoebisagan2,daesesamnimadlniganSorebisanimoece-miankacTasazomisaebrgulsmodginebisadamoswrafebisamisisa.

76.Tquakualad:viswrafoT,Zmano,SvilRmrTisayofadubiwoe-biTdaSeslvadgansuenebasamas,sada-igiwinamZRuradCuendaSevi-daiesu,macxovariCueni.viswrafoT,raჲTaaRviwerneTkrebulsamasTanamowafeTamisTanadapirmSoTamaTzecisaTa,raჲTavi-povneTmarjueniTdidebulebasamasmaRlisasa.viswrafoTSesl-vadzecisaierusalemsa,xolosakჳrvelTaamaTdidTakeTilTasxჳTasaxiTa3verSemZlebelvarTSeslvad,aramedraჲTadRedaRamegardamodiodiansulTaganCuenTawyaronicremlTanisityჳsamisebrwinaჲswarmetyuelisa,romelsaityჳs:„davbanomaradiscxe-dariCemi,cremliTaCemiTasareceliCemidavalto“(fs.6,6).anuarauwyiT-a,rameTu„romelnisTesvidencremliT,maTsixaruliTa4moimkon“(fs.125,5)?amisTჳswinaჲswarmetyueliityoda:„cremlTaCemTasanudaidumeb,ufalo“(fs.38,13);dakualadityჳs:„meqmnesmecremlniCemnisaWmeladCemdadRedaRame“(fs.41,4),rameTuWeSmaritadca,[16vB] romelnimჴurvaliTaguliTadatkiviliTadidiTaaRmoacenebencremlTa,maTmჴurvaleTacremlniigisul-TamaTTaTჳssaWmelsulierarian,romeli-igipovamariamca,jdaraჲferჴTaTanaiesuჲsTa5,romlisaTჳsTჳTmacxovarmanwamadaTqua,viTarmed:„mariamkeTilinawiligamoirCia,romeliaraodesmieRos misgan“ (lk. 10,42). eha, margaliti igi mravalsasyidlisaჲ,romeli-igiipoebis6cremlTamier.amasukueveZiebdeT,Zmano,danumcarasveZiebTsxuasarasme,garnacecxlsamas,romlisaTჳsTquaufalman,viTarmed:„cecxlisamofenadmovedqueyanasazeda[51vA]damnebavsxilvad,ukueTuaRgzebularsa“(lk.12.49),rame-TuwmidaჲigidasaRmrTocecxligananaTlebsgulsadagamosc-dismas,viTarcaoqrosawmidasa,xoloukeTurebasaSeswuavs,vi-

1 პირველისა B 2 უგულისჴმობისაგან B 3 სხჳთ სახით B 4 სიხარულით A 5 იესუჲსოსთა A; იესუსოსთა B 6 იპვოების B

39


Tarcalerwamsadaekalsa,rameTuRmerTiCuenicecxlSemwuvel1ars. ese cecxliaRegzna mociqulTaSoris,raJams-igi ityodesenaTacecxlisaTa(saq.2,3). esececxlididebulinetarsapavlesgamoecxadadagonebaჲmisigananaTla,xoloxilulniTualnidaub-nelna,rameTuaradautevis2ჴorcielsaxilvasaSinaiginaTelidaZlierebaჲmisi(saq.9,8).esececxlieCuenamosesmayulovansaSina (gam.3,2).aman cecxlman saxed elvisa queyaniTaRitacaelia(4mef.2,11). amiscecxlisaZalsaiTxovdadaviTRmrTisagandaityoda:„ganmicademe,ufalo,daganmikiTxeme.gamoaჴurvenTir-kumelni3 Cemni daguliCemi“(fs.25,2). aman cecxlmanganaჴurva4gulikleopaჲsidamisTanaჲsa[17rB] mis,etyodaraჲmaTmacxovariSemdgomadaRdgomisa(lk.24,32).amisTჳsangeloznicaamiTcecxl-iTamotyinarearian,romelTaTჳscaTqumulars: „romelmanSe-qmnnaangeloznimisnisuladdamsaxurnimisni5aladcecxlisa“(fs.103,4).esececxlidiresamas,romeliTualsaSinasulisasamdebarearsdaswuavs6damoiyvanebssulsabunebiTsamaskeTiladmxedvelobasa,raჲTa esreT SeuZlos xedvad sakჳrvelebaTa maTRmrTisaTaukunisamde,viTarcawerilars,viTarmed:„gananaTlenTualni Cemni da vxedvide me sakჳrvelebaTaSjulisa SenisaTa“(fs.118,18).esececxliarseSmakTadamwuvel,ukeTurebisaganmaqa-rvebel da codvaTa uCinomyofel, Zal aRdgomisa da ukudavebisadaganmaqarvebelsulisa.amisTჳsukuevevedrneTCuencasaxiersaRmerTsa,romelmogumadloscecxliese,raჲTamaradisnaTelsaSinavidodiTdaarasada7 SevbrkoldeT,aramedviTarcamnaTobnivbrwyinvideTsofelsaSinadamermesamassaukunosadavemkჳdrneTqristesTanasaukunosamascxorebasa.

77.Tquakualadwmidamanbasili:mravalgzisguebrZvinraჲeS-makidaveruZlisZlevadCuenda,vercaaRasrulisnebaჲTჳsi,maSindagჳtevnisCuendamovidisCuenzedasxuaჲ eSmakimissamas adgilsa, xolo eseviTari ese saqme esreT gulisჴmaჲ-vyoT:raJamsvnebaჲraჲmeguebrZodisdamermedagჳtevnesCuenvidreJamraodenme,daesreTmeyseuladiqmnasaRZrvaჲdaaRduRebaჲmisvnebisaჲ,daukueTuCuencaaramizeziguecesudbo[17vB]biTaCueniTa,maSingulisჴma-vyoT,viTarmedpirvelisamiseSmakisaadg-ilsasxuaჲuficxlesieSmakimovidadaadgilimisimanaRmoavsoukeTurebiTaTჳsiTa.xoloeseraჲixilosgonebaman,meyseulad

1 შემწუელ A 2 დაეტევეს B 3 თირკმელნი B 4 განაჴურვნა B 5 სულად და მსახურნი მისნი] - A 6 სწუვავს B 7 არასადა] არა-რაჲ B


40

miivltodenuflisamimarTdamiiRenCafxutiigicxorebisaჲdaSeimosenjaWჳigisimarTlisaჲdaixadenmaxჳliigisulisaჲdafarisarwmunoebisaჲaRiRen(ef.6,16-17)daityodenTჳsisameufisamimarTcremliTamჴurvaliTa:

78.ufaloiesuqriste1,ZalocxorebisaCemisao,mfarvel2meyavmedResamasbrZolisaCemisasadavedrebasaCemsaSendamimoyavCemdayuri Seni; da maSin marxviTa3da mRჳZarebiTa SeikrZalenTavi[52rA]TჳsidaesreTebrZodenwinaaRmdgomsamas,vidremdisufalmanyoswyalobaჲTჳsi4daZaliTaTჳsiTamierTaukun-aqciosigi.

79.Tquakualadwmidamanbasili:raJamseSmakman nayrovanebisa-man friad iRuawos da verSeuZlos ganxrwnad moRuawebasa masmonazonisasa,maSin moiyvanebsgonebasa missauzeSTaesisa moRu-awebisa survilsa da moagonebn danielissa da samTa maTyrma-Tasa,Tu viTar mcirediTa miT TesliTa iyofodes da sxuaTa5vieTmeganSorebulTamoaჴsenebn,romelTadaeyvnesdRenimaTnimoRuawebaTa6maTSinaficxelTa,daaiZulebn,raჲTamsgavsmaTdaiqmnes,raჲTamcaesreTiwyouzomosamasmoRuawebasadadaeca-[18rB]mcazomiTisamisganca7,raJamsigiarnufroჲsZalisaჲmisisadaჴorciTaca8veritჳrTavnWamad,piriTaakurTxevndaguliTaswyevnmzakuvari9igieSmaki.daamisTჳsvgoneb,romelarakeTilarsganyenebaჲ purisa da wylisagan zomiTisa,romeliara iyossazomsa missa,rameTu ese cxorebaჲ mamaTa gamocades da povesucTomeladdaumjobesad10ese,raჲTamiiRebdeskacisazrdelsanaklulevanaddResaSinaerTgzisdayovladveSiodis,razomcaZal-edvastჳrTvad,rameTuverSemZlebelarskaciorTaamaTsaqmeTa,-raჲTamcaganZRebodapuriTadawyliTadamiiRo-mcagჳrgჳni igi uvnebelobisaჲ. xolo uvneblobasa11 ara mas vityჳ,romeli daayenebs saqmed codvasa,rameTumas ara uvnebelobaჲewodebis,aramedwinaaRdgomaჲ,garnamasvityჳuvnebelobasa,rom-eliyovelTaveujeroTagulissityuaTasruliadaRmofxurides12gulisaganTჳsisa,romelsacasulieradwinadacueTadsaxel-sdva

1 ქრისტჱ B 2 დამფარველ B 3 მარხჳთა A 4 თვისი A 5 სხვათა A 6 მოღვაწებათა A 7 მისგანმცა B] + რა A 8 ჴორცითა B 9 მზაკუარი A 10 უცთომელად და უმჯობესად] უცთომელად B 11 ხოლო უვნებლობასა] - B 12 აღმოჰფხრიდეს B

41


mociqulman,daukueTuvinmeurwmunoiqmnebodissityuasaamasCemsazeda,moiჴsenendidiigimociqulipavle,TuaraSimSiliTadawyuriliTaaRasrulasrbaჲTჳsi.xoloamaseSmaksamsgavsarseSmakicaigimowyinebisaჲ,romel-igimoagonebnmonazonsadidsameudabnoebasadaSTaugdebn1SursamimsgavsebadcxorebasawmidisaioanenaTlismcemelisasadaTavisamisyovelTaganSorebulTaჲsadidisaant[18vB]onissa,raჲTaesreTvermoTmine-iqmnes2uzeSTaesZalisaTჳsisasazomsa,damermedautevisadgiliigiTჳsidaiqm-nas3daudgromel.

80. Tqua kualad wmidaman basili: vekrZalneT, Zmano, sensa masZჳrismetyuelebisasadanumcavismoyuasTaCuenTagansavaჴsenebTborotad,rameTuyovladvegჳmzirianCuenukeTurniigieSmakni,ginaTuvdgeT,ginaTuvwveT4,ginaTuubnobdeTdaiswrafianamiT5saqmiTasruliadwarwymedadsulTaCuenTa.

81.Tquakualad:sjidimaradiswuliladTacagulissityuaTaSenTasaydarsamaszedagulisaSenisasa,raჲTa,raJamsavazakTamaTsimჴniTmoswyuedde,maSinavazakTmTavariigiSeSindesdaiv-ltodisSengan.

82.[52vA]Tquakualad:kaciucebidadauwynarebelisacnobel-TaTჳsTamierSeiwynarebsisarsabrZolisasasulsaSinaTჳssa,xolobrZenidadawynarebulikeTiladdascavssacnobelTaTჳsTada mZleeqmnebis mterTaTჳsTa. amisTჳs ukuejedsenaksa SinaSensamoTminebiT,raჲTaaramoiwinensulsazedaSensaborotnisacnobelTaebrSenTa.

83.Tquakualad:raJamscodvaTaSenTaTჳskeTiladinande,maSinmogiჴdebianSeneSmaknimzakuvarni6damoRuawebaTa7SenTadidadaRgiCenen,xolocodvaTa SenTa mcired da mravalgzis dahfar-venmaTSengandaviwyebiTa,anudagarwmuneben,viTarmedSendobilarian,raჲTamcadaiჴsna sinanuli [19rB] Seni da arRaraiglovdicodvaTaSenTaTჳsdaraჲTamcaarRaraiguemebodesiginigloviTaSeniTa,xoloukueTuamaTegeviTarTaukeTurebaTadaჴsnaჲgnebavs,ufroჲsadganamravleglovaჲigiSeni.

84.Tqua kualad: nu daiviwyeb codvaTaSenTa,daRacaTu Se-genannen8iginikeTilad,aramediჴsenebdimaTmaradistkiviliTadagloviTadidiTa,rameTuesreTdamdabldessuliSenidaiv-

1 შთაუგნდებნ A 2 მოთმინე-იქმნეს] + და B 3 იქმნის A 4 ვწუვეთ A 5 ამით] - B 6 მზაკვარნი A 7 მოღვაწებათა A 8 შეგენანენ A


42

ltodisampartavanebisagan.85. Tqua kualad: romelsa enebos keTilad sinanuli codvaTa

TჳsTaTჳs, sworad borotTa maT saqmeTa moigen keTilnica saq-meni,rameTu romeli sworad TiToeulisacodvisa iqmodissaT-noebasa, eseviTari-igi aRlesuliTa miT isriTa saTnoebaTaჲTamoswylavs veSapsa mas. xolo mჴecisa mis umaxჳlesi saWurvelicudadmzuaobrobaჲars,romlisamierSromaTamonazonisaTacuddaamaoiqms,xoloukueTu1vinmesimdabliTadafaruladqmniTa2saTnoebaTaჲTasZlos,eseviTari-igimiaxlebularsSemusrvadTav-samasveSapisasa.

86.Tqua kualad: sulnelebani igi SromaTa SenTani dahbeWdendumiliTaSeniTa,raჲTaaraganixrwneniginienisamierdawarpa-ruliqmnencudadmzuaobrobisamierurgebad.

87.Tqua kualad: viTarcacodvaTa SenTa dahfarav kacTagan,egreTvesaTnoebaTaSenTadahfarevdimaTgan,raჲTaaRmჴocelni3igidafarulTamaTcodvaTaSenTanidafarulve[19vB]iyvnen.uku-eTu kula codvaTa SenTa yovliT krZalulebiTa dahfarvide damoRuawebaTa4 maT, romelni maTTჳs mogegnen, ganukrZalvelad ga-moacxadebde,uwyode,viTarmedorkerZovescTebidawinaaRmdgom-sa iqm,rameTu grcxuenisgamocxadebadcodvaTaSenTa,viTarmednuukuesayuedreldaSeuracxiqmnawinaSekacTa.geSinodenukuesaTnoebaTaSenTagamocxadebad,nuuku[e]iqmnasmaCueneblobaჲigisulsa Sensa warmwymedel, da ukueTu saqmeTa maT sircxჳlisaTaRmerTsamxolosaodengamoucxadeb,maSamoRuawebaTaSenTamasvegamoucxadebdidanukacTa,nuukuemaTcodv[53rA]aniSenniaraico-diandasaqmeniigi5,romelnisinanuladcodvaTaSenTaTჳsgaqunden,egonosmaT,viTarmedgჳrgჳnisamomatyuebelarian.

88.Tquakualadwmidamanbasili: raJams-igi gesmodis swavlaჲmoZRurisaganSenisa,nuiqmnebimsajulsaqmeTa misTa,aramed si-tyuaTa misTa keTilad Seiwynarebdi, rameTu ese Cueulebaჲ aquseSmaksa,raჲTaaragiteossmenaddaqmnadswavlaTamisTa,aramedTucaraჲmeeqmnas,viTarcakacsa,masmogagonebdesdagagakiTxveb-des,raჲTaiqmnamosajulisaSenisamsajulda wamlisa6 mis wil,romelsamogcemdaRmerTimismiersacxorebeladsulisaSenisa,moiRe-mcasasikudinesulisaSenisa.

89. Tqua kualad: nu oden saTnoebasa mamaTasa ityჳ sityჳTda mas [20rB] zeda ixareb, aramed,ukueTugnebavs,raჲTa maT Tana

1 უკუთუ A 2 ქმითა B 3 აღმჴოცელი A 4 მოღაწებაჲთა B 5 იგი] + რამეთუ B 6 წამლის B

43


daemkჳdro, iswrafe Senca mimsgavsebad saqmeTa da cxorebisamaTisa.

90. Tqua kualad: romeli guamiTa dayudebul iyos da eniTadumnes,egeviTariigigulissityuaTamimarTcamჴneiyavn,rameTusimჴnesulisa,araჴorcTadayudebasa1odenSinagamoCndebis,ar-amedmჴnedwinaaRdgomasa2SinagulissityuaTasadamoTminebasaSinaginebisadaSeuracxebisasa,rameTusimdablisamiermouZlur-debianyovelniRonenieSmakisani.

91.Tquakualad:iyavngonebaჲSenibrmaborotTagulissityuaTadasaqmeTamimarT,rameTuufalmanganabrZnvniseseviTarnibrmani,xolokeTilTamimarTkeTiladdafrTxiladmxedveliyavnigi.

92.Tquakualad:ubnobasaSinanupirsaoden,aramedgulicaSenidaicev,rameTumaSindaubneldebisTvalisulisa,raJams gonebaჲsulmanmanmaCueneblobisamanwariparos.

93. Tqua kualad: tanjen3 ჴorcni Senni marxviTa, raჲTa arasiZvisaTჳsetyodisguli,aramedpurisaTჳs,raჲTamcaganZRaoden.

94.Tquakualad:JamsabrZolisasaiRჳZebdiZlieraddailocev-dicremliTamჴurvaliTa,raჲTamoiRoSewevnaჲRmrTisagan4.

95.Tquakualad:simaZRremansaWmelTamangamozardnisgulissi-tyuani Seginebulnida sigrZeman Zilisaman ganamravlnis ucne-bani.SemdgomadWamisagulisTqumaჲigidagemoჲsaWmlisaჲuCino_ iqmnis,xolobrZolaჲigisiZvisaჲgulsa[20vB]SinaganZlierdis5dastanjavnsulsa.

96.Tquakualad:gaqundinmaradisჴsenebaჲsikudilisaჲ6,raჲTamangiSvasSenჴsenebaჲsasjelisamissaSinelisadasatanjvelTaჲ,xoloamaTmigiyvanon7SenSiSsaRmrTisasa.

97.Tquakualad:ukueTuhqmnecodvaჲraჲmedagamxilosSenSinaganmangonebamanSenman,nuugulebels-hyofmasdaismenmter-isa8 Senisasa,romeli-igimciredda araradaRgiCendes mas,raჲTaamisgamoaramoxvidedidTacacodvaTaugulebels-yofad9.

98.Tquakualad:maradisekrZaleborotsamasCueulebasamra-valmetyuelebisasa,rameTumasSinadamkჳdrebularseSmakiigityuvilisaჲ.

99.Tquakualad10wmidamanbasili,viTarmed:borotismyofelTa

1 დაყუდებათა B 2 წინააღმდგომსა B 3 ტანჯნენ A 4 ღმრთისაჲგან B 5 განძლირდის A 6 სიკუდისა B 7 მოგიყვანონ A 8 მტერი A 9 უგულებელს-ჰყოფად B 10 კუალად] + მანვე A


44

SenTamimarTnuZჳris[53vA]moჴsenexar,aramedakurTxevdi1maT,raჲTaeSmakTamimarTZჳrisჴsenebasadamtrobasazedaSegewiosSenufali.

100.Tqua kualad:eSmakmansiZ

Documents

gragnili III · UAC (uak) 378. 627 (479. 22) (066)+27-725:37 T - 388 winamdebare krebuliT grZeldeba Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis saeklesio-samecniero Sromebis _ `gragnilis~