green climate

3X

X

X

X

dü+|ü⁄Ï : 3 dü+∫ø£ : 6

ôdô|º+ãsY 2012, ù|J\T : 64 , yÓ\ : s¡÷. 25

m&ç≥sY |ü_¢wüsYC….$. s¡‘·ï+dü+bÕ<äø£ es¡Z+&Ü ˆˆ yÓ’ . ø£èwüíeT÷]ÔÁbıô|òdüsY ˆˆ ¬ø. u≤ãTsêe⁄Ábıô|òdüsY ˆˆ |æ.&ç. dü‘·´bÕ˝ŸÁbıô|òdüsY ˆˆ õ. ø£ècÕísêe⁄|æ.$. s¡eTD¬s&ç ¶‹s¡T|ü‹sêe⁄|æ. nbÕŒsêe⁄¬ø. mdt. #·\+&çC…’qsY m+. lìyêdtj·÷&é‡ n+&é düs¡Tÿ´ ÒwüHéõ.&ç. Á|ükÕ<é

˝À|ü\ ù|J˝À¢............

1. eTqbÕ≥ ....... 42. mf…º≤º ........ 63. eTTK∫Á‘· ø£<Ûäq+ ` 74.eTq ø£$‘· ........ 165. q&ÉTdüTÔqï #·]Á‘· ....... 176. ôd˝Ÿ πs&çj˚TwüHé ..... 287. ñ‘·Ôs¡ nyÓT]ø±˝Àì ..... 308 ø±¬s’“¤&é‘√ ø±´q‡sYqT kÕ«>∑‹düTÔqï n+<äyÓTÆq |ü+&ÉT¢ ` 319. j·TT<ë∆q+‘·s¡ $j·T‘êï+ ` 3210. >√¢ã˝Ÿ dü+Á>±eT+ ` 3411.düeTTÁ<ë\qT eTT+#Ó‘·TÔ‘·Tqï #·eTTs¡T ø±\Twü + ` 3512.&Ó ≤º\ Ä<ÛäT˙ø£s¡D˝À eTs¡∫q ÁbÕ<Ûä$Tø£ dü÷Á‘ê\T ` 3613.¬ø.õ. uÒdæHé ˇ|üŒ+<ë˝À¢ neø£‘·eø£\T ` 3714.˝Ò≥¬s’Ÿ >∑qT\ <√|æ&ç ` 3915.Á|üe÷<ä|ü⁄≥+#·T˝À¢ düeTTÁ<ä JeC≤\+ ` 4016. ø£<äT\T‘·Tqï »q+ ` 4317.e÷]‡ÿ»+`|üsêés¡D+ ` 4618.zCÀHé ~H√‘·‡e+ ` 4819.n&Ée⁄\T <ä≥º+>± e⁄+fÒ |ü⁄\T\ dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·T+~ ` 5020. yê‘êes¡D+˝À e÷s¡TŒ` <ëì Á|üuÛ≤e+ ` 5121.|üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hê`Á|ü»\ bÕÁ‘· ` 61

GREEN CLIMATE, Telugu Monthly

Edited, Printed, Published and Owend byJanapareddyVenkata Ratnam, D. NO. 8-21-4,Thamil Street, China wal-tair, Dist - Visakhapatnam - 530017, Andhra pradesh, Ph;9441319996. Printed at Sridevi Printers, Industrial Estate,NH-5, Visakha patnam - 530007, Andhrapradesh, India.Published from D.NO.8-21-4, Thamil Street, Chinawaltair,Dist -Visakhapatnam E-Mail;[email protected]

Editor : JANAPAREDDY VENKATA RATNAM

#·+<ë $esê\Tdü+e‘·‡s¡ #·+<ë : s¡÷. 300 ◊<äT dü+e‘·‡sê\ #·+<ë : s¡÷. 1500

#Óø˘‡ / Á&Ü|òtº‡ <ë«sê ` Á Hé ¬ø’¢y˚TŸ ùù|s¡Tq øÏ+<ä ∫s¡THêe÷≈£î|ü+|æ+#·e\dæ+~>± ø√s¡T#·THêï+.

m&ç≥sY Á Hé¬ø’¢y˚TŸ e÷dü|üÁ‹ø£, &√sY HÓ+ãsY 9`5`11,

2/2 m<äTs¡T M~Û, ñ&Ü ø±«s¡ºsY‡, |”‘·\yêìbÕ …+, |æsƒê|ü⁄s¡+ ø±\˙$XÊK|ü≥ï+ 530003

4X

X

X

X

kÕj·T+ #˚<ë›+eékÕj·T+ #˚<ë›+ Á|üC≤˙ø£eT+‘·ÏøÏ |òü\kÕj·T+ n+~<ë›+ ªªkÕj·T+µµ

eékÕj·T+ <ä+&É>∑qï Hêj·T≈£î\‘√ì+&çqÏºeTq<˚X¯|ü⁄ bÕ\≈£î\ Ä˝À#·q˝…+&É>∑Ïº|ü≥ºD eékÕj·T+‘√ yÓTT‘·Ô+ ñ‘·Œ‹Ô ô|+#˚≈£Lú≤<˚XÊì¬ø[fl ≈£L&ÉT‹ì s¡eTà+<ëeTT ªªkÕj·T+µµ

∫qï<˚X¯yÓTÆ‘ÓH˚$T mqï<ä–q |üqT\T CÒôddü+Á|ü<ëj·T $‘·ÔHê\T #·ø£ÿ>±qT Hê≥T¢u…Ïºùd+Á~j·T ms¡Te⁄\qT #ê\u≤>∑yê&Éãf…º$cÕ˝Ò$ #·\¢≈£î+&É Á|üXÊ+‘·+>± |ü+&ç+#ÓqT ªªkÕj·T+µµ

|ü≥ºD eékÕj·TeTH˚ |ü<ä∆‹ ø£ìô|ÏºHês¡T|ü~>∑C≤\ C≤>∑ e⁄+f… |ü+&É¢#Ó≥T¢ Hê≥T‘ês¡TÇ+Ï#·T≥Tº ‘êC≤>± ≈£Ls¡\T|ü+&ç+#·T‘ês¡T düVü≤ø±s¡|ü<ä∆‹˝À dü+eè~∆ì bı+~Hês¡T

eTqbÕ\≈£î …+‘·ùd|ü⁄ Á|ü>∑‹ bÕ≥ bÕ&ÉT‘ês¡TbÕ]ÁXÊ$Tø£Á|ü>∑‘˚ n_Ûeè<ä›ì #ê≥T‘ês¡TbÕ&ÉT|ü&É¶ |ü]ÁX¯eT˝Ò |ü≥Tº|üÏº ‘ÓdüTÔ+f…~Ûø£ÿ]+∫b˛sê&˚ Á|ü»\‘√&ç≈£L&çeTq+ ªªkÕj·T+µµ

nyÓT]ø√&ç n|ü⁄Œø=s¡≈£î wüs¡‘·T\ìï ˇ|ü⁄Œø=ì$‘·ÔHê\T‘√ bÕ≥T>∑ |ü⁄s¡T>∑T\T eT+<äT\T ~+|ækÕ+Á|ü<ëj·T eékÕj·T+ #·#·TÃã+&É˝Ò CÒôdÔˇø£ÿ>=+‘·T‘√ ¬s’‘·T\T ñ<ä e÷ … CÒdüTÔ+f… ªªkÕj·T+µµ

ø±\Twü +‘√ ì+ù| ø£sêà>±sê˝§<ä›ì≈£Lú≤ eékÕj·T |ü<Ûä+ ø±yê\ì ø√s¡T<ëeTTJesê•q+‘·Ïì ø±bÕ&˚ $<ÛëqeTTe÷qe eTqT>∑&ÉøÏ y˚T\T#˚j·T&Éy˚T Á|ü<ÛëqeTì ªªkÕj·T+µµ

#·ø£ÿì eTq H˚\q+‘· |ü#·Ã>±qT ã‹øÏ<ë›+ dü«#·Ã¤yÓTÆq»˝≤\≈£î dü+s¡ø£åDø£*Œ<ë›+#·\¢#·\¢ ˙ >±*ì dü+|ü<ä>± uÛ≤$<ë›+yÓTT‘·Ô+ uÛÑ÷>√fi≤ìï düJe+>± ì\u…&É<ë+ ªªkÕj·T+µµ

eékÕj·T+ #˚<ë›+ ` ¬s&ç¶ sêeTø£èwüí

ªªkÕj·T+µµ

5X

X

X

X

≈£Lú≤ nq>±H˚ kÕÁe÷Cýê<ëìøÏ ô|qTdüyê˝Ÿ>± ì*∫q ñ<äéT•Ks¡+˝≤ ø£ì|ædüTÔ+~.kÕeTýê<ëìøÏ #Ós¡>∑ì ∫s¡THêe÷ nì|ædüTÔ+~.ô|≥Tºã&ÉT\≈£î, Á|ü˝ÀuÛ≤\≈£î ‘·\e+#·ì BÛs√<ë‘·Ô<˚X¯+>± ì\TdüTÔ+~. á düT>∑TD≤\‘√bÕ≥T Á|ü»\Tn‘·T´qï‘·+>± J$+#·&ÜìøÏ ‘·–q ø£èwæìôd’‘·+ á<˚X¯+ n+~k Ô+~. Á|üuÛÑT‘·« ø£èwæøÏ Á|ü»\T #˚<√&ÉT>±ì*∫ Ä#·]düTÔHêïs¡T. n+<äTπø |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD≈£îø£èwæ #˚düTÔqï Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ ≈£Lú≤ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√yê*. ≈£L´ãq¢ $»j·÷\qT Ä<äs¡Ù+>± d”«ø£ ]+∫yêÏ neT\T<ë«sê |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD≈£î ø£èwæ#˚j·÷*. |ü≥ºD eékÕj·÷ìøÏ ô|<ä›|”≥ y˚dæq ≈£Lú≤‘·q ø±fi¢MT<ä ‘êqT ì\ã&É>∑\T>∑T‘√+~. eékÕj·Ts¡+>∑+˝ÀH˚ Á|ü|ü+#êìøÏ Ä<äs¡Ù+>± ì*∫+~.≈£Lú≤˝À Á|ü<Ûëq+>± Vü≤yêHê˝À ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\‘√|ü≥ºD eékÕj·T+ n_Ûeè~∆ #Ó+~+~.

Ç≥T |üsê´ es¡D≤ìøÏ Vü‰ì Ò≈£î+&Ü, n≥T|ü≥ºD Á|üC≤˙ø±ìøÏ Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq ‘êC≤ ÄVü‰sêìïn+~e«&ÉeTH˚ CÀ&ÉT Á|üjÓ÷»Hê\qT @ø£ø±\+˝ÀkÕ~Ûk˛Ô+~ ≈£Lú≤. <äfi≤Ø\ düeTdü´˝Ò≈£î+&Ü|ü+&ç+∫q yê] qT+#˚ H˚s¡T>± $ìjÓ÷>∑<ës¡T\Tbı+<˚ neø±X¯+ \_Û+∫+~. <ä÷s¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢|ü+&ç+∫, _Ûqï s¡yêD≤ e÷sêZ À¢ |ü≥ºD≤\≈£î ‘·s¡*+#˚n>∑‘· + Òø£b˛e&É+‘√ \ø£å ≤~ ©≥s¡¢ #·eTTs¡T Ä<ëne⁄‘√+~. Ç~ sêÁ‹øÏ sêÁ‹ kÕ~Û+∫q |òü*‘·+ ø±<äT,ìs¡+‘·s¡ ÁX¯eT‘√ kı+‘·+ #˚düT≈£îqï $»j·T+.≈£Lú≤qT #·÷dæ |ü\T <˚XÊ\T |ü≥ºD eékÕj·÷ìøÏÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫ÃHê Á|üC≤ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ø=s¡e&ÉT‘√+~.nsTT‘˚ |ü\T <˚XÊ˝À¢ Á|üdüTÔ‘· Äø±X¯Vü≤sêà´\˝À yÓ]ºø£ Ÿ|ü<ä›‹ <ë«sê eékÕj·T+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. <ëìuÛÑ$wü ‘·TÔ m˝≤ ñ+≥T+<√ y˚∫ #·÷&Ü*.

uÛÑ÷$T >∑T+&Ó ˝À‘·T˝À¢+∫ #·eTTs¡TqT ˝≤π>düTÔHêïs¡T. düVü≤»yêj·TTe⁄qT |”˝ÒÃdüTÔHêïs¡T. uÛÑ$wü ‘·TÔ À Ç$ eTTqT|üÏ ≤ Çã“&çeTTã“&ç>± \_Û+#·e⁄.Ç|üŒÏπø #·eTTs¡T, düVü≤»yêj·TTe⁄\≈£î &çe÷+&é ô|]–+~. á &çe÷+&é Ç+ø± ô|s¡T>∑T‘·T+~.&çe÷+&é düs¡|òüsê\ q&ÉTeT e´‘ê´dü+ HêHêÏø° ô|]–b˛sTT <Ûäs¡\T n+<äTu≤≥T˝À Ò≈£î+&Ü b˛‘·THêïsTT.ô|ÁÀ ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î ø£s¡e⁄ @s¡Œ&ç‘˚ m<äTs¡j˚T´düeTdü \qT >∑T]Ô+#ê*. BìøÏ Á|ü‘êé÷ïj·T+ ù|s¡T‘√Ç°e\ yÓTTø£ÿC§qï ùd<ä´+ô|’ n+<äs¡÷ <äèwæº

ô|&ÉT‘·THêïs¡T. Á|ü|ü+#·|ü⁄ ô|<ä›qï>± e÷]q nyÓT]ø±Je Ç+<Ûäq+ (ãjÓ÷ |òüP´jÓT Ÿ ) |ü\¢$ì n+<äT≈£î+~. Ç<˚ >∑qTø£ Á|ü|ü+#·eT+‘ê $düÔ]ùdÔ »HêuÛ≤≈£îÄVü‰s¡ düeTdü @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç|üŒÏπø nyÓT]ø±˝À JeÇ+<Ûäq+ ø√dü+ yÓTTø£ÿC§qïqT $kÕÔs¡+>±kÕ>∑Ty˚j·T&Üìï nø£ÿ&ç Á|ü»\T e´‹ πsøÏdüTÔHêïs¡T.ñ<ä e÷\T ôd’‘·+ rÁe s¡÷|ü+ <ë\TÃ‘·THêïsTT.

Á|ü‹ <˚X¯eT÷ Je Ç+<ÛäHêìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çdü÷Ôb˛‘˚ ‹q&ÜìøÏ ‹+&ç –+»\T ˝Òø£, ns¡ø=s¡>±\uÛÑéTj˚T´ ‹+&ç –+»\ <Ûäs¡\T kÕe÷qT´\Tø=qT>√\T #˚j·T Òì |ü]dæú‹øÏ ekÕÔsTT. eT<Ûä ‘·s¡>∑‹,n+‘·ø£Hêï ~>∑TekÕúsTT Á|ü»\T ø=qT>√\T #˚j·T Òø£Äø£* #êe⁄\≈£î >∑Ts¡j˚T´ Á|üe÷<ä+ ñ+~.

‹+&ç –+»\ qT+∫ Je Ç+<Ûäq+ ñ‘·Œ‹Ô#˚j·T&É+, Ç+<äTø√dü+ yÓTTø£ÿC§qï e+Ï |ü+≥\Tn~Ûø£+>± y˚j·T&É+, n~Ûø£ ~>∑Tã&ç kÕ~Û+#·&ÜìøÏqÁ‘·»ì ms¡Te⁄\T n‘·´~Ûø£+>± $ìjÓ÷–+#·&É+Ç|üŒÏπø |ü\T <äTwüŒ¤*‘ê\qT n+~+#êsTT. yÓTøÏ‡ø√q~ düeTTÁ<ä+˝À ø£*ùd #√≥ ìØ®e Á|ü<˚X¯+ @s¡Œ&ç+~.Ç<˚Ø‹˝À Á|ü‹ <˚X¯+˝Àq÷ kÕ>∑s¡ dü+>∑eT ÁbÕ+‘ê˝À¢ìØ®e Á|ü<˚XÊ\T @s¡Œ&É‘êsTT.

Ç|üŒÏπø e÷qe ‘·|æŒ<ë\ e\¢ $X¯«yê´|üÔ+>±düeTTÁ<ë˝À¢ 460 ìØ®e ÁbÕ+‘ê\T @s¡Œ&Ü¶sTT. ádü+K´ ô|s¡T>∑T‘·÷ b˛j˚T Á|üe÷<ä+ ñ+~. yêdüÔyêìøÏÁ|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± düeTTÁ<ä+ qT+∫ 30 XÊ‘êìøÏ ô|’>±ÄVü‰s¡|ü<ësêú\qT eTq+ ùdø£]düTÔHêï+. XÊgy˚‘·Ô\TuÛÑ$wü ‘·TÔ ÄVü‰s¡ πø+Á<ä+ (|òüP´#·sY |òü⁄&é u≤ôdÿŸ) nìù|s=ÿ+≥Tqï Ä düeTTÁ Á<ë\T m+<äT≈£L ø=s¡>±ì$>±e÷]b˛‘êsTT.

eTT+<äT>± y˚T˝§ÿq Òì n\dü‘·«+ ø±s¡D+>±uÛÑ$wü ‘Y ‘·sê\≈£î ‹+&ç Ò≈£î+&Ü #˚düT≈£î+≥THêïeTqïe÷≥! <ëì |òü*‘ê\T @ $<Ûä+>± ñ+≤jÓ÷ Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ Væ≤+#ê*. ≈£Lú≤˝À e÷~]>± mø£ÿ&çyê]øÏ nø£ÿ&˚ ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\qT ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd$<ÛëHêìøÏ ô|<ä›|”≥ y˚j·÷*. |üsêés¡D≤ìøÏ Vü‰ìÒ≈£î+&Ü nedüs¡yÓTÆq #·s¡ \T #˚|ü≤º*. #·eTTs¡T

Ä<ë #˚j·T&É+‘√bÕ≥T, düeqe˝≤&˚ |ü+≥qTÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#˚ |ü]dæú‘·T\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*.|ü≥ºD |ü+≥<ë«sê á |òü*‘·+ bı+<˚ neø±X¯+ ñ+~.Bìì e<äT\T≈£î+fÒ eTq #˚‘·T\‘√ eTqy˚T ÄVü‰s¡ø=s¡‘·≈£î ;»+ y˚dæqyêfi¢+ ne⁄‘ê+.

|ü≥ºD |ü+≥≈£î ô|<ä› |”≥ y˚<ë›e÷!$

6X

X

X

X

7X

X

X

XÁ|ü|ü+#·+˝À

>∑‘· 15 dü+ˆˆ\˝À |ü≥ºD eékÕj·T $<ÛëHê\ Ä#·s¡D˝À #Ó|ü⁄Œø√<ä>∑Z $»j·÷\T kÕ~Û+∫q<˚XÊ\˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä≥~ ≈£Lú≤. BìøÏ20\ø£å\ ô|’>± »HêuÛ≤ ø£*–q ≈£Lú≤sê»<Ûëì q>∑s¡+ Vü≤yêHê Á|ü<ÛëqbÕÁ‘·eVæ≤+∫+~.Vü≤yêHê |ü≥ºD ÁbÕ+‘·eT+‘ê ª|ü≥ºD

eékÕj·T ÁbÕ+‘êìøÏ #Ó+~ q<˚.q>∑sêìøÏ #Ó+~q eTTì‡bÕ*°\T(ãs√\T)ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À #·<äs¡|ü⁄ yÓTÆ\T≈£î2300 qT+&ç 3500 »HêuÛ≤‘√ eT]ø=ìïÁbÕ+‘ê˝À¢ 50 y˚\ qT+&ç 1 \ø£å es¡≈£î»HêuÛ≤‘√ e⁄HêïsTT. yÓT‘·Ô+ MT<ä 87 y˚\mø£sê\ |ü≥ºD uÛÑ÷$Tì eékÕj·T uÛÑ÷$T>± ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T.

1990˝À k˛$j·TŸ j·T÷ìj·THé ≈£î|üŒ≈£L*b˛>±H˚ <ëì Ä]∆ø£ düVü≤

ø±s¡+‘√ q&ÉT düTÔqï≈£Lú≤ Ä]∆ø£ eédüúrÁe yÓTÆq dü+øå√uÛÑ+˝À|ü&çb˛sTT+~. sêÁ‹øÏsêÁ‘˚ &ûõ˝Ÿ, >±´dt …’Hé,Á≥≈£îÿ\T, eékÕj·Td ü + u +< Û ä j · T + Á ‘ ·|ü]ø£sê\T, Á≥≈£îÿ\≈£î, j·T+Á‘ê\≈£î $&çbÕs¡Tº\T, ô|ÁÀ ¬ø$Tø£ Ÿ‡‘√ ‘·j·÷s¡j˚T´ms¡Te⁄\T, |ü⁄s¡T>∑TeT+<äT\T, nìï+Ïø°ø=s¡‘· @s¡Œ&ç+~. ÄVü‰s¡ ñ‘·Œ‹Ô À rÁeyÓTÆq düeTdü \T ‘· …‘êÔsTT. ‘·|üŒìdü] |ü]dæ∆‘·T˝À¢ ≈£Lú≤ |ü≥ºD eékÕj·÷ìøÏe÷s¡e\dæe∫Ã+~. Bìe\q s¡yêD≤Ks¡TÃ\T ‘·>∑Z&É+, ∫qï‘·s¡Vü‰ ñ‘·Œ‹Ô e\qô|<ä› j·T+Á‘ê\ nedüs¡+ ‘·–Z+~. ìedædüTÔqï »q+ eT<Û´ eékÕj·T+ »s¡T>∑T‘·T+&É≥+ e\q |üsêés¡D nqT≈£L\eékÕj·T+ nedüs¡+>± e÷]+~. Bì

e\q $wü|üP]‘·yÓTÆq ô|ÁÀ¬ø$Tø£ Ÿ ms¡Te⁄\T, |ü⁄s¡T>∑TeT+<äT\ yê&Éø±ìï ‘·|æŒ+#ê*‡q nedüs¡+ e∫Ã+~.

1970 qT+&ç Á|ü‹≈£L\ |ü]dæú‘·T\qT m<äTs=ÿq&ÜìøÏ, C≤rj·T uÛÑÁ<Ûä‘·ô|+bı+~+#·Tø√e&ÜìøÏ, á s¡+>∑+˝Àe÷s¡TŒ\T ‘˚e&ÜìøÏ Á|üj·T‘êï\T ÁbÕs¡+uÛÑ+ nj·÷´sTT. ≈£Lú≤ yÓTT<äÏ qT+&çnyÓT]ø± Ä]∆ø£ ~>∑“¤+<Ûäq≈£î >∑Ts¡e⁄‘·÷H˚e⁄+~. ô|’>± ìs¡+‘·s¡+ nyÓT]ø±≈£Lú≤ B$ì ~>∑“¤+<Ûäq #Ój·÷´\ì Á|üj·T‹ïdü÷ÔH˚ ñ+~. Bìì m<äTs√ÿe&ÜìøÏ

|æ. $.s¡eTD Á|ü|ü+#·+˝À >∑‘· 15 dü+e‘·‡sê\T>± |ü≥ºD eékÕj·T$<ÛëHê\ Ä#·s¡D˝À #Ó|ü⁄Œø√<ä>∑Z $»j·÷\T kÕ~Û+∫q <˚XÊ\˝À yÓTT≥ºyÓTT<äÏ~ ≈£Lú≤. 1990˝À k˛$j·TŸ j·T÷ìj·THé ≈£î|üŒ≈£L*b˛>±H˚ <ëì düVü≤ø±s¡+‘√ q&ÉTdüTÔqï≈£Lú≤ Ä]∆ø£ eédüú rÁeyÓTÆq dü+øå√uÛÑ+˝À |ü&çb˛sTT+~.Bìì m<äTs√ÿe≤ìøÏ kÕ«e\+ãq ~X¯>± Á|üj·÷D+yÓTT<ä\Tô|≤ºs¡T. ñ‘·Œ‹Ô s¡+>∑+˝À, eékÕj·T s¡+>∑+˝À,$<˚o düs¡T≈£î\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É≈£î+&Ü, $<˚o |ü]C≤„q+ Ä<Ûës¡+>± dü«j·T+düeTè~∆ kÕ~Û+#ê\ì ìs¡ísTT+#·Tø=Hêïs¡T.

8X

X

X

X

kÕ«e\+ãq ~X¯>± Á|üj·÷D+ yÓTT<ä\T ô|≤ºs¡T. ø=ìï XÊÁdüÔ |ü]XÀ<Ûäq dü+düú\T, ñ‘·Œ‹Ô s¡+>∑+˝À, eékÕj·Ts¡+>∑+˝À, $<˚odüs¡T≈£î\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É≈£î+&Ü, $<˚o |ü]C≤„q+ Ä<Ûës¡+>±dü«j·T+ düeTè~∆ kÕ~Û+#ê\ì Ä˝À#·q\T #˚kÕsTT.

n<˚ düeTj·T+˝À s¡ø£åD eT+Á‹‘·«XÊK, H˚wüq˝Ÿ Çìdæº≥÷´Ÿ Ä|òt ùdºŸ ]»sY« (◊.mHé.ÄsY.Ç) ˝≤+Ï C≤rj·T dü+düú\T,yÓTT‘·Ô+ ô|ÁÀ*j·T+ ñ‘·Œ‘·TÔ\ ~>∑TeT‘·T*ï s¡<äT›#˚j·T≤ìøÏ kÕ<ÛäeTj˚T´ e÷sêZ\>∑T]+∫ düe÷˝À#·q\T »s¡T|ü⁄‘·THêïs¡T.

&çôd+ãsY 27,1987q ôd’ìø£<äfi≤\ ñ<ë´qeq yê´bÕs¡dü+düúqT ÄHêÏ s¡ø£åDeT+Á‹ sêe⁄˝Ÿ ø±Ák º dü+<ä]Ù+#ês¡T. nø£ÿ&ÉneT\e⁄‘·Tqï $<ÛëHê\qT Äj·Tq n$T‘·+>± Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T.<ëì |üs¡ ekÕq+>± Ä kÕ+πø‹ø£ $<ÛëHê\T H˚&ÉT $]$>± |ü≥ºDeékÕj·÷ìøÏ ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T.

◊.j·THé.nsY.Ç n~Û|ü‹ »qs¡ Ÿ yÓ÷sTTôddt dæjÓ÷yê+>¥, sêe⁄˝Ÿø±Ák º e∫Ãq|ü⁄&ÉT, ªªnì≤ nH˚ ù|s¡T>∑\ ˇø£ eékÕj·T XÊÁdüÔE„sê\T ô|ÁÀ*j·T+ yê&É≈£î+&Ü ø±j·T≈£Ls¡\T |ü+&ç+#˚ |ü]XÀ<Ûäq˝À kÕ~Û+∫q ø=ìï $»j·÷\ì >∑T]Ô+∫µµ n_Ûq+~+#ês¡ì #ÓbÕŒs¡T. Ä $»j·÷\ Ä<Ûës¡+>± 1987 &çôd+ãsY Àn+fÒ k˛$j·TŸ j·T÷ìj·THé ≈£î|üŒ≈£L\≤ìøÏ 4dü+ˆˆ\ eTT+<˚ªªÄsêZH√ b˛ìø√dtµµ nì |æ\eã&˚ ìsêàD≤*ï ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.Ç$ Bs¡È#·‘·Ts¡Ádü|ü⁄>√&É\‘√ 30 MT≥s¡T¢ bı&Ée⁄, 1 MT≥s¡TyÓ&É\TŒ‘√, ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\‘√ø£*|æq kÕs¡e+‘·yÓTÆq eTÏº‘√á ìsêàD≤\qT ôd’ìø£ <äfi≤\ ÁbÕ+‘ê\˝À ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

Vü≤yêHê, $TsêeTsY õ˝≤¢ À¢ ◊.mHé.ÄsY.Ç Á|ü<Ûëq

πø+Á<ëìøÏ <ä>∑Zs¡ À e⁄qï M~Û À U≤∞>± ñqï 2 mø£sê\ düú\+˝ÀyÓTT<äÏ |ü≥ºD |ü⁄s¡»qT\ ªÄsêZH√b˛ìø±dtµ 1997 ∫es¡≈£î >±ìyÓTT<ä\e« Ò<äT. ‘·sê«‘· yÓTT‘·Ô+ ≈£Lú≤ |ü≥ºD eékÕj·T+˝À≈£Ls¡>±j·T\ ô|+|üø±ìøÏ yÓTT<äÏ n&ÉT>∑T y˚dæq dü+düú>± ì\ã&ç+~.

|ü≥ºD eékÕj·÷ìï |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ eTTeTàs¡+>± ø=qkÕ–+#·&ÜìøÏ ªÄsêZH√b˛ìø√dtµ \qT ÁbÕs¡+_Û+∫ yêÏì |ü]o*+#·&ÜìøÏ 1994 ˝À ˇø£ dü+düú @s¡Œ&ç+~. 1997˝À BìïªC≤rj·T |ü≥ºD eékÕj·T ñ<ä eT+µ >± e÷sêÃs¡T. dü+øå√uÛ≤ìøÏeTT+<äT uÛÑ÷$T ø=+‘·eT+~ Áô|’y˚≥T e´≈£îÔ\ #˚‘·T˝À¢qT, Á|üuÛÑT‘·«ñ<√´>∑T\‘√ q&ç#˚ C≤rj·T+ #˚j·Tã&çq uÛÑ÷eTT\T+&˚$. Ç|ü⁄Œ&ÉT<ëìøÏ n<äq+>± bÕ¢≥¢qT, $&çe´≈£îÔ\≈£î (bÕ¬s‡ …s√dt), ø√|üπsÏyé\≈£î πø≤sTT+#ês¡T.

ìsêàDj·TT‘·yÓTÆq |ü<ä∆‹˝À ñ‘·Œ‹Ô 1994 qT+&ç ñìøÏ˝ÀøÏ e∫Ã, dü+|üPs¡íyÓTÆq $<Ûëq+>± 1997 ˝ÀøÏ e÷]+~. Bìe\q 1991˝À kÕ<Ûä + ø±ì |òü*‘ê\T #ê˝≤ düT\Te⁄>± kÕ~Û+#·&ÜìøÏ M\T|ü&ç+~. ñ‘·Œ‹Ô uÛ≤Ø n+>∑ À¢ ô|]–+~. Á|ü»\nedüsê\≈£î nDT>∑TD´+>± ÁbÕ+rj·T+>± ùd+ÁBj·T eé kÕj·T|ü<ä∆‘·T\ <ë«sê |ü+&çq |ü+≥\ e\q ≈£LúHé Á|ü»\ ÄVü‰s¡+˝À>∑D˙j·TyÓTÆq, Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT. Bì e\q≈£Lú≤ |ü≥ºD≤\˝À Ä≈£î |ü#·Ãì |ü+≥\ e\q |üsêés¡D+ n<äT“¤‘·+>± u≤>∑T|ü&ç+~. Ç<ä+‘ê |üsêés¡D <äèwæº‘√ »]–q eékÕj·T ñ‘·Œ‹Ô e\q kÕ<Ûä |ü&ç+~. >∑‘·+˝À |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê˝À¢m+<äT≈£L ø=s¡>±ì, #Ó‘·Ô ≈£î|üŒ\T>± e÷]q uÛÑ÷eTT\˙ï ñ‘·Œ‹Ôπø+Á<ë\T>± e÷]b˛j·÷sTT. |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\˝À j·TTer j·TTe≈£î\≈£î, á kÕe÷õø£, Ä]∆ø£, e÷s¡TŒ\e\q Bs¡Èø±*ø£ ñ<√´>±eø±XÊ\T u≤>± yÓTs¡T>∑j·÷´sTT. yê] dü+bÕ<äq˝À, Äs√>∑ +˝Àn<äT“¤‘·yÓTÆq e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT. ∫e]>± |ü≥ºD eékÕj·T+˝À

≈£Lú≤ <˚X¯ yÓ’XÊ\´+`1.10,860 #· ˆøÏ ˆMT,,»HêuÛ≤`1ø√Ï 12 \ø£å\T., <˚X¯ sê»<Ûëì`Vü≤yêHê, ø£¬s˙‡ ` ô|k˛ uÛ≤wü kÕŒìwt, C≤‘·T\T:eTT\‘√Ô 51%, X‚«‘·C≤‘·T\T37%, q\¢C≤‹yês¡T11%, #Ó’ j·TT\T 1%.

9X

X

X

X

Á|ü<Ûëq+>± dü$Twæº ìsêàD≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq |ü]dæú‘·T\T @s¡Œ&Ü¶sTT.

Vü≤yêHê˝À |ü≥ºD eékÕj·Tø±s¡ Áø£e÷*ï |üs¡ y˚øÏå+#·&ÜìøÏ 29 ñ|üø±s¡ Áø£e÷\qT @sêŒ≥T #˚kÕs¡T. yêÏ À12 |ü+≥\ø√dü+, 7 |üX¯ób˛wüD ø√dü+, 9ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\T, $‘·ÔHê\T, ˙ÏbÕs¡T<ä\, eTTs¡T>∑T ø±\«\T, yê´bÕs¡+, kÕ+πø‹ø£ $<ä ø√dü+ e⁄HêïsTT. >∑‘· 12 dü+ˆˆ\˝À á ñ|üø±s¡ Áø£e÷\ ø√dü+, <ë<ë|ü⁄3 \ø£å\ 50 y˚\ ñ<√´>±\T düèwæº+#·ã&Ü¶sTT. á |ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëq+<ë«sê πøe\+ ìs¡T<√´>∑T\≈£î ñ<√´>±\qTø£*Œ+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü yÓTT‘·Ô+ ≈£Lú≤düe÷C≤ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ+~.

ñ|üø±s¡´Áø£e÷˝À¢ ˇø£f…Æq ≈£Ls¡>±j·T\T, Wwü<äyÓTTø£ÿ\ ø±s¡´Áø£e÷˝À¢Væ≤+#· Òì n<äT“¤‘ê\T »]>±sTT.1994qT+&ç 2005 es¡≈£î 4 y˚\ ≥qTï\ qT+&ç42 \ø£å\ ≥qTï\ es¡≈£î n+fÒ <ë<ë|ü⁄yÓsTT´ ¬s≥T¢ n_Ûeè~› kÕ~Û+ #ês¡T.ªÄsêZH√b˛ìø√dtµ\˝À #·<äs¡|ü⁄ MT≥s¡Tdü∆\+˝À 1994 ˝À 1.5 øÏ ÀÁ>±eTT\T|ü+&çùdÔ, 2001 HêÏøÏ 25.8 øÏ À\Tô|]–+~ n+fÒ 17 ¬s≥T¢ ô|]–+~.

Ç+‘· n<äT“¤‘·yÓTÆq |òü*‘ê\TkÕ~Û+#·&ÜìøÏ nH˚ø£ ø±s¡D≤\THêïsTT.n+<äT˝À ìsêàD |üs¡yÓTÆq $<Ûëq+ #ê˝≤Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. Áø£eT•ø£åD‘√, <äè&ÛÉìX¯Ãj·T+‘√, nedüsê\≈£î ‘·>∑Z≥Tº>±, πø+Á<äkÕ∆sTT˝À rdüT≈£îqï ìs¡íj·÷\qT, $<ÛëHê*ï, neT\T #˚j·T≥+˝À ø±e*‡q düVü≤

ø±s¡+ n+~+#·≥+˝À, ñ‘·Œ‹Ô À e÷¬sÿÏ+>¥\˝À, $πø+ÁBø£s¡D $<Ûëq+˝Àdü$Tà[‘·+ #˚dæ neT\T#˚j·÷*. n+<äTπøyêfi¯fl Á|ü‹»„ @$T≥+fÒ ªª$πø+ÁB ø£s¡D‘√ |üì #˚dü÷Ô,yÓTT‘·Ô+ \øå±´ìøÏ #˚s¡Tø√e&É+˝À πø+Á<äø√D≤ìï n\ø£å´+#˚j·T≈£î+&Ü #·÷&Ü

*. n˝≤π> πø+Á<äø√D+ <ë«sê $πø+ÁBø£s¡DqT, #=s¡eqT #·+ù| $<Ûä+>±e⁄+&É≈£L&É<äTµµ.

á \ø£å´ dæ~›ø√dü+ ªH˚wüq˝Ÿns¡“Hé nÁ–ø£\Ãs¡ Ÿ Á>∑÷|tµ(õ.mHé[email protected]·TT)Hêj·Tø£‘·«+˝À 14 ÁbÕ+ rj·T dü+düú\T,169 eTTìdæ|ü Ÿ dü+dü∆\T |üì#˚düTÔHêïsTT.$<ÛëHê\qT bÕ\d”\qT ‘·j·÷s¡T #˚j·T≥+, n≥º&ÉT>∑T Á|ü»*ï düMTø£]+#·≥+,yê]øÏ |ü≥ºD eékÕj·÷ìøÏ dü+u+~Û+∫q |üì˝À bÕ˝§ZqeTì Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+,yêÏq ìï+Ï n»e÷sTTw” #˚dü÷Ô Á|ü»\#=s¡e ô|+bı+~+#·&É+, á dü+düú\ |üìyê]øÏ ø±yê*‡q$ n+~+ #·≥+ , •ø£åDÇe«≥+, e÷¬sÿÏ+>¥, Á|üuÛÑT‘·« ªns¡“HébòÕsYà‡µµ dü+düú\T |üs¡ y˚øÏåkÕÔsTT.

á $πø+ÁBø£s¡D ìsêàD+˝ÀeékÕj·T eT+Á‹‘·«XÊK≈£î #Ó+~q |ü≥ºDeékÕj·T Á|ü‹ì<ÛäT\T eTTKýÓTÆq bÕÁ‘·eVæ≤kÕÔs¡T. ˇø√ÿ |ü]bÕ\Hê j·T÷ìŸqT,ªbÕ|ü⁄\sY øöì‡˝Ÿ>±µ |æ\TkÕÔs¡T.

Ç$ eTTìdæbÕ*°\ Ä~Û|ü‘·´+˝Àe⁄+≤sTT. ˇø√ÿ eTTìdæbÕ*° À 8 >±ì9 >±ì bÕ|ü⁄\sY øöì‡\T¢+≤sTT. H˚&ÉT≈£Lú≤ yÓTT‘·Ô+>± 1452 bÕ|ü⁄\sYøöì‡\T¢HêïsTT. ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd j·T÷ì≥¢ À$<ÛëHê\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·≥+, nedüs¡yÓTÆq düe÷#ês¡+ ùdø£ ]+#·≥+, düs¡T≈£îHêD´‘·, yÓT\≈£îe\T ø√dü+ •ø£åD ˝≤+ÏeTTKýÓTÆq |üqT\˙ï á |ü≥ºD eékÕj·TÁ|ü‹ì<ÛäT\T #˚kÕÔs¡T.

•ø£åD, $<ëúÀ<ÛäqªôdŒwü˝Ÿ |æ]j·T&éµ>± |æ*#˚

k˛$j·TŸ j·T÷ìj·THé |ü&çb˛sTT, Çã“+<äT*ï m<äTs=ÿqï ø±\+˝À, ≈£Lú≤ |ü≥ºDÁbÕ+‘·yêdüT\+<äs¡÷ ñqï‘· kÕúsTT$<ëé+‘·T Ò nsTTHê yê]øÏ |üsêés¡D|üs¡+>± eékÕj·T+ >∑T]+∫ #ê˝≤‘·≈£îÿe C≤„q+ e⁄+&˚~. nsTTHê Ms¡T‘=+<äs¡>± H˚s¡TÃø=H˚ X¯øÏÔ e⁄qïyês¡T.n|üŒÏπø m+‘√ eT+~ XÊÁdüÔE„\T áø√D+˝À |üì#˚düTÔHêïs¡T. n˝≤π> nH˚ø£eT+~ ¬s’‘·T\T n<äT“‘·yÓTÆq kÕ+Á|ü<ëj·TeékÕj·T $C≤„q+ ø£*– e⁄Hêïs¡T.M]<ä›] |ü]C≤„Hêìï |ü+#·Tø√e&É+‘√ ˇø£>=|üŒ ø£\sTTø£‘√ $q÷‘·ïyÓTÆq C≤„HêìïuÀ~Û+#·>∑\, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, $<ë´s¡T∆\T,‘·j·÷s¡j·÷´s¡T. Øôd]Ã dü+düú\T, j·T÷ìe]‡°\T, Ç‘·s¡ dü+dü∆\T nìï+Ï uÛ≤>∑kÕ«eTT\T>± #˚dæ |ü≥ºDeékÕj·T $<Ûëq+˝À•ø£åD, n+fÒ πøe\+ ø=‘·Ô kÕ+πø‹ø£ $\Te*ï Á|üy˚X¯ ô|≥º&Éy˚T ø±≈£î+&Ü, Ç+ø±ñqï‘·yÓTÆq ÄX¯j·T+‘√ q&ÉbÕ\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. yê] ÄX¯j·T+ @$T≥+fÒªªH˚s¡TÃ≈£î+≥÷H˚ ñ‘·Œ‹Ô #˚j·T&É+, ñ‘·Œ‹Ô#˚dü÷Ô uÀ~Û+#·&É+, uÀ<Ûäq #˚dü÷ÔH˚s¡TÃø√e&É+µµ. j·T÷ìe]‡°\qT+&ç$<ëé+‘·T˝…’q eékÕj·T XÊÁdüÔE„\T,kÕ+πø‹ø£ ì|ü⁄DT\T, Ç+»˙s¡T¢, n+<äs¡÷á $<ÛëHê\≈£î $]$>± ‘√&ÉŒ&ÉT‘·THêïs¡T.∫es¡>± ÁbÕ<Ûä$Tø£, e÷<ä $Tø£ bÕsƒ¡XÊ\\T≈£L&Ü, |ü≥ºDeékÕj·T+ >∑T]+∫ uÛÑ$wü ‘Y ‘·sê\qT ‘·j·÷s¡T #˚düTÔHêïsTT.

|ü]XÀ<Ûäq, n_Ûeè~∆1970˝À¢ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq $$<Ûä

eT+Á‹‘·«XÊK˝À¢ nqTu+<Ûä+>± ñqïØôd]Ã dü+düú\T, j·T÷ìe]‡°\T á|üì˝À |üP]Ô>± ìeT>∑ïyÓTÆe⁄HêïsTT.õ.mHé[email protected]·TT M]øÏ ø±e*‡q Hêj·Tø£‘·«+n+~düTÔ+~. 2002 HêÏøÏ düTdæ∆s¡yÓTÆqùd+ÁBj·T eékÕj·T $<ÛëHê\ >∑T]+∫<˚X¯ yê´|üÔ+>± y˚˝≤~ dü+düú\T |üì#˚düTÔHêïsTT. Á|ü‘˚ ø£+>± ø=+&É\ ÁbÕ+‘ê\˝À düTdæ∆s¡yÓTÆq n_Ûeè~› ø√dü+ 38

10X

X

X

X

|ü]ø£sê\T, HÓ’‹ø£ Áù|s¡ø±\Tñ‘·Œ‹Ô #˚ùd dü+düú\T ˝≤uÛ≤\T e#˚Ã≥≥T¢ #·÷düT≈£î+≤sTT. á

|ü≥ºD eékÕj·T πø+Á<ë\˙ï ˝≤uÛ≤\‘√ q&ÉTdüTÔHêïsTT. e∫Ãq˝≤uÛ≤\qT ñ<√´>∑T\≈£î, eT]+‘· ñ‘ê‡Vü≤+>± |üì #˚j·T&ÜìøÏ,Áù|s¡D>± n~Ûø£ y˚‘·Hê\qT #Ó*¢düTÔHêïs¡T.‘·<ë«sê yê] e´øÏÔ>∑‘·kÕ∆sTT˝À ñqï‘· #·<äTe⁄\T, eT+∫ Äs√>∑ +, düe÷»+˝À VüQ+<ë>± J$+#·>∑\ yê‘êes¡D≤ìï bı+<ä>∑\T>∑T‘ês¡T. düe÷»+˝À|ü≥ºD eékÕj·TeT+fÒ ˇø£ >ös¡eÁ|ü<äyÓTÆq, Á|ü»\+<ä]ø° ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ ø±s¡ Áø£eT+>± >∑T]Ô+#·ã&ç, Ä |üì˝À bÕ˝§Zqï yê]øÏ≈£L&Ü kÕe÷õø£ >ös¡e+ \_ÛdüTÔ+~. ñqï‘·yÓTÆq XÊÁd”Ôj·TC≤„q+,kÕ+πø‹ø£ HÓ’|ü⁄D´+‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï<äì n+<äs¡÷ >ös¡$düTÔHêïs¡T.>∑‘·+˝À ¬s’‘·T\+fÒ ñ+&˚ ∫qï#·÷|ü⁄, á s√E Ò<äT. ñ‘·Œ‹Ô kÕ~ÛdüTÔqï yê]˝À n‘· +‘· ÁX‚wüºyÓTÆqyêÏì >∑T]Ô+∫ >ös¡$düTÔHêïs¡T.Á|ü‹ 3 HÓ\\≈£L |üØø£å\T ø=qkÕ–dü÷Ô á $•wüºyÓTÆq j·T÷ì≥¢qT>∑T]Ô+#·&É+ #˚kÕÔs¡T. MÏøÏ düe÷»+˝À n‘· +‘· >ös¡e+ \_ÛdüTÔ+~. MÏ Á|üuÛ≤e+ $T>∑‘ê yêÏô|’ |ü&ç b˛°>± >∑T]Ô+|ü⁄bı+<ä ≤ìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T. á s√E <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ 82$•wüº πø+Á<ë \THêïsTT. M] nqTuÛÑyêìï $T>∑‘ên+<ä]ø° uÀ~Û+#·≥+ »s¡T>∑T ‘·T+~. BìøÏ ªªnedüs¡+, neø±X¯+,<äè&ÛÉìX¯Ãj·T+µµ eTTKéTì yêfi¯ófl qeTTà‘·THêïs¡T.

eékÕj·÷ìøÏ ø±e\dæq düs¡T≈£î\ düs¡|òüsê|ü≥ºD eékÕj·T ñ‘·Œ‹ÔøÏ ø±e\dæq düs¡T≈£î\T $‘·Ô

Hê\T, ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\T, Je dü+ã+<ÛäyÓTÆq |ü⁄s¡T>∑T\ (yêsYà‡)eT+<äT\ ‘·j·÷Ø, kÕ+πø‹ø£ düVü≤ø±s¡+, dü\Vü‰\ es¡≈£L

n+~+#·&ÜìøÏ <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT e+<ä\ dü+düú\T Ä nedüsê*ïrs¡TdüTÔHêïsTT. 9y˚\ ùd+ÁBj·T düs¡T≈£î\ πø+Á<ë˝À¢ ø£+b˛düTº,yÓØà ø£+b˛düTº, yêsYà VüAéTdt ˝≤+Ï ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\T ‘·j·÷s¡e⁄‘·THêïsTT. ø±e\dæq ˙Ï dü<äTbÕj·÷ìøÏ »˝≤X¯j·÷\T,q<äT\T, u≤e⁄\T, eTTì‡|ü Ÿ ≈£îfi≤sTT\ <ë«sê düs¡|òüsê »s¡T>∑T‘·THêïsTT. es¡|ü⁄ ˙Ïì ì\« #˚dæ n‘· ~Ûø£+>± |ü≥ºD eékÕj·Tπø+Á<ë\≈£î, ô|<ä› ô|<ä› ‘√≥\≈£î düs¡|òüsê #˚düTÔHêïs¡T.

≈£Lú≤ yÓTT‘·Ô+ eékÕj·T uÛÑ÷$T˝À Vü≤yêHê q>∑s¡+˝À0.4 e÷Á‘·y˚T ñ+~. n˝≤π> |ü≥ºD eékÕj·T uÛÑ÷$T˝À 3 XÊ‘·+ñ+~. ≈£Lú≤ yÓTT‘·Ô+ ÁbÕ+‘·+˝À 0.67 e÷Á‘·y˚T ø£*– ñ+~.

»HêuÛ≤ $wüj·T+˝À 20 XÊ‘·+ Vü≤yêHê˝ÀH˚ ñ+~. |ü≥ºDÁbÕ+‘ê\‘√ øÏøÏÿ]dæ ñqï á q>∑s¡+˝À eékÕj·T uÛÑ÷$T #ê˝≤‘·≈£îÿe>± ñ+~. ø±ì ñqï eékÕj·T uÛÑ÷$T n+‘ê |ü≥ºD eékÕj·T uÛÑ÷$T>±H˚ |ü]>∑DÏdüTÔHêïs¡T. ◊ø£ sê»´ dü$T‹øÏ #Ó+~qÄVü‰s¡ eT]j·TT eékÕj·T dü+düú (m|òt m ˇ) ìã+<Ûäq\ Á|üø±s¡+ C≤rj·T dü>∑≥Tq eTìwæøÏ 300 Á>±eTT\ ≈£Ls¡>±j·T\T düs¡|òüsê #˚j·÷*. 2001 HêÏøÏ ≈£Lú≤˝À 171 Á>±eTT Ò düs¡|òüsê

2008 pHé 8 e ‘˚Bq nk˛dæj˚Tf…&é Áô|dt À •Ks¡yês¡Ô>±ªªø£fi¯ó¢ $Ts¡T$T≥T¢ >=*ù| ≈£Lú≤ |ü≥ºD eékÕj·T+µµ nì ˇø£ø£<∏äq+ Á|ü#·T]+#ês¡T. Ç~ ì»+>± n<äT“¤‘·yÓTÆq $wüj·Ty˚T.

πøe\+ Ä]úø£ |üs¡yÓTÆq n+fÒ ñ‘·Œ‹Ô #˚j·T&É+, ñ<√´>±eø±XÊ\Tø£*Œ+#·&Éy˚T ø±<äT dü$Twæº n_Ûeè~∆øÏ, |üsêés¡D≤ìï

yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·T ø√&ÜìøÏ, Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq, dü+‘√wüø£s¡yÓTÆqJ$‘êìï ø£*Œ+#êsTT. ÁbòÕHé‡ ª*eTT+&˚µ |üÁ‹ø£ m&ç≥sY 2005˝À

|òæ&˚ Ÿ ø±Ák ºqT |üsêés¡D≤ìï |ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ m≥Te+Ï#·s¡ \T rdüTø√uÀ‘·THêïs¡ì Á|ü•ïùdÔ ªªnìï+Ïø£Hêï Á|ü<∏äeT+>±

|ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëqy˚Tqìµµ »yêãT #ÓbÕŒs¡T. Vü≤yêHê˝À|ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëq+ dü«j·T+ düeTè~∆øÏ ô|<ä› ì<äs¡Ùq+.Bìì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ bÕÏ+∫ ˝≤uÛÑ+ bı+<ä&ÜìøÏ neø±X¯+

ñ+~. ø±ì ≈£Lú≤˝À kÕ~Û+∫q≥T¢>± nìï #√≤¢kÕ~Û+#·&É+ kÕ<Ûä + ø±ø£b˛e#·TÃ, ø±ì yês¡T bÕÏ+∫q

|ü<ä›‘·T\T, $<ÛëHê\T ‘·|üŒì dü]>± ˇø£ Áø=‘·Ô Ä≈£î|ü#·Ãì e÷qe‘·«+‘√ì+&çq düe÷C≤ìøÏ <ë] rdüTÔ+<äì #Ó|üŒe#·TÃ.

2006˝À Á|ü|ü+#· eq ÁbÕDT\ dü+düú (&Éã÷´&Éã÷´m|òt) ªªÁ|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± e÷qe n_Ûeè~∆dü÷∫ø£ À ≈£Lú≤ ˇø£ÿfÒ $<ä , Äs√>∑ +, $<äT´‘·TÔyê&Éø£+˝À bı<äT|ü⁄, ‘·≈£îÿe ø±s¡“¤Hé&Ó’ Ä¬ø’‡&é $&ÉT<ä\#˚j·T&É+ <ë«sê |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD˝À eTT+<äTì\ã&ç+<äìµµ |üø£Ï+∫+~.

11X

X

X

X

#˚j·T>∑*>±s¡T. n+fÒ m|òt m ˇ \ø£å +ø£Hêï ‘·≈£îÿe>±H˚ ñ+~. BìøÏ ø±s¡D+≈£Lú≤ yÓTT‘·Ô+ n+‘ê |ü≥ºD eé kÕj·÷ìøÏ eTìwæøÏ ôV≤ø±ºs¡TøÏ |ü<√e+‘·T uÛÑ÷$Tñ+fÒ Vü≤yêHê˝À eTìwæøÏ ôV≤ø±ºs¡T≈£î¬s+&ÉTe+<ä\ ¬s≥T¢ uÛÑ÷$T ñ+~. |ü+≥\T|ü+&ç+#˚ uÛÑ÷$T <˚X¯+˝À |ü]$T‘·+>±H˚ñ+~. yÓTT‘·Ô+ 33y˚\ ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$T˝Àπøe\+ 10,500 ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$T˝Àe÷Á‘·y˚T <ÛëHê´\T, ø±j·T>∑÷s¡\T, ôd’Á≥dt,|üfi¯ófl |ü+&çdüTÔHêïs¡T. |ü+&ç+∫q |ü+≥˝À¢1997˝À πøe\+ 20 y˚\ 700 yÓTÁÏø˘≥qTï\T, 2005 HêÏøÏ 2 \ø£å\ 72 y˚\TyÓTÁÏø˘ ≥qTï\≈£î ô|+#·>∑*>±s¡T. πøe\+Vü≤yêHê Á|ü»\≈£î düs¡|òüsê #˚dæq dü>∑≥T340 Á>±eTT\ ≈£Ls¡>±j·T\T. n+fÒ Ç~◊ø£ sê»´ dü$T‹ dü÷∫ø£ ø£Hêï m≈£îÿy˚.1995‘√ b˛*Ã‘˚ 2001 HêÏøÏ ns¡Ïø±j·T\ |ü+≥˝À 8 XÊ‘·+, ns¡Ï |üfi¯ófl13 XÊ‘·+, |òü ≤\T 8.4 XÊ‘·+, ‘·èD<ÛëHê´˝À¢ 10.2 XÊ‘·+, ;Hé‡ 29.9 XÊ‘·+.e]˝À 21.9 XÊ‘·+ ñ‘·Œ‹Ô ô|+#··>∑*>±s¡T.

Vü≤yêHê˝À |ü≥ºD eékÕj·T

ø±s¡ Áø£eT+˝À bÕ˝§Zqï ñ<√´>∑T\T 1999˝À 9 y˚\T+fÒ 2001 HêÏøÏ 23 y˚\ø°,2006 HêÏøÏ 44 y˚\≈£î ô|’>± ô|] >±s¡T.Vü≤yêHê˝À |ü≥ºD eékÕj·T+ yÓTT‘·Ô+≈£Lú≤ ø£+fÒ m≈£îÿe>± #·eTTs¡T, $<äT´‘·TÔ,j·T+Á‘ê\qT $ìjÓ÷–+#·≈£î+&Ü e÷qeÁX¯eT MT<˚ Ä<∏ës¡|ü&ç »s¡T>∑T ‘√+~.yÓTT‘·Ô+ ≈£Lú≤≈£î #Ó+~q |ü≥ºDeékÕj·T uÛÑ÷$T˝À πøe\+ 3 XÊ‘·+ ñqïVü≤yêHê <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+˝À ñqï eékÕj·Tø±]àø£ esêZìøÏ 12.5 XÊ‘êìøÏ |üìø£*Œ+#·>∑*–+~. á ø±]à≈£î˝À¢ 25 XÊ‘·+Ád”Ô˝Ò. kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ ñqï ø±]à≈£î\T50 XÊ‘·+ eT+~ ñHêïs¡T. Á|ü‘˚ ø£ ìã+<Ûäq\ <ë«sê 10XÊ‘·+ dü÷ÿfi¯ófl, ÄdüT|üÁ‘·T\T, $X¯«$<ë´\j·÷\≈£î kÕe÷õø£nedüsê\ <äècÕº düs¡|òüsê »s¡T>∑T‘·T+~.Á|üuÛÑT‘·« Ä<˚XÊ\qTkÕs¡+ ÄVü‰s¡|ü<ësêú\T e+<ä ≤~ πø+Á<ë\ <ë«sê Á|ü»\≈£îH˚s¡T>± n+<äCÒj·Tã&ÉT‘·THêïsTT. |ü≥ºD eékÕj·÷ìøÏ $&ç>± |üì #˚dü÷ÔH˚<ëìøÏ <ä>∑Zs¡ dü+ã+<Ûä+ ñqï |ü≥ºDÁbÕ+‘ê\ n≥Mø£s¡D ø±s¡ Áø£eT+ >∑T]+∫Á|ü‘˚´ø£+>± #Ó|ü⁄Œø√yê*. Bìì 1996˝À

ÁbÕs¡+_Û+∫ 2004 HêÏøÏ Á|ü‹ eTTì‡bÕ*° ÁbÕ+‘·+˝À neT\T |ü]#ês¡T. BìÁ|üø±s¡+ |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\˝À M\Tqï#√≥T˝À¢ #Ó≥T¢ Hê≥&É+, Á|ü»\T ìe•düTÔqïÁbÕ+‘·+˝À 12 #·<äs¡|ü⁄ MT≥s¡¢ y˚Ts¡ #Ó≥T¢Hê≥&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫, düãs¡“Hé eTTì‡|ü ŸÁbÕ+‘·+˝À 30 #·<äs¡|ü⁄ MT≥s¡¢ düú\+˝À#Ó≥T¢ HêfÒ kÕúsTTøÏ ô|]>±s¡T. B+‘√ ÄÁbÕ+‘ê\˙ï Ä≈£î|ü#·Ã>± e÷s¡&Éy˚Tø±≈£î+&Ü, »+‘·Te⁄\≈£î ÄVü‰s¡+, Ä≈£î\‘√ùd+Á~j·T ms¡Te⁄\T ‘·j·÷Ø\‘√, yÓTT‘·Ô+|üsêés¡D+˝À nqT≈£L\ e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsê>∑*>±s¡T. Á|üdüTÔ‘·+ Vü≤yêHê |ü≥ºDÁbÕ+‘·+˝À eékÕj·÷ìøÏ n<äq+>± $ìjÓ÷–+#·&ÜìøÏ uÛÑ÷y˚T ø£ì|æ+#·&É+ ˝Ò<äq&É+ n‹X¯jÓ÷øÏÔ ø±<äT. eékÕj·÷ìï<Ûä«+dü+ #˚ùd ÁøÏeTT\qT $$<Ûä kÕ+Á|ü<ëj·T |ü<ä∆‘·T\ <ë«sê m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T.|ü+≥\qT <Ûä«+dü+ #˚ùd ÁøÏeTT\qT<ä÷s¡+>± ñ+#˚ yÓTTø£ÿ\qT |ü+≥\#·T≥÷º‘ê Hê≥T‘·THêïs¡T. q‘·Ô\T <ë&ç #˚ùdÔyêÏì yÓqTyÓ+≥H˚ ‘=\–+#˚ $<Ûëq+bÕÏdüTÔHêïs¡T.

|ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëq+ nH˚ø£

12X

X

X

X

ø=‘·Ô Ä˝À#·q\qT πs¬ø‹ÔdüTÔHêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ªªkÕdt $T>∑T˝Ÿ &Ó Ÿ bÕÁ&ÉHéµµ nH˚|ü≥ºD+˝À &Üø£ºsY sêe⁄˝Ÿ –˝Ÿ nH˚kÕe÷õø£, e÷qdæø£ XÊÁdüÔy˚‘·Ô ñHêïs¡T.ø=ìï yÓTTø£ÿ\ <ë«sê Á|ü»\ e÷qdæø£ s√>±\qT ‘·–Z+#·&ÜìøÏ neø±X¯+ ñ+<äì ‘Ó\TdüT≈£îì yêÏì m˝≤ ô|+#ê˝À ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ j·TT_|ædæ, n\e÷sY dü+düú düVü‰j·T+ ø√sês¡T. ‘·q Ç+Ï yÓqø£ uÛ≤>∑+˝ÀU≤∞>± ñqï #√≥T‘√bÕ≥T |üø£ÿH˚ U≤∞>±e~ Òdæ #Ó‘·Ô‘√ ì+&çb˛sTT ñqï bÕ]ÁXÊ$Tø£ dü+düú\ düú ≤ìï yê&ÉTø√e&ÜìøÏÁbÕ+rj·T n~Ûø±s¡T\ nqTeT‹ rdüT≈£îHêïs¡T. yÓTT‘·Ô+ 23 ˝≤Ø\ #Ó‘·ÔqT X¯óÁuÛÑ+#˚XÊs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ Ä düú\+˝À Ä≈£î≈£Ls¡\T,;Ÿs¡÷Ÿ, Ä≈£î|ü#·Ã ;Hé‡, ôd’Œ¤Hêø˘, ñ*¢bÕj·T\T, dæ«dt #êsY¶, bÕ]Ù©, $T+Ÿ,ns¡Ï, e÷$T&ç, ∫+‘·, C≤$T, ìeTà,nHêHé #Ó≥T¢ ô|+#·T‘·THêïs¡T.

&Üø£ºsY –˝Ÿ #Ó≥¢qT Hê≥&ÜìøÏ ˇø£MT≥s¡T |ü]~Û À 80 ôd+°MT≥s¡¢ ˝À‘·T>√‘·T\T ‘·$« |ü+≥\≈£î $ìjÓ÷–+#˚eTÏº, ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\T, Jedü+ã+<ÛäÁøÏeTT\T n˙ï ø£*|æ yêÏ À yÓTTø£ÿ\THê≤s¡T. ø±ì |ü+&çqe˙ï neTàø±ìøÏø±<äT, Vü≤yêHê˝À Ç˝≤π> q&ÉTdüTÔqï 60y˚\ ù|wæjÓ÷\T kı+‘êìøÏ $ìjÓ÷–+#·Tø√>± $T–*q~ #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ ñqïyês¡+<ä]ø° |ü+#ê*. Bì Á|üuÛ≤e+ n+‘ê Ç+‘êø±<äT. &Üø£ºsY >±] $»j·T+ C≤rj·T+>±>∑T]Ô+|ü⁄ bı+~+~.

ˇø£yÓ’|ü⁄ Á|ü|ü+#·eT+‘ê kÕÁe÷»ýê<ä $<ÛëHê\ |òü*‘·+>± yÓTT‘·Ô+ yê‘êes¡D+ ø£\Twæ‘·yÓTÆ |üsêés¡D+ <Ûä«+düyÓTÆb˛‘·Tqï ‘·s¡TD+˝À dæús¡yÓTÆq n_Ûeè~∆e÷s¡Z+˝À ≈£Lú≤ Ä<äs¡Ù+>± ì\ã&ç+~.1959˝À eékÕj·T dü+düÿs¡D\T ÁbÕs¡+_Û+∫q|ü⁄Œ&ÉT $XÊ\ uÛÑ÷uÛ≤>±\qT C≤rj·T+ #˚dü÷Ô Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq ˇø£ ìã+<Ûäq

#˚XÊs¡T. n~ ªªn&Ée⁄\T, uÛÑ÷$Tì dü+s¡øÏå+#ê*, <ëì ø√dü+ ù|s¡T>±+∫q »bÕ≤ãTs¡<ä uÛÑ÷eTT\T, ;\ uÛÑ÷eTT\T, MÏ ÀJ$dü÷Ô n+‘·]+∫b˛‘·Tqï ≈£Lú≤yÓTTdüfi¢qT |ü]s¡øÏå+#ê*µµ nì ù|s=ÿ+≥÷yêÏì ø±bÕ&ÉT‘·THêïs¡T. ‘·sê«‘· nH˚ø£|üsêés¡D |ü]s¡ø£åD #·≤º\T #˚dæ yêÏøÏsêC≤´+>∑ã<ä›yÓTÆq s¡ø£åD ø£*Œ+#ês¡T. MÏì

neT\T #˚j·T&É+˝À XÊÁdüÔE„\T, $<ëý˚‘·Ô\T Á|üeTTK bÕÁ‘· eVæ≤düTÔHêïs¡T. n≥º&ÉT>∑T düe÷»+ qT+∫ |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD ñ<ä e÷ìï ìsêàD+ #˚j·T&ÜìøÏnH˚ø£ dü+düú\T @sêŒ≥T #˚j·Tã&Ü¶sTT.C≤rj·T »+‘·T dü+s¡ø£åD≤ πø+Á<ä+, eTqTwüß\T, Á|üø£è‹ |ü]s¡ø£åD ø√dü+ @sêŒ≥T#˚dæq Áb˛ Hê#·T sê ÒC≤ bòÂ+&˚wüHé ,C≤rj·T ∫qï eékÕj·T<ës¡T\ dü+|òüT+,C≤rj·T ø±]àø£ dü+|òü÷\ düe÷K´,C≤rj·T eTVæ≤fi≤ dü+|òüT+ e+Ï dü+düú\˙ïMÏøÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤düTÔHêïsTT.

k˛$j·TŸ j·T÷ìj·THé ≈£î|üŒ≈£L*b˛>±H˚ Ä <˚X¯+ qT+∫ ~>∑TeT‹ne⁄‘·Tqï #·eTTs¡T, eékÕj·T |ü]ø£sê\T, s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\T, ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\T nø£kÕà‘·TÔ>± ì*∫b˛sTT yÓTT‘·Ô+≈£Lú≤ düe÷»+ sêÁ‹øÏ sêÁ‘˚ rÁeyÓTÆqdü+øå√uÛÑ+˝À |ü&çb˛sTT+~. Ä]úø£ nedüsê\ ø√dü+ Ç‘·s¡ <˚XÊ\MT<ä Ä<Ûës¡ |ü&É¶+e\¢ <˚X¯ ìsêàD+˝À #ê˝≤ rÁeyÓTÆq ‘·|æŒ<ë\T »]>±sTT. ø±ì yês¡T Ä ‘·|ü⁄Œ\qT+&ç >∑TDbÕsƒê\T H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. yÓTT<ä≥>± k˛$j·TŸ s¡cÕ´qT yÓ÷&É Ÿ>± rdüT≈£îì |üsêés¡D+ >∑T]+∫ |üÏº+#·Tø√≈£î+&Ü uÛ≤Ø bÕ]ÁXÊ$Tø£ $<Ûëq+ ø=qkÕ–+#ês¡T. <ëì |òü*‘·+>± rÁeyÓTÆqqcÕº\T dü+uÛÑ$+#·&É+‘√ |ü]dæú‘·T Ò yê]ì‘·eT <˚XÊìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq eédüú ìsêàD+ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·&É+ H˚sêŒsTT.1980˝À¢ bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±\Twü + m+‘·

>±H√ ô|]–b˛sTT+~. mø£ÿ&É #·÷dæHêHê#·T‘√ ì+&çb˛sTTq ˙Ï eqs¡T\T,ªªes¡<Ós√µµ˝À #˚|üÏºq ôVQ≥fi¢ ìsêàD+e\¢ düeTTÁ<ä rs¡ ÁbÕ+‘ê\˙ï bÕ&Ée&É+,bÕ]ÁXÊ$Tø°ø£]+#·ã&çq uÛ≤Ø eékÕj·TπøåÁ‘ê\qT e\¢ uÛÑ÷$T <Ûä«+dü+ ø±e&É+,˙Ï eqs¡T\˙ï ñ|ü⁄ŒeTj·T+ ø±e&É+

1992˝À ]jÓ÷&ç »˙s√˝À »]–q Á|ü|ü+#· |üsêés¡D dü<ädüT‡˝À (msYÔdü$TàŸ) e÷≤¢&ÉT‘·÷ ªªeTq+ e÷qyê[ ‘·q≈£î ‘êH˚ #˚düT≈£î+≥Tqï $<Ûä«+dü+ qT+&ç s¡øÏå+#ê\+fÒ, eTq+uÛÑ÷MTà<äTqï dü+|ü<äq÷, kÕ+πø‹ø£$C≤„Hê˙ï Á|ü»\+<ä]ø° düe÷q+>±|ü+#ê*. uÛÑ÷$Tô|’ Äø£*˙, ù|<ä]ø±˙ï‘·–Z+#ê\+fÒ, Ä&É+ãsê\T ‘·–Z+∫,ø=ìï <˚XÊ\T Ç‘·s¡ <˚XÊ\qT ø=\¢>=fÒº|ü<ä›‹øÏ dü«dæú |ü\ø±*.|üsêés¡D≤ìï$HêX¯q+ #˚ùd, dü+|üqï <˚XÊ\dü+düÿèr, Jeq $<Ûëq+, ø£q÷‡éT]C≤\qT eT÷&√ Á|ü|ü+#· <˚XÊ\ HÓ‹ÔMT<äs¡T<ä›≈£î+&Ü #·÷&Ü\ìµµ |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T|òæ&Ó Ÿ ø±Åk º.

]q÷éãT˝Ÿ mqØ® |üÁ‹ø£ ªª>∑‘·+˝À $<äT´‘Y Á–&é≈£î nqTdü+<Ûëì+#·ì Á>±MTD dü÷ÿfi¯ófl, Äs√>∑ πø+Á<ë\T, kÕe÷õø£πø+Á<ë\T n˙ï H˚&ÉT dü÷s¡ s¡•à <ë«sê ñ‘·Œ¤‹Ô #˚ùd X¯øÏÔ‘√ $<äT´‘·TÔqT bı+<ä>∑\T>∑T‘·THêïsTT. H˚&ÉT yÓTT‘·Ô+ B$˝À 2364 kÂs¡X¯øÏÔπø+Á<ë\T Á>±MTD bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ñHêïsTT. MÏ <ë«sê $<äT´‘·TÔ BbÕ\T, ø£+|üP´≥s¡T¢, $<ë´, $C≤„q f…*$»Hé ø±s¡ Áø£e÷\T Á|ü‹bÕsƒ¡XÊ\ø°, Á|ü‹ $<ë´]úø° H˚&ÉT n+<äTu≤≥T˝ÀìøÏ e#êÃsTT. á ø±s¡ Áø£eT+ 2001˝À ◊ø£ sê»´dü$T‹ <ë«sê >√¢ã˝Ÿ 500 nyês¡T¶n+<äT≈£îHêïs¡Tµµ nì Á|ü#·T]+∫+~.

13X

X

X

X

˝≤+Ï uÛ≤Ø qcÕº\T yêÏ\¢&É+‘√ ≈£Lú≤Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü‘· e÷ïj·T $<ÛëHê\ ø√dü+ Ä#·s¡DyÓTT<ä\T ô|≤ºs¡T.

dü+øå√uÛÑ+ qT+∫ ãj·T≥ |ü&É≤ìøÏ yÓ+≥H˚|üX¯óe⁄*ï $ìjÓ÷–dü÷Ô ùd+ÁBj·T eékÕj·÷ìïÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Á|üø£è‹ düVü≤»yÓTÆq ms¡Te⁄*ï$ìjÓ÷–+#ês¡T. ô|’>± πø+ÁBj·T $<Ûëq+˝Àq&ÉTdüTÔqï eékÕjÓ÷‘·Œ‹Ô eT+<äø=&ç>± ñ+&É&É+e\q yêÏì ∫qï ∫qï düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷\T>±$&É>=≤ºs¡T. Bì‘√ $πø+ÁBø£s¡D »]– Á|üC≤kÕ«eT´ã<ä∆+>± n≥º&ÉT>∑T Á|üC≤˙ø£+ u≤<Ûä ‘· À¢ìøÏe#êÃs¡T. <ë+‘√ ô|qTe÷s¡TŒ\T dü+uÛÑ$+#êsTT.

|ü~ \ø£å\ ôd’øÏfi¯flqT #Ó’Hê qT+&ç ~>∑TeT‹ #˚düT≈£îHêïs¡T. ø=‘·Ô>± nsTT<äT ôd’øÏfi¯fl ìsêàDπø+Á<ë\T kÕú|æ+#ês¡T. yÓTT‘·Ô+ MT<ä nsTT<äT \ø£å\ ôd’øÏfi¯flqTVü≤yêHê˝ÀH˚ $ìjÓ÷–düTÔHêïs¡T. $TìÁd”º Ä|òt ôd’Hé‡, f…ø±ï\Jn+&é mì«sêHéyÓT+Ÿì Á|ü‘˚ ø£+>± ˇø£ÿ |üsêés¡D |ü]s¡ø£åDø√dü+ πø≤ sTT+∫ neT\T #˚sTT+#ês¡T. 1993˝À H˚wüq˝Ÿ mqØ®k ¬s‡dt &Óe\|tyÓT+Ÿ Áb˛Á>±yéTqT yÓTT<ä\Tô|Ïº <ëì <ë«sê X¯øÏÔìø£q«sYº #˚dü÷Ô X¯øÏÔì düeTs¡úe+‘·+>± ‹]– $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚$<ÛëHêìï ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

yÓTT‘·Ô+ <˚X¯eT+‘ê á $<ÛëHêìï Ä#·]+#·&ÜìøÏ ˇø£ uÛ≤ØÁ|ü#ês¡ ø±s¡ Áø£e÷ìï ø=qkÕ–+#ês¡T. j·TTeø±s¡ ø£s¡Ô\T Á|ü‹Ç+Ï+Ïø° yÓ[fl dü]ø=‘·Ô |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD≤ $<ÛëHê\ >∑T]+∫düe÷ #êsêìï Á|ü»\øÏ n+~+#ês¡T. kÕ<Ûës¡D $<äT´‘·TÔ BbÕ\kÕúq+ ˝À ‘·≈£îÿe $<äT´‘·TÔ‘√ yÓ*π> bò ¢s√ôd+Ÿ ã\T“\qT yÓTT‘·Ô+<˚X¯ yê´|üÔ+>± $ìjÓ÷–+∫q <˚XÊ˝À¢ yÓTT≥ºyÓTT<äÏ~>±ì\ã&ç+~.

C≤rj·T $<äT´‘·TÔ Á–&éqT Ä<ÛäT˙ø£]+#·&É+‘√bÕ≥T,$πø+ÁBø£]+#·&É+ ≈£L&Ü

»]–+~.

e+<ä ≤~ ôV’≤Á&√ m\ÁøÏºø˘ dædüºyéT‡qT ì]à+#ês¡T. |ü≥ºDeékÕj·÷ìøÏ $ìjÓ÷–+#·&É+˝À ôV’≤Á&√ bò ìø˘‡ yê&Éø±ìï$]$>± ô|+#ês¡T. düeTTÁ<ä rs¡ ÁbÕ+‘·+˝À >±* <ë«sê $<äT´‘·TÔñ‘·Œ‹Ô #˚XÊs¡T. e+<ä øÏ˝Àyê≥¢ $<äT´‘·TÔ bÕ¢+≥¢‘√bÕ≥Te+<ä ≤~ $&ç$&ç>± |üì #˚ùd kÂs¡X¯øÏÔ πø+Á<ë\T Á>±MTD

ÁbÕ+‘ê˝À¢ HÓ\ø=˝≤Œs¡T. |ü+#·<ës¡ ñ‘·Œ‹Ô À ãj·T≥ |ü&˚ #Ó‘·ÔqT‹]– $ìjÓ÷–+#·&É+ <ë«sê ãjÓ÷ |òüP´j·T˝Ÿ‡qT ñ‘·Œ‹Ô#˚düTÔHêïs¡T.

≈£Lú≤˝À n+<äyÓTÆq düeTTÁ<ä rs¡ ÁbÕ+‘·+ ˝≤uÛ≤\ ø√dü+<Ûäì≈£î\ ã+>±¢\≈£î Ç∫ÃbÕ&ÉT #˚j·T≈£î+&Ü Ç+ø± Á|ü»\ ÄdæÔ>±H˚$T–* ñ+~. n+<äTπø Ä ÁbÕ+‘ê˝À¢ ñqï ;\ uÛÑ÷eTT\T, eT&Én&É e⁄\T, ø√s¡ Ÿ Ø|t‡, ∫‘·Ô&ç H˚\\qT dü+s¡øÏådü÷Ô Á|ü|ü+#êìπøˇø£ qeTTHê>± ì*∫+~. rs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ìsêàD≤\qTìùw~+#ês¡T.

nyÓT]ø± Ä]úø£ ~>∑“¤+<ä+ s¡<ä›sTT‘˚ n‘· ~Ûø£+>± e#˚ÃnyÓT]ø£Hé |üsê´≥≈£î\ ø√dü+ @sêŒ≥T #˚j·÷*‡q kÂø£sê´\T,

<˚X¯ nedüsê\ ø=s¡‘· ñ+<äì uÛ≤$+∫q ≈£Lú≤ Á|üuÛÑT‘·«+

2006˝À ªªX¯øÏÔ $|ü¢e+µµ ù|s¡T‘√ ø£q‡πs«wüHé, m\ÁøÏºø˘ Á–&éì

Ä<ÛäT˙ø£]dü÷Ô, ]qTéãT˝Ÿ mqØ®ì m≈£îÿe>± $ì

jÓ÷–+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫+~. ÁbÕ+rj·T+>± \_Û+#˚

düVü≤»yêj·TTe⁄, #·eTTs¡T yÓ*øÏ rj·T &ÜìøÏ n+‘·sê®rj·T

düe÷»+ qT+∫ düVü≤ø±s¡+ bı+<ä&ÜìøÏ nsTT<äT ø±s¡

Áø£e÷\T #˚|üÏº ªª#·eTTs¡T Äø±X¯+ qT+∫ &ç |ü&ÉT‘·T+<äì

y˚TeTT m<äTs¡T #·÷&É≥+ Ò<äT. ˇø£ >=|üŒ #·eTTs¡T ì~Û <=]øÏ

q≥T¢>± <ëìø£Hêï eTTK´+>± ñqï #·eTTs¡TqT bı<äT|ü⁄>±

$ìjÓ÷–+#·Tø√e&É+ y˚TeTT Ä$wüÿ]+#·>∑*>±+µµ nì

ø±´Ák˛º nHêïs¡+fÒ <ëìô|’ m+‘· rÁeyÓTÆq <äèwæº ô|≤ºs√

$X¯<äeTe⁄‘·T+~.

Je yÓ’$<Ûë´ìï dü+s¡øÏå+#ê\ì ]jÓ÷&ç»Hês√˝À ìs¡«Væ≤+∫qmsYÔ düyÓTàŸ˝À Ç∫Ãq |æ\T|ü⁄qT neT\T #˚dæq yÓTT<äÏ<˚XÊ˝À¢ ≈£Lú≤ ˇø£Ï. dæús¡yÓTÆq n_Ûeè~∆øÏ, |üsêés¡D|ü]s¡ø£åD≈£î, Je yÓ’$<ä + ˇø£ Á|ü<Ûëq kÕ<Ûäq+>± $ìjÓ÷–+#·T≈£îHêïs¡T. <˚X¯ yê´|üÔ+>± #·s¡Ã »]|æq ‘·sê«‘· 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À ªªH˚wüq˝Ÿ Áùdº≥J n+&é bÕ¢Hé Ä|òt j·÷ø£åHé |òüsYãjÓ÷ &Ó’e]‡Ïµµ nH˚ ø±s¡´Áø£e÷ìï ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ‘·<ë«sêdüTìï‘·yÓTÆq yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\‘√bÕ≥T yÓTT‘·Ô+ 42 s¡ø±\$$<Ûä yê‘ê es¡D |ü]dæú‘·T\T Á|üø£è‹˝À ñHêïj·Tì>∑T]Ô+#·>∑*>±s¡T. n&É$ì ‹]– ô|+#·&É+˝À 21 XÊ‘·+n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#ês¡T. n~ Ç+ø± ô|s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+~.n&Ée⁄\T, #Ó≥¢≈£î K∫Ã‘·yÓTÆq |üP]Ô s¡ø£åD ø£*Œ+#ês¡T.

14X

X

X

X

#˚|ü≤º*‡q ìsêàD≤\ ø√dü+ á

ÁbÕ+‘ê\ì $TqVü‰sTT+#·>∑\sê? á$<Ûä+>± n_Ûeè~∆, |üsêés¡D |ü] s¡ø£åD\eT<ä @s¡Œ&˚ dü+|òüTs¡DqT @ $<Ûä+>±uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À m<äTs=ÿ+≤s¡H˚~ ô|<ä›düyê\T>± ñ+~.

@<˚yÓTÆHê ≈£Lú≤ ˇø£ düe÷»+kÕeTýê<ä $<ÛëHê\‘√ n_Ûeè~∆kÕ~Û+#·&ÜìøÏ, ÁX¯$T+#˚ Á|ü»\ Ä]úø£,sê»ø°j·T X¯øÏÔì ã\+>±$ìjÓ÷–+#·T≈£îì ô|≥Tºã&ç<ëØ $<Ûëq+ø£Hêï yÓTs¡T¬>’q düe÷C≤ìï ì]à+∫|üsêés¡D $<Ûä«+kÕìï ‹|æŒø=Ïº <ëììs¡øÏå+#·T≈£îqï <˚X¯+>± Á|ü|ü+#êìøÏ ˇø£qeT÷Hê>± ì\ã&ç+~. m≥Te+Ï|üsêés¡D #·≤º\HÓ’Hê yêÏì neT\T»]ù| Áø£e÷ìï n&ÉT¶ø√e&É+˝À Á|ü|ü+#·

yê´|üÔ+>± ã©j·TyÓTÆq X¯øÏÔ>± ì\ã&É¶

ãVüQfi¯C≤‹ ø±s√Œπswüq¢≈£î ≈£Lú≤ ˇø£ô|<ä› düyê\T>± ì\ã&ç+~. m+<äTø£+fÒ yê]n_Ûeè~∆ $<Ûëq+˝≤uÛ≤\T Ä]®+#· &ÉyÓTÆ‘˚≈£Lú≤ <ëìøÏ$s¡T<ä›+>± Á|ü»\ dü+πøåeTy˚T Á|ü<Ûëq n+ X¯+>±ì\ã&ç+~. nø£ÿ&É XÊdüqdüuÛÑT´\≈£î, bÕs¡¢yÓT+≥Ø düuÛÑT´\≈£î \+#ê\T Ç#˚Ã neø±X¯+ø±ì, yê] <ë«sê‘·|ü⁄Œ&ÉT XÊÁdüÔ $C≤„HêìïneT\T #˚ùd neø±X¯+

ø±ì nø£ÿ&É ˝Ò<äT. á $<Ûä+>±kÕeTýê<ä $<Ûëq+‘√ Á|ü»\nedüsê\πø yÓTT<ä≥ ÁbÕeTTK´‘· ì∫Ã>∑‘·+˝À #˚dæq ‘·|ü⁄Œ\ qT+&ç >∑TDbÕsƒê\T H˚s¡TÃ≈£îì, dæús¡ yÓTÆqÄ]úø±_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·>∑\>∑&É+>=|üŒ $wüj·T+. ˇø£ yÓ’|ü⁄Á|ü|ü+#·eT+‘ê |üsêé s¡D $<Ûä«+dü$<ÛëHê \‘√ ndüe÷q‘·\T,ù|<ä]ø£+, ô|+∫ b˛wæ düTÔqïdü+<äs¡“¤+˝À kÕeTýê<ä $<Ûëq+ˇø£ÿfÒ e÷qe C≤‹ >∑e÷´ìøÏ dü¬s’q~X¯ nì ìs¡÷|æ+∫+~ ≈£Lú≤.

1989`93 ø±\+˝À s√E≈£î3004 ø±´\Ø\ ÄVü‰s¡+ rdüT≈£îH˚≈£L´ãqT¢ πøe\+ 2323 ø±´\Ø\ÄVü‰s¡+ rdüTø√ >∑*>±s¡T. ø±ì H˚&ÉT

3547 ø±´\Ø\ ÄVü‰ s¡+ rdüTø√>∑\T>∑T‘·THêïs¡T. Ç~ nyÓT]ø± yê] <˚X¯Á|ü»\≈£î dæbòÕs¡T‡ #˚dæq <ëìø£Hêï m≈£îÿe.≈£Lú≤ <˚X¯+˝À 80 XÊ‘·+ |ü≥ºDÁbÕ+‘·+. ≈£Lú≤ C≤rj·T eékÕj·TπøåÁ‘ê˝À¢ >∑‘·+˝À ø±]à≈£î\≈£î dü¬s’qÁù|s¡ø±\T Òø£ ñ‘·Œ‹Ô #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>±ñ+&˚~.

≈£Lú≤ |ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëq+Á|üjÓ÷>±ìï nH˚ø£ <˚XÊ\T neT\T#˚düTÔHêïsTT. (‘·s¡TyêsTT 53e ù|J˝À)

ªª |ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëq ø±s¡´Áø£eT+#ê˝≤ $\TyÓ’q~ H˚&ÉT Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±<˚XÊ\T ÄVü‰s¡ düeTdü qT m<äTs=ÿ+≥Tqï‘·s¡TD+˝À á $<Ûëq+ >∑T]+∫ ‘·|üŒìdü]>± |üÏº+#·T ø√yê*µµ nì m+‘√ ø±\+qT+∫ Vü≤yêHê eékÕj·T πøåÁ‘ê˝À¢|ü]XÀ<Ûäq kÕ–düTÔqï ø±*bò˛]ïj·÷kÕe÷õø£ XÊÁdüÔy˚‘·Ô πø<∏ä]Hé eTØŒ¤ nHêïs¡T.

15X

X

X

X

&É÷bÕ+Ÿ dü+düú≈£î #Ó+~q XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T ô|sY|üPs√Äø±ºìø˘j·÷dæ&é (|æ.m|òt.z.@) nH˚ ø£èÁ‹eT s¡kÕj·THêìï ø£qT>=Hêïs¡T.Bì yê&Éø£+‘√ f…bÕ¢Hé |üP‘·|üPj·Tã&çq HêHédæºø˘ e+≥bÕÁ‘·\ ‘·j·÷s¡T>±ã&ç, Á|ü‹ Ç+≤ <äs¡Ùq+ ÇdüTÔHêïsTT. MÏyê&Éø£+ ˇø£ s¡ø£+>± kÕº≥dt dæ+ã˝Ÿ>± e÷]+~. Ç+<äT˝À q÷HÓ‘·≈£îÿe $ìjÓ÷>∑+, e÷&çb˛≈£î+&Ü bÕÁ‘·≈£î n+≥Tø√≈£î+&ÜkÂ\uÛ≤´\Tqïe÷≥ ì»y˚T!

eT] f…bÕ¢Hé e\qô|q+ e÷≥Tq bı+∫ ñqïÁ|üe÷<ä+ >∑T]+∫ #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äH˚ nqTø=yê*. n~Ûø£ ñc íÁ>∑‘·\ e<ä›f…bÕ¢Hé |üP‘· $∫Ã¤qïyÓTÆyêj·TTe⁄ s¡÷|ü+˝ÀøÏ e∫Ã n$|”\Ã&É+ <ë«sê |òüP¢ ˝≤+Ï \ø£åD≤\T bı&É#·÷|ü&Éy˚T >±ø£ Bs¡Èø±\ $ìjÓ÷>∑+˝À, eèwüD≤\≈£î, bÕ*+&É¢≈£î ø±q‡sY e#˚Ãneø±XÊ\THêïj·Tì j·TT.mdt.á.|æ.@. yê] ôV≤#·Ã]ø£. »+‘·Te⁄\ MT<ä »]|æq |ü]XÀ<äq˝À¢ ø£D‘·T\T e∫Ãq≥T¢>± s¡÷&Ûç>±

ø£qTø√ÿe&É+ »]–+~.*esY, <∏Ó’sêsTT&é, yê´~ìs√<äø£ eédüú, eT>∑yê]˝À dü+‘êH√‘·Œ‹ÔøÏ dü+ã+~Û+∫q Vü‰s√àqT¢<Óã“‹+≤j·Tì ≈£L&Ü ‘Ó\TdüTÔ+~.

f…bÕ¢Hé |üP‘· b˛sTTq ‘·sê«‘· ãj·T≥|ü&˚ n\÷´$Tìj·T+eTq X¯Øs¡+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫ Äs√>±´ìøÏ #Ós¡T|ü⁄

#˚düTÔ+~. n+<äTø£H˚ MÏ ñ‘·Œ‹ÔÔì 2015ø£ ≤¢|üP]Ô>± ì*|æy˚j·÷\ì dü÷∫+#·&É+»]–+~. n+<äT≈£î dü‘·«s¡ Á|ü‘· e÷ïj·T+>±, |æ+>±D° bÕÁ‘·\T eT]j·TT b˛‘·ÇqTeTT‘√ ‘·j·÷¬s’q bÕÁ‘·\T yê&ÉTø√e#·Ãì dü÷∫düTÔHêïs¡T.

ˇø£y˚fi¯ ÇqTeTT yê&Éø£+˝À@e÷Á‘·yÓTÆHê eTq X¯Øs¡+ ˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫Hê n~ ˝≤uÛÑy˚T >±ì qwüº+ e÷Á‘·+>±<äT. eTqs¡ø£Ô+ ‘·j·÷ Ø˝À ÇqTeTTn‘· edüs¡+. n<ÛäTHê‘·q kÕ+πø‹ø£‘·‘√

≈£L&çq $˝≤düe+‘·yÓTÆq JeqXË’*øÏ nÁs¡T\T#êdü÷Ô nHês√>±´ìï ø=ì ‘Ó#·TÃø√ø£+&ç. ø£qTïb˛j˚T≥+‘·ø±≥Tπø\ì Á>∑Væ≤+#·+&ç.

f…bÕ¢Hé ø√f…&é ≈£îø˘y˚sY\‘√ bı+∫e⁄qï Á|üe÷<ä+Ábıô|òdüsY ˆˆ Ç.j·TT._. ¬s&ç¶

bÕsƒ¡≈£î\≈£î eTq$ˇø£ÿ uÛÑ÷>√fi¯+ô|’q e÷Á‘·y˚T Jesê• ñ+~. Ç+‘·es¡≈£L ìs¡«Væ≤+∫q |ü]o\q\T, |ü]XÀ<äq˝À¢

‘˚≥‘Ó\¢yÓTÆq n+X¯+ Ç~. ø±ì Á|üdüTÔ‘·+ uÛÑ÷ ñ|ü]‘·\+ y˚&ÓøÏÿb˛‘√+~. >±* $wü‘·T\´+>± e÷]b˛‘√+~. $wü‘·T\´ s¡kÕj·THê\T, uÛ≤s¡ ÀVü‰\T e∫Ã Á‘ê>∑T˙Ïì, düeTTÁ<ä »˝≤\qT $wü‘·T\´+ #˚düTÔHêïsTT. e÷qyê[ ‘êeTT Á|üø£è‹˝À J$düTÔHêïeTqï $wüj·÷ìï eT]∫b˛sTT, düeT÷\+>± Á|üø£è‹eqs¡T\qT <Ûä«+dü+ #˚düTÔHêïs¡T. ø=~›eT+<˚ ñqï <Ûääq e+‘·T\T yê] <Ûäq <ëVü‰ìøÏ düeT÷\+>± n&Ée⁄\qT, q<äT\qT, yê>∑T\qT, »\eqs¡T\qT, düeTTÁ<ëìï, >±*ì, yê‘êes¡D≤ìï HêX¯q+ #˚düTÔHêïs¡T. |òü*‘·+>± ˇø£ÿ e÷qyêfi‚ø±<äT, düeTdüÔ Jesê•øÏ eTT|ü⁄Œ @s¡Œ&ÉT‘√+~. uÛÑ÷$TMT<ä @ Jesê• n+‘·]+∫Hê <ëì Á|üuÛ≤e+ e÷q yê[MT<ä ñ+≥T+~. á n+XÊ\qT <äèwæº ÀìøÏ rdüT≈£îì uÛÑ÷>√fi¯+ düJe+>± ñ+#˚+<äT≈£î, düeTdüÔ Jesê• Vü‰sTT>± J$+#˚+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq ø£èwæ kÕ–+#ê\H˚ ñ<›X¯ +‘√á Á Hé ¬ø’¢y˚TŸ e÷dü|üÁ‹ø£qT MT eTT+<äT≈£î rdüT≈£î e#êÃ+. Bìì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ Ä<ä]kÕÔs¡ì ø√s¡T‘·THêï+. á |üÁ‹ø£≈£î $<Ûä«+düø£s¡ n_Ûeè~∆, |üsêés¡D≤ìøÏ @s¡Œ&ÉT‘·Tqï eTT|ü⁄Œ, uÛÑ÷‘ê|ü+ ô|]–b˛e&É+e\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï ø£wüºqcÕº\ >∑T]+∫ $e]dü÷Ô ø£<∏ä\T, ø£$‘·\T, ø£<Ûëìø£\T, yê´kÕ\T, ‘·eT |ü]o\q˝À‘˚*q yêdüÔe |ü]dæú‘·T\T, |ü+|æ+#·e\dæ+~>± s¡#·sTT‘·\qT, XÊÁdüÔy˚‘·Ô\qT ø√s¡T‘·THêï+.

m&ç≥sY : Á Hé¬ø’¢y˚TŸ e÷dü|üÁ‹ø£, &√sY HÓ+ãsY 9`5`11,2/2 m<äTs¡T M~Û, ñ&Ü ø±«s¡ºsY‡, |”‘·\yêìbÕ …+,|æsƒê|ü⁄s¡+ ø±\˙, $XÊK|ü≥ï+ 530003, bò Hé HÓ+: 9441319996

16X

X

X

X

‘ê>∑T˙s¡T eTqøÏ#˚Ã neTà XÊs¡<äeTàu≤¬ø’‡≥T <Óã“ø=&ç‘Ó m+&çb˛e⁄qeTàq<äT … ø£<ë ÁbÕD≤\T ì+ù| Ä<Ûës¡+ Äq<äT … m+&çb˛‘Ó ã‘·T≈£î m+‘√ uÛ≤s¡+

ns¡≈£î ˝Àj·T ø=+&É À¢ u≤¬ø’‡Ÿ ‘·$«‘˚Á|üe÷<ë\T eTq MT~øÏ bÕ\≈£î Ò s¡T$«‘˚u≤¬ø’‡≥T ‘·e«ø±\T e´‹πsøÏ<ë›+ ‘·*¢eTq XÊs¡<äeTà qT |ü]s¡øÏå<ë›+

yê>∑T\÷ e+ø£\T n+‘·]+∫ b˛˙j·T≈£î|ü+≥\ìï m+&çb˛e⁄ <äTdæú‹ sê˙j·TuÀ≈£î‘ê>∑T˙s¡T sTT+øÏb˛e⁄ |ü]dæú‹ sê˙j·T≈£îÁbÕD≤\qT ì\T|ü⁄˙s¡T e÷j·TyÓTÆb˛˙j·T≈£îu≤¬ø’‡≥T ‘·e«ø±\T e´‹πsøÏ<ë›+|üsêés¡D≤ìï eTq+ |ü]s¡øÏå<ë›+

ñ‘·Ôsê|ü*¢, nqø±|ü*¢, #√&Ées¡+, m\eT+∫*#·T≥Tº |üø£ÿ\Tqï Á|ü»\ ˙Ï nedüsê\T rs¡TÃXÊs¡<äeTà eTqø£+&Ésê, Ä neTàqeTTàø√uÀ≈£îsêu≤¬ø’‡≥T ‘·e«ø±\T e´‹πsøÏ<ë›+|üsêés¡D≤ìï eTq+ |ü]s¡øÏå<ë›+

¬s’yê&É≈£î #·Tø£ÿ ˙s¡T ø£qTeTs¡T¬>’‘˚yêqC≤&É ø£qT\ø£dü\T ø£qã&É≈£î+fÒ¬s’‘·T ã‘·T≈£î #Óù|Ã+<äT≈£î @eTT+≥T+~eTT+<äT>∑‹ ø±q≈£î+f… eTT|ü⁄Œ+≥T+~u≤¬ø’‡≥T ‘·e«ø±\T e´‹πsøÏ<ë›+|üsêés¡D≤ìï eTq+ |ü]s¡øÏå<ë›+

ø=+&É\+‘·]+∫b˛‘Ó ø£+&É\T Òqf…º ø£<ëns¡≈£î˝Àj·T nq+‘·–] n+<äeT+‘·]+#·T ø£<ë|üsê´≥ø£ ÁbÕ+‘ê\T $T>∑\≈£î+&Éb˛e⁄ ø£<ëÇìï <ës¡TD≤\T eTq≈£î ≈£L´\T ø£Ïº edüTÔ+f…u≤¬ø’‡≥T ‘·e«ø±\T e´‹πsøÏ<ë›+|üsêés¡D≤ìï eTq+ |ü]s¡øÏå<ë›+ ˆˆ‘êˆˆ

ne÷à ! XÊs¡<äeTà

u≤¬ø’‡Ÿ ø=+&É\T

` e÷<ÛääM düHêsê

eTq ø£$‘·

17X

X

X

X

|üø£è‹ ø£HÓïÁs¡ #˚dæq|ü⁄&ÉT uÛÑ÷ø£+bÕ\T, düTHêMT e+Ï »\Á|üfi¯ j·÷\Tdü+uÛÑ$düTÔ+≤sTT. ø=ìï kÕs¡T¢ e÷qe‘·|æŒ<ë\T ≈£L&Ü MÏøÏ ‘√&Ée⁄‘·T+≤sTT. nyÓT]ø±˝À Ç°e\ edüTÔqïuÛÑ÷ø£+bÕ\T á $wüj·÷H˚ï düŒwüº+#˚düTÔHêïsTT. Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± #·eTTs¡T,düVü≤»yêsTTe⁄\≈£î &çe÷+&é nq÷Vü≤´+>± ô|s¡T>∑T‘·Tqï+<äTq á düVü≤»eqs¡T\qT ô|<ä› m‘·TÔq yÓ*øÏrùd+<äT≈£îj·T‘êï\T eTTeTàs¡+>± kÕ>∑T‘·THêïsTT.nyÓT]ø±˝À #·eTTs¡T nH˚«wüD, yÓ*øÏr‘·ø±s¡ Áø£eT+ Vü≤<äT›MT] kÕ>∑T‘·Tqï+<äTq|ü\T sêÁcÕº˝À¢ uÛÑ÷ø£+bÕ\ düeTdü´m<äTsö‘√+~. Á|üdüTÔ‘·+ yêÏ rÁe‘·

‘·≈£îÿe>±H˚ ñqï|üŒÏø° sêqTqï s√E˝À¢n$ eT]+‘· rÁe‘·s¡+ nj˚T´ Á|üe÷<ä+e⁄+<äì nyÓT]ø±˝Àì õjÓ÷˝≤õø£ Ÿ düπs«(j·TTmdtõmdt) ì|ü⁄DT\T ôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T. ô|<ä› m‘·TÔq #·eTTs¡T,düVü≤»yêj·TTe⁄ ìπøåbÕ\qT yÓ*øÏrùd+<äT≈£î s¡kÕsTTHê\T ø£*|æq ˙Ïì n~Ûø£

e‹Ô&ç‘√ uÛÑ÷$T˝À|ü*bıs¡ À¢øÏ |ü+|ü ≥+, U≤∞nsTTq u≤e⁄\qT e´s¡∆· »˝≤\‘√ ì+ù|+<äT≈£î |ü+|æ+>¥#˚j·T&É+e+Ï |üqT\˙ï Á|üe÷<ä ùV≤‘·Te⁄\T>±e÷s¡T ‘·THêïsTT.

nyÓT]ø±˝Àì n\ u≤e÷qT+∫ ñ‘·Ôs¡ ÁbÕ+‘·+˝Àì |üs¡«‘· ÁX‚DT\es¡≈£î °e\ dü+uÛÑ$+∫q uÛÑ÷ø£+ bÕ\˙ïá ‘·s¡Vü‰≈£î #Ó+~qy˚qì j·TTmdt õmdtù|s=ÿ+~. nyÓT]ø±˝À 2001 ‘·s¡Tyê‘·e∫Ãq uÛÑ÷ø£+bÕ\≈£î nø£ÿ&É »]|æq#·eTTs¡T, düVü≤»yêj·TTe⁄ yÓ*øÏr‘·|üqT\T, uÛÑ÷>∑s¡“¤+˝ÀøÏ e´s¡∆ »˝≤\qT |ü+|æ+>¥ #˚j·T&É+ e+Ï #·s¡ \T Á|ü<Ûëq

ø±s¡eTì á |ü] XÀ<Ûäq˝À¢ bÕ˝§Zqïj·TTmdtõmdt õjÓ÷ |òæõdtº $*j·T+m˝Ÿ‡esYÔ ù|s=ÿHêïs¡T. nyÓT]ø±˝À ˇø£>±´\Hé >±´k˛*Hé <Ûäs¡ Hê\T>∑T &Ü\s¡¢y˚Ts¡ e⁄qï+<äTq , #·eTTs¡T düVü≤» yêsTTe⁄\qT yÓ*øÏ rùd+<äT≈£î eTTeTàs¡+>±Á|üj·T‘êï\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. nsTT‘˚ á

|ü]D≤eT+ n+‘·eT+∫ ~ø±<äì,Ä∫‘·÷∫ eTT+<äT≈£îb˛e\dæ e⁄+≥T+<äì

mì«sêHéyÓT+≥˝Ÿ e]ÿ+>¥ Á>∑÷|t≈£î #Ó+~qd”ìj·TsY øöì‡˝Ÿ, NÛ|òt ]k˛sY‡ mq*dtº &Éd”ºVüAsY$Ÿ #ÓbÕŒs¡T. Á|ü»\ Äs√>±´\qT,Çfi¢≈£î eTT|ü⁄Œ ‘Ó∫Ãô|fÒº »\ø±\TcÕ´ìï,ìyê]+#· ˝ÒeTì, uÛÑ÷ø£+bÕ\qTm<äTs=ÿq ÒeTì Äj·Tq ù|s=ÿHêïs¡T. MÏø√dü+ $T*j·THé &Ü\sY\ kıeTTàqTKs¡TÃ#˚j·÷*‡ e⁄+≥T+<äHêïs¡T. #·eTTs¡T,düVü≤»yê j·TTe⁄\qT yÓ*øÏrj·T&É+ e\¢uÛÑ÷ø£+ bÕ\T m+<äT≈£î edüTÔHêïjÓ÷ns¡∆+ø±ì j·TTmdtõmdt ì|ü⁄DT\T Bìô|’$ÁdüÔ‘· kÕúsTT˝À n<Ûä j·Tq+ #˚XÊs¡T.

>∑&É∫q <äXÊã›ø±\+˝À #·eTTs¡Tu≤e⁄\qT n~Ûø£ dü+K´˝À ‘·e«&É+, áu≤e⁄\ ‘·e«ø£+˝À ôV’≤Á&Ü*ø˘ Áô|òø£Ã]+>¥ø√dü+ ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À Á<äyê\qT ñ|üjÓ÷–+#ês¡T. uÛÑ÷>∑s¡“¤+˝À U≤∞ ne⁄‘·Tqïu≤e⁄˝À¢øÏ #·eTTs¡T ø£+ô|˙\T n~Ûø£dü+K´˝À e´s¡∆»˝≤\\qT |ü+|æ+>¥ #˚dü÷ÔedüTÔHêïsTT. Ç˝≤ 1960 Á|ü<Ûäe÷s¡∆+qT+∫ U≤∞ ne⁄‘·Tqï u≤e⁄˝À¢øÏe´s¡∆»˝≤ \qT |ü+|æ+>¥ #˚j·T&É+ e\¢uÛÑ÷$Tbıs¡\T s¡kÕsTTq Á|üuÛ≤yêìøÏ˝ÀqsTT, e‹Ô&çøÏ ø±s¡DeTsTT´+<äì>∑T]Ô+#ês¡T. j·TTmdt mq]® ÇHé|òüsYy˚TwüHén&çàìÁùdºwüHé ìy˚~ ø£\ Á|üø±s¡+nyÓT]ø±˝À 1991 qT+∫ 2000dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä 2,45,000 #·eTTs¡Tu≤e⁄\qT ‘·e«>±, 2001 qT+∫2010˝À 4,05,000 u≤e⁄\qT ‘·$«q≥Tº>∑T]Ô+#ês¡T. Ç~ düTe÷s¡T 65 XÊ‘·+ô|s¡T>∑T<ä\≈£î düe÷q+. á ˝…ø£ÿqu≤e⁄\ ‘·e«ø±ìøÏ @y˚Ts¡≈£î ÁbòÕøÏ+>¥|üP¢sTT&éì $ìjÓ÷–+#ês√ n+#·Hê

` ¬s&ç¶ ‹s¡T|ü‹sêe⁄

e÷qe ‘·|æŒ<ë˝Ò uÛÑ÷ø£+bÕ\≈£î ‘·+

18X

X

X

X

y˚j·Te#·TÃ. #·eTTs¡T, düVü≤»yêj·TTe⁄\ yÓ*øÏr‘·Á|üÁøÏj·T˝À ˇø√ÿ u≤$˝À ôV’≤Á&Ü*ø˘ Áô|òøÏ+>¥ ø√dü+ 20,000qT+∫ 80,000 >±´\Hé\ Á<äyê\qT ñ|üjÓ÷–+#ê\ìq÷´j·÷sYÿ sêÁwüº+ 1988 ìs¡«Væ≤+∫q düMTø£å À ì+ã+<Ûäq\qT s¡÷bı+~+∫+~. #·eTTs¡T ø£+ô|˙\T á ìã+<ÛäqqTbÕÏ+#ê*‡ e⁄+~. ø±>± 2011˝À »]|æq eTs√ düMTø£å À ˇø√ÿ#·eTTs¡T u≤$ ‘·e«ø£+˝À ø£+ô|˙\T ñ|üjÓ÷–+#˚ Á<äyê\XÊ‘êìï 2.4 qT+∫ 7.8 $T*j·THé >±´\Hé\ es¡≈£î ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚+<äT≈£î M\Tø£*Œ+∫+~. Ç~ q÷s¡TXÊ‘·+ ô|s¡T>∑T<ä\‘√düe÷q+. #·eTTs¡T u≤e⁄\ dü+K´‘√ bÕ≥T yêÏ À ñ|üjÓ÷–+#˚Á<äyê\ XÊ‘·+ ≈£L&Ü u≤>± ô|]–+<äì ôV’≤Á&Ü*ø˘ Áô|òø£Ã]+>¥ô|’’n<Ûä´j·Tq+ #˚dæq ø±¬sï˝Ÿ $X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ #Ó+~qÇ+»˙]+>¥ Ábıô|òdüsY n+<∏√˙ ÇHé Á>±|ò” #ÓbÕŒs¡T. j·TTmdtõmdt dü+düú zø£¢ôVAe÷ sêÁwüº+˝À »]|æqn<Ûä j·Tq+˝À düTe÷s¡T 50 uÛÑ÷ø£+bÕ\T ÁbòÕøÏ+>¥ ø±s¡D+>±H˚e#êÃj·Tì >∑T]Ô+∫+~. MÏ À m≈£îÿe XÊ‘·+ 1.0 qT+∫ 2.8rÁe‘·qT ø£*–e⁄HêïsTT. »qe] HÓ\˝À Às¡+À˝À e∫ÃquÛÑ÷ø£+|ü rÁe‘· e÷Á‘·+ 4.0>± qyÓ÷<äsTT´+~. á dü+|òüT≥q\˙ï #·eTTs¡T ‘·e«ø±\T »s¡T>∑T‘·Tqï @˝≤|ò” Ÿ¶‡≈£î 2.1 yÓTÆfi¢|ü]~Û Àìy˚qqï $wüj·÷ìï |ü]XÀ<Ûä≈£î\T >∑T]Ô+#ês¡T. eTs√ÄX¯øÏÔø£s¡ $wüj·T+ @$T≥+fÒ #·eTTs¡T ‘·e«ø±\ ø√dü+ »]ù|ôV’≤Á&Ü*ø˘ Áô|òø£Ã]+>¥ ÁbÕs¡+_Û+∫q ‘·s¡Tyê‘· ∫qï∫qïuÛÑ÷ø£+bÕ\T 50 es¡≈£î e∫Ãq≥Tº >∑T]Ô+#ês¡T. MÏ À 43 es¡≈£î#ê˝≤ es¡≈£î >∑T]Ô+#˚+<äT≈£î M\T>± $düÔ]+∫ e⁄HêïsTT. MÏ À

m≈£îÿe XÊ‘·+ ôV’≤Á&Ü*ø˘ Áô|òø£Ã]+>¥ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\T ì\T|ü⁄#˚dæq24 >∑+≥˝À¢ ø£qT>=Hêïs¡T. á @&Ü~ @Á|æ Ÿ, y˚T HÓ\˝À¢Ç+>±¢+&é Àì u≤¢ø˘|üP˝Ÿ˝À e∫Ãq ¬s+&ÉT uÛÑ÷ø£+bÕ\T ÁbÕøÏ+>¥ ,uÛÑ÷ø£+bÕìøÏ eT<Ûä >∑\ ã+<Ûä+ô|’ nqTe÷Hê\qT πsøÏ‹Ô+∫+~.∫es¡≈£î BìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø±«Á&ç ≤¢ ]k˛s¡‡dt ø£+ô|˙ ùw˝ŸÁbòÕøÏ+>¥ ø±s¡D+>±H˚ uÛÑ÷ø£+bÕ\T e∫Ãq≥Tº ˇ|ü⁄Œ≈£î+~. á|ü]D≤e÷\˙ï+Ï <äèwæº À e⁄+#·Tø=ì uÛÑ÷$T ˝À|ü* bıs¡ À¢#·eTTs¡T nH˚«wüDø√dü+ »s¡>∑T‘·Tqï j·T‘êï\T uÛÑ÷ø£+bÕ\≈£î<ëØrdüTÔHêïj·Tì MÏô|’ n<Ûä´j·Tq+ #˚dæq XÊÁdüÔy˚‘·Ô\TôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T.

nyÓT]ø±˝À u§>∑TZ Ä<Ûës¡+>± |üì#˚ùd ¬s+&ÉT $<äT´‘Y πø+Á<ë\qT eT÷dæy˚j·÷\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. kÕúìø£ Á|ü»\T, |üsêés¡D ñ<ä eTdü+|òü÷\ qT+∫ e∫Ãq rÁee´‹πsø£‘· <äècÕº bÕ‘·ø±\+HêÏ, n‘· +‘· ø±\Twü ø±s¡ø£yÓTÆq á$<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ë\ ‘·\T|ü⁄\qTXÊX¯«‘·+>± eT÷dæy˚düTÔHêïs¡T. ãVüQfi¯C≤‹bÕ]ÁXÊ$Tø£ ~>∑Z»+ m&çdüHé Ç+≥πsïwüq˝ŸnqTã+<Ûä dü+düú $T&éyÓdtº »qπswüHé≈£î#Ó+~q á $<äT´<äT‘·Œ‹Ô πø+Á<ë\ eT÷dæy˚‘· e\q düTe÷s¡T e+<˚fi¢ qT+∫ edüTÔqïø±\Twü´ düeTdü´≈£î ‘Ós¡|ü&ÉqT+~.düTe÷s¡T |ü<˚fi¢bÕ≥T á ¬s+&ÉT $<äT´<äT‘·Œ‹Ô πø+Á<ë\≈£î e´‹πsø£+>± ìs¡düqø±s¡T\T ñ<ä e÷ìï ø=qkÕ–+∫ $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. ø±\Twüs¡Væ≤‘· Ç+<Ûäq yê&Éø£+ô|’ nyÓT]ø± Á|ü»˝À¢ #Ó’‘·q´+ sêe&É+‘√,ø±\Twü´ø±s¡ø£ |ü]ÁX¯eT\≈£î e´‹πsø£+>± ñ<äé÷\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

ª∫ø±>√˝Àì ø°¢Hé |üesY ø=sTT ÒwüHéµ dü+düú >∑‘· |ü<˚fi¯ó¢>±á düeTdü ô|’ b˛sê≥+ ø=qkÕ–k Ô+~. ˝≤uÛ≤s¡®H˚ <Û´j·T+>±|üì#˚dæq j·÷»e÷q´+ yÓ’K]˝À e÷s¡TŒrdüT≈£îsêe&É+˝Àñ<ä eTø±s¡T\T $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. >∑‘· e+<˚fi¯ó¢>± ø±\Twü +s¡÷|ü+˝À $cÕìï ∫eTTà‘·Tqï á ø£sêà>±sê\≈£î e´‹πsø£+>±Á|üC≤ìs¡düq rÁe‘·s¡s ø±e&É+‘√, $T&éyÓdtº »qπswüHé dü+düú

~–sêø£ ‘·|üŒ Ò<äT. ∫es¡≈£î ‘·eT $<äT´‘Yπø+Á<ë\qT eT÷dæy˚düTÔqï≥Tº Á|üø£Ï+∫+~.á y˚Ts¡≈£î $T&é yÓdtº j·÷»e÷q´+ ø°¢Hé|üesY ø=sTT ÒwüHé dü+düú , ∫ø±>√ q>∑s¡bÕ\ø£ dü+düú‘√ ø£\dæ ˇø£ ˇ|üŒ+ <ä+ô|’dü+‘·ø±\T #˚dæ+~. á ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ |òæ\‡Hé À e⁄qï |òædtÿ ø√˝Ÿ bÕ¢+ŸqT á@&Ü~ eT÷dæy˚düTÔHêïs¡T. *Ï Ÿ$ ÒCŸ˝ÀìÁø±bò s¡T¶ ø√˝ŸbÕ¢+ŸqT 2014˝À eT÷dæy˚düTÔqï≥Tº Á|üø£Ï+#ês¡T. <∏äs¡à˝Ÿ $<äT´‘Y

ø±\Twü düeTdü ≈£î e´‹πsø£+>± kÕ–q á ñ<ä eT+ yÓqTø£ mì«sêHéyÓT+≥˝Ÿ »dæºdt Äs¡ZHÓ’CÒwüHé(m˝Ÿ$ÇC…z), ¬s’dæ+>¥ f…Æ&é HêsYÔnyÓT]ø±, ¬s’Hé bòÕ¬sdtº j·÷ø£åHé HÓŸes¡Tÿ (ÄsYmmHé) e+Ï dü+düú\ø£èwæ <ë– e⁄+~.

∫ø±>√˝À ¬s+&ÉT $<äT´‘Y πø+Á<ë\ eT÷dæy˚‘·

19X

X

X

X

&ÓyÓTÁø£Ïø˘ °#·sY‡ ô|ò&ÉπswüHé ‘·eT düeTdü \‘√ bÕ≥TkÕe÷õø£ düeTdü \T, $<ë´s¡+>∑+˝Àì Ç‘·s¡ düeTdü \ |ü]cÕÿsêìøÏ eT÷&ÉT <äX¯ À¢ b˛sê≥+ kÕ–k Ô+~. p …’ HÓ\˝ÀÁbÕs¡+_Û+∫q á b˛sê≥+ ôdô|º+ãsY 22e ‘˚Bq sêÁwüº sê»<ÛëìôV’≤<äsêu≤<é À ˇø£ eTVü‰ <Ûäsêï ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ nìï õ˝≤¢\qT+∫ u≤<ÛäT´\T @sêŒ≥T¢ ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. ìã<ä∆‘·‘√ ≈£L&çqeè‹Ô À ñqï ñbÕ<Ûë´j·TT\T‘·eT e+‘·T>± kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘·\qT≈£L&Ü >∑T]Ô+∫, düe÷»+˝À ñ‘·ŒqïeTe⁄‘·Tqï düeTdü \ |ü]cÕÿsêìøÏ ôd’‘·+ ø£èwæ #˚düTÔHêïs¡T. &çÏm|òt &çe÷+&É¢ $wüj·÷ìøÏeùdÔ ñbÕ<Ûë´j·TT\T m<äTs=ÿ+≥Tqï düeTdü \T n|tÁπ>&Ó&é uÛ≤cÕ|ü+&ç‘·T\≈£î qcÕºìï ø£*–+#˚ 1/2005 #·≤ºìï s¡<äT›#˚j·÷*.330 Jy√≈£î s¡ø£åD ø£*Œ+#ê*. msTT&Ó&é ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£îHêcÕºìï ø£*–+#˚ 37/2005 #·≤ºìï s¡<äT›#˚j·÷*. nHé msTT&Ó&édüØ«düTqT >∑T]Ô+#ê*. ôdŒwü Ÿ °#·s¡¢ düØ«düT≈£î H√wüq˝Ÿ Ç+ÁøÏyÓT+≥T¢qT Çyê«*. ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î ã~©\ ø√&éqT s¡÷bı+~+#ê*. Á|üuÛÑT‘·«+ #˚ùd nÁø£eT ã~©\qT ì*|æy˚j·÷*.m+.Ç.z. b˛düTº\qT uÛÑØÔ #˚j·÷*. m+.ÄsY.dæ.\≈£î dæã“+~b˛düTº\qT eT+ps¡T #˚j·÷*. msTT&Ó&é bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ìj·TeTø±\≈£î, |ü<√qï‘·T\≈£î, yÓT&çø£ Ÿ Øj·T+ãsY‡yÓT+Ÿ≈£î nqTeT‹ìyê«*. nHêeT©dt ø£$T°ì ù|]$»Hé ø£MTwüHé>± e÷sêÃ*.ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\ \ìï+Ï À dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+Ÿ (uÛ≤wü\T, yê´j·÷eT$<ä ) b˛düTº\qT eT+ps¡T #˚j·÷*. $<ë´Vü≤≈£îÿ #·≥º+ Á|üø±s¡+Á&ÜsTT+>¥, eT÷´õø˘, Áø±|òtº‡, ‘·~‘·s¡ n+XÊ\qT uÀ~Û+#·&ÜìøÏñbÕ<Ûë´j·T\qT ìj·T$T+#ê*. Áø±|òtº °#·sY b˛düTº\˝À |üì#˚düTÔqïy=πøwüq˝Ÿ ñbÕ<Ûë´j·TT\ |üPs¡«|ü⁄ düØ«düTqT ¬s>∑T´\¬s’CŸ #˚j·÷*.b˛sê&˚ Vü≤≈£îÿqT ‘=\–+#˚ 177 Jy√qT s¡<äT› #˚j·÷*.

$<ë´s¡+>∑+˝À ñqï düeTdü \ $wüj·÷ìøÏ eùdÔÁô|’y˚≥T bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ 25% d”≥º≈£î Øj·T+ãsY‡yÓT+Ÿ $<ÛëHêìï$s¡$T+#·T≈£îì Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\\qT ã˝Àù|‘·+ #˚j·÷*.eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q |ü<∏äø±ìï $düÔ]+∫, ñ<äj·T+ n˝≤ŒVü‰sêìï,kÕj·T+Á‘·+ kÕïø˘‡‘√ bÕ≥T bÕ\qT n+~+#ê*. Á|üuÛÑT‘·«bÕsƒ¡XÊ\\ $<ë´s¡T ›\≈£î <äTdüTÔ\T, H√ŸãTø˘‡, u≤´>∑T\T, #Ó|ü⁄Œ\Tñ∫‘·+>± n+~+ #ê*. |üø£ÿ ]qT+&ç e#˚Ã $<ë´s¡T›\≈£î ñ∫‘·Á|üj·÷D kÂø£sê´ìï ø£*Œ+#ê*. e\dü yÓfi‚fl ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ |æ\¢\≈£îVü‰düº Ÿ edü‹ ø£*Œ+∫, #·<äTe⁄≈£îH˚ ≤ #·÷&Ü*. $<ë´s¡+>±ìøÏã&Ó®Ÿ˝À 30% y˚Ts¡≈£î ì<ÛäT\qT eT+ps¡T #˚j·÷*. $<ë´Vü≤≈£îÿ#·≥º+, 2009, ì s¡<äT› #˚dæ , ø±eTHé dü÷ÿ˝Ÿ $<ÛëHêìï neT\T#˚j·÷*. $<ë´ s¡+>∑+˝À Áô|’y˚°ø£s¡DqT s¡<äT› #˚dæ, ø±eTHédü÷ÿ˝Ÿ $<ÛëHêìï neT\T #˚j·÷*.

kÕe÷õø£ düeTdü \ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ \øÏå+ù|≥ <ä[‘·T\#·ø√‘·≈£î u≤<ÛäT´ …’q yê]ì •øÏå+#ê*, eTè‘·T\≈£î, u≤~Û‘·T\≈£îuÛÑ÷$Tì, qwüº|ü]Vü‰sêìï Çyê«*. |üsêés¡D≤ìøÏ, Á|ü»\ J$‘ê\≈£î Vü‰ì ø£*Z+#˚ <∏äs¡à˝Ÿ, nDT$<äT´‘Y πø+Á<ë\ ìsêàD≤\qTì*|æy˚j·÷*. ø√düº Ÿ ø±]&ÜsY ìsêàD≤ìï ì*|æy˚j·÷*. yêHé|æø˘,ÁãVü≤àD° d”º Ÿ‡\≈£î #Ó+~q uÛÑ÷eTT\qT me]$ yê]øÏ n|üŒ–+#ê*. nìï s¡ø±\ ôdŒwü Ÿ mø£HêeTø˘ CÀHé\qT s¡<äT› #˚j·÷*.$<Ûä«+düø£s¡ n_Ûeè~› $<ÛëHê\T $&ÉHê&Ü*. n_Ûeè~› $<ÛëHê\TÁ|ü»\T πø+Á<ä+>± ñ+&Ü*. sêj·T\d”eT, ñ‘·Ôsê+Á<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢ø√kÕÔ+Á<Ûä˝Àì yÓqTø£ã&çq ÁbÕ+‘ê˝À¢ n_Ûeè~›˝Àì ndüe÷q‘·\qT s¡÷|ü⁄e÷bÕ*. Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D≤ sêÁcÕºìï @sêŒ≥T#˚j·÷*. nH˚ &çe÷+&É¢‘√ ‘·eT b˛sê≤ìï n≈£î+]ƒ‘· Bø£å‘√ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T.

Á|ü»\T ìe•düTÔqï Á|ü<˚XÊ˝À¢nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\T @sêŒ≥T #˚j·T&É+e\¢ Ä πø+Á<ëìøÏ #˚s¡Te˝À ñqïÁ>±e÷\T πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘·≈£î >∑Ts¡e⁄ ‘ês¡ìyê] uÛÑÁ<ä‘·≈£î, JeHêìøÏ @$<Ûä+>± uÛÑs√kÕø£*Œ kÕÔÔs¡ì ø±>¥ Á|ü•ï+∫+~.nDT$<äT´‘Y ¬s>∑T´ Ò≥Ø uÀs¡T¶≈£î #·≥ºã<ä∆‘·

@<äì Á|ü•ïdü÷Ô πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìïªªø£+ÁÀ\sY n+&é Ä&ç≥sY »qs¡ Ÿµµ ‘·|ü⁄Œ|üÏº+~.

πø+Á<ä+˝À j·TT|æm Á|üuÛÑT‘ê«ìïu§>∑TZ >∑qT\ πø≤ sTT+|ü⁄ô|’ ‘·|ü⁄Œ|üÏºq ø=~›s√E\πø nDT $<ÛëHêìøÏ m+<äT≈£î #·≥ºã<ä∆‘· ø£*Œ+#· Ò<äì, nDT $<äT´‘Y πø+Á<ë\ìsêàD $<Ûëq+ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü ‘·|ü⁄Œ|üÏº+~. ø±>¥ bÕs¡¢yÓT+≥T˝À nDT$<Ûëq+ô|’‘·q ìy˚~ø£qT Á|üy˚X¯ô|Ïº+~. Ä ìy˚~ø£qT

#·÷dæq Á|ü‹|üøå±\T πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìï

<äTyÓTà‹Ô b˛XÊsTT. ˇ+f…<äT› b˛ø£&É‘√ eéVü≤]+#·&Üìï

rÁe+>± <äTj·T´ã≤ºsTT. nDT$<Ûëq+˝Àπø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ #ê˝≤ ñ<ëd”q+>± m+<äT≈£î eéVü≤]+∫+<äì Á|ü‹ |üø£åbÕØº\Hêj·T≈£î\T rÁe+>± <Ûä«»yÓT‘êÔs¡T.

eTq <˚X¯+˝À nDT$<äT´‘·TÔ ¬s>∑T´ Ò≥ØuÀs¡T¶≈£î m+<äT≈£î #·≥ºã<ä∆‘· ø£*Œ+#· Ò <äìø±>¥ Á|ü•ï+∫+~. Á|ü|ü+#·+˝À Ç‘·s¡ <˚XÊ\T@sêŒ≥T #˚dæq $<Ûä+>± eTq+ m+<äT≈£î@sêŒ≥T #˚j·T Òø£ b˛j·÷eTì ù|s=ÿ+~.

eTq |üø£ÿH˚ ñqï bÕøÏkÕÔHé ≈£L&Ü ‘·eTuÀs¡T¶≈£î #·≥ºã<ä∆‘· ø£*Œ+∫+<äì ø±>¥ ‘·q

ìy˚~ø£ À ù|s=ÿ+~.eTq <˚X¯+˝À nDT$<äT´‘·TÔ ¬s>∑T´ Ò≥Ø

uÀs¡T¶≈£î #·≥ºã<ä∆‘· ø£*|æùdÔ nDT ìj·T+Á‘·D @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì uÛ≤s¡‘· <˚X¯ nD≤«j·TT<Ûänedü sê\qT á uÀs¡T¶ rs¡T düTÔ+ <äì ø±>¥$e]+∫+~.

>∑‘· eT÷&ÉT <äXÊ u≤›\T>± nD≤«j·TT<Ûë\ô|’ ìj·T+Á‘·D Ò<äì, ˇø£ uÛÑÁ<Ûä‘ê$<Ûëq+ πø+Á<ä Á|üuÛÑT ‘ê«ìøÏ ñ+&Ü \ì ‘·qìy˚~ø£ À ù|s=ÿ+~. á uÀs¡T¶≈£î #·≥ºã<Ûä∆‘·Ò≈£î+&Ü q÷´øÏ¢ j·÷sY, πs&çj˚TwüHé uÛÑÁ<Ûä

‘·\qT @$<Ûä+>± ìs¡ísTT düTÔ+<äì ø±>¥ ‘·|ü⁄Œ|üÏº+~.

kÕe÷õø£ düeTdü´\ô|’ ñ<ä´$TdüTÔqï &ÓyÓ÷Áø£Ïø˘ °#·s¡T¢

nDT ìj·T+Á‘·D ñ+<ë ?` ø±>¥

20X

X

X

X

Á| ü|ü+#·eT+‘ê Á|ü‘êé÷ïj·T,kÕ+Á|ü<ëj·T, ¬sq÷éãT˝Ÿ (eT∞fl eT∞flyê&É >∑*π> Ç+<Ûäq eqs¡T\T >±*, ˙s¡T,dü÷s¡ s¡•à, düeTTÁ<ä n\\T, õjÓ÷ <∏äs¡à˝Ÿn+fÒ uÛÑ÷ n+‘·sê“¤>∑ ñwüíeTT ˝≤+Ï$)eqs¡T\¬ø’ ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À &ÉãT“qTπø≤sTTdüTÔ+fÒ uÛ≤s¡‘· <˚X¯+ e÷Á‘·+ <˚X¯Á|ü»\ kıeTà+‘ê rdüT≈£îyÓ[fl nDT $<äT´‘Yπø+Á<ë\˝À eT‘êãT˝À¢, ∫#·TÃ ãT&û¶\˝ÀeT+<äT ≈£L]q≥Tº ≈£L] ‘·>∑\u…≤º\ì#·÷k Ô+~. Ç<=ø£ yêdüÔe+. Çø£ÿ&É ÄdüøÏÔø£*–+#˚ ¬s+&ÉT Á|üX¯ï\T ñ<ä“¤$kÕÔsTT. m+<äT≈£î nDT $<äT´‘·TÔ ]j·÷ø£ºs¡¢ì, yêÏ|ü]ø£sê\ì, j·T+Á‘· kÕe÷ Á–ì~>∑TeT‹ #˚düTø√e&É+ ø√dü+Á|üuÛÑT‘·«+ ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À&ÉãT“ πø≤sTT k˛Ô+~?mes¡T á q÷´øÏ¢ j·TsY |üesYbÕ¢+≥¢ e\¢ ˝≤uÛÑ |ü&˚~?<˚X¯+˝À nH˚ø£ kÕÿeTT\qT#·÷dæq eTq+ <ä]øÏ áÁ|üX¯ï\øÏ »yê ãT\T‘Ó\TdüTø√e&É+ ô|<ä› ø£wüºyÓTÆq|üH˚+ø±<äT. nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ düe÷#ê s¡+˝Àì>√|ü ‘· e\¢ ÇwüºyÓTT∫Ãq+‘·kıeTTàqT Ks¡TÃô|Ïº ˝…ø£ÿ#Ó|üŒe\dæq edüs¡+ Ò<äT.ndü\T Ks¡TÃ ô|≤ºsê Ò<ë nH˚$wüj·T+ ≈£L&Ü #Ó|üŒqedüs¡+ ˝Ò<äT.n˝≤π> n$˙‹ \+#·>=+&ç‘·q+ $T>∑‘êyêÏ˝À ø£ì|æ+#˚+‘· düŒwüº+>± B+À¢ø£q|ü&É<äT.eTq nDT X¯øÏÔ kÕeTs¡∆ + m+‘·?

uÛ≤s¡‘· <˚XÊìøÏ nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\qT ~>∑TeT‹ #˚düTø√e&É+˝À ñqïÁ|ü»„ nDT kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+˝À Ò<äT.Bì |üs¡ ekÕq+ @+≥+fÒ kÕe÷q´ |òü*‘ê\T kÕ~Û+∫, n<äT“¤‘·yÓTÆq |òü*‘ê\TkÕ~Û+#êeTì #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥T+~. >∑‘· ø=~›dü+e‘·‡sê\T>± á |ü]C≤„q+ ô|]–+<äì

<˚X¯ Á|ü»*ï q$Tàk Ô+~. Ç+ø± ‘Ó*$>±ˇø£ Á|üø£ÿ BìøÏ nedüs¡yÓTÆq f…ø±ï\Jì|ü]ø£sê\qT ~>∑TeT‹ #˚düT≈£î+≥÷ eTs√|üø£ÿ dü«<˚oj·TyÓTÆq |ü]C≤„q+‘√ q&É|ü>∑\T>∑T‘êeTì Á|ü#ês¡+ #˚düTø£T+≥T+~. m\Áø±ºìø˘ Á|æ+Ÿ MT&çj·÷ ≈£L&Ü $T>∑‘ê $wüj·÷˝À¢ n$˙‹ì |ü]XÀ~Û+∫ ãj·T≥ô|≥º>∑*–q+‘·>± á s¡+>∑+˝À #˚j·T&É+ Ò<äT.Ä s¡ø£+>± <˚X¯ Á|ü»\T nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ >∑T]+∫ dü¬s’q bÕs¡<äs¡Ùø£yÓTÆqdüe÷#êsêìï ‘Ó\TdüTø√ Òø£b˛‘·THêïs¡T.

nDTX¯øÏÔ e¬s‡dt ¬sq÷éãT˝Ÿ mqØ®dt

Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± ¬sq÷éãT˝ŸmqØ®ô|’ ô|&ÉT‘·Tqï Ks¡TÃqT ˇø£kÕ] |ü]o*ùdÔ u≤e⁄+≥T+~. Á|üdüTÔ‘·+ Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± 26 y˚\ ø√≥¢ &Ü\s¡T¢ (1 &Ü\s¡T54 s¡÷ˆˆ nqT≈£î+fÒ) 2011 ˝À ¬sq÷éãT˝Ÿ mqØ® ø√dü+ Ks¡TÃ #˚kÕs¡T. Ç~2010 ø£Hêï 5 XÊ‘·+ m≈£îÿe, 2004ø£Hêï 5 ¬s≥T¢ m≈£îÿe. Ç˝≤ m+<äT≈£î »]–+<ä+fÒ u§>∑TZ q÷´øÏ¢j·TsY |üesY jÓTTø£ÿj·T÷ìŸ Ks¡TÃ ø£Hêï á$<Ûä+>± (>±*,˙s¡T, dü÷s¡ s¡•à‘√ ‘·j·÷s¡j˚T´ ¬sq÷éãT˝Ÿ mqØ®dt $<äT´‘·TÔ) ‘·j·÷s¡j˚T´

$<äT´‘·TÔ Ks¡TÃ50 XÊ‘·+ #·eø£>± ne⁄‘·T+~.á Ks¡TÃ˝À 137y˚\ ø√≥¢ &Ü\s¡T¢ (düTe÷s¡T 75 \ø£å\ 35y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T) ø=‘·Ô kÂs¡ X¯øÏÔbÕ¢+≥¢ ø√dü+ Ks¡TÃ ô|≥º&É+ |üsêés¡D≤ìøÏ m+‘√ ñ‘Ô» e+‘·yÓTÆq $wüj·T+.yÓTT‘·Ô+>± 2004 es¡≈£îÁ|ü‘êé÷ïj·TÇ+<Ûäq eqs¡T\ ø√dü+ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±b˛>∑sTTq ô|≥Tºã&ç düTe÷s¡T 10 \ø£å\ø√≥¢ &Ü\s¡T¢. n<˚ düeTj·T+˝ÀnDT$<äT´‘·TÔ ø√dü+ 1,20,000 ø√≥¢

&Ü\s¡T¢ Ks¡TÃ #˚düTÔHêïs¡T.1998, 2006,

2009,2011., á dü+e‘·‡sê\˝À Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± nDT$<äT´‘Yπø+Á<ë\ kÕú|üq ‘·–Z+~.n<˚ düeTj·T+˝À >±*eTs¡\‘√ $<äT´‘Y ñ‘êŒ<äq #˚j·T&É+ 41 –>±yêŸ‡(n+fÒ 1 –>±yêŸR 1000 yÓT>±yêŸ‡) øÏô|]–+~. Á|ü|ü+#·+˝À¬sq÷éãT˝Ÿ mqØ®‘√ø£¬s+Ÿ ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+ ˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq

yê≤ #Ó’Hê<˚. n<˚ s¡ø£+>±j·T÷s¡|t˝À nDT $<äT´‘·TÔ 14 –>±yê≥¢≈£î |ü&çb˛sTT 142 –>± yê≥¢≈£î¬sq÷éãT˝Ÿ ø£¬s+Ÿ ô|]–+~. 2012 qÁ|ü|ü+#· nDT $<äT´‘Y |ü]ÁX¯eT yÓ\Te]+∫q …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±nDT$<äT´‘·TÔ dü«\Œ+>± e÷Á‘·y˚Tô|]–+~. $T>∑‘ê $<äT´‘Y |ü]ÁX¯eT\‘√b˛\TÃ≈£î+fÒ Bì yê≤ >∑D˙j·T+>± |ü&çb˛sTT+~. 2011 ˝À πøe\+ >±* eTs¡\‘√ 330 f…sê yêŸ‡(1 f…sê yêŸR1000 –>± yêŸ) n+fÒ 3,300 \ø£å\yÓT>± yê≥¢ $<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕsTT.

` õ. s¡|òüTTsêyéT

me]ø√dü+ á nDT≈£î+|ü≥T¢

21X

X

X

X

3,300 \ø£å\ yÓT>± yê≥¢ $<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕsTT.j·T÷s¡|t À ñ‘·Œ‘·Ôj˚T´ nDT $<äT´‘·TÔ À ÁbòÕHé‡ dü>∑uÛ≤>∑+ ñ‘·Œ‹Ô#˚düTÔ+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT á 10 @fi¯fl˝À »s¡à˙ n+‘˚ $<äT´‘·TÔ qTkÕ+Á|ü<ëj˚T‘·s¡ Ç+<Ûäq eqs¡T …’q >±*, dü÷s¡ s¡•à, >±´dt<ë«sê ñ‘·Œ‹Ô #˚düTÔ+~. 5 dü+ˆˆ ÁøÏ‘·+ #Ó’Hê |üeq $<äT´‘·TÔ ø£Hêï|ü~ ¬s≥T¢ n~Ûø£+>± $<äT´‘·TÔ qT nDT X¯øÏÔ <ë«sê kÕ~Û+#˚~. ø±ì2011 ø£ ≤¢ n~ ‘·–Zb˛jT+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT |üeq $<äT´‘·TÔø£Hêï nDT $<äT´‘·TÔ 30 XÊ‘·+ ‘·≈£îÿe.

»s¡à˙ 2012 Á|ü<ÛäeT ns¡∆u≤>∑+˝Àn+fÒ pHé 2012 es¡≈£L düTe÷s¡T 14.7f…sê yêŸ kÂs¡X¯øÏÔì yê] C≤rj·T Á–&é≈£î $»j·Te+‘·+>± dü|ü¢sTT #˚kÕs¡T.ÄX¯Ãs¡´ø£s¡yÓTÆq $wüj·Ty˚TeT+fÒ ákÂs¡X¯øÏÔì yês¡T |”ø˘ À&é(u≤>± ø£¬s+Ÿyê&˚ düeTj·÷\˝À) 10 qT+∫ 50XÊ‘·+ &çe÷+&é qT rs¡Tdü÷Ô dü|ü¢sTT#˚j·T>∑*>±s¡T. m≈£îÿ e>± ø£¬s+Ÿ yê&˚düeTj·T+˝À z Òºõì Ä y˚Ts¡≈£î kÂs¡X¯øÏÔ‘√bı+<ä>∑*>±s¡ì ns¡∆+. >∑‘· dü+ˆˆ 19f…sêyêŸ‡ dü|ü¢sTT #˚ùdÔ á dü+e‘·‡+ Äs¡THÓ\\˝ÀH˚ 14 f…sê yêŸ kÂs¡X¯øÏÔ <ë«sê$<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕs¡T. »s¡à˙ ˝À, Çfi¯fl˝Àq÷ø=+‘·eT+~ yê´bÕs¡düTÔ\T ìs¡bÕj·T ø£s¡yÓTÆq ø±\Twü s¡Væ≤‘·yÓTÆqdüTe÷s¡T 12 \ø£å\ kÂs¡X¯øÏÔ bÕ¢+≥T¢ ì]à+∫ $<äT´‘·TÔqTkÕ~ÛdüTÔHêïs¡T. á dü+e‘·‡s¡+ »qe] @Á|æ Ÿ HÓ\\ eT<Ûä73,756 kÂs¡X¯øÏÔ πø+Á<ë\qT @sêŒ≥T #˚dæ 2,328 yÓT>±yê≥¢$<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕs¡T. Bì‘√ yÓTT‘·Ô+ »s¡à˙˝À Ç|üŒÏes¡≈£L k˛˝≤sY |üesY 28 –>± yêŸ‡ es¡≈£L ñ‘·Œ‹Ô nsTT+~.Ç~ #Ó’Hê 2015˝À \ø£å +>± ô|≥Tº≈£îqï 21 –>±yêŸ\ ø£Hêïm≈£îÿe.

á s¡ø£+>± Á|ü|ü+#·eT+‘ê ø£¬s+≥T ø√dü+ ¬sq÷éãT˝ŸmqØ®dt MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·÷ Áø£eT+>± nDT $<äT´‘·TÔqT‘·–Z+#·T≈£î+≥÷ b˛‘·T+fÒ eTq Á|ü<Ûëq eT+Á‹ eTH√àVü≤Hé dæ+>¥>±s¡T e÷Á‘·+ nyÓT]ø± Ç+&çj·÷ nDT $<äT´‘·TÔ ˇ&É+ã&çø£qT$»j·Te+‘·+ #˚j·÷\H˚ yÓTT+&ç |ü≥Tº<ä\‘√ mqØ® ã&Ó®Ÿ˝À n~Ûø£yÓTT‘êÔìï nDT $<äT´‘·TÔ ø√dü+ Ks¡TÃu…≥º&ÜìøÏ |üs¡T>∑T rdüTÔHêïs¡T.n+<äTπø nyÓT]ø± qT+&ç ~>∑TeT‹ #˚düT≈£îH˚ á nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\T me]ø√dü+ nH˚ Á|üX¯ï ñ<ä“¤$düTÔ+~. ì»+>± Á|ü»\Á|üjÓ÷»Hês¡∆y˚T nsTT‘˚ s¡÷.15 y˚\ ø√≥¢‘√ yÓsTT´ yÓT.yê. nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ì ˇø£Ï ≈£î&É+≈£îfi¯+ ˝Àq÷, eTs=ø£Ï C…’‘ê|üPsY˝À ì]à#·≥+ ø£Hêï n˝≤π> 1,600 yÓT.yê. Áô|ò+#Y q÷´øÏ¢j·TsYø£+ô|˙ ]j·÷ø£ºs¡¢qT Ä]+Ïì 2 \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷ˆˆ \‘√ ì]à+#·&É+ ø£Hêï á kıeTà+‘ê kÂs¡X¯øÏÔ, >±* eTs¡\, »\ $<äT´‘·TÔ,õjÓTT<∏äs¡à˝Ÿ $<äT´‘Y MT<ä Ks¡TÃô|&ç‘˚ Á|ü»\ J$‘ê\ø°, yê‘êes¡D ø±\Twü ìs√<ÛëìøÏ uÛÑs√kÕ ñ+≥T+~ ø£<ë! á e÷≥

n&ÉT>∑T‘·Tqï+<äT≈£î Á|ü»\T y˚T<Ûëe⁄\T πødüT\≈£î >∑T¬s’ n_Ûeè~∆ìs√<Ûä≈£î\T>± eTTÁ<äy˚j·Tã&ÉT‘·THêïs¡T. Ms¡T XÊ+‹ j·TT‘·+>±#˚düTÔq Á|ü<äs¡Ùq\˙ï b˛©düT\ ˝≤Øƒ\qT m<äTs√ÿe\dæ ek Ô+~.eTs√ e÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ Á|üuÛÑT‘·«+ düŒwüº+>± <˚X¯ Á|ü»\ ìs¡düq\qT |üÏº+#·Tø√≈£î+&Ü yê] ÁbÕD≤\qT |üD+>± ô|Ïº ãVüQfi¯C≤‹

dü+düú\≈£î, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì ø£+ô|˙\≈£î, ø±+Á≤ø£ºs¡¢≈£L,sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\≈£î n+&É>± ì\Tdü÷Ô eT<Ûä

e]Ô‘·«+ eVæ≤k˛Ô+~, nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ kÕú|üq≈£î |üPqT≈£î+À+~.

2011 düTHêMT˝ÀuÛÑ÷ø£+|ü+ e\¢ »bÕHé˝Àìª|òü⁄≈£îwæe÷µ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ä+≈£î|üŒ≈£L*b˛sTT+~. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± nDT <∏ë]àø£‘· yê´|æ+∫+~. Bì‘√ Á|ü|ü+#·Á|ü»\+<ä]ø° nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ eTqT>∑&ÉøÏ dü+ã+~Û+∫q

qeTàø±\T Ä$s¡ j·÷´sTT. nDTyê´bÕs¡+, <ëì #·T≥÷º n\T¢≈£îqï

n_Ûeè~∆ dæ<ë∆+ ‘·+ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆ+<äìá Á|üe÷ <ä+ mø£ÿ&É »]–Hê

Á|ü|ü+#·eT+‘·Ïø° Á|üe÷<äy˚Tqì 1986ª#ÛÓs√ï_Û Ÿµ Á|üe÷<ä+, 2011 »bÕHé À ª|òü⁄≈£îwæe÷µ Á|üe÷<ä+ eTqeT÷s¡ÿ‘ê«ìøÏ ns¡∆eTj˚T´≥T¢ #ÓbÕŒsTT.

eTqeT+‘ê Ç˝≤ Ä˝À∫düTÔ+fÒ m≤$Tø˘ ø£MTwüHéyÓT+ãsY n+&é #ÛÓ’s¡àHé nsTTq &Üˆˆ m+.ÄsY. lìyêdüHé >±]ì≈£î&É+≈£îfi¯+ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ëìøÏ Á|ü‘êé÷ïj·T+ @yÓTÆHêñ+<ë? nì n&ç–‘˚ ªªm+‘· e÷Á‘·+ Ò<äT, <äøÏåD≤~˝À ≈£î&É+≈£îfi¯+˝À s¡wü Hé ª$$ÇÄsYµ s¡ø£+ nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\T ¬s+&ç+Ï‘√Ï $T>∑‘ê #√≥¢ ì]à+#·e\dæq Äs¡T nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\‘√Ï eTT+<äT≈£î yÓfi¯fl≥y˚T eTq Á|ü‘êé÷ïj·T+µµ nì ôd\$#êÃs¡T. Ç+ø± ø£ècÕí, >√<ëeØ, ø±y˚] uÒdæHé \˝À <=]πø >±´dte\¢ >±ì Ç‘·s¡Á‘ê \_Û+#˚ k˛˝≤sY mqØ®, >±*, »\ $<äT´‘Y e\¢>±ì uÛ≤s¡‘· <˚X¯ $<äT´‘·TÔ nedüsê\T rs¡eì Á|üø£Ï+#ês¡T. (áÁ|ü>±&ÛÉ $XÊ«dü+ me]ø√dü+) »]–q yêdüÔyê\ì ñqï ìC≤\˙|üø£ÿq ô|Ïº nDT $<äT´‘Y πø+Á<ë\≈£î nqT>∑TD+>± e÷≤¢&ÉT‘·Tqï&ÜˆˆlìyêdüHé >±] Á|üø£≥q˝À¢ì Ä+‘·sê´˙ï, nyêdüÔyê\˙,ìπsΩ‘·Tø£‘·ì n+<äs¡÷ ns¡∆+ #˚düT≈£î+≥THêï Äj·Tq e÷Á‘·+ @+|ü≥ºqfÒº Á|üø£≥q*düTÔHêï&ÉT.

nDT $<äT´‘Y πø+Á<ë\T ` Ä]∆ø£ ˝≤uÛ≤\Tˇø£ yê´bÕs¡düTÔ&ç ≤, eT<Ûä e]Ô ≤ nDT $<äT´‘·TÔ πø+

Á<ë\ düeTà‹ ø√dü+ e÷≤¢&ÉT‘·Tqï Á|ü‹kÕØ yêÏ Ä]∆ø£ ˝≤uÛ≤\qT, X¯øÏÔ ñ‘êŒ<äqqT ÁuVü‰à+&É+ #˚dæ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À Äj·Tq nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ kÕú|üqø£j˚T´ Ks¡TÃì,j·T+Á‘· kÕe÷Á–ì ~>∑TeT‹ #˚düTø√e&ÜìøÏ, e´s¡∆|ü<ësê∆\qT

22X

X

X

X

ìØ«s¡ + #˚dæ <ë#·≤ìøÏ nj˚T´Ks¡TÃì nìïÏø£Hêï Á|ü<ÛëqyÓTÆq n‹m≈£îÿyÓ’q Á|üe÷<ë\qT n]ø£≥º&ÜìøÏ,ª#Ós√ï_Û˝Ÿµ, ª|òü⁄≈£îwæe÷µ \ e÷~]>±Á| üe÷<äy Ó T Æ‘ ˚

m<äTs√ÿe&ÜìøÏ nj˚T´ Ks¡TÃì ‘Ó*$>±<ëfÒdüTÔHêïs¡T. <˚X¯+˝Àì sê»ø°j·T bÕØº\TMÏì düeT]∆ düTÔ+&É>± &çbÕsYºyÓT+Ÿ Ä|òtm≤$Tø˘ mqØ® qT+∫ ]f…ÆsY nsTTq d”ìj·TsY ôd’+ÏdüTº\T ≈£L&Ü MÏ ndü\TìC≤\T ‘Ó\TdüT ø√≈£î+&Ü Ò<ë <ë∫ô|ÏºdüeT]∆düTÔHêïs¡T. &Üˆˆ lìyêdüHé >±s¡T≈£î&É+≈£îfi¯+ nDT $<äT´‘·TÔ bÕ¢+Ÿ >∑T]+∫e÷≤¢ &ÉT‘·÷ ˇø£ øÏ À yêŸ nDT$<äT´‘·TÔ≈£î nj˚T´ Ks¡TÃ eT÷&ÉTs¡÷bÕj·T Ò n+≥T Hêïs¡T. Ç~ ì»e÷?á Á|üø£≥q˝À @yÓTÆHê dü‘· eTT+<ë?

Á|ü|ü+#·+˝À @ eT÷\ nDT$<äT´‘·TÔ bÕ¢+Ÿ ô|ÏºHê yêÏøÏ ø±e\dæqj·T+Á‘· kÕe÷Á–ì düs¡|òüsê #˚dæ ø√≥¢&Ü\s¡T¢ >∑&çdüTÔqï nyÓT]ø± »qs¡ Ÿ m\ÁøÏºø˘ø£+ô|˙ NÛ|òt m–®≈£L´Ïyé ªC…|òt Çy˚Tà˝Ÿºµ nH˚ô|<ä›ø±|ü⁄ ˇø£ nyÓT]ø£Hé |üÁ‹ø£≈£î Ç∫ÃqÇ+≥sYeP´˝À ªª$T>∑‘ê kÕ+Á|ü<ëj·T¬sq÷éãT˝Ÿ Ç+<Ûäq eqs¡T\‘√ b˛\TÃ

≈£î+fÒ nDT $<äT´‘Y øÏ nj˚T´ Ks¡TÃ m+‘√ndü+ã<ä∆yÓTÆq~. dü÷s¡´s¡•à, >±* ‘√≈£L&ÉT≈£îqï Á|ü|ü+#·$T~. Ç+<ÛäHê\øÏ ny˚dü¬s’q$. Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ q÷´øÏ¢j·TsY

|üesY ø£Hêï >±´dt ‘·≈£îÿyÓ’q~.Ç+‘·ø£Hêï ‘·≈£îÿe >±*, dü÷s¡ s¡•à.ø£qTø£ Hê ñ<› X¯ +˝À >±´dt, >±*,dü÷s¡´s¡•à‘√ q&ç#˚ $<äT´‘Yñ‘êŒ<äH˚ ‘·≈£îÿe Ks¡TÃ m≈£îÿe˝≤uÛÑ+‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~.|üsêés¡D≤ìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq~µµ.ˇø£ |üø£ÿ áj·Tq Ç˝≤ n+≥T+fÒeTq q÷´øÏ¢j·TsY ø±s=ŒπswüHé#ÛÓ’s¡àHé, y˚TH˚õ+>¥ &Ó’¬sø£ºsY ª¬ø’ ≤dt#·+Á<ä |ü⁄s√Væ≤‘Yµ pHé 2012˝À Ç∫Ãq ˇø£ Ç+≥sYeP´˝À»qs¡˝Ÿ m\ÁøÏºø˘ ø£+ô|˙,Væ≤≤∫ ø£+ô|˙\‘√Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ lø±≈£îfi¯+ õ˝≤¢˝Àì ø=yê«&É Á>±eT+˝À 10,000 yÓT.yê. nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ëìï ì]àkÕÔeTì sêuÀj˚T ø±\+˝À n+fÒ 2012 `

2017 ø£ ≤¢ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ düTe÷s¡T16, 100 yÓT.yê. nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\qT ì]à+#·uÀ‘·T+<äì Á|üø£Ï+#ês¡T. nyÓT]ø±˝À ≈£L&Ü nDT $<äT´‘·TÔ#ê˝≤ #·eø£ì m+‘√ ˝≤uÛÑ<ëj·T ø£eTìeÁø£yÓTÆq n+#·Hê\‘√ Á|ü»*ï q$Tà+∫nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\T ô|≤ºs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉTÄ nDT<∏ë]àø£ e´s¡∆ |ü<ësê∆\qT<ë#·&ÜìøÏ Á|üe÷<ë\qT n]ø£≥º&ÜìøÏnj˚T´ Ks¡TÃ*ï Á|ü»\ HÓ‹ÔMT<ä s¡T<ä›&ÜìøÏá Áô|’y˚Ÿ nDT $<äT´‘Y πø+Á<äj·T»e÷qT\+<äs¡÷ Á|üuÛÑT‘·«+ >=+‘·TMT<ä ≈£Ls=Ãì dü_‡& û*e«eTì ˇ‹Ô&ç#˚düTÔHêïs¡T. Ç<˚ ∫Á‘· |ü≤ìï eTq<˚XÊìøÏ nq«sTT+#·T≈£î+fÒ...

Á|üuÛÑT‘·«+ >√<ëe], ô|HêïuÒdæHé\˝À zmHéõdæ >±´dt ìπøåbÕ\ìø£qT>=ì yêÏì yÓ*øÏ rj·T&ÜìøÏ q&ÉT+_–+∫+~. Ç+‘· À Áô|’y˚f…ÆCÒwüHé |ü⁄Dé÷nì ª]\j·THé‡µ, ªmHésêHéµ \≈£î á u≤<Ûä ‘·Á|üuÛÑT‘·«+ n|üŒ–+∫+~. Ç|ü⁄Œ&˚+ »]–+~. kÕøå±‘Y le÷Hé Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTK´

eT+Á‹ øÏs¡DY ≈£îe÷sY ¬s&ç¶ >±s¡T Á|üdüTÔ‘·ø£¬s+≥T ø√‘· bÕ|ü+ ]\j·THé‡<˚q˙m≈£îÿe <Ûäs¡ ø√dü+ u≤e⁄\qT+&ç ø±yê\H˚>±´dt ‹j·T´≈£î+&Ü ‘ê‘ê‡s¡+ #˚k Ô+<äu≤Vü‰≥+>± Á|üø£Ï+#ês¡T. <˚X¯+˝À mH√ïdüeTdü \T+&É>± Á|üuÛÑT‘ê«\T, düTÁ|”+ø√s¡Tº]\j·THé‡ nqï<äeTTà\ eT<Ûä´ >±´dt|ü+|æD° À e∫Ãq ‘·>±<ëì |ü]wüÿ]+#·&É+˝À @fi¯fl ‘·s¡ã&ç ‘·\eTTqø£˝…’+~.]\j·THé‡ ø£+ô|˙ >±´dt ‘√ q&ç#˚ $<äT´‘Yπø+Á<ë\øÏ >±´dt ñ‘·Œ‹Ô <Ûäs¡ ô|]–+<äìKs¡TÃ\T ô|]>±j·Tì n+<äTe\¢ eTT+<äTˇ|ü⁄Œ≈£îqï ø±+Á≤≈£îº Á|üø±s¡+ ø±ø£ n~Ûø£yÓTT‘·Ô+˝À #Ó*¢ùdÔ ‘·|üŒ >±´dt düs¡|òüsê#˚j·TeTì #Ó|æŒ+~. Ç<˚ düeTdü ì nDT$<äT´‘Y πø+Á<ë\≈£î nq«sTTùdÔ m+<äTø£+fÒsêuÀj˚T ø±\+˝À nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\˙ï Áô|’y˚Ÿ |üs¡+ ne⁄‘êj·Tì eTH√àVü≤Hédæ+>¥ n+≥TH˚ ñHêïs¡T. n<˚ »]–‘˚ ˝≤uÛ≤ù|ø£å‘√ ø£¬s+≥T ñ‘·Œ‹Ôì ìj·T+Á‹dü÷ÔHêdæs¡ø£yÓTÆq s¡ø£åD #·s¡ *ï rdüT≈£î+≥÷Á|ü»\ ÁbÕD≤\≈£î eTT|ü⁄Œ ‘Ó#˚Ã $<Ûä+>±nDT $<äT´‘Y πø+Á<ë\qT á Áô|’y˚Ÿe´≈£îÔ\T ìs¡«Væ≤+#·s¡ì eTq+ nqTø√>∑\e÷?

$<äT´<äT‘êŒ<äqøÏ nyÓT]ø± <ëìyÓqTï<äqTï‘√ q&ç#˚ Á|ü|ü+#· u≤´+ø˘ Äj·÷<˚XÊ\ Ä]∆ø£ dü+|ü<äì ø=\¢>=≥º&ÜìøÏ$<äT´‘·TÔ yê´bÕsêìï nyÓT]ø±øÏ nqT≈£L\+>± e÷s¡TÃø√e&ÜìøÏ m˝≤+Ï wüs¡‘·T\T$~ÛkÕÔjÓ÷ eTqøÏ ‘Ó*j·Tyê? 2008˝À]\j·THé‡ |üesY ù|]≥ nì˝Ÿ n+u≤ìuÛ≤s¡‘· e÷¬sÿŸ˝À ùwsY\qT $&ÉT<ä\ #˚dæø=ìï y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Á|ü»\ qT+∫≈£L&É>∑≤º&ÉT.

Ç<ä+‘ê rdüT≈£îyÓ[¢ |üesY ôdø±ºs¡¢ Àô|≤º&ÉT. Á|üuÛÑT‘·«+ qT+&ç y˚\ ø√≥T¢dü_‡&û bı+~ nH˚ø£ sêÁcÕº\˝À $<äT´<äT‘êŒ<äqø£ì düú ≤\T ÄÁø£$T+∫ 2020 ø£ ≤¢40,000 yÓT.yê. $<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô#˚kÕÔqì <˚XÊìï ñ<ä›]kÕÔqì Á|üø£Ï+#ê&ÉT. nsTT‘˚ áj·Tq >∑T»sê‘Y˝À>±´dt‘√ q&ç#˚ 8 y˚\ yÓT.yê. |üesYbÕ¢+Ÿ≈£î Ç+ø=ìï y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\Tnedüs¡eTÚ‘êj·Tì Á|ü|ü+#· u≤´+ø˘ì n|üŒ

23X

X

X

X

&ç>±s¡T. yêfi¯ófl HÓ\\ ‘·s¡ã&ç Çe«≈£î+&Ü ‘ê‘ê‡s¡+ #˚kÕs¡T. ∫es¡≈£îáj·Tq >±s¡T MT]#˚Ã &ÉãT“‘√ nyÓT]ø£Héø£+ô|˙ qT+&ç ø£¬s+≥T ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd»qπs≥sY\T ø=+≤ qì yêfi¯fl≈£î ‘Ó*j·TCÒkÕ&ÉT. yÓ+≥H˚ Á|ü|ü+#· u≤+ø˘ @e÷Á‘·+Ä\dü + #˚j·T ≈£î+&Ü nì˝Ÿ n+u≤ì øÏø±e\dæq &ÉãT“ @sêŒ≥T #˚dæ+~. n+fÒÁ|ü|ü+#· u≤+ø˘ n|æŒ∫Ã <ëìì e&û¶‘√edü÷\T #˚j·T&Éy˚T ø±≈£î+&Ü nyÓT]ø±˝ÀeT÷\ |ü&É¶ j·T+Á‘· kÕe÷Á–ì ny˚Tà <äfi≤Ø>± |üì#˚düTÔ+~. á eT<Ûä n+u≤˙k˛<äs¡T\T nDT$<äT´‘·TÔ s¡+>∑+˝À ≈£L&ÜÁ|üy˚•kÕÔeTì m+‘√ ñ<ë‘·Ô+>±Á|üø£Ï+#ês¡T.

m+<äT≈£î Á|üy˚•+#·s¡÷, y˚\ ø√≥¢s¡÷bÕj·T\ Á|ü»\ kıeTTàqT ùwsY e÷¬sÿŸ\˝À dü+bÕ~+∫, \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ Á|üC≤ <ÛääHêìï dü_‡&û\ s¡÷|ü+˝ÀÁ|üuÛÑT‘·«+ qT+∫ dü+bÕ~+∫ Ç<ä+‘ê rdüT¬ø[¢ $<˚o j·T+Á‘· kÕe÷Á–ì ø=ì yêfi¢≈£î˝≤uÛ≤\T $T–*Ã Mfi¯Sfl ˝≤uÛ≤\T $T>∑T\TÃ≈£îì Mfi¢‘√ bÕ≥T Äj·÷ s¡+>±\˝À ñqïeT+Á‘·T\T \+#ê\T ~>∑$T+– ∫es¡≈£înDT Á|üe÷<ë\qT eTs¡D≤\qT eTq≈£î$T>∑T\TkÕÔs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT <˚X¯+˝À |üesYù|]≥ »s¡T>∑T‘·Tqï kÕÿeTT\≈£î n+‘·TÒ<äT.

yÓTTqïÏøÏ yÓTTqï 2J kÕÿyéT˝À\ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T #˚‘·T\T e÷sêsTT.yÓTÆì+>¥ e÷|òæj·÷\T <˚X¯+˝Àì n&Ée⁄\qT‘·$« Kì» dü+|ü<äqT Ç‘·s¡ <˚XÊ\≈£î#Íø£>± ny˚TàdüTÔHêïs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT <˚X¯+˝Àìy˚\ ≥qTï\ u§>∑TZqT nÁø£eT e÷sêZ\˝ÀÁô|’y˚Ÿ $<äT´‘·TÔ yê´bÕs¡düTÔ\≈£î #˚s¡y˚dæÁ|üuÛÑT‘·« $<äT´‘·TÔ s¡+>±ìï <Óã“ rkÕs¡T.á qwüº+ eT÷&ÉT \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ìø±>¥(ø£+Áb º\sY n+&é Ä&çŸ »qs¡ Ÿ) ‘·qìy˚~ø£ À Á|üø£Ï+∫+~. Á|üuÛÑT‘·« KC≤HêøÏsêe\dæq á Á|ü»\ &ÉãT“ì m+‘·eT+~eT+Á‘·T\T, sê»ø°j·T y˚‘·Ô\T, Á|üuÛÑT‘·« n~Ûø±s¡T\T ‘·eT dæ«dt u≤+ø˘ møö+Ÿ\ ˝ÀøÏ<ë] eT[fl+#ês√?

ªj·T÷ìj·THé Ä|òt ~ ø£q‡sY¶ïôd’+Ïdtº‡µ nH˚ XÊÁdüÔE„\ dü+|òüT+ 50 @fi¯fl

nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ yê´bÕs¡ ˝≤yê<˚M\˙, Á|üuÛÑT‘·«+ yêfi¢ øÏ∫Ãq sêsTTr\ì|ü]o*+∫ ˇø£ ÄX¯Ãs¡´ø£s¡yÓTÆq(yêfi¯fløÏ)yêdüÔyêìï ‘Ó\TdüT≈£îHêïsTT. n<˚+≥+fÒ50 @fi¯fl˝À nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ kÕú|üq¬ø’Ç∫Ãq Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\˙, Ä ‘·s¡Tyê‘·Ç∫Ãq dü_‡&û\˙, ≤ø˘‡ sêsTTr\˙, s¡ø£åD¬ø’ Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ∫Ã+∫q e´j·÷ìï …ø£ÿ˝ÀøÏ rdüT ≈£î+fÒ n$ e÷¬sÿŸ˝À düs¡|òüsê#˚dæq ø£¬s+≥TqT <Ûäs¡ ø£&ç‘˚, <ëì ã<äT\TÁ|üuÛÑT ‘·«+ uVæ≤s¡+>∑ e÷¬sÿŸ ˝À ø£¬s+≥Tø=ì Á|ü»\+<ä]ø° ñ∫‘·+>± |ü+∫‘˚ Ç+‘·ø£Hêï ‘·≈£îÿe Ks¡TÃ ne⁄ ‘·T+<äìÁ|üø£Ï+#ês¡T.

á Á|üø£≥qì Á|ü|ü+#· Ä]∆ø£XÊÁdüÔ y˚T<Ûëe⁄\˝À ˇø£¬s’q eTH√àVü≤Hédæ+>¥ #·<äe Ò<äì nqT≈£î+<ëe÷? Á|ü|ü+#·<˚XÊ\˝À nDT $<äT´‘·TÔ <Ûäs¡ á kÕúsTT˝Àñ+&É≤ìøÏ ø±s¡D+ @$T≥+fÒ Äj·÷πø+Á<ë\ n|ü⁄Œ\qT nø£ÿ&É Á|üuÛÑT‘ê«\T s¡<äT›#˚dü÷Ô yêÏøÏ Ç#˚Ã sêsTTr\qT ô|+#·T‘·÷b˛e&É+ e Ò¢ Bì <Ûäs¡ á y˚Ts¡¬ø’Hê‘·–Z+~. ˇø£ÿ e÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ä+ ˝≤uÛ≤\T ø£+ô|˙\ø°,n+>∑yÓ’ø£ ≤´\T, |ü⁄≥Tºø£‘√ ˝ÀbÕ\T y˚\dü+K´˝À ã\e+‘·|ü⁄ ÁbÕD qcÕº\T Á|ü»\øÏ |ü+#·ã&ÉT‘·THêïsTT.

nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ uÛÑÁ<Ûä‘·Vü≤ø£+<äì $<Ûä+>± e÷]Ã 11,

2011 q ª|òü⁄øÏwæe÷µ &ÛÓ’NÛ nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ä+ düTHêMTø°, uÛÑ÷ø£+bÕìø° >∑T¬s’ ≈£î|üŒ≈£L*b˛sTT+~. Á|ü|ü+#·eT+‘· #˚wüº\T &ç–#·÷dü÷Ô ñ+&çb˛sTT+~. mø£ÿ&ÉHêï @Á|üø£è‹ $|ü‘·TÔ »]–Hê uÛÑTeqùÛÀ+‘·sê\T<ä<ä∆] Ò¢≥≥T¢ Á|ü#ês¡+ #˚düT≈£î+ ≥÷nyÓT]ø±, ÁbòÕHé‡, Á_≥Hé &É»Hé\ ø=B›$e÷Hê\qT düVü‰j·T+ ø=s¡≈£î |ü+ù|$.ø±˙ Çø£ÿ&É e÷Á‘·+ yêsê\ ‘·s¡ã&ç es¡<ä À ∫≈£îÿ≈£îì ìsêÁX¯ j·TT …’q≥Te+Ïy˚\ø=B› »bÕ˙j·TT\qT |üÏº+#·T≈£îH˚Hê<ÛäT&˚ Ò&ÉT. yêfi¢≈£î ÄVü‰sêìï n+~+#˚neø± X¯y˚T Òø£b˛sTT+~. ø£¬s+≥T ˙s¡T˝≤+Ï ø£ dü nedüsê\T yêsê\ ‘·s¡ã&ç|ü⁄qs¡T <ä∆]+#· ˝Òø£b˛j·÷s¡T. Á|ü|ü+#·

Á|ü»\+<äs¡÷, »bÕHé #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ <˚XÊ\yêfi¯ófl düVü‰j·T+ #˚j·T Òø£ #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷s¡T, m+<äTø£ì? uÛÑ÷ø£+|ü+ e\¢ ≈£î|üŒ≈£L* b˛sTTq nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\qT+&ç yÓ\Te&çq nDT<∏ë]àø£‘˚ BìøÏ ø±s¡D+. nsTTHê m+‘√ _+ø£+>± Á|ü|ü+#·nDT $<äT´‘·TÔ ñ‘êŒ<ä≈£î\T, eTTK´+>±nyÓT]ø± ª|òü⁄≈£îwæe÷µ ˝Àì nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\T 100 XÊ‘·+ uÛÑÁ<Ûä‘·‘√ ì]à+#·ã&çHêj·Tì, ø±˙ Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´ìøÏ>∑T¬s’á |òüTÀs¡ Á|üe÷<ä+ dü+uÛÑ$+∫+<äìÁ|ü|ü+#· $<äT´‘·TÔ $ìjÓ÷ìøÏ nDT$<äT´‘·TÔ ‘·|üŒ eTs√<ë] Ò<äì |ü⁄qs¡T<ëZÏ+#êsTT.

Á|ü‹ Á|üe÷<ëìøÏ ˇø£ ø±s¡D+ñ+≥T+~. ˇø£kÕ] e÷qe ‘·|æŒ<ä+nsTT‘˚ eTs√kÕ] Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘· + ne«e#·TÃ. $T–*q |ü]ÁX¯eT\˝À @ ‘·|æŒ<ä+nsTTHê Ä Á|üe÷<ä+˝À n|üŒÏ Á|ü»\ÁbÕD≤\ …ø£ÿ‘√ ‘˚*b˛‘·T+~. ø±˙ s¡kÕj·Tìø£ nDT $<äT´‘·TÔ ø£sêà>±sê\ Á|üe÷<ä+ »]–‘˚ n~ n|ü⁄Œ&ÉT »]–q ÁbÕDqwüº+‘√ ‘˚*b˛<äT, ø=ìï ‘·sê\T, ø=ìïC≤‘·T\T, ø=ìï düeT÷Vü‰\T nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\ es¡≈£L yêfi¯fl ÁbÕD≤\qT n]Œdü÷ÔH˚ñ+&Ü*. $ø£ ≤+>∑T\T>±, s√>∑ Á>∑düTÔ\T>±|ü⁄&ÉT‘·÷H˚ ñ+&Ü*. n+<äT≈£î eTqeTT+<äT Væ≤s√wæe÷, Hê>∑kÕø°, #ÛÓs√ï_˝Ÿ,uÛÀbÕ˝Ÿ\T ñ+&ÉH˚ ñHêïsTT. Ç|ü⁄Œ&ÉTª|òü⁄≈£îwæe÷µ #˚]+~. Ç+‘·Ï qcÕºìï ø£*–+#˚ yêÏì ì]à+#·&Éy˚T e÷qe ‘·|æŒ<ä+. <ëìï Á|üø£è‹ MT<äøÏ ‘√ùdj·T&É+n+fÒ ndü\T dædü …’q kÕ«sê∆ìï eT÷s¡â‘·«+nH˚ bıs¡‘√ ø£|æŒ e÷≤¢&É≥y˚T.

1945 nDTu≤+ãT\ <ë&çøÏ≈£î|üŒ≈£L*b˛sTTq »bÕHé Ç|ü⁄Œ&ÉT eT∞fln<˚ nDT<∏ë]àø£‘·≈£î >∑T¬s’ n\¢ø£˝À¢\yÓTÆ+~. Bìì Á|ü»\T düVæ≤+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. Á|ü|ü+#· nDT$<äT´‘·TÔ dü+düú\kÕ«s¡∆ |üP]‘· Á|üø£≥q\≈£î ìs¡düq>±y˚ ≤~eT+~ s√&É¢ô|’øÏ e∫Ã nìï nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\qT eT÷ùdj·÷\ì nH˚ø£Á|ü<äs¡Ùq\T »]bÕs¡T. Bì‘√ »bÕHébÕs¡¢yÓT+Ÿ &çôd+ãsY 8, 2011q &ÜˆˆøÏjÓ÷wæ ≈£îk˛ø√yê Ä<Ûä«s¡ +˝À 10 eT+~

24X

X

X

X

@s¡Œs¡∫ Á|üe÷<ä+ >∑T]+∫|ü]o*+∫ ìy˚~ø£ Çe«e\dæ+~>±ø√]+~.

á ø£$T° yÓTT‘·Ô+ 1 \ø£å70 y˚\ |òæsê´<äT\qT |ü]o*+∫+~. 1,167 eT+~ kÕ≈£åî\qT$#ê]+∫+~. düTe÷s¡T yÓsTT´>∑+≥\T |üì#˚dæ+~. nDT<äTs¡È≥q»]–q 9 Á|ü<˚XÊ\qT dü+<ä]Ù+∫+~. ª|òü⁄øÏwæe÷µ #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ÁbÕ+‘ê\ ˝Àì 10,663 eT+~u≤~Û‘·T\ >√&ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+~. ‘·s¡Tyê‘· ˇø£ ìy˚~ø£ Ç∫Ã+~. Ç~m˝≤+Ï ìy˚~ø£+fÒ Á|ü|ü+#· #·]Á‘· Àe÷qe eT÷s¡ÿ‘ê«ìï, kÕ«s¡∆ |üP] ‘êìï$e]+#˚ ∫Vü≤ï+>± #·]Á‘· |ü⁄≥˝Àì\∫b˛‘·T+~.

ìy˚~ø£ Àì ø=ìï eTTU≤´+XÊ\Tªª$düèÔ‘·+>± |ü]o*+∫

$esê\˙ï ùdø£]+∫q ‘·s¡Tyê‘· yÓ\Te&çq ìy˚~ø£ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± ñqï Á|ü»\ø°, eTTK´+>± á Á|üe÷<ä+ e÷qe ‘·|æŒ<ä+ e Ò¢ »]–+<äH˚ yê<äqì düeT]∆+#˚yê]ø° düeTÁ>∑+>± düe÷#ês¡+ ‘Ó*j·T#˚j·T˝Òø£ b˛sTTq|üŒÏø° Ç~ »bÕHé˝Às¡÷bı+~+∫q Ò<ë ì]à+∫q Á|üe÷<ä+µµ.

ªªá B«bÕ\˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT$qj·T $<Û˚j·T‘·‘√ Á|üuÛÑT‘ê«~Ûø±sêìïÁ|ü•ï+#·≈£î+&Ü düÔã∆+>± eTTsƒê ø±]à≈£î\eTqdüÔ‘·«+‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ @<Ó’Hê ø±s¡ Áø£eT+ÇùdÔ <ëìï eTs√ Ä˝À#·q Ò≈£î+&Ü n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√ n‘·T≈£îÿb˛sTT #˚ùd »bÕHé Á|ü»\Ä#ês¡ eéVü‰sê\˝ÀøÏ, yê] kÕ+Á|ü<ëj·TeT÷˝≤\ ˝À‘·T\˝ÀøÏ yÓ[fl á Á|üe÷<äø±s¡D≤*ï yÓ‘·ø±*. »bÕHé Á|ü»\ kÕ«‹X¯j·÷ìï bÕ\≈£î\+<äs¡÷ ø£*dæø£≥Tº>±n~Ûø±]ø£ Á|üjÓ÷»Hê Ò yÓTT≥ºyÓTT<ä≥>±eTq+ ø±bÕ&Ée\dæq |üì nì #ÓãT‘·÷ô|+∫ b˛wæ+#ês¡T. Bì‘√ á eTqdüÔ‘·«+Á|ü»\ ÁbÕD≤\ ø£Hêï Á|üuÛÑT‘·« bÕ\≈£î\Á|üjÓ÷»Hê˝Ò eTK´+ nH˚+‘· es¡≈£LyÓ[fl+~µµ.

ªªM≥ìïÏ eTq+ ns¡∆+ #˚düT≈£î+fÒ »bÕHé nDT $<äT´‘·TÔ eédüúÁ|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± edüTÔqï nDT$<äT´‘·TÔ

e´‹πsø£‘·ì ns¡∆+ #˚düTø√≈£î+&Ü, #ÛÓs√ï_Û Ÿ, Á‹yÓTÆ Ÿ nDT$<äT´‘·TÔ ø£sêà>±sê\Á|üe÷<ë\ qT+∫ bÕsƒ¡+ H˚s¡TÃø√≈£î+&Üm˝≤ $düà]+∫+<√ ns¡∆eTÚ‘·T+~. <˚X¯+˝ÀnDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ ìsê«Vü≤D≤ n~Ûø±s¡T\ qT+&ç e∫Ãq ˇ‹Ô&ç e\¢ »bÕHé À>∑‘·+˝À »]–q ∫qï ∫qï Á|üe÷<ë\qT@ s¡ø£+>± ìs¡¢ø£å + #˚dæ+<√ ≈£L&Ü ns¡∆eTÚ‘·T+~. á s¡ø£yÓTÆq eTqdüÔ‘·«+ bÕ\≈£î\≈£î yê]ì e´‹πsøÏ+#·ì Á|ü»\≈£î ñ+&É≥+ e ¢ á \ø£åD≤ Ò ª|òü⁄øÏwæe÷µ &ÛÓ’NÛ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ä Á|üe÷<ëìøÏ Á|ü<Ûëqø±s¡D+ nsTT´+~.µµ

ªªá ìy˚~ø£ »bÕHé bÂs¡ düe÷C≤ìï n_Ûeè~∆ #˚düTÔ+<äì, y˚T˝§ÿ\T|ü⁄‘·T+<äì Ä•düTÔHêï+. ª|òü⁄øÏwæe÷µ Á|ü»\T,»bÕHé Á|ü»\T Á|ü|ü+#· Á|ü»\T ø√s¡T≈£îqï$<Ûä+>± |üP]Ô bÕs¡<äs¡Ùø£yÓTÆq ñqï‘· kÕúsTTìy˚~ø£qT n+~+#·&ÜìøÏ e÷ kÕj·TX¯≈£îÔ\ø£èwæ #˚kÕeTì uÛ≤$düTÔHêï+µµ.

ô|’ ìy˚~ø£˝Àì ø=ìï eTTU≤´+XÊ\T e÷Á‘·y˚T. Ç$ $+≥T+fÒ Çy˚y√eTq <˚XÊìï, <˚X¯ Á|ü»\ì, eTq Á|üuÛÑT‘ê«ìï $eT]Ùdü÷Ô #˚dæq ìy˚~ø£˝≤>∑nì|æ+#·&É+ Ò<ä÷....

Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\øÏ e‘êÔdüT |ü*πø X¯≈£îÔ\T »bÕHéª|òü⁄≈£îwæe÷µ Á|üe÷<ëìï Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘· +e÷Á‘·y˚T nì Á|üø£ÿ≈£î HÓÏº nDT $<äT´‘·TÔX¯øÏÔ e÷Á‘·y˚T Á|ü|ü+#êìøÏ Á|ü‘êé÷ïj·Te÷s¡ZeTì Á|ü#ês¡+ \+|òæT+#·T≈£î+~. á>±Hê uÛÑC≤Hê >∑T+|ü⁄˝À eTq <˚X¯+ ≈£L&Ü

#˚] Á|ü»˝À¢ @e÷Á‘·+ XÊÁd”Ôj·Tne>±Vü≤q ô|+#·≈£î+&Ü eTq nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\T 100 XÊ‘·+ìs¡bÕj·Tø£s¡yÓTÆqe˙ mÏº Á|üø£è‹yÓ’|üØ‘ê´HÓ’ïHê m<äTs√ÿ>∑\+ nì|ü⁄+ø±qT |ü⁄+ø±\T>± nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ nqT≈£L\ yê<äqqTÁ|ü#ês¡+ #˚k˛Ô+~. ª|òü⁄≈£îwæe÷µÁ|üe÷<ä+ sêø£ eTT+<˚ |üP]Ôø±s¡D≤\T ‘Ó*j·T ≈£î+&ÜH˚ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ eTH√àVü≤Hé dæ+>¥ Hêj·Tø£‘·«+˝À q÷´øÏ¢j·TsY |üesY ø±s=ŒπswüHé eTq$ 100 XÊ‘·+ ìs¡bÕj·T

ø£s¡eTì m˝≤+Ï Á|üø£è‹ ñ|üÁ<äyêHÓ’HêñÁ>∑yê<ä <ë&ÉT …’ïHê m<äTs√ÿ>∑\eTì ˇø£ìy˚~ø£qT ≈£L&Ü $&ÉT<ä\ #˚dæ+~.

Á|ü|ü+#·+˝À Á|üdüTÔ‘·+ 440 nDT$<äT´‘·TÔ ]j·÷ø£ºs¡T¢ |üì#˚düTÔ HêïsTT.MÏ À #ê˝≤ es¡≈£L bÕ‘·ã &çb˛j·÷sTT.Ç|üŒÏπø eT÷&ÉT uÛÑj·T+ ø£s¡yÓTÆqÁ|üe÷<ë\T Á|ü»\ qTuÛÑ$+#ês¡T. nsTTHêeTq q÷´øÏ¢j·TsY |üesY ø±s=ŒπswüHé Ä|òtÇ+&çj·÷ *$Tf…&é ~>∑TeT‹ #˚düT ≈£îqïeTq nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ëìï m+‘√n<ÛäTHê‘·qyÓTÆqeì Á|ü#ê s¡+ #˚dü÷Ô ‘·qnXÊÁd”Ôj·T‘· nqTuÛÑesêVæ≤‘ê´˙ï yÓ*>∑ø£îÿ‘√+~. #Ós√ï_Û˝Ÿ˝À yÓTTqï yÓTTqï»]–q |òü⁄≈£îwæe÷ Á|üeT<ä+˝À Ä nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ì eT÷j·T&ÜìøÏ mìïy˚\ ø√≥¢qT Ks¡TÃ ô|&ÉT‘·THêïjÓ÷ …ø£ÿÒ<äT. nsTTHê q÷´øÏ¢j·TsY |üesY ø±s=Œπs

wüHé nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ Ks¡TÃ ‘·≈£îÿe˙eTìïø£ m≈£îÿe˙ Bs¡È ø±\eT˙ eTq*ïq$Tà á _ ˝ÀøÏ ~>∑eT+≥T+~.ás√E es¡≈£L ªø±ø£s¡bÕsYµ (‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ä+) sê|t e<ä›»]–q Á|üe÷<ä s¡Vü≤kÕ´ìï #˚~Û+#· Òø£b˛sTT+~.

ª|òü⁄≈£îwæe÷µ Á|üe÷<ä+ MT<ä»bÕHé bÕs¡¢yÓT+Ÿ y˚dæq ø£$T° ]b˛sYºm+‘√ ñqï‘·yÓTÆq~. nìï bÕ\ø£ esêZ\ˇ‹Ô&çì #Û~+#·T≈£îì dü«‘·+Á‘·+>± |üP]ÔbÕs¡<äs¡Ùø£+>± $#ês¡D »]|æ ndü\T|òü⁄≈£îwæe÷ Á|üe÷<äy˚T ø±<äT eTπs Ç‘·s¡Á|üe÷<ä+ »]–Hê m<äTs√ÿ>∑\ X¯øÏÔ,

25X

X

X

X

Á|üe÷<ä+ »]–Hê m<äTs√ÿ>∑\ X¯øÏÔ,dü+dæ<ä∆‘· uÛÑÁ<ä‘ê <äfi≤\≈£î >±ì, Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î >±ì, nDT $<äT´‘·TÔ XÊK\≈£î >±ìÒ<äì Ç~ K∫Ã‘·+>± e÷qe ‘·|æŒ<äy˚Tqì

|òüT+≤|ü<ä+>± #Ó|æŒ+~.Á|ü|ü+#· nDT |ü]ÁX¯eT\ô|’ne>±Vü≤Hê |üÁ‘·+ 2012

2012 Á|ü|ü+#· nDT |ü]ÁX¯eTùdº≥dt ]b˛sYº 20 dü+e‘·‡sê\ ‘·s¡Tyê‘·yÓTT<äÏkÕ]>± ˇø£ düŒwüºyÓTÆq Á|üø£≥q˝ÀÁ|ü|ü+#· nDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\˙ï |ü]wüÿ]+#· Òø£ b˛>∑Tã&çq nH˚ø£ düeTdü \‘√≈£îHê]\T¢‘·THêïj·Tì Á|ü|ü+#· Ä]∆ø£e÷+<ä´+ MÏì ≈£L&Ü dü+øå√uÛÑ+˝ÀøÏHÓÏº+<äì |òü⁄≈£îwæe÷ <äTs¡Z≥q ‘·s¡Tyê‘·MÏ ø£wüº kÕ<Ûä yÓTÆq ìj·T+Á‘·D ô|’q ø=‘·Ôn+#·Hê\ø=düTÔHêïs¡ì ‘Ó*j·TCÒdæ+~.Ç+ø± B+À¢ ñqï eTTK´ $wüj·÷\T:

`2011˝À 7nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\T yÓTT<ä\j·÷´sTT. $T–*q 19eT÷‘·ã&Ü¶sTT. »bÕHé À p …’ 5, 2012q ˇø£ ]j·÷ø£ºsY e÷Á‘·y˚T H˚wüq˝Ÿ Á–&é øÏnqTdü+<Ûëì+#·ã&çq~. eTs=ø£Ï ¬s+&ÉTyêsê\˝À $<äT´‘·TÔ ñ‘êŒ<äq yÓTT<ä\Tô|≤º\ì nqT≈£îHêïs¡T. Ç+‘·es¡≈£L nr>∑r Ò<äT. @yÓTÆHê M≥ìïÏø° nqTeT‹edüTÔ+<äH˚ qeTàø±\T Ç|üŒÀ¢ Òe⁄.

` Hê\T>∑T <˚XÊ\T ‘·eT q÷´øÏ¢j·TsYbÕ¢+Ÿ\qT eT÷dæy˚kÕÔeTì Á|üø£Ï+#êsTT.

` nsTT<äT <˚XÊ\T nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ ìsêàD≤ìøÏ, ñqï yêÏì ‹]–ì]à+#ê\H˚ ìs¡íj·÷ìøÏ Á‹˝À<äø± *#˚ÃkÕsTT.

` ã ÒZ]j·÷, »bÕHé À ¬s+&ÉT nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ ìsêàD+ Ä–b˛sTT+~.yêÏì s¡<äT› #˚kÕs¡T.

` Hê\T>∑T <˚XÊ\˝À MÏ ìsêàD+n~Ûø±s¡ø£+>± s¡<äT› #˚j·Tã&ç+~.ìsêàD+˝À ñqï 59 ø£sêà>±sê\˝À 18ìs¡e~ø£+>± yêsTT<ë y˚kÕs¡T. $T–*q41 ø£sêà>±sê\T ◊<äT dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+yÓTT<ä\sTT´ Ç|üŒÏes¡≈£L ˇø£ÿÏ ≈£L&Ü$<äT´‘·TÔqT ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd kÕúsTTøÏ#˚s¡Tø√˝Ò<äT.

` ìsêàD≤ìøÏ nj˚T´ Ks¡TÃ $|ü

Ø‘·+>± ô|]–b˛sTT+~. πøe\+ j·T÷s¡|t˝ÀH˚ nqT≈£îqï Ks¡TÃ ø£+fÒ Hê\T>∑T ¬s≥T¢ô|]–+~.

`Á|ü|ü+#·eT+‘ê nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\qT ìs¡«Væ≤+#˚ ÁbòÕHé‡ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ ùwsY y˚\÷´ 82 XÊ‘·+qwüºb˛sTT ø£cÕº\ _˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT+~. Áô|ò+#Y ùdºŸ ø£+ô|˙ ªmØyêµ ùwsY88 XÊ‘·+ |ü&çb˛sTT+~. n<˚ düeTj·T+˝ÀÄ ø£+ô|˙ Á|ü‘êé÷ïj·T eqs¡T\ MT<äÄ<Ûës¡|ü&ç $<äT´<äT‘êŒ<äqqT ô|+∫˝≤uÛ≤\qT y˚>∑+>± ô|+#·T≈£î+À+~.Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± Á|ü‘êé÷ïj·T ¬sq÷éãT˝Ÿ ø£¬s+≥T ñ‘êŒ<äqô|’ 26y˚\ ø√≥¢&Ü\s¡T¢ Ks¡TÃ ô|&ÉT‘·THêïs¡T. Ç~ 2004ø£Hêï düTe÷s¡T nsTT<äT ¬s≥T¢ m≈£îÿe. Ç<˚düeTj·T+˝À á s¡+>∑+˝À b˛>∑Tã&çqô|≥Tºã&ç ˇø£ \ø£å ø√≥¢ &Ü\s¡¢ <ëø± ñ+~.

` q÷´øÏ¢j·TsY |üesY bÕ¢+Ÿ\kÕú|üq ‘·>∑TZ‘·T+&É>± eTs= Á|üø£ÿ >±*eTs¡\ $<äT´‘·TÔ 2011 ˝À 41 –>±yê≥¢≈£îô|]–+~. >∑‘· nsTT<äT dü+e‘·‡sê\˝À#Ó’Hê˝À >±* eTs¡\ $<äT´‘·TÔ, kÂs¡$<äT´‘·TÔ50 ¬s≥T¢ ô|]–+~. ø±˙ nDT $<äT´‘·TÔe÷Á‘·+ 1.5 ¬s≥T¢ e÷Á‘·y˚T ô|]–+~.

` j·T÷s√|æj·THé j·T÷ìj·THé ÀnDT $<äT´<äT‘êŒ<äq 14 –>± yê≥¢≈£î‘·>∑Z>± Á|ü‘êé÷ïj·T ¬sq÷éãT˝Ÿ $<äT´‘·TÔ142 –>± yêŸ \≈£î ô|]–+~. Ç~ 18XÊ‘·+ düVü≤» yêj·TTe⁄‘√ nj˚T´ $<äT´<äT‘êŒ<äq ø£Hêï m≈£îÿe.

#ê˝≤ <˚XÊ\T <äè&ÛÉ+>± á nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\qT eT÷dæ y˚düTÔHêïsTT.eTK´+>± #Ó’Hê á eT<Ûä ø±\+˝À ˇø£ÿnDT $<äT´‘·TÔ πø+Á<ëìï ≈£L&Ü ‘Ós¡e Ò<äT.n˝≤π> nyÓT]ø±, |òæHé ≤+&é À ≈£L&Ü nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\qT ‘Ós¡e Ò<äT.

|òü⁄≈£Lwæe÷ Á|üe÷<ëìøÏ eTT+<˚nDT $<äT´‘·TÔ ø£+ô|˙\T MÏì sêqT sêqT‘·\≈£î $T+∫q uÛ≤s¡+ ne⁄‘·THêïj·Tì Bìã<äT\T ¬sq÷éãT˝Ÿ Ç+<ÛääHê\≈£î yÓfi¯fl&Éy˚TeT+∫<äì Çø£ m+‘· e÷Á‘·+ eTs√ nDTÁ|üe÷<ëìï Á|ü»\T m<äTs√ÿ ≈£L&É<äììs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. »bÕHé dü+|òüT≥q‘·s¡Tyê‘· á ìs¡íj·÷\qT y˚>∑e+‘·+>±

neT\T#˚kÕs¡T. n+<äT˝À uÛ≤>∑y˚T »s¡à˙50 XÊ‘·+ ]j·÷ø£ºs¡¢ì eT÷dæy˚dæ+~.

»bÕHé, |òü⁄≈£îwæe÷ |òü*‘ê\Tá Á|üe÷<ä+ e\¢ ñ‘·Ôs¡ <äøÏåD≤s¡∆

>√fi≤\˝À 7 \ø£å\ 70 y˚\ f…sê &ç≈£L´\dtkÕúsTT˝À nDT<∏ë]àø£‘· yê´|æ+∫+~. ákÕúsTT Ç+ø± ø=Hêïfi¯ófl Ç˝≤π> kÕ>∑T‘·T+~.Bs¡È ø±\+˝À πøq‡sY eTs¡D≤\T ø=ìïy˚\˝À ñ+&=#·TÃ. Ç~ n≥÷ Ç≥÷ >±#ÛÓs√ï_Û Ÿ eTs¡D≤\‘√ düe÷q+>± 30 y˚\es¡≈£L ñ+&=#·Ãì ˇø£ n+#·Hê. »bÕHé Àø£ dü+ ñ+&Ée\dæq nDT<∏ë]àø£‘· kÕúsTTm|ü⁄Œ&√ <ëÏb˛sTT+~. Bì e\¢ Á|ü»\Äs√>∑ + bÕ&ÉsTT, |ü⁄≥ºuÀj˚T _&É¶\ n+>∑yÓ’ø£\´+ mìï ‘·sê\ es¡≈£L ø=qkÕ>∑T‘·T+<√ #Ó|üŒ˝ÒeTT. Çø£ Ä]∆ø£ qwüº+Ç|üŒÏøÏ 1.30,000 y˚\ ø√≥¢ &Ü\s¡T¢ñ+≥T+<äì n+≥THêïs¡T. ndü\T qwüº+Ç+ø± ô|s¡>=#·Ãì ≈£L&Ü n+≥THêïs¡T.düTe÷s¡T 1,50,000 eT+~ πs&çj˚TwüHéyê´|æÔ e\¢ ‘·eT ìyêdü kÕúesê\øÏ Ç+ø±‹]– sê Ò<äT. Ç~ m|ü⁄Œ&ÉT »s¡T>∑T‘·T+<√Ç<ä$T<ä›+>± ‘Ó*j·T&É+ Ò<äT. |òü⁄≈£îwæe÷dü+|òüT≥q‘√ y˚T˝§ÿì »s¡à˙, dæ«&É®sY ≤+&é˝≤+Ï j·T÷s¡|t <˚XÊ\T nDT $<äT´‘Yπø+Á<ë\qT eT÷dæy˚düTÔHêïsTT.

q÷´øÏ¢j·TsY ]j·÷ø£ºs¡T¢ nDTu≤+ãT\≈£î ø±e\dæq X¯ó~∆ #˚dæq j·TTπsìj·T+ nH˚ nDT<∏ë]àø£ |ü<ësê∆ìï dü|ü¢sTT#˚j·T>∑\e⁄. á ]j·÷ø£ºsY\ <ë«sê e#˚ÃnDT |ü<ës¡∆+ <ë«sê 10 \ø£å\ ≥qTï\nDT e´s¡∆+ edüTÔ+~. Bì‘√ 10 \ø£å\nDT u≤+ãT\qT ‘·j·÷s¡T #˚j·Te#·TÃ.

ªÁ|ü‘êé÷ïj·T (¬sq÷éãT˝Ÿ)Ç+<Ûäq eqs¡T˝Ò Á|ü|ü+#êìøÏ dü¬s’qe÷s¡Z+µ, ª|òü⁄≈£îwæe÷µ Á|üe÷<ä+ eTq≈£îeTq+ y˚düT≈£îqï nDT u≤+ãTµ. ªe÷wüjÓ÷dæ düHéµ nH˚ áj·Tq ªe÷wü jÓ÷dæ düHékÕ|òt º u≤´+ø˘ ø±s=ŒπswüHéµ øÏ #ÛÓ ’s¡àHéeT]j·TT NÛ|òt m–®≈£L´Ïyé &Ó’¬sø£ºsY n˝≤π>Á|üdæ&Ó+≥T≈£L&Ü. ôd˝Ÿbò Hé\ ‘·j·÷Ø˝ÀÁ|ü|ü+#·+˝ÀH˚ ô|<ä› b˛°<ës¡T. Áu≤&éu≤´+&é ìsê«Vü≤≈£î&ÉT. Á|ü|ü+#·+˝Àì nH˚ø£$X¯«$<ë´\j·÷\ qT+∫ yê´bÕs¡XÊÁdüÔ+˝ÀnH˚ø£ &çÁ^\T |üP]Ô #˚kÕ&ÉT. nDT $<äT´‘·TÔ

26X

X

X

X

>∑T]+∫ »bÕHé ˝À »]–q düTHêMT Á|üe÷<ä+ >∑T]+∫Ç‘·ì yê´K´\T |ü]o*<ë›+.

ªª‘·÷s¡TŒ »bÕHé À e∫Ãq uÛÑ÷ø£+bÕìøÏ ˇø£ÿ kÕ]>±ìsêÈ+‘· b˛j·÷s¡T. mø£ÿ&É #·÷dæHê nDT<∏ë]àø£‘· ¬s+&É+¬ø˝À¢ñ+~. ˇø£ ôd˝Ÿbò˛Hé n~Û ø±]>± H˚HÓ+‘√ u≤<Ûä|ü&Ü¶qT.uÛÑ÷ø£+bÕ\T, düTHêMT\T eTT+<äT>±H˚ ‘Ó*j·TCÒùd ôd˝Ÿ bò qT¢+fÒu≤>∑T+&˚~. á |üsê´j·T+ n˝≤+Ï kÂø£s¡ + ñqï ôd˝Ÿbò qT¢düs¡|òüsê #Ój·÷´\ì |æ+∫+~. nsTTHê mø£ÿ&Ü ø£¬s+≥T Ò<˚.ôd˝Ÿbò q¢ ï |üì #˚j·T &É+ Ò<äT. nDT <Ûë]àø£‘· |ü⁄Dé÷ nìÇ+≥¬sï≥T¢ Òe⁄. °M\T |üì#˚j·T&É+ Ò<äT. n˝≤+Ï düeTj·T+˝Àôd˝Ÿbò qT¢+&ç @+ ˝≤uÛÑ+. m˝≤+Ï Á|ükÕs¡ kÕ<ÛäHê\÷ Òe⁄.Ç˝≤+Ï Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´ìï eTq+ m˝≤ m<äT s√ÿ>∑\+?µµ Ç|ü⁄Œ&ÉTn+<ä]ø° ø±e\dæ+~ ôd˝Ÿbò Hê¢? ø±<äT ø£¬s+≥T. ø±<äT ø±<äTÄVü‰s¡+, ‹+&ç, yêfi¯fløÏ ø±düÔ >∑÷&ÉT. düTe÷s¡T \ø£å eT+~øÏ ô|’>±nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ ø±∞ #˚j·÷*‡ e∫Ã+~. yêfi¢<ä>∑Z]øÏ πs&çj˚TwüHé uÛÑj·T+‘√ ø£ dü+ düVü‰j·T+ #˚j·T&ÜìøÏmes¡÷ yÓfi¯¢˝Òø£b˛j·÷s¡T, yÓfi¯fl˝Òs¡T ≈£L&Ü. me]øÏ yês¡Tdü«#·Ã¤+<ä+>± U≤∞ #˚j·TeTì Á|üuÛÑT ‘·«+s¡ø£s¡ø±\ |ü<ä∆‘·T˝À¢ Á|üø£Ï+∫+~.Á|üuÛÑT‘·«+ Ä#·]+∫q C≤Á>∑‘·Ô #·s¡ \≈£î ˇø£Áø£eT+ Ò<äT. ˇø£ Á|üD≤[ø£ Ò<äT. @+°>∑+<äs¡>√fi¯+, @+° ‘·\øÏ+<äT\T?

H˚qT e´øÏÔ>∑‘·+>± |òü⁄≈£îwæe÷ÁbÕ+‘êìï #·÷dæq|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É nDT<∏ë]àø£‘· kÕúsTT 137 Ç~ #Ós√ï_˝Ÿ |òüT≥qø£Hêï Äs¡T ¬s≥T¢ m≈£îÿe. yê‘êes¡D+˝Àá kÕúsTT πs&çjÓ÷ j·÷øÏº$° mìï s√E\T+≥T +<√ #Ó|üŒ Ò+.H˚\MT<ä mìï s√E\T+ ≥T+<√ #Ó|üŒ˝Ò+. n+‘·sê®rj·TÁ|üe÷D≤\ Á|üø±s¡+. uÛÑ÷$T ô|’ bıs¡\ qT+&ç eT÷&ÉT ôd+°MT≥s¡¢ es¡≈£L πs&çj˚T wüHé ñ+&=#·TÃ. ø±ì eTqøÏ nsTT<äT qT+∫@&ÉT ôd+° MT≥s¡¢ es¡≈£L πs&çj˚TwüHé ñ+≥T+~. nB dü]>±ZeTq≈£î ‘Ó*j·T&É+ Ò<äT. Çø£ÿ&É qT+∫ M#˚ >±* s¡T‘·T|üeHê\Tmìï y˚\ øÏ À MT≥s¡¢ es¡≈£L á ÄDT<∏ë ]àø£‘·‘√ ≈£L&çq<äTeTTà, <Ûä÷[ì rdüT≈£î yÓfi≤ÔjÓ÷ eTq+ #Ó|üŒ Ò+. düTHêMTHÓ’‘˚m<äTs√ÿ>∑\+ ø±ì, q÷´øÏ¢ j·TsY |üesY bÕ¢+Ÿ nDT <∏ë]àø£‘·ì @s¡ø£+>± mìï s√E \ì eTq+ m<äTs√ÿ>∑\+. Ç~ »bÕHé #·]Á‘· ÀeTqMT<ä |ü&É¶ eTs√ nDTu≤+ãT. Ç~ eTq≈£î eTq+ y˚düT≈£î+~.

Á|ü<Ûëì (n|üŒÀ¢) H√Àø±Hé nqï≥T¢ eTq+ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ë\ |üìrs¡TqT eTs√ kÕ] n+#·Hê y˚j·÷*. yêÏÁ|üe÷<ë\qT, rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\qT ‹]– ÄeT÷˝≤Á>∑+|ü]o*+#ê*. MÏô|’ ø=‘·Ô ìs¡íj·÷\≈£î sêe\dæq nedüs¡+ñ+~. eTq+ Á|üø£è‹ dæ<ä∆yÓTÆq X¯ó<ä∆yÓTÆq X¯øÏÔyÓ’|ü⁄ yÓfi≤fl\ìnHêïs¡T. HêB n<˚ uÛ≤eq. nDT$<äT´‘·TÔ eTq <˚X¯+˝À (»bÕHé)30 XÊ‘·+ ñ‘·Œ‹Ô ne‘·T+~. ‘=$Tà~ XÊ‘·+ »\$<äT´‘·TÔ,$T–*q 61XÊ‘·+ s¡ø£s¡ø±\ Á|üø£è‹ eqs¡T\ <ë«sê kÕ~ÛdüTÔHêï+.

á 30 XÊ‘·+ nDT$<äT´‘·TÔ ø√dü+ eTq+ Çìï ÁbÕD≤\T yÓ∫Ã+#ê˝≤? Çìï yÓ’|üØ‘ê´\qT m<äTs√ÿyê˝≤? Ç+‘· Á|ü»\ kıeTTàqTHêX¯q+ #˚j·÷˝≤? #ê˝≤ s√E\ ÁøÏ‘·y˚T nDT$<äT´‘·TÔqT Ä|æ,$T–*q eqs¡T\ <ë«sê $<äT´‘·TÔ ñ‘êŒ<äq kÕ~Û+#·e#·ÃìÁ|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± |üsêés¡D y˚‘·Ô\T, XÊÁdüÔE„\T |òüTÀwædüTÔHêïs¡T.á yê<äqì ìs¡¢ø£å + #˚dæq |òü*‘·y˚T á |òü⁄≈£îwæe÷.

ˇø£ nDT$<äT´‘·TÔ πø+Á<ä+ mìï s√E\T |üì #˚düTÔ+~.]ù|s¡T¢ Ò≈£î+&Ü |ü~ qT+∫ |ü~ùV≤qT dü+e‘·‡sê\T, Ä ‘·sê«‘·y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ]ù|s¡¢ ø√dü+ yÓ∫ÃùdÔ eTVü‰ nsTT‘˚ q\uÛ…’dü+e‘·‡sê\T. á q\uÛ…’ dü+e‘·‡sê\÷ uÛÑj·T+‘√ <ëìì q&ÉbÕ*.<ëì kÕú|üq≈£î m+‘· Ks¡Ãe⁄‘·T+<√, <ëìì q&É|ü&ÜìøÏ, e´sêú\qTìØ«s¡ + #˚j·T&ÜìøÏ, ∫e]øÏ <ëìì eT÷ùdj·T&ÜìøÏ mH√ï ¬s≥T¢Ks¡Ãe⁄‘·T+~.

nDT$<äT´‘·TÔ #ê˝≤ #Íø£ì, ˇø£ øÏ À yêŸ≈£î nsTT<äTÒ<ë Äs¡T mHé\T ( »bÕHé ø£¬s˙‡) ne⁄‘·T+<äì eTqeT+‘ê nqT

≈£îHêï+. H˚q÷ n+‘˚ nqT≈£îHêï ø±ì n~ X¯ó<ä∆ nã<ä∆+. ìC≤ìøÏá <Ûäs¡ 15 qT+∫ 20 mHé\ <ëø± ñ+≥T+~, nB Á|üe÷<ä+

»s¡>∑ø£b˛‘˚. á …ø£ÿ˝À C≤Á>∑‘·Ô Ks¡TÃ\T,Á|üe÷<ä+ dü+uÛÑ$ùdÔ m<äTs=ÿH˚ Ks¡TÃ\÷#˚s¡Ã Ò<äT. á nDT$<äT´‘·TÔ X¯ó<ä∆ <ä+&É>∑,eTq ÁbÕD≤\‘√ #Ó\>±≥e÷&˚ $<äT´‘·TÔeTqø=<äT›. n+<äTπø H˚qT ø=ìï dü÷#·q\T#˚j·T<ä\#êqT.

1) ø±˝≤r‘·yÓTÆq nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ìï+Ï Äù|j·÷*, yêÏì eT÷dæy˚j·÷*. 2) nDT $<äT´‘·TÔ ø£+ô|˙\qT, Ä

ø£+ô|˙\ n~Ûø± s¡T\qT, Ä XÊK eT+Á‘·T\qT, nDT$<äT´‘·TÔyê´bÕs¡T\qT, $<˚o <äfi≤ s¡T\qT, nDT$<äT´‘·TÔqT düeT]›+#˚XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T, Ä]úø£ y˚‘·Ô\qT ãVæ≤wüÿ]+#·+&ç. 3) nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ C≤Á>∑‘·Ô #·s¡ \qT eT]+‘· ø£]ƒq‘·s¡+ #˚j·÷*. eT]+‘·|üø£&É“+B>± neT\T #˚j·÷*. ñ<ës¡yê<ä+ e<äT›. nDT$<äT´‘·TÔπø+Á<ë˝À¢ »]π> nìï Á|üe÷<ä neø±XÊ\qT Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·TCÒj·÷*. 4) nDT$<äT´‘·TÔ s¡Vü≤kÕ´\qT ‘˚≥‘Ó\¢+ #˚j·T+&ç.

∫es¡>±H˚ #Ó|üŒ<ä\#·T≈£î+<˚$T≥+fÒ Á|ü‘êé÷ïj·T,]qTéãT˝Ÿ $<äT´‘·TÔ yÓ’|ü⁄ <äèwæº eT[fl<ë›+. j·T÷s¡|t Àì »s¡à˙,ÁbòÕHé‡ <˚XÊ\T Ç|üŒÏπø n~Ûø£ yÓTT‘·Ô+˝À ô|≥Tºã&çì Á|ü‘êé÷ïj·Teqs¡T\ô|’ ô|Ïº m+‘√ ÄXÊ»qø£yÓTÆq |òü*‘ê\qT sêã&ÉT‘·THêïs¡T. eTq+ ≈£L&Ü Á|üø£è‹ì HêX¯q+ #˚j·T≈£î+&Ü ‹]– ‹]–yê&É>∑*π> dü÷s¡ s¡•àì, >±*, ˙s¡T, õjÓ÷ <∏äs¡à˝Ÿ, Ç‘·s¡ <∏äs¡à˝Ÿ$<äT´<äT‘êŒ<äq\qT ø=qkÕ–<ë›+.

ÇB nDT $<äT´‘·TÔ |ü≥¢ kÕ+øÒ‹ø£ s¡+>∑+˝À m+‘√ n_Ûeè~ú #Ó+~q »bÕHé ˝Àì n‹ô|<ä› ø√X¯«s¡T\˝À ˇø£¬s’q, Á|ü|ü+#·e÷¬sÿŸ˝À b˛° |ü&É>∑\ yê´bÕs¡düTÔ&Ó’q ªe÷düjÓ÷dædüHéµ >±]yÓTT<äÏ Á|ü|ü+#· <˚XÊ\T yêfi¯fl Á|ü»\ ÁbÕD≤\≈£î Jeq kÕúsTTøÏm˝≤+Ï qwüº+ yêÏ\¢≈£î+&Ü ñ+&É≤ìøÏ |üsêés¡D≤ìøÏ $|òü÷

X

ôdô|º+ãsY 27, 2010Hê&ÉT k˛˝≤sY uÀŸ‘√Á|ü|ü+#· |üsê´≥q ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. n≤¢+Ïø˘ zwüHé,|üHêe÷ ø±\Te, |üdæ|æø˘ zwüHé, düTj·TCŸ ¬øHê˝Ÿ,yÓT&çf…Ásêìj·÷Hé <ëÏ ás√E Ä #√≥T ‘·q |üs¡ ≥qeTT–+#·Tø=ì yÓTTHêø√˝Àì ôV≤s¡÷´˝Ÿ Vü‰s¡“sY #˚s¡T≈£î+≥T+~.

k˛˝≤sY uÀ≥T ‘·j·÷Ø KØ<äT 26 $T*j·THé&Ü\s¡T¢. 101 n&ÉT>∑T\ bı&Ée⁄, 49 n&ÉT>∑T\ yÓ&É\TŒø£*– ñ+~. 50 eT+~ Á|üj·÷D°≈£î\T Á|üj·÷DÏ+#˚neø±X¯+ Ç+<äT˝À ñ+~.

sêô|ò Ÿ &√yéTTC≤Hé nH˚ e´øÏÔ 2004˝À Bìì

s¡÷bı+~+#ês¡T. ≥Ts¡HêsY nH˚ á uÀ≥T @ ÄsTT˝Ÿ $ìjÓ÷–+#·≈£î+&ÜH˚ k˛˝≤sY $<äT´‘Y‘√ q&É|üe#·Ãì,Á|üj·÷DÏ+#·e#·Ãì ìs¡÷|æ+∫+~.

dü÷s¡ s¡•à‘√ $»j·T+

myéT. yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢, ◊m|òtÏj·TT

X

X

X‘·+ ø£*–+#˚, Á|ü»\ ÁbÕD≤\qT Vü≤]+#˚ eékÕj·T$<ÛëHê\qT ÁøÏ$T dü+Vü‰s¡ø£ s¡kÕj·Tìø£ ñ‘·Œ‘·TÔ\ bòÕ´ø£ºØ\qT,ô|ÁÀ ]ô|ò’qØ\qT eT÷&√ Á|ü|ü+#· <˚XÊ\≈£î eT[fldüTÔ+~.eTTK´+>± ˝≤ÏHé nyÓT]ø±, Ädæj·÷, ÄÁ|òæø± <˚XÊ\˝À ñqïÁ|ü»\T yêfi¯fl <äèwæº À eTqTwüß\T ø±s¡T. Mfi¢πø ø±<äT. dæ«dt u≤+ø˘˝À &ÉãT“\T <ë#·T≈£îH˚ neø±X¯+ eùdÔ eTq <˚oj·T Hêj·T≈£î\≈£î,ø±+Á≤ø£ºs¡¢≈£î eTq+ eTqTwüß\T>± ø£q|ü&É+.

uÛÀbÕ˝Ÿ <äTs¡È≥q »]– Çìï dü+e‘·‡sê\sTT´+~. $wüs¡kÕj·THê\qT ñ‘·Œ‹Ô #˚dæ y˚\ eT+~ uÀbÕ˝Ÿ Á|ü»\ ÁbÕD≤\qTã*>=qï nyÓT]ø£Hé &Í ø£+ô|˙ì >±ì, j·T»e÷ì ªªÄ+&ÉsY düHéµµì >±ì eTq+ @+ #˚j·T>∑*>±+.? Ç+‘·es¡≈£î á Á|üe÷<ä+ ≈£î>∑T¬s’q Á|ü»\≈£î n+~q Ä]∆ø£ düVü‰j·T+ m+‘·? yê] J$‘ê˝À¢Á|üuÛÑT‘·«+ ‘Ó∫Ãq e÷s¡TŒ m+‘·? nyÓT]ø± qT+∫, Á|üuÛÑT‘·«+

qT+∫ e∫Ãq eTTwæº $~*+|ü⁄\T ‘·|üŒ yêfi¢ ≈£î @+ $T–*+~.Ç|ü⁄Œ&ÉT »HêyêkÕ\Tqï ÁbÕ+‘ê\qT mqTï≈£îì yêfi¯flø£ÿ&É Òs¡ì‘·|ü⁄Œ&ÉT ìy˚~ø£\T Çdü÷Ô n_Ûeè~∆ ù|s¡T‘√ nDT $<äT´‘·TÔπø+Á<ë\ì $<˚XÊ\ qT+∫ ~>∑T eT‹ #˚düT≈£îì eTq MT<äs¡T<äT›‘·THêïs¡T.

á nDT≈£î+|ü≥¢ e\¢ »]π>~ n_Ûeè~∆ ø±<äT. $HêX¯q+e÷Á‘·y˚T. Bì˝À eTq+ dü$T<Ûä ≤¢ e÷&ç eTôd’b˛‘ê+. ø±ì ánDT ≈£î+|ü≥¢ e\¢ uVüQfi¯ C≤‹ dü+düú\T <˚oj·T Hêj·T≈£î\T$+<äT uÛÀ»Hê˝≤s¡–kÕÔs¡T. MÏì rÁe+>± e´‹πsøÏ<ë›+. nìïs¡ø±˝ #·≥º |üs¡yÓTÆq #·s¡ \‘√ Á|üC≤ ñ<ä e÷\‘√ á nDT ≈£î+|ü≥¢qT Á|ü‹ |òüTÏ<ë∆+. Á|ü‘ê´ e÷ïj·T, |ü⁄qs√‘·Œ‹Ô #˚düT≈£îH˚ X¯øÏÔeqs¡T\ô|’ (¬sq÷éãT˝Ÿ Ç+<Ûäq eqs¡T\ô|’) Ä<Ûës¡|ü&ç n_Ûeè~∆ì kÕ~Û<ë∆+, e÷qyê[ì |üsêés¡D≤ìï ø±bÕ&ÉTø=+<ë+.

27

X

X

X

X

28

Á|üdüTÔ‘·+ ôd˝Ÿ bò Hé $ìjÓ÷–+#˚yê] dü+K´ >∑D˙j·T+>± ô|]–b˛‘√+~.nedüs¡+ ñHêï ˝Ò≈£îHêï ôd˝Ÿ bò˛Hé$ìjÓ÷–+#˚ yês¡T n~Ûø£+>±H˚ ø£ì|ædüTÔHêïs¡T. Á|ü<Ûëq+>± $<ë´s¡Tú\T ôd˝Ÿbò Héπø ‘·eT J$‘·+ n+øÏ‘·eTqï≥T¢ eéVü≤]düTÔHêïs¡T. 500 s¡÷bÕj·T\πø ôd˝ŸŸŸbò qT¢ e÷¬sÿÀ¢ \_ÛdüTÔHêïsTT. ø±ì ôd˝Ÿbò Hé nH˚~ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£ X¯øÏÔì $&ÉT<ä\ #˚ùd kÕ<Ûäq+. Ç~ eTq e÷≥\TÇ‘·s¡ ÁbÕ+‘·+˝À ñqï yê]øÏ $ì|æ+#ê\+fÒ BìqT+∫ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£ X¯øÏÔ$&ÉT<ä\e⁄‘·T+~. Bì e\¢ ‘· …‘Ô |ü\TÄs√>∑ düeTdü \T ‘· …‘Ô neø±X¯+m≈£îÿee⁄ ‘·T+<äì |ü\Te⁄s¡T XÊÁdüÔy˚‘·Ô\TôV≤#·Ã]düTÔ Hêïs¡T. nsTT‘˚ Á|üe÷<ëìøÏ˝ÀqTø± ≈£î+&Ü düTs¡øÏå‘·+>±e⁄+&É&É+ø√dü+ eTq+ ø=ìï e÷sêZ\qTne\+_Û+#·&É+ nedüs¡ eTì#Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.

eTq+ ôd˝Ÿ bò Hé ø=qT>√\T #˚ùddüeTj·T+˝ÀH˚ ‘·≈£îÿe πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘·qT$&ÉT<ä\ #˚ùd bò q¢qT e÷Á‘·y˚T ø=qT>√\T#˚j·÷*. d”Œø£sY qT $ìjÓ÷–+∫ ôd˝Ÿbò Hé <ë«sê e÷≤¢&É≥+ #ê˝≤ es¡≈£LÁX‚j·Tdüÿs¡+. d”Œø£sYqT ñ|üjÓ÷–+∫e÷≤¢&É≥+ e\¢ MT ‘·\ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘·≈£î >∑Ts¡j˚T´ neø±X¯+ ñ+&É<äT.Ò<äqT ≈£î+fÒ H˚s¡T>± bò˛q¢ ø£+fÒ

Çj·TsY bò qT¢ ‘·≈£îÿe πs&çj˚TwüHé $&ÉT<ä\#˚kÕÔsTT. ôd˝Ÿbò HéqT yê&˚ yêfi¯ófl ìs¡+‘·s¡+ <ëìì eTq X¯Øs¡+ MT<ä ñ+#·Tø√≈£î+&Ü M …’q+‘· <ä÷s¡+>± ñ+#·&É+ÁX‚j·Tdüÿs¡+. X¯ØsêìøÏ, CÒãT˝À ô|≥Tº≈£îHêï, u…\Tº≈£î ‘·–*+#·T≈£îHêï MTX¯Øs¡+ô|’ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘· Á|üuÛ≤e+ ñ+≥T+~.

∫qï|æ\¢\T ôd˝Ÿbò qT¢ $ìjÓ÷–+

#·≈£î+&Ü nedüs¡yÓTÆq #·s¡ \T #˚|ü≤º*.m~π> ej·TdüT˝À ñqï yê]ô|’ BìÁ|üuÛ≤e+ n~Ûø£+>± ñ+≥T+~.>∑s¡“¤e‘·T\T ôd˝Ÿ bò˛Hé yê&Éø£b˛e&Éy˚T

ÁX‚j·Tdüÿs¡+

>∑s¡“¤e‘·T\T ôd˝Ÿbò Hé $ìjÓ÷–ùdÔ <ëìqT+∫ yÓ\Te&˚ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘·Á|üuÛ≤e+ >∑s¡“¤+˝À ñqï |æ+&É+ô|’Á|üuÛ≤e+ #·÷|ædüTÔ+<äì yÓ’<äT´\TôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T. |ü]XÀ<Ûäq\T #˚dæq|ü\Te⁄s¡T &Üø£ºs¡T¢ >∑s¡“¤e‘·T\T ôd˝Ÿbò Hé\T$ìjÓ÷–+#·e<ä›ì ôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T. |ü⁄fÒº|æ\¢\T ôV’≤|üsYj·÷øÏºyé>± |ü⁄fÒº neø±X¯+ñ+<äì, yÓT<ä&ÉT m<äT>∑T<ä\ <Óã“‹+≥T+<äì, yÓT<ä&ÉT˝À ø=ìï uÛ≤>±\T ôV’≤|üesYj·÷øÏº$° ñqï |æ\¢\ yÓT<ä&ÉT @s¡ø£+>±düŒ+~düTÔ+<√ n<˚ s¡ø£+>± ôd˝Ÿbò˛Héj·÷øÏº$° e\q düŒ+~+∫+<ä≥. Bìe\q ø£*π> ôV’≤|üsY j·÷øÏº$° düeTdü \T|æ\¢\ @ø±Á>∑‘·qT <Óã“rkÕÔj·Tì,Ä+<√fi¯q, C≤„|üø£ X¯øÏÔ ‘·>∑Z&É+ m<äT>∑T<ä\Òø£b˛e≥+‘√ >∑Ts¡TÔô|≥Tºø√e&É+ ø£wüº+>±

ñ+≥T+<äì ù|s=ÿ+≥THêïs¡T. ÄdüT|üÁ‘·T\˝À $~Û>± Á|ü‹

ˇø£ÿs¡÷ ôd˝Ÿbò Hé dæ«#Y Ä|òt #˚j·T&É+nedüs¡+. Á|ü<Ûëq+>± ôd˝Ÿ bò Hé qT+∫$&ÉT<ä\j˚T´ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘·qT

ø£+|üP´≥sY‘√ ìs¡+ ‘·s¡+ |üì #˚ùd $TÁ‘·T\T Á>∑Væ≤+#˚ ñ+ ≤s¡T. ]+>¥ ne«ø£eTT+<˚ <ëì qT+∫ $&ÉT<ä\j˚T´ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘· Á|üuÛ≤e+ e\¢ ø£+|üP´≥sYÁd”ÿHéMT<ä ñqï ∫Á‘·+˝À e÷s¡TŒ\TekÕÔsTT. ø£+|üP´≥sY≈£î d”Œø£sY ø£HÓø£åHéñ+fÒ n~ ãsYeTì X¯ã∆+ #˚düTÔ+~.n≥Te+Ï~ yÓ’<ä XÊ\˝À¢ ôd˝Ÿ ÁyÓ÷π>düeTj·T+˝À nø£ÿ&É @ düTìï‘·yÓTÆqj·T+Á‘· |ü]ø£s¡+‘√H˚ X¯ÁdüÔ ∫øÏ‘·‡\T»s¡T>∑T‘·T+fÒ Á|üe÷<ä+ dü+uÛÑ$+#˚neø±X¯+ ñ+<äì XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T ôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T. n+<äTπø ÄdüTdüÁ‹˝À $~Û>±ôd˝Ÿbò˛Hé dæ«#Y Ä|òt #˚j·T&É+ eTqu≤<Ûä ‘·>± >∑T]Ô+#ê*.|ü≈£åî\≈£î XÊ|ü+>± e÷]q ôd˝Ÿ ≥es¡T¢.

Jyêes¡D+˝À Á|üeTTK kÕúq+|ü≈£åî\<˚. n+‘˚ø±ø£ e÷qyê[øÏ nedüs¡yÓTÆq ÄVü‰s¡+ n+~+#·&É+˝À ≈£L&Ü |ü≈£åî\~ ø°\ø£kÕúqy˚T. eékÕj·T s¡+>∑+ ˝À|ü≈£åî\ bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆq<˚. Á|ü<Ûëq+>±|ü+≥\qT Ä•+#˚ nH˚ø£s¡ø± …’q ÁøÏ$Tø°≥ø±\qT |ü≈£åî\T ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≤sTT. n+‘˚ø±ø£ nø£ÿ&˚ ¬s≥ºy˚j·T&É+e\¢ |ü+≥\≈£î ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄>±ñ|üjÓ÷ >∑|ü&É‘êsTT. #ê˝≤ s¡ø±\|ü≈£åî\qT ¬s’‘·T H˚kÕÔ\T>± ù|s=ÿ+≤s¡T.Á|ü<Ûëq+>± bÕ\ |æ≥º |ü‹Ô |ü+≥‘√ düVü‰$_Ûqï s¡ø±\ |ü+≥\qT Ä•+#˚ ø=eTTà|ü⁄s¡T>∑T\qT ‹+ ≥T+~. n˝≤π> ø£‘ÓÔs¡|æ≥º ≈£L&Ü. bÕe⁄ sê\‘√ dü+<˚XÊ\qT|ü+|ü⁄ø√e&É+ ‘·+‹ ‘·bÕ˝≤XÊK @s¡Œ&çq‘·sê«‘· ≈£L&Ü kÕ–+~.Vü≤+düsêj·Tu≤sê\T, ∫\Tø£sêj·Tu≤sê\T Á|üu+<Ûë˝À¢ e÷Á‘·y˚T ø£ì|ædüTÔ+≤sTT. e÷qe J$‘ê\‘√ Ç+‘·>±eTy˚Tø£yÓTÆq |ü≈£åî\≈£î Ç|ü⁄Œ&ÉT >∑&ÉT¶ø±\+e#˚Ãdæ+~.düVü≤» dæ<ä∆+>± e#˚Ã Á|üø£è‹yÓ’|üØ‘ê´\qT ôd’‘·+ ‘·≥Tº≈£îìì\ã&ÉT‘·Tqï |ü≈£åî\T e÷qe⁄\T n_Ûeè~∆ù|s¡T‘√ düèwæºdüTÔqï $<Ûä«+kÕìøÏã\e⁄‘·THêïsTT.

myéT. –]u≤ãTôd Ÿ πs&çj˚TwüHé

X

X

X

X

29

ã\e⁄‘·THêïsTT.y˚≤&˚ Vü≤+‘·≈£î\ qT+&ç |ü≈£åî\T ‘·|æŒ+#·Tø√e#˚Ã

yÓ÷>±ì, ø£+ÏøÏ ø£ì|æ+#·ì πs&çj˚TwüHé≈£î |üøÏå dü+‘·‹ n~Ûø£dü+K´˝À ã …’b˛‘√+<äqï yê<äq Á|üdüTÔ‘·+ eTq eTT+<äT+~.Ç+#·T$T+#·T Á|ü‹ ˇø£ÿ] e<ä› ôd˝Ÿ bò Hé\T ñ+≥THêïsTT. n$|üì #˚j·T&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq dæ>∑ï˝Ÿ‡qT |ü+|æ+#·&ÜìøÏq>∑sê˝À¢qT, |ü≥ºD≤˝À¢H˚ ø±<äT |ü …¢ À¢ ôd’‘·+ ≥es¡¢qT @sêŒ≥T#˚düTÔHêïs¡T. ne˙ï 24 >∑+≥\÷ πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘· $&ÉT<ä\#˚düTÔH˚ ñ+≤sTT.

ππs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘· eTq ø£+ÏøÏ ø£ì|æ+#·ø£b˛e#·TÃ. ø±˙n$ #˚ùd Vü‰ì eTqTwüß\ô|’q, ô|<ä› ô|<ä› JesêX¯ó\ô|’q Á|üuÛ≤e+

#·÷|æ+#·&ÜìøÏ #ê˝≤ ø±\+ |ü&ÉT‘√+~ ø±ì, |ü≈£åî\ MT<ä<ëì Á|üuÛ≤e+ Á|üdüTÔ‘·+ m≈£îÿe>± ø£ì|æk Ô+~. ôd˝Ÿ≥esY‡ qT+&ç ìs¡+‘·sêj·T+>± πs&çjÓ÷ <Ûë]àø£‘·$&ÉT<ä\e⁄‘·÷H˚ ñ+≥T+~. πs&çj˚TwüHé Á|üuÛ≤e+ πs&çjÓ÷ùdºwüHé, °M ≥esY‡ qT+∫ ø£+fÒ, ôd˝Ÿ ≥esY‡ qT+∫yÓ\Te&ÉT‘·Tqï<˚ #ê˝≤ m≈£îÿe>± ñ+<äì $_Ûqï|ü]o\q˝À¢ ‘˚*+~. ôd˝Ÿ≥esY≈£î düMT|ü+˝À ñqïÁbÕ+‘ê\T m+‘·>± πs&çj˚TwüHé≈£î Á|üuÛ≤$‘· eTÚ‘·THêïjÓ÷#ê˝≤ düŒwüº+>± #·÷&Ée#·TÃ. ôd˝Ÿ ≥esY ñqï#√≥ qT+&çyÓTT<äÏ Äs¡T qT+&ç |ü~ MT≥s¡¢ <ä÷sêìï Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq ÁbÕ+‘·+>± #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ.

ôd˝Ÿ≥esY qT+∫ yÓTT<äÏ e+<ä MT≥s¡T¢<ä÷s¡+ es¡≈£î πs&çj˚TwüHé Á|üuÛ≤e+ m≈£îÿe>±H˚ñ+≥T+~. j·÷+f…Hêï ñqï yÓ’|ü⁄ eT]+‘· X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq

πs&ç j˚TwüHé ñqï≥Tº ‘˚*+~. j·÷+f…Hêï \≈£î e´‹πsø£~X¯ Àø=+‘· ˝Àø=+‘· πs&çj˚TwüHé Á|üuÛ≤e+ ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+<äìXÊÁdüÔy˚‘·Ô\T #ÓãT‘·THêïs¡T. n+‘·Ï uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq πs&çj˚TwüHéÁ|üuÛ≤e+ |üX¯ó|üøå±´<äT\ ô|’ rÁeyÓTÆq Á|üuÛ≤yêìï #·÷|ædüTÔ+~.eTÚq+>± n$ s√~ÛdüTÔHêïsTT. ôd˝Ÿ ≥esY‡ e#êÃø£ e+<ä ≤~|ü≈£åî\T H˚\sê* b˛‘·THêïsTT. n‘ê´<ÛäTìø£ kÂø£sê´\T n+~|ü⁄#·TÃ≈£îHêïeT+≥÷ eTq+ ‘Ó>∑ dü+ãs¡|ü&ç b˛‘·THêï+. ø±˙,ny˚ |ü≈£åî\bÕ*≥ j·TeT bÕXÊ\j·÷´sTT. πs&çj˚TwüHé e\¢ yêÏ\T¢‘·Tqï eTT|ü⁄Œ uÛÑ$wü ‘·TÔ ‘·sê\≈£î ô|qTeTT|ü⁄Œ>± e÷s¡T‘√+<äìXÊÁdüÔy˚‘·Ô\T ôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T.

` e÷<ÛääM düHêsê

nÁ>∑ sê»´+ ` <äTX‚Ãwüº

e]e÷ì >√<ÛäTeT e÷ì ` n+‘ê yÓTTø£ÿ C§H˚ï yùdÔÄVü‰sêìøÏ ø=s¡‘· ø£<ë ` eTqπø n~ yÓ÷‘· ø£<ë ˆˆnÁ>∑ ˆ

Ç˝≤¬>’‘˚ Ç˝≤¬>’‘˚ m≤ºeTqeTT ã‹πø~ bòÕ´ø£ºØ\TsTTø£ÿ&çø=ùdÔ eTq ã‘·Tπø ∫‹πø~ ˆˆnÁ>∑ ˆ

eTq+ >∑qTø£ ìÁ<äb˛‘˚ ` Çø£ @$TÏ $T– Ò~?eTq+ y˚T˝§ÿì n&É¶≈£î+fÒ ` eTqy˚T Ò eTTìπ>~ ˆˆnÁ>∑ ˆ

nÁ>∑ sê»´+ q&ç#˚ u≤≥ ` düeTdü \‘√ <=+>±≥yÓTTø£ÿC§qïqT Ç<∏äHê Ÿ ø√dü+ Áb˛‘·‡Væ≤+#˚ <äTX‚Ãwüº ˆˆnÁ>∑ ˆ

‹+&ç ø=s¡‘·≈£î u≤≥\T y˚dæ ` ø£s¡Te⁄ e#Ã ≤>∑ #˚dæXÊÁdüÔE„\ ôV≤#·Ã]ø£\qT ` ‘·T+>∑ Àq y˚dæ ‘=øÏÿ ˆˆnÁ>∑ ˆ

ô|<ä› yêfi¢ yêVü≤Hê\≈£î ` Ç+<Ûäq+ düeT≈£Ls¡TÃ≥≈£î‹+&ç –+»\T ñ|üjÓ÷–dü÷Ô ` ù|<ä Á|ü»˝≤ bı≥º\ ø=&ÉT‘·÷ ˆˆnÁ>∑ˆˆ

ÄVü‰s¡+ ø=s¡‘·qT ‘Ó∫Ã ` <Ûäs¡es¡T˝≤ø±X¯+ ¬ø‹Ô e⁄qïyê&ç kÂK´+ ø√dü+ ù|<ä yê&çì eTT+#˚ HÓ’»+ ˆˆnÁ>∑ ˆ

X

X

X

X

30

n|æ˝ÒwæHé |üs¡«‘·ÁX‚DÏ nyÓT]ø±˝Àì ‘·÷s¡TŒ uÛ≤>∑+˝À ñ+~. düTe÷s¡T480 $T*j·THé @fi¯fl ej·TdüT >∑*–q á|üs¡«‘· ÁX‚DÏ q\¢ ã+>±sêìï ìøÏå|üÔ+#˚düT≈£îì ñ+<ä≥. Ç+πøeTT+~ yÓTÆì+>¥ø£+ô|˙\ &˚>∑ ø£fi¯ófl |ü&ÉH˚ |ü&Ü¶sTT.#·≤º\≈£î ∫\T¢\T |ü&Ü¶sTT. ø=+&É •Ksê\qT ‘·$«b˛j·T&É+ yÓTT<ä\sTT´+~.

|òü*‘·+>± \ø£å ≤~ nyÓT]ø£Hé Á|ü»\≈£î<ëVü≤]Ôì rπsÃ eT+∫˙Ï eqs¡T\THêX¯qeTj·÷´sTT. Jeø√ÏøÏ ÁbÕD≤<Ûës¡yÓTÆq ôd\j˚Tfi¯ófl ìØ®ej·÷´sTT. qB>∑sê“¤\T ‘·$«b˛dæq sêfi¯Sfl ,eTÏº\‘√|üP&çb˛sTT s¡e÷s¡$T ¬s+&ÉT y˚\yÓTÆfi¯fly˚Tsê ˙Ï eqs¡T\T XÊX¯«‘·+>± n<äèX¯ eTj·÷´sTT. <ä]<ë|ü⁄ 250 #·.øÏ.MTø=+&É ÁbÕ+‘·+ uÀ&ç>∑T+&ÉT nsTTb˛‘·T+~. ;ÛuÛÑ‘·‡eT sTTq es¡<ä\T ÁbÕs¡+uÛÑeTj·÷´sTT. |üøÏå, »+‘·TC≤ ˝≤\T ‘·eTdüVü≤» ÄyêkÕ \qT ø√˝ÀŒj·÷sTT. á<ës¡TD yÓTÆq eTÚ+f…ÆHé ≤|t yÓTÆì+>¥≈£îyÓdtº eØ®ìj·÷, ¬ø+≥øÏ, f…HÓïd”‡ÁbÕ+‘ê˝À¢ì 500 ø=+&É\T πø+Á<ä+

nj·÷´sTT.

>∑qT\ ‘·e«ø±\‘√ <Ûä«+dü+ s¡#·q #Ó≥¢qT,#˚eT\qT |”øÏ bÕπsdæ

ø=+&É•Ksê\qT #·<äTqT #˚dæ nø£ÿ&É ô|<ä›s¡+Á<Ûë\qT #˚kÕÔs¡T. Ä s¡+Á<Ûë˝À¢ ù|\T&ÉT|ü<ësê›\T ù|\TkÕÔs¡T. n+‘˚ n+‘·Ïø=+&É\÷ X¯ø£˝≤\T>± $∫Ã¤b˛‘êsTT.

n&ÉT>∑Tq <ë>∑Tqï u§>∑TZqTyÓ*øÏ rj·T&ÜìøÏ z uÛ≤Øj·T+Á‘·+ ‘·j·÷s¡T>± ñ+≥T+~. ˇø£ÿ <Óã“˝À100 ≥qTï\eTÏºì, sêfi¯flq÷‘√&ç |üø£ÿqTqï˝Àj·T˝À¢øÏ, yê>∑T˝À¢øÏ $dæπsdüTÔ+~. ìs¡+‘·s¡+>± kÕπ> áÁ|üÁøÏj·T düVü≤»+>± @s¡Œ&É¶ »\

e÷sêZ\qT HêX¯q+ #˚ùddæ+~.á $<Ûä«+kÕìøÏ e´‹πsø£+>±

nø£ÿ&ç Á|ü»\T b˛sê≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.ªªyÓdtº eØ®ìj·÷qT ˇø£ |üs¡«‘· ÁbÕ+‘·+>±H˚ #·÷&Ü\H˚ Hê≈£î+~. >∑ì‘·e«ø£πø+Á<ää+>± ø±<äT, n+≤s¡T eØ®ìj·÷ìyêdæ &ÉdæºHé yÓ’Ÿµµ, n|æ Òwæj·÷ ù|<ä]ø£+‘√ ø±ø£ m\¢|ü⁄Œ&É÷ Äq+<ä+, Äs√>∑ +ø£*– Je+ ‘=DÏøÏdü ≤&˚ eTqTwüß\‘√ì+&ç ñ+&Ü\ì Hê Äø±+ø£å ìs¡®qÄyêkÕ\÷. ì\TyÓ‘·TÔ >√‘·T\÷ e÷ø=<äT›.Ä]›ø£, JeyÓ’$<Ûä + ñqï á düTdæ∆s¡yÓTÆq|üs¡«‘ê\qT eTT+<äT ‘·sê\≈£î yês¡dü‘·«+>± Çe«&ÜìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ rdüT≈£îH˚#·s¡´\˝À ‘=≥º ‘=*‘· yÓTÆì+>¥ qT

ì*|æy˚j·T&Éy˚T ø±yê *. n+≤s¡TyÓ’Ÿ.á yÓTÆì+>¥ ø=ì‘ÓdüTÔqï Äs√>∑ düeTdü \qT 21 n<Ûä j·THê\T $e]+ #êsTT.yÓTÆì+ >¥qT ì*|æy˚dæ ‘·eT Äs√ >±´\qTs¡øÏå+#ê\˙, #·≤º\qT neT\T |üs¡#ê\ìá Ä+<√fi¯qø±s¡T\T &çe÷+&é #˚j·THês¡+_+#ês¡T.ø°¢Hé yê≥sY @øº 1977 qTneT\T |üs¡#ê\ì nyÓT]ø£Hé ø±+Á¬>dtô|’q ˇ‹Ô&ç ô|≤ºs¡T.

#·≥º+ @$T #ÓãT‘·T+~?düVü≤»+>± ˙Ï≈£î+<˚ uÛÖ‹ø£,

s¡kÕj·Tqø£,Je <Ûäsêà\qT ø±bÕ&É&ÜìøÏnyÓT]ø£Hé ø±+Á¬>dt 1977 ˝À á #·≤ºìï‘Ó∫Ã+~ .á #·º+ ˙Ï eqs¡T\˝À e´s¡∆¡|ü<ësê∆\ &É+|æ+>¥qT ìùw~+∫+~.eTÚ+f…ÆHé ≤|t yÓTÆì+>¥ ≈£î ≈£L&Ü áìùw<Ûä+ e]ÔdüTÔ+~. pìj·TsY ãTwt2002˝À BìøÏ dües¡D ‘Ó#êÃ&ÉT.ø±+Á¬>dt nqTeT‹ ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Üdües¡D »]– b˛sTT+~ . n+‘˚ ,yÓTÆì+>¥e´sê∆ …’q sêfi¯Sfl. eT°º Çø£ @|ü ÒwæHéÁbÕ+‘·+˝À »\eq s¡T˝ÀøÏ #˚]b˛j·÷sTT. nsTT‘˚ |ü\Te⁄] ø±+Á¬>dt Á|ü‹ì<ÛäT\÷, Ä+<√fi¯qø±s¡T\÷ #·≥º+˝Àe÷s¡TŒ≈£î ø£èwæ #˚düTÔHêïs¡T.

eTq <˚X¯+˝Àq÷ >∑ì ‘·e«ø±\Ts¡a≤s¡â+&é, ˇ&çXÊ˝≤+Ï #√≥¢ yÓT<ä\j·÷´sTT. yêÏøÏ e«‹πsø£+>± Ä+<√fi¯q\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT.eTq sêÁcÕºìø=#˚Ãdü]øÏ u≤¬ø’‡Ÿ yÓTÆì+>¥ $XÊK @C… ‡˝À»s¡|ü&ÜìøÏ düHêïVü≤\T »s¡T>∑T ‘·THêïsTT.Çø£ÿ&ç ø=+&É\≈£î ≈£L&Ü n<˚ <äTs¡Z‹|ü&ç‘˚ $XÊK q>∑s¡yêdüT\ JeHêìøÏ,Ä~yêd” düeT÷Vü‰\≈£î rs¡ì nHê´j·Ty˚T»s¡T>∑T‘·T+~. |üsêés¡D+ <Óã“‹+≥T+~.eTq\qT eTq+ ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏñ<äT´≈£îÔ\+ ø±e&É+ ‘·|üŒìdü].

u§>∑TZ ø£+ô|˙\ &ÉãT“ <ëVü≤ìøÏ ìØ®eyÓTÆq ôd\j˚Tfi¯ófl, q<äT\T

ñ‘·Ôs¡ nyÓT]ø±˝Àì n|æ˝ÒwæHé |üs¡«‘· ÁbÕ+‘·yêdüT\ b˛sê≥+` mHé lìyêdt

X

X

X

X

31

eTq+ ‹H˚ ÄVü‰s¡y˚T $wüyÓTÆ eTq*ï s√>±\bÕ\T#˚k Ô+~. Ç<Óø£ÿ&ç Hê´j·T+? ˇø£ÿkÕ] n+<äs¡÷ Ä˝À∫+#ê*.n~Ûø£~>∑Tã&ÉT\T kÕ~Û+#·e#·Ã+≥÷ Á|üuÛÑT‘·«+ eTqeTT+<äT≈£îrdüT≈£î e∫Ãq s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\T n~Ûø£~>∑Tã&ç‘√bÕ≥T uÛÑ÷$Tm+<äT≈£L ø=s¡>±ì~>± #˚ùd kÕúsTTøÏ rdüT≈£îe#êÃsTT. eT∞fl eTqkÕ+Á|ü<ëj·T ms¡Te⁄\T $ìjÓ÷–+#·ø£b˛‘˚ |ü+≥\T |ü+&Éì|ü]dæú‹ì rdüT≈£îe#êÃsTT. s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\T $ìjÓ÷–+∫kÕ~Û+∫q n~Ûø£ ~>∑Tã&ç e÷fÒyÓ÷ø±ì |ü+≥\qT Ä•+∫HêX¯q+ #˚ùd ÁøÏeTT*ï, ø°≥ø±\qT n~Ûø£eTj˚T´˝≤ #˚XÊsTT. yêÏìyês¡D≈£î $ìjÓ÷–düTÔqï s¡kÕj·Tq ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø±\T ÁøÏeTT\qT düeT÷\+>± ‘=\–+#·&É+ Ò<äT. ø±ì yêÏ neX‚cÕ\T|ü+≥˝À¢ #˚], ‘·<ë«sê eTq X¯Øsê˝À¢ìøÏ #˚] nH˚ø£ s¡ø±\ s√>±\≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·THêïsTT. eTq Äj·TT Á|üe÷D≤ìï ‘·–ZdüTÔHêïsTT. X¯øÏÔ V”≤qT\T>± e÷s¡TÃ‘·THêïsTT. eTq ‘ê‘·\T e+<äøÏ À\ _j·T´+ ãkÕÔ ne©\>± m‘·Ô>∑*–‘˚ eTq |æ\¢\T |ü~øÏ À\ _j·T´+ dü+∫ yÓ÷j·T Òì dæú‹ @s¡Œ&ç+~. M≥ìï+ÏyÓqø± s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\T, ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø±\ bÕÁ‘· Á|üeTTKyÓTÆq~>± Ç|üŒÏπø |üsêés¡D y˚‘·Ô\T $e]düTÔHêïs¡T. nsTTHê$ìjÓ÷>∑<ës¡T˝À¢ düŒ+<äq Òø£ b˛e&É+ e Ò¢ s√>±\ u≤]q |ü&çqyê]‘√ ÄdüT|üÁ‘·T\T øÏ≥øÏ≥˝≤&ÉT‘·THêïsTT. πøs¡fi¯ sêÁwüº+˝Àìø±düsY>√&é ÁbÕ+‘·+˝À J&ç‘√≥\qT Ä•+#˚ ÁøÏeTT*ï HêX¯q+#˚j·T&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+∫q ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø±\T nø£ÿ&ç Á|ü»\Äs√>±´ìï @ $<Ûä+>± ø£ã[+∫+B #·÷dü÷ÔH˚ ñHêï+. ø±ì s√Es√E≈£L s¡kÕj·Tq ÁøÏ$Tdü+ Vü‰s¡ø±\T ‘·j·÷s¡T #˚ùd ø£+ô|˙\Tô|<ä› dü+K´˝À |ü⁄≥Tºø=dü÷ÔH˚ ñHêïsTT. eTq Á|üuÛÑT‘·«+ nqTeT‘·T*dü÷ÔH˚ ñ+~. |üPs¡« ø±\+˝À eTq ô|<ä›\T nqTdü ]+∫qkÕ+Á|ü <ëj·T |ü<ä›‘·T Ò y˚T\ì, |üX¯óe⁄\ ô|+≥, yêqbÕeTT\‘√‘·j·÷s¡T #˚dæq ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄˝À ÁX‚j·Tdüÿs¡eTì #Ó|ü⁄‘·THêï$H˚yês¡T Òø£ b˛e&É+ e\¢ \ø£å ≤~ eT+~ nHês√>±´ìøÏ >∑Ts¡e«&ÜìøÏ ø±s¡D+. Á|üdüTÔ‘·+ eTq+ ‹+≥Tqï $_Ûqï s¡ø±\ |ü+&É¢qT|ü]o*ùdÔ eTq+ uÛÑ$wü ‘·TÔ À @$T ‹Hê\qï Á|üX¯ï Á|üX¯ï>±H˚$T–*b˛‘√+~.

y˚dü$ø±˝≤ìøÏ eTT+<˚ eTq≈£î e÷$T&ç |üfi¯ófl Ò‘· |üdüT|ü⁄s¡+>∑T˝À e÷¬sÿÀ¢ìøÏ edüTÔHêïsTT. Á|ü<Ûëq+>± ã+–q|ü*¢ s¡ø±ìøÏ e÷¬sÿÀ¢ &çe÷+&é ñ+&É&É+‘√ f…+ø£ ‘·j·÷s¡e⁄‘·Tqï ø±\+˝ÀH˚ yêÏì ø±*¸j·T+ ø±¬s’“¤&é ñqï >∑~˝À ô|&ÉT‘·THêïs¡T. ø±*¸j·T+ ø±¬s’“¤&é >±*˝Àì ‘˚eTqT rdüT≈£îì $&ÉT<ä\ #˚ùd s¡kÕj·Tq

yêj·TTe⁄\ e\¢ |ü+&É¢ s¡+>∑T e÷]b˛‘·T+~. ô|’ uÛ≤>∑+˝À ñqïÄ≈£î|ü#·Ãs¡+>∑Te÷j·TyÓTÆ Ò‘· |üdüT|ü⁄s¡+>∑T edüTÔ+~. MÏì‹q&É+ #ê˝≤ Á|üe÷<äy˚Tø±<äT, nHês√>∑ + ≈£L&Ü. ø±´q‡sYyê´~ÛøÏ ø±s¡DyÓTÆq mdæ≤*¶ôV’≤&éqT ø±*¸j·T+ ø±¬s’“&é ñ‘·Œ‹Ô#˚düTÔ+~. n+fÒ |üs√ø£å+>± ø±´q‡sY yê´~ÛøÏ ø±s¡DeTe⁄‘·T+~.ø±*¸j·T+ ø±¬s’“&é ‘˚eT‘√ ø£*dæq|ü⁄Œ&ÉT $&ÉT<ä\j˚T´ mdæÏ*Hé

yêj·TTe⁄ ≈£L&Ü Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq<˚. Ç~ eTìwæ yÓT<ä&ÉT≈£î ÁbÕDyêj·TTe⁄ düÁø£eT+>± düs¡|òüsê ø±≈£î+&Ü ìs√~ÛdüTÔ+~. ‘·<ë«sêHê&û eédüúqT <Óã“ rdüTÔ+~. Çe˙ï eTq Äs√>±´ìï <Óã“rkÕÔj·Tqï $wüj·T+ ‘Ó\TdüTø√ø£ b˛e&É+ e Ò¢ ô|qTqcÕºìï eTq+m<äTs=ÿqe\dæ edüTÔ+~.

n˝≤π> Ç°e\ e÷$T&ç, ã‘êÔsTT, ìeTà, ns¡Ï |üfi¢≈£îôd’‘·+ Ç<˚ ‘·s¡Vü‰˝À s¡+>∑T e#˚Ã˝≤ #˚düTÔHêïs¡T. eTq <˚X¯+‘√düVü‰ #ê˝≤ <˚XÊ\T á $<Ûä+>± $_Ûqï s¡ø±\ |ü+&É¢≈£î s¡+>∑Te#˚Ã˝≤ #˚j·T&Üìï ìùw~+#ês¡T. ø±ì Ä#·s¡D˝À eTq <˚X¯+˝Àìn~Ûø±s¡T\T á n+XÊìï mø£ÿ&Ü |üÏº+#·Tø√e&É+ Ò<äT. ìùw~Û+∫q ø±*¸j·T+ ø±¬s’“¤&é neTàø±\qT n&ÉT¶ø√e&É+ Ò<äT. ÄVü‰s¡ ø£©Ôìs√<Ûäø£ #·≥º+˝Àìªªôdø£åHé 44 @@µµ Á|üø±s¡+ ø±*¸j·T+ ø±¬s’“&é$ìjÓ÷–+#·&É+ e\¢ $&ÉT<ä\j˚T´ yêj·TTe⁄ <ë«sê ø£èÁ‹eT+>±‘·j·÷s¡T #˚dæq |ü+&É¢qT neTà&É+ H˚s¡+. nsTTHê Ç<˚ ‘·s¡Vü‰|ü+&É¢qT q>∑sê˝À¢ ô|<ä› ô|<ä› cÕ|æ+>¥ e÷˝Ÿ‡˝À neTàø±\T ìs¡«Væ≤düTÔ+fÒ n~Ûø±s¡T\T #√<ä + #·÷düTÔHêïs¡T. |òü*‘·+>± Á|ü»\Äs√>∑ + HêX¯qeTe⁄‘√+~.

Á|ü<Ûëq+>± $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T #Ó’‘·qé+‘·T\T ø±yê*.ø±*¸j·T+ ø±¬s’“&é qT+∫ $&ÉT<ä\j˚T´ yêj·TTe⁄\ e\¢ |ü+&ç+∫q |ü+&É¢qT ø=q≈£L&É<äT. Bìe\¢ düeTdü <ëq+‘·≥ n<˚ |ü]cÕÿs¡+ ne⁄‘·T+~.

X

X

X

X

32

$j·T‘êï+ô|’ nyÓT]ø± j·TT<ä∆+‘ê\Tø± ∫Á‘ê\qTf…*$»Hé À Á|ü#ês¡+#˚j·T>±, Ä|òüÈì kÕúHé, Çsêø˘j·TT<ë∆\≈£î dü+u+~Û+∫q\ø£å ≤~ >±´\q¢$wüs¡kÕj·THê\≈£îdü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qTf…*$»Hé À Á|ü#ês¡+#˚j·T Ò<äT. á

$wüs¡kÕj·THê\T düe÷s¡T 50\ø£å\ eT+~ Á|ü»\ô|’ rÁeyÓTÆq<äTÁwüŒuÛ≤yêìï #·÷bÕsTT.yÓTT‘·Ô+ eèø£ådü+|ü<äqTdüs¡«HêX¯q+ #˚ùd ª@C…+ŸÄ¬s+CŸµ nH˚ á $wü+˝À, n‹uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq ª&Éj·÷øÏ‡Héµ nH˚s¡kÕj·Tq+ ñ+~. Á|ü|ü+#·Äs√>∑ dü+düú Bìì πøq‡sYø±s¡ø£+>±qT, nyÓT]ø£Hé yÓT&çø£ Ÿ

nø±&ÉMT á s¡kÕj·THêìøÏ|ü⁄≥Tºø£‘√ n+>∑yÓ’ø±˝≤´ìïø£*–+#˚ \ø£å + ñqï≥T¢>±>∑T]Ô+#ês¡T.

<ë&ç ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq>∑‘· 51 dü+e‘·‡sê\ qT+&ç,H˚Ïes¡≈£î \ø£å ≤~ $j·T‘êï+<˚X¯düTÔ\T eTs¡DÏ+#·&É+ Ò<ë

rÁeyÓTÆq yê´<ÛäT\ uÛ≤]q

|ü&É≥+ »s¡T>∑T‘√+~. ª@C…+Ÿ Ä¬s+CŸµá <äTÁwüŒuÛ≤yê\≈£î ø±s¡D+>±,$j·T‘êï+ <˚X¯düTÔ\≈£î qwüº|ü]Vü‰s¡+#Ó*¢+|ü⁄≈£î dü+ã+~Û+∫q ø√s¡Tº πødüT˝ÀnyÓT]ø± >∑T]Ô+∫+~. á s¡kÕj·Tq<ë&ç À $j·T‘êï+ Á|ü»\T yê]Äs√>±´\T, |üsêés¡D+ |üP]Ô>±<Óã“‹HêïsTT. M]øÏ |ü⁄Ïºq ¬s+&Ée,eT÷&Ée ‘·s¡+ _&É¶\T, @»+ŸÄ¬s+CŸ˝Àì &Éj·÷øÏ‡Hé ø±s¡D+>±Væ≤+#· Òì n+>∑yÓ’ø£ ≤´ìøÏ>∑Ts¡j·÷´s¡T. $wüs¡kÕj·THê\<äTÁwüŒuÛ≤e+ e\q $j·T‘êï+ Á|ü»\Tπøq‡sY, >∑T+&Ó, |æ]‹‘·TÔ\T, *esY,#·s¡à, qsê\ yê´<ÛäT\ uÛ≤]q |ü&Ü¶s¡T.dü+‘êq Ò$T e÷qdæø£ yê´<ÛäT\‘√ bÕ≥Tdü>∑≥T eTìwæ J$‘·ø±\+ ‘·–Zb˛sTT+~.<äøÏåD $j·T‘êï+˝À $XÊ\ ÁbÕ+‘ê˝À¢ñqï n&Ée⁄\T <Ûä«+düeTj·÷´sTT. e+<ä\dü+e‘·‡sê\ #·]Á‘· ø£*–ìyêdüjÓ÷>∑ yÓTÆq Á|ü<˚XÊ\THêX¯qeTj·÷´sTT. Ä Á|ü<˚XÊ\T ‹]–JeC≤\+‘√ düTdü+|üqï+ ø±e&ÜìøÏø=ìï e+<ä\ dü+e‘·‡sê\T |ü&ÉT‘·T+~.

X

X

33

n&É$ »+‘·T C≤\+, <ëìô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç Áã‹πø Á|üC≤düeT÷Vü‰\T n+‘·]+#˚ |ü]dæú‹ e∫Ã+~. ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝Àìq<äT\T uÛÑ÷>∑s¡“¤ »˝≤\T ≈£L&Ü ø£\Twæ‘·eTj·÷´sTT. ìkÕ‡s¡yÓTÆq,ø√‘·≈£î >∑Tsö‘·Tqï uÛÑ÷eTT\T |üsêés¡D≤ìï e÷]Ãy˚j·T&Éy˚T>±ø£, |ü+≥\ düs¡[, »+‘·Te⁄\ J$‘ê\˝À ≈£L&Ü rÁeyÓTÆqe÷s¡TŒ\qT Á|üy˚X¯ ô|&ÉT‘·THêïsTT.

j·TT<ä∆+ $T–*Ãq uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq nqTuÛÑyê\≈£î,$HêX¯HêìøÏ nyÓT]ø±, s¡kÕj·Tq ø£+ô|˙\qT u≤<ÛäT´\qT #˚dü÷Ô,>∑‘· 51 dü+e‘·‡sê\T>± $j·T‘êï+ Á|ü»\T ñ<ä $TdüTÔHêïs¡T.s¡kÕj·Tìø£ ø£+ô|˙\≈£î e´‹πsø£+>± nyÓT]ø± ô|ò&És¡ Ÿ ø√s¡Tº À,2004˝À @»+Ÿ Ä¬s+CŸ u≤~Û‘·T\T y˚dæq πødüT $|òü\yÓTÆHê,»]–q qcÕZìøÏ, Á|ü»\ô|’ $wüs¡kÕj·THê\T Á|üjÓ÷–+∫q <ë&çøÏnyÓT]ø± u≤<Ûä ‘·qT yÓ\T>∑T˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã Á|ü#ês¡ ñ<ä e÷ìøÏ Hê+~Á|ükÕÔeq »]–+~. ô|+&ç+>¥ À ñqï ôV≤#YÄsY 2634 #·≥º+,qwüº|ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+|ü⁄≈£î dü+ã+~Û+∫q πødüT˝À ø=+‘· ø£<ä*ø£qTrdüTø=#êÃs¡T. Ç≥Te+Ï ÄÁø£eTD\ e\q $j·T‘êï+ Á|ü»\T,u≤\\T u≤<Ûä\qT nqTuÛÑ$dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T.

nÁ>∑sê»ýÓTÆq nyÓT]ø± n+‘·sê®rj·T j·TT<ä› ˙‹ììs¡¢ø£å + #˚dæ dæ]j·THé n+‘·s¡T´<ä∆+˝À kÕ<Ûës¡D bÂs¡T\T Vü≤‘· ≈£î>∑Tsö‘·Tqï dæú‹˝À, á¬s+&ÉT <˚XÊ\≈£î ‘˚&Ü Ò<ë? nH˚ø£<˚XÊ\ô|’ Á&√Hé‡ Á|üjÓ÷–+∫ j·TT<ë∆ìï s¡T<äT›‘·÷ n‘· +‘·$wü|üP]‘·yÓTÆq @»+Ÿ Ä¬s+CŸqT u≤<Ûä ‘ês¡Væ≤‘·+>±Á|üjÓ÷–dü÷Ô eTs=ø£ yÓ’|ü⁄ á n\¢s¡¢ À kÕ<Ûës¡D bÂs¡T\T#·ìb˛e&ÜìøÏ Äj·÷<˚XÊ\ Á|üuÛÑT‘ê« Ò ø±DeTì, ø±e⁄q n$‘·ø£åDy˚T ø±\TŒ\ $s¡eTD bÕÏ+#ê\ì ˇ‹Ô&ç #˚j·T&É+m+‘·es¡≈£î düeT+»dü+.

1945, ◊ø£ sê»´ dü$T‹, ÁbÕs¡+uÛÑ düe÷y˚X¯+˝À nìï<˚XÊ\T á$<Ûä+>± Á|ü‹qã÷HêsTT.eTq J$‘·ø±\+˝À, ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ e÷qyê[ì rÁeyÓTÆq<äT:KkÕ>∑s¡+ ˝À eTT+#Ó‹Ôq j·TT<ä∆+ qT+&ç uÛÑ$wü ‘Y ‘·sê\qTø±bÕ&ÉTø√yê*. ÁbÕ<Ûä$Tø£ e÷qe Vü≤≈£îÿ\qT, Ä‘·à>ös¡yêìï,eTVæ≤fi¯\≈£î, ∫qï, ô|<ä› <˚XÊ\≈£î düe÷q Vü≤≈£îÿ\qT >∑T]Ô+∫$X¯«dæ+#·T≥.

n+‘·sê®rj·T Hê´j·T dü÷Á‘ê\T, ˇ|üŒ+<ë\qT neT\T#˚j·T&É+˝À m<äsö‘·Tqï düeTdü \qT Hê´j·TdüeTà‘·+>±|ü]wüÿ]+#·Tø=H˚ |ü]dæú‘·T\qT n_Ûeè~∆ #˚düTø=qT≥.ñqï‘·yÓTÆq ùd«#êÃ¤ dæú‹˝À kÕe÷õø£ |ü⁄s√>∑‹ì, ñqï‘·yÓTÆqJ$‘· Á|üe÷D≤\qT kÕ~Û+#·T≥.

eTs=ø£ j·TT<ä› Á|üe÷<ä+ qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√yê\+fÒ,◊ø£ sê»´ dü$T‹ Hê´j·Tdü÷Á‘ê\≈£î eTq+ eT]+‘· ø£≥Tºã&çñ+&Ü*. n+‘·sê®rj·T düeTdü \qT Hê´j·TdüeTà‘·yÓTÆq e÷s¡Z+˝À|ü]wüÿ]+#·Tø=H˚ |ü]dæú‘·T\qT @s¡Œs¡#·Tø√yê*. ã\e+‘·T&ÉTsê»ý˚T\&É+ ˇø£ nHê>∑]ø£ n≥$ø£ Hê´j·T dü÷Á‘·+.X

X

X

X

34

X

X

¬s+&√ Á|ü|ü+#·j·TT<ä∆ ø±\+ (1939

`45)˝À n+<äs¡÷ nìï+Ïì >∑T]+∫ ÄdüøÏÔ>± ‘Ó\TdüT≈£îH˚yês¡T.n|üŒÏ ø±\+ n˝≤+Ï~. ‘ÓH˚ïÏ dü÷] (1911`58) nH˚‘Ó\T>∑T s¡#·sTT‘· >=&É¶ ø±&É Hê≥ø£+ sêXÊ&ÉT. n|üŒÀ¢ u≤\dü+|òü÷\T á Hê≥ø±ìï Á|ü<ä]Ù+#˚$. bÕsƒ¡XÊ\\ |æ\¢*ï °#·s¡T@<˚X¯+ @ K+&É+˝À ñ+~. nì n&ç>±&ÉT. Ç+>∑¢+&ÉT, áõ|ü⁄º,d”«&ÉHé, s¡cÕ´ yÓTT<ä …’q <˚XÊ\ >∑T]+∫ n&çπ>yês¡T. n+<äs¡÷»yêãT\T dü]>±ZH˚ #ÓbÕŒs¡T. ∫≥º∫es¡≈£î ªnyÓT]ø± @ K+&É+˝Àñ+~?µ nì °#·s¡T n&ç>±ZH˚ ˇø£ ≈£îÁsê&ÉT Ò∫ ª<ëì <ë+À¢n<˚ ñ+<ä+&çµ nì »yêãT #ÓãT‘ê&ÉT. n+fÒ nyÓT]ø± yπsK+&É+ nqï e÷≥. |üPs¡«ø±\+˝À nø£ÿ&É Ä~eT C≤‘·T\Tñ+&˚$. ndü\T nyÓT ]ø£qT¢ yêfi¯ófl. <ëìì ªe÷j·÷µ Hê>∑]ø£‘·nH˚yês¡T. #ê˝≤ ÁbÕNq Hê>∑]ø£‘· À¢ n~ ˇø£Ï. Ç+>±¢+&ÉT(1602)˝À eT‘· |òüTs¡D\T #Ó\πs– nø£ÿ&É y˚T|òü¢esY nH˚ HÍø£ Àm+<äs√ nyÓT]ø± e\dü yÓ[¢ nø£ÿ&É dæús¡|ü&Ü¶s¡T.

Ä ‘·s¡Tyê‘· ◊s√bÕ <˚XÊ\ì+∫ ‘Ó\¢yêfi¯ófl nø£ÿ&É≈£î yÓ[fldæús¡|ü&Ü¶s¡T. nø£ÿ&É Ä~eTC≤‘·T\ yêfi¯flì n‹ Á≈£Ls¡+>±Vü≤‘·e÷]Ã nyÓT]ø±ì ‘·eT Vü≤düÔ>∑‘·+ #˚düT≈£îHêïs¡T. yêfi¯óflã+&É |üqT\T #˚j·T&ÜìøÏ, |ü+≥\T |ü+&ç+#·&ÜìøÏ ÄÁ|òæø±qT+∫˙Á>√\qT HÍø£ À¢ s¡yêD≤ #˚ùdyês¡T. Ä HÍø± Á|üj·÷D+˝Ày˚ ≤~ eT+~ #·ìb˛j˚T yês¡T. HÍø£ À¢ ≈£îøÏÿ ≈£îøÏÿrdüT¬øfi‚flyês¡T. n˝≤ @s¡Œ&çq nyÓT]ø± 4 p …’, 1776 q ˇø£<˚X¯+>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫Ã+~. nø£ÿ&É Ä~eT C≤‘·T\ MT<ä #˚dæq|òüTÀsê\T n˙ï, Ç˙ï ø±e⁄. M≥ìï+Ïì ã≥ºãj·T\T #˚dü÷Ô#ê¬s¢dt &ç ÁuÖHé ªãØyÓTÆ Vü‰s¡Tº mŸ +&Ó&é ˙µ nH˚ |ü⁄düÔø£+sêXÊ&ÉT. á |ü⁄düÔø£+˝À Ä s¡#·sTT‘· ù|s=ÿqï |òü÷‘·Tø±\øÏn+‘·÷, bı+‘·÷ Ò<äT. mHÓïH√ï Vü≤è<äj·T $<Ûës¡ø£ düìïy˚XÊ\THêïsTT. ne˙ï Çø£ÿ&É @ø£s¡Te⁄ ô|≥º&É+M\Tø±<äT.

nsTT‘˚ nyÓT]ø±˝À düVü≤» eqs¡T\T C≤dæÔ. <˚ìø° ø=<äeÒ<äT. yêÏ Ädüsê‘√ nyÓT]ø± Á|ü|ü+#· b˛©düT˝≤>∑ eéVü≤

]k Ô+~. ¬s+&√ Á|ü|ü+#· j·TT<ä›+ eTT–dæq ‘·s¡Tyê‘· Ädæj·÷<˚X¯yÓTÆq »bÕHé Àì Væ≤s√ wæe÷(6 Ä>∑düTº 1945), Hê>∑kÕø° (9Ä>∑düTº 1945) ˝Àq÷ Ä≥+ u≤+ãT\T y˚dæ \ø£å\ eT+~ìHÓ‘·TÔs¡T fÒs¡T˝À¢ eTT+∫+~. ¬s+&√ Á|ü|ü+#· j·TT<ä∆+ nsTTb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü …ø£ÿ˝ Òqìï |òü÷‘·ø±\‘√ \ø£å\ eT+~ì‘·q bı≥ºq ô|≥Tº≈£î+~. Á|ü|ü+#· Á|ü»\ Á|ü<ÛäeT X¯Á‘·Te⁄nyÓT]ø±. Á|ü|ü+#· dü+|ü<ä À 60 XÊ‘·+ nyÓT]ø±˝ÀH˚ ñ+~.nsTT‘˚ Ä dü+|ü<ä nyÓT]ø± »HêuÛ≤˝À 6 XÊ‘·+ eT+~>∑Tô|ŒÀ¢ ñ+~.

Çe˙ï Ç˝≤ ñ+&É>± nyÓTC≤Hé q~ nyÓT]ø±uÛÑ÷uÛ≤>∑+˝À e⁄+~. Ç~ yÓTT‘·Ô+ Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ bı&ÉT>∑T q~nì ø=+<äs¡+ ≤s¡T. Bì ø£Hêï ô|<ä› q<äT\T ˇø£À, ¬s+&√

ñHêïj·Tì eT]ø=+<ä s¡+≤s¡T. @~@yÓTÆHê ô|<ä› q<äT˝À¢ ˇø£Ï.Ç+<äT˝À 500 ñ|üq<äT\T ø£\TkÕÔsTT. Á|ü|ü+#· Á|üdæ<ä›eTsTTqqj·÷>±sê »\ bÕ‘·+ á q~˝Àì<˚.

n+‘˚ ø±<äT, á q~ nyÓT]ø±, ¬øq&Ü\ eT<Ûä Á|üeVæ≤düTÔ+~. nyÓT]ø± yÓ’|ü⁄q ô|<ä› ns¡D´+ ñ+~. á ns¡D´+ #ê˝≤ô|<ä›~. nø£ÿ&É es¡bÕ‘·+ ≈£L&Ü C≤ùdÔ. yÓTT‘·Ô+ Á|ü|ü+#·+˝Àìq÷ÏøÏ 75 bÕfi¯fl yê‘êes¡D+ nyÓTC≤Hé ns¡D´+ MT<äÄ<Ûës¡|ü&ç e⁄+~. Ç°e\ Ä nyÓT C≤Hé ns¡D≤´ìï ìs¡÷à*kÕÔeT+fÒ #ê˝≤ <˚XÊ\T nyÓT]ø±øÏ ‘·eT ìs¡düqì ‘Ó*j·TCÒXÊsTT.n+‘˚ ø±<äT, á ns¡ D´+˝À e÷+kÕVü‰s¡ eèøå±\T e⁄+≤sTT.Ç+ø± #ê˝≤ ∫Á‘· $∫Á‘ê\T á ns¡D´+˝À eTqøÏ >√#·]kÕÔsTT.‘·q <˚X¯+˝À e⁄qï eqs¡T\ì Ä<Ûës¡+>± rdüT≈£îì Ç‘·s¡<˚XÊ\qT ø=\¢>=≤º\ì ≈£îÁ≥\T, j·T‘êï\T |üqTï‘√+~nyÓT]ø±. Á|ü|ü+#· Á|ü»\+ <äs¡÷ ñeTà&ç>± ø£~* nyÓT]ø±Ä≥\T ø£Ïº+#ê*. Á|ü|ü+#· ô|≥Tº ã&û<ëØ $<ÛëHê ìøÏ|ü⁄Ïºì\T¢ Ç+>±¢+&é. yÓTÏºì\T¢ nyÓT ]ø±. Á|ü|ü+#· u≤+ø˘,◊.myéT.m|òt. nø£ÿ&É|ü⁄Ïºq ø£e\ Ò. yêÏdü+‘·‘˚ >√¢ã …’CÒwüHé,*ãs¡ …’CÒwüHé,Áô|’y˚f…ÆCÒwüHé. áeT÷&ÉT <äj·÷´\øÏ|ü⁄Ïºq |æ\¢ Ò H˚Ï <∏äs¡à˝ŸbÕ¢+≥T¢, ôdŒwü Ÿ mø£q$Tø˘CÀHé‡, ø√düº Ÿ ø±]&Üs¡T¢,yêHé|æø˘ e>∑sTTsê\˙ï≈£L&Ü á ø√e˝Ày˚. MÏìeTq+ |üdæ>∑ÏºbÕs¡Á<√\ø£b˛‘˚ eTq Á|ü»\eTqT>∑&Éπø Á|üe÷<ä+.

nyÓT]ø±ì Á|ü|ü+#·b˛©düT nì eTqø£èwüíMTqHé @Hê&√nHêï&ÉT. nyÓT]ø±˝Àñqï~ Á|üC≤kÕ«eT´+ø±<äT. ª|üP¢ÀÁø£d”µ nìu…Á≤+&é s¡ôd‡˝Ÿù|s=ÿHêï&ÉT. |üP¢ÀÁø£d”n+fÒ <Ûäq+ ø√dü+, <Ûäq+#˚‘·, <Ûäqe+‘·T\T #˚ùd |ü]bÕ\H˚. nyÓT]ø±˝À neT \T˝Àñ+~. Bìì |ü] e÷s¡Ãø£b˛‘˚eTqT>∑&É Ò<äT.

35

X

X

X

X

ns¡T<Ó’q Je C≤‘·T\≈£î, eT‘·‡´dü+|ü<ä≈£î ì\j·T+>± ñqï düeTTÁ<ë\T#·eTTs¡T ø±\TcÕ´ìøÏ >∑Ts¡sTT Ä+<√fi¯q≈£î>∑T] #˚düTÔHêïsTT. HÍø± yêDÏ»´+>∑D˙j·T+>± ô|s¡>∑&É+‘√bÕ≥T #·eTTs¡T,yêj·TT ìπøåbÕ\≈£î kÕ>∑s¡+ πø+Á<ä_+<ÛäTe⁄>± e÷s¡&É+‘√ ø£&É* Á|üe÷<ä+n+#·Tq ì*∫ ñ+~. Á|ü|ü+#· <˚XÊ\˙ïÁ|üdüTÔ‘·+ #·eTTs¡T ø±\Twü +‘√düeTTÁ<ä+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï n\¢ø£ À¢ ≤ìøÏÄ+<√fi¯q≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïsTT.j·TT<ä› ÁbÕ‹|ü~ø£q #·eTTs¡Tø±\TcÕ´ìøÏ ìj·TÁ‘·D #·s¡ \T#˚|üÏºq|üŒÏø° n$ z eT÷\≈£î≈£L&Ü dü]b˛ì |ü]dæú‹ HÓ\ø=ìñ+~.

ìC≤ìøÏ n+‘·sê®rj·TyêDÏC≤´ìøÏ düeTTÁ<ä e÷s¡Z+ø°\ø£yÓTÆq n+X¯+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+$wüj·÷H˚ï rdüT≈£î+fÒ 7,500øÏ.MT. rs¡ ÁbÕ+‘·+ >∑\ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À12 Á|ü<Ûëq z&Éπse⁄\T, 20 eT<Ûä ‘·s¡Vü‰z&Éπse⁄\T, 144 ∫qï ‘·s¡Vü‰ z&Éπse⁄\<ë«sê HÍø± yêDÏ»´+ »s¡T>∑T‘√+~. Ç~ø±ø£ 2.2 $T*j·THé #·.øÏ.MT. y˚Ts¡Á|ü‘˚ ø£ Ä]∆ø£ eT+&É\T\T (Ç.Ç.C…&é.)\T<˚X¯+˝À $düÔ]+∫ ñHêïsTT. Á|ü|ü+#·+˝Àì #·eTTs¡T ñ‘·Œ‹Ô À 28.5 XÊ‘·+uÛ≤s¡‘· <˚X¯ düeTTÁ<ä »˝≤\˝ÀH˚»s¡T>∑T‘√+~. >∑‘·+˝À <˚X¯+˝À C≤rj·T#·eTTs¡T ø£+ô|˙\T e÷Á‘·y˚T #·eTTs¡T,düVü≤» yêj·TT ìπøåbÕ\qT yÓ*øÏrùd$.uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ #·eTTs¡T ìπøåbÕ\yÓ*øÏr‘· À *ãs¡ …’CŸ¶ H˚wüq˝Ÿmø˘‡b ¢πswüHé …’ôdì‡+>¥ bÕ\d”(mHé.Ç.m˝Ÿ.|æ) ì neT\T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃø£$<˚o dü+düú\‘√bÕ≥T <˚oj·T+>± Áô|’y˚≥Tø£+ô|˙\T #·eTTs¡T ìπøåbÕ\ yÓ*øÏr‘·≈£îdüeTTÁ<ä >∑s¡“¤+˝À nH˚«wüD\T ô|<ä› m‘·TÔq»s¡|ü &É+ ÁbÕs¡+uÛÑ+ nsTT+~. á

ø±s¡D+>± düeTTÁ<ë\˝À #·eTTs¡T ø±\Twü + ‘· …‘·Ô&ÜìøÏ ø±s¡D+ yÓTT<ä\sTT+~.ô|s¡T>∑T‘·Tqï HÍø± yêDÏ»´+ ` #·eTTs¡Tø±\Twü + uÛ≤s¡‘·<˚X¯+‘√ düVü‰ Á|ü|ü+#·+˝Àì $$<Ûä <˚XÊ\T HÍø± yêDÏC≤´ìøÏuÛ≤s¡rj·T düeTTÁ<ä »˝≤\qT ñ|üjÓ÷–düTÔHêïsTT. eTTK´+>± |ü•ÃeT Ädæj·÷<˚XÊ\ qT+∫ »bÕHé, #Ó’Hê <˚XÊ\T uÛ≤Øm‘·TÔq Á≈£L&é ÄsTT˝Ÿ qT ~>∑TeT‹#˚düT≈£î+≥THêïsTT. |ü•ÃeT Ädæj·÷

<˚XÊ\ qT+∫ ÇsêHé/ˇeTHé À >∑\Vü≤sYeTTCŸ, nπs_j·÷ eTVü‰ düeTTÁ<ä+MT<äT>± »bÕHé, nyÓT]ø±, |ü•ÃeTj·T÷s¡|t \≈£î HÍø£\ <ë«sê s¡yêDne⁄‘√+~. á ÁbÕ+‘·+ n+&Ée÷Hé≈£în‘· +‘· düMT|ü+ qT+∫ yÓfi¯ó‘·T+~.m]Á‹j·÷˝Àì u≤uŸ`m˝ŸèTHé<ëuŸÁbÕ+‘·+ mÁs¡ düeTTÁ<ëìï nπs_j·÷düeTTÁ<ëìï ø£\T|ü⁄‘·÷ ñ+≥T+~. áe÷s¡Z+ qT+∫ #·eTTs¡T Ädæj·÷,nyÓT]ø±, j·T÷s¡|t <˚XÊ\≈£î s¡yêD≤ne⁄‘√+~. @≤ <ë<ë|ü⁄ \ø£å HÍø£\T áe÷sêZ\ <ë«sê #·eTTs¡TqT s¡yêD≤#˚düTÔ+≤sTT. nsTT‘˚ á e÷sêZ\˙ïyÓ&É\TŒ ‘·≈£îÿe>± ñqï$ ø±e&É+‘√‘·s¡#·T HÍø± Á|üe÷<ë\T düVü≤»+>±e÷sêsTT. á e÷s¡Z+˝À ˇø£ÿ HÍø£Á|üe÷<ëìøÏ >∑Ts¡sTT‘˚ #ê\T, uÛ≤s¡‘·<˚X¯düeTTÁ<ä »˝≤\˝ÀøÏ ‘·<ë«sêrs¡ÁbÕ+‘·+˝ÀøÏ \ø£å ≥qTï\T #·eTTs¡T

#˚]b˛‘·T+~. rs¡+˝ÀìeT‘·‡´ dü+|ü<ä n‘· +‘· Á|üe÷<ä+˝À|ü&ÉT‘√+~.

á $<Ûä+>± #·eTTs¡T yêj·TTìπøåbÕ\ yÓ*øÏr‘· <ë«sê ø=+‘·, HÍø±yêDÏ»´+ <ë«sê »s¡T>∑T‘·Tqï Á|üe÷<ë\ø±s¡D+>± eT]ø=+‘· kÕ>∑s¡ >∑s¡“¤+ø±\TcÕ´ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘√+~. düeTTÁ<äJesêX¯ó\ ñìøÏ Á|üe÷<ä+˝À |ü&É≥+‘√bÕ≥T eT‘·‡´ dü+|ü<äô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&çeTqT>∑&É kÕ–düTÔqï \ø£å ≤~ eT+~ Á|ü»\JeH√bÕ~Û <Óã“‹+À+~. Ç°e*ø±\+˝À kÕŒìwt Àì ªmyéTÏ Áô|ùdºCŸµHÍø£ Á|üe÷<ä ñ<ä+‘êH˚ï ñ<ëVü≤s¡D>±rdüT≈£î+fÒ Ä Á|üe÷<ä+‘√ j·TTs√|æj·THé<˚XÊ\˝Àì rs¡ ÁbÕ+‘ê\˙ï m+<äT≈£L|üìøÏsêq+‘·>± <Óã“‹HêïsTT. düeTTÁ<äÄes¡D eédüú <Óã“‹q&É+‘√ bÕ≥T#˚|ü\ y˚≥ |üP]Ô>± ì*|æy˚j·÷*‡qÁ|üe÷<ä+ @s¡Œ&ç+~.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ düeTTÁ<ä »˝≤\˝ÀHÍø± yêDÏ»´+ sêqTqï ø±\+˝À ø°\ø£+ø±qTqï+<äTq HÍø± yêDÏ»´ e÷sêZ\ô|’Á|üuÛÑT‘·«+ ø£]ƒq yÓ’K] ne\+_+#ê*‡ñ+~. ø±\+ #Ó*¢q HÍø£\qT yêDÏC≤´ìøÏñ|üjÓ÷–+#·&Üìï ìs√~Û+#·&É+‘√ bÕ≥THÍø± Á|üe÷<ë\‘√ düeTTÁ<ä+˝À ˇ*πø#·eTTs¡TqT ‘·«]‘·+>± ‘=\–+∫ rs¡ÁbÕ+‘ê\≈£î bÕø£ ≈£î+&Ü kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï ñ|üjÓ÷–+#ê*. Á|üdüTÔ‘·+ Ç+&çj·THé ø√dtº >±sY¶ düVü‰ $$<Ûä b˛s¡Tº\ e<ä›ñqï kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ <ë«sê πøe\+yÓsTT´ ≥qTï\ es¡≈£î e÷Á‘·y˚T düeTTÁ<ä+˝À ˇ*øÏq #·eTTs¡TqT ‘=\–+#·&É+kÕ<Ûä |ü&ÉT‘·T+~. ˇø£ HÍø£ Á|üe÷<ä+u≤]q |ü&ç‘˚ \ø£å ≥qTï\ #·eTTs¡T düeTTÁ<ä+ bÕ\e⁄‘·Tqï H˚|ü<Ûä + á |ü]C≤„q+dü]b˛<äqï~ düŒwü+. Á|üuÛÑT‘·«+ ø£fi¯ófl‘Ós¡∫ düeTs¡∆e+‘·yÓTÆq ìyês¡D≤j·T+Á‘ê+>±ìï HÓ\ø=˝≤Œ*‡ ñ+~.

`mHé.$.mHé.

36

X

X

X

X

ø£ècÕí,>√<ëe] &Ó ≤º\˝Àì |ü+≥ ø±\Te\T, eTTs¡T>∑Tø±\Te\T yêÏ ìsêàD ø±\+ qT+&ç düeTs¡›e+‘·+>±|üì#˚kÕsTT. <ëìøÏ ø±s¡D+ düsY Äs¡úsY ø±≥Hé HêÏ Ç+»˙s¡¢Á|ü‹uÛÑ>± #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ. ø±\Te ìsêàD+ düeTTÁ<äeT≤ºìøÏ ô|’H˚ñ+&˚≥≥T¢ >± C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø=Hêïs¡T. n+<äTπø eTTs¡T>∑Tø±\Te\˝Àì ˙s¡T |üP]Ô>± düeTTÁ<ä+˝ÀøÏ #˚]b˛j˚T~.|ü+≥ø±\Te\T ≈£L&Ü düeTs¡›e+‘·+>± |üì#˚dæ ∫yês¡TuÛÑ÷eTT\≈£î ≈£L&Ü ˙Ï ø=s¡‘· Ò≈£î+&Ü ñ+&˚~.

nsTT‘˚ >∑‘· Hê\T>∑sTT<äT dü+e‘·‡sê\T>± ø£ècÕí,>√<ëe] &Ó ≤º\ uÛÑ÷$T düVü≤»yêj·TTe⁄ ñ‘·Œ‹Ô eT÷\+>±ø£è+>∑T‘√+<äì ø£ècÕí ` >√<ëe] &Ó ≤¢\ |ü]s¡ø£åD dü$T‹ yês¡T#ÓãT‘·THêïs¡T. ø=ìï ì<äs¡ÙHê\T ≈£L&Ü #·÷|æ+#ês¡T. Ç+<äT˝ÀeTTKýÓTÆq~ eTTs¡T>∑T ø±\Te˝À¢ b˛≥T˙Ï eT≥º+ ô|]–<ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\≈£î #=#·TÃø=ì sêe≥+. á eT<Ûää´ø±\+˝Àñ|ü⁄Œ˙s¡T ≈£L&Ü |ü+≥bı˝≤˝À¢øÏ #˚s¡T‘·T+~. á |ü]dæú‹düeTTÁ<ärs¡+ qT+&ç düTe÷s¡T 20 qT+&ç 40 øÏ.MT. es¡≈£î$düÔ]+∫+~. BìøÏ ø±s¡D+ düeTTÁ<ä eT≥º+ ô|s¡>∑≥+ ø±<äT,uÛÑ÷$T Á≈£î+>∑T≥+ e\q nì ‘Ó\TdüTø√yê*(düeTTÁ<ä ˙ÏeT≥º+ì\ø£&É>±H˚ ñ+~).á Á≈£î+>∑T<ä\ eT÷&ÉT qT+&ç ◊<ä&ÉT>∑T\Tqï≥T¢‘Ó\TdüTÔ+~.

eTTs¡T>∑T ø±\Te\T düTe÷s¡T 6 n&ÉT>∑T\T ˝À‘·T‘√‘·yê«s¡T. n+fÒ Ç|ü⁄Œ&ÉT Ç+<äT˝À eT÷&ç+ ¬s+&ÉTe+‘·T\TdüeTTÁ<ä eT≤ºìø£+fÒ ~>∑TeøÏ yÓ[fl b˛sTT+~. á n&ÉT>∑TuÛ≤>∑+˝Àì ˙s¡T düeTTÁ<ä+˝ÀøÏ (n+fÒ ô|’øÏ) yÓfi‚fl neø±X¯+ Ò<äT.n+<äT#˚‘· Ç|üŒÏ eTTs¡T>∑T ø±\Te\˝Àì ˙s¡T πøe\+ ô|’u≤>∑+˝Àì ˇø£Ï, ¬s+&ÉT n&ÉT>∑T\ es¡≈£î e÷Á‘·y˚T düeTTÁ<ä+ ˝ÀøÏ#˚s¡T‘·T+~. n+fÒ ˝À‘·T uÛ≤>∑+˝Àì ˙s¡T Á|üyêVü≤+ Ò≈£î+&Üì*∫ ñ+≥T+~.Á|üyêVü≤ y˚>∑+ |üPs¡«+ ø£+fÒ #ê˝≤ ‘·–Zb˛sTT+<äì n+<äs¡÷ ˇ|ü⁄Œ≈£î+≥THêïs¡T. |üPs¡«+ düT&ÉT\T ‹s¡T>∑T‘·÷yÓfi‚fl ˙s¡T Ç|ü⁄Œ&ÉT düqï>± bÕ≈£î‘·T+~. BìøÏ ø±s¡D≤\T |üP&çø£,

>∑TÁs¡|ü⁄&Óø£ÿ, #˚|ü\#Ós¡Te⁄\ ÄÁø£eTD\ì ¬s’‘·T\T #ÓãT‘·THêïs¡T. ø±ì ø±\Te\˝Àì ˙s¡T eTìwæ˝À‘·T≈£î ô|’H˚ñ+≥T+~. n+<äT#˚‘· á ø±s¡D≤\

Á|üuÛ≤e+ n‹ dü«\Œ+ nì #ÓbÕŒ*. eTTK´ ø±s¡D+ uÛÑ÷$T Á≈£î+>∑T<ä\ ø±s¡D+>± ñ|ü]‘·\ yê\T (Áπ>&çj·T+Ÿ) ‘·–Zb˛e≥+.

ô|’ $wüj·÷\T |üÁ‹ø£\˝ÀqT, düe÷y˚XÊ˝À¢q÷, dü+u+~Û‘· ñqï‘ê~Ûø±s¡T\≈£î ‘Ó*j·T CÒdæHê, ‘·–q ÁX¯<ä∆ rdüT≈£îqï≥T¢Ò<äT. eTTs¡T>∑Tø±\e˝À¢ ˙Ï Á|üyêVü≤+ ô|+#·&ÜìøÏ ∫yês¡T

uÛ≤>±˝À¢ yêÏ yÓ&É\TŒ 25% ô|+#êeTì #ÓbÕŒs¡T. ø±\Te yÓTT‘·Ô+˝À‘·Tes¡≈£î Ç˝≤ ô|+#·≥+ e\q ñ|üjÓ÷>∑+ ñ+≥T+<ë nìÄ˝À∫+#ê* (ô|’q #Ó|æŒq ø±s¡D≤\ e\¢).

|ü+≥ø±\Te˝À¢ ≈£L&É Ç≥Te+Ï |ü]dæú‹ HÓ\ø=ì ñ+~.ø±\Te ∫yês¡T ÁbÕ+‘ê\≈£î ˙s¡T n+<ä≥+ Ò<äì #ÓãT‘·THêïs¡T.m≈£îÿe ˙s¡T e~*‘˚ Á|üyêVü≤ y˚>∑+ Òø£ b˛e≥+ e\q n~ >∑≥T¢MT~ qT+&ç bıs¡*b˛‘·T+<äì #ÓãT‘·THêïs¡T.

ô|’q #Ó|æŒq kÕ+πø‹ø£ $wüj·÷\ ô|’ n<ä j·Tq+ #˚dæ,‘·<äqT>∑TD+>± ø±\Te\ ª&çC…’Héµ #˚j·÷*‡ ñ+~. n˝≤ #˚kÕs√Ò<√ ‘Ó*j·T<äT. Ç+‘·es¡≈£î »]–q |üqT\ e\q ˙Ï Á|üyê

Vü≤+˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ\qT düMTøÏå+∫, $T–*q |üqT\T#˚|üfÒºeTT+<äTsTTHê &Ó ≤º ñ|ü]‘·\+ ô|’ düπs«#˚sTT+∫, ªø±+≥÷s¡¢µqTìs¡ísTT+∫, ø±\e\˝Àì ˙ÏÁ|üyêVü≤ ˝À‘·TqT >∑T]Ô+∫,‘·<äqT>∑TD+>± ø±\Te\ Ä<ÛäT˙ø£s¡DqT #˚ã&ç‘˚ eT+∫|òü*‘ê\ì∫Ã e÷]q |ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£L&Ü kÕ>∑T#˚düTø=H˚ |ü]dæú‘·T\T+≤sTT.

&Ó˝≤º\ Ä<ÛäT˙ø£s¡D˝À eTs¡∫q ÁbÕ<∏ä$Tø£ dü÷Á‘ê\TÁbıô|òdüsY ˆˆ õ. ø£ècÕísêe⁄

s¡#·sTT‘·:Ä+Á<Ûë j·T÷ìe]‡° $ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´\T,ø£ècÕí ` >√<ëe] &Ó ≤º\ |ü]s¡ø£åD dü$T‹, ;ÛeTes¡+

37

X

X

X

X

ø£ècÕí ` >√<ëe] uÒdæHé˝ÀdüVü≤»yêj·TTe⁄ nH˚«wüD, ñ‘·Œ‹Ô]\j·THé‡ ø£+|æ˙ ‘√ πø+Á<ä sêhÁ|üuÛÑT‘ê«\ ≈£îeTà≈£îÿ Á|ü»\ MT<ä uÛ≤s¡+|üsêés¡D eTT|ü⁄Œ düTe÷s¡T |üHÓï+&ÉTdü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ ø£ècÕí` >√<ëe] uÒdæH√¢ düVü≤»yêj·TTe⁄nH˚«wüD ñ‘·Œ‘·TÔ\ ø√dü+ ]\j·TqT‡ø£+ô|˙ ‘√ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃø=+~. áÁbÕC…≈£îº neT\T˝À #ê˝≤ neø£‘·eø£\T»]–q≥T¢ C≤rj·T Ä&çŸ dü+düú ø±>¥ ‘·qn<Ûä´j·Tq+ ˝À ù|s=ÿ+~. n<˚ø±ø£‘·|ü⁄Œ&ÉT ñ‘·Œ‹Ô $<ÛëHê\qT #˚|üÏºq]\j·TqT‡ |üsêés¡ D≤ìøÏ u≤>± qwüº+ø£*–+∫+~. á ÁbÕC……≈£îºe\q πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ KC≤Hê ≈£L&Ü <Óã“‹+~.πø+Á<ää sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T ø£+ô|˙‘√ ≈£îeTàø£ÿe&É+ e\q düVü≤» yêj·TTe⁄ <Ûäs¡ n~Ûø£+>± ìs¡ísTT+#·ã&ç+~. n+<äTe\q$ìjÓ÷>∑<ës¡T\ ô|’ u≤>± uÛ≤s¡+ |ü&É&É+»]–+~.

|üsêés¡D+ô|’ Á|üuÛ≤e+uÛÑ÷$T˝À ñqï düVü≤»yêj·TTe⁄qT

ãj·TÏøÏ rdæq|ü⁄Œ&ÉT ˝À|ü\ ˇ‹Ô&ç‘·>∑Z&É+ e\q uÛÑ÷$T Á≈£î+π> neø±X¯+ñ+~. Ç≥Te+Ï |ü]D≤eT+ ø£ècÕí >√<ëe] ÁbÕ+‘·+˝À »]–q≥T¢ ùV≤‘·Te⁄\Tø£ì|ædüTÔHêïsTT. uÛÑ÷$T ≈£î+–‘˚eékÕj·T ø±s¡ Áø£e÷\T <Óã“‹+≤sTT.|ü+≥ uÛÑ÷eTT\˝À ñqï eTTs¡T>∑T ˙Ïì

rdüT≈£îyÓfi‚fl ø±\Te\T bÕ&Ée&É+ e\q≈£L&Ü eékÕj·T+ <Óã“‹+≥T+~. Ç+<äTe˝Ò¢ ãVüQXÊ nø£ÿ&ç ¬s’‘·T\T ªªÁø±|tVü‰*&˚µµ Á|üø£Ï+#˚s¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ yê]düeTdü qT ns¡∆+ #˚düTø√ Òø£b˛sTT+~. Çø£Ç+<äTe\q uÛÑ÷>∑s¡“»˝≤\˝À ñ|üŒ<äq+≈£L&Ü e∫Ãq≥Tº s¡TEe⁄\T ø£ì|ædüTÔHêïsTT. á ÁbÕ+‘·+˝À eékÕj·T+ <Óã“‹+fÒ sêÁcÕºìπø ô|<ä› eTT|ü⁄Œ yêÏ\T¢‘·T+~.

Ç+‘· eTT|ü⁄Œ »s¡T>∑T‘·THêï sêhÁ|üuÛÑT‘ê«ìøÏ NeT≈£îÏºq≥Tº≈£L&Ü Ò<äT.¬s’‘·T\T á dü+>∑‹ì Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæºøÏrdüT≈£î e∫Ãq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü m≥Te+ÏdüŒ+<äHê Ò<äT. n|ü⁄Œ&˚ yês¡T ôV’≤ø√s¡TºqTÄÁX¯sTT+#ês¡T. ø√s¡Tº Ä<˚XÊ\ Á|üø±s¡+πø+Á<ää Á|üuÛÑT‘·«+ ì|ü⁄DT\ dü+|òü÷ìïìj·T$T+∫+~. Ä dü+|òüT+ düVü≤»yêj·TTe⁄ ñ‘·Œ‹Ô e\q uÛÑ÷$T Á≈£î+π>|ü]dæ∆‹ ñ+&Ée#·TÃ. eT]j·TT Ç+ø± á$wüj·÷ìï |ü]o*+#· e\dæ ñ+~ nì#Ó|æŒ+~. á πødüT˝À Á|üuÛÑT‘·« yÓ’K] Á|ü»\‘·s¡T|ü⁄q Ò<äT. ø£+ô|˙ ‘·s¡T|ü⁄H˚ ñ+~.

Ç+<äT˝À eTTKýÓTÆq $wüj·Ty˚T$T≥+fÒ ]\j·TqT‡ ø£+ô|˙ yês¡T|üsêés¡D+qT s¡øÏå+#˚+<äT≈£î ô|≥ºe*dæqô|≥Tºã&ÉT\T ô|&ç‘˚ yê] ˝≤uÛ≤\T‘·>∑TZ‘êsTT. ø£qTø£ n≥Te+Ï ô|≥Tºã&ÉT\Tô|≥ºs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ yê]øÏ n+&É>±ì\e&É+ XÀ#· j·T+. Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü»\ø√düe÷ ø£+ô|˙\ ø√düe÷ ?

düVü≤»yêj·TTe⁄ m˝≤ñ|üjÓTT–+#ê* ? πøJ uÒdæHé düVü≤»yêj·TTe⁄ <Ûäs¡ düeT+»düy˚THê?

πø+Á<ä Á|üD≤[ø± dü+|òüT+˝ÀÇ+‘·≈£î eTT+<äT #˚dæq |ü]o\q˝À‘Ó*dæ+~ @eT+fÒ düVü≤»yêj·TTe⁄qTmø£ÿ&É ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔs√ nø£ÿ&˚ ñ|üjÓ÷–+∫

n+<äT˝À+∫ ñ<ä“$+#˚ $<äT´‘·TÔqT eTqsêh+˝ÀH˚ n~Ûø£+>± ñ|üjÓ÷–+∫$T–*q $<äT´‘·TÔqT ô|’ sêÁcÕº\≈£î m>∑TeT‹ #˚j·T&É+ Ä]›ø£+>± düeT+»dü+.ô|’|ü⁄ …’qT¢<ë«sê m>∑TeT‹ #˚j·T&É+˝ÀKs¡TÃ\T n~Ûø£+>± ñ+≤sTT.ø±ì ø£ècÕí,>√<ëe] düVü≤»yêj·TTe⁄ $wüj·T+˝À Ç~ñ˝≤º nsTT´+~. eTq eTTKéT+Á‘·T\T á$wüj·T+˝À ñ<ëd”q‘· Á|ü<ä]Ù+#ês¡T.]\j·TqT‡ yês¡T <ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\≈£îô|’|ü⁄ …’qT¢ y˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT yê]øÏ düVü≤ø±s¡+Ç#êÃs¡T. πø+Á<ä+ sêÁcÕºìøÏ ‘·≈£îÿedüVü≤»yêj·TTe⁄ ø√≤\qT Ç∫Ãq|ü⁄&ÉT @nuÛÑ´+‘·sê\T #Ó|üŒ˝Ò<äT. n+<äTe\qñ<ä“¤$+∫q $<äT´‘Y dü+øå√uÛÑ+ Ç|ü⁄Œ&ÉTsêÁcÕºìøÏ eTTdü\+>± e÷]+~. @MT‘Ó*j·Tq≥T¢ á sê»ø°j·T H˚‘·\T Bì‘·|ü⁄ŒqT πø+Á<ä+ MT<ä ô|Ïº‘·|ü⁄Œ≈£î+<ëeTì Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T. á$wüj·T+˝À πø+Á<ä+ ≈£L&Ü sêÁcÕºìøÏqwüº+ #˚≈£L]Ã+~. s¡‘·ï–] |üesYÁbÕC…≈£îº≈£î Á<äe´s¡÷|ü+˝À ñqïdüVü≤»yêj·TTe⁄qT ø£‘·sY <˚X¯+qT+&ç.Çe«e\dæ ñ+~. á ÁbÕC…≈£îº˝ÀeTVü‰sêhH˚‘·\T mÁHêHé ø£+ô|˙ qT+&ç\+#ê\T rdüT≈£îqï e÷≥ ‘Ó*dæq$wüj·Ty˚T. á ÁbÕC…≈£îº qT+∫ ñ‘·Œ‹Ô #˚dæ$<äT´‘·TÔqT m˝≤>√ neTà&ÜìøÏ πøJ uÒdæHéqT+&ç düVü≤»yêj·TTe⁄qT ùdø£]+#ês¡T.πø+Á<ä ô|ÁÀ*j·T+ eT+Á‹ ø=ìïs√E\ÁøÏ+<ä≥ eTqsêh+ $<˚XÊ\ì+∫Á<äe´s¡÷|ü+˝À düVü≤»yêj·TTe⁄qTrdüTø√e&É+ ñ<›X¯ + @$TÏ ? eTVü≤sêh$ìjÓ÷>∑<ës¡T\≈£î s¡ø£åDø£*Œ+∫Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ $ìjÓTT>∑<ës¡T\ ô|’q uÛ≤s¡+ô|≥º&É+.

á πøõ uÒdæHé düVü≤»yêj·TTe⁄\_Û+∫q|ü⁄&ÉT H˚wüq˝Ÿ <∏äs¡à˝Ÿ |üesY

` Ç.m.mdt. X¯s¡à

38

X

X

X

Xø±s=ŒπswüHé yês¡T n≥Te+ÏdüVü≤»yêj·TTe⁄ ø√dü+ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±_&é\ø√dü+ düVü≤»yêj·TTe⁄ ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\qT yê] yê] <Ûäs¡\qT #Ó|üŒeTìÄVü‰«ì+#ês¡T. <ëìøÏ düŒ+~+∫ ]\j·THé‡ø£+ô|ì $T*j·THé _.Ï.j·TT ≈£î 2.34&Ü\s¡T¢ <Ûäs¡‘√ düVü≤»yêj·TTe⁄qTÇ#˚Ã+<äT≈£î eTT+<äT≈£î e#êÃs¡T. n|ü⁄Œ&˚j·THé.Ï.|æ.dæ‘√ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃø=ìeTq sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ düVü≤»yêj·TTe⁄n<Ûë]‘· |üesYbÕ¢+≥T¢ j·THé.Ï.|æ.dæ yê]<ë«sê ô|≥ºì∫Ãq≥¢sTT‘˚ á s√E $<äT´‘YeTq≈£î |ü⁄wüÿ\+>± ‘·≈£îÿe <Ûäs¡≈£î\_Û+#˚~. n|ü⁄Œ&ÉT eTTKéT+Á‹ >±]øÏ á$wüj·T+ mìï e÷s¡T¢ sêdæHê, yês¡TdüŒ+~+#· Ò<äT. ‘·s¡Tyê‘· πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+n<˚ düVü≤»yêj·TTe⁄ <Ûäs¡ qT 4.20 &Ü\s¡T¢>± ìs¡ísTT+∫q|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü eTq sêh+ô|<ä› m‘·TÔq nuÛÑ +‘·sê\T e´ø£Ô+#˚j·T Ò<äT.m+<äTø£+fÒ Ä <Ûäs¡ ]\j·THé‡ ø£+ô|˙øÏn~Ûø£ ˝≤uÛÑ+ #˚≈£Ls¡TdüTÔ+~. á düVü≤»yêj·TTe⁄ rj·T&ÜìøÏ ì»+>± Ks¡TÃ 0.60&Ü\s¡T¢ e÷Á‘·y˚T. Ç≥Te+Ï <Ûäs¡ e\q<˚X¯ Á|ü»\ ô|’q n~Ûø£ uÛ≤s¡+ |ü&ç+~.düVü≤»yêj·TTe⁄ ìπøåbÕ\T, n≥Te+ÏìπøåbÕ\T Áô|’y˚≥T ø£+ô|˙\≈£î <Ûësê<ä‘·Ô+#˚j·T&Éy˚T ‘·|ü⁄Œ, #˚dæq ‘·sê«‘·Á|üuÛÑT‘·«+˝À ô|<ä›\T ø£+ô|˙ yê]øÏ m˝≤˝≤uÛ≤\T ô|+#ê˝À #·÷dæ n~Ûø£ <Ûäs¡\Tìs¡ísTT+#·&É+ #ê\T XÀ#· j·T+.

πøõ uÒdæHé ˝À ô|≥Tºã&ÉT\Tñ‘·Œ‹Ô$wüj·÷\T:

yÓT≥ºyÓTT<ä≥ πøJ uÒdæH√¢düVü≤»yêj·TTe⁄ìπøåbÕ\T ø£qT≈£îÿqï|ü⁄Œ&ÉT]\j·THé‡ ø£+ô|˙ ìπøåbÕ\T 255 _*j·THé|òüTq|ü⁄ MT≥s¡T¢ ñqï≥Tº ]b˛s¡Tº #˚dæ+~.Bìø£qT>∑TD+>± Á|ür dü+e‘·‡s¡+ 80$T*j·TqT¢ |òüTq|ü⁄ MT≥s¡T¢ ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔqìVü‰MT Ç∫Ã+~. BìøÏ >±qT, ‘·qT 8_*j·THé &Ü\s¡T¢ Ks¡TÃ #˚dæq≥T¢ ]b˛s¡Tº#˚dæ+~. n+fÒ á Ks¡TÃ #˚dæq eT≥Tº≈£îˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ e#˚Ã düVü≤»yêj·TTe⁄˝À yê≤ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£+ô|˙øÏ Çyê«*‡edüTÔ+~. ø±ì á ]b˛s¡Tº\T ‘·|ü⁄Œ&ÉT ]b˛s¡Tº\T nqï $wüj·T+ ‘·s¡Tyê‘· ãj·T≥≈£î

e∫Ã+~. ø£+ô|˙ Ç+‘· Ks¡TÃ #˚dæ ñ+&Éø£b˛e#·TÃqT nH˚ |ü⁄ø±s¡T\T edüTÔHêïsTT.düVü≤»yêj·TTe⁄ ìπøåbÕ\T 56 _*j·THé|òüTq|ü⁄ MT≥s¡T¢ e÷Á‘·y˚T ñqï≥T¢ eTTK´ùwsY ôVA\¶s¡T¢ #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. dü+e‘·‡sêìøÏñ‘·Œ‹Ô 29 $T*j·THé |òüTq|ü⁄ MT≥s¡T¢e÷Á‘·y˚T kÕ<Ûää eTe⁄‘·T+ <äì ø£+ô|˙j˚T#ÓãT‘·T+~. Ç≥Te+Ï ‘·|ü⁄Œ&ÉT ]b˛s¡Tº\e\q ø£+ô|˙˝À #ÓeTÀ&çÃ ô|≥Tºã&ÉT\Tô|Ïºq ∫qïø±s¡T ô|≥Tºã&ç <ës¡T\Tyê]yê] ô|≥Tºã&ÉT\qT ø√˝ÀŒj·÷s¡T.Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê≈£î >∑+&ç |ü&ç+~. ø£+ô|˙Vü‰MT\ô|’ |üesY bÕ¢+≥T¢ ô|Ïºq ô|≥Tºã&ç<ës¡T¢ @$T #˚j·÷˝À ‘Ó*j·Tø£ eT\¢>∑T˝≤¢\T |ü&ÉT‘·THêïs¡T. $<äT´‘Y $ìjÓTT>∑<ës¡T\ |ü]dæú‹ nsTT‘˚ <ës¡TD+>±e÷]+~. ø±>¥ dü+düú Ä&çŸ #˚dæq‘·s¡Tyê‘· ]\j·TqT‡ #˚dæq $T>∑‘ê neø£‘·eø£\T ãj·T≥≈£î sêe#·TÃ.

eTq sêh |ü]dæú‹ ?.ø£ècÕí>√<ëe] uÒdæHé ˝À düVü≤»

yêj·TTe⁄ nH˚«wüD, ñ‘·Œ‹Ô e\q, eTqsêÁcÕºìøÏ m≥Te+Ï ˝≤uÛÑ+ e∫Ã+~?πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+, eTTK´+>± |üsêés¡DeT+Á‹‘·« XÊK, ]\j·TqT‡ ø£+ô|˙ì m≥Te+Ï ìj·T+Á‘·D≤ Ò≈£î+&Ü $#·Ã\$&ç>±e~*y˚j·T&É+ e\q sêh+˝À n‹eTTKýÓTÆq ø£ècÕí>√<ëe] õ˝≤¢\˝À eékÕj·T ø±s¡ Áø£e÷\T u≤>± <Óã“‹HêïsTT.Çø£ÿ&É uÛÑ÷$T Á≈£î+>∑≥+ e\q, Ç|ü⁄Œ&˚ø±<äT, uÛÑ$wü ‘Y À ≈£L&Ü nø£ÿ&ç eékÕj·T+ |üP]Ô>± qwüºb˛‘·T+~. uÛÑ÷>∑s¡“»\eqs¡T\T ñ|üŒ|ü&ç Á‘êπ>+<äT≈£î, eékÕj·÷ìøÏ |üìøÏsê≈£î+&Ü ñ+≤sTT.Á|üuÛÑT‘·« m+‘· ô|≥Tºã&ÉT\T ô|ÏºHê, Á&Ó’H˚õø±\Te\T ìs¡T|üjÓ÷>∑eTe⁄‘êsTT. Çø£eTq <ä>∑Zs¡ À ñqï düVü≤»yêj·TTe⁄ ìπøåbÕ\T rdüTø=ì ]\j·TqT‡ ø£+ô|˙, eTq≈£îø±<äì ô|’ sêÁcÕº\≈£î >±´dt m>∑TeT‘·T\T#˚j·T&É+ XÀ#· j·TeTT. eTq≈£î sêyê*‡qyê≤ eTq≈£î sê Ò<äT. b˛>± ‘·|ü⁄Œ&ÉT]b˛s¡Tº\T Ç∫Ã ø£+ô|˙ yÓTT‘·Ô+düVü≤»yêj·TTe⁄ ìπøåbÕ\≈£î @≤ ñ‘·Œ‹ÔøÏmdüs¡T ô|&ÉT‘·T+~. á ÁbÕC…≈£îº qT+∫eTq+ H˚s¡TÃø√yê*‡q bÕsƒê\T #ê\T

ñHêïsTT. πøJ uÒdæHé ˝À ñqïdüVü≤»yêj·TTe⁄ ìπøåbÕ\T Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+ñ‘·Œ‹Ô #˚dæ $ìjÓ÷–+#˚ $<äT´‘Y eT]j·TTms¡Te⁄\‘√ b˛*ùdÔ @&ÉT Òø£ mì$T~dü+e‘·‡sê\˝À |üP]Ô>± Ks¡TÃ ne⁄‘êsTT.n≥Te+Ï neT÷\ýÓTÆq ìπøåbÕ\qTÁô|’y˚≥T ø£+ô|˙ #˚‘·T\MT<äT>± ‘·≈£îÿe<Ûäs¡≈£î ô|≥º&É+ Á|üC≤Væ≤‘·+ ø±<äT.]\j·TqT‡ ø£+ô|˙ á düVü≤»yêj·TTe⁄qT|üsêés¡D |ü]s¡ø£åD≈£î $s¡T<ä›+>± ñ‘·Œ‹Ô#˚j·T&É+ e\q eékÕj·÷ìøÏ »]π> qwüº+Ä yêj·TTe⁄qT ñ|üjÓTT–+#·&É+ e\qe#˚Ã ˝≤uÛÑ+ ø£Hêï, #ê˝≤ n~Ûø£+>±ñ+≥T+~. n+fÒ á ÁbÕC…≈£îº e\qdüe÷C≤ìøÏ ìø£s¡ qwüºy˚T >±ì ìKs¡˝≤uÛ≤\T ñ+&Ée⁄.

Ç≥Te+Ï ÁbÕC…≈£îº\T #˚|üfÒºeTT+<äT MÏ e\q düe÷C≤ìøÏ e#˚Ã˝≤uÛ≤\T qcÕº\qT |ü]o*+#˚ uÛ≤<ä´‘·Á|üuÛÑT‘·«+ MT<ä ñ+~. n≥Te+Ï |ü]o\q#˚j·T≈£î+&Ü n_Ûeè~› n_Ûeè~› n+≥÷ø£fi¯ófl eT÷düTø=ì #˚|üfÒº ÁbÕC…≈£îº\TÁ|üC≤Væ≤‘·+>± ñ+&Ée⁄. Á|ü»\≈£î |üsêés¡D+ MT<ä ñqï ne>±Vü≤qqT Á|üuÛÑT‘·«‘√dæ|ü⁄#·Ã≈£L&É<äT. Á|ü»\≈£î nø£ÿs¡˝ÒìÁbÕC…≈£îº\T, n_Ûeè~› ÁbÕC…≈£îº\T ø±C≤\e⁄.ndü\T |üsê´ es¡D≤ìï |ü]s¡ø£åD #˚ùduÛ≤<ä ‘· Á|üuÛÑT‘·« MT<ä ñ+~. sêC≤´+>∑+˝Àì 48@ Ä]ºø£ Ÿ Á|üø±s¡+ Á|üuÛÑT‘·«+|üsêes¡D≤øÏ dü+ã+ ~+∫q $wüj·÷\qTdüeTÁ>∑+>± |ü]o*+∫ |üsêés¡D≤ìïs¡øÏå+#ê*.

ø±ì Áô|’y˚≥T ø£+ô|˙\≈£î <äfi≤]>±eéVü≤]+#·sê<äT. πøJ uÒdæHé $wüj·T+˝Àπø+Á<ä |üsêés¡D eT+Á‹‘·« XÊK ‘·quÛ≤<ä ‘·\qT |üø£ÿqô|Ïº düVü≤» yêj·TTe⁄ñ‘·Œ‹Ôe\q nø£ÿ&É ñqï eé kÕj·TuÛÑ÷eTT\ô|’q »]π> |ü]D≤e÷\qT|ü]o\q #˚j·T≈£î+&Ü ø£+ô|˙ @$T #Ó|æ‘˚n<˚ #˚dæq≥Tº ø£ì|ædüTÔ+~. á <Ûääèø£Œ<ä+e÷s¡ø£b˛‘˚ <˚X¯+˝À |üsêés¡D s¡ø£åD»s¡>∑C≤\<äT.

s¡#·sTT‘· : Ç+<Ûäq eqs¡T\XÊK $ÁXÊ+‘· ø±s¡ <ä]Ù

39

X

X

X

X

‘·÷s¡TŒ >√<ëe], $XÊK õ˝≤¢ @C… ‡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ $düÔ]+∫ e⁄qï Ò≥¬s’Ÿ >∑qT\ ‘·e«ø±\qT ì\T|ü⁄#˚j·÷\ì, BìøÏdü+ã+~Û+∫ eT+ps¡T #˚dæq ©E\qT s¡<äT› #˚j·÷\ì πø+Á<ä,sêÁwüºÁ|üuÛÑT‘ê«\qT ø√s¡&É+ »]–+~. á y˚Ts¡≈£î πø+Á<ä |üsêés¡D+, n≥MXÊK, –]»q dü+πøåeTXÊK, sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·« Á|ü<Ûëqø±s¡ <ä]ÙøÏ ÒK\T Áyêdü+. ‘·÷s¡TŒø£qTeT˝À¢ uÛ≤>∑+>± $XÊKõ˝≤¢ Hê‘·es¡+ eT+&É\+, ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ X¯+Kes¡+eT+&É\+ ÄyÓ*Ô Á>±e÷\ eT<Ûä e⁄qï Ò≥¬s’Ÿ Kì»ìπøåbÕ\qTø=\¢ >=fÒº Á|üj·T‘·ï+ »s¡T>∑T‘√+~. Á|ü‹bÕ~‘· yÓTÆì+>¥ÁbÕ+‘·+ Jyêes¡D |üs¡+>± ÁbÕ<Ûëq´‘· e⁄qï n≥M ÁbÕ+‘·+.Çø£ÿ&É Ä~eTC≤‹ Ä~yêdüT …’q ø=+&É ¬s&ç¶, ø√<äT ‘Ó>∑≈£î #Ó+~q–]»qT\T ìyêdü+ e⁄+≥THêïs¡T. á Ä~yêd” Á|ü»\T ‘·eTJeH√bÕ~Ûø√dü+ düMT|ü+˝Àì á n≥MÁbÕ+‘·+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄Hêïs¡T. Çø£ÿ&ç ø=+&É\ô|’ \uÛÑ eTj˚T´ n≥M ñ‘·Œ‘·TÔ\qTùdø£]+#·&É+‘√ bÕ≥T, M\Tqï #√≥ eékÕj·T+ #˚düTø=ìJeq+ kÕ–düTÔHêïs¡T. –]»qT\≈£î m+‘·>±H√ ñ|üjÓ÷>∑ |ü&˚Ç˝≤+Ï n≥M ÁbÕ+‘·+˝À >∑qT\ ‘·e«ø±\≈£î nqTeT‹ ÇùdÔnø£ÿ&É e⁄+&˚ |üsêés¡D≤ìøÏ rs¡ì Vü‰ì ø£*–+#·&É+‘√ bÕ≥T–]»qT\ JeH√bÕ~Ûì, eTqT>∑&ÉqT <Óã“rdæq≥ºe⁄‘·T+<äì X¯s¡à$e]+#ês¡T. yÓTÆì+>¥ ©E\qT bı+~q dü+düú Á|ü‹ì<ÛäT\TÇ|üŒÏπø kÕúìø£+>± e⁄qï ˙Ïeqs¡T\qT qwüº+ ø£*–+#˚ ≤eéVü≤]düTÔHêïs¡T. >∑qT\ ‘·e«ø±\≈£î nqTeT‹∫Ã Çø£ÿ&ç Kì»dü+|ü<äqT ø=\¢>=≥º&É+‘√ bÕ≥T, –]»qT\ Vü≤≈£îÿ\qT ø±\sêùdÁ|üj·T‘·ï+ e÷qTø√yê\ì , Ò≥¬s’Ÿ ©E\≈£î dü+ã+~Û+∫ôdô|º+ãsY 20q »s¡T|ü‘·\ô|Ïºq Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡D s¡<äT›#˚j·÷\ì ø√s¡&É+ »]–+~.

sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ ÄyÓ*Ô yÓTÆì+>¥ ©E\qT Ä>∑düTº 12,2009˝À eT+ps¡T #˚dæ+~. BìøÏ dü+ã+~Û+∫ n|üŒÏ >∑qT\XÊK ø±s¡ <ä]Ù yÓ’ . l\øÏåà õ.y√ HÓ+ãs¡T 196 qT $&ÉT<ä\#˚XÊs¡T. eTT+<äT>± <äs¡U≤düTÔ#˚dæq yê]øÏ eTT+<äT>± nqTeT‘·T\T Ç#˚Ã ÁbÕ‹|ü~ø£q ÄyÓ*Ô yÓTÆì+>¥ ©E\T πø≤sTT+#ês¡T. á Á|üÁøÏj·T n+‘ê |ü\T nqTe÷Hê\≈£î ‘ê$#˚Ã$<Ûä+>±e⁄+~. á $wüj·TyÓTÆ düTÁ|”+ ø√s¡Tº À |æ°wüHé ≈£L&Ü <ëK\T#˚j·T&ÉyÓTÆ+~. ≥÷J ôdŒÁø£ºyéT πødüT e÷~]>±H˚ Ò≥¬s’Ÿ >∑qT\‘·e«ø±\ n+X¯+ ≈£L&Ü Á|üdüTÔ‘·+ ø√s¡Tº |ü]o\q˝À e⁄+~. á@&Ü~ Ä>∑düTº 17 q bÕs¡¢yÓT+Ÿ≈£î düeT]Œ+∫q ø£+ÁÀ\sY n+&én&ç≥sY »qs¡ Ÿ (ø±>¥ ) ìy˚~ø£ À yÓTT<ä≥ e∫Ãq yê]øÏ

yÓTT<äÏ>± πø≤sTT+#˚ $<Ûä+>± u§>∑TZ >∑qT\qT πø≤sTT+#·&Üìï‘·|ü⁄Œ|üÏº+~.

Ç≥Te+Ï ìs¡íj·T+ e\¢ Á|üuÛÑT‘·« Ä<ëj·÷ì uÛ≤Ø>±>∑+&ç|ü&ç+<äì ø±>¥ düŒwüº+ #˚dæ+<äì, Ò≥¬s’Ÿ , u≤¬ø’‡Ÿ Kì»‘·e«ø±\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü Ç<˚ Jy√ e]ÔdüTÔ+<äHêïs¡T. e÷¬sÿŸ<Ûäs¡ ø£Hêï 1/6 ‘·≈£îÿe <Ûäs¡≈£î á UìC≤\qT $Áø£sTT+#·&É+ e\¢Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ø√≤¢~ s¡÷bÕj·T\ qwüº+ yêÏ\¢qT+~. ÄyÓ*ÔÒ≥¬s’Ÿ >∑qT\ ‘·e«ø±\ n+X¯+ zãT˝≤|ü⁄s¡+ >∑qT\ nÁø£eT

˝≤yê<˚M\‘√ <ä>∑Zs¡ b˛*ø£\T e⁄HêïsTT. zãT˝≤|ü⁄s¡+ >∑qT\©E\qT eT+ps¡T #˚dæq n~Ûø±πs Çø£ÿ&É ≈£L&Ü Ò≥¬s’Ÿ>∑qT\ ©E\T eT+ps¡T#˚dü÷Ô Jy√ $&ÉT<ä\ #˚j·T&É+ nqTe÷Hê\≈£î ‘ê$k Ô+~. Ò≥¬s’Ÿ KìC≤ìï dæyÓTà+Ÿ ñ‘·Œ‹Ô À≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–düTÔqï+<äTq _HêMT ©E<ës¡T\ yÓqTø£ e⁄qïndü\T bÕÁ‘·<ës¡T …es√ $#ês¡D »]|æ‘˚ ãj·T≥≈£î ekÕÔs¡T.

uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝Àì Ä]ºø£˝Ÿ 39(_) Á|üø±s¡+kÕúìø£+>± \uÛÑ eTj˚T´ eqs¡T\ô|’ nø£ÿ&ç düe÷C≤ìøÏ Vü≤≈£îÿ\T<äK\T|üs¡∫e\dæ e⁄+~, kÕúìø£+>± e⁄qï Á|ü»\ nedüsê\ø√düy˚T Äø£ÿ&ç eqs¡T\qT ñ|üjÓ÷–+#ê*‡ e⁄+~. Ò≥¬s’Ÿ>∑qT\ ©E\ eT+ps¡T $wüj·T+˝À Á|üuÛÑT‘·«+ á ìj·Te÷ìïbÕÏ+#· Ò<äT. á ÁbÕ+‘·+˝À ìyêdü+ e⁄+≥Tqï –]»qT\≈£în≥M Vü≤≈£îÿ\ #·≥º+ øÏ+<ä uÛÑ÷ j·÷»e÷q´ |ü≤º\qT ≈£L&ÜeT+ps¡T#˚XÊs¡T. nsTTq|üŒÏø° ÄyÓ*Ô Ò≥¬s’Ÿ >∑qT\ ©E\qTbı+~q Á|üyÓ÷≥sY kÕúìø£+>± e⁄qï n~Ûø±s¡T\‘√ ø£eTàø£ÿsTT,–]»qT\qT u…~]+∫ >∑qT\ ‘·e«ø±\≈£î dü+ã+~Û+∫q nq~Ûø±s¡ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Ç˝≤ #·≤ºìï ñ\¢+|òæTdüTÔqï yê]ô|’ $#ês¡D »s¡bÕ*‡+~>± dæ_◊ì ≈£L&Ü ø√s¡&É+»]–+~.

Ò≥¬s’Ÿ >∑qT\ <√|æ&çnqTeT‘·T\T s¡<äT›#˚j·T+&ç, Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡D≤ e<äT›

Çmmdt X¯s¡à

40

X

X

X

X

mH√ï ns¡T<Ó’q düeTTÁ<ä JesêX¯ó\≈£î,$\ø£åDyÓTÆq JeyÓ’$<Ûë´ìøÏ HÓ\yÓ’q ‘·÷s¡TŒ ÁbÕ+‘·düeTTÁ<ä rs¡+ Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|üe÷<ä+˝À |ü&ç+~.ø£cÕº §∫Ãq|ü⁄&ÉT ø£&É*ì >∑Ts¡TÔ#˚düTø√e&É+ |ü]bÕÏ.n˝≤+Ï düeTTÁ<ëH˚ï qeTTàø=ì ø=ìï y˚\dü+e‘·‡sê\T>± Jeq+ kÕ–düTÔqï düeTTÁ<ä Jesê•eTqT>∑&Éπø Ç|ü⁄Œ&ÉT eTT|ü⁄Œ <ë|ü⁄]+∫+~. Á|ü|ü+#·+˝À#ê˝≤ <˚XÊ\T düeTTÁ<ä rsêìï nqTø=ì e⁄HêïsTT.Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\˝Àì uÛÖ>√[ø£ , yê‘êes¡D|ü]dæú‘·T\ ø£qT>∑TD+>± Jesê• eTqT>∑&É kÕ–dü÷Ôe⁄+≥T+~. n_Ûeè~∆ ù|s¡T‘√ e÷qyê[ #˚düTÔqï$<Ûä«+dü+ ÁbÕDÏø√Ï eTqT>∑&ÉqT Á|üXÊïs¡∆ø£+ #˚dæ+~.düeTTÁ<ä Jesê•, nø£ÿ&ç JeyÓ’$<Ûë´ìï >∑T]+∫‘Ó\TdüTø=H˚eTT+<äT nø£ÿ&ç uÛÖ>√[ø£ |ü]dæú‘·T\qT≈£åîDí+>± ne>∑‘·+ #˚düTø√e\dæ e⁄+~. eTq+ #˚düTÔqï‘·|æŒ<ë\ e\¢ mìï nqsê∆\T »s¡T>∑T ‘·THêïjÓ÷, mìïJesêdüT\≈£î ÁbÕD≤bÕj·T+ ø£\T>∑T‘·T+<√‘Ó\TdüTø√e\dæ e⁄+~. düeTT Á<ä+˝À rsêìøÏ <ä>∑Zs¡>±ñ+&˚ Á|ü<˚XÊ\qT ª*Àºs¡ Ÿ CÀHµé nì |æ\TkÕÔs¡T. Ç~rs¡+ qT+&ç 600 n&ÉT>∑T\ es¡≈£î (183 MT≥s¡¢es¡≈£î) düeTTÁ<äeTT˝ÀìøÏ ñ+ ≥T+~. Ç~ düTÁbÕ*Àºs¡ Ÿ CÀHé, Ç+≥sY f…Æ&É Ÿ CÀHé, eT]j·TT düuŸ*Àºs¡ Ÿ CÀHé nH˚ eT÷&ÉT CÀHé\T>± $uÛÑõ+|üã&çñ+≥T+~.

düTÁbÕ *Àºs¡ Ÿ CÀHé Ò<ë ÁùdŒ CÀHé nH˚~˙Ï ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝À ñ+≥T+~. Ç~ ‘·TbÕÕHé Ò<ëdüeTTÁ<äeTT b˛≥T MT<ä ñqï|ü⁄Œ&ÉT ãVæ≤s¡Z‘·eTe⁄‘·÷ñ+≥T+~. Ç~ düeTTÁ<ä+˝À b˛≥T πsU≤+X¯+ e<ä›ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ ˇ&ÉT¶q ñqï bı&ç H˚\yÓ’|ü⁄q≈£î $düÔ]+∫ñ+≥T+~. Ç+≥sY f…Æ&É Ÿ CÀHé nH˚~ düeTTÁ<ä+Ä≥Tb˛≥T\ πsU≤+XÊ\ eT<Ûä´ ñ+&˚ uÛ≤>∑+.düuŸ*Àºs¡ Ÿ CÀHé nH˚~ düeTTÁ<ä|ü⁄ Ä≥T πsU≤+X¯eTTe<ä› ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ 200 MT≥s¡¢ es¡≈£L $düÔ]+∫ñ+≥T+~.

Ç+≥sY f…Æ&É Ÿ CÀHéqT eT÷&ÉT eTTKýÓTÆquÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+|üã&ç ñ+≥T+~. n$ eT&û¶c˛sY(ãTs¡<ä‘√ ≈£L&çq≥T e+Ï rs¡+) XÊ+&çc˛sY(ÇdüTø£‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï düeTTÁ<ä rs¡+) eT]j·TTsêFc˛sY (ã+&É sêfi¯fl‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï düeTTÁ<ärs¡+). ã+&Ésêfi¯fl‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï düeTTÁ<ärs¡+

ô|<ä› ô|<ä› ã+&Ésêfi¯fl‘√ ñ+&ç ã\¢|üs¡T|ü⁄>± ñ+≥T+~. sêfi¯fl|ü]e÷D+ ãÏº yêÏì

nsTT<äT s¡ø±\T>± ù|s=ÿHêïs¡T. ˙Ï À eTì– ñqïsê‹ ÁbÕ+‘êìï düuŸyÓTsY®&é sêø˘‡>±qT, ˙Ïñ|ü]‘·\eTTô|’ ô|’øÏ ø£ìŒ+#˚ sê‹ ÁbÕ+‘·+ mø˘‡»&ésêø˘‡>±qT, ÇdüTø£‘√ ø£|æŒ ñqï sê‹ ÁbÕ+‘êìï XÊ+&éø£esY¶ sêø˘‡ >±qT, wæ+>∑ Ÿ u…&é‡, sêø˘|üP˝Ÿ‡>± >∑T]Ô+#ês¡T. uÛÖ>√[ ø£+>± m+‘√ e´‘ê´dü+ e⁄qï á rs¡ÁbÕ+‘ê˝À¢ J$+#˚ »+‘·T C≤\eTT , eèø£å C≤\eTT\ø£åD≤˝À¢ m+‘√ e´‘ê´kÕìï >∑eTì+#·e#·TÃ.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì ‘·÷s¡TŒ ø√kÕÔ rs¡+˝Àm≈£îÿe uÛ≤>∑+ ÇdüTø£‘√q÷, eT]j·TT ãTs¡<ä‘√≈£L&çq≥Te+Ï rs¡ ÁbÕ+‘·+ ñ+≥T+~. sê‹‘√≈£L&çq≥Te+Ï rs¡ ÁbÕ+‘·+ Çø£ÿ&É #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>±ñ+≥T+~. Ç≥Te+Ï rs¡+ Ä+Á<äÁ|ü<˚XŸ˝Àìñ‘·Ôs¡ø√kÕÔ ÁbÕ+‘·+ eTTK´+>± $XÊK|ü≥ï+ eT]j·TTlø±≈£îfi¯+˝Àì ø=ìï #√≥¢ >∑eTì+#·e#·TÃ. #·<äTqT>±ñ+&˚ sê‹ ÁbÕ+‘·+ uÖ\¶sY‡ eT]j·TT wæ+–˝Ÿ‡ ≈£L&Ü$XÊK|ü≥ï+ rs¡ ÁbÕ+ ‘·+˝À eTq+ #·÷&Ée#·TÃ.sê‹‘√ ≈£L&ç q≥Te+Ï $XÊK rs¡ ÁbÕ+‘·+ j·÷sê&ÉqT+∫ yÓTT<ä …’ sêeTø£èwüí ;#Y, bÕyéT ;#Y, ˝≤düHé‡ uÒ,s¡Twæø=+&É, ‘=≥¢ ø=+&É, ;Û$T* es¡≈£L $düÔ]+∫ñ+~. sê‹ H˚\‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï á rs¡ ÁbÕ+‘·+˝À(sêUŸ c˛sY) @ø±+‘· Je⁄\T J$kÕÔsTT. á Je⁄\TMÏ |ü]düsê\ yê‘êes¡D+qT ãÏº Ç$ @$<ÛäeTT>±Ä]®‘· \ø£åD≤\T dü+‘·]+#·T≈£îHêïjÓ÷ >∑eT ì+#·e#·TÃ.eTTK´+>± düeTTÁ<ä+ Ä≥T b˛≥T düeT j·T+˝À Ç$ìe•+#˚ |ü] düsê\ yê‘êe s¡D+˝À e÷s¡TŒ\T dü+uÛÑ$kÕÔsTT. á e÷s¡TŒ\≈£î nqT>∑TD+>± Ç$ MÏ X¯Øs¡\ø£åD≤\qT e÷s¡TÃø√e&É+ e\q Áø£eT+>± Ä\ø£åD≤\qT n]®+#·T≈£î+ ≤sTT. ‘·‘·Œ ¤*‘·+>± Ä|ü]düs¡ yê‘êes¡ D≤ìøÏ nqT >∑TD+>± e÷s¡TŒ#Ó+~eTqT>∑&É kÕ– kÕÔsTT.

sê‹ H˚\‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï düeTT Á<ärs¡+˝À\uÛÑ eTj˚T´ »+‘·T C≤\eTT˝À eTTK´+>± @ø£ ø£DJe⁄˝…’q Áb˛ÀEeHé\ qT+&ç n_Ûeè~∆› #Ó+~qø°ås¡<ë\es¡≈£L eT]j·TT düŒ+õø£\T, ã<Ó› |ü⁄s¡T>∑T\T,

Á|üe÷<ä|ü⁄≥+#·T˝À¢ düeTTÁ<ä JeC≤\+ n+‘·]düTÔqï ns¡T<Ó’qdüeTTÁ<ä Jesê•

`Ábıô|òdüsY: &ç.Ç. u≤ãT

41

X

X

X

Xñ+&˚ sê‹ ÁbÕ+‘·+ uÖ\¶sY‡eT]j·TT wæ+–˝Ÿ‡ ≈£L&Ü $XÊK|ü≥ï+ rs¡ÁbÕ+ ‘·+˝À eTq+ #·÷&Ée#·TÃ. sê‹‘√≈£L&ç q≥Te+Ï $XÊK rs¡ ÁbÕ+‘·+j·÷sê&É qT+∫ yÓTT<ä …’ sêeTø£èwüí ;#Y,bÕyéT ;#Y, ˝≤düHé‡ uÒ, s¡Twæø=+&É, ‘=≥¢ø=+&É, ;Û$T* es¡≈£L $düÔ]+∫ ñ+~.sê‹ H˚\‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï á rs¡ ÁbÕ+‘·+˝À (sêUŸ c˛sY) @ø±+‘· Je⁄\T J$kÕÔsTT. á Je⁄\T MÏ |ü]düsê\ yê‘êes¡D+qT ãÏº Ç$ @$<ÛäeTT>± Ä]®‘·\ø£åD≤\T dü+‘·]+#·T≈£îHêïjÓ÷ >∑eT ì+#·e#·TÃ. eTTK´+>± düeTTÁ<ä+ Ä≥T b˛≥TdüeT j·T+˝À Ç$ ìe•+#˚ |ü] düsê\yê‘êe s¡D+˝À e÷s¡TŒ\T dü+uÛÑ $kÕÔsTT.á e÷s¡TŒ\≈£î nqT>∑TD+>± Ç$ MÏX¯Øs¡ \ø£åD≤\qT e÷s¡TÃø√e&É+ e\qÁø£eT+>± Ä \ø£åD≤\qT n]®+#·T≈£î+≤sTT. ‘·‘·Œ*‘·+>± Ä |ü]düs¡ yê‘êes¡D≤ìøÏ nqT>∑TD+>± e÷s¡TŒ#Ó+~eTqT>∑&É kÕ–kÕÔsTT.

sê‹ H˚\‘√ ≈£L&çq≥Te+Ï düeTTÁ<ärs¡+˝À \uÛÑ eTj˚T´ »+‘·T C≤\eTT˝ÀeTTK´+>± @ø£ ø£D Je⁄ …’q Áb˛ÀEeHé\qT+&ç n_Ûeè~∆› #Ó+~q ø°ås¡<ë\es¡≈£LeT]j·TT düŒ+õø£\T, ã<Ó› |ü⁄s¡T>∑T\T,d” …+ÏπsŸ\T, nì*&é\T, bÕ* UÒŸ\T,ÄÁs√¶bı&É esêZìøÏ #Ó+~q s=j·T´\T,|”‘·\T, Á¬ø|æwt, u≤]ï¬ø˝Ÿ‡, q‘·Ô C≤‹øÏ#Ó+~q Je⁄\T Ä*Ã|üŒ\T, mmœHé &Óπsà≤esêZìøÏ #Ó+~q d” n]“Hé\T, düeTTÁ<ä|ü⁄qø£åÁ‘ê\T, düeTTÁ<ä|ü⁄ <√düø±j·T\T (d”≈£î≈£î+ãsY‡), düø£X‚s¡Tø£ |üPs¡« Je⁄ …’q≥Te+Ï ôV≤<ä›yÓ÷ìj·÷, nd”&Éj·TqT¢, sêø˘|üP˝Ÿ #˚|ü\T, eT]j·TT düeTTÁ<ä|ü⁄ ø£\T|ü⁄yÓTTø£ÿ\T (d”M&é‡) yÓTT<ä\>∑T yêÏì #·÷&Ée#·TÃ. MÏ À ˇø£ ÁbÕ+‘êìøÏ e÷Á‘·y˚T|ü]$T‘·yÓTÆq C≤‘·T\T (m+&É$Tø˘ ôdŒdædt)d”˝…+≥πsŸ esêZìøÏ #Ó+~q ≥Te+ÏuÀ>∑q $*j·÷, $T*¢ bÕsê, d” ÄìyÓ÷Hé,m+≤ø˘à, ôV≤≥sêøÏºdt, p ÄqÔdt. <äè&ÛÉÁ|üyêfi≤\T jÓ÷ìÏbıs¡, b ¬s’°dt, ÄÁdæºkısê bısê_dæj·÷, ô|øÏºHê, Äø°‡bısê,&Ó+Á&√|òæ*j·÷ e+Ï Je⁄\qT #·÷&Ée#·TÃ.

ÄÁs√Œ bı&Ü esêZìøÏ #Ó+~q

eTTKýÓTÆq düeTT<ëj·÷˝À¢ Áπø|æwtn …|æj·THé eT˝≤“]ø£dt, |”‘· C≤‘·T\≈£î#Ó+~q $Tìd”Œ, eTjÓ÷$Tìd”Œ, C≤+‘√u…’&Ó+Ïdt, Á>±|ü‡Hé, ‘Ó\$T≤, |æHêï+Á‹dt,ôV≤]àŸ Áø±uŸ øÏ¢ãHê]j·Tdt, eT\düÿesêZìøÏ #Ó+~q ≥s√“, uÛ…’≤Hé, nø±+‘√|üP¢sê, ÁÀKdt, k˛ºeTf…˝≤¢, HÓ]≤,*Àº]j·÷, bòÕdæ HÓ ≤¢, øÏ¢|æjÓ÷ e÷s¡Hé,ôd]‘·j·÷≈£î, Ák º+ãdt, dæÁ|æj·÷, ãsêŒ˝≤+|üdt, ≤Hê ô|]&çø˘‡, eT÷´]ø˘‡,ã˝…’yê, ãø√qHé, |æ+ø±º&Ü(eTT‘·´|ü⁄Ä*Ã|üŒ) Áf…Æ&çHê, eTs√ _ÛqïyÓTÆq es¡Z+mU…Hé&Óπsà≤ esêZìøÏ #Ó+<ä~q≥Te+Ïk˛ºyÓ÷q÷´düºdt, Ä¬øºHé ô|’>±, düeTTÁ<äqø£åÁ‘·+ nsTTq≥Te+Ï Ábò $Tj·÷, ô|+≤ôdsê düºsY, Á_Ï Ÿ kÕºsY ã|òæjÓ÷ Á‹ø˘‡,ndæ&çj·THé‡, &Ó’&çq≈£î, Áf…Æ&ÓìyéT, dæyéT‡…>±à, düeTTÁ<ä|ü⁄ ø£\T|ü⁄ yÓTTø£ÿ …’q≥Te+Ï

ñ˝≤«, Á>±dæ Ò]j·÷ &çø√ºjÓ÷≤, |ü&çHêe+Ï$ e⁄HêïsTT. MÏ‘√ bÕ≥T EÄ+‘·dt nH˚ C≤‹ Á|ü‘˚ ø£+ >± ø=ìï Á|ü<˚XÊ˝À¢ø£ìŒdüTÔ+~. eTTK´+>± $XÊK rs¡+˝Àìs¡Twæ ø=+&É, ˝≤düHé‡ uÒ ø±\˙ ˝≤+Ï Á|ü<˚XÊ˝À¢ ø£ìŒdüTÔ+~. |üPs¡«+ á J$ sê‹rs¡ ÁbÕ+‘·+ n+‘ê ñ+&˚~. ø±ì Ç|ü⁄Œ&ÉTÇ~ #ê˝≤ |ü]$T‘·+>± ø=ìï sê‹ÁbÕ+‘ê\˝À e÷Á‘·y˚T ø£ì|ædüTÔ+~. áJ$˝À ãjÓ÷ ªÄøÏºyé ø±+bòÂ&éµ nH˚

|ü<ësê∆ìï >∑T]Ô+#·&É+ »]–+~. Ç~ kÂÀ≤øÏ‡ø˘, q÷´s√ ≤øÏ‡ø˘ $\TeqT ø£*–ñHêïsTT. n<˚ $<Ûä eTT>± d”≈£î≈£î+ãsY‡dü+|ü<äqT eTq+ ø±bÕ&ÉTø√e\dæ e⁄+~.Ç+≥sY f…Æ&É Ÿ CÀHé À ñqï≥Te+Ï »+‘·TC≤\eTT &çôd+ãsY, eT]j·TT |òæÁãe]HÓ\˝À¢ ãVæ≤s¡Z‘·eTe⁄‘êsTT.

düeTTÁ<ä Jesê• |ü]s¡ø£åD neX¯ +á ns¡T<Ó’q düeTTÁ<ä dü+|ü<äqT

|ü]s¡øÏå+#·Tø√e*‡q u≤<Ûä ‘· n+<ä]ô|’Hêe⁄+~. Á|üuÛÑT‘·« XÊK\‘√ bÕ≥T ,|üsêés¡D y˚‘·Ô\T, |ü]XÀ<Ûä≈£î\T á ~X¯>±ø£èwæ#˚j·÷*‡ e⁄+~.rs¡+ yÓ+ã&ç e⁄qïeTTKýÓTÆq Á|üüyêVü‰\qT >∑T]Ô+∫ nø£ÿ&ÉeTqT>∑&É kÕ–düTÔqï »+‘·T C≤˝≤ìï s¡øÏå+#ê*‡ e⁄+~. e÷qe ø±s¡ ø£ ≤bÕ\ e\¢á »+‘·T C≤\+ , eT‘·‡dü+|ü<ä HêX¯q+ø±≈£î+&Ü, ô|òì‡+>¥qT ì]à+#ê*. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ n≥MXÊK yê]#˚‘· sê‘·T\‘√≈£L&çq rs¡ ÁbÕ+‘·+˝À dü+s¡ø£åD πøåÁ‘ê\qT@sêŒ≥T#˚sTT+#ê*. ‘·÷s¡TŒ ø√kÕÔ rs¡ÁbÕ+‘ê˝À¢ n~Ûø£ XÊ‘·+ JeyÓ’$<Ûä + eTq+#˚|ü À¢ #·÷&Ée#·TÃ. ø=ìï #˚|ü\ C≤‘·T\T#ê˝≤ ns¡T<äT>± ø£ìŒkÕÔsTT. ø=ìï s¡ø± …’q#˚|ü\T, düeTTÁ<ä Jesê• rs¡ ÁbÕ+‘ê\˝Àñ|ü⁄Œ˙Ï ø£j·T´\˝ÀqT, eT&É n&Ée⁄\˝ÀøÏ, >√<ëe] qB »˝≤˝À¢øÏ e\dü e∫Ã

42X

XÁ>∑T&ÉT¢ ô|Ïº eTs¡ ≤ düeTTÁ<ä+˝ÀìøÏyÓfi¯‘êsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿsêh+˝Àì ø√kÕÔ rs¡+ n<˚ $<Ûä+>±ˇ]kÕ‡ rs¡ ÁbÕ+‘·+ ˝Àq÷, Ä+Á<ÛääÁ|ü<˚XŸ˝À >√<ëe] qB rs¡ÁbÕ+‘·+ ˝Àq÷Jeq+ kÕ–+#˚ |ü⁄\dü #˚|ü≈£î m+‘√ÁbÕeTTK´‘· ñ+~. qB rs ¡ÁbÕ+‘ê˝À¢,düeTT Á<ärs¡+˝À ø±\T wü ø±s¡ø± …’q |ü]ÁX¯eT\qT kÕú|æ+#·&É+ e\q á |ü⁄\düe+Ï #˚|ü\ dü+K´ >∑D˙ j·T+>± ‘·–Zb˛‘√+~. á eT<Ûä ø±\+˝À »]|æq |ü]XÀ<Ûä À¢ á $wüj·T+ düŒwüº yÓTÆ+~. ‘·÷s¡TŒrs¡+˝ÀqT, eTTK´+>± ø£ècÕí , >√<ë e]uÒdæHé À Á|üuÛÑT‘·« dü+düú ˇmHéõdæ ,]\j·THé‡ e+Ï Áô|’y˚Ÿ s¡+>∑ dü+düú\T#·eTTs¡T, düVü≤» yêj·TTe⁄\qT ô|<ä› m‘·TÔqyÓ*øÏ rdüTÔqï+<äTq, ø±\Twü düeTdü \Tñ‘·ŒqïeTsTT |ü⁄\dü #˚|ü\ ñ‘·Œ‹Ô 90XÊ‘·+ es¡≈£L |ü&çb˛sTT+~. n<˚ $<ÛäeTT>± eT+∫˙Ï À ô|]–, ñ|ü⁄Œ ˙Ïø£j·T´\ ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü yÓfi‚fl á˝Ÿ#˚|ü\T ≈£L&Ü á yê‘ê es¡D ø±\TcÕ´ìøÏã …’b˛‘·THêïsTT.

‘·÷s¡TŒ rs¡+˝À dü+#·]+#˚ #˚|ü\˝À eTTK´+>±, ø£e«fi¯Sfl, HÓ‘·Ô\T, ]ã“q#˚|ü\T, >∑T\T$+<ä\T, yÓTø£s¡˝Ÿ‡,

≥÷´Hê\T, e+»s¡eTT, kıs¡#˚|ü\T,πs#˚|ü\T, á˝Ÿ #˚|ü\T, u§+‘·\T(ø=j·T´+>∑\T) ø£≥º #˚|ü\T, >=s¡dü\T,e÷>∑\T, |ü+&ÉT>∑|üŒ\T eTTK´+>± #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ. Çy˚ ø±≈£î+&Ü, $$<Ûä s¡ø± …’qs=j·T´\T, (f…Æ>∑sY s=j·T´\T, ‘Ó\¢s=j·T´\T, |ü¢esY C≤‹ s=j·T´\T, mÁs¡s=j·T´\T) eT+ã |”‘·\T, Äfi¯fls=j·T´\T,≈£L&Ü #ê˝≤ $]$>± ø£ìŒkÕÔsTT.s¡ø£s¡ø± …’q q‘·Ô C≤‘·T*ï y˚≤&ç yêÏe÷+kÕìï nø±«ø£\ÃsY À y˚T‘·>± yê&ÉT‘·T+≤s¡T. yêÏ ôw˝Ÿ‡ qT+∫ düTqï+‘·j·÷s¡T #˚dü÷Ô ñ+≤s¡T. düeTTÁ<ä+˝ÀqT,q<äT˝À¢ <=]πø nH˚ø£ s¡ø±\ #˚|ü\T,s=j·T´\T, |”‘·\T eTìwæøÏ ÄVü‰s¡+>±ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·THêïsTT.

á eT<Ûä ø±\+˝À |ü]ÁX¯eT\ e\¢rs¡+ yÓ+ã&ç ø±\Twü + ô|s¡T>∑T‘√+~. ˙Ïñ|ü]‘·\+ô|’ ñc˛íÁ>∑‘·\T Áø£y˚TD≤ô|s¡>∑≥+ e\q nH˚ø£ s¡ø±\ #˚|ü\T >∑T&ÉT¢ô|&ÉT‘·Tqï|üŒÏø° n$ |æ\¢\T>± e÷s¡&ÜìøÏ nqTyÓ’q yê‘êes¡D+ Òø£b˛e&É+‘√yêÏ dü+‘·‹ #ê˝≤ es¡≈£L ‘·–Zb˛‘·T+~.eTØ eTTK´+>± #˚|ü\ Je yÓ’$<Ûä + rs¡ÁbÕ+‘·+˝Àì eT&É n&Ée⁄\˝À #·÷dü÷Ôñ+≤eTT. |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ ˝Àì

düT+<äs¡ãHé eT&É n&Ée⁄\T, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì >√<ëe] |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ eT&Én&Ée⁄\˝À düTe÷s¡T 500 ô|’>±#˚|üC≤‘·T\T |”‘·\T, s=j·T´ C≤‘·T\T ìe•dü÷Ô e⁄HêïsTT. á eT&É n&É$ ÁbÕ+‘·+˝À á C≤‘·T\T #ê˝≤ eè~∆ #Ó+<äT‘·÷ñ+≤sTT. nsTT‘˚ Ç°e\ ø±\+˝À qB,düeTTÁ<ärs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ @s¡Œ&ÉT‘·Tqï|ü]ÁX¯eT\T, ÁbÕC…≈£îº\ ø±s¡D+>± eT&Én&Ée⁄\qT q]øÏy˚düTÔHêïs¡T. Ç≥T e+Ï#·s¡ \ e\¢ Á|ædæºdt nH˚ #˚|ü C≤‹ø£qTeTs¡T¬>’ b˛sTT+~. Ç~ kıs¡ #˚|üC≤‹øÏ #Ó+~q~. Ç~ @&ÉT qT+&ç mì$T~ n&ÉT>∑T\ es¡≈£î bı&Ée⁄ô|s¡T>∑T‘·T+~. Ç~ ‘·÷s¡TŒ rs¡ ÁbÕ+‘·+˝Àm≈£îÿe>± ø£ìŒ düTÔ+~. 1990 ‘·s¡Tyê‘· áC≤‹ #˚|ü |üP]Ô>± n+‘·]+∫ b˛sTT+~.á $<Ûä+>± ‘·÷s¡TŒ rs¡ ÁbÕ+‘·+˝ÀeTqT>∑&É kÕ–+∫ n+‘·]+∫ b˛sTTq#˚|ü\ C≤_ ‘êqT ◊j·TTdæmHé (Ç+≥πsïwüq˝Ÿ j·T÷ì j·THé |òüsY ø£q®sYy˚wüHé Ä|òtH˚#·TsY n+&é H˚#·Ts¡ Ÿ ]k ¬s‡dt) yês¡TÁ|üø£Ï+#ês¡T. ◊j·TTd æmHé Á|üø£Ï+∫q¬s&é *dtº À düTe÷s¡T 46 s¡ø±\ ns¡T<Ó’q#˚|ü\T, Ç‘·s¡ JesêdüT\T á ÁbÕ+‘·+˝ÀeTqT>∑&É kÕ–+∫ Ç|ü⁄Œ&ÉT ø£qTeTs¡T>∑

j·÷´sTT. e÷qyê[øÏ Á|ü‘· ø£å+>±, |üs√ø£å +>± ñ|ü jÓ÷>∑|ü&˚≥Te+Ï #˚|üC≤‘·T\T eT]j·TTÇ‘·s¡ s¡ø± …’q JesêX¯ó\qT , rs¡ÁbÕ+‘·+˝À ìe•+#˚ »+‘·T e⁄*ïs¡øÏå+#·Tø√e\dæq u≤<Ûä ‘· n+<ä]ô|’Hê ñ+~. eTTU´+>± rs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ @sêŒ≥T #˚ùd |ü]ÁX¯eT\T ,yêÏ qT+∫ ñ‘·Œqï eTj˚T´|üsêés¡D düeTdü \ô|’ ≈£åîDí+>±n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ Á|üuÛÑT‘ê«\TyêÏøÏ nqTeT‹ Çyê«*‡e⁄+~.n_Ûeè~∆ ÁbÕC… ≈£îº\T, |üsê´≥ø£ÁbÕC…≈£îº e\q düeTTÁ<ä Jesê•øÏ,Je yÓ’$ <ë´ìøÏ qwüº+ø£\T>∑≈£î+&Ü ne düs¡yÓTÆq #·s¡ \TrdüTø√e&É+ m+‘·sTTHênedüs¡+.

X

X

43X

X

X

X

|òæÁãe] 28e‘˚~ 2011 Áoø±≈£îfi¯+õ˝≤¢ e&ç¶‘ê+Á&É Á>±eT+˝À b˛©düT\T »]|æqø±\TŒ\˝À Ç<ä›s¡T eTs¡DÏ+#ês¡T. ø=+<ä]øÏrÁeeTsTTq >±j·÷\j·÷´sTT. b˛©düTø±*Ãq u≤wüŒyêj·TTe⁄ >√∞\ e\q ø=ìïÇfi¯ófl,>∑&ç¶yêeTT\T <ä>∑∆eTj·÷´sTT.Äb˛©düT ˝≤Øƒ#êØ®˝À ø=+‘· eT+~øÏ>±j·÷\j·÷´sTT.Á>±eTdüTÔ\T »]|æqm<äTs¡T <ë&ç À ø=+‘·eT+~ b˛©düT\T≈£L&Ü >±j·T|ü&É¶≥Tº b˛©düT esêZ\Tù|s=ÿHêïsTT.

m+<äTø° |òüTs¡D? ádtº ø√dtº mqØ®Áô|’y˚Ÿ *$Tf…&é (ÇdæÇ|æm˝Ÿ) Áoø±≈£îfi¯+õ˝≤¢ dü+‘·u§e÷à[ eT+&É\+ ø±ø£sê|ü*¢<ä>∑Zs¡ 2640 yÓ÷,yê. kÕeTs¡› + >∑\Ä<Ûë]‘· <Ûäs¡à˝Ÿ $<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ëìïHÓ\ø=\TŒ≥≈£î |üPqT≈£î+~. Ç~ á$<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ä kÕ∆|üq≈£î nedüs¡eTsTTq nqTeT‘·T\qT @<√ $<Ûä+>± dü+bÕ~+∫+~. Bìø=s¡¬ø’ sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ 2450mø£sê\ uÛÑ÷$Tì ≈£L&Ü πø≤sTT+∫+~.nsTT‘˚ á $<äT´‘Y ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ëìøÏkÕ∆ìø£ Á|ü»\ qT+&ç,|üsêés¡Dy˚‘·Ô\T eT]j·TT e÷qe Vü≤≈£îÿ\yê<äT\ qT+&ç e´‹πsø£‘· e´ø£ÔeTe⁄‘·T+~.

sêhŒuÛÑT‘·«+ ÇdæÇ|æm˝Ÿ$<äT´‘Y πøÁ<ëìøÏ πø≤sTT+∫quÛÑ÷$T uÛ≤eqbÕ&ÉT`HÍbÕ&É ∫‘·Ô&çH˚\˝À uÛ≤>∑+.á ∫‘·Ô&ç H˚\\T|üsêés¡D|üs¡+>± #ê˝≤ $\TyÓ’q$. MÏì s¡øÏå+#·e\dæq nedüs¡+#ê˝≤ e⁄+~ .Bì‘√ bÕ≥T 30Á>±e÷\≈£î #Ó+~q Á|ü»\T ‘·eTJeHê<Ûës¡+ ø=s¡≈£î á |ü]düs¡ÁbÕ+‘ê\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄Hêïs¡T.M]˝À eT‘·‡´ø±s¡T\T, ¬s’‘·T\TeT]j·TT Ç‘·s¡ eè‘·TÔ\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çq yês¡T e⁄Hêïs¡T. á $<äT´‘Yπø+Á<ä+ sêe&É+ e\q M] JeHê<Ûësê\T düeT÷\+>± <Óã“ ‹+≤sTT, M]øÏ Ç‘·s¡ Á|ü‘êé÷ïj·T

JeHê<Ûës¡+ @MT ø£*Œ+#·&É+ ˝Ò<äT.ø=+‘·eT+~øÏ á $<äT´‘Y πø+Á<ä+˝À∫qï∫‘·ø£ |üqT\T <=s¡ø£e#·TÃ. ø=‘·Ô>± e∫Ãqdü«j·T+#·*‘· kÕ+πø‹ø£ $<ÛëHê\ e\qÇø£ÿ&É <=]πø ñ<√´>∑ neø±XÊ\T #ê˝≤‘·≈£îÿe .MÏ‘√ bÕ≥T Ä ÁbÕ+‘· Á|ü»\TrÁeeTsTTq ø±\TcÕ´ìï m<äTs√ÿe\dæedüTÔ+~. á $<äT´‘Y πø+Á<ä+ düeTTÁ<ärs¡+yÓ+ã&ç HÓ\ø=\Œã&ÉT‘·Tqï+<äTe\qÇ+<äT˝Àì e´s¡∆|ü<ësê∆\T düeTTÁ<ä»˝≤˝À¢ø£\e&É+ e\q rs¡ÁbÕ+‘ê\ eT‘·‡´dü+|ü<ä <Óã“‹H˚ neø±X¯+ e⁄+~.

uÛ≤eqbÕ&ÉT ∫‘·Ô&ç H˚\˝À uÛ≤>∑+>±H˚ ‘˚\˙˝≤|ü⁄s¡+ e\dü|ü≈£åî\ πø+Á<ä+≈£L&Ü e⁄qï~. ø±ø£sê|ü*¢ <ä>∑Zs¡ ì]à+#·ã&˚ <Ûäs¡à˝Ÿ $<äT´‘Y πø+Á<ä+ e\q e#˚Ãø±\Twü + ø±s¡D+>± ‘˚\˙˝≤|ü⁄s¡+ |ü≈£åî\πøÁ<ä+ ≈£L&Ü rÁe+>± <Óã“‹+ ≥T+~.

á ∫‘·Ô&ç H˚\˝À $<äT´‘Y πø+Á<ëìï HÓ\ ø=\Œ &É+ e\q #·T≥Tº Á|üø£ÿ\

>∑\ <ë<ë |ü⁄ 30y˚\ mø£ sê\|ü+≥ uÛÑ÷eTT \T˙Ï eTT+|ü⁄≈£î>∑T] ne⁄‘êsTT.

πø+Á<ä Á|üuÛÑT ‘·«+ ìj·T$T+∫qì|ü⁄DT\ ø£$TÏ (mø˘‡|üsYº nÁô|ò’dü˝Ÿø£$TÏ) ≈£L&Ü $<äT´‘Y πø+Á<ä kÕ∆Hêìï á∫‘·Ô&ç H˚\˝À ø±≈£î+&Ü ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄≈£îe÷sêÃ\ì dü÷∫+∫+~. nsTT‘˚ sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ M≥ìï+Ï ô|&É#Ó$q ô|Ïº áπø+Á<ä kÕ∆|üqøÏ ‘·q≈£î m≥Te+Ï nuÛÑ +‘·s¡+ Ò<äì (H√ nuŸC…ø£‡Hé dü]º|òæøŸ)n~Ûø±]ø£+>± 2009 |òæÁuÛÑe]˝À ‘Ó*j·TCÒdæ+~.

‘·eT <Ó’q+~q J$‘ê\ô|’Ç.dæ.Ç.|æ.m˝Ÿ. $<äT´‘Y πø+Á<ä+ #·÷ù|rÁe Á|üuÛ≤yê\qT >∑T]Ô+∫q kÕ∆ìø£Á|ü»\T á πø+Á<ëìøÏ e´‹πsø£+>± >∑fi¯+$bÕŒs¡T. e&ç¶‘ê+Á&É Á>±eT+ πø+Á<ä+>±

‘·eT $<äT´‘Y πø+Á<ä e´‹πsø£ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT ø=qkÕ–+#ês¡T.Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± 200 s√E\qT+&ç ] Ò ìsêVü≤s¡ Bø£å \qT#˚|ü≤ºs¡T.

2011 |òæÁue] 25e‘˚Bq b˛©düT\T e&ç¶‘ê+Á&É˝Àìs¡«Væ≤+∫q ] Ò ìsêVü≤s¡ Bø£å\qT∫Hêï_Ûqï+ #˚j·TT≥≈£î kÕ∆ì≈£î\T@sêŒ≥T #˚dæq cÕ$Tj·÷qT ‘=\–+#˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#·&É+‘√$<äT´‘Y πø+Á<ä e´‹πsø£ Á|üC≤ñ<äéT+ eT]+‘· rÁe s¡÷|ü+<ë*Ã+~.Äs√E »]–q b˛©düT\˝≤Øƒ#êØ®˝À |ü\Te⁄s¡T >±j·T|ü&Ü¶s¡T.

|òæÁuÛÑe] 28e ‘˚Bq»]–q ø±\TŒ\ H˚|ü<Ûä +˝À πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·« |üsêés¡D XÊK á$<äT´‘Y πø+Á<ä ìsêàD |üqT\qT‘ê‘êÿ*ø£+>± ì*|æy˚dæ dü+ã+

ø£<äT\T‘·Tqï »q+

myéT. ‹e÷à¬s&ç¶

44X

X

X

X

‘ê‘êÿ*ø£+>± ì*|æy˚dæ dü+ã+~Û+∫q |üsêés¡D $wüj·÷\qT |ü⁄q:|ü]o*+#ê\ì Ä<˚•+∫+~.

ø±ø£sê|ü*¢ e&ç¶‘ê+Á&É |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê\˝À #√≥T #˚düT≈£îqï á dü+|òüT≥q\≈£î ø=ìï HÓ\\T ÁøÏ‘·+ n+fÒ p …’ 2010qÇ<˚ õ˝≤¢ À k˛+ù|≥˝À Ç+‘·ø£+fÒ rÁeeTsTTq <äeTqø±+&ÉqTÄÁbÕ+‘· Á|ü»\T m<äTs√ÿe\dæ e∫Ã+~.

Hê>±s¡T®q ø£HéÁdüºø£åHé ø£+ô|˙ (mHé.dæ.dæ) Áoø±≈£îfi¯+õ˝≤¢ k˛+ù|≥ eT+&É+˝À 2640 yÓ÷,yê, kÕeTs¡∆ + >∑\ u§>∑TZÄ<Ûë]‘· <Ûäs¡à˝Ÿ πøÁ<ëìï HÓ\ø=\Œ<ä*Ã+~.Bì ø=s¡≈£î sêhÁ|üuÛÑT‘·«+ 972.69 mø£sê\ ;\ uÛÑ÷$Tì πø≤sTT+∫+~.Bì‘√bÕ≥T eT]ø=+‘· uÛÑ÷$Tì mHé.dæ.dæ. kÕ∆ìø£ ¬s’‘·T\qT eTuÛÑ ô|Ïºø=qT>√\T #˚dæ+~. eT<Ûä es¡TÔ\T ¬s’‘·T\≈£î yês¡T uÛÑ÷$Tìm+<äT≈£î ø=qT>√\T#˚dæ+~ ì»+ #Ó|üŒÒ<äT, yês¡T #˚|ü\ #Ós¡T

e⁄\T @sêŒ≥T #˚j·T&É+ø=s¡≈£î ø=+≥Tqï≥Tº¬s’‘·T\≈£î ‘Ó*j·TCÒkÕs¡T.‘·s¡Tyê‘· ÄuÛÑ÷$Tì mHé.dæ.dæ.≈£î<Ûësê<ä‘·Ô+ #˚XÊs¡T.

mHé.dæ.dæ≈£îsêh Á|üuÛÑT‘·«+ πø≤+sTT+∫q uÛÑ÷$T 4000mø£sê\˝À $düÔ]+∫q;\˝ÀuÛ≤>∑+. á;\uÛÑ÷$T 20øÏ.MT.bı&Ée⁄q $düÔ]+∫+~. á ;\ ∫qïbÕÏ »˝≤X¯j·÷ìï‘·\|ædüTÔ+~.Bìì ˇø£ ∫qïôd’E ø=˝Ò¢s¡T düs¡düT‡>±n_Ûe]í+#·e#·TÃ. k˛+ù|≥ eT+&É\+˝Àì u≤s¡Tyê eT]j·TTø£$Ï eT+&É\+˝Àì ø£bÕdü>∑&É¶ Á>±e÷\ eT<Ûä á ;\uÛÑ÷$Tñ+~.á õ˝≤¢˝Àì k˛+ù|≥ .ø£$Ï eT]j·TT ø£+∫*eT+&É ≤˝À¢ì 30 Á>±e÷\˝À ìedæ+#˚ <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT \ø£å\eT+~ »HêuÛ≤ Áã‘·T≈£î\T á ;\ uÛÑ÷$T‘√ n\T¢≈£îìb˛sTTe⁄HêïsTT.á uÛÑ÷$T dü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄Hê áÁ>±eT yêdüT\≈£î@<√ ˇø£ JeHê<Ûës¡+ ø£*ŒdüTÔ+~.

;\ #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ >∑\ uÛÑ÷$T kÕs¡e+‘·eTsTT+~. á;\˝Àì ˙Ï‘√ 5000 mø£sê\˝À dü+e‘·‡sêìøÏ ¬s+&ÉT |ü+≥\e] |ü+&çkÕÔs¡T.n˝≤π> á ÁbÕ+‘·+ ø±j·T>∑÷s¡\≈£î ≈£L&Ü Á|üdæ~›.Çø£ÿ&É ø±j·T>∑÷s¡\T ø£\ø£‘êÔ es¡≈£î s¡yêD≤ #˚j·Tã&É‘êsTT.;\˝À @sêŒ≥T #˚dæq m‹Ôb˛‘·\ |ü<Ûäø±\ ÁøÏ+<ä 750 mø£sê\TkÕ>∑T ne⁄‘·T+~. ;\˝Àì ˙s¡T eT‘·‡´ø±s¡T\≈£î ≈£L&Üdü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄q J$ø£qT ø£*ŒdüTÔ+~. ;\ düeTTÁ<ä+ yÓ+ã&çyê´|æ+∫e⁄+~.á Á>±e÷\˝Àì eT‘· ‡ø±s¡T\T #˚|ü\ y˚≥¬ø’düeTTÁ<ëìøÏ b˛‘·T ñ+≤s¡T. ;\ uÛÑ÷$T |üX¯óe⁄\≈£î

ø±e*dæq+‘· y˚T‘· n+~düTÔ+~.;\˝§|ü* ˙Ï À ô|]π> >∑&ç¶Ç+Ï ø£|ü⁄Œ\≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.á >∑&ç¶‘√ #ê|ü\T ≈£L&Ün\T¢‘ês¡T.

M≥ìï+Ï ø£+fÒ eTTK´+>± á ;\ ÁbÕ+‘·+˝Àe÷DÏø£ |ü⁄s¡+ eT]j·TT u§]e+ø£ Á>±e÷\˝À @sêŒ≥T #˚dæqeT+∫˙Ï |ü+|æ+>¥ |ü<∏äø±\ e\q 62 Á>±e÷\ Á|ü»\≈£îeT+∫˙Ï kÂø£s¡ + n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e∫Ã+~.

sêÁwüºÁ|üuÛÑT‘ê«\T j·T<ës¡údæú‹ì ø£|æŒ|ü⁄∫ÃmHé.dæ.dæ. yê]øÏ ø±e\dæq nqTeT‘·T\˙ï Ç#êÃs¡T. 2009edü+e‘·‡s¡+ Ä>∑wüßº 18 e‘˚Bq á ÁbÕC…≈£îº jÓTTø£ÿ |üsêés¡DÁ|üuÛ≤yê\ô|’ »]–q ãVæ≤s¡+>∑ $#ês¡D˝À bÕ˝§Zqï y˚ ≤~eT+~ Á|ü»\T Bìì e´‹πsøÏ+∫Hê >±˙ Á|üuÛÑT‘ê«\T BìøÏ

|ü#·ÃC…+&Ü #·÷bÕsTT.

mHé.dæ.dæ. $<äT´‘Y πø+Á<ä+ ì»s¡÷|ü⁄ <ë*Ã ‘˚á ÁbÕ+‘·Á|ü»\ Áã‘·T≈£î\Te÷&ç eTdæ nsTTb˛‘êsTT. eékÕj·T+ eT]j·TTeT‘·‡ s¡+>±\T|üP]Ô>± <Óã“‹ì MÏô|’ Ä<Ûës¡ |ü&çq \ø£å ≤~

Á|ü»\T Áã‘·T≈£î ‘Ós¡T e⁄qT ø√˝ÀŒ ‘ês¡T. á πø+ Á<ä+˝À ñ‘·Œ‹ÔnsTTq ø£¬s+≥T‘√ sêÁwüº+˝Àì Ç+&É¢ Àì ã\T“\ <ë«sê yÓ\T‘·Ts¡T Çe«e#·TÃqT ø±ì á Á>±e÷\ Á|ü»\ J$‘ê\T e÷Á‘·+∫ÛÁ<äyÓTÆ b˛‘êsTT. á $<äT´‘Y πø+Á<ä+ e\q e#˚Ã ã÷&ç<äqT á;\ ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ ì\Te #˚kÕÔs¡T. Bì‘√ eT+∫˙Ï ø=s¡≈£î@sêŒ≥T #˚dæq m‹Ôb˛‘·\ |ü<∏äø±\T eT÷‘·|ü&çb˛‘êsTT. ø£&ÉT|ü⁄\T ì+|ü&Üìπø ø±ø£, >=+‘·T ‘·&Ée≤ìøÏ ≈£L&Ü ˙ÏøÏ ø£≥ø£≥@s¡Œ&ÉT‘·T+~. M≥ìïÏ‘√ bÕ≥T ø±\Twü + ø±s¡D+>± Äs√>∑ +<Óã“ ‹+≥T+~.

á $<äT´‘Y πø+Á<ä+ qT+&ç e#˚Ã $HêX¯HêìïÁ>∑Væ≤+∫q kÕúì≈£î\T ‘·eT eT<Ûä e⁄qï uÛÒ<Ûë_ÛÁbÕj·÷\qT,‘ês¡‘·e÷´\qT Á|üø£ÿq ô|Ïº $<äT´‘Y πø+Á<ä kÕú|üq≈£î e´‹πsø£+>±ˇø£ ã\yÓTÆq Á|üC≤ ñ<ä e÷ìøÏ ÁbÕD+ b˛XÊs¡T. Á|üuÛÑT‘·«eTTeT]j·TT ø£+ô|˙ yês¡T Á|üjÓ÷–+∫q kÕeT, <ëq <ä+&√bÕj·÷\T M–b˛j·÷sTT. 2010 E …’ 14e ‘˚Bq ø£+ô|˙ yês¡T$<äT´‘Y πø+Á<ä ìsêàD |üqT\ ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·>±Á|ü»\T ô|<ä› jÓT‘·TÔq e´‹πsøÏ+#ês¡T. á düeTj·T+ ø√düy˚Tm<äTs¡T#·÷dæq b˛©düT ã\>±\T eT]j·TT ø£+ô|˙ ≈£L&É>∑Ïºq

45X

X

X

X

ø£+ô|˙ ≈£L&É>∑ÏºqøÏsêsTT sö&ûeT÷ø£ ìsêj·TT<ÛäT …’q kÕe÷q´ Á|ü»\ô|’$s¡T#·T≈£îã&Ü¶sTT. Ç+<äT˝ÀuÛ≤>∑+>± k˛+ù|≥ düuŸ ÇHéôdŒø£ºsY »]|æq $#·ø£åD≤s¡Væ≤‘· ø±\TŒ\˝À eTT>∑TZs¡Tã* nj·÷´s¡T.

k˛+ù|≥˝À ø±\TŒ\T»]–q s√EH˚ &Ûç©¢˝ÀìH˚wüq˝Ÿ mì«sêHéyÓT+Ÿnô|Œ˝ÒŸ Ä<∏ë]° ;\ÁbÕ+‘·+ |üsêés¡D |üs¡+>±|ü]o\q≈£î ìj·T$T+∫qø£$T°\T ‘·|ü⁄Œ&ÉT ìy˚~ø£\TdüeT]Œ+#êj·Tì ù|s=ÿ+≥÷mHé.dæ.dæ.øÏ Ç+‘·≈£î eTT+<äTeT+ps¡T #˚dæq nqTeT‘·T\qT s¡<äT› #˚dæ+~. n<˚düeTj·T+˝À πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ìj·T$T+∫q ì|ü⁄DT\ø£$T° ≈£L&Ü ;\ ÁbÕ+‘·+m+<äT≈£î |üìøÏsêì ã+»s¡T uÛÑ÷$Tø±<äì, \ø£å˝≤~ eT+~øÏ JeH√bÕ~Ûø£*Œ+#˚ ≥Te+Ï~ nì, |üsêés¡D$wüj·T+˝À ≈£L&Ü ø°\ø£yÓTÆq ≥Te+Ï<äìù|s=ÿ+~.

á ñ<ä+‘ê\ ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&ÜÄ+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêÁwüºÁ|üuÛÑT‘·«+ mHé.dæ.dæ.øÏÇ∫Ãq nqTeT‘·T\ìï+Ï˙ s¡<äT›#˚j·T&ÜìøÏ eTT+<äTøÏ sêe&É+ Ò<äT. k˛+ù|≥ÁbÕ+‘· Á|ü»\T ≈£L&Ü ‘·eT ñ<ä e÷ìïø=qkÕ–dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ø=~›ø±\+ ÁøÏ‘·y˚Tyês¡T#˚düTÔqï ]˝Ò ìsêVü‰s¡Bø£å\T ˇø£dü+e‘·‡sêìï |üP]Ô #˚düT≈£îHêïsTT.

Çø£ÿ&É Á|ü»\T #˚|üÏºq ñ<ä e÷\≈£î Ç‘·s¡ Á|üC≤ dü+|òü÷\T #˚<√&ÉTyê<√&ÉT>± ì*#êsTT. ø=+<äs¡T ñ<ä eTø±s¡T\T ø£*dæ Hê´j·TkÕúHê\ ‘·\T|ü⁄\T‘·≤ºs¡T.eT]ø=+<äs¡T sêÁwüº eT]j·TT<˚X¯+˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç áñ<äé÷ìøÏ yÓqTï<äqTï>± Á|üC≤_ÛÁbÕj·÷ìï ≈£L&É>∑fÒº+<äT≈£î q&ÉTeTT_–+#ês¡T.

Ç<˚ $<Ûä+>± sêÁwüº+˝À Ç‘·s¡

ÁbÕ+‘ê\˝À HÓ\ø=\ŒuÀ‘·Tqï $<äT´‘Yπø+Á<ë\≈£î e´‹πsø£+>± kÕúìø£ Á|ü»\T‘·eT e´‹πsø£‘·qT ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïs¡T.Á|üø±X¯+ õ˝≤¢˝À Á|üuÛÑT‘·«dü+düú m.|æ.C…Héø√ ì]à+#· ‘·\ô|Ïºq 4000 yÓT.yê<∏äs¡à˝Ÿ $<äT´‘Y πø+Á<ëìøÏ ≈£L&Üe´‹πsø£+>± kÕúìø£ Á|ü»\T Ä+<√fi¯q#˚|ü≤ºs¡T.

kÕúìø£ Á|ü»\ Ä+<√fi¯q e\¢q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À ‘·\ ô|Ïºq nDTÇ+<Ûäq+ Á‘·e«ø£+ eT]j·TT ñ‘·Œ‹ÔøÏdü+ã+~Û+∫q πø+Á<ëìï HÓ\ø=˝≤Œ\qïÁ|ü‹bÕ<äqqT πø+Á<ä sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\T‘ê‘êÿ*ø£+>± $s¡$T+#·Tø=qø£ ‘·|üŒ Ò<äT.Bìì ø£&É|ü õ˝≤¢≈£î ‘·s¡*+#ês¡T. e÷JeTTKéT+Á‹ yÓ’.mdt.ÄsY. sê»ø°j·T ã\+eTT+<äT kÕúì≈£î\T H√s¡T$|üŒ Òø£b˛j·÷s¡T,

ø±øÏHê&É <ä>∑Zs¡ õ.myéT.ÄsY.ø£+ô|˙ ‘·\ ô|Ïºq 6500yÓT.yê. <∏äs¡à˝Ÿ$<äT´‘Y πø+Á<ëìøÏ kÕúì≈£î\ qT+&ç rÁee´‹πsø£‘· e´ø£ÔeTe⁄‘·T+~.

eTs=ø£yÓ’|ü⁄q Á>±eT+˝À >∑èVü‰\≈£î, eTØ eTTK´+>± eékÕj·÷ìøÏdü]>± ø£¬s+≥TqT n+~+#·&É+ Ò<ä+≥÷

$<äT´‘Y dæã“+~ì düuŸùdºwüHé ø±sê´\j·÷\˝À ñ+∫ ‘·\T|ü⁄\≈£î ‘êfi¯+ y˚düTÔqïdü+|òüT≥q\T eTq≈£î ‘ês¡düdü&ÉT‘·÷ñHêïsTT.

ªªdæ«#Y H=ø£ÿ>±H˚ …’≥T yÓ\>±*,|ü+|tôdŸ qT+&ç ˙fi¯ófl sêyê*, ø±˙$<äT´‘Y πø+Á<ä+ e÷Á‘·+ e÷<ä>∑Zs¡ô|§º<äT›. Ç+ø± mø£ÿ&Ó’q ô|Ïºe÷≈£î$<äT´‘Y e÷Á‘·+ ø=s¡‘· Ò≈£î+&Ü düs¡|òüsê#˚j·T+&ç n+fÒ m˝≤ kÕ<Ûä +?µµµ nH˚Á|üX¯ïqT ø=+<äs¡T ÒeHÓ‘·TÔ‘·THêïs¡T.

ˇø£yÓ’|ü⁄q ø£¬s+≥T <ëVü≤+ rs¡ì$$<Ûä esêZ\ Á|ü»\T. eTs=ø£ yÓ’|ü⁄q$<äT´‘Y πø+Á<ë\+fÒ rÁe e´‹πsø£‘·qTe´ø£Ô+ #˚düTÔqï ÁbÕC…≈£îº ÁbÕ+‘· yêdüT\T.

Ç~ eTq eTT+<äT≈£î ‘ÓdüTÔqïeTTKýÓTÆq Á|üX¯ï\T: eTq≈£î m+‘·ø£¬s+≥T nedüs¡+? á ø£¬s+≥TqT @$<Ûä+>± ñ‘·Œ‹Ô #˚j·÷*? á ø£¬s+≥Tnedüsê\qT rs¡Ã˝Òø£ ‘·–Z+#˚ Á|ü‘êé÷ïj·T e÷sêZ\T @yÓTÆHê ñHêïj·÷?MÏì #·]Ã+#·&ÜìøÏ eTT+<äT Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À sêuÀ‘·Tqï $<äT´‘Y πø+Á<ë\>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

46X

X

X

X

>∑‘· dü+∫ø£ À (Ä>∑wüßº 2012) e÷sYÿ‡ m+¬>˝Ÿ‡ \T Kì»eqs¡T\ |ü]$T‘·T\÷, |ü⁄qs¡T|üjÓ÷>∑+, n&Ée⁄\ HêX¯q+,m&ÜØø£s¡D, |ü]ÅX¯eT\ e´sê∆\÷, uÛÑ÷‘ê|ü+ ˝≤Ï Å|üdüTÔ‘·düeTdü \ ;C≤\qT ÄHê&˚ >∑T]Ô+∫ Å|ükÕÔ$+#ês¡ì yÓTÌUÒ Ÿø±+&Ó ≤sY‡ yê´kÕìï ñ<äVü≤]+#êeTT. yêÏì @ s¡#·q\˝ÀÅ|ükÕÔ$+#ês√ eT÷˝≤˝ÀøÏ yÓ[fl dü] #·÷&É&ÜìøÏ Å|üj·T‹ï+#êeTT.n+<äT≈£î Åbıô|òdüsY C≤Hé u… ≤¢MT bò düºsYì dü+Å|ü~+∫ ø=ìï$esê\T ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

e÷]Ã 1880 ˝À ôdØZ b˛&=*Héd”ÿ e÷sYÿ‡ s¡#·q\Åù|s¡D‘√ sêdæq ‘·q Åô|ò+∫ yê´dü+ ªªk˛wü*»+ n+&é <ä j·T÷ì°Ä|òt |òæõø£ Ÿ bò ¬s‡dtµµ ì e÷sYÿ‡ øÏ |ü+bÕs¡T. Ä yê´dü+˝Àb˛&=*Héd”ÿ ªªÇø£ ≤õø£ Ÿ mø£Hê$Tø˘‡µµ øÏ |ü⁄Hê~ y˚XÊs¡ , e÷sYÿ‡ÅX¯eT $\Te dæ<ë∆+‘êìøÏ <∏äs√à&ÓÌq$Tø˘‡,|òæõø˘‡ \qT CÀ&ç+∫XÊÅd”Ôj·T‘· ø£*Œ+#˚ Å|üj·T‘êïìï e÷sYÿ‡‹s¡düÿ]+#ês¡˙ sT÷ eT<Ûä´ø±\+˝Àe÷]ºHÓCŸ Ä*j·TsY ‘·~‘·s¡T\T #˚dæq n_jÓ÷>±\qT C≤Hé u… ≤¢MT bò düºsY, bÕ˝Ÿã¬sÿŸ \T $X‚¢wæ+∫ ø=ìï |ü]XÀ<ÛäHêyê´kÕ\T sêXÊs¡T. yêÏ À e÷sYÿ‡ m+¬>˝Ÿ‡\T b˛&=*Héd”ÿ yê´kÕìï ≈£åîDí+>± |ü]o*+#ês¡ , ˝À|ü uÛÑ÷sTTwüº+>± e⁄qï+<äTH˚‹s¡düÿ]+#ês¡ #·÷bÕs¡T. e÷sYÿ‡øÏ m+¬>˝Ÿ‡19 &çôd+ãs¡T 1882 q sêdæq ñ‘·Ôs¡+˝ÀsTT˝≤ nHêïs¡T.

ªªeTìwæ ˇø£ |üìyê&ÉT>± sT÷HêÏdü÷s¡ s¡•àì s¡÷bÕ+‘· s¡+#˚dæ <ë#˚yê&ÉTe÷Å‘·y˚T ø±<äT, n+‘· ø£+fÒ n~Ûø£+>± |ü⁄sê‘·q dü÷s¡ s¡•àì<äTu≤sê #˚ùdyê&Éì b˛&=*Héd”ÿ |üP]Ô>± $düà]+#ê&ÉT.X¯øÏÔuÛ≤+&Ü>±sê …Ìq, u§>∑÷Z, KìC≤\÷, n&Ée⁄\÷ ‘·~‘·sê\qT eTqyÓT˝≤ <äTu≤sê #˚kÕÔyÓ÷ Hêø£+fÒ MTπø u≤>± ‘Ó\TdüT. sT÷ ø√D+qT+N #·÷ùdÔ #˚|ü\T |ü≥º&É+, y˚≤&É&É+ ≈£L&Ü q÷‘·q kÂs¡X¯øÏÔì<ë#·&É+ ø±<ä , n|üŒÏπø düMTø£è‘·yÓTÌq kÂs¡X¯øÏÔì yê&˚dæ eè<Ûë#˚j·T&É eTì|ædüTÔ+~.µµ Ç+ø± eékÕj·T+ ÅbÕ‹|ü~ø£>±b˛&=*Héd”ÿ e÷qe ÅX¯eT <ë«sê ø£*π> X¯øÏÔ ñ‘êŒ<äø£‘·ô|Ì #·÷|æq…ø£ÿ\T düeTÅ>∑+>± Òeì #ÓãT‘·÷ ªªÄj·Tq ì»yÓTÌq Ä$wüÿs¡D

e÷qe⁄\T ÅX¯eT <ë«sê kÂs¡X¯øÏÔì uÛÑ÷ñ|ü ]‘·\+ô|Ì Ä|æô|Ïº <ëìÅ|üjÓ÷»q+ m≈£îÿe ø±\+ e⁄+&˚≥T¢ #˚j·T>∑\s¡ì >∑T]Ô+#·&É+˝Àe⁄+<äµµ ì m+¬>˝Ÿ‡ nHêïs¡T. ø±ì X¯øÏÔ ñ‘êŒ<äø£‘· …ø£ÿ ø£≥º&É+˝Àms¡Te⁄\÷,Ç+<Ûäqs¡÷|ü+˝À yê&çq X¯øÏÔì |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√ Ò<äT. Ç˝≤Ï $X‚¢wüD≤˝ÀbÕ\ ø±s¡D+>± ªªb˛&= *Héd”ÿ ‘·q$\TyÓÌq Ä$wüÿs¡D qT+&ç <ë] eT[fl ‘·|ü⁄Œ <ë]˝À kÕeTýê<ädü‘ê´ìøÏ Å|üø£è‹ $C≤„q+ <ë«sê q÷‘·q Å|üe÷D≤ìï ø£qT>=H˚Å|üj·T‘·ï+˝À, uÛÖ‹ø£, ns¡ú XÊÅkÕÔ\ eT<Ûä >∑+<äs¡>√fi¯ |ü&Ü¶&Éµµ ìm+¬>˝Ÿ‡ ìX¯ÃsTT+#ês¡T.

•˝≤» Ç+<ÛäHê\÷, n&Ée⁄\÷ düMTø£è‘·yÓTÆq |ü⁄sê‘·q kÂs¡X¯øÏÔ , n$ |ü]$T‘·yÓTÆqe˙ e÷sYÿ‡ m+¬>˝Ÿ‡ \T ÄHê&˚ >∑T]Ô+#ês¡ìô|’ ñ<ëVü≤s¡D˝À düŒwüº+. Çø£ |ü⁄qs¡T|üjÓ÷>∑+ $wüj·T+˝ÀÁ|ü<Ûëq+>± e÷sYÿ‡ô|’ »s¡àHé XÊÅdüÔy˚‘·Ô »düºdt yêHé ©_>¥ eé

kÕj·T s¡kÕj·TqXÊÅdüÔ+ô|’ sêdæqÅ>∑+<Ûä+ Å|üuÛ≤yêìï ñ<äVü≤]kÕÔs¡T. ©_>¥Á_Ïwt eékÕj·÷ìïÅ|üø£è‹øÏ sTT#˚Ã <ëìø£+fÒ m≈£îÿe rdüT≈£îH˚ ªª<√|æ&û eédüúµµ>±q÷, Á_≥Héì nìï<˚XÊ\ uÛÑ÷kÕsêìï<=+–*+#˚ <˚X¯+>±q÷ e]í+#ês¡T.Ç+ø± ªªn~ ©|æ‡ø˘,

yê≥sY\÷, ÅøÏ$Tj·÷\ j·TT<ä∆uÛÑ÷eTT\qT ô|ø£*+N, mH√ï‘·sê\T>± dædæ© düe÷<ÛäT\˝Àq÷ düMTø£è‘·yÓTÌe⁄qï meTTø£\qTyÓ*øÏ rdæ yê&ç+~.Ç|ü⁄Œ&ÉT @≤ eT÷&ÉTqïs¡ $T*j·THé Å|ü»\uÛ≤$‘·sê\ ÄVü‰sêìï HêX¯q+ #˚düTÔqï~. ◊s√bÕ, Å|ü|ü+#·+>∑T+&Ó\ô|Ì uÛÑ÷‘·+˝≤ y˚ ≤&ÉT‘·÷ ‘·q ¬ø˝≤Ï nedüs¡eT÷, XÊX¯«‘·Å|üjÓ÷»qeT÷ Ò≈£îHêï yêÏ ÅbÕD≤<Ûës¡yÓTÌqs¡ø±Ôìï |”\TdüTÔqï~.µµnHêïs¡T ©_>¥. sT÷j·Tq $X‚¢wüD Ä<Ûës¡+>± e÷sYÿ‡ eTÏº Àìb˛wüø±\T ` qÅ‘·»ì, uÛ≤dü«s¡eTT, bı≤wæj·T+ ` \qT ÄVü‰s¡+,q÷\T s¡÷|ü+˝À Å>±e÷\qT+&ç |ü≥ºD≤\≈£î ‘·s¡*dü÷Ô ‹]–

Ábıô|òdüsY ˆˆ ¬ø. u≤ã÷sêe⁄

C≤Hé u…˝≤¢MT b˛düºsY

47X

X

X

X

Å>±e÷\qT+&ç |ü≥ºD≤\≈£î ‘·s¡*dü÷Ô‹]– eTÏº ÀøÏ #˚s¡≈£î+&Ü #˚j·T&É+‘√, sT÷b˛wüø±\˙ï |ü≥ºD≤\˝À ø±\Twü + ô|+∫nHês√>±´ìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘·THêïj·Tì ø±|æ≥˝Ÿ eT÷&Ée uÛ≤>∑+˝À sêXÊs¡T. Äs√E \˝À<∏yéT‡ q~ e÷qe eT\ eT÷Å‘ê\‘√ ì+&çÅ|üdüTÔ‘· eT÷d”q~ ˝≤Ï dæÔ‹˝À <äTsê«düq yÓ<ä» Ò¢~. Å>±e÷\T |ü≥ºD≤\ eT<Ûä n>±<∏ëìï‘=\–+#·≈£î+&Ü eTÏº À b˛wüø±\qT |ü⁄qs¡T<ä∆]+∫ düTdæús¡‘· kÕ~Û+#·&É+ kÕ<Ûä +ø±<äT.

uÛÑ÷ ‘ê|ü+ $wüj·T+˝À e÷sYÿ‡ 1847˝À ø±sY¢ ìø=˝≤dt ÅbòÕdt sêdæq ªª¬øÌ¢y˚TŸ n+&é<ä yÓõ≥ãT˝Ÿ es¡ Ÿ¶ Å‘·÷ WŸ <ä @C…dt, mVæ≤düºØ Ä|òt uÀ‘Yµµì #ê]Å‘·ø£ uÛÖ‹ø£ yê<ädæ<ë∆+‘êìøÏ s¡÷|ü⁄ ~<äT›‘·Tqï s√E\˝À#·~$, Ç~ #ê˝≤ ÄdüøÏÔø£s¡+>± e⁄+~ #·<äeeTì m+¬>˝Ÿ‡ øÏ 25 e÷]Ã 1868 q ñ‘·Ôs¡+sêXÊs¡T. Ä |ü⁄düÔø£+˝À yê‘êes¡D+, eèø£å dü+|ü<ä #ê]Å‘·ø£ø±\+˝À e÷s¡TŒ #Ó+<äT‘êj·Tì ìs¡÷|æ+#ês¡T.ÅbòÕdt ì e÷sYÿ‡&Ü]«Hé ø£+fÒ eTT+<äÏ &Ü]«ìdtº >± e]í+#ês¡T. ªªùd<ä + #˚ùdkÕúsTTì ãÏº ¬sÌ‘·TøÏ Å|æj·TyÓTÌq ‘˚eT b˛sTT (yÓTTø£ÿ\T <äøÏåD+qT+&ç ñ‘·ÔsêìøÏ e\dü b˛‘êsTT), |òü*‘·+>± |ü∫Ãø£ ãj·Tfi¯ófl@s¡Œ&É‘êsTT.ùd<ä + Å|ü<∏äeT |òü*‘ê\T Å|üjÓ÷»qø£s¡y˚T, ø±ì∫e]øÏ n≥Mìs¡÷à\q+ <ë«sê $<Ûä«+dü+ »s¡T>∑T‘·T+<ä+µµ ≤s¡TÅbòÕdt. Bìô|Ì düŒ+~dü÷Ô ªª|üs¡ ekÕqy˚TeT+fÒ ùd<ä + düVü≤»ô|s¡T>∑T<ä\‘√ m˝≤Ï e÷qe ìj·T+Å‘·D Òø£ »]–‘˚ (ˇø£ã÷s¡T®yê>± Äj·Tq düVü≤»+>±H˚ sT÷ $wüj·÷ìøÏ sê Ò<äT) <ëìyÓqTø£ m&Üs¡T\T $T>∑T\TdüTÔ+~.|ü]¸j·÷, yÓTdübıfÒ$Tj·÷, Å^düT‘·~‘·s¡ <˚XÊ\T. Ç~ ˇø£ ndü+ø£*Œ‘· kÕeTýê<ä <Û√s¡DÏ.µµnHêïs¡T e÷sYÿ‡. ‘·s¡Tyê‘· m+¬>˝Ÿ‡ ‘·q ndü+|üP]Ô s¡#·q&Éj·T …øÏºø˘‡ Ä|òt H˚#·sY ø=s¡≈£î |ü]XÀ<Ûäq #˚dæq 1870 ˝À ÅbòÕdt|ü⁄düÔø£+ qT+&ç H√≥T‡ sêdüT≈£îHêïs¡T. |òü*‘·+>± Çø±\J ô|Ìe÷qe düe÷»+ eTTKýÓTÌq Å|üuÛ≤e kÕsê+XÊìï dü+πøå|ædü÷ÔªªHê>∑]ø£‘· $s¡T<ä∆ Å|üÅøÏj·T nq&ÜìøÏ Å|ü<Ûëq ì<äs¡Ùq+ Å|üdüTÔ‘·s¡÷|ü+˝À n~ H˚\qT ø°åDÏdüTÔ+~, n&Ée⁄\qT m&Üs¡T\T>±e÷s¡TdüTÔ+~, uÛÑ÷$Tì Ä~ ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î |üìsê≈£î+&Ü #˚dæyê‘êyês¡D≤ìï #Ó&É>=&ÉT‘·T+~. |ü∫Ãø£ ãj·Tfi¯Sfl,ô|]–q y˚&û,bı&ç ¬øÌ¢y˚TŸ á dü+düèÿ‹øÏ |üs¡ ekÕq+. »s¡à˙, Ç≥©˝Àn&Ée⁄\T e⁄qïHêÏø£+fÒ Ç|ü⁄Œ&ÉT 5`6 &çÅ^\ ôd+ÏÅπ>&ÉT y˚&çô|]–+<äµµ ì m+¬>˝Ÿ‡ sêXÊs¡T. (e÷sYÿ‡ m+¬>˝Ÿ‡ ¬>kÕeTÚºdt>±u…,31, ù|õ 512)

kÕeTýê<ä düe÷»+ e÷ìwæø° H˚\ø° e⁄qï n$HêuÛ≤edü+ã+<Ûëìï ùV≤‘·Tã<ä∆+>± <ëdü eT÷, Ä~Û|ü‘· eT÷, ÄdæÔ nH˚ã\V”≤q‘·\ eT<Ûä e]Ô‘·«+ Òø£H˚ |ü⁄qs¡T<ä∆]düTÔ+~. m+<äTø£+fÒuÛÑ÷$T e÷]Œ&ç edüTÔe⁄>± n+‘·]+∫, ùd«#êÃ¤ ÅX¯eT,

ñ<√´>±\<ë«sê ‹]– ì»yÓTÌqeTìwæ dü«+‘· ÄdæÔ ne⁄‘·T+<äìe÷sYÿ‡ ÄHêïs¡T. sT÷ ˇs¡e&ç ÀH˚ìø=˝≤jYT ãTU≤]Hé 1937 ˝ÀkÕº*Hé C…Ì\T˝À eT>∑TZ‘·÷kÕeTýê<ëìï Çø±\J ‘√ »‘·CÒ]Ãq düe÷»|ü⁄ s¡÷|ü⁄πsK\qT∫Å‹dü÷Ô ªªkÕeTýê<ä+ ˇø±H=ø£#ê]Å‘·ø£ |ü]D≤eT <äX¯ À |üP]ÔdüeTÅ>∑ e÷qe⁄ì |ü]D≤e÷ìøÏãT~∆|üPs¡«ø£+>± Å|üø£è‹ì dü+|üqï+ #˚j·T&É+, düVü≤» yÓÌ$ <Ûë´ìïô|+bı+~#·&É+ Å|üeTTK ø£s¡Ôe´+>± ô|≥Tº≈£î+≥T+~. n≥MÅbÕ+‘ê\÷ ˝Ò<ë nuÛÑj·÷s¡D≤´\÷, n≥M $C≤„q+, j·÷»e÷q´+ eèB∆,q>∑sê\˝À |ü#·Ãì

ÅbÕ+‘ê\ düèw”º, #Ó≥¢≈£L »+‘·Te⁄\≈£L s¡ø£åD≤, Å|üø£è‹ Jyêìø°,Äs√>±´ìø°, ø£fi≤‘·àø£‘·≈£L nbÕs¡yÓTÌq eT÷\eTH˚ kÕeT´ yê<ädü+düèÿr uÛ≤eHê ` M≥ìïÏø° kÕeTýê<ä dü+düèÿ‹˝À düeTT ∫‘·kÕúq+ e⁄+≥T+~.

yÓTT<ä≥, ‘·]–b˛j˚T düVü≤» eqs¡T\T ( ô|ÅÀ*j·T+,ø£f…º\T) Ç‘·s¡ X¯øÏÔs¡÷bÕ\≈£î e÷s¡&ÜìøÏ Åù|s¡DìkÕÔsTT.¬ ¬s+&ÉT,Å|üø£è‹ (n&Ée⁄\T, |üs¡«‘ê\T, düs¡düT‡\T, q<äT\T) |ü]s¡ø£åD≈£î$ÅdüTÔ‘·yÓTÌq kÕ«~Ûø±s¡ nuÛÑ´s¡∆q, |ü≥ºD Jeq $<ÛëHêìøÏeTT–+|ü⁄, Å|üø£è‹ì Äq+~+#ê*‡q nedüs¡+,Ä Äq+<ëìïsTT+ø± eè~∆#˚ùdÔ nq+‘·+>± ô|s¡T>∑T‘·T+~,n~ mH√ï ø=‘·Ô ô|<ä›Å|üX¯ï\T eTT+<äT≈£î ‘ÓdüTÔ+~— eT÷&ÉT,ñ‘êŒ<äø£ X¯≈£îÔ\ n_Ûeè~∆eTT+<˚ Væ≤+#· Òì mH√ï ø=‘·Ô nedüsê\qT düèwæºdüTÔ+~.

n_Ûeè~∆ >∑‹, ô|s¡T>∑T‘·Tqï düeTè<ä∆ Jeq >∑‹ì ùV≤‘·Tã<ä∆ s¡÷|ü+˝À, n+fÒ ô|≥Tºã&ç<ëØ düe÷»+ qT+&û dü+Åø£$T+∫q Å|ü‹≈£L\ |ü≥ºD Jeq+, j·T+Å‘ê\ |ü≥¢ yÓ÷E\ô|Ìb˛sê≥+˝À düe÷»+ kÕ~Û+#˚ $»j·÷\‘√ ø£*dæ düe÷»|ü⁄\øå±´\ |ü]~Û À sTT$T&˚ s¡÷|ü+˝À #·÷|ü⁄‘·T+~ (ø±\Twü +,Å|üø£è‹ e÷*q´+, X¯ã› ø±\Twü +,s¡B›, >∑T+|ü⁄ \≈£î e´‹πsø£+>±b˛sê≥+, dü÷s¡ ø±+‹, X¯óÅuÛÑyÓTÌq >±*, |ü#·Ã<äq+,˙s¡T ø=s¡≈£îb˛s¡T)µµ (k˛wü*»+ n+&é ÇŸ‡ ø£\ÃsY, 2006)eè~∆ >∑‹,ô|s¡T>∑T‘·Tqï düeTè<ä∆ Jeq >∑‹ì ùV≤‘·T ã<ä∆ s¡÷|ü+˝À, n+fÒô|≥Tºã&ç<ëØ düe÷»+ qT+&û dü+Åø£$T+∫q Å|ü‹≈£L\ |ü≥ºDJeq+, j·T+Å‘ê\ |ü≥¢ yÓ÷E \ô|Ì b˛sê≥+˝À düe÷»+kÕ~Û+#˚ $»j·÷\‘√ ø£*dæ düe÷»|ü⁄ \øå±´\ |ü]~Û À sTT$T&˚s¡÷|ü+˝À #·÷|ü⁄‘·T+~ (ø±\Twü +, Å|üø£è‹ e÷*q´+, X¯ã›ø±\Twü +,s¡B›, >∑T+|ü⁄ \≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê≥+, dü÷s¡ ø±+‹,X¯óÅuÛÑyÓTÌq >±*, |ü#·Ã<äq+,˙s¡T ø=s¡≈£î b˛s¡T)µµ (k˛wü*»+ n+&éÇŸ‡ ø£\ÃsY, 2006) (Ç+ø± e⁄+~)

48X

X

X

X

ôdô|º+ãs¡T 16, 2012 q 25 e zCÀHé ~H√‘·‡e+ »s¡T|ü⁄ø√qTHêï+. ◊ø£ sê»´dü$T‹ Ä<Ûä«s¡ +˝À 16 ôdô|º+ãs¡T 1987q zCÀqT bıs¡qT ø°åDÏ+#˚ |ü<ësê∆\ ìj·T+Å‘·D≈£î »]–q e÷+ÅÏj·T˝Ÿ ˇ|üŒ+<ä+ neT\T˝À kÕ~Û+∫q Å|ü>∑‹øÏ >∑T]Ô+|ü⁄>± Äs√EqT n+‘·sê®rj·T zCÀqT bıs¡ |ü]s¡ø£åD ~H√‘·‡e+>± 1998˝À »qs¡ Ÿ nôd+;¢ rsêàq+ 49/114 <ë«sê ìs¡ísTT+∫+~.n|üŒÏ qT+&ç ás√Eq

Å|ü|ü+#· <˚XÊ\˙ï á ˇ|üŒ+<ä+ <ë«sêbı+~q |üsêés¡D, Äs√>∑´ Å|üjÓ÷»Hê\qT >∑Ts¡TÔ#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. zCÀqT bıs¡qT ø°åDÏ+#˚ s¡kÕj·THê\ ìùw<Ûä+ eT+∫|òü*‘ê\ì∫Ã+~ ø±ì Å|üe÷<ä+ |üP]Ô>± ‘=\–b˛ Ò<äT. n+≤]ÿÏø± ô|Ìq zCÀqT bıs¡ Àì s¡+Å<Ûä+ ø=+‘· y˚Ts¡≈£î ‘·–Z+~ ø±ì|üP&É Ò<äT.

á dü+<äs¡“¤+>± zCÀHé, zCÀqT bıs¡\≈£î dü+u+~Û+∫ùdø£]+∫q XÊÅd”Ôj·T $esê\T n+<ä#˚düTÔHêï+.uÛÑ÷$T @s¡Œ&çq|ü⁄&ÉTyê‘êes¡D+˝À ÄøÏ‡»Hé (ÅbÕDyêj·TTe⁄) Ò<äT. düeTTÅ<ä‘·≥+ô|ÌyÓTT<äÏ dü÷ø£åà Je⁄\T 380 ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\ |üPs¡«+ ÅbÕD+b˛düT≈£îqï ‘·s¡Tyê‘· yêÏ À ø=ìï Åã‘·ø£&ÜìøÏ øÏs¡D»q´dü+jÓ÷>∑ ÅøÏj·T <ë«sê dü÷s¡ ø±+‹ì ‹q&É+ H˚s¡TÃ≈£îHêïsTT.n~ Je |ü]D≤eT+˝À ô|<ä› eTT+<ä&ÉT>∑T. 250 ø√≥¢dü+e‘·‡sê\ |üPs¡«+ qT+&ç 70 ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\ |üPs¡«+es¡≈£L düeTTÅ<ë\ô|’ n$ Å|ü<Ûëq Je⁄\T>± e⁄HêïsTT. n$100 ø√≥¢ À ˇø£ uÛ≤>∑+ e⁄qï ÄøÏ‡»Héì 5 uÛ≤>±\˝À ˇø£uÛ≤>±ìøÏ ô|+#êsTT. Ä ø±\+˝À yêÏ JeÁ|üÁøÏj·T≈£î ñ|üñ‘·Œ‹Ô>± ÄøÏ‡»Hé $&ÉT<ä …’ n|üŒÏ yê‘êes¡D≤ìï ø£\Twæ‘·+#˚dæ+~. >±* ÄøÏ‡»Hé‘√ ( 5e e+‘·T) dü+|üqïyÓTÆq ‘·s¡Tyê‘·Je⁄\T <ëìøÏ nqTe⁄>± |ü]D≤eT+ #Ó+<ësTT. ÄøÏ‡»HéXÊ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·Tqï ø=B› dü÷s¡T´&ç qT+&ç uÛÑ÷$TøÏ #πsÅ|üe÷<äø£s¡ n‹˙\˝ÀVæ≤‘· øÏs¡D≤\qT Ä|ü&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÌqzCÀHé bıs¡ @s¡Œ&ç+~. á bıs¡ uÛÑ÷$TøÏ 16 qT+&ç 48øÏ ÀMT≥s¡¢ ô|’q ÅkÕºÀ Äes¡D+˝À e⁄+≥T+~.á bıs¡ <Ûäèyê\ô|Ìq uÛÑ÷$TøÏ <ä>∑Zs¡>±q÷, uÛÑ÷eT<Ûä πsK ô|’q <ä÷s¡+>±q÷ e⁄+≥T+~. <Ûäèyê\ ô|’H˚ bıs¡ À s¡+Å<Ûë Òs¡Œ&É&ÜìøÏ ø±s¡DeT<˚.n+<äT˝À 90XÊ‘·+ zCÀHé e⁄+≥T+~. $T–*q 10 XÊ‘·+ ÅÀb˛Äes¡D+ n+fÒ uÛÑ÷$T qT+&ç 10 øÏ À MT≥s¡¢ y˚Ts¡ $düÔ]+∫qyê‘êes¡D+˝À e⁄+≥T+~. zCÀHé bıs¡ À, zCÀHé >±&ÛÉ‘· 2qT+&ç 8 |æ|æmyéT (bÕsYº‡ ô|sY $T*j·THé n+fÒ 10 \ø£å\˝À ˇø£uÛ≤>∑+) e⁄+≥T+~. yÓTT‘·Ô+ zCÀHéì uÛÑ÷ ñ|ü]‘·\+ô|’q |”&É

q+˝ÀøÏ e÷]Ã‘˚ Ä bıs¡ eT+<ä+ πøe\+ 3 $T©¢ MT≥s¡T¢+≥T+~. n+‘· |ü\T#·ì bıs¡ uÛÑ÷$T ô|’q Je⁄\T |ü]D≤eT+ #Ó+~|ü]&ÛÉ$ Ò¢+<äT≈£î nqTyÓ’q |ü]dæú‹ ø£*Œ+∫+~. Ä bıs¡ Ò≈£î+fÒ#·s¡à ø±q‡sY sêe&É+, ø£+Ï X¯óø±¢\T @s¡Œ&É&É+, yê´~Û ìs√<Ûäø£ X¯øÏÔø√˝ÀŒe&É+ »s¡T>∑T‘êsTT.

zCÀqT bıs¡ ø√≥¢dü+e‘·‡sê\T>± n‹˙\˝ÀVæ≤‘·øÏs¡ D≤\T uÛÑ÷$TøÏ #˚s¡≈£î+&Üìs√~Ûdü÷Ô Je⁄\qT ø±bÕ&ÉT‘·÷edüTÔHêï <ëìì 1913 ˝À Åô|ò+#YuÛÖ‹ø£ XÊÅdüÔy˚‘·Ô\T #Ûê¬s¢dt bòÕÅ_,ôV≤Åì ãTsTTkÕHé yÓTT<ä≥

>∑T]Ô+#ês¡T. ‘·s¡Tyê‘· Å_Ïwt yê‘êes¡D XÊÅdüÔy˚‘·Ô&Üã‡Hé uÛÑ÷$Tô|’ qT+&ç ÅkÕºÀ Äes¡D+˝Àì zCÀHé ì ø=\‘·y˚j·T>∑\ |ü]ø£sêìï ‘·j·÷s¡T #˚dæ 1928 ` 58 \ eT<Ûä Å|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ø=\‘· y˚j·T&ÜìøÏ πø+Å<ë\qT @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. Äj·Tq>ös¡yês¡∆+ zCÀHé ø=\e÷ HêìøÏ ÅbÕe÷DÏø£+>± ªª&Üã‡Héj·T÷ìŸµµ @s¡Œs¡#ês¡T.

zCÀqT bıs¡ m˝≤ @s¡Œ&ç+~?ÅkÕººÀ Äes¡D+˝À ÄøÏ‡ »HéøÏ dü÷s¡T´&ç qT+&ç e#˚Ã

n‹˙*˝ÀVæ≤‘· ø±+‹ k˛ø£>±H˚ zCÀHé ` ÄøÏ‡»Hé e\j·T+

ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. yÓTT<äÏ <äX¯ À ≈£îs¡#· ‘·s¡+>∑ Bs¡ÈeTTqïX¯øÏÔe+‘·yÓTÌq n‹˙\˝ÀVæ≤‘· ø±+‹ ÄøÏ‡»Hé nDTe⁄øÏ k˛ø£>±H˚¬s+&ÉT ÄøÏ‡»Hé |üs¡e÷DTe⁄\qT |üÏº e⁄+∫q ã+<Ûä+ $∫Ã¤qïyÓTÆ$&çb˛‘êsTT. ¬s+&Ée <äX¯ À ¬s+&ÉT ÄøÏ‡»Hé |üs¡e÷DTe⁄\÷¬s+&ÉT ÄøÏ‡»Hé nDTe⁄\‘√ dü+<Ûë q+#Ó+~ ¬s+&ÉT zCÀHé nDTe⁄Òs¡Œ&É‘êsTT. Çø£ eT÷&Ée <äX¯ À zCÀHé yêj·TTe⁄ dæús¡+>±

49X

X

X

e⁄+&Éø£ $T–*q n‹˙*˝ÀVæ≤‘· ø±+‹ X¯øÏÔì rdüT≈£îì ˇø£ÄøÏ‡»Hé nDTe⁄, ˇø£ |üs¡e÷DTe⁄>± $∫Ã¤‹Ô #Ó+<äT‘·T+~. Ç˝≤Ä e\j·T+ ìs¡+‘·s¡+ kÕ>∑T‘·÷ zCÀqT bıs¡qT dæús¡+>± e⁄+#·T‘·T+~.á Åø£eT+˝À 98 XÊ‘·+ n‹ ˙*˝ÀVæ≤‘· ø±+‹ììs√~ÛdüTÔ+~.

zCÀqT bıs¡≈£î Å|üe÷<ä+:Å|ü#·Ã¤qï j·TT<ä∆+ H˚|ü<Ûä +˝À ÅkÕºÀ Äes¡D+˝À

|üj·Tì+#˚ dü÷|üsY kÕìø˘$e÷Hê\ ‘·j·÷ØøÏÅ|üj·T‘êï\T ÅbÕs¡+uÛÑyÓTÌ#·s¡Ã\T »s¡T>∑T‘·TqïdüeTj·T+˝À MÏ e\¢zCÀqT bıs¡≈£îÅ|üe÷<äeTT+ &Ée#·ÃH˚$wüj·T+ yÓ\T>∑Tø=∫Ã+~. Ä #·s¡Ã\˝ÀVü≤sê˝Ÿ¶ C≤HédüºHé $e÷qÇ+»qT qT+&ç yÓ\Te&˚»«\q yêj·TTe⁄˝ÀìqÅ‘·»ì Ä¬øÌ‡&é\ e\¢zCÀqT bıs¡≈£î Å|üe÷<äeTT+ <äì #·÷|æq …ø£ÿ\qT|ü]o *+∫ Ç+ø± ˝À‘·T>±n<Ûä j·Tq+ #˚j·÷\ì ìs¡í sTT+#ês¡T. ‘·s¡Tyê‘· C≤Hé düºHé á…ø£ÿ\ Ä<Ûës¡+>± Å|üeTTK ôdÌqT‡ »s¡ï˝Ÿ ªªôd’’Hé‡µµ ˝À |ü]XÀ<ÛäHê

yê´dü+ Å|ü#·T ]+#ês¡T. CÒyéT‡ \yé ≤ø˘ 1970˝À >±*˝À dæ m|òtdæ \ yÓ÷‘ê<äT >∑eT ì+∫ …ø£ÿ >∑Ïº <ë<ë|ü⁄>± n|üŒÏ es¡≈£L‘·j·÷¬s’q dæm|òtdæ >±*˝ÀH˚ e⁄qï≥T¢ >∑T]Ô+#ês¡T. dæm|òtdæe÷eT÷\T>± @fi¯fl ‘·s¡ã&û >±*˝À »&É+>± e⁄+&çb˛‘·T+~.ôws¡T«&é s=˝≤+&é, eT]jÓTT yÓTT*Hê nH˚ XÊÅdüÔy˚‘·Ô\T,

dæm|òtdæ 11, 50 @fi¯Sfl, dæm|òtdæ 12, 100 @fi¯Sfl yê‘êes¡D+˝À e⁄+&çb˛‘êj·T˙, yê‘êes¡D Å|üdüs¡D <ë«sê ÅkÕºÀÄes¡D+˝ÀøÏ #˚]q ‘·s¡Tyê‘· n‹˙*˝ÀVæ≤‘· øÏs¡D≤\Tk˛øÏq|ü⁄Œ&ÉT s¡kÕj·Tq Å|üÅøÏj·T≈£î˝ÀHÓ’ ø√¢ØqT $&ÉT<ä\ #˚dæ zCÀHéHêX¯HêìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘êj·T˙ ªªH˚#·sYµµ nH˚ XÊÅdüÔ |üÅ‹ø£ À1974˝À Å|ü#·T]+#ês¡T. $&ÉT<ä˝…Ìq Å|ü‹ ø√¢ØHé sê&çø£˝Ÿ100,000 zCÀHé nDTe⁄\qT HêX¯q+ #˚j·T>∑\<äT. dæm|òtdæ\TzCÀqTô|’ #·÷ù| Å|üuÛ≤yêìï n<Ûä´j·Tq+#˚dæ, bı+∫e⁄qïÅ|üe÷<ëìï ‘Ó*j·T C…|æŒq ôws¡T«&é s=˝≤+&é, eT]jÓTT yÓTT*Hê,bÕ˝Ÿ Åø£≥®Hé\≈£î 1995 ˝À s¡kÕj·Tq XÊÅdüÔ+˝À H√u… Ÿ |ü⁄s¡kÕÿs¡+\_Û+∫+~.

dæm|òtdæ\qT ‘·j·÷s¡T #˚dæ &É÷´bÕ+Ÿ yÓTT<ä≥ e÷¬sÿŸ˝À$&ÉT<ä\ #˚dæq|ü⁄&ÉT n$ #ê˝≤ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡ s¡kÕj·THê\T, s¡kÕj·Tq XÊÅdüÔ+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ Ä$wüÿs¡D, Ç$ s¡kÕj·Tìø£+>± »&É+ø£qTø£ Ç‘·s¡ s¡kÕj·THê\‘√ dü$Tà[‘·+ø±e⁄, m˝≤Ï Å|üe÷<äeT÷e⁄+&É<äT nqT≈£îHêïs¡T ø±ì sêuÀj˚T Å|üe÷<ëìï Væ≤+#· Òø£b˛j·÷s¡T. n$ yê‘êes¡D+˝À dæús¡+>± e⁄+&É>∑\>∑&É+ e\¢HÓeTà~>± ÅkÕºÀÄes¡D+ øÏ #˚s¡‘êj·T˙, nø£ÿ&É n‹˙*˝ÀVæ≤‘·$øÏs¡D+ Ä nDTe⁄˝Àì ø√¢]Hé ì $&É>=&ÉT‘·T+<ä Å>∑Væ≤+|ü⁄ Òø£b˛sTT+~. n|üŒÏøÏ Å|ü»\≈£î zCÀqT bıs¡ >∑T]+∫q düèŒVü≤ Ò<äT.

bÕ]ÅXÊMTø£s¡D yÓTT<ä …’q ‘·s¡Tyê‘·Ç˝≤Ï ñ<ä+‘ê …H√ï. nsTTHêÇ+ø± Ä ‘·|ü⁄Œ\ qT+&çH˚s¡TÃø√e&É+ Ò<äT.

ø£s¡“q ñ<ëZsê\ e\¢uÛÑ÷‘ê|ü+ ô|s¡T>∑T‘·T+<äìôd’qT‡ ìs¡›«+<ä+>± ìs¡÷|æ+∫Hê ìs√<Ûäø£ #·s¡´\ô|’Ç+ø± ˇø£ n+^ø±sêìøÏsê Òø£b˛‘·T HêïsTT Å|ü|ü+#·<˚XÊ\T. zCÀqT bıs¡˝Às¡+Å<Ûëìø°, uÛÑ÷‘êbÕ ìø°m˝≤+Ï dü+ã+<ÛäeT÷ Ò<äT.ø±ì uÛÑ÷‘ê|ü+ ô|s¡T>∑T‘·Tqïø=B› ÅkÕºÀ Äes¡D+ #·\¢ã&çzCÀqT ñ‘·Œ‹Ô ‘·–Z bıs¡

|ü\#·ã&É e#·TÃ. n+‘˚ ø±ì dæm|òtdæ\T Vü≤]‘· >∑èVü≤ yêj·TTe⁄…’Hê yê‘êes¡D+˝À yêÏ yÓTT‘ê<äT #ê˝≤ ‘·≈£îÿyÓ’q+<äTq uÛÑ÷‘ê

bÕìï ô|<ä›>± Å|üuÛ≤$‘·+ #˚j·T Òe⁄. á nqTuÛÑe+ õ m+ $‘·ÔHê\÷, |ü+≥\÷ $wüj·T+˝À

eTq≈£î ø£qT$|ü⁄Œ ø±yê*. |üP]Ô XÊÅd”Ôj·T ne>±Vü≤q Òø£ @ $wüj·T+˝Àq÷ ‘=<äs¡|ü&ç eTT+<ä&ÉT>∑T y˚j·T≈£L&É<äT. ‘ê‘êÿ*ø£Å|üjÓ÷»Hê\T Bs¡Èø±\+˝À sêuÀj˚T Å|üe÷<ë\ qT+&ç eTq<äèwæºì eTs¡\Ã ≈£L&É<äT.

X

50X

X

X

X

n&Ée⁄\T <ä≥º+>± e⁄+fÒ |ü⁄\T\ dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·T+~|ü⁄\T\ dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·T+<ä+fÒ n&Ée⁄\T <ä≥º+>±

ñHêïj·Tì ns¡ú+. |ü⁄\T\ dü+K´ ‘·>∑TZ‘·T+<ä+fÒ <ëìøÏ ns¡ú+ n&Ée⁄\T n+‘·]+∫b˛‘·THêïj·Tì, Á|üdüTÔ‘·+ eTq<˚X¯+˝À n&Ée⁄\Tn+‘·]+∫b˛e&É+ e\¢ eTq C≤rj·T »+‘·TyÓ’q |ü⁄\T\T Á|üe÷<ä+˝À |ü&Ü¶sTT. ô|<ä› m‘·TÔq kÕ>∑T‘·Tqï >∑qT\ ‘·e«ø±\T, ô|<ä› ô|<ä›#Ó≥T¢, n&Ée⁄\T q]øÏy˚‘· Ç˝≤ nH˚ø£ ø±s¡D≤\ e\¢ |ü⁄\T\TÁ|üe÷<ä+˝À |ü&Ü¶sTT.

eTìwæø=ø£Ï ~≈£îÿ Ò<äT. |ü⁄\T\ >∑T]+∫ Ä˝À∫ kÕÔπs+≥qïÁ|üX¯ï á eT<Ûä nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü $qedüTÔqï~. düèwæº À nìï Je⁄\Tñ+&Ü*‡q nedüs¡+ ñ+~. @ J$ n+‘·]+∫Hê <ëì Á|üuÛ≤e+e÷qyê[MT<ä |ü&ÉT‘·T+~. |ü⁄\T\T n~Ûø£+>± ñ+fÒ n&Ée⁄\T<ä≥º+>± ñ+fÒ ÄøÏ‡»Hé ñ‘·Œ‹Ô n~Ûø£+>± ñ+≥T+~. n&Ée⁄\T+&É≥+ e\¢ ø±˝≤qT>∑TD+>± esê¸\T ≈£îs¡TkÕÔjT. n~Ûø£+>± esê¸\T≈£î]ùd neø±X¯+ ñ+≥T+~. Ç˝≤ ≤uÛ≤\T #ê˝≤ ñHêïsTT. @<˚yÓTÆq|üŒÏøÏ |ü⁄\T\ Jeq+ Á|üe÷<ä+ n+#·T≈£î #˚s¡T≈£î+~.

e÷qe⁄\ ù|sêX¯≈£î Á|üø£è‹eqs¡T\T <Ûä«+düeTe⁄‘·THêïsTT.ns¡D≤´\T, nuÛÑj·÷s¡D≤´\T n+‘·]+∫b˛‘·THêïsTT. |òü*‘·+>±uÛÑ÷$T MT<ä |ü⁄\T\T ∫e] s√E\T >∑&ÉT|ü⁄‘·THêïsTT. <˚X¯+˝À y˚\dü+K´˝À ñ+&˚ |ü⁄\T\T Á|üdüTÔ‘·+ eT÷&ÉTy˚\T ≈£L&Ü Òì |ü]dæú‹@s¡Œ&ç+~. Á|ü|ü+#·+˝À |ü⁄\T\ dü+‘·‹ >∑D˙j·T+>± ‘·–Zb˛‘·T+~. »+‘·T XÊÁdüÔy˚‘·Ô\ …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+ |ü⁄\T\ dü+K´ Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ‘·–Zb˛‘·T+~. Á|ü<Ûëq+>± n&Ée⁄\T n+‘·]+∫b˛e&Éy˚T|ü⁄\T\ dü+K´ ‘·–Zb˛e&ÜìøÏ ø±s¡DeTì XÊÁdüÔy˚‘·Ô\ n_ÛÁbÕj·T+.

<˚X¯+˝Àì |ü⁄\T\ nuÛÑj·÷s¡D≤´\ dæú‹ >∑‘·T\qT >∑T]Ô+∫quÛ≤s¡‘·<˚X¯ Á|üuÛÑT‘·«+ 1973˝À ªf…Æ>∑sY ÁbÕC…≈£îºµ qT s¡÷|üø£\Œq#˚dæ+~. eTq C≤rj·T dü+|ü<ä>± |ü⁄\T\qT >∑T]Ô+∫ ø±bÕ&ÉTø√yê*. yêÏ dü+‘·‹ ô|s¡T>∑T<ä\≈£î nedüs¡yÓTÆq nìï #·s¡ \TrdüTø√yê* nH˚~ ªf…Æ>∑sY ÁbÕC…≈£îºµ \ø£å +. |üsêés¡D, n≥M XÊKÄBÛq+˝À á ªf…Æ>∑sY ÁbÕC…≈£îºµ \ ìsê«Vü≤D≤ u≤<Ûä ‘· ñ+≥T+~.Á|üdüTÔ‘·+ <˚X¯+˝À 39 f…Æ>∑sY ]»s¡T«\T ñHêïsTT. 49,112 #·.øÏ.MT.$d”Ôs¡í+˝À nuÛÑj·÷s¡D≤´\T ñHêïsTT. nsTT‘˚ Ç$ @sêŒ≥T #˚dæHêÄ•+∫q kÕúsTT˝À |ü⁄\T\ dü+‘·‹ ô|s¡>∑ Ò<äT. ∫‘·ÔX¯ó~∆ Òìn~Ûø±s¡T\T, ne>±Vü≤q Òì sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ #·s¡ \ e\¢|ü⁄\T\ C≤‹ n+‘·]+∫ b˛j˚T dü+ø£≥ dæú‹ @s¡Œ &ç+~. 2009p …’ À Äj·÷ f…Æ>∑sY ]»s¡T«\ |ü]dæú ‘·T\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ñqï‘ê~Ûø±s¡T\≈£î ìy˚~ø£\qT |ü+ bÕs¡T. ìy˚~ø£\qTì•‘·+>± |ü]o*ùdÔ 39 f…Æ>∑sY ]»sê« j·TsY \˝À 12e÷Á‘·y˚T |ü⁄\T\ dü+‘·‹ ô|]π>+<äT≈£î, uÛÑÁ<ä‘ê |üs¡+>±nqTe⁄>± ñHêïsTT. 16 f…Æ>∑sY ]»sê« j·TsY\˝À ° Ä≈£î‘√≥\ eT÷\+>±, nÁø£eT e\dü\ e\¢, nkÕ+|òæTø£ X¯≈£îÔ\e\¢, y˚≥>±fi¢ e\¢ |ü⁄\T\ dü+‘·‹ ô|s¡>∑ø£b˛>± yêÏeTqT>∑&Éπø Á|üe÷<ä+ yêÏ*¢+<äì düŒwüº+ >± $e]+#ês¡T. 9]»sY«j·TsY\˝À |ü]dæú‘·T\T nqT≈£L*+#·ø£ b˛e&É+, n&É$ô|’

Á|ü»\T m≈£îÿe>± Ä<Ûës¡|ü&É≥+, b˛&ÉT eékÕj·T+ e+Ï Ç‘·s¡ø±s¡D≤\ e\¢ |ü⁄\T\ dü+K´ ô|s¡>∑ Ò<äqï yêdüÔe+ yÓ\T>∑T˝ÀìøÏe∫Ã+~.

yÓ’ Ÿ¶ …’|òt Ábıf…ø£åHé kıôd’° Ä|òt Ç+&çj·÷ …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+1994 qT+&ç 2012 e÷]Ã eT<Ûä ø±\+˝À <˚X¯+˝À düà>∑¢s¡¢, y˚≥>±fi¢ sêø£ådü Áø°&É≈£î 956 ô|<ä› |ü⁄\T\T eTè‘·T´ ˇ&ç ÀøÏ #˚sêsTT.2005 ˝À dü]düÿ f…Æ>∑sY ]»s¡T«&ÉT bòÕ¬sdtº(sê»kÕúHé) |òæÁã e]˝À|ü⁄\T\qT …øÏÿ+#˚+<äT≈£î n~Ûø±s¡T\T 15 s√E\ bÕ≥T 866#·.øÏ.MT. yÓ‹øÏHê |ü⁄* n&ÉT>∑T ø±ì, ns¡T|ü⁄ ø±ì ø£ì|æ+ #· Ò<äT,$ì|æ+#· Ò<äT. 2004 …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+ f…Æ>∑sY ]»s¡T«˝À 16 |ü⁄\T\Tñqï≥T¢ ]ø±s¡T¶\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. s¡D‘·+uÀsY C≤rj·T bÕs¡Tÿ˝À21 |ü⁄\T\T ø£ìŒ+#êsTT. eT<Ûä Á|ü<˚XŸ˝Àì |üHêï f…Æ>∑sY ]»s¡T«˝À21 |ü⁄\T\T ‘·>±ZsTT. Ç˝≤ Á|ü‹ f…Æ>∑sY ]»s¡T«˝À |ü⁄\T\ dü+K´‘·–Zb˛‘·÷H˚ ñ+~.

nuÛÑj·÷s¡D≤´\ |ü]dæú‹ Ç˝≤ ñ+fÒ n~Ûø±s¡ ì|òü÷ yÓ’|òü\´+,sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ $T‹MT]q CÀø£ +‘√ C≤rj·T »+‘·T e⁄≈£î,eq´ ÁbÕDT\≈£î s¡ø£åD Ò≈£î+&Üb˛sTT+~.

n~Ûø±s¡T\ ã~©\ qT+&ç ì<ÛäT\ πø≤sTT+|ü⁄ es¡≈£îsê»ø°j·T+ #√≥T #˚düTø√e&É+‘√ |ü⁄\T\ dü+K´ HêHêÏø° ‘·–Zb˛‘·÷nuÛÑj·÷s¡D≤´\ |ü] dæú‹ Á|üXÊïs¡∆ ø£+>± e÷]+~. sêh+˝ÀìõHêïs¡+ eq´ ÁbÕDÏ dü+s¡ ø£åD πø+Á<ä+ ˝À ∫s¡T‘· |ü⁄* nqTe÷HêdüŒ<ä eTè‹. 16 >√fi¢ n|ü Vü≤s¡D n~Ûø± s¡T\ |üì rs¡TqT ì\Bk Ô+~. áX¯‘ê_ú Äs¡+uÛÑ+˝À |ü⁄\T\ dü+K´ Ç|üŒÏπø 95 XÊ‘·+‘·–Zb˛sTT+~. 8 ñ|ü C≤‘·T˝À¢ Ç|ü⁄Œ&ÉT 5 e÷Á‘·y˚T ñHêïsTT. MÏ À≈£L&Ü <äøÏåD #Ó’Hê, düTeTÁ‘ê ÁbÕ+‘ê ˝À¢ |ü⁄\T\T ∫e] s√E\T>∑&ÉT|ü⁄‘·THêïsTT. á C≤‹ì ø±bÕ&Ü \+fÒ eTT+<äT n&Ée⁄*ï |ü]s¡øÏå+#ê*. ô|+bı+~+#ê*. sê»ø°j·T+>± |ü\T≈£îã&ç ñqïyê]øÏ,yê´bÕs¡y˚‘·Ô\≈£î, bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘·Ô\≈£î n~Ûø£ dü+K´˝À >∑qT\T©E≈£î Çdü÷Ô n<˚ n_Ûeè<ä∆ì #Óù|Œ bÕ\≈£î\ e\¢ C≤rj·T »+‘·TyÓ’q

|ü⁄*øÏ s¡ø£åD ˝Ò≈£î+&Üb˛sTT+~.

51X

X

X

X

Ç+&çj·÷Hê sêÁwüº+(nyÓT]ø±) ˝ÀyÓ÷sY‡ ]»sê«j·Ts¡T˝Àì ˙Ï eT≥º+kÕ<Ûës¡D eT≤ºìøÏ 6 n&ÉT>∑T\T ‘·≈£îÿeñ+~. Á|üdüTÔ‘·+ ñqï øå±eT |ü]dæú‹ >∑‘·50 dü+e‘·‡s¡eTT\ ô|’ã&ç n‹ rÁeyÓTÆ+~(õyéT ˝À kÕÿ˝À® Ç.|æ.m.).

á |ü]dæú‹ n‘· +‘· y˚&ç>± ñ+&˚yÓTT<äÏ ns¡∆dü+e‘·‡s¡+(»qe] qT+&çpHé) ˝À qyÓ÷<äsTT´+~. Bì Á|üuÛ≤e+nyÓT]ø±˝À |ü+&˚ yÓTTø£ÿC§qï, k˛j·÷ ;Hé,>√<ÛäTeT |ü+≥\ô|’ m+‘·|ü&ç+<ä+fÒ yÓTT<äÏ ¬s+&ÉTñ‘·Œ‘·TÔ\ <Ûäs¡\T mqï&É÷Òq+‘·>± ô|]>±sTT.>√<ÛäTeT

<Ûäs¡ >∑‘· Hê\Tπ>fi¯fl˝À m≈£îÿe>± qyÓ÷<äsTT´+~. ìC≤ìøÏnyÓT]ø± á <ÛëHê´ \≈£îÁ|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‹ô|<ä› m>∑TeT‹<ës¡T. Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±ÄVü‰s¡ |ü<ësê∆\ <Ûäs¡\T, |üX¯ódü+‘·‹, ãjÓ÷ |òüP´j·T˝Ÿ‡yÓ\ô|’ n+‘·T ∫ø£ÿì |üs¡ ekÕqy˚T 2008 dü+e‘·‡s¡+˝À Á|ü‹_+_+∫+~. Bì eT÷\+>± Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>±10 ø√≥¢ eT+~ Á|ü»\T rÁe ≈£åî<Ûë“<Ûä≈£î>∑Ts¡j·÷´s¡T. Ç+‘·˝À, y˚>∑e+‘·yÓTÆq|ü≥ºD°ø£s¡D, <ëìøÏ ‘·–q≥Tº>± eè~∆#Ó+<äì eTÚ[ø£ dü<äTbÕj·÷\T, eTTs¡T>∑T˙Ï e«edüú yÓs¡dæ ;õ+>¥ À e∫Ãq 60dü+e‘·‡s¡eTT\˝À ø£˝≤¢ n‹ $cÕ<äø£s¡yÓTÆq es¡<ä\T.

Á|ü|ü+#·+˝À Ç+ø± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï|ü≥ºD°ø£s¡D˝À á |òüT≥q dü]jÓÆTqÁ|üD≤[ø£ Òø£b˛‘˚ |ü]dæú‘·T\T m˝≤ $wü$TkÕÔjÓ÷ dü÷∫düTÔ+~. nyÓT]ø±˝Àì H˚wüq˝Ÿ zwæj·÷ìø˘ eT]j·TTm≤àdæŒ¤ j·T]ø˘n&çàìÁùdºwüHé, eT]j·TT j·TT.¬ø. ˝Àì

yÓTÏj·Ts¡˝≤õø£˝Ÿ Ä|ò”düT yês¡T dü+j·TTø£Ô+>± ìs¡«Væ≤+∫q n<Ûä´j·Tq+˝ÀÇ˝≤+Ï ìs¡íj·÷ìøÏ e#êÃs¡T. >∑‘·dü+e‘·‡s¡+ f…ø±‡dt À |ü+≥\qT ≈£L&ÜHêX¯q+ #˚dæq y˚&ç>±\T\T Á|üø£è‹ dæ<ä∆yÓTÆq yê‘êes¡D+˝À e#˚Ã e´‘ê´düeTTø£Hêï o‘√wüí dæú‹˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ nì#Ó|üŒ&ÜìøÏ 20 ¬s≥T¢ m≈£îÿe neø±X¯+ñ+~. n˝≤π>

Á_≥Hé À 2011 qe+ãsY À qyÓ÷<Ó’qy˚&ç >±\T\T1960 e∫Ãq <ëì‘√b˛*ùdÔ,uÛÑ÷ ñ|ü]‘·\+ y˚&Óø£ÿ&É+ e\¢H˚nì #Ó|üŒ≤ìøÏ 62 ¬s≥¢≈£î ô|’H˚ neø±X¯eTT+~. n˝≤ nì Á|ü‹ ô|qT e÷s¡TŒqTy˚&ç >±\T Ò nì Äs√|æ+#· ÒeTT. <∏ëjYT˝≤+&é À e∫Ãq $düèÔ‘· es¡<ä\≈£î á y˚&ç>±\T\øÏ dü+ã+<Ûä+ Ò<äT. ø±ì ‘·÷s¡TŒÄÁ|òæø±˝À e∫Ãq øå±eT |ü]dæú‹øÏ dü+ã+<Ûä+ ñ+~. \+&ÉHé À »]π> ˇ*+|æø˘π>yéT‡ <ë«sê nø£ÿ&ç ∫\¢s¡ es¡Ô≈£î\≈£înqT≈£îqï Ä]∆ø£ ˝≤uÛ≤\T ˇq >∑÷&É Ò<äT.ø±ì á $|üØ‘· yê‘êes¡D |ü]dæú‹øÏÄ]∆ø£ yÓTÆq Ks¡TÃ\T $|üØ‘·+>± ô|]>±sTT. j·T÷ì*esY nH˚ eékÕj·Tdü+ã+~Û‘· düs¡T≈£î\qy˚Tà yêDÏ»´ dü+düú

2011 dü+e‘·‡s¡eTT˝À o‘√wüí dæú‹˝Àìe÷s¡TŒ\ e\¢ ‘·eT ø£+ô|˙øÏ 157 $T*j·THé bÂ+&É¢ qwüºyÓTT∫Ãq≥T¢>± #ÓbÕŒs¡T.

j·TT.¬ø. ˝À 2,00,000 Çfi¢≈£î;Ûe÷ e]Ô+|ü#˚j·T Òø£b˛j·÷eTì ;e÷ø£+ô|˙\ yês¡T #ÓbÕŒs¡T. Á_≥Hé õ8<˚XÊ\‘√ ø£*dæ •˝≤» Ç+<Ûäq eqs¡T\ô|’sêsTTrì ‘·–Z+∫ y˚j·T≤ìøÏ |æ\T|ü⁄ì∫ÃHê, C≤]® zkÕ“sYï Á|üy˚Tj·T+ e\¢ |ü⁄qs¡T‘·Œ‹’ #˚düT≈£îH˚ X¯øÏÔ (¬sq÷éãT˝Ÿmq]®)¬ø’ yÓqTø£&ÉT>∑T y˚dæ düVü≤» yêj·TTe⁄ñ‘·Œ‹Ô¬ø’ 500 $T*j·THé bÂ+&É¢qT yÓ∫Ã+#ês¡T.

n+‘·sê®rj·T+>± Ç+<ÛäHê\qT ñ|üjÓ÷–+#·&É+ <ë«sêø±s¡“Hé &Ó’ Ä¬ø’‡&é qT m≈£îÿe>±$&ÉT<ä\ #˚ùd <˚XÊ˝À¢ 8e <˚X¯+>±j·TT.¬ø. qT |ü]>∑DÏ+#ês¡T. ø±˙,e÷qe ÁX‚j·TdüT‡‘√ J$‘·ø±˝≤ìï bı&ç–+#˚ $<Ûä+>±düVü≤»eqs¡T\ $ìjÓ÷>∑+‘√u≤≥T Jyêes¡D kÕeTsê∆´ìïø±bÕ&ÉTø=+≥Tqï $$<Ûä <˚XÊ\qT |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT, j·TT.¬ø. 41e kÕúHêìøÏ|ü&çb˛sTT+~. j·TT.¬ø≈£î dü+ã+~Û+∫q mH√ï >=|üŒ $wü

j·÷\T #Ó|üŒe#·TÃ. ø±ì ñ‘·ÔeT yÓTÆq•˝≤» Ç+<Ûäq eqs¡T\ ñ|üjÓ÷>∑+˝Àq÷,düTdæús¡yÓTÆq $<äT´‘Y ñ|üjÓ÷>∑+˝À e÷Á‘·+ø±<äT. sêuÀj˚T yê‘êes¡D $|ü‘·TÔ qT+&çãj·T≥|ü&É≤ìøÏ eTq≈£îqï n‹ ‘·≈£îÿedüeTj·T+˝À eTq+ @ ñ<ëVü≤s¡DqTrdüTø=ì ne\+_+#ê˝À nqï~ #ê˝≤eTTK´+. (#·ø£ÿì ñ<ëVü≤s¡D, \+&ÉHé ÀìÁkÕºŸ|òüsY¶ À »s¡T>∑T‘·Tqï n‹ô|<ä› Ä≥\s¡+>∑düú ≤ìï #·÷&É+&ç!)

ô|’ $<Ûä+>± |üsêés¡D≤ìï HêX¯q+ #˚düTÔqï $<ÛëHê\T Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±m≥Te+Ï $|ü‘·TÔ\ ‘ÓdüTÔ HêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø=Hêïø£, eTq bÕ\≈£î\T MÏ >∑T]+∫Ä˝À∫+#˚≥≥T¢ #˚j·÷*‡q nedüs¡+m+‘Ó’Hê e⁄+~.

yê‘êes¡D+˝À e÷s¡TŒ ` <ëì Á|üuÛ≤e+

52X

X

X

X

53X

X

X

X

Á|ü<Ûëq+>± #Ó’Hê˝À cÕ+ô|òTÆ q>∑s¡+˝ÀneT\T #˚düTÔHêïs¡T. ø±ì ≈£Lú≤˝À »]–q+‘· kÕúsTT˝À n~ #Ó’Hê˝À neT\T ø±e&É+ Ò<äT.

|ü≥ºD eékÕj·T $<Ûëq+˝À e#˚Ã˝≤uÛ≤\˝À 80 XÊ‘·+ ø±]à≈£î\≈£î H˚s¡T>±#Ó+<äT‘·T+~. n+fÒ düTe÷s¡T HÓ\≈£î 71nyÓT]ø£Hé &Ü\s¡T¢ n+<äT‘êsTT. M]J‘ê\T &Üø£ºs¡T¢, ˝≤j·Ts¡¢ø£+fÒ m≈£îÿe.m+‘· m≈£îÿe ñ‘·Œ‹Ô #˚ùdÔ n+‘· m≈£îÿe˝≤uÛ≤\T bı+<äT‘·THêïs¡T ø±]à≈£î\T.n+<äTπø ñ‘·Œ‹Ô ô|+#·&É+˝À n+<äs¡÷b˛° |ü&ÉT‘·THêïs¡T.

$πø+ÁBø£s¡D ø√dü+ 1990˝À¢uÒdæø˘ j·T÷ìŸ Ä|òt ø√`Ä|üπsÏyé Ábı&Éø£åHé ( j·TT_|ædæ) Á¬ø&çŸ n+&é düØ«dt ø√`Ä|üπsÏyé‡ ( dædæmdt)\T @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.eékÕj·T eT+Á‹‘·«XÊK, dü]>±Z q&ÉeìC≤rj·T |ü]ÁX¯eT\ì s¡<äT› #˚dæ yêÏkÕúq+˝À 2,600 ø=‘·Ô ∫qï |ü≥ºDeékÕj·T πø+Á<ë\qT @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.ñ|üjÓ÷–+#·≈£î+&Ü |ü&çe⁄qï 30\ø£å\ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$Tì |ü+|æD° #˚dæ Á|ü»\≈£î

<ëìì $ìjÓ÷–+#˚ Vü≤≈£îÿ\Tø£*Œ+#ês¡T. 1990˝À¢H˚ 78y˚\ eékÕj·T πøåÁ‘ê\≈£î #·≥º|üs¡yÓTÆq Vü≤≈£îÿ\T ø£*Œ+ #ês¡T.H˚&ÉT |ü~\ø£å\ ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$T˝À \ø£å≈£î ô|’>± eékÕj·TπøåÁ‘ê\T q&ÉTdüTÔ HêïsTT. Çe˙ï≈£L&Ü dædæ mdt\ düVü≤ø±s¡+‘√ñ‘·Œ‹Ô \øå±´\qT kÕ~ÛdüTÔHêïsTT.

$düÔè‘·yÓTÆq |ü]XÀ<Ûäq\düVü≤ø±s¡+‘√ uÛÑ÷ |ü+|üø±ìï|ü≥ºD eékÕj·÷ìøÏ nedüs¡

yÓTÆq edüTÔe⁄\qT düs¡|òüsê#˚j·T&É+˝À <äè&ÉyÓTÆq |ü⁄Hê~

esêZ\ ( Á>±dt s¡÷Ÿ …$˝Ÿ) ìsêàD≤\T @s¡Œ&ç ¬s’‘ê+>±ìøÏ m+‘√

düVü≤ø±sêìï n+~düTÔHêïsTT.yêÏ À H˚wüq˝Ÿ nk˛dæj˚TwüHé Ä|òt

kÕà˝Ÿ ùdÿ˝Ÿ bòÕs¡àsY‡ ( m mHé m |æ),≈£L´ãHé nk˛dæj˚TwüHé Ä|òt j·÷ìeT˝ŸÁbı&Éø£åHé (mdæ|æm), ≈£L´ãHé nk˛dæj˚TwüHéÄ|òt nÁ–ø£\Ãs¡ Ÿ n+&é bòÕ¬sÁd”º f…ø°ïwæj·THé‡ Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· eVæ≤+#êsTT.

düeTè~∆e+‘·yÓTÆq ÄVü‰s¡ñ‘·Œ‹Ô À >=|üŒ e÷s¡TŒ\T kÕ~Û+#ês¡T.2006˝À πøe\+ 25 XÊ‘·+ eékÕj·TuÛÑ÷$Tì $ìjÓ÷–+∫ 65 XÊ‘·+ C≤rj·Tñ‘·Œ‹Ôì kÕ~Û+#·>∑*>±s¡T. 1988 qT+&ç1994 eT<Ûä ø±\+˝À kÕ<Ûës¡D ø±j·T>∑÷s¡\ ñ‘·Œ‹Ô 65 XÊ‘·+ ˝À≥T>± ñ+fÒn~ 2007 HêÏøÏ 145XÊ‘·+ n~Ûø£ñ‘·Œ‹Ô,. ;Hé‡ ñ‘·Œ‹Ô À 77 XÊ‘·+ ˝À≥Tñ+fÒ 351 XÊ‘êìøÏ, s¡÷Ÿ‡ n+&é≥÷´ãsY‡˝À 42 XÊ‘·+ ˝À≥T qT+&ç 145XÊ‘·+ n~Ûø£ ñ‘·Œ‹Ô ô|+#·>∑*>±s¡+fÒñ‘·Œ‹Ô˝À m+‘· n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#ês√ns¡úeTe⁄‘·T+~.

3,83,000 |ü≥ºD eékÕj·Tπø+Á<ë\T, 50y˚\ ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$Tì kÕ>∑T˝ÀìøÏ rdüT≈£îe∫Ã 15 \ø£å\ ≥qTï\≈£Ls¡>±j·T\ ñ‘·Œ‹Ôì n<äq+>± kÕ~Û+#·>∑*>±s¡T. Vü≤yêHê, $˝≤¢ ø±¢sê— q>∑sê˝À¢‘êC≤ ≈£Ls¡>±j·T˝À¢ >∑‘·+ø£+fÒ 78 XÊ‘·+m≈£îÿe>± düs¡|òüsê #˚j·T>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.

ôd+≥sY |òüsY >√¢ã˝Ÿ |òü⁄&é ÇwüO´dt nH˚dü+düú qT+&ç ª&Óìïdt nyÓ]µ ªªnã<ë›\‘√ñ‘·Œ‹Ô #˚dæq ÄVü‰s¡+‘√ ≈£L´ãqT¢ Äø£*‘√e÷&çb˛‘·THêïs¡T. µµ nì $eTs¡ÙHê yê´dü+sêkÕs¡T. <ëì kÕsê+X¯+ |ü]o*ùdÔªª1990˝À¢ s¡cÕ´ dü+øå√uÛÑ+ ‘·sê«‘·≈£L´ãqT¢ <ëìì m<äTs√ÿ&ÜìøÏ #·eTTs¡T,eékÕj·T s¡kÕj·THê\T Ò≈£î+&Ü Á|ü‘êé÷ïj·T $<ÛëHê\‘√ Ms√∫‘·+>± ‘·eTqT‘êeTT ì\u…≥Tºø√>∑*>±eTì Á|ü|ü+#êìøÏ#Ó|ü⁄‘·÷ edüTÔHêïs¡T. yê] ¬s’‘ê+>∑ düVü≤ø±s¡ dü+düú\ >∑T]+∫, ùd+ÁBj·T ms¡Te⁄\T >∑T]+∫ #ê˝≤ #ÓbÕŒs¡T. >=+>∑*|ü⁄s¡T>∑T\ $<Ûä«+kÕìï msYÔ yêsYà ø£\ÃsY,Á|æ&˚≥sY, yêdtŒ‡\ <ë«sê m<äTs=ÿHêïeTì>=|üŒ\T #ÓbÕŒs¡T. B+‘√ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± JeXÊÁdüÔ dü+ã+~Û‘· ø±s¡ ø£s¡Ô\T –b˛j·÷s¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT ≈£Lú≤ eékÕj·TeT+Á‹‘·«XÊK n~Ûø±] ≈£Lú≤≈£î nedüs¡yÓTÆq ÄVü‰s¡+˝À 84XÊ‘·+ $<˚o ~>∑TeT‘·T\MT<˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+<äì ‘Ó\|ü&É+‘√ yêfi¯¢ ndü\T s¡+>∑T ãj·T≥|ü&ç+<äìµµ sêXÊs¡T.

≈£L´ãHé eékÕj·T+ >∑T]+∫|ü]XÀ~Û+∫ nqT≈£L\+>± $wüj·÷\qT#Ó|ü⁄‘·Tqï XÊÁdüÔE„\qT ø£eT÷´ìdüTº nã<ë›\ ø√s¡T\T>± ∫Árø£]dü÷Ô ªnyÓ]µ‘·|ü⁄Œ&ÉT düe÷#êsêìï Á|ü#ês¡+ #˚XÊ&ÉT.ìC≤ìøÏ »]–+<˚$T≥+fÒ bÕ¢ì+>¥,eT]j·TT Ä]úø£ XÊK ñ|üeT+Á‹ e÷>±*dtø±˝À« |òæÁãe] 2007˝À ªªeTÚ*ø£ ÄVü‰s¡ªu≤ôdÿŸµ˝À 84 XÊ‘·+ ~>∑TeT‹ ne⁄‘·T+<äì #ÓbÕŒs¡Tµµ. á n~Ûø£ XÊ‘·+Á|üuÛÑT‘·« j·÷»e÷q´+˝À πswüHé ø±s¡T¶\‘√q&ÉTdüTÔqï $<ÛëHêìøÏ dü+ã+~Û+∫q~.n+‘˚ø±ì mH√ï Á|üø£è‹ ;ÛuÛÑ‘ê‡\T dü+uÛÑ$+∫Hê C≤rj·T |üs¡+>± ÄVü‰s¡|ü<ësêú\~>∑TeT‹˝À $<˚XÊ\ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&É≥+1980 qT+∫ 1997 es¡≈£L ‘·>∑Z&É+düŒwüº+>± …ø£ÿ Ò #Ó|ü⁄‘·THêïsTT. 72 XÊ‘·+qT+∫ 42 XÊ‘·+ es¡≈£L ‘·>±ZsTT.

2008˝À n‹ô|<ä› eT÷&ÉT Vü≤]πøHé‘·TbòÕqT¢ rÁe $<Ûä«+kÕìï düèwæº+#êsTT.<ë<ë|ü⁄ 10 _*j·THé &Ü\s¡¢ qwüº+»]–+~. Hê\T>∑T \ø£å\ Çfi¯ó¢ HêX¯q

(14e ù|J ‘·s¡TyêsTT)

54

X

X

yÓTÆb˛j·÷sTT. $kÕÔs¡+>± |ü+≥\Tb˛j·÷sTT. ‘·TbòÕHé $<Ûä«+dü+ »]–q 40s√E\ ‘·sê«‘· ªªôVA˝Ÿ >∑TsTTHé, ˝≤dt≥THêdtµµ ÁbÕ+‘ê˝À¢ #˚dæq düπs« Á|üø±s¡+‘·TbòÕHé <ë&çøÏ πø |ü+≥ y˚ùd eékÕj·TπøåÁ‘ê\T 90 XÊ‘·+ qT+&ç X¯‘· XÊ‘·+HêX¯qyÓTÆ‘˚ _Ûqïs¡ø±\ |ü+≥\ πøåÁ‘ê\˝À50 XÊ‘·+ e÷Á‘·y˚T HêX¯qeT j·÷´sTT.n˝≤π> |üsêés¡D nqT≈£L\ eékÕj·TπøåÁ‘ê˝À¢ πø |ü+≥ y˚ùd πøåÁ‘ê\ ø£+fÒy˚>∑+>± ñ‘·Œ‹Ô kÕ<Ûä eTsTT´+~.

1990˝À #·eTTs¡T düs¡|òüsê $<˚XÊ\qT+∫ ì*∫ b˛>±H˚ ≈£Lú≤˝À yÓTT‘·Ô+s¡yêD≤ düú+_Û+∫b˛sTT+~. ø±s¡T\T ‹s¡>∑˝Ò<äT. |ü_¢ø˘ s¡yêD≤ ø√dü+ $ìjÓ÷–düTÔqï ãdüT‡\T ì*∫b˛j·÷sTT. s¡Vü≤<ës¡T\˙ï ìsêàqTwü yÓTÆb˛j·÷sTT. Á|ü»\+<äs¡÷ q&Ée&É+ ‘·|üŒìdüs¡sTT´+~.Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ+≥H˚ #Ó’Hê qT+&ç ¬s+&ÉT\ø£å\ ôd’øÏfi¯ófl ~>∑TeT‹ #˚düT≈£îHêïs¡T.Á≥≈£îÿ\qT ãdüT‡\T>± e÷sêÃs¡T. uÛ≤ØãdüT‡\T n+fÒ 250 eT+~ Á|üj·÷D°≈£î\≈£î nqT≈£L\+>± ‘·j·÷s¡T #˚XÊs¡T.‘·≈£îÿe <ä÷sêìøÏ ôd’øÏfi¯ófl, ]øå±\T$ìjÓ÷–+#ês¡T. ∫qï∫qï |ü≥ºD≤˝À¢>∑TÁsê\T, >±&ç<ä\‘√q&çù| ãfi¯flqT ñ|üjÓ÷–+#ês¡T. ø±s¡¢qT|üP˝Ÿ>± @sêŒ≥T #˚dæm≈£îÿeeT+~ ñ|üjÓ÷–+ #·T≈£îH˚≥≥T¢#˚XÊs¡T. |üdüT|ü⁄s¡+>∑Tø£\ Á|üuÛÑT‘·« yêVü≤Hê\T Á|ü»\ nedüsê\≈£î ‘·>∑Z≥Tº>± ñ|üjÓ÷–+#ês¡T.

kÕÁe÷»´ yê<ëìï e´‹πsøÏdü÷Ô,kÕeTýê<ä <˚XÊ\ sê»ø°j·÷\qT ìs¡+‘·s¡+ |ü]o*dü÷Ô XÊÁd”Ôj·T+>± $X ‚¢wæ+#˚Ábıˆˆ CÒyéT® ô|Á≤dt n_ÛÁbÕj·÷\qT‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

ªªkÕeTýê<ä Ä]∆ø£ sê»ø°j·T$<ÛëHê\‘√ ≈£Lú≤ nH˚ø£ $»j·÷\qTkÕ~Û+∫+~. nyÓT]ø± kÕÁe÷»ýê<äìs¡+‘·s¡ <ë&çì <ÛÓ ’s¡´+>± ‹|æŒø=≥º

>∑*–+~. Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± y˚T<Ûëe⁄\T,sê»ø°j·THêj·T≈£î\T, ∫es¡≈£î X¯Á‘·Te⁄\T≈£L&Ü ≈£Lú≤ Á|ü»\ kÕe÷õø£ dü+πøåeTø±s¡´Áø£e÷\˝À m+‘√ Á|ü>∑‹ kÕ~Û+∫q≥Tº ˇ|ü⁄Œ≈£îHêïs¡T.

Á|ü»\≈£î ñ∫‘· $<ä , yÓ’<ä kÂø£sê´\Tø£*Œ+#·&É+‘√ eTT+<äT ì\ã&Ü¶s¡T. H˚sê\dü+K´ n‹ ‘·≈£îÿe>± ]ø±s¡¶sTTq <˚X¯+>±

ù|s¡T >±+∫+~. Çìï #˚dæHê nyÓT]ø±kÕe÷K´ yê<ä+ |ü≥¢ ìs¡+‘·s¡+ C≤Á>∑‘·Ô>±ñ+&Ü*. |ü≥ºD eékÕj·T+ <ë«sê #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ ÁbÕ+‘ê\≈£î ÄVü‰s¡ düs¡|òüsê #˚j·T>∑\T>∑T‘·THêïs¡T ø±ì yÓTT‘·Ô+ <˚X¯ nedüsê\≈£î dü]b˛e≥+ Ò<äT. Ç+ø± ~>∑TeT‘·T\T #˚düTø=+≥÷H˚ e⁄Hêïs¡T. Á|ü»\≈£îÇfi¯¢ ìsêàD+ ø±s¡´ Áø£eT+˝À yÓqø£ã&Ü¶s¡T.

10 dü+ˆˆ \ qT+&ç m<äTs¡T #·÷düTÔqï\ø£å\ eT+~ Á|ü»\THêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ 1\ø£å Çfi¯ó¢ ø£≤º\ì ìs¡ísTT+#·T≈£î+~.<ëìøÏ ø±e\dæq Áb˛‘ê‡Vü≤+ \_Û+#·&É+Ò<äT. 2005˝À >±dt …’Hé <=+>∑‘·q+

»s¡T>∑T‘·T+<äì, n~ u≤¢ø˘ e÷¬sÿŸ˝ÀneTTà‘·THêïs¡ì dü«j·T+>± ø±Ák˛ºH˚#ÓbÕŒs¡T. p …’ 26, 2007q sêe⁄˝Ÿ

ø±Ák˛º ªø±eT>∑Tj˚Tµ ˝À e÷≤¢&ÉT‘·÷ªªkÕeTýê<ä $<ÛëHê\qT nqTdü]dü÷Ô ø±]à≈£î\qT yê] ÁX¯eT≈£î ‘·>∑Z≥T¢, düßKeTj·T+>± J$‘êìï >∑&çù|≥≥T¢ dü]b˛j˚TJ‘·+ #Ó*¢+#· Òø£ b˛‘·THêïeTì ‘Ó\TdüT.Bì e\q Áø£eT •ø£åD sêVæ≤‘· + ndüVü≤q+ ô|s¡T>∑T‘·THêïsTTµµ. nHêïs¡T.ªªÇ˝≤+Ï düeTdü \T <äè&ÛÉyÓTÆq sê»ø°j·Tìs¡íj·÷\‘√ |ü]wüÿ]+#·T ø√yê\ìµµ

ªªdü$Twæº eékÕj·÷ìøÏ |ü]es¡ÔqqT, ø±]àø£es¡Z Á|üuÛÑT‘·«+ eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ¬s’‘·T\ô|’ m˝≤+Ï ìs¡“¤+<ÛäeT÷ ˝Ò≈£î+&Ü, Ä<äs¡Ù ã\+‘√, n‹C≤Á>∑‘·Ô>± #ê˝≤ ì+bÕ~>± e÷Á‘·y˚T HÓs¡y˚sêÃ*µµ.

ªª¬s’‘·T\T Çwüº|üPs¡«ø£+>± ‘·eT+‘·≥ ‘êeTT @s¡Œs¡#·Tø=ì, yêÏjÓTTø£ÿ Á|üjÓ÷»Hê\qT Ä#·s¡D <ë«sê Á|ü<ä]Ù+∫q dü+düú\πø $\Te

e⁄+≥T+~µµ.` …ìHé

X

X

55

X

X

X

Xô|Á≤dt ôV≤#·Ã]+#ês¡T.

eTq bÕ\≈£î\T kÕÁeT»ýê<ä nqT≈£L\ $<ÛëHê\˝Ànìï s¡+>±\qT Á|ü<Ûëq+>± eékÕj·T s¡+>±ìï düs¡« HêX¯q+#˚dæ Á|ü»\T ÄVü‰s¡ ãÁ<Ûä‘· Òø£ Äø£*‘√ n\eTÏ+#˚ |ü]dæú‘·T\TdüèwæºdüTÔHêïs¡T. ô|’>± Ä $<ÛëHê\qT e´‹πsøÏ+#˚ yê]ì n_Ûeè~∆ìs√<Ûä≈£î\T>± eTTÁ<äy˚dæ <ë&ÉT\T #˚düTÔHêïs¡T. ìs¡“¤+<ë\T ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT <˚X¯+˝À neT\e⁄‘·Tqï n_Ûeè~∆ qeT÷Hê>∑T]+∫ rÁeyÓTÆq #·s¡Ã »s¡T>∑T‘·T+~.

á dü+<äs¡“¤+˝À $»j·Te+‘·yÓTÆq ≈£L´ãHé |ü≥ºDeékÕj·T $<Ûëq+ eTq≈£î mH√ï $\TyÓ’q bÕsƒê\qTn+~ düTÔ+~. ãVüQfi¯ C≤‹ dü+düú\T, ã&Ü ô|≥Tº ã&ç<ës¡¢ ˝≤uÛ≤\ ø√dü+, <˚XÊ\ kÕs¡« uÛÖeT‘ê«ìï<Ûä«+dü+ #˚ùd ô|≥Tºã&ç <ëØ qeT÷Hê≈£î _Ûqï+>±Á|ü»\ dü+πøåeT+, kÕs¡« uÛÖeT‘·«+, kÕ«e\+uÛÑq

\øå±´\T>± ì\ ã&˚ kÕeTýê<ä qeT÷Hê\ eT<Ûä »s¡T>∑T‘·Tqïj·TT<ä∆+˝À eTq+ m≥TyÓ’b˛‘˚\TÃø√yê*.

nyÓT]ø£Hé qeT÷Hê eékÕj·÷ìï uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ ã<ä˝≤sTT+#·&É+˝À Áô|’y˚Ÿ nyÓT]ø£Hé bòÂ+&˚wüqT¢nyÓT]ø± Á|üuÛÑT‘·«+, Á|ü|ü+#· u≤´+≈£î\T$düèÔ‘·yÓTÆq bÕÁ‘·qT ìs¡«Væ≤+ #êsTT.•ø£åD˝ÀqT, eékÕj·T $düÔs¡D˝ÀqT1952 qT+&ç ªbò sYº bòÂ+&˚wüHéµ |üì#˚düTÔ+~. 1950 ˝À |ü⁄qs¡«éd”úø£]+#·ã&çq ªÇ+&çj·THé nÁ–ø£\Ãs¡ Ÿ ]ôd]ÃÇì‡dæº≥÷´Ÿµ ≈£î sêø˘ ô|ò\¢sY bòÂ+&˚wüHé|ò”˝Ÿ¶ &Ó’ ¬sø£ºs¡sTTq ªsê˝ŸŒ¤ ø£$Tà+>¥‡µyÓTT<äÏ &ûHé>± ìj·T$T+#·ã&Ü¶&ÉT. uÛ≤s¡rj·T |ü]XÀ<Ûäq dü+düú\qî |ü⁄qs¡«éd”úø£]+#·&É+‘√bÕ≥T uÛ≤s¡rj·TT \qT

nyÓT]ø±≈£î |ü+|æ+#·&ÜìøÏ ø±e\dæqÄ]∆ø£ düVü‰j·T+ sêø˘ô|ò\¢sY bòÂ+&˚wüHén+<ä#˚dæ+~.

1 9 6 6˝ ÀuÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À rÁeyÓTÆq |ü]dæú‘·T\T @s¡Œ&É≥+‘√ ÄVü‰s¡<ÛëHê´\T ~>∑TeT‹#˚düTø√yê*‡q nedüs¡+ e∫Ã+~. n|üŒÏnyÓT]ø£Hé Áô|dæ&Ó+Ÿ*+&ÉHé C≤q‡Hé

ªªVü≤]‘· $|ü¢yêìïuÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ÄyÓ÷~ùdÔH˚ >√<ÛäTeT\T düs¡|òüsê #˚kÕÔqìµµ ìã+<Ûääq ô|≤º&ÉT.

n|üŒÏ uÛ≤s¡‘·Á|ü<Ûëì ˝≤˝ŸãVü≤<ä÷sY XÊÁdæÔ ø=‘·Ô e+>∑&Ü\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&˚ø=‘·Ô eékÕj·T $<ÛëHêìï ‘=+<äs¡|ü&çneT\T #˚j·T≈£L&É<äìôV≤#·Ã]+#ês¡T. ø±ì

1966˝À Äj·Tq nø£kÕà‘·TÔ>± eTs¡DÏ+#·&É+ e\q Á|üD≤[ø± dü+|òüT+ nqTeT‹Ò≈£î+&ÜH˚ Bìì neT\T #˚kÕs¡T.

ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<Ûä‘·qT, ÄVü‰s¡ ñ‘·Œ‹ÔøÏdü+ã+<Ûä+ Òì $wüj·T+>± e÷πsÃdæq‘·sê«‘· ÄVü‰s¡ ñ‘·Œ‘·TÔ\ ô|s¡T>∑T<ä\ nqïÁuÛÑeTqT düèwæº+#ês¡T.

ø=‘·Ô>± ‘·j·÷s¡T #˚dæq $‘·ÔHê\e\q, πø+ÁBø£è‘· ñ‘·Œ‹Ô $<ÛëHê\ e\q,s¡kÕj·Tìø£ ô|≥Tºã&ÉT\T n~Ûø£+>±nedüs¡yÓTÆq $<ÛëHê\ e\q ÄVü‰s√‘·Œ‹Ôô|]–+<äH˚ yê<äq ˝À|üuÛÑ÷sTTwüºyÓTÆq<äìÁ|üeTTK kÕe÷õø£y˚‘·Ô e+<äHê•eù|s=ÿHêïs¡T.

Vü≤]‘· $|ü¢e+ ` y˚fi¯S¢qT≈£îqï nyÓT]ø£Hé qeT÷Hê

56

X

X

X

X

eékÕj·÷ìï,\|òüTT |ü]ÁX¯eT\qT ìs¡¢ø£å + #˚dü÷Ô uÛ≤Ø|ü]ÁX¯eT\ô|’ k˛$j·TŸ j·T÷ìj·THéø=qkÕ–+∫q $<ÛëHêìï e÷y√ ì•‘·+>± $eT]Ù+#ês¡T. uÛ≤Ø |ü]ÁX¯eT\≈£îÇ∫Ãq |üs¡eT ÁbÕeTTK´‘·qT ‘·–Z+#ê\ì|æ\T|ü⁄ ìdü÷Ô e÷y√ \|òüTT |ü]ÁX¯eT\˝ÀqT, eékÕj·T+˝ÀqT n~Ûø£+>±eT<äT|ü⁄ ô|≥º&É+, Á|ü»\ ì‘êédüsê\Trs¡&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<ä , n<˚düeTj·T+˝À n~ uÛ≤Ø |ü]ÁX¯eT\≈£îø±e\dæq ô|≥Tºã&ç dü+#·j·THêìïyêdüÔe+>± y˚>∑e+‘·+ #˚düTÔ+<äyê~+∫, Á|ür $wüj·÷ìï πø+Á<ä+˝Àìn~Ûø±s¡T\ #˚‘·T˝À¢ πø+ÁB ø£]+∫ kÕúìø£n~Ûø±s¡T\ #˚‘·T\≈£î |ü>±Z\T _–+∫,yê]øÏ dü«‘·+Á‘· ø±sê´#·s¡DVü≤≈£îÿìsêø£]+#·&Üìï $eT]Ù+#ês¡T.k˛$j·TŸ $<ÛëHê\T ªªñ‘·Œ‹Ô #˚j·÷\H˚¬s’‘·T\ ñ‘ê‡Vü‰ìï rÁe+>± ˙s¡T>±sêÃsTT. ø√&ç ô|≥º eT]ìï >∑T&ÉT¢ô|≤º\ì ø√s¡Tø=+≤e⁄ >±ì <ëìøÏ‹+&ç ô|≥ºe⁄. >∑TÁs¡+ y˚>∑+>± |ü]¬>≤º\qT≈£î+≤e⁄ ø±ì <ëìì >∑&ç¶y˚Tj·T˙j·Te⁄. Ç~ m≥Te+Ï ‘·s¡ÿ+µµnì $eT]Ù+#ês¡T.

yÓTT<ä≥ j·÷+Árø£s¡D »s¡>±*.‘·s¡Tyê‘˚ ø√|üπsÏyé \T @sêŒ≥T#˚j·÷\H˚ uÛ≤yêìï $eT]Ùdü÷Ô,eékÕj·T+˝À j·÷+Árø£s¡D »s¡>∑ø£eTT+<˚ dü$Tw”ºø£s¡D #˚j·Te#·Ãìyê~+#ês¡T. ªª|ü]ÁX¯eT eékÕj·T+ø£+fÒ y˚>∑+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<ä≥+ nH˚<ëìï dü¬s’q |ü<ä∆‹˝À #ÓbÕŒ*. |ü]ÁX¯eTô|’n‹>± H=øÏÿ #Ó|üŒ≈£L&É<äT. n˝≤ #˚ùdÔ‘·|üŒø£ Çã“+~ ø£\T>∑T‘·T+~. eTqª*j·÷y√ì+>¥µ $wüj·T+ rdüTø√+&ç.nø£ÿ&É nH˚ø£ |ü]ÁX¯eT\THêïsTT. yês¡Tm\¢|ü⁄Œ&É÷ |ü]ÁX¯eT≈£î Á|ü<ÛäeT ‘ê+ã÷\+ Çdü÷Ô n<˚ düeTj·T+˝À eékÕj·÷ìï X¯øÏÔ e+‘·+>± n_Ûeè~∆ #˚j·T&É+

>∑T]+∫|üÏº+#·Tø√ Ò<äT. |òü*‘·+>± Ä sêheékÕj·T |ü≥ºD e÷¬sÿŸ≈£î <Ûëq´+,e÷+dü+, ≈£Ls¡>±j·T\T düs¡|òüsê#˚j·T Òø£b˛sTT+~. MÏì yês¡T m\¢|ü⁄Œ&É÷ Ç‘·s¡ sêÁcÕº\ qT+&ç ‘Ó|æŒ+#·Tø√e\dæ e⁄+~. ø°\ø£düeTdü@$T≥+fÒeékÕj·TÁXÊ$T≈£î\Tn‘· +‘· Á|üj·÷dü≈£î˝Àqe⁄‘·THêïs¡T.yê]øÏnedüs¡yÓTÆqj·T+Á‘· kÕe÷Á–ø=s¡e&ç+~. Ç~ñ‘·Œ‹Ôô|+|ü⁄<ä\qT|ü]$T‹ #˚düTÔ+~µµ nHêïs¡T.

ªªyê]øÏ ˇÏº f…ø±ï\J, kÕ+πø‹ø£πø&És¡T ‘·|üŒ y˚πsM nedüs¡+ ˝Ò<äT. Á|üC≤sêX¯ó\T \˚s¡T. Ç~ ≈£L&É ˇ+Ï ø±*ô|’qq&Ée&Éy˚T ne⁄‘·T+~. ñ≈£îÿqT |ü⁄Hê~>±qT, j·T+Á‘ê\qT >∑T+&Óø±j·T>±qT,ù|s=ÿ+≥÷ yês¡T uÛ≤Ø |ü]ÁX¯eT\ ÁbÕeTTK´‘·qT m≈£îÿe #˚dæ #ÓbÕŒs¡T. eékÕj·÷ìøÏ <Ûëq´+, |ü]ÁX¯eT\≈£î ñ≈£îÿeTTK´<Ûësê\qï~ eTq yÓ’K]. eTq+¬s+&ÉT ø±fi¯¢ô|’q q&ÉTkÕÔ+. f…ø±ï\J Á|ür$wüj·÷ìï ìs¡ísTTdüTÔÔ+<ä , πø&ÉsY Á|ür$wüj·÷ìï ìs¡ísTTkÕÔs¡ yês¡T qeTTà‘ês¡T. yês¡T ªì|ü⁄DT\µ >∑T]+∫ e÷≤¢&É‘êπs >±ì $|ü¢e‘·‘·«+(¬s&é) >∑T]+∫mqï&É÷ e÷≤¢&És¡T. Ç~ ˇ+Ï ø±*ô|’q&Ée&Éy˚Tµµ nHêïs¡T.

Á|ü»\ eT<Ûä yÓ’s¡T<Ûë´\ |ü≥¢ düÁø£eT+>± eéVü≤]+#˚ |ü<ä›‹ >∑T]+∫#Ó|ü⁄‘·÷ ªªVüQù| sêh+˝Àì ª‘·T‡HéVüQyêµ õ˝≤¢ Àì ªyê+>¥ ≈£îy√cÕHéµ ˝ÀdüVü≤ø±s¡dü+|òüT+ e⁄+~. n‹ ;<ä

ÁbÕ+‘·yÓTÆq, Á|üC≤ Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄ düVü‰j·T<Ûëq´+ô|’ #ê˝≤ ø±\+ Ä<Ûës¡|ü&çq

ÁbÕ+‘·+˝À Ç~ e⁄+~. 1953˝À BìïÁbÕs¡+_Û+∫q|ü⁄Œ&ÉT Á|ü»\T Bìïªª<ä]Á<äT\ düVü≤ø±s¡ dü+|òüT+µµ nì |æ*#ês¡T. ø±ì Á|ür @&É÷ n_Ûeè~∆#Ó+<äT‘·÷ Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\ b˛sê≥+‘·s¡Tyê‘· H˚&ÉT nø£ÿ&É Á|ür ≈£î≥T+ã+<Ûëq´|ü⁄ ì\«\qT ø£*– e⁄HêïsTT. Ç~

düVü≤ø±s¡ dü+|òü÷\ <ë«sê kÕ<Ûä yÓTÆ+~.Ç‘·s¡ #√≥¢ kÕ<Ûä eT yê«*. düVü≤ ø±s¡dü+|òü÷\ ìsêàD+ ø√dü+ rÁe b˛sê≥+nedüs¡eTì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. ø=‘·Ô|üqT˝À¢ m|ü⁄Œ&É÷ nH˚ø£ ø£cÕº\qTm<äTs√ÿe\dæe⁄+ ≥T+~. á düVü≤ø±s¡dü+|òü÷ \qT >∑Ïº>± ã\ |üs¡TdüTÔqï<Óes¡T? Á>±MTD »HêuÛ≤˝À 70 XÊ‘·+>±e⁄qï ù|<ä, ~>∑Te ÁX‚DÏ eT<Ûä ‘·s¡>∑‹¬s’‘ê+>∑y˚Tµµ nHêïs¡T.

ªªkÕ«e\+ãq, $πø+ÁB ø£s¡D, ô|‘·Ô+<ëØ ‘·q+ |ü≤¢, n_ÛC≤‘· ‘·‘·«+ |ü≤¢e´‹πsø£‘·, dü$Twæº \øå±´\T, Áø£eT •ø£åD,uÛÖ‹ø£|üs¡yÓTÆq$ ø±q≥Te+Ï Áb˛‘ê‡Vü≤ø±\T, kÕ+|òæTø£, Ä]∆ø£ |üs¡yÓTÆq nìïn+XÊ\˝À Á|üC≤sêX¯ó\T bÕ˝§Zq&É+,düeTÁ>∑yÓTÆq n_Ûeè~∆ m+|æø£ #˚düT≈£îqïuÛ≤>±ìï n_Ûeè~∆ #˚j·T&É+ ø±≈£î+&Ü nìïs¡+>±\qT n_Ûeè~∆ |üs¡#·&É+ \øå±´ \T>±e⁄+&Ü*µµ (BìøÏ j·÷HêHé qeT÷Hê>±|æ\TkÕÔs¡T)

eékÕj·T s¡+>∑+˝À #Ó’Hê nqTuÛÑyê\T

57

X

X

X

X≈£Lú≤ >∑T]+∫ #Ó|ü⁄Œø√yê\+fÒyÓTT<ä Á|ü|ü+#· Á|ü»\ X¯Á‘·TyÓ’q nyÓT]ø±>∑T]+∫ #Ó|ü⁄Œø√yê*. ‘·eT Ä~Û|ü‘·´+#·˝≤sTT+#·≥+ ø√dü+ ‘·eT ÁbÕã\´+ô|+#·Tø√e≤ìøÏ $\TyÓ’q düVü≤» eqs¡T*ïdü«+‘·+ #˚düTø√e≤ìøÏ nyÓT]ø± ìs¡+‘·s¡+ Á|üj·T‹ïdü÷Ô nH˚ø£ <˚XÊ\ MT<ä <ë&ç#˚dæ+~. nH˚ø£ Á|üuÛÑT‘ê«\qT ≈£L\<√dæ+~.>∑‘· e+<ä dü+e‘·‡sê\˝À Ç‘·s¡ <˚XÊ\,düe÷C≤\ n+‘·s¡Z‘· eéVü‰sê˝À¢ CÀø£ +

#˚düT≈£îì, Äj·÷ <˚XÊ\˝À ‘·eTqT e´‹πsøÏ+∫q Á|üuÛÑT‘ê«~ÛH˚‘·\qT ‘=\–+#·&ÜìøÏ, ‘·eT≈£î nqT≈£L\+>± e⁄+&˚ bÕ\≈£î\qT HÓ\ø=\Œ≤ìøÏ nH˚ø£ ≈£îÁ≥*ï#˚dæ+~. ø£ À¢ ≤\T düèwæº+∫+~. 1893˝ÀVü≤yêjYT sê»]ø±ìï ≈£L\<√dæ nyÓT]ø±‘·\\T e÷πsÃ X¯‘êu≤∆ìï ÁbÕs¡+_Û+∫+~.‘·sê«‘· Áø£eT+˝À ≈£Lú≤, |ü⁄jÓT]Ô]ø√,ìø£sê>∑Tyê, ôVA+&ÉTs¡dt, >±«f…e÷˝≤,∫Û©, Á¬>q&Ü, |üHêe÷, |òæ*|”Œ¤Hé‡, <äøÏåD$j·T‘êï+, Ä|òtÈìkÕúHé, ÇsêHé, Çsêø˘˝≤+Ï <˚XÊ\T #ê˝≤ e⁄HêïsTT.

nìïÏø£+fÒ |òüTÀs¡yÓTÆq$wüj·Ty˚T$T≥+fÒ, kÕs¡«uÛÖe÷~Ûø±s¡+ø£*–e⁄qï <˚XÊ\T nyÓT]ø± uÛÑÁ<Ûä‘·≈£îeTT|ü⁄Œ yêÏ\¢ #˚düTÔHêïj·Tì 1.≈£Lú≤,2.ÇsêHé, 3.ñ‘·Ôs¡ø=]j·÷, 4. dü÷&ÜHé,

5.dæ]j·÷, 6.*_j·÷\qT <Ûä÷s¡Ô <˚XÊ\T>± Á|üø£Ï+∫ yêÏô|’ ìs¡+‘·s¡+<ë&ÉT\T ø=qkÕ–+∫+~. ø=qkÕ–dü÷ÔH˚e⁄+~.

nyÓT]ø±#˚ <Ûä÷s¡Ô <˚X¯+>± ù|s=ÿqã&çq ≈£Lú≤ Á|ü»\ #·]Á‘·qT, yê] b˛sê≤*ï ‘Ó\TdüTø=+<ë+.

Ä]∆ø£ ~>∑“+<Ûäq+, øÏsêsTT>∑÷+&Ü\‘√, ø±Ák ºì Vü≤‘· #˚ùd Á|üj·T

‘êï\T, $T\T¢\qT, |ü]ÁX¯eT\qT,|ü+≥\qT <Ûä«+dü+ #˚j·T&É+, ≈£LúHé |òæwæ+>¥uÀ≥¢qT <Ûä«+dü+ #˚j·T&É+˝≤+Ï #·s¡ \‘√ nyÓT]ø±ìs¡+‘·s¡+ ≈£Lú≤qT ˝§+>∑BdüTø√yê\ì Á|üj·T‹ïdü÷Ô..1961 @Á|æ Ÿ 15q 13$T*j·THé &Ü\s¡T¢ πø≤sTT+|ü⁄‘√, 1300 kÕj·TT<Ûä<äfi≤\T, 5 j·TT<ä› HÍø£\T, 9nyÓT]ø£Hé u≤s¡Te j·TT<ä∆$e÷Hê\‘√ Vü≤yêHê,

XÊ+Ïj·÷>√ $e÷q kÕúesê\ô|’ <ë&ÉT\T»]|æ+~. ø±ì BìøÏ yÓTT<ä≥ qT+&çdæ<ä∆+>± ñqï ≈£Lú≤ $|ü¢e Á|üuÛÑT‘·«+m<äTs¡T <ë&çøÏ ~–+~. ø±Ák º dü«j·T+>±j·TT<ä∆ s¡+>±ìøÏ e∫Ã Hêj·Tø£‘·«+eVæ≤+#ês¡T. ≈£Lú≤ $e÷q <äfi≤\TnyÓT]ø± j·TT<ä∆ HÍø£\qT eTT+∫ y˚kÕsTT.72 >∑+≥\ bÕ≥T »]–q j·TT<ä∆+˝À≈£L´ãqT¢ Ms√∫‘·+>±, n$ÁXÊ+‘·+>±b˛sê&Üs¡T. @Á|æ Ÿ 19q ≈£L´ãHé <äfi≤\T,øÏsêsTT eT÷ø£\ô|’ <ë&ç #˚dæ yê]ì |ü≥Tºø=HêïsTT. #ê˝≤ eT+~ ˝§+– b˛j·÷s¡T.<ë&çøÏ e∫Ãq yê]˝À e÷J yê´bÕs¡düTÔ\T,bÕ]ÁXÊ$Tø£ y˚‘·Ô\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\T ≈£L&Üe⁄Hêïs¡T. Ms¡T b˛>=≥Tºø=qï dü+|ü<ä*ï‹]– bı+<ë\ì nyÓT]ø±‘√ #˚‘·T\Tø£*bÕs¡T.

Á|ü|ü+#· Á|ü»\ X¯Á‘·Te⁄ nyÓT]ø±

nyÓT]ø± bÕ\≈£î\T Ä ÁbÕ+‘·kÕúìø£ Ä~yêd”˝…’q ¬s&é Ç+&çj·Tq¢qT<äTsêàs¡Z+>± #·+|æ ÄÁø£$T+#·T≈£îqï dü+>∑‹Á|ü|ü+#êìøÏ ‘Ó\TdüT. Ä ø±\+˝À ¬s&é Ç+&çj·Tq¢ Hêj·T≈£î&ÉT ªdæj·÷Ï˝Ÿµ nyÓT]ø±X‚«‘·C≤‹ bÕ\≈£î\≈£î ªÁ|üeTTKT&çøÏ ˝ÒKµù|s¡T‘√ ‘·eT Äy˚<äq*ï $ì|æ+#ês¡T. n~#·~$‘˚ nyÓT]ø± #·]Á‘·˝À eTqTwüß˝Òïø±≈£î+&Ü Jyêes¡D≤ìï Á|üø£è‹ì, uÛÑ÷$Tì≈£L&Ü HêX¯q+ #˚ùd <ëì dü«uÛ≤e+ ns¡∆eTe⁄‘·T+~. ªªX‚«‘· C≤rj·TT\ sê»´Á|üeTTKT&ÉT ø£ãTs¡T |ü+|æ+#ê&ÉT. e÷uÛÑ÷$Tì ø=Hê\qT≈£î+≥THêïeTì ùdïVü≤dü+ã+<Ûë\T ø√s¡T‘·÷ yê] ôd’Hê´~Û|ü‹ dü+<˚X¯+ ≈£L&Ü |ü+bÕ&ÉT.Ä <˚e⁄&ÉT eTqìÁù|$T+∫q+‘·>± á |ü⁄&É$T ‘·*¢ì Áù|$T+#·+&ç m+<äT ø£+fÒ á uÛÑ÷$Tì yê]øÏ y˚TeTTneTàø£b˛‘˚ ‘Ó\¢yês¡T ‘·TbÕ≈£î\‘√ düVü‰sê>∑\s¡T. ì+–ø°, H˚\ø° ‘·*¢ ÄbÕ´j·T‘·≈£î yÓ\ø£≥º >∑\e÷? á uÛ≤ey˚T e÷≈£î $+‘·>±ñ+~. >±* |òüTTeT |òüTTeT\T, ˙Ï ‘·fi¯‘·fi¯\÷, e÷ kıeTTà ø±q|ü⁄Œ&ÉT yêÏì m˝≤neTà>∑\+? á uÛÑ÷$Tô|’q nDTeDTe⁄ HêÁ|ü»\≈£î m+‘· |ü$Á‘·yÓTÆq~, yÓT]ùd Á|ü‹Ä≈£L, ÇdüTø£ rs¡+, dü+<Ûä y˚fi¯ bı>∑eT+#·Tø£$Tàq n&ÉM, yÓTÆ<ëq+, s¡aeTàì bÕ&˚ Á|ü‹|ü⁄s¡T>∑÷ Hê Á|ü»\ nqTuÛÑyê˝À¢ düèà‘·T˝À¢|ü$Á‘·yÓTÆq$. #Ó≥¢˝À Á|üeVæ≤+#˚ Je»\+¬s&é Ç+&çj·Tq¢ C≤„|üø±\qT yÓ÷düT¬øfi¯ó‘·T+≥T+~. y˚T+ eTÏº Àì yêfi¢+. uÛÑ÷$Te÷˝À uÛ≤>∑+. düTyêdüq\T yÓ<ä» Ò¢ |üP\Te÷ #Ó …¢\T¢, õ+ø£, >∑TÁs¡+, &˚>∑ e÷ ‘·eTTàfi¯ófl.sêfi¯fl •Ksê\T, ‘√≥˝À¢ì s¡kÕ\T, >∑TÁs¡|ü⁄|æ\¢ ùd«<ä+, eTìw” n˙ï ˇπø ≈£î≥T+ã+˝Àì$. @Ï Àq÷, q<äT\˝Àq÷ bÕπs ˙s¡Tñ‹Ô˙s¡T ø±<äT. e÷ |üPØ«≈£î\ s¡ø£Ô+. |üX¯óe⁄,#Ó≥T¢, eTìwæ ˇπø >±* |”\TÃ≈£î+≤sTT.eTìwæ Ç‘·s¡ JeC≤\+‘√ ˇπø >±*ì|ü+#·T≈£î+≤&ÉT. ø±ãÏº >±* eTq≈£î m+‘√|ü$Á‘·yÓTÆq~. á uÛÑ÷$T <˚e⁄&çøÏ m+‘√ÇwüºyÓTÆq~. uÛÑ÷$TøÏ Vü‰ì #˚j·T&ÉeT+fÒ düèwæºø£s¡ÔqT nee÷ì+#·&É+‘√ düe÷q+. ãVüQX¯ Ç‘·s¡ C≤‘·T\ø£Hêï eTT+<˚ ‘Ó\¢yêfi¯ó¢n+‘·]+∫b˛‘ês¡T. ˙ |üø£ÿqT eT*q |üs¡T#·Tø=+fÒ ˇø£ s√EqTy˚« Ä <äTs¡È+<Ûä+˝À |æsê&Éø£ #·∫Ãb˛‘êe⁄µµ.

Á|üeTTKT&çøÏ ˝ÒK

58

X

X

X

X

nyÓT]ø± K+&É+˝À @s¡Œ&çq ‘=*$|ü¢e Á|üuÛÑT‘·«+>± ≈£Lú≤≈£î Á|ü‘˚´ø£‘·ñ+~. ø=\+ãdt 1492˝À ≈£Lú≤˝Àn&ÉT>∑Tô|Ïºq|ü⁄&ÉT nø£ÿ&É nsê«ø˘Ç+&çj·TqT¢ J$düTÔ+&˚yês¡T. $<˚oHê$≈£î\ dü+|üs¡ÿ+e\q ø£*–q »ãT“\‘√yês¡T #·ìb˛j·÷s¡T. 1511 HêÏøÏ nø£ÿ&ÉôdŒsTTHé kÕÁe÷»ýê<äT\T kÕúes¡+@sêŒ≥T #˚düT≈£îHêïs¡T. Vü≤yêHê πse⁄yê]øÏ ˇø£ Á|ü<ÛëqyÓTÆq sêø£b˛ø£\ πø+Á<ä+>± ñ+&˚~. kÕÁe÷»ýê<äT\T ‘·eT#·¬øÿs¡ nedüsê\ ì$T‘·Ô+ ≈£Lú≤˝À#Ós¡≈£î |ü+≥qT u≤>± yê´|æÔ #˚kÕs¡T.Ç+<äTø√dü+ uÛ≤Ø m‘·TÔq q\¢C≤‹u≤ìdü\qT ~>∑TeT‹ #˚düT≈£îHêïs¡T.|”&Éq≈£î, u≤ìdü‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>±kÕ∆ìø£ Á|ü»\T ô|<ä› m‘·TÔq Á|ü‹|òüT≥qqT kÕ–+#ês¡T. 1867 qT+&ç 1878es¡≈£î »]–q Ä b˛sê≤\ |òü*‘·+>±1886 ˝À u≤ìdü‘·«+ ìs¡÷à*+#·ã&ç+~. nsTTHê

ñ<äéT+ ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ñ+~.

düŒwüºyÓTÆq kÕÁe÷»ýê<ä e´‹πsø£‘·‘√ b˛sê&çq #·]Á‘· CÀwt e÷]º~.ªªeTq+‘·≥ eTq+ ì\ã&Ü¶, |ü&çb˛sTTHê|òüs¡yê Ò<äT, ø±˙ ã\yÓTÆq bıs¡T>∑T<˚XÊìøÏm|üŒÏø° ãTTD|ü&=<äT›µµ nqï Ä+Àìy˚TdæjÓ÷, e÷øÏ‡yÓ÷>√y˚TCŸ ˝≤+Ï ôd’ìø£ø£e÷+&És¡T¢ düVü≤ø±s¡+‘√ b˛sê&çq CÀwt

e÷]º 1895˝À b˛sê≥+˝ÀH˚ eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n+‹eT+>± kÕŒìwt ì j·T+‘·è‘ê«ìøÏ düe÷~Û ø£≥º>∑*>±s¡T. ø±ì Ä kÕ∆q+˝À|üø£ÿH˚ ñqï nyÓT]ø± ô|‘·Ôq+ yÓTT<ä …’+~.ôdŒsTTHéqT m<äTs√ÿe&ÜìøÏ, düVü≤ø£]düTÔÔqï≥T¢ qÏ+∫ nyÓT]ø± 1889 ˝À #˚düT≈£îqï ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ ≈£Lú≤qT ‘·qñ|üÁ>∑Vü≤ <˚X¯+>± #˚düTø=+~.

nyÓT]ø£q¢ $˝≤kÕ\≈£î ≈£L&Ü ≈£Lú≤qT ˇø£ kÕ∆es¡+>±# ˚d ü Tø =Hê ïs ¡ T .1902 es¡≈£î áBe⁄*ï Á|ü‘· ø£å+

>± ÄÁø£$T+#·T≈£îqïnyÓT]ø± ‘·sê«‘· |üs√ø£å+>± ô|‘·Ôq+ø=qkÕ–dü÷Ô e∫Ã+~. 1920 es¡≈£î 4kÕs¡T¢ ≈£Lú≤˝À ôd’ìø£|üs¡+>± CÀø£´+#˚düTø=+~. 1940 ˝À u≤ÏkÕº n<Ûä ≈£åî&Ó’,n$˙‹ø£s¡yÓTÆq ìj·T+‘·è‘·« sêC≤´ìïkÕ∆|æ+#ê&ÉT. ndü+‘·è|æÔì ñ≈£îÿbÕ<ä+‘√nD∫y˚j·÷\ì Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. u≤ÏkÕºÁ|üuÛÑT‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>± ≈£Lú≤˝ÀÁ|üC≤ñ<äéT+ sêEø=+~. n+<äT˝À|òæ&Ó Ÿø±Ák º Hêj·Tø£‘ê«q »]–q kÕj·TT<Ûä

Á|üC≤b˛sê≥+ eTTKýÓTÆ+~. Á|üeTTK$|ü¢eø±s¡T&ÉT #˚>∑Ty˚sê, ø±Ák º≈£î düVü≤ø£]dü÷Ô á b˛sê≥+˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT.

»qe] 1,1959q, q÷‘·q dü+e‘·‡s¡y˚fi¯ |òæ&Ó˝Ÿø±Ák˛º, sêe⁄˝Ÿ ø±Ák˛º\Hêj·Tø£‘·«+˝À $|ü¢eùdq ≈£Lú≤qT $eTTøÏÔ#˚dæ+~. u≤ÏkÕº bÕ]b˛j·÷&ÉT. <˚XÊìøÏì»yÓTÆq kÕ«‘·+Á‘êìï , kÕs¡«uÛÖeT‘ê«ìïdü+bÕ~+#·Tø√yê\˙, <äTH˚ïyê]πø uÛÑ÷$TVü≤≈£îÿqT ø£*Œ+#ê\˙, eékÕj·÷ìï ô|+bı+~+#ê\˙, Á|ü»\Jeq Á|üe÷D≤ \qTô|+#ê\˙, Á|ü»\≈£î Á|üC≤kÕ«eT´Vü≤≈£îÿ\T, ùd«#·Ã Á|ükÕ~+#ê\H˚ ÄX¯j·÷\qT Á|üø£Ï+#ês¡T.

1959˝À dü«‘·+Á‘· <˚X¯+>± ne‘·]+∫q ≈£Lú≤ nyÓT]ø±‘√ >∑\ ôd’ìø£ˇ|üŒ+<ë\˙ï s¡<äT›#˚dæ+~. <ëì ÄdüTÔ\qTdüú+_Û+|ü#˚kÕs¡T. $|ü¢e $»j·÷ìï düVæ≤+#· Òì nyÓT]ø± 1961 ˝À #˚dæq <ë&ç Àz&çb˛sTT ≈£Lú≤‘√ <Í‘·´dü+ã+<Ûë\T‘Ó+#·Tø√e≥y˚T ø±≈£î+&Ü, <ës¡TDyÓTÆqÄ+ø£å\T $~Û+∫+~. n<˚ düeTj·T+˝Àk˛$j·TŸ s¡cÕ´ düVü‰j·TdüVü≤ø±sê\T n+~+∫+~. k˛$j·TŸ ‘·÷s¡TŒ j·T÷s¡|tn]›ø£≈£L≥$T ªø±yÓTø±Héµ ‘√ Ä]›ø£ˇ|üŒ+<ë\T ≈£Lú≤ n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&Ü¶sTT.≈£Lú≤ Á|ü<Ûëq ñ‘·Œ‹Ô nsTTq |ü+#·<ës¡~>∑TeT‹ #˚düTø=ì <ëìøÏ ã<äT\T>± Ç‘·s¡ñ‘·Œ‘·TÔ\T n+~+#·≥+˝À k˛$j·TŸj·T÷ìj·THé uÛ≤>∑kÕ«$T>± ì\ã&ç+~.

y˚T 17, 1959q, ≈£Lú≤˝ÀyÓTT<äÏ eékÕj·T n_Ûeè~› #·≥º+#˚kÕs¡T. ªªs¡cÕ´˝À »]–q≥Tº>± ì]›wüº$|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘·T˝À¢ ø=qkÕ–+∫q ã\e+‘·|ü⁄ uÛ≤Ø uÛÑ÷πøåÁ‘ê\ $<ÛëHêìï y˚T+e÷ <˚X¯+˝À ø=qkÕ–+#· Ò<äTµµ nì ø±Ák º‘·sê«‘· #ÓbÕŒs¡T.

$|ü¢e+ $»j·Te+‘·+ nj·÷´ø£≈£Lú≤ Hêj·T≈£î\T ˇø£ kÕs¡«uÛÖeT<˚X¯+>±‘·q <˚X¯ eqs¡T*ï Á|ü»\ kÂU≤´ìøÏñ|üjÓ÷>∑|ü&˚≥≥T¢ #Ój·÷´\ì, $<˚o

≈£Lú≤ Á|ü»\ $|ü¢e b˛sê≥ #·]Á‘·

≈£L´ãHé ]e\÷´wüqØ bÕØº HêsTT≈£î&Ó’q ªCÀwt

e÷]ºµ >=|üŒø£$, s¡#·sTT‘·, y˚T<Ûë$, Hê´j·Tyê~. Äj·Tq

#Ó|æŒ+<˚eT+fÒ ªªá uÛÑ÷MTà<ä J$+#ê\+fÒ <ëìì Äs√>∑

e+‘·+>±, |ü]X¯óÁuÛÑ+>± u≤>∑T#˚j·÷*‡q u≤<Ûä´‘˚ Á|ü<Ûëq+µµ

ªªÁ|ü|ü+#·+ jÓTTø£ÿ ø°]Ô n+‘ê ˇø£ <Ûëq´|ü⁄ –+»˝À

Ç$T&çb˛‘·T+~µµ ªª<˚e⁄&ÉT ‘·eTøÏ∫Ãq Ä<˚X¯+˝≤>± uÛ≤$dü÷Ô, nyÓT]ø±

ùd«#·Ã¤ ù|s¡T‘√ <äøÏåD nyÓT]ø± <˚XÊ*ï ø£ã[+#·uÀ‘·T+~µµ.

59

X

X

X

Xô|‘·ÔHêìï ‘·]y˚Tdæ, kÕs¡e+‘·yÓTÆq uÛÑ÷$T, >=|üŒX¯øÏÔe+‘·yÓTÆq ÁXÊ$Tø£ es¡Z+ düVü≤ø±s¡+‘√ Á|ü»\+<äs¡÷>ös¡eÁ|ü<ä+>± J$+#˚ neø±XÊ\T ø£*Œ+#ê\ììs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T.

≈£Lú≤ 1970 HêÏπø dü+|üPs¡í nø£åsêdü´‘·qT kÕ~Û+∫+~. 1972 qT+&ç 1985 es¡≈£î k˛$j·TŸ s¡cÕ´ düVü≤ø±sêìïbı+~+~. nsTTHê s¡cÕ´ Ä]∆ø£ |ü]bÕ\Hê $<ÛëHê\qT nqTø£]+#· Ò<äT. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± eT÷&Ée Á|ü|ü+#· <˚XÊ\≈£î n_Ûeè~∆#Ó+~q <˚XÊ\T ‘·eT ô|≥Tºã&ÉT\T ã~© #˚dæHê, ≈£Lú≤, s¡cÕ´‘√ˇ&É+ã&çø£ <ë«sê yÓTT‘·Ô+ ≈£L´ãq¢ kÕs¡«uÛÖeT‘·«+, kÕe÷õø£Hê´j·÷\˝À kÕù|øÏåø£ düe÷q‘ê«ìï ì\u…≥Tº≈£îHêïs¡T.

p …’ 26,1989 q dü+uÛÑ$+#·uÀ‘·Tqï k˛$j·TŸ|ü‘·Hêìï >∑T]+∫ôV≤#·Ã]dü÷Ô ø±Ák º ªª≈£LúHé Á|ü»\T dæ<ä∆+>±ñ+&Ü\ìµµ |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T.

1991 ˝À k˛$j·TŸ |ü‘·q+ ‘·sê«‘· ≈£Lú≤ |üqsTTb˛sTT+<äì nyÓT]ø± Á|ü|ü+#·eT+‘ê Á|ü#ês¡+ #˚dæ+~. kÕÁe÷»ýê<ä y˚T<Ûëe⁄\+<äs¡T. ªª#·]Á‘· n+‘·+` ô|≥Tºã&ç ¬>\T|ü⁄µµ nìÁ|üø£Ï+#ês¡T. á |ü]D≤e÷\‘√ rÁeyÓTÆq düeTdü ˝À¢ ≈£Ls¡T≈£îb˛sTTq ≈£Lú≤˝À ˇø£ÿ dü+ˆˆ ˝ÀH˚ C≤rj·T dü+|üPs¡í ñ‘·Œ‹Ô

(õ.mHé.|æ) 32 XÊ‘êìøÏ |ü&çb˛sTT+~. Á|ü»\ JeqÁ|üe÷D≤\˙ï|ü&çb˛j·÷sTT. <=+>∑‘·q+, u≤¢ø˘ e÷¬sÿŸ, n$˙‹ ˇø£ÿkÕπs ô|]–b˛j·÷sTT.

ø±ì $|ü¢e sê»ø°j·÷\‘√ ˇø£ yÓ’|ü⁄ nyÓT]ø± kÕÁe÷»ýê<ä <ë&ÉT\qT m<äTs=ÿ+≥÷H˚ ì\<=≈£îÿ≈£îì, Ä]∆ø£ kÕe÷õø£

n ¬s®+°Hê˝À »ìà+∫q ªmsêïk º>∑Ty˚sê&û ≤ ôdsêïµqT Á|ü»\T eTT<äT›>±ª#˚µ nì|æ*#˚yês¡T. <ë+‘√ n‘·ì ù|s¡T#˚>∑Ty˚sê>± dæús¡|ü&çb˛ sTT+~. 1956 ˝Àø±Ák º≈£î ‘√&ÉT>± u≤ÏkÕº ôd’q´+‘√ b˛sê

&ÉT‘·÷ >±j·÷\bÕ\e≥+‘√ ≈£L´ãHé $|ü¢e+˝À

n‘·ì bÕÁ‘· ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~.yÓTT<ä≥ <äfi¯+˝À &Üø£ºsY>± Á|üy˚•+∫q ‘·sê«‘· yÓTT<äÏ ø£e÷+&ÉsY nj·÷´&ÉT. ≈£Lú≤ $yÓ÷#·Hê+‘·s¡+ $|ü¢e Á|üuÛÑT ‘·«+˝ÀÁ|ü<Ûëq Hêj·T≈£î&Ó’Hê&ÉT. 1959˝À C≤rj·T |ü]ÁX¯eT\, eékÕj·T XÊK n<Ûä ≈£åî&ÉT>± mìï¬ø’Hê&ÉT. ‘·sê«‘· C≤rj·T u≤´+≈£î#ÛÓ ’s¡àHé, |ü]ÁX¯eT\ eT+Á‹nj·÷´&ÉT. ≈£Lú≤ Á|ü‹ì~∏>±Á|ü|ü+#·eT+‘ê düT|ü]∫‘·T&Ó’

Hê&ÉT. 1965˝À ≈£Lú≤ qTe~*, $<˚XÊ\˝À $|ü¢e b˛sê≤\˝À bÕ˝§ZH˚+<äT≈£î ø±+>√,u§©$j·÷ <˚XÊ\˝À $|ü¢e b˛sê≤\˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. 1967

nø√ºãsY 8q nyÓT]ø± Ä<Ûä«s¡ + ˝Àìu§©$j·÷ øÏsêsTT<äfi≤\T Äj·Tìïã+~Û+∫ øÏsê‘·ø£+>± Vü≤‘·´ #˚kÕs¡T.≈£Lú≤˝À Äj·Tq $|ü¢e b˛sê≥ Áø£eT+˝ÀeékÕj·T+, ¬s’‘ê+>∑+ >∑T]+∫ nH˚ø£yê´kÕ\T ÁyêkÕs¡T. yêÏ kÕsê+X¯+

Á|ü|ü+#· Á|ü»\+<ä]ø° e÷s¡Z<ä]Ù>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT.

1958˝À ªªeTq+ @$T H˚s¡TÃ≈£îHêï+? @+ uÀ~Û+#ê+?µµ nqï yê´dü+˝À, ªª$XÊ\ ¬s’‘ê+>∑+‘√ dü+ã+<Ûä+ ô|]–q ø=B› Á|üdüTÔ‘· #·≤º\T m+‘· nHê´j·TyÓTÆqy√ ‘Ó*dæe∫Ã+~. yês¡dü‘·«, ÄdæÔ#·≤º À¢ düeT÷\yÓTÆq e÷s¡TŒ\T sêyê\qï<˚ ¬s’‘·T\ Äø±+ø£å. á $wüj·TyÓTÆ yês¡TeTeTTà\qT ˇ|æŒ+#·>∑*>±s¡T. ì‘· eéVü‰sê˝À¢ bÕ˝§ZH˚≥|ü⁄Œ&ÉT ≈£Lú≤ ¬s’‘ê+>∑+‘ê´>∑o\‘·qT, yê] Wqï‘ê«ìï $<Ûj·T‘·qT ‘Ó\TdüTø=Hêï+. X¯Á‘·Tes¡Z <äeTqø±+&É >∑T]+∫ m˝≤+Ï uÛÑj·÷+<√fi¯ q\T#Ó+<ë*‡q nedüs¡+ Ò<äì yê]øÏ H˚sêŒ+.Á|ü»\ #˚‹˝À ñqï Äj·TT<Ûë\T, bÕ\ø£es¡Z ôd’Hê´\ø£+fÒ X¯øÏÔe+‘·yÓTÆqeì Á|üuÛÀ~+#ês.

1959 ˝À ª$|ü¢eôd’q´+ kÕe÷õø£dæ<ë›+‘ê\Tµµ nqï yê´dü+˝À ªª nø£ÿ&É‘=\T‘· uÛÑ÷dü+düÿs¡D\ #·≤ºìï Á|üy˚X¯ô|≤º+. á dü+düÿs¡D\ ã\+ô|’H˚ $|ü¢eôd’q´+ eTT+<äT≈£î kÕ–+~. Ç~ eP´Vü‰‘·àø£yÓTÆq #·s¡´ø±<äT. dü+|üPs¡í $|ü¢e+‘·sê«‘· düTe÷s¡T ¬s+&˚fi¯fl≈£î,

¬s’‘ê+>±ìï $|ü¢Mø£]+∫q #˚>∑Ty˚sê

60

X

X

X

XHêj·Tø£‘ê«ìøÏ, ¬s’‘ê+>±ìøÏ, eT<Ûä ñqï dü+u+<Ûä+eékÕ j·Ts¡+>∑ dü+düÿs¡D˝Òqì ìsê∆s¡D nsTT+~. uÛÑ÷dü+düÿs¡D\T e÷ Ä˝À#·q\T ø±<äT, n$ ¬s’‘ê+>∑+ qT+&çrdüT≈£îqï dü÷#·q\T e÷Á‘·y˚T, |òü*‘·+>± y˚TeTT yê]ì $|ü¢yêìøÏdüqï<äT∆\+ #˚j·T >∑*>±+.

$|ü¢yêìøÏ ‘·eT nedüsêìï >∑T]Ô+∫q ¬s’‘ê+>∑+ ≈£L&ÜuÛÑ÷dü+düÿs¡D\T, |üX¯ódü+|ü<ä, ‘·~‘·s¡ düeTdü \qT ñ<ä eT+˝ÀuÛ≤>∑+>± >∑T]Ô+#ê\ì Hêj·Tø£‘ê«ìï ˇ|æŒ+#· >∑*–+~. uÛÑ÷dü+düÿs¡D\T düTe÷s¡T ¬s+&ÉT \ø£å\ ≈£î≥T+u≤\≈£î Á|üjÓ÷ »q+ø£*–+#êsTT. ªeT÷&Ée#·≥º+µ Á|üø±s¡+ n~Ûø£ yÓ÷‘ê<äT˝À uÛÑ÷$Tø£*–ñ+&É≥+ H˚s¡+µµ.

ªª$|ü¢e+ kÕ~Û+∫q ‘·sê«‘· Ä]›ø£ |ü]dæ∆‹ì $<˚oô|≥Tºã&ÉT\‘√ #·ø£ÿ~<äT›ø√>∑\eTH˚ Ä˝À#·q dü¬s’+~ø±<äìµµ ø±Ák ºdüŒwüº+#˚kÕs¡T. >∑T‘êÔ~Û|ü‘· + qT+&ç eTq ø±]à≈£î\, ø£s¡≈£î\J$‘ê\qT m˝≤ $eTTøÏÔ #˚j·T>∑\eTH˚ ~X¯>±H˚ eTq+ #·s¡ \T

#˚|ü≤º\ì Äj·Tq ìπs›•+#ês¡T.Bì ø√dü+ ˇø£ ø=‘·Ô u≤≥qTì]à+#ê*‡ ñ+~. ‘=\T‘· uÛÑ÷$T ô|’ ø=+<ä] Ä~Û|ü‘ê´ìï ìs¡÷à*+∫, uÛÑ÷$T Òì ù|<ä\≈£î <ëìì |ü+∫ô|≤º*. uÛÑ÷dü+düÿs¡D\T‘·ø£åDy˚T neT\T #˚dæ uÛÑ÷kÕ«eT´ eédü∆qT ìs¡÷à*+∫, s¡kÕj·Tq,Ç+»˙]+>∑T, #·eTTs¡T |ü]ÁX¯eT\ ô|’ $<˚o yêDÏ»´ dü+dü∆\>∑T‘êÔ~Û|ü‘ê´ìï ‘=\–+#ê*µµ.

1961 ˝À ˇø£ yê´dü+˝À ªªeTs√ Á|ü‘˚ ø£‘· @$T≥+fÒ¬s’‘ê+>∑+ ø±]àø£es¡Z+>± s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+<ä≥+, ÄVü‰s¡ ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î ô|s¡T>∑T‘·Tqï &çe÷+&é, yêÏô|’ Ä<Ûës¡|ü&É¶ |ü]ÁX¯eT\dü+K´ ô|s¡>∑&É+‘√ ¬s’‘·T\T ≈£L&Ü ø±]à≈£î\ e … ø£wüº|ü&ç eékÕj·T ~>∑Tã&çì ô|+#·&É+˝À ÁbÕMD´‘· kÕ~Û+#ês¡T. á ø±s¡D+>±H˚ Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À $|ü¢e |ü⁄Hê<äT\qT y˚kÕ+. yê]˝À≈£L&Ü es¡Z kÕe÷õø£, sê»ø°j·T #Ó’‘·q´+ ô|s¡>∑kÕ–+~. ªdæyÓ÷Ásêe÷jÓTTÁkÕºµ nqTuÛÑyê\‘√ yês¡T yÓTÆ<ëq ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·s¡*yÓ[fluÛÑ÷eTT\qT ÄÁø£$T+#·T≈£îHêïs¡Tµµ.

kÕÁe÷»ýê<ä nqT≈£L\ yê<ä+ $<Ûä«+düy˚T !eTq <˚X¯ bÕ\≈£î\T ¬s+&ÉT <äXÊu≤›

\T>± kÕÁe÷»ýê<ä nqT≈£L\ $<ÛëHê\Tø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. <ëì˝À uÛ≤>∑y˚T H˚&ÉTn_Ûeè~∆ ù|s¡T‘√ »s¡T>∑T‘·Tqï $<Ûä«+dü+.eékÕj·T s¡+>∑+˝À MÏ Á|üuÛ≤e+ Á|ü‘·ø£å+>± ø£q|ü&ÉT‘·T+~. |ü+≥\ ñ‘·Œ‹Ô˝Àn_Ûeè~∆ rÁe+>± |ü&çb˛sTT+~. <ÛëHê´\T|ü|ü⁄Œ –+»\ ñ‘·Œ‹Ô, ñ‘êŒ<äø£‘· n‹ ‘·≈£îÿekÕúsTT˝À e⁄+~. ¬s’‘ê+>∑+ dü+ øå√uÛÑ+˝À≈£Ls¡T≈£îb˛‘·T+~. Ä‘·àVü≤‘·´\T ô|]–b˛‘·THêïsTT. Á|ü»\ ÄVü‰s¡ düeTdü ‘√ b˛sê&ÉT‘·THêïs¡T.

>∑‘· 25 dü+e‘·‡sê\˝À dü÷ú\ñ‘·Œ‹Ô À πøe\+ 1.9 XÊ‘·+ eékÕj·Ts¡+>∑+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T ô|≤ºs¡T. 1990 `91 ˝À 143 $T*j·THé ôV≤ø±ºs¡¢ uÛÑ÷$T kÕ>∑T#ÓsTT´ ã&ç‘˚ 2003 ` 04 HêÏøÏ n~ 140$T*j·THé ôV≤ø±ºs¡¢≈£î ‘·–Z b˛sTT+~. 1999` 2000 ˝À 57.1 $T*j·THé ôV≤ø±ºs¡¢kÕ>∑T˙Ï uÛÑ÷$T $d”Ôs¡í+, 2003 ` 04HêÏøÏ 55.1 $T* j·THé ôV≤ø±ºs¡¢≈£î ‘·–Zb˛sTT+~. |ü≥ºD° ø£s¡D, bÕ]ÁXÊMTø£s¡D,Á|ü‘˚ ø£ Ä]∆ø£ eT+&Éfi¯ó¢ yÓTT<ä …’q yêÏøÏ eékÕj·T uÛÑ÷eTT*ï eT[¢+#·&Éy˚T BìøÏ ø±s¡D+.

n+‘˚ ø±≈£î+&Ü >∑‘·+˝À Vü≤]‘·$|ü¢e+ ù|s¡T‘√ ôV’≤Á;&é $‘·ÔHê\T, s¡kÕj·Tìø£ ms¡Te⁄\T, |ü⁄s¡T>∑T\ eT+<äT\T, uÛ≤Ø˙Ï $ìjÓ÷>±\‘√ ø=qkÕ–+∫q $<ÛëHê\

<ë«sê Á|üø£è‹ eqs¡T\qT, |üsê´ es¡D≤ìï|üP]Ô>± HêX¯q+ #˚kÕs¡T. H˚&ÉT »qT´ e÷]Œ&ç|ü+≥\ <ë«sê eékÕ j·÷ìï, <˚X¯ ÄVü‰s¡uÛÑÁ<ä‘·qT Á|üe÷<ä+ ˝ÀøÏ HÓ&ÉT‘·THêïs¡T.

eTq <˚X¯+˝À dü¬s’q ÄVü‰s¡+\_Û+#·ø£ n\eTÏdüTÔqï Á|ü»\ dü+K´ n~Ûø£+>±H˚ ñ+~. n~Ûø±]ø£ …ø£ÿ\ Á|üø± s¡+<˚X¯+˝À 25 ø√≥¢ eT+~ Á|ü»\ b˛wüø±Vü‰s¡+ \_Û+#·ø£ $$<Ûä s√>±\ u≤]q |ü&ÉT‘·THêïs¡T. Á|ü|ü+#· eékÕj·T $d”Ôs¡í+˝À1500 ø√≥¢ ôV≤ø±ºs¡T¢ sêqT sêqT n~Ûø£XÊ‘·+ eékÕj·T uÛÑ÷$Tì, m>∑TeT‹ |ü+≥\ø√dü+, JeÇ+<ÛäHê\≈£î, |üX¯óe⁄\ y˚T‘·≈£î,Á≤qT‡»qT´ k˛j·÷∫≈£îÿfi¯ó¢ e+Ï yêÏøÏπø≤sTTdüTÔHêïs¡T. ãjÓ÷|üP´sTT˝Ÿ >± |ü]>∑DÏdüTÔqï Ç<∏äHê˝Ÿ yÓTTø£ÿC§qï\ qT+&ç ‘·j·÷s¡e⁄‘·T+~. ‹+&ç –+»\ ø√dü+ ø√≤¢~Á|ü»\T n\eTÏdüTÔ+fÒ ÄVü‰s¡ <ÛëHê´\‘√yêVü≤Hê\≈£î Ç+<ÛäHêìï n+~+#·≤ìøÏÁ|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T.

Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± 80 ø√≥¢yêVü≤Hê\ø√dü+, 20 y˚\ø√≥¢ »HêuÛ≤≈£în+<ë*‡q ‹+&ç–+ »*ï $ìjÓ÷–+#ê\ì#·÷düTÔHêïs¡T. ‘·<ë«sê Á|ü|ü+#· Á|ü»\ ÄVü‰s¡uÛÑÁ<ä‘·≈£î, Jyêes¡D≤ìøÏ ô|qTeTT|ü⁄Œ ø£*–düTÔHêïs¡T.

Ç≥Te+Ï dü+<äs¡“¤+˝À Á|ü»\ÄVü‰s¡ uÛÑÁ<ä‘·, Äs√>±´ Ò ø±≈£î+&Ü, Jyê

es¡D≤ìï, |üsêés¡D≤ìï ø±bÕ&ÉT ø√e *‡qnedüs¡+˝À uÛ≤>∑+>± düTdæ∆s¡yÓTÆq eékÕj·T+@sêŒ≥T#˚düTø√yê*. MÏ kÕ<Ûäq ø√dü+Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± nH˚ø£ ñ<ä e÷\T ø=qkÕ>∑T‘·THêïsTT.

uÛ≤Ø eékÕj·T πøåÁ‘ê\ qeT÷Hêã<äT\T ∫qï, eT<Ûä´‘·s¡Vü‰ eé kÕj·TπøåÁ‘ê\‘√ n~Ûø£ ~>∑Tã&ç kÕ~Û+#·&Éy˚T ø±<äT,|üsêés¡D nqT≈£L\ |ü]dæ∆‘·T\T@s¡Œ&É‘êj·Tì kÕe÷õø£ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T, ñ<ä eTø±s¡T\T #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. á $<Ûëq+ e\qe÷qe⁄\T Ò<ë Á|üø£è‹ ‘Ó#˚Ã e÷s¡TŒ\qT‘·≥Tº ø√e&ÜìøÏ ã\yÓTÆq Jyêes¡D |ü⁄Hê~ø£*– $\TyÓ’q »qT´ yÓ’$<Ûä ‘·qT ø±bÕ&ÉTø√>∑\TZ‘ê+. yê‘êes¡D+ ˝À dü+uÛÑ$+#˚e÷s¡TŒ\ H˚|ü<∏ä +˝À $»j·Te+‘·yÓTÆq eékÕj·T $<ÛëHêìøÏ ‘√&ÉŒ&É>∑\+.

Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± nH˚ø£ <˚XÊ\˝Àá $<ÛëHê\ ø√dü+ nH˚ø£ Á|üjÓ÷>±\T»s¡T>∑T‘·THêïsTT. ø=ìï <˚XÊ\T kÕ<Ûä yÓTÆqy˚Ts¡≈£î $»j·÷\T kÕ~Û+#êsTT. á ‘·s¡Vü‰˝À kÕ~Û+∫q Á|ü<ÛëqyÓTÆq $»j·T+>±≈£Lú≤ |ü≥ºD eékÕj·T+ >∑T]+∫ #Ó|ü⁄Œø√e&Éy˚Tø±<äT Ä#·]+#ê*.

s¡#·sTT‘· : Áô|’y˚°ø£s¡D e´‹πsø£ b˛sê≥ø£$T° ø£˙«qsY

61

X

X

X

X

|üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hê(Ç.◊.m.) nH˚ Á|üÁøÏj·T eTTK´+>± ˇø£|üŒÏ Ä]∆ø£ <äèø£Œ<Ûä n_Ûeè~∆ |ü<Ûëìïe÷]Ã düTdæús¡yÓTÆq n_Ûeè~› ~X¯>± e÷πsÃÁ|üÁøÏj·T˝À bı+<äT|üs¡#·ã&çq n+X¯eTT.Bì ÄeX¯ ø£‘·qT >∑T]Ô+∫ Ç.◊.m. qT]jÓ÷ &çø£¢πswüHé (msYÔ dü$TàŸ,1992) ˝À17 e ìj·TeT+>±, yê&ÉTø£ À ñ|üjÓ÷–+#·e\dæq C≤rj·T n+X¯+>± bı+<äT|ü]#ês¡T. n_Ûeè~› #Ó+~q <˚XÊ\T eTTK´+>± nyÓT]ø± eT]j·TT ◊s√bÕ <˚XÊ\T#ê˝≤ ø±\eTT es¡≈£î n_Ûeè~∆ n+fÒ ˇø£ÿÄ]∆ø£ eT]j·TT ø£sêà>±s¡eTT\ |üs¡ ekÕq+>± ø£*–q |üsêés¡D eT]j·TTkÕ+|òæTø£ qwüºeTT\qT nqTuÛÑe|üPs¡«ø£eTT>± ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·<äT|ü] yê] Ä˝À#·Hê $<ÛëqeTT˝À düeT÷\qyÓTÆq e÷s¡TŒdü+uÛÑ$+∫+~. mø±qMT‘√bÕ≥T |üsêés¡DeTT, düe÷»eTT‘·<ë«sê Ä düe÷» Á|ü»\Äs√>∑ eTT, ø£≥Tºu≤≥T¢, JeqXË’*,n\yê≥T¢, $\Te\T ‘·~‘·s¡$wüj·÷\qT ≈£L&Ü |ü]>∑Dq˝ÀìøÏ rdüT≈£îì n_Ûeè~› $~Û$<ÛëqeTT\qT e÷s¡TŒ #˚j·÷*‡qÄeX¯ ø£‘·qT >∑T]Ô+#ês¡T. M≥ ìï+Ïì$<ÛëHê\qT ìs¡ísTT+#·&É+ ˝À #˚sêÃs¡T.á e÷s¡TŒ eTq‘√ bÕ≥T eTq ‘·s¡Tyê‘·‘·s¡eTT yê] dü+πøåeTeTT eT]j·TTÄs√>∑´ø£s¡yÓTÆq Jeq $<Ûëq eTTq≈£îø±e\dæq n‘·´+‘· $\TyÓ’q Á|üø£è‹Á|ükÕ~+∫q düVü≤»eqs¡T\qTø±bÕ&ÉT≈£îH˚ ~X¯>± e∫Ã+~. Bì|üs¡ ekÕqy˚T $$<Ûä <˚XÊ\˝À |üsêés¡D|ü]s¡ø£åD ~X¯>± #·s¡´\T ô|<ä›m‘·TÔq#˚|ü≥º&ÉeTT »]–+~. n_Ûeè~› #Ó+~q<˚XÊ\T |üsêés¡DeTTq≈£î, düe÷C≤ìøÏ,Jesê• eTqT>∑&É≈£î n‘·´+‘· ÁbÕeTTK´‘·qT ø£*Œ+∫ yê] n_Ûeè~∆ Á|üD≤[ø£˝À e÷s¡TŒqT #˚|ü&ÉT‘·THêïs¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT ≈£L&Ü |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD≈£î

nH˚ø£ #·≤º\T #˚j·T&ÉeTT »]–q~1980 ‘·<äT|ü] Á|ü‘˚ ø£ eT+Á‹‘·« XÊKqT@sêŒ≥T #˚dæ |üsêés¡D |ü]s¡ø£åD qTn_Ûeè~› ø±s¡´Áø£eTeTT\˝À uÛ≤>∑kÕ«eTéTT #˚dæ+~. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>±H˚uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«eTT |üsêés¡D Á|üuÛ≤en+#·Hê n<Ûä´j·TqeTT Á|üø£Ï+|üã&çqC≤_‘ê˝Àì ÁbÕC…øº‡ ÄsY j·÷øÏº$°dt ≈£î‘·|üŒì dü] #˚dæ+~. Ç~ |üsêés¡D Áù|$T≈£î\≈£î Äq+<äyÓTÆq $wüj·Ty˚T. ÁbÕC…øºÄsY j·÷øÏº$°dt ì Á|ü‹bÕ~+∫q yês¡T|üsêés¡D dü+ã+~Û‘· ø±\Twü ìyês¡Ddü+düú\ n~Ûø±s¡T\T, ì|ü⁄DT\ ø£$T° øÏìy˚~+∫ yê]

ø±yÓT+Ÿ‡ eT]j·TT dü÷#·q\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£î+≤s¡T. Ç+‘˚ø±≈£î+&ÜÁ|ü»\qT uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #˚ùd Á|üÁøÏj·T˝ÀuÛ≤>∑+>± Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡DqTìs¡«Væ≤+∫ ‘·<äT|ü] #·s¡ \T #˚|ü&É‘ês¡T.Ç°e\ ø±\eTT˝À Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡D»s¡T>∑T‘·Tqï eT]j·TT »s¡T|ü⁄‘·Tqï $~$<ÛëqeTT\T nH˚ø£ $eTs¡Ù\≈£î <ë]rdæ+~. |üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hê ø=s¡≈£î»s¡|üe\dæq n<Ûä j·TqeTT ˝À Á|ü»\bÕÁ‘·qT |ü]$T‘·eTT #˚j·T&ÉeTT ˇø£Á|ü<ÛëqeTsTTq ˝À|ü+. #ê˝≤ eT+~ $eTs¡Ù≈£î\T ndü\T n_Ûeè~› n+fÒ @$TÏ ?n_Û eè~› ù|s¡Tq »s¡T >∑T‘·Tqï á $<ÛëHê\T me] ø√dü+? Á|ü» \ø√düy˚T á#·s¡ \T n˙ï nì #Ó|ü⁄‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT yê]

bÕÁ‘· @$TÏ?e+Ï nH˚ø£ Á|üX¯ï\T dü+~ÛdüT ÔHêïs¡T. á Á|üX¯ï\≈£î Á|ü»\≈£î dü+‘·è|æÔø£s¡yÓTÆq düe÷ <ÛëqeTT\TÇe« Òø£b˛e&ÉeTT e\q nH˚ø£ ñ<ä e÷\ÁbÕs¡+uÛ≤ìøÏ Hê+~ ne⁄‘·T+~.|üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hê (Ç.◊.m)ndü\T dü÷Œ]Ô düTdæús¡yÓTÆq n_Û eè~∆.Ç.◊.m. n<Ûä´j·THêìï eTK´+>±düeTÁ>∑‘·, $ìjÓ÷>∑+, düTdæús¡‘· nH˚eT÷&ÉT dü+s¡ø£åD≤ $\Te\ qT Ä<Ûës¡+>±

#˚düTø=ì |üP]Ô ìã<ä∆‘·‘√ dü+ã+~Û‘· ì|ü⁄DT\ ãè+<äeTT #˚|ü≤º*. n|ü⁄Œ&˚ ˇø£ ns¡∆e+‘·yÓTÆqÇ.◊.m. ìy˚~ø£ ‘·j·÷s¡e⁄‘·T+~.á Ç.◊.m. n<Ûä j·TqeTT˝À #ê˝≤es¡≈£L Á|ü»\ bÕÁ‘·qT |ü]$T‹#˚j·T&ÉeTT »s¡T>∑T‘·T+~. #ê˝≤$\TyÓ’q Á|ü»\qT, dü+ã+~‘·n~Ûø±s¡ eT]j·TT mHé.õ.ˇ.\qT,mø£&ÉMTwæj·THé‡qT ÁbÕC…øº Òø£j·÷øÏº$° ø=s¡≈£î #˚|ü&ÉT‘·TqïÇ.◊.m. n<Ûä j·TqeTT˝À Äs¡+

uÛÑeTT qT+&ç uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #˚dü÷Ôyê]ì ø±Hé|òæ&ÓHé‡ ˝ÀøÏ rdüT≈£î+≥÷ n<Ûäj·Tq+ #˚|ü≤º*. Á|ü‹bÕ~‘· e´øÏÔ Ò<ëdü+düú ÁbÕC…øº Ò<ë j·÷øÏº$° ≈£î dü+ã+~Û+∫ |üP]Ô düe÷#êsêìï ô|’q ‘Ó*|æqyê]øÏ düŒwüº+>± ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô, me]¬ø’Hêá düe÷#ês¡+ n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.ÁbÕC…≈£îº≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡eTT] …yÓHéº nsTT ø£HédæôdºHé‡ ø£*– ñ+&Ü*.‘·<äT|ü] Á|ü»\ eT]j·TT dü+ã+~Û‘·Á|üuÛÑT‘·« eT]j·TT Á|üuÛÑT‘˚«‘·s¡ e´≈£îÔ\Tdü+düú\ n_ÛÁbÕj·TeTT\qT, $\Te\qT,dü+Á|ü<ëj·÷\qT ‘·|üŒìdü]>± n<Ûä j·TqÁbÕs¡+uÛÑ+ qT+&ç |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√yê*. Ä ÁbÕ+‘·+q≈£î dü+ã+~Û+∫qC≤Hêìï, Ä ÁbÕ+‘· Á|ü»\ qT+&ç, dü+u+~Û‘· n~Ûø±s¡T\T, $uÛ≤>∑eTT\T,

|üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hê ` Á|ü»\ bÕÁ‘·

Ábıô|òdüsY ˆˆ mdt. u≤\Á|ükÕ<é

62

X

X

X

Xdü«#·Ã+<ä dü+düú\T, Á|üuÛÑT‘˚«‘·s¡dü+düú\T, Á|üC≤dü+|òü÷\ qT+&çùdø£]+#ê*. Á|ü»\‘√ #·s¡Ã˝À¢eTTU≤eTTœ #·s¡Ã\≈£î ÄdüøÏÔ >∑\yê]øÏneø±X¯eTT ø£*Œ+#ê*. á ÁøÏj·TeTTK´+>± Á|ü»\˝À ndü+‘·è |æÔì,nb˛Vü≤\qT |üP]Ô>± >±ì, bÕøÏåø£+ >±>±ì ‘·–Z+#·&ÜìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~.dü+ã+~Û‘· Á|ü»\ nedüsê\T, Äø±+ø£å\TeT]j·TT Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ #˚|üÏºq≥Te+Ï ÁbÕ<∏ä$Tø£ #·s¡Ã\ <ë«sê e∫ÃqÇHé|ü⁄Ÿ‡qT dü]>± ns¡∆eTT #˚düT≈£îìeTs¡˝≤ yêÏøÏ dü] nsTTq $es¡DÇyê«*. Á|ü»\˝À qeTàø£+ eT]j·TT$XÊ«dü+ ô|+bı+~+#·T≥≈£î Ç≥Te+Ï#·s¡ \T <√Vü≤<ä|ü&É‘êsTT.

|üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hêdü÷Œ]Ô À k˛ÿ|æ+>¥ nH˚~ Á|ü»\ ÇHê«˝Ÿ«yÓT+Ÿ ‘√ &çô|ò’Hé #˚j·÷*‡q n+X¯eTT.f…sY‡à Ä|òt ]ô|ò¬sHé‡ ì ô|ò’q …’CŸ #˚dæq

|ü⁄Œ&ÉT ì|ü⁄DT\ ø£$T°‘√ bÕ≥Tdü+ã+~Û‘· Á|ü»\T, esêZ\T, dü+düú\T,$<ë´ eT]j·TT |üsêés¡Dy˚‘·Ô\qT‘·|üŒìdü] >± uÛ≤>∑kÕ« eTT\qT #˚j·÷*.Ç≤¢ #˚j·Tø£b˛e&Éy˚T #ê˝≤ düeTdü \≈£î,Á|ü»\ e´‹πs ø£‘·≈£î eT÷\eTT. bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ø=s¡e&É≥eTT ≈£L&Ü á e´‹πsø£‘·qT

˝Ò<ë düeTdü´qT rÁe‘·s¡+ #˚düTÔ+~.Á|ü»\qT uÛ≤>∑ kÕ«eTT\qT #˚dæq|ü⁄Œ&ÉTyê] dæú‹ >∑‘·T\qT $~Û>± |ü]>∑D˝ÀìøÏrdüTø√yê*. kÕ<Ûës¡DeTT>± ù|<ä]ø£eTT,Á>±MTD yê‘êes¡DeTT e\q e∫Ãqu…s¡≈£î<äqeTT, ìs¡ø£å sêdü ‘·, ÁbÕ+rj·THê>∑]ø£‘·, ø£≥Tºu≤≥T¢, $\Te\T,ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü, dü+Á|ü<ëj·T eédüúyÓTT<ä\ >∑Tq$ Á|ü»\qT uÛ≤>∑kÕ« eTT\qT#˚ùd Á|üÁøÏj·T˝À ø=ìï kÕs¡T¢ Á|ü‹ã+<Ûäø£eTT ø±e#·TÃ. yêÏì n~Û>∑$T+|üCÒdæ yê]ì ñ‘ê‡Vü≤e+‘·+>±Ç.◊.m. n<Ûä j·Tq Á|üÁøÏj·T˝À bÕ˝§ZH˚$<Ûä+>± Á|ü»\‘√ eTy˚Tø£eTsTTø±s¡ Áø£eTeTTqT dü]>± #˚|ü≤º*. Ç.◊.m.ìy˚~ø£ Á&Ü|òtº Á|ü‹ì ]eP´ ˝Àq÷,‘·<äT|ü] Ç+|æ¢yÓT+fÒwüHé eT]j·TTyÓ÷ì≥]+>¥ ˝Àq÷ Á|ü»\≈£î ‘·–qkÕúqeTT ‘·|üŒìdü]>± ø£*Œ+#ê*.

Ç˝≤+Ï $<ÛëqeTT ÁbÕC…≈£îº Á|ü‹bÕ~‘· e´≈£îÔ\≈£î Ò<ëdü+düú≈£î #ê˝≤ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡eTT.Á|üdüTÔ‘·eTT |üsêés¡D nqTeT‹ ø=s¡≈£îneT\T˝À ñqï Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡DÒ<ë Á|ü»\‘√ ø£q‡ ÒºwüHé‡ e+Ï yêÏì

Á|üÁøÏj·T˝À ∫e] n+ø£eTT>± »s¡T>∑T‘·T+~. |üsêés¡D nqTeT‹ ø=s¡≈£î

ˇø£ bòÕπsàwüHé Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡D |üP]Ô#˚j·÷* >∑qTø£ ã÷´s√Áø£Ïø˘ ÁøÏj·T>±e÷Á‘·y˚T Bìì #˚|ü≥º≥eTT »s¡T>∑T‘·T+<äì #ê˝≤ $eTs¡Ù\T ñHêïsTT. Á|üC≤_ÛÁbÕj·T ùdø£s¡D nH˚~ Á|ü»\qT dü+|üPs¡íeTT>± bÕ˝§ZH˚ neø±eeTT ø£*Œ+#·ìˇø£ ‘·÷ ‘·÷ eT+Á‘·eTT ÁøÏj·T>±H˚kÕ>∑T‘·T+<äì $eTs¡Ù\T m≈£îÿe>± $ì|ædüTÔHêïsTT. #ê˝≤ eT+~ Á|üeTTK|üsêés¡D XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T #Ó|æŒq≥T¢>± áyÓ÷dü Á|üÁøÏj·TqT düeT÷\+>± e÷]Ãy˚j·÷*‡q nedüs¡eTT ñ+<äì $eTs¡Ù≈£î\yê<äq. á ~X¯>± Ä˝À#·q #˚j·Tø£, nqedüs¡ ≈£î+Ï kÕ≈£î\‘√ ndü\T Ç.◊.m.dü÷Œ]Ôì >∑+&çø=fÒº $<ÛëHê\T ì»+>±Ä+<√fi¯qø£s¡y˚T nì #Ó|üŒe#·TÃqT. |üsêés¡D Á|üuÛ≤e n+#·Hê n<Ûä j·TqeTT˝ÀÁ|ü»\qT ÁbÕs¡+uÛÑ+ qT+&ç uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #˚j·T&ÉeTT n<Ûä j·THêìøÏ m≈£îÿe

düeTj·TeTT eT]j·TT, m≈£îÿe Ks¡TÃne⁄‘·T+<äì, Á|ü»\ qT+&ç yÓTT<ä≥qT+&û e´‹πsø£‘· e´ø£ÔeTe⁄‘·T+<äì, Á|ü»\˝À nqedüs¡ÄX¯\T ø£*Œ+#·&ÜìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+<äì, ndü\T Á|ü»\T ns¡∆eTT#˚düTø√˝Òs¡ì ≈£î+Ï kÕ≈£î\qT#·÷|æ+#·&É+ n+‘· $»„‘·‘√≈£L&ÉT≈£îqï~ ø±<äT.

eTq uÛ≤s¡‘·<˚X¯ $<Ûëqø£s¡Ô\T uÛÑ$wü ‘Y ‘·sê\ Äs√>∑ø£s¡ Jeq $<ÛëqeTTqT, Äs√>∑ eTTqT Vü≤]+#˚ $~Û $<ÛëHê\˝À e÷s¡TŒ\T ‘Ó∫Ã eT+∫düe÷»eTT ø√düeTT, Á|üø£è‹Á|ükÕ~+#˚ eqs¡T\qT ø±bÕ&˚~X¯>± ø±s¡´Áø£e÷\qT, $~

$<ÛëqeTT \qT s¡÷bı+~+#ê*‡qÄeX¯ ø£‘·qT >∑T]Ô+ #ê \ì |üsêés¡Dy˚‘·Ô\T, ñ<ä´ eT ø±s¡T\T n+<äs¡÷˝À|üuÛÑ÷sTTwüºeT sTTq Ä]∆ø£ n_Ûeè~∆ |ü<ä$<ÛëqeTT\qT dü«dæÔ |ü*øÏ ˇø£ düTdæús¡yÓTÆqn_Ûeè~∆ ~X¯>± Ä˝À∫+#ê*‡q Äee´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·&ÉeTT ì»+>± Äq+<ä<ëj·Tø£eTT.

Documents

green climate