Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Grudzień 2018 r.
Porównanie wybranych elementówpolskiego systemu płatniczegoz systemami innych krajówUnii Europejskiej za 2017 r.
Departament Systemu PłatniczegoWarszawa, 2018 r.
Grudzień 2018 r.
Porównanie wybranych elementówpolskiego systemu płatniczegoz systemami innych krajówUnii Europejskiej za 2017 r.
Wstęp 2
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE 4
1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze 4
2. Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca 7
3. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców 9
4. Liczba terminali POS w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców 13
5. Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca 17
6. Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca 18
7. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą płatniczą 22
8. Liczba transakcji zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS 23
9. Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych kartami płatniczymi 26
10. Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca 28
11. Liczba zrealizowanych poleceń zapłaty na jednego mieszkańca 29
12. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych 31
13. Udział transakcji oszukańczych w wartości wszystkich transakcji dokonywanych kartami 35
14. Transakcje bezgotówkowe w podziale na instrumenty płatnicze 36
15. Relacje pomiędzy poziomem dochodu a transakcjami instrumentami płatniczymi 38
16. Udział pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 40
17. Udział pieniądza gotówkowego w PKB 41
18. Udział gotówki w płatnościach 43
Podsumowanie 45
Spis wykresów 51
Spis tabel 53
Spis treści
Wstęp
2
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wstęp
Departament Systemu Płatniczego Narodowego Banku Polskiego przedstawia kolejny cykliczny materiał
dotyczący porównania wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami krajów Unii
Europejskiej1. Głównym celem prezentowanego materiału jest porównanie poszczególnych parametrów z
kilkunastu najważniejszych obszarów systemu płatniczego, w szczególności w przeliczeniu na liczbę
mieszkańców, w Polsce i w krajach Unii Europejskiej (UE) za rok 2017, a związanych głównie z dostępnością
instytucji świadczących usługi płatnicze dla ludności, poziomem „ubankowienia” (mierzonego liczbą
rachunków bankowych) oraz wykorzystaniem podstawowych bezgotówkowych instrumentów płatniczych
(kart płatniczych, poleceń przelewu, poleceń zapłaty) i elementów infrastruktury płatniczej (bankomatów,
terminali POS).
Należy również dodać, że materiał ten nie ma na celu wskazania czy wyjaśnienia przyczyn zróżnicowania
wysokości poszczególnych wskaźników w konkretnych krajach, ale przedstawienie bieżącego stanu rozwoju
obrotu bezgotówkowego w naszym kraju w stosunku do pozostałych krajów UE.
Wyjaśnienia metodologiczne
W celu dokonania analizy wybranych parametrów Polska została przedstawiona na tle krajów Unii
Europejskiej. Analiza zawarta w niniejszym materiale została przygotowana w oparciu o dane za 2017 r.,
opublikowane przez Europejski Bank Centralny (EBC) we wrześniu 2018 r., a znajdujące się w Hurtowni
Danych Statystycznych EBC (ang. EBC Statistical Data Warehouse, SDW EBC) pod adresem
http://sdw.ecb.europa.eu/ 2.
Informacje te zostały zaktualizowane o dane pochodzące z innych źródeł, w szczególności o dane zbierane
przez NBP i publikowane w periodycznych opracowaniach, które można znaleźć na stronie
internetowej Narodowego Banku Polskiego pod adresem:
http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemplatniczy/karty_platnicze.html.
Raport bazuje również na następującym opracowaniu opublikowanym przez EBC:
▪ Henk Esselink, Lola Hernández, The use of cash by households in the euro area, Occasional Paper
Series No. 201, November 20173.
▪ Fifth report on card fraud, September 2018.
Dla przejrzystości i łatwiejszego porównania, prezentowane dane przedstawiono w postaci wykresów
obrazujących stan rozwoju w zakresie poszczególnych elementów systemu płatniczego oraz widocznych
tendencji występujących w Polsce w porównaniu do średniej dla krajów ze Strefy Euro i średniej dla
wszystkich krajów Unii Europejskiej.
1 Podobne materiały DSP przygotowywał corocznie w poprzednich latach, począwszy od danych za 2004 r. Ostatni materiał
został przygotowany za 2016 r.: https://www.nbp.pl/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/porownanie_UE_2016.pdf 2 Dane corocznie publikowane na witrynie internetowej EBC. 3 http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecb.op201.en.pdf
Wstęp
3
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Pierwszy typ wykresów (wykresy liniowe) przedstawia tendencje rozwojowe występujące w analizowanym
obszarze na przestrzeni kilkunastu lat. Dla uproszczenia, trend w danym zakresie przedstawiony jest dla
trzech obszarów: Polski, średniej dla krajów ze Strefy Euro oraz średniej dla całej Unii Europejskiej.
Drugi typ wykresów (wykresy słupkowe) obejmuje dane za 2017 r. odnoszące się do wszystkich krajów Unii
Europejskiej, których dane opublikowano (w przypadku niektórych wskaźników nie opublikowano danych
dla niektórych państw UE). Polska została wyróżniona kolorem fioletowym, a kolorem zielonym zaznaczono
pozostałe kraje UE. Jako punkt odniesienia został również przedstawiony, oraz oznaczony kolorem
niebieskim, średni poziom wskaźników dla krajów członkowskich Unii Europejskiej.
Na wykresach prezentujących trend dla Polski, Unii Europejskiej oraz Strefy Euro - w których nie wszystkie
dane są opublikowane z powodu ochrony danych jednostkowych lub w przypadku nieprzekazania danych
przez kraj - średnia dla Unii Europejskiej oraz Strefy Euro wyliczona została wyłącznie na podstawie danych,
które są zaprezentowane w Hurtowni Danych Statystycznych Europejskiego Banku Centralnego. Dla
wykresów prezentujących przeliczenie na jednego mieszkańca, średnia wyliczona została poprzez
podzielenie sumy danych zaprezentowanych w raporcie przez populację Unii Europejskiej lub Strefy Euro
pomniejszoną o kraje, dla których dane nie są widoczne w raporcie.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
4
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego
dla Polski i UE
1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze
Liczbę placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce w podziale na oddziały NBP, oddziały
instytucji kredytowych (w rozumieniu prawa europejskiego)4, placówki Poczty Polskiej oraz placówki
instytucji płatniczych i biur usług płatniczych przedstawiono w tabeli nr 1.
Tabela 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce w latach 2010 - 2017
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Oddziały instytucji kredytowych
16.214 15.920 17.107 16.796 16.224 15.613 15.781 14.216
Placówki Poczty Polskiej
8.365 8.383 8.243 7.675 7.343 7.271 7.208 7.181
Oddziały NBP 16 16 16 16 16 16 16 16
Ogółem oddziały instytucji
kredytowych, placówki Poczty Polskiej i
Oddziały NBP
24.595 24.319 25.366 24.487 23.583 22.900 23.005 21.413
Placówki podmiotów pośredniczących w przyjmowaniu wpłat
na rachunki bankowe (instytucji płatniczych
i biur usług płatniczych)
0 0 8.628 16.018 31.614 34.609 36.855 38.602
Ogółem 24.595 24.319 33.994 40.505 55.197 57.509 59.860 60.015
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Liczbę placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce, na tle średnich dla krajów Strefy Euro i
krajów UE, przedstawia wykres nr 1. Znaczący wzrost wskaźnika dla Polski w 2012 r. wynikał ze zmiany
stosowanej od 2009 r. przez EBC metodologii w związku z wejściem w życie dyrektywy o usługach
płatniczych oraz uwzględnieniem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych w kategorii „instytucje
oferujące usługi płatnicze”. Z danych zaprezentowanych na wykresie nr 1 wynika, że w Polsce w latach 2011
-2017 następował stały wzrost liczby placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w przeliczeniu na 1
mln mieszkańców. W roku 2015 i 2016 nastąpił spadek tempa wzrostu liczby placówek oferujących usługi
płatnicze w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, a wzrost w 2017 r. w stosunku do 2016 r. był minimalny
4 Przez „instytucje kredytowe” w odniesieniu do Polski, w ECB Statistical Data Warehouse należy rozumieć banki, oddziały
instytucji kredytowych, banki spółdzielcze oraz SKOK-i.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
5
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
(0,3%). Na spowolnienie tempa wzrostu mógł wpłynąć systematyczny, obserwowany od 2012 r., spadek
liczby placówek Poczty Polskiej oraz od 2013 r. spadek liczby oddziałów instytucji kredytowych.
Wykres 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w latach 2001-2017 (z uwzględnieniem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W krajach Unii Europejskiej obserwuje się systematyczny spadek, przy nieznacznych wahaniach, wskaźnika
liczby placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców. Podobny
trend zauważalny jest w przypadku państw należących do Strefy Euro. W 2007 r. w Polsce wskaźnik ten był
po raz pierwszy wyższy od wskaźnika w krajach UE. Wśród wszystkich państw UE, Polska w 2017 r., z liczbą
placówek oferujących usługi płatnicze wynoszącą 60.015 i wskaźnikiem 1.562 na 1 mln mieszkańców (przy
średniej w UE na poziomie 491), zajmowała pierwsze miejsce (podobnie jak w poprzednich latach.), co
przedstawiono na wykresie nr 2.
553566
526 510
558591
639 639 631
882
1 052
1 434 1 495
1 558 1 562
692663 659 651 644 636 638 641
620
603 588
563
557 535511 490
659 633628 602
599
586 586606
567 556564
502540
519 505 491400
700
1 000
1 300
1 600
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
6
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 2. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu.
Brak danych Wielkiej Brytanii.
Na wysoką pozycję Polski, pod względem liczby placówek oferujących usługi płatnicze, miało wpływ
uwzględnienie w statystykach dużej liczby placówek oferujących usługę wpłaty gotówki na rachunek, a więc
zarówno Poczty Polskiej, jak i podmiotów przyjmujących wpłaty gotówkowe na rachunki bankowe, w
których klienci mogą opłacać rachunki za energię, czynsz, telefon, etc. Placówki ostatniej grupy podmiotów
nie umożliwiają realizacji transakcji bezgotówkowych. Dlatego wskaźnik ten ma inny charakter niż pozostałe
wskaźniki w niniejszym materiale, które w większości dotyczą płatności bezgotówkowych. Jeśli nie zostałaby
uwzględniona liczba placówek instytucji płatniczych i biur usług płatniczych, wskaźnik ten w 2017 r.
kształtowałby się na poziomie 558 placówek na 1 mln mieszkańców, czyli powyżej średniej unijnej, która
wtedy wynosiłaby 477 i Polska zajmowałaby 12. miejsce na 27 państw Unii, których dane zostały
opublikowane.
Wskaźnik liczby placówek instytucji oferujących usługi płatnicze nie determinuje stopnia „ubankowienia”
społeczeństwa danego kraju. Mimo stosunkowo dużej liczby placówek oferujących usługi płatnicze w Polsce
w porównaniu do średniej UE, liczba transakcji dokonywanych za pomocą bezgotówkowych instrumentów
płatniczych jest w Polsce znacznie niższa niż średnia liczona dla wszystkich krajów Unii (vide pkt 12 „Liczba
transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych”).
1562
835
673
661
649
595
594
581
572
571
569
553
539
465
432
420
367
297
273
271
270
246
221
204
201
178
123
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
Średnia UE: 491
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
7
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
2. Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca
Liczba rachunków bankowych w Polsce systematycznie rośnie. W 2017 r., w porównaniu do 2016 r., liczba
rachunków bankowych wzrosła o ponad 4,5 mln, co oznacza wzrost aż o 6,6%. Liczbę takich rachunków w
latach 2010 – 2017 przedstawiono w tabeli nr 2.
Tabela 2. Liczba rachunków bieżących w złotych prowadzonych przez banki, oddziały instytucji
kredytowych i SKOK-i w Polsce w latach 2010-2017 (w tys.)
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Osoby prywatne 44.074 48.686 50.476 52.216 55.888 58.599 61.330 65.179
Rolnicy, przedsiębiorcy indywidualni
3.785 3.330 3.375 3.457 3.548 3.692 3.722 3.766
Przedsiębiorstwa, niemonetarne
instytucje finansowe, instytucje
niekomercyjne działające na rzecz
gospodarstw domowych
1.303 1.346 1.440 1.477 1.568 1.679 1.797 1.919
Instytucje rządowe i samorządowe
210 200 211 228 245
Razem liczba rachunków bieżących w
bankach 49.162 53.362 55.291 57.360 61.196 64.180 67.077 71.109
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo -
Rozliczeniowe 2.773 2.984 3.192 3.261 3.232 2.653 2.478 3.014
Razem liczba rachunków bieżących
51.935 56.346 58.483 60.621 64.436 66.833 69.555 74.123
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Zgodnie z metodologią Europejskiego Banku Centralnego w zakresie statystyki systemów płatniczych,
pojęcie „overnight deposits” (rachunki bankowe) jest szeroką kategorią, która obejmuje nie tylko rachunki
służące do dokonywania rozliczeń i płatności, ale również bezterminowe rachunki oszczędnościowe z
możliwością wypłaty środków na żądanie bez utraty odsetek lub poniesienia istotnych kosztów oraz
rachunki walutowe, maklerskie i techniczne. W 2012 r. dane przekazywane przez niektóre kraje, w tym
Polskę, a dotyczące rachunków za lata 2007 – 2011, skorygowano w oparciu o aktualną metodologię EBC w
tym zakresie. Po wprowadzeniu korekty, pozycja Polski uległa znaczącej poprawie, przede wszystkim z
uwagi na uwzględnienie w kategorii rachunki bankowe bezterminowych rachunków oszczędnościowych,
które są dość powszechnie oferowane przez banki w Polsce.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
8
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 3. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Zaprezentowane na wykresie nr 3 dane dla Unii Europejskiej oraz Strefy Euro mogą odbiegać od niektórych
danych prezentowanych w raporcie ECB. Średnie wartości dla UE oraz Strefy Euro zostały wyliczone jedynie
na podstawie danych dostępnych w ECB Statistical Data Warehouse, kraje które nie przekazały danych lub
nie można ich było opublikować nie były brane pod uwagę podczas wyliczanie średnich.
Z danych zaprezentowanych na wykresie nr 3 wynika, że poprzez stały przyrost liczby rachunków
bankowych w Polsce, ich liczba w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2014 r., po raz pierwszy była wyższa
niż średnia liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w UE i Strefie Euro. W roku 2014 r. wartość
tego wskaźnika dla Polski wyniosła 1,7 rachunku bankowego na mieszkańca, podczas gdy średnia dla krajów
UE i Strefy Euro była o 0,1 punktu niższa. W roku 2015 sytuacja uległa chwilowo zmianie i średnia dla Polski
znalazła się poniżej średnich unijnych, by rok później ponownie znaleźć się powyżej. W roku 2017 liczba
rachunków bankowych na jednego mieszkańca w Polsce wynosiła 1,9 i powiększyła przewagę na średnimi
dla Unii Europejskiej oraz Strefy Euro, których średnie w tym roku wynosiły 1,7 rachunku na mieszkańca.
Warto zaznaczyć, że średnia liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w Polsce nieustannie
rośnie od 2006 r., podczas gdy trendy dla średnich unijnych nie zawsze mają tendencję wzrostową.
Pozycję Polski na tle innych krajów UE w 2017 r. wg wskaźnika liczby rachunków bankowych na 1
mieszkańca zaprezentowano na wykresie nr 4.
0,40,5
0,8
0,90,9 0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,51,5 1,6
1,7
1,7
1,8
1,9
1,2 1,21,3 1,2 1,3 1,3 1,3 1,3 1,4
1,6 1,61,6 1,6 1,6
1,8
1,7 1,7
1,2 1,2
1,31,3
1,41,4
1,4 1,41,5
1,7 1,6
1,8
1,6
1,6
1,81,7 1,7
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
UE oraz Strefa Euro-średnia skorygowana, wyliczona jako średnia spośród krajów,które udostępniły dane
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
9
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 4. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Pod względem liczby rachunków bankowych w 2017 r. Polska znalazła się na 11 miejscu wśród 22 krajów
Unii Europejskiej ze wskaźnikiem 1,9 rachunku bankowego na jednego mieszkańca (Polska zajmuje 11
miejsce ex aequo z Austrią). W stosunku do 2016 r., polska nie przesunęła się w rankingu, jednakże w
stosunku do 2015 r. Polska przesunęła się aż o 3 pozycje. W 2012 r. liczba rachunków na jednego mieszkańca
wynosiła 1,5 co plasowało Polskę na 13 miejscu wśród 21 krajów, które przekazały wówczas dane.
Największą liczbę rachunków bankowych w przeliczeniu na mieszkańca odnotowano w Luksemburgu (3,5)
(skutek posiadania przez firmę PayPal licencji instytucji kredytowej). Kolejne miejsca zajęły Grecja, Malta,
Finlandia, Belgia oraz Dania. Porównując dane zaprezentowane na wykresie nr 4 z wykresem nr 27 (Liczba
transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach
UE w 2017 r.), można wysnuć wniosek, że duża liczba rachunków nie oznacza automatycznie wysokiej
aktywności właścicieli tych kont. Przykładem mogą być Grecja, Malta i Cypr, Litwa, które, posiadając jedne
z najwyższych wskaźników odnoszących się do liczby rachunków przypadających na 1 mieszkańca,
posiadają jednocześnie jedne z najniższych wskaźników odnoszących się do liczby transakcji
bezgotówkowych instrumentami płatniczymi per capita.
3. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców
Według danych NBP, na koniec 2017 r. w Polsce dostępnych było 23.230 bankomatów, podczas gdy na koniec
2016 r. było ich 22.443. Oznacza to niewielki spadek liczby bankomatów o 213 sztuk, tj. o 0,9% w stosunku
do roku poprzedniego. Spadek liczby bankomatów jest zjawiskiem, które od 2010 r. wystąpiło po raz
pierwszy. Dane dotyczące liczby bankomatów w Polsce w latach 2010 – 2017 przedstawiono w tabeli nr 3.
3,5
3,1
2,9
2,7
2,6
2,3
2,3
2,2
2,1
1,9
1,9
1,8
1,7
1,7
1,6
1,6
1,4
1,2
1,2
1,1
1,0
Średnia UE: 1,7
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
10
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Tabela 3. Liczba bankomatów ogółem w Polsce w latach 2010-2017
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Bankomaty 16.413 17.392 18.188 18.876 20.531 22.143 23.443 23.230
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
W Unii Europejskiej, na przestrzeni kilku ostatnich lat, odnotowywano niewielkie zmiany w wielkości tego
wskaźnika, przy czym w latach 2011, 2012 oraz 2013, zarówno na terenie UE, jak i w krajach Strefy Euro,
odnotowano niewielkie spadki. Rok 2014 przyniósł widoczny wzrost wskaźnika liczby bankomatów w
przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, natomiast dalsze lata prezentują niższe wartości w przypadku państw
UE oraz krajów Strefy Euro. W przypadku Polski liczba bankomatów w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców
systematycznie wzrastała, aż do 2016 r., a w 2017 r. nieznacznie spadła. Liczba bankomatów w przeliczeniu
na 1 mln mieszkańców zaprezentowana została na wykresie nr 5.
Wykres 5. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W 2017 r. w Polsce na 1 mln mieszkańców przypadało 605 bankomatów. W odniesieniu do pozostałych
krajów Unii Europejskiej wskaźnik ten pokazuje, że w Polsce jest znacznie mniej bankomatów niż średnia w
krajach UE, pomimo że od 2001 r. liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców wzrosła o 436 szt. (wzrost o
258%), a w UE jedynie o 167 szt. (wzrost o 25%).
706738 761 788 808 833
940 966 972 967 971 955 932979
941907 892
680717
750709 735 760
821850 865 866 874 868 857
897 879 857 847
169 187 198 211 230261
303356
416 439454
484 490534
576610 605
0
400
800
1 200
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
StrefaEuro
UE
Polska
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
11
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 6. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Jak widać na powyższym wykresie, największą liczbę bankomatów na 1 mln mieszkańców w roku 2017
miały Austria (1.416 szt.), Portugalia (1.406 szt.), Chorwacja (1.193 szt.) oraz Hiszpania (1.092 szt.). Poza
wymienionymi krajami, powyżej średniej unijnej (847 szt.) uplasowały się jeszcze kraje takie jak: Wielka
Brytania, Niemcy, Luksemburg oraz Belgia.
Polska, ze wskaźnikiem na poziomie 605 bankomatów na 1 mln mieszkańców, zajmowała 14. miejsce spośród
wszystkich państw UE. Za nami uplasowały się takie kraje jak: Cypr, Estonia, Rumunia, Łotwa, Węgry,
Grecja, Słowacja, Malta, Czechy, Dania, Litwa, Holandia, Finlandia oraz Szwecja. W 2017 r. Polska nie
poprawiła swojej pozycji w rankingu, natomiast w roku 2016 i 2015, jej pozycja poprawiła się odpowiednio
o 3 i 2 pozycje. W 2012 r. liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców wynosiła 484 szt., a Polska plasowała
się wtedy na 19 miejscu z 27 krajów. Warto zauważyć, że liczba bankomatów w Finlandii i Szwecji
systematycznie spada, a kraje te znajdują się na dwóch ostatnich miejscach. Na taką sytuację wpływa fakt, że
zarówno w Szwecji jak i Finlandii dokonuje się najwięcej transakcji bezgotówkowych na jednego
mieszkańca, tym samym zmniejsza się w tych krajach zapotrzebowanie na gotówkę (vide wykres 27), a
państwa te znajdują się w czołówce zajmując odpowiednio 2. i 3. miejsce. Na tle krajów regionu, czyli krajów
o podobnych uwarunkowaniach pod względem gospodarczym, społecznym i geograficznym, Polska w 2017
r. utrzymała się w czołówce, ustępując miejsca jedynie Bułgarii (807 szt.) i Słowenii (797 szt.). Pozostałe kraje
z regionu, tj. Estonia, Rumunia, Łotwa, Węgry, Słowacja, Czechy i Litwa, mają niższy wskaźnik niż Polska.
Do 2016 r. liczba bankomatów w Polsce systematycznie rosła, w 2017 r. po raz pierwszy zanotowano jej
spadek. Warto zauważyć, że w 2017 r. ponad połowa krajów (15/28) zanotowała spadek liczby bankomatów
na 1 mln mieszkańców w stosunku do roku 2016.
1 4
16
1 4
06
1 1
93
1 0
92
1 0
54
1 0
28
968
912
844
807
802
797
709
605
577
569
564
524
522
516
514
472
471
418
399
373
350
264
Średnia UE: 847
0
300
600
900
1200
1500
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
12
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Niski wskaźnik nasycenia bankomatami, w połączeniu z przedstawionym dalej wskaźnikiem liczby
terminali POS przypadających na 1 mln mieszkańców (Polska na 20. miejscu w Europie – vide wykres nr 9),
pokazuje odstający jeszcze od przeciętnego w UE obraz rozwoju podstawowej infrastruktury potrzebnej dla
korzystania z rachunków bankowych oraz dokonywania transakcji bezgotówkowych w Polsce.
Podobnie plasuje się pozycja Polski na tle pozostałych krajów UE, biorąc pod uwagę wskaźnik, jakim jest
liczba bankomatów na 100 km2. Polska zajmuje w nim 14. miejsce, wyprzedzając takie kraje jak: Bułgaria i
Irlandia, które wyprzedzały Polskę pod względem liczby bankomatów na 1 mln mieszkańców (vide wykres
nr 7).
Wykres 7. Liczba bankomatów na 100 km2 w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne
Statystycznie rzecz biorąc, pod względem przestrzennego umiejscowienia bankomatów oraz liczby
bankomatów w przeliczeniu na1 mln mieszkańców, Polska jest w środku rankingu państw Unii Europejskiej.
63,3
34,1
28,4
23,8
23,2
16,1
15,6
15,4
14,9
10,1
8,7
8,4
7,9
7,4
6,3
5,7
5,6
5,5
5,4
5,1
4,8
4,7
4,2
1,7
1,5
1,5
0,6
0,6
Średnia UE: 9,6
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
13
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
4. Liczba terminali POS w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców
Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (vide tabela nr 4) kształtowała się na
poziomie 632.955 szt. na koniec 2017 r., w porównaniu do 536.236 szt. na koniec 2016 r., co stanowiło wzrost
o 18%.
Tabela 4. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze w Polsce w latach 2009-2017
Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Terminale POS 246.510 266.429 289.547 326.340 398.172 465.457 536.236 632.955
Imprintery 6.142 978 915 6 3 - - -
Ogółem 252.652 267.407 290.461 326.346 398.175 465.457 536.236 632.955
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Z danych prezentowanych przez agentów rozliczeniowych wynika, że wzrosła liczba akceptantów
posiadających terminale POS. Od 2013 r. liczba akceptantów posiadających imprintery drastycznie się
obniżyła, a od 2015 r. wyszły one z użycia i zostały zastąpione przez terminale POS.
W Strefie Euro do 2011 r. widoczny był stały wzrost urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty
płatnicze na 1 mln mieszkańców, z niewielkim odnotowanym spadkiem w 2010 r. W kolejnych latach, tj. w
2012 i 2013 , miał miejsce spadek liczby terminali POS. W 2014 r. nastąpiło odwrócenie trendu spadkowego i
liczba terminali POS na 1 mln mieszkańców systematycznie wzrastała, osiągając w 2017 r. liczbę 27.590
urządzeń. Podobny trend można zaobserwować w danych dla Unii Europejskiej, po spadku w 2013 r. liczba
urządzeń systematycznie rosła osiągając poziom 26.436 urządzeń. Liczba urządzeń akceptujących
elektroniczne instrumenty płatnicze (terminale POS) w Polsce zwiększyła się w 2017 r. i osiągnęła poziom
16.252 urządzeń na milion mieszkańców (wzrost o 17,6% w porównaniu do 2016 r. – 13.815 urządzeń na 1
mln mieszkańców).
Dystans między Polską, a Unią Europejską oraz Strefą Euro zmniejszył się w 2017 r. Polska zanotowała
wzrost liczby urządzeń na 1 mln mieszkańców o 17,6%, podczas gdy w UE i w Strefie Euro zanotowano
wzrost odpowiednio o 9,6% i 8,9%. Niemniej jednak liczba terminali w Polsce jest wciąż znacząco mniejsza
niż średnia w UE czy Strefie Euro.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
14
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 8. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz
imprinterów) na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Wskaźnik wynoszący 16.252 urządzeń na 1 mln mieszkańców dla Polski, to jeden z niższych wskaźników
wśród krajów UE w 2017 r., co przedstawiono na wykresie nr 9.
W 2017 r. Polska zajmowała 20. miejsce w UE i w stosunku do 2016 r. awansowała w rankingu o 2 pozycje
wyprzedzając Austrię, Czechy oraz Niemcy (w 2017 r. przed Polską uplasowała się Słowenia, która nie
przekazała danych w roku 2016 ). W 2012 r. liczba terminali na 1 mln mieszkańców w Polsce wynosiła 7.742
urządzenia (24 miejsce na 26 krajów) i była ponad 2 krotnie niższa niż w 2017 r. W 2015 r. jak i w 2016 r.
Polska awansowała o 1 pozycję każdego roku.
W 2017 r. w regionie znacznie więcej ww. urządzeń funkcjonowało w krajach takich jak Estonia, Łotwa i
Litwa. Na zbliżonym poziomie do Polski prezentuje się liczba urządzeń w Bułgarii oraz Słowenii.
W czołówce znalazły się takie państwa jak Luksemburg, Grecja, Irlandia, Włochy, Wielka Brytania, Malta,
Hiszpania, Portugalia i Holandia. Luksemburg w 2017 r. zajmował pierwsze miejsce z liczbą ponad 281 tys.
terminali na 1 mln mieszkańców, natomiast jeszcze w 2013 r. zajmował 12 pozycję z liczbą 21.287 szt.
terminali na 1 mln mieszkańców. Tak wysoka liczba terminali POS w Luksemburgu na mieszkańca jest
wynikiem zmiany od 2014 r. zakresu przekazywanych danych do EBC. Obecnie, oprócz informacji o
terminalach POS, znajdujących się na terytorium kraju, przekazywane są również informacje o terminalach
ulokowanych poza granicami kraju, ale będącymi w posiadaniu podmiotów, których miejscem prowadzonej
działalności jest dany kraj. Z danych jednostkowych prezentowanych przez Luksemburg w 2017 r. wynika,
że blisko 92,1% terminali ulokowanych jest poza granicami kraju (155,0 tys. terminali z 168,3 tys.
2 951 2 9303 474 3 751
4 348 4 628 4 8965 571
6 0446 560 6 941
7 7428 476
10 347
12 104
13 815
16 252
12 55213 315
13 84414 866
15 630
16 96917 747
19 05619 58719 50419 90919 67819 302
22 484
23 608
25 341
27 590
12 70713 472
14 05613 455
14 154
15 25415 23516 324
17 19617 35517 949
18 60218 266
20 704
22 252
24 114
26 436
0
4 000
8 000
12 000
16 000
20 000
24 000
28 000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
15
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
zaraportowanych przez Bank Centralny Luksemburga). Tak duża liczba terminali spowodowana jest m.in.
prowadzeniem działalności w Luksemburgu przez jednego z dużych agentów rozliczeniowych o
międzynarodowym zasięgu.
Wykres 9. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln
mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Porównując dane zaprezentowane na wykresie nr 19 (Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w
pojedynczym terminalu POS w poszczególnych krajach UE w 2017 r.), można zaobserwować, że Grecja,
Włochy i Hiszpania mają stosunkowo niewielką liczbę transakcji kartami płatniczymi przypadającą na jeden
terminal. Wytłumaczeniem tej sytuacji może być specyfika tych krajów i nastawienie się na bardzo duży ruch
turystyczny oraz wynikająca z tego faktu potrzeba dokonywania płatności z wykorzystaniem kart
płatniczych przez zagranicznych turystów, których transakcje nie są wliczane do powyższej średniej,
obejmującej transakcje dokonane instrumentami płatniczymi wydanymi jedynie w danym kraju. Widać to
najlepiej na przykładzie Grecji oraz Włoch, gdzie mieszkańcy dokonują niewielu transakcji kartami. Na 1
mieszkańca w tych krajach w 2017 r. przypadało odpowiednio 47 i 46 transakcje kartami płatniczymi - dla
porównania w Polsce było to 101 transakcji, a w Danii aż 366 transakcji, pomimo że Dania uplasowała się na
281 9
21
50 7
43
41 2
32
40 6
82
36 6
00
33 9
45
33 7
49
31 1
13
28 6
71
28 6
34
27 0
63
24 1
99
23 3
74
21 7
56
21 4
53
19 1
55
17 8
80
16 7
81
16 4
22
16 2
52
16 1
81
15 0
74
15 0
63
14 6
00
10 8
05
9 8
72
Średnia UE: 26.436
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
35 000
40 000
45 000
50 000
55 000
60 000
260 000
270 000
280 000
290 000
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
16
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
13. miejscu pod względem liczby urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze na 1 mln
mieszkańców, poniżej średniej dla Unii Europejskiej.
Zdecydowanie korzystniej wypada pozycja Polski na tle pozostałych krajów UE w liczbie terminali POS na
100 km2 akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze. Polska zajmuje 16. miejsce, wyprzedzając takie
kraje jak: Słowenia, Litwa, Bułgaria, Estonia, Łotwa, Szwecja, które wyprzedzały Polskę pod względem liczby
urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln mieszkańców (vide
wykres nr 10). Należy zaznaczyć, że ranking ten powstał wyłącznie na podstawie liczby terminali POS
zlokalizowanych w kraju, dlatego też Luksemburg nie zajmuje już 1 miejsca.
Wykres 10. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 100 km2
w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
5 0
13
1 1
46
987
817
602
514
412
345
313
311
285
282
238
210
200
200
171
159
152
119
83
83
81
78
59
49
Średnia UE: 309
0
200
400
600
800
1 000
1 200
4 600
4 800
5 000
5 200
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
17
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
5. Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca
Wg stanu na koniec 2017 r. w obiegu w Polsce było blisko 39,1 mln kart płatniczych i liczba ta wzrosła w
porównaniu do 2016 r. o 2,2 mln kart, co stanowiło wzrost o 6%. Po spadku liczby kart w 2015 r. (pierwszy
spadek liczby wydanych kart w Polsce od 2010 r.) liczba kart w 2016 r. wzrosła ponad poziom z 2014 r., a w
roku 2017 osiągnęła po raz pierwszy poziom powyżej 1 karty na jednego mieszkańca (1,02). Liczbę kart
płatniczych wydanych w Polsce w latach 2011 – 2017 (stany na koniec danego roku) zaprezentowano w tabeli
nr 5.
Tabela 5. Liczba wydanych kart płatniczych w Polsce w latach 2011-2017
Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Liczba wydanych kart płatniczych
32.044.946 33.291.111 34.658.650 36.068.822 35.209.043 36.874.489 39.095.880
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
Liczba kart płatniczych na 1 mieszkańca Polski systematycznie wzrastała przez kolejne lata z 0,38 w 2001 r.
do 0,87 w 2009 r., natomiast w latach 2010 – 2011 spadła nieznacznie do poziomu 0,83, by kolejno dalej rosnąć
aż do roku 2014, w którym to wskaźnik uzyskał poziom równy 0,94. W roku 2015 wskaźnik nieznacznie
zmalał do poziomu 0,92 karty płatniczej na jednego mieszkańca. W roku 2016 ponownie wzrósł do poziomu
0,96, a w 2017 r. osiągnął rekordowy poziom 1,02. Dystans, jaki dzieli Polskę od średniej krajów UE,
zmniejszył się z 0,60 w 2016 r. do 0,57 w 2017 r., co przedstawiono na wykresie nr 11.
Wykres 11. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
1,171,25
1,30
1,21
1,321,37
1,411,46 1,46 1,46 1,45 1,47 1,50 1,51 1,54 1,56 1,59
0,380,45
0,410,47
0,53
0,630,70
0,790,86
0,83 0,83 0,860,90
0,94 0,920,96
1,02
1,061,10 1,13 1,15
1,291,33
1,421,46 1,45 1,44 1,43 1,44 1,45 1,46 1,48 1,51 1,54
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
EU
Polska
Strefa Euro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
18
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
W 2017 r. wskaźnik wydanych kart płatniczych per capita (1,02) stawiał Polskę w końcówce państw Unii
Europejskiej. W stosunku do 2016 r. Polska wyprzedziła w rankingu Słowację. W 2012 r. liczba kart na
jednego mieszkańca była na poziomie 0,86 karty, a Polska plasowała się na 26 miejscu z 27 krajów. Ranking
krajów pod względem liczby wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca przedstawiono na wykresie
nr 12.
Wykres 12. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w
2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
6. Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca
W porównaniu z krajami Unii Europejskiej, w Polsce w dalszym ciągu dokonywanych jest, za pomocą kart
płatniczych, średnio mniej płatności (przy ustalaniu wielkości tego wskaźnika nie brano pod uwagę liczby
operacji wypłaty gotówki), ale różnice w tym zakresie z roku na rok ulegają zmniejszeniu. W 2017 r. liczba
transakcji bezgotówkowych kartami na 1 mieszkańca po raz pierwszy w historii przekroczyła barierę 100
transakcji i wynosiła w Polsce 100,6. Mimo to cały czas statystyczny mieszkaniec UE dokonuje więcej
transakcji bezgotówkowych kartami płatniczymi niż statystyczny Polak, co prezentuje wykres nr 13.
4,3
1
2,5
3
2,1
1
2,0
6
2,0
2
1,9
6
1,9
3
1,8
9
1,7
8
1,7
5
1,7
1
1,6
4
1,5
6
1,5
0
1,4
8
1,4
7
1,4
1
1,3
5
1,2
8
1,1
9
1,1
9
1,1
7
1,1
1
1,0
6
1,0
2
0,9
8
0,9
3
0,8
4
Średnia UE: 1,59
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
4,50
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
19
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 13. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Średnia dla krajów Unii Europejskiej w 2017 r. wynosiła 135,0 transakcji na jednego mieszkańca. Mimo tak
wyraźnej dysproporcji między Polską a średnią dla UE, należy zauważyć, że liczba transakcji kartami w
Polsce systematycznie wzrasta, a tempo wzrostu jest znacznie szybsze niż średnie tempo wzrostu dla krajów
Unii Europejskiej. Dla porównania wzrost w Polsce w latach 2016-2017 wynosił 20,8%, natomiast średnie
tempo wzrostu dla Unii Europejskiej, w tym samym okresie, był prawie dwukrotnie niższy, tj. 10,9%.
Ponadto w 2006 r. w Polsce przeciętny mieszkaniec dokonywał tylko 9,3 płatności kartami płatniczymi, trzy
lata później - w 2009 r. już dwukrotnie więcej, tj. 18,5, w 2012 r. 31,5, a w 2017 r. już 100,6. W 2013 r. wskaźnik
ten dla Polski stanowił 41% średniej całej Unii Europejskiej, a w 2017 r. już 75%.
W omawianym wskaźniku Polska, tak jak w roku ubiegłym, plasuje się na 13. pozycji wśród 28 krajów UE i
wyprzedza Litwę, Słowenię, Hiszpanię, Austrię, Czechy, Słowację, Chorwację, Węgry, Cypr, Maltę, Niemcy,
Grecję, Włochy, Rumunię oraz Bułgarię, co przedstawiono na wykresie nr 14. Warto dodać, że pomimo braku
awansu w rankingu w 2017 r., w poprzednich latach Polska systematycznie przesuwała się w rankingu. W
2012 r. Polska dokonywała statystycznie 31,5 transakcji na jednego mieszkańca, a w latach następnych, tj.
2013, 2014, 2015 oraz 2016 r. awansowała w rankingu odpowiednio o 2, 3, 3 i 3 pozycje.
Należy zaznaczyć, że wynik Polski jest ponad 3 razy niższy niż Danii (366) czy Szwecji (333). Warto zwrócić
również uwagę na Estonię, w której omawiany wskaźnik osiągnął w 2017 r. poziom 238 transakcji. Oznacza
to, że w Estonii od roku 2004 wykorzystanie kart płatniczych wzrosło o 435% (z poziomu 44,5 transakcji per
capita)5. Jest to tym bardziej warte odnotowania, iż Estonia w liczbie kart na mieszkańca zajmuje pozycję
poniżej średniej UE. Warto dodać, że w Danii i Finlandii liczba kart płatniczych na mieszkańca jest
nieznacznie powyżej średniej dla krajów Unii Europejskiej. W 2017 r. przeciętny mieszkaniec Danii
5 ECB Statistical Data Warehouse, Tabela 7.4 a “Number of transaction per capita”, http://sdw.ecb.europa.eu
37,3
44,748,7 46,0
50,154,2 55,4
59,563,3
68,274,1
79,3
91,2
99,1
109,5
121,7
135,0
28,835,9 38,5
41,946,2
49,552,6
56,1 58,262,5
67,071,0
76,180,7
87,9
96,6
107,4
2,3 3,2 4,1 5,3 6,9 9,3 12,115,1
18,521,9
26,631,5
37,6
48,7 66,5
83,3
100,6
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
UE
Strefa Euro
Polska
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
20
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
dokonywał 7,0 transakcji bezgotówkowych kartą w tygodniu, Szwecji 6,4 transakcji, Wielkiej Brytanii 6,1
transakcji tygodniowo, a w Polsce wartość ta wynosiła jedynie 1,9 transakcji tygodniowo.
Wykres 14. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Pod względem wykorzystania kart płatniczych na jednego mieszkańca, Polska, na tle naszego regionu,
plasuje się w środku tych krajów. Na podobnym poziomie znajdują się kraje takie jak Litwa i Słowenia.
Jednocześnie widać dużą różnicę między naszym krajem a Łotwą (140), która prezentuje znacznie wyższą
transakcyjność na mieszkańca.
Mimo to Polska zanotowała w 2017 r. jeden z najwyższych wskaźników wzrostu liczby transakcji kartami,
co prezentuje wykres nr 15.
366
333
315
300
250
240
238
189
179
167
159
140
101
97
87
87
85
84
76
72
69
68
63
54
47
46
24
18
Średnia UE: 135
0,00
40,00
80,00
120,00
160,00
200,00
240,00
280,00
320,00
360,00
400,00
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
21
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 15. Wskaźnik wzrostu liczby transakcji kartami płatniczymi (roczna zmiana procentowa) w
poszczególnych krajach UE w 2017 roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Tak wysoki wzrost transakcji bezgotówkowych w Polsce może wynikać z rosnącej popularności w
płatnościach bezgotówkowych kart zbliżeniowych, które umożliwiają przeprowadzanie płatności w sposób
najwygodniejszy i najszybszy dla posiadacza instrumentu płatniczego. Innym powodem jest obniżenie od
dnia 1 lipca 2014 r. opłat interchange. Niższe koszty akceptacji kart płatniczych spowodowały większe
zainteresowanie akceptantów przyjmowaniem tej formy zapłaty. Akceptację kart w 2014 r. rozpoczęła
największa sieć detaliczna w Polsce. Zwiększenie liczby terminali POS poszerzyło możliwości użycia karty
przez klientów w kolejnych latach.
Krajem, w którym liczba transakcji bezgotówkowych wzrosła najwięcej, jest Grecja (67,5%), na drugim
miejscu znalazła się Bułgaria, notując wzrost o 38,4%, a na trzecim miejscu uplasowała sią Rumunia ze
wzrostem 31,7%.
5,88%
7,01%
7,60%
8,86%
9,13%
9,16%
9,23%
9,32%
10,67%
10,78%
11,18%
11,22%
11,96%
12,02%
12,38%
13,38%
14,95%
15,39%
16,55%
16,60%
16,78%
18,13%
19,25%
20,71%
21,00%
25,88%
31,66%
38,40%
67,51%
[28] Szwecja
[27] Włochy
[26] Finlandia
[25] Dania
[24] Wielka Brytania
[23] Francja
[22] Portugalia
[21] Estonia
[20] Belgia
[19] Niemcy
[18] Słowenia
EU
[17] Chorwacja
[16] Łotwa
[15] Holandia
[14] Słowacja
[13] Austria
[12] Luksemburg
[11] Cypr
[10] Hiszpania
[9] Litwa
[8] Malta
[7] Irlandia
[6] Polska
[5] Czechy
[4] Węgry
[3] Rumunia
[3] Bułgaria
[1] Grecja
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00%
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
22
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
7. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą płatniczą
Kolejnym wskaźnikiem obrazującym częstotliwość wykorzystania kart płatniczych jest liczba transakcji
bezgotówkowych w terminalach POS przypadających na jedną kartę.
Wykres 16. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Do 2014 r. Polska systematycznie zmniejszała swój dystans w stosunku do krajów Strefy Euro i krajów Unii
Europejskiej w liczbie transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w terminalach
POS. W 2014 r. wskaźnik dla Polski był po raz pierwszy wyższy niż wskaźnik dla krajów Strefy Euro, ale
niższy niż wskaźnik dla Unii Europejskiej. W roku 2015, wskaźnik dla Polski znacząco prześcignął pod
względem liczby transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą płatniczą zarówno średnią
dla krajów ze Strefy Euro, jak i – po raz pierwszy w historii - średnią dla krajów Unii Europejskiej. W 2016 i
2017 r. przewaga Polski nad wskaźnikami dla Unii Europejskiej oraz Strefy Euro zwiększyła się jeszcze
bardziej. W 2004 r. wskaźnik liczby tego typu transakcji stanowił zaledwie 32,7% średniej krajów Strefy Euro,
by w 2017 r. osiągnąć liczbę 95,2 transakcji bezgotówkowych, tj. o 38,1 więcej transakcji dokonanych kartą
płatniczą niż średnia dla krajów Strefy Euro (57,1) i 25,1 transakcji więcej niż średnia dla krajów Unii
Europejskiej (70,1).
11,112,7
14,517,0 18,5
20,7
25,7
31,135,6
40,5
50,3
70,6
84,2
95,2
29,933,6 35,0 35,2 35,0
37,2 36,638,1
41,244,2
41,251,0
53,4 54,2
58,5
62,8
70,1
25,6
30,7 32,034,1 33,0
35,0 34,5 36,038,5
41,345,0
47,549,5
47,750,4
52,2
57,1
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
UE
Strefa Euro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
23
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 17. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w poszczególnych
krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Polska ze wskaźnikiem 95,2 transakcji rocznie dokonywanych jedną kartą, w roku 2017 zdecydowanie
powiększyła swoją przewagę nad wskaźnikiem dla Unii Europejskiej. Tempo wzrostu jest zdecydowanie
szybsze niż tempo wzrostu dla krajów strefy Euro oraz Unii Europejskiej. W 2017 r. Polska nie zanotowała
awansu w rankingu, jednakże od 2012 r. (35,6 transakcji; miejsce 13/27) awansowała, aż o 5 pozycji, tj. w roku
2014 o 3 pozycje, w roku 2015 o 1 pozycję i w roku 2016 o 1 pozycję.
Najczęściej płatności z wykorzystaniem kart dokonują mieszkańcy Danii (169,2 razy w roku, czyli prawie 2,5
krotnie częściej niż średnia w UE) oraz mieszkańcy Estonii – 150,2, Szwecji – 138,5, Francji – 133,5 oraz
Finlandii – 103,6. Najmniejszy poziom tego wskaźnika zanotowano na Malcie (18,4) oraz w Bułgarii (11,5).
8. Liczba transakcji zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS
Interesująco wypada także porównanie wykorzystania zainstalowanych w danym kraju terminali POS.
Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywana kartami płatniczymi w pojedynczym terminalu POS w
Polsce jest wyższa niż średnia w krajach Strefy Euro oraz średnia dla całej Unii Europejskiej.
169,2
150,2
138,5
133,5
122,6
103,6
101,2
95,2
87,9
75,2
69,8
67,0
61,5
52,5
51,0
46,7
45,7
41,3
37,1
35,4
34,9
29,6
28,1
22,5
21,0
19,4
18,4
11,5
Średnia UE: 70,1
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
160,0
180,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
24
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 18. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w latach
2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Polska, na przestrzeni lat 2004 – 2013, systematycznie zmniejszała swój dystans w liczbie transakcji
bezgotówkowych przypadających na jeden terminal POS w stosunku do średniej UE i od 2011 r. mocno
zbliżyła się do średniej unijnej, by przekroczyć ją w 2014 r, a w 2015 r. znacząco zwiększyć przewagę nad
wspomnianymi średnimi. W 2004 r., w pojedynczym terminalu POS, w Polsce dokonano o 1.818 mniej
transakcji bezgotówkowych niż w UE, natomiast w 2013 r. wykonano jedynie 179 transakcji mniej, a w 2017 r.
już o 1.759 transakcji więcej. Analizując wykres nr 18, warto podkreślić, że Polska w 2009 r. wyprzedziła kraje
należące do Strefy Euro w liczbie transakcji w pojedynczym terminalu POS i systematycznie zwiększała swój
dystans (w 2009 r. było to o 136 transakcji więcej, w 2013 r. już o 459 transakcji więcej, natomiast w 2017 r.
było to już o 2.779 transakcji więcej).
Mimo iż Polska ma jeden z niższych wskaźników liczby urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty
płatnicze na 1 mln mieszkańców, to dobrze wypada pod względem liczby transakcji bezgotówkowych
realizowanych kartami płatniczymi w pojedynczym terminalu. W 2017 r. Polska zajmowała 8 miejsce w UE,
tak jak w roku poprzednim. W roku 2012 polska zajmowała 12 miejsce na 26 krajów (3.953 transakcji), w 2014
r. awansowała w rankingu o 1 pozycję, a w 2016 r. aż o 3.
1 3791 556
1 958
2 4122 638
2 978
3 257 3 724
3 953
4 298
4 560
5 339
5 8485 959
2 774
3 1313 255 3 197
3 291 3 350 3 376 3 4013 489
3 701
3 9154 071
4 477
3 945
4 062 4 0994 200
2 171
2 554 2 631 2 6572 741 2 749 2 755
2 739
2 8423 041
3 220
3 4733 839
3 0793 184 3 158 3 180
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
UE
StrefaEuro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
25
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 19. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w
poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Jak wynika z wykresu nr 19, Polska znacznie wyprzedza takie kraje jak Portugalia, Włochy, Luksemburg czy
Grecję, które co prawda są liderami w liczbie zainstalowanych terminali POS, ale jednocześnie kraje te nie
należą do czołówki krajów, w których dokonuje się najwięcej transakcji bezgotówkowych. Przykładowo w
Polsce, w jednym terminalu, realizowanych jest rocznie blisko 5,96 tys. transakcji płatniczych, czyli ponad 20
razy więcej niż w Luksemburgu i blisko 6 razy więcej niż we Włoszech. Tak dobra pozycja Polski wskazuje,
iż Polacy chętnie używają kart płatniczych do dokonywania transakcji bezgotówkowych pomimo niewielkiej
liczby terminali POS. Liderem pod względem intensywności wykorzystania terminali POS jest Szwecja i
Dania, ze wskaźnikiem odpowiednio 12,8 i 11,3 tys. transakcji na terminal. W naszym regionie Polska
wyprzedza większość krajów z wyjątkiem Estonii. Tak niska pozycja Luksemburga wynika z faktu, że do
wyliczenia tego wskaźnika uwzględniono również terminale znajdujące się poza Luksemburgiem, co
znacznie zaniżyło wskaźnik.
297
685
815
1 050
1 099
1 642
1 906
2 096
2 175
2 515
3 282
3 373
3 805
4 200
4 261
4 557
4 739
4 876
4 913
5 959
6 565
6 985
7 832
8 073
8 954
11 279
12 822
[28] Cypr
[27] Finlandia
[26] Luksemburg
[25] Bułgaria
[24] Grecja
[23] Malta
[22] Włochy
[21] Irlandia
[20] Rumunia
[19] Hiszpania
[18] Chorwacja
[17] Niemcy
[16] Austria
[15] Portugalia
[14] Węgry
EU
[13] Litwa
[12] Słowenia
[11] Słowacja
[10] Łotwa
[9] Czechy
[8] Polska
[7] Francja
[6] Wielka Brytania
[5] Estonia
[4] Holandia
[3] Belgia
[2] Dania
[1] Szwecja
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
26
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
9. Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji
przeprowadzonych kartami płatniczymi
Analizując wykorzystywanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych, warto zwrócić uwagę na udział
transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji kartami płatniczymi (vide wykresy nr 20 i 21). Do
2008 r. włącznie, w Polsce karty wykorzystywane były częściej do podejmowania gotówki w bankomatach
niż do dokonywania płatności. W 2009 r. w Polsce po raz pierwszy dokonano kartami płatniczymi więcej
transakcji bezgotówkowych niż gotówkowych i ww. wskaźnik osiągnął poziom 50,6%. Natomiast w 2014 r.
poziom ten wzrósł do 70,5%, a w 2017 r. już do 84,8%. Warto wspomnieć, że w 2015 r. wskaźnik dla Polski
(77,7%) po raz pierwszy był wyższy niż średnia dla krajów strefy Euro (76,0%), a w 2016 r. przekroczył
wskaźnik dla całej Unii Europejskiej (80,3%).
Wykres 20. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji
przeprowadzonych kartami płatniczymi w latach 2005-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Na wykresie nr 20 przedstawiono postępującą w całej Europie zmianę zachowania posiadaczy kart
płatniczych, polegającą na częstszym używaniu kart do płatności w sklepach niż dokonywaniu wypłat
gotówki w bankomatach. Trend ten jest szczególnie widoczny na przykładzie Polski, gdzie w 2005 r. tylko
34,6% transakcji kartowych stanowiły transakcje bezgotówkowe, natomiast w 2017 r. wskaźnik ten osiągnął
już poziom 84,8%. Wykres nr 20 obrazuje również znacznie szybsze tempo wzrostu dla Polski, w porównaniu
z tempem wzrostu średniej dla krajów Strefy Euro czy też średniej dla wszystkich krajów Unii Europejskiej.
W średniej dla Strefy Euro nie uwzględniono danych dla Finlandii, które to nie zostały podane. Wykres nr
21 przedstawia udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji
przeprowadzonych kartami płatniczymi w poszczególnych krajach UE w 2016 r.
34,6%
39,5%
43,6%
46,8%
50,6%
54,5%
57,8%
61,2%
64,5%
70,5%
77,7%
81,4% 84,8%
67,4%68,6%
70,8% 70,2%71,5% 72,4%
73,8%75,0% 76,0% 75,6% 76,0%
77,3%79,8%
67,8%69,0%
70,5% 70,1%71,6%
73,0%74,5%
75,6%76,8% 77,5%
78,8%
80,3%
82,8%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
27
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 21. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych
kartami płatniczymi w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Liderem w 2017 r., pod względem wykorzystania kart płatniczych do transakcji bezgotówkowych była Dania
(96,4%), a na drugim miejscu znalazła się Szwecja (96,0%). Należy podkreślić, iż Szwecja uzyskała w 2017 r.
wynik lepszy o 0,9 p.p. niż w roku poprzednim (Dania w 2016 r. nie podała danych). Polska zajmuje w tym
zestawieniu 8. pozycję i spadła o 1 miejsce w stosunku do podobnego rankingu z poprzedniego roku,
spowodowane jest to udostepnieniem w tym roku przez Danię danych. Warto zauważyć, że w 2012 r. Polska
zajmowała 19 miejsce na 25 krajów ze wskaźnikiem na poziomie tylko 61%, oznacza to, że w ciągu 5 lat
poprawiła swoją pozycję w rankingu o 11 pozycji, a wskaźnik wzrósł aż o 23,6 p.p. Z krajów naszego regionu
należy wyróżnić przede wszystkim Estonię (88,8%), która znajduje się w rankingu przed Polską.
55,5%
59,0%
59,4%
61,7%
67,1%
67,9%
70,8%
71,2%
72,1%
72,5%
74,8%
76,1%
78,5%
78,7%
80,5%
80,6%
81,7%
82,8%
83,9%
84,8%
85,7%
86,7%
87,4%
88,8%
92,9%
96,0%
96,4%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
[28] Bułgaria
[27] Finlandia
[26] Malta
[25] Niemcy
[24] Rumunia
[23] Austria
[22] Grecja
[21] Irlandia
[20] Portugalia
[19] Chorwacja
[18] Cypr
[17] Włochy
[16] Słowenia
[15] Słowacja
[14] Luksemburg
[13] Hiszpania
[12] Łotwa
[11] Litwa
[10] Czechy
UE
[9] Węgry
[8] Polska
[7] Belgia
[6] Wlk. Bryt.
[5] Francja
[4] Estonia
[3] Holandia
[2] Szwecja
[1] Dania
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
28
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
10. Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca
Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca w 2017 r. plasuje ponownie Polskę (ze
wskaźnikiem 68,1 liczby poleceń przelewu per capita) powyżej średniej w UE (62,6), a także powyżej średniej
dla krajów Strefy Euro (58,7), co zaprezentowano na wykresie nr 22.
Wykres 22. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w latach 2001 – 2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Jak widać na powyższym wykresie, znaczna dynamika wzrostu poleceń przelewu na jednego mieszkańca w
latach 2006 – 2014 w Polsce, pozwoliła znacząco zredukować różnicę między średnią dla Polski a średnią dla
UE i Strefy Euro, aby w 2015 r. po raz pierwszy znaleźć się powyżej średniej unijnej oraz średniej dla Strefy
Euro. Jeszcze na koniec 2001 r. wskaźnik poleceń przelewu per capita dla Polski (13,4) stanowił 1/3 średniej
dla UE (39,8), a w 2017 r. przewyższał już średnią dla UE o 8.8%. Oznacza to, że w 2001 r. statystyczny
mieszkaniec UE dokonywał aż o blisko 3 razy więcej poleceń przelewu niż statystyczny Polak, a w 2016 r.
mieszkaniec Polski dokonywał już o blisko 9% więcej przelewów niż statystyczny mieszkaniec UE.
W Polsce polecenie przelewu stanowi (obok karty płatniczej) najbardziej popularną, wśród posiadaczy
rachunków bankowych, formę rozliczeń bezgotówkowych. Wskaźnik liczby poleceń przelewu na 1
mieszkańca w 2017 r. w Polsce był wyższy niż w takich krajach jak Wielka Brytania, Austria, Litwa, Irlandia,
Francja, Węgry, Bułgaria, Grecja, Portugalia, Malta, Hiszpania, Włochy, Cypr oraz Rumunia (vide wykres nr
23). W roku 2017 Polska zajęła 14. miejsce w UE pod względem liczby wykonanych poleceń przelewu na
jedną osobę i w stosunku do roku poprzedniego awansowała o 1 pozycję. W 2012 r. Polska plasowała się na
18 pozycji wśród 27 krajów (45,1 poleceń przelewu na jednego mieszkańca), a w roku 2015 awansowała o 4
pozycje.
13,4 13,316,2
19,0 19,722,7
26,129,3
34,538,1
42,245,1
47,951,4
59,963,4
68,1
39,8 40,343,0 42,0
44,347,2
42,7 43,5 45,049,3
49,8 51,153,2
56,759,5
62,6
39,9 41,343,9 45,6 47,3
49,945,9 46,6 47,9 47,8
51,0 51,954,2
52,2
53,956,1
58,7
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
UE
StrefaEuro
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
29
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 23. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Liderem w zakresie liczby dokonywanych poleceń przelewu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2017 r. były
Czechy ze wskaźnikiem na poziomie 171,8 poleceń przelewu (ponad 2 razy więcej niż w Polsce). Wysokimi
wskaźnikami charakteryzują się także: Finlandia, Holandia, Szwecja, Belgia, Estonia oraz Luksemburg.
Najniższy wskaźnik w 2017 r. odnotowano w Rumunii. Statystyczny mieszkaniec Rumunii wykonał w roku
jedynie blisko 13 poleceń przelewu. Polska na tle regionu znajduje się w środku stawki, wyprzedzając Litwę,
Węgry, Bułgarię oraz Rumunię. Natomiast większą niż Polska liczbę poleceń przelewu per capita
dokonywano w takich krajach jak: Czechy (171,8), Estonia (114,9), Łotwa (86,3) i Słowacja (73,3).
11. Liczba zrealizowanych poleceń zapłaty na jednego mieszkańca
Polecenie zapłaty w Polsce ma znikome znaczenie w porównaniu do krajów UE i Strefy Euro.
Należy jednak odnotować, że liczba poleceń zapłaty w Polsce w latach 2001 – 2004 podwajała się rok do roku,
w latach 2005 – 2008 dynamika wzrostu była coraz mniejsza (tempo wzrostu liczby dokonywanych poleceń
zapłaty rok do roku wynosiło odpowiednio: 2005 – 57%, 2006 – 30,1%, 2007 – 24,9%), a od 2008 r. liczba
poleceń zapłaty utrzymuje się na podobnym poziomie, a od 2012 r. zaobserwowano nawet niewielki spadek
171,8
171,5
134,5
130,7
130,5
114,9
112,0
86,3
85,1
78,9
76,1
75,0
73,3
68,1
67,3
62,5
59,7
58,2
57,7
57,0
35,9
32,3
27,8
26,4
24,7
23,0
21,5
12,7
Średnia UE: 62,6
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
160,0
180,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
30
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
liczby transakcji poleceniem zapłaty. W 2016 r. odnotowano nieznaczny wzrost, do poziomu do tej pory
najwyższego, który utrzymał się również w 2017 r.
Wykres 24. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w latach w latach 2001 – 2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Średnia dla Strefy Euro w 2017 r. wyniosła 56,8. Dla całej Unii Europejskiej w 2017 r. było to średnio 49,0
poleceń zapłaty na 1 mieszkańca (vide wykresy nr 24 i 25). W 2017 r. w UE wystąpił wzrost liczby poleceń
zapłaty w porównaniu do poprzedniego roku, natomiast w Strefie Euro odnotowano spadek.
Jak zaprezentowano na wykresie nr 25, najwyższą liczbę poleceń zapłaty przypadającą na jednego
mieszkańca w 2017 r. odnotowały Niemcy (124,8), najniższą zaś Polska (0,7) oraz Rumunia (0,6). Liczba
zrealizowanych poleceń zapłaty na 1 mieszkańca w 2017 r. plasuje Polskę w samej końcówce UE na 22.
miejscu (23 kraje udostępniły dane). Pod względem tego wskaźnika wyprzedzamy jedynie Rumunię (dla 5
krajów nie podano danych) (vide wykres nr 25). W latach 2012 - 2016 sytuacja polski była podobna jak w
roku 2017.
Można zauważyć, że pozycja Polski, w odniesieniu do omawianego wskaźnika, jest o wiele słabsza niż
innych krajów regionu. Polecenie zapłaty jest instrumentem kilkukrotnie częściej wykorzystywanym w
krajach takich jak Czechy, Węgry i Słowacja. Przyczyna małej popularności polecenia zapłaty w Polsce
wynika z wielu czynników, w tym m.in. niepełnej wiedzy, obaw klientów przed upoważnianiem wierzyciela
do obciążania ich rachunku bankowego, braku właściwej kampanii promocyjnej i wystarczających zachęt do
korzystania z tej formy rozliczeń, jak również z przyzwyczajeń konsumentów do płacenia rachunków -
gotówkowo na poczcie lub w innym miejscu (np. w kasie wierzyciela lub w punkcie przyjmującym wpłaty
na rachunki bankowe), bądź bezgotówkowo - poprzez polecenie przelewu za pośrednictwem bankowości
internetowej.
0,0 0,1 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,7 0,7
32,6 32,5
37,8
42,744,9
47,849,8
51,552,9
54,7 55,4 56,0 57,0
51,7
61,158,7
56,8
32,6 33,0
37,636,1
37,439,8 39,2
40,742,2
44,0 44,4 45,3 45,942,9
46,3 47,349,0
0
10
20
30
40
50
60
70
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
31
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 25. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
12. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów
płatniczych
Transakcje bezgotówkowe obejmują przede wszystkim transakcje dokonywane przy użyciu kart płatniczych,
polecenia przelewu, polecenia zapłaty oraz (w przypadku niektórych krajów) również przy użyciu czeków i
instrumentów pieniądza elektronicznego. Zatem omawiany wskaźnik może być ogólniejszym miernikiem
aktywności obywateli danego kraju w zakresie wykorzystywania bezgotówkowych instrumentów
płatniczych.
Wśród transakcji bezgotówkowych w Polsce, już po raz trzeci z rzędu (podobnie było w roku 2015 oraz 2016
r.) dominują transakcje kartowe (wcześniej przeważały polecenia przelewu). W 2017 r. ich udział w liczbie
124,8
70,7
64,0
61,0
49,3
48,1
41,1
33,2
30,5
26,9
26,4
19,8
13,6
10,9
7,4
6,6
6,3
5,5
3,2
5,5
2
0,8
0,7
0,6
0,0
Średnia UE: 49,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
110,0
120,0
130,0
140,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
32
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
dokonywanych transakcji osiągnął 59,36%. Udział poleceń zapłaty nadal był niewielki – zaledwie 0,43%.
Udział przelewów, malejący z roku na rok, wyniósł 39,49%. Liczbę transakcji bezgotówkowych
przedstawiono w tabeli nr 6.
Tabela 6. Liczba transakcji bezgotówkowych w Polsce w latach 2005-2017 (w tys. transakcji)
Okres
Przelewy Czeki Karty płatnicze Polecenie zapłaty RAZEM
liczba trans. (tys.)
% liczba trans.
(tys.) %
liczba trans. (tys.)
% liczba trans. (tys.)
% liczba trans.
(tys.)
2005 751 306 73,11% 308 0,030% 264 176 25,71% 11 873 1,16% 1 027 663
2006 864 284 70,05% 196 0,016% 353 906 28,68% 15 446 1,25% 1 233 832
2007 994 859 67,40% 166 0,011% 461 772 31,28% 19 292 1,31% 1 476 089
2008 1 115 933 65,10% 226 0,013% 576 673 33,64% 21 306 1,24% 1 714 138
2009 1 314 769 64,40% 246 0,012% 703 909 34,48% 22 525 1,10% 2 041 449
2010 1 468 692 62,88% 191 0,008% 844 234 36,14% 22 593 0,97% 2 335 710
2011 1 625 127 60,76% 108 0,004% 1 025 989 38,36% 23 283 0,87% 2 674 507
2012 1 736 926 58,37% 105 0,004% 1 215 587 40,85% 23 252 0,78% 2 975 870
2013 1 842 584 55,59% 97 0,003% 1 448 660 43,71% 23 109 0,70% 3 314 450
2014 1 977 308 51,04% 106 0,003% 1 872 666 48,34% 23 589 0,61% 3 873 669
2015 2 301 968 47,14% 103 0,002% 2 556 721 52,35% 24 918 0,51% 4 883 710
2016 2 436 456 43,01% 99 0,002% 3 202 323 56,52% 26 495 0,47% 5 665 373
2017 2 617 899 40,20% 88 0,001% 3 865 457 59,36% 28 259 0,43% 6 511 703
Źródło: Dane Narodowego Banku Polskiego
W latach 2001-2017 widoczny był stały wzrost wykorzystywania w Polsce bezgotówkowych instrumentów
płatniczych, co z perspektywy obrotu bezgotówkowego jest pozytywną tendencją.
W Polsce zauważalny jest wyraźny trend wzrostowy, w szczególności w liczbie transakcji dokonywanych
kartami płatniczymi, które znacznie zwiększyły swój udział i przewyższyły liczbę przelewów w 2015 r.
Wzrost liczby transakcji bezgotówkowych dokonywanych wszystkimi instrumentami płatniczymi jest
porównywalny ze wzrostem w pozostałych krajach UE (wykres nr 26).
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
33
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Niezależnie od powyższego, należy zaznaczyć, że w latach 2001 – 2017 średni roczny wzrost wykorzystania
instrumentów płatniczych, wyrażony w liczbie transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na 1
mieszkańca, wyniósł w Polsce 15,95%.
Wykres 26. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w
latach 2001-2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W 2017 r. Polska zajmowała 18. miejsce wśród państw UE pod względem liczby transakcji instrumentami
płatniczymi na 1 mieszkańca, co pokazano na wykresie nr 27. W stosunku do danych za 2016 r., Polska
przesunęła się o jedną pozycje, wyprzedzając Hiszpanię. W roku 2012 Polska znajdowała się na 22 pozycji,
wśród 27 krajów (77 transakcji na 1 mieszkańca), w roku 2015 awansowała o 1 pozycję, a w 2016 r. o 2 pozycje.
Na jednego Polaka w 2017 r. przypadało 169 takich transakcji, co w porównaniu do średniej UE oraz średniej
dla Strefy Euro (odpowiednio 262 oraz 244 transakcji) daje stosunkowo mało korzystny obraz
wykorzystywania bezgotówkowych instrumentów płatniczych w naszym kraju. Na uwagę zasługuje jednak
fakt, iż liczba transakcji bezgotówkowych instrumentami płatniczymi na mieszkańca wzrosła w 2017 r. w
Polsce aż o 14,9% w stosunku do roku 2016, podczas gdy w Strefie Euro oraz Unii Europejskiej wzrost ten
wynosił odpowiednio 5,3% oraz 7,7%.
Analiza wykresu nr 27 wykazuje, że sytuacja Polski w regionie, w odniesieniu do omawianego wskaźnika,
jest dobra. W roku 2017 wyższą liczbę transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na
1 mieszkańca miały tylko takie kraje jak Estonia (354), Czechy (262) oraz Łotwa (227).
Najwyższy poziom wykorzystania bezgotówkowych instrumentów płatniczych w UE odnotowano w
Luksemburgu (4.739 transakcji per capita – czyli ponad 25 razy więcej niż w Polsce). Luksemburg uzyskał
tak wysoki wskaźnik, ponieważ jako jedno z nielicznych państw ma najwyższe wykorzystanie
bezgotówkowego instrumentu, jakim jest instrument pieniądza elektronicznego. Wynika to z faktu, że firma
16 17 20 25 2732
3945
5461
6977
86
101
127
147
169
123130
141
151157
166 166172 175
183189
195203 203
221231
244
134141
152
143149
158152
158164
173181
188
202208
227
243
262
0
50
100
150
200
250
300
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
34
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
PayPal, świadcząca usługi płatnicze w handlu internetowym, ma siedzibę w Luksemburgu oraz uzyskała w
tym kraju licencję instytucji kredytowej. Większość transakcji przeprowadzonych w całej Europie zostało
przypisanych jako dokonane w Luksemburgu, ponieważ rachunki, z których dokonywano płatności, są
umiejscowione w Luksemburgu, pomimo tego, że posiadaczami tych rachunków są obywatele różnych
państw UE. Na jednego mieszkańca Luksemburga w 2017 r. przypadało z tego powodu aż 4.356 transakcji
instrumentem pieniądza elektronicznego, przy średnim wskaźniku UE wynoszącym zaledwie 6,7 transakcji.
Wykres 27. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Poziom wykorzystania poszczególnych instrumentów płatniczych w różnych krajach UE jest bardzo
zróżnicowany. Generalnie można zauważyć, że w krajach tzw. „starej piętnastki UE” sytuacja wygląda lepiej,
tzn. liczba transakcji instrumentami płatniczymi na 1 mieszkańca w 2016 r. jest wyższa niż w „nowych”
państwach UE. Wyjątek stanowią takie kraje jak Włochy i Grecja.
4 7
39
497
494
455
452
451
354
340
327
293
262
258
232
227
202
198
178
169
168
163
157
136
116
115
100
99
71
37
Średnia UE : 262
0
100
200
300
400
500
600
4600
4700
4800
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
35
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
W tzw. nowych krajach UE widać wyraźnie podobne tendencje w używaniu instrumentów płatniczych, czyli
dość wysoką liczbę poleceń przelewu i operacji kartami. Natomiast wskaźnik liczby poleceń zapłaty jest
bardzo niski (wyjątkiem są: Czechy, Węgry, Słowacja i Litwa). W „nowych” państwach UE, poza Maltą i
Cyprem, praktycznie nie funkcjonują czeki.
Należy dodać, że nie wszystkie kraje przekazały kompletne dane dotyczące bezgotówkowych instrumentów
płatniczych. Kilka krajów (tj. Finlandia, Dania, Estonia oraz Litwa) nie przekazało danych dotyczących
polecenia zapłaty lub nie zostały one opublikowane. W większości tych krajów poziom wykorzystywania
polecenia zapłaty w porównaniu ze wszystkimi transakcjami bezgotówkowymi był bardzo mały. Wyjątkiem
może być Dania, w której opublikowanie danych dotyczących transakcji zrealizowanych poleceniem zapłaty,
mogłoby spowodować jej awans w rankingu krajów Unii Europejskiej.
13. Udział transakcji oszukańczych w wartości wszystkich transakcji
dokonywanych kartami
We wrześniu 2018 r. Europejski Bank Centralny opublikował po raz piąty materiał pt. „Fifth report on card
fraud”, w którym zaprezentował analizę danych statystycznych dotyczących oszustw z użyciem kart
płatniczych w krajach UE w latach 2014-2016. Dane zostały przekazane do EBC przez prawie wszystkie
funkcjonujące w Europie systemy kart płatniczych, zarówno międzynarodowe (VISA, MasterCard), jak i
systemy lokalne.
Dane na wykresie nr 28 wskazują, że w Polsce odnotowano najmniejszy udziałów transakcji oszukańczych
w wartości wszystkich transakcji dokonanych kartami (0,005%). Stawia to nas, pod względem
bezpieczeństwa, na pierwszym miejscu. Nieco wyższy wskaźnik na poziomie 0,006% zanotowała Litwa.
Najwyższy wskaźnik zanotowano w Danii, Wielkiej Brytanii oraz Francji. Średnia dla strefy Euro wynosiła
0,041%, tj. ponad osiem razy więcej niż w Polsce. Można również zauważyć, że różnice w wartości transakcji
oszukańczych dokonywanych kartami płatniczymi w poszczególnych krajach są znaczące, jednak wartość
takich transakcji stanowi niewielki udział w ogólnej liczbie transakcji kartowych.
Na wysoki poziom bezpieczeństwa transakcji dokonywanych kartami płatniczymi w Polsce w dużej mierze
wpłynęło propagowanie i promowanie działań zwiększających bezpieczeństwo rozliczeń kart płatniczych,
tj. migracja kart płatniczych z paskiem magnetycznym na karty wyposażone w mikroprocesor EMV, jak
również dostosowywanie infrastruktury obsługującej karty płatnicze, a więc terminali POS i bankomatów,
do standardu EMV. Ważnym aspektem wpływającym na tak niski poziom oszustw dokonywanych kartami
płatniczymi, są również działania podejmowane przez sektor bankowy we współpracy z Policją i
Prokuraturą. To wszystko spowodowało, że Polska może być uznawana za najbezpieczniejszy kraj w Unii
Europejskiej pod względem oszustw kartowych.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
36
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 28. Udział transakcji oszukańczych w wartości wszystkich transakcji kartowych w
poszczególnych krajach UE w 2016 r.
Źródło: Europejski Bank Centralny, https://www.ecb.europa.eu
14. Transakcje bezgotówkowe w podziale na instrumenty płatnicze
Interesująco przedstawia się porównanie wykorzystywania poszczególnych bezgotówkowych
instrumentów płatniczych w roku 2005 oraz 2017 pod względem liczby transakcji danym instrumentem
płatniczym. Na wykresie nr 28 zaprezentowano, malejąco według udziału transakcji dokonanych kartami
płatniczymi, dane dotyczące krajów Unii Europejskiej.
0,07
3%
0,06
8%
0,06
7%
0,06
7%
0,05
2%
0,04
1%
0,04
1%
0,03
7%
0,03
6%
0,03
4%
0,03
4%
0,02
4%
0,02
3%
0,02
2%
0,02
0%
0,01
9%
0,01
9%
0,01
7%
0,01
3%
0,01
2%
0,01
2%
0,00
9%
0,00
9%
0,00
7%
0,00
7%
0,00
7%
0,00
7%
0,00
6%
0,00
5%
0,000%
0,010%
0,020%
0,030%
0,040%
0,050%
0,060%
0,070%
0,080%
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
37
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 29. Procentowy udział instrumentów bezgotówkowych w 2005 oraz 2017 r. wg liczby transakcji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
13,2%
13,9%
14,9%
18,6%
20,5%
24,2%
24,3%
24,5%
30,6%
30,7%
31,4%
32,7%
32,9%
33,6%
34,0%
36,5%
36,9%
39,0%
45,1%
47,3%
48,8%
49,2%
49,4%
56,5%
59,5%
61,8%
62,2%
77,5%
49,2%
42,2%
63,1%
63,8%
73,9%
17,3%
74,5%
14,9%
68,2%
15,2%
54,9%
27,1%
29,8%
29,8%
32,5%
16,9%
43,2%
21,4%
48,5%
19,2%
45,5%
43,0%
34,9%
22,8%
9,2%
22,7%
9,2%
35,2%
41,9%
18,3%
10,3%
1,8%
2,7%
1,0%
14,8%
1,0%
46,3%
12,2%
15,4%
25,1%
13,2%
27,3%
17,7%
11,6%
19,6%
10,9%
7,5%
8,6%
15,0%
11,5%
9,6%
55,7%
39,7%
24,6%
27,5%
13,9%
20,2%
17,4%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
[26] HU
[25] AT
[24] DE
[23] SK
[22] RO
[21] BG
[20] MT
[19] PL
[18] CY
[17] LV
[16] ES
[15] SI
[14] IE
EU
[13] IT
[12] NL
[11] FR
[10] BE
[9] UK
[8] LT
[7] GR
[6] FI
[5] EE
[4] SE
[3] DK
[2] PT
[1] LU
2005
5,1%
21,1%
25,9%
32,0%
40,5%
41,9%
44,0%
46,3%
46,6%
47,3%
47,8%
50,4%
51,5%
51,6%
54,2%
54,3%
54,7%
54,9%
57,5%
59,4%
60,1%
60,8%
63,7%
64,5%
66,9%
67,0%
68,3%
69,6%
81,1%
2,4%
29,5%
50,9%
65,5%
44,4%
30,9%
37,8%
23,0%
44,9%
32,5%
37,6%
41,9%
14,7%
24,0%
22,7%
33,3%
17,6%
29,5%
18,1%
40,2%
37,0%
34,7%
34,5%
19,9%
26,3%
32,4%
12,0%
14,9%
18,9%
48,5%
1,2%
2,4%
3,7%
24,4%
10,0%
13,6%
3,4%
2,7%
11,8%
5,5%
28,6%
18,7%
2,8%
0,0%
18,6%
15,5%
9,1%
0,4%
0,0%
0,0%
1,6%
9,0%
6,7%
0,0%
11,6%
14,2%
0,0%
12,0%
91,9%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
[28] LU
[27] DE
[26] BG
[25] CZ
[24] HR
[23] AT
[22] SI
[21] IT
[20] SK
[19] GR
[18] BE
[17] HU
[16] ES
EU
[15] MT
[14] LT
[13] FR
[12] NL
[11] CY
[10] PL
[9] LV
[8] FI
[7] RO
[6] IR
[5] SE
[4] EE
[3] PT
[2] UK
[1] DK
2017
Karta płatnicza Polecenie przelewu
Polecenie zapłaty Czeki
Pieniądz elektroniczny Inne
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
38
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
W 2005 r. Polska zajmowała 19. miejsce (24,5%) pod względem udziału liczby transakcji dokonanych przy
użyciu kart płatniczych wśród wszystkich instrumentów bezgotówkowych, natomiast w 2017 r. zajmowała
już 10. miejsce z udziałem na poziomie 59,4%. Warto zwrócić uwagę, że w 2005 r. największe użycie kart,
spośród bezgotówkowych instrumentów, odnotowano w Luksemburgu, natomiast w 2017 r. Luksemburg
znalazł się w tym zestawieniu na miejscu ostatnim. Również w przypadku tego zestawienia, duży wpływ na
dane Luksemburga miał system PayPal, który raportuje wszystkie transakcje realizowane na terenie EU, w
tym w ogromnej licznie transakcje realizowane przy użyciu pieniądza elektronicznego. W odniesieniu do
Polski należy zwrócić uwagę na rosnące znaczenie kart płatniczych oraz zmniejszający się udział przelewów.
W 2017 r. udział transakcji kartowych przewyższył udział transakcji poleceń przelewu o 19,2 pkt
procentowego, podczas gdy w 2005 r. przelewy stanowiły aż 74,5% wszystkich transakcji bezgotówkowych,
a transakcje kartowe tylko 24,5%. Wpływ na tę zmianę w Polsce miało w dużej mierze rozpowszechnienie
płatności kartami zbliżeniowymi.
Zarówno w 2005 r., jak i 2017 r., w krajach takich jak Niemcy, Austria, Hiszpania, Holandia, Francja i Wielka
Brytania, duży udział w transakcjach bezgotówkowych miało polecenie zapłaty. W Polsce użycie tego
instrumentu płatniczego – od momentu jego wprowadzenia na rynek polski - nie upowszechniło się.
15. Relacje pomiędzy poziomem dochodu a transakcjami instrumentami
płatniczymi
Pod względem relacji zachodzących pomiędzy PKB na 1 mieszkańca (w EUR) w 2017 r. a liczbą transakcji
instrumentami płatniczymi przypadających na 1 mieszkańca widoczna jest wyraźna różnica pomiędzy
„starymi” krajami członkowskimi Unii Europejskiej a jej „nowymi” członkami, tj. krajami, które przystąpiły
do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. lub w późniejszym terminie. W „nowych” krajach członkowskich
widoczny był zarówno niski poziom dochodu, jak i niska liczba transakcji bezgotówkowych przypadających
na 1 mieszkańca. Wyjątek wśród tych krajów stanowiły Estonia i Czechy, które reprezentowały wysoki
poziom rozwoju w zakresie obrotu bezgotówkowego.
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
39
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 30. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych w
przeliczeniu na jednego mieszkańca na tle wartości PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca
(w tys. euro) w poszczególnych krajach UE w 2017 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Poza nielicznymi wyjątkami, widoczna jest pewna korelacja pomiędzy poziomem dochodu a liczbą
dokonywanych transakcji bezgotówkowych, tzn. w krajach o wyższym poziomie dochodu występuje
generalnie wyższy poziom tego rodzaju transakcji. W Polsce nadal utrzymuje się bardzo niski poziom
transakcji dokonywanych przez 1 mieszkańca instrumentami płatniczymi. Na zbliżonym poziomie znajdują
się Węgry, Litwa i Słowacja, na nieco wyższym Czechy, co przedstawiono na wykresie nr 30. Warto jednak
odnotować, że przy ponad dwukrotnie wyższym PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca, wyjątkowo niski
wskaźnik transakcji dokonywanych przy użyciu instrumentów płatniczych, odnotowały w 2017 r. Włochy,
mając o blisko 41% transakcji na mieszkańca mniej niż Polska.
W 2017 r. PKB na 1 mieszkańca w Polsce wynosił 12,1 tys. euro. Liczba transakcji na 1 mieszkańca w Polsce
w 2017 r. wynosiła 169 (w 2016 r. 147). Natomiast średni poziom PKB na mieszkańca Unii w 2017 r. wynosił
30 tys. euro, a średnia liczba transakcji bezgotówkowych to 262 (w 2016 r. było to 243).
Współczynnik korelacji liniowej Pearsona6 podanych danych, tj. liczby transakcji przeprowadzonych
bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi w przeliczeniu na 1 mieszkańca i wartości PKB na 1
mieszkańca (wyliczonego w tys. euro), w 2017 r. wynosił r=0,7354. W roku 2016 wskaźnik ten wyniósł
6 Współczynnik korelacji Pearsona jest bezwymiarowym wskaźnikiem, którego wartość mieści się w zakresie od minus 1,0 do
plus 1,0 włącznie i odzwierciedla stopień liniowej zależności pomiędzy dwoma zestawami danych.
-
400
800
1 200
1 600
2 000
2 400
2 800
3 200
3 600
4 000
4 400
4 800
5 200
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
[1] L
ukse
mb
urg
[2] Ir
lan
dia
[3] D
ania
[4] S
zw
ecja
[5] H
ola
ndia
[6] A
ustr
ia
[7] F
inla
ndia
[8] N
iem
cy
[9] B
elg
ia
[10]
Wlk
. B
ryt.
[11]
Fra
ncja
[12]
Wło
ch
y
[13]
His
zpa
nia
[14]
Ma
lta
[15]
Cypr
[16]
Sło
wen
ia
[17]
Po
rtuga
lia
[18]
Czech
y
[19]
Esto
nia
[20]
Gre
cja
[21]
Sło
wacja
[22]
Litw
a
[23]
Łotw
a
[24]
Węg
ry
[25]
Po
lska
[26]
Cho
rwa
cja
[27]
Rum
un
ia
[28]
Bu
łga
ria
Liczba tr. bezgotów.na 1 mieszkańca
PKB na 1 mieszkańca (w tys.)
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
40
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
r=0,7530. Współczynnik korelacji liniowej o wartości bezwzględnej zbliżonej do 1 oznacza silną zależność
liniową między badanymi cechami, gdyż im większa wartość bezwzględna współczynnika, tym silniejsza
liniowa zależność, natomiast korelacja dodatnia wskazuje, iż wzrost jednego wskaźnika prowadzi do
wzrostu wskaźnika drugiego.
16. Udział pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1
Analiza danych dotyczących Polski wskazuje na stałą tendencję zmniejszania się udziału pieniądza
gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 do roku 2007 (z 32,3% w 2001 r. do 23,0% w 2007 r.),
jednakże w 2008 r. poziom pieniądza gotówkowego w agregacie pieniądza M1 wzrósł do 26,0%, co można
łączyć ze zjawiskiem kryzysu finansowego, zaś w 2009 r. wskaźnik ten powrócił do poprzedniego poziomu,
spadając do 23,1%. Dalszy spadek był odnotowany również w 2010 r., kiedy udział pieniądza gotówkowego
w agregacie podaży pieniądza M1 zmniejszył się do 20,6%. Po 2011 r. zaobserwowano wzrost do poziomu
21,6% w 2015 r., a następnie spadek do poziomu 20,4% w 2017 r. Oznacza to ustabilizowanie się udziału
pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 w przedziale 20-22%. Przedstawiono to na
wykresie nr 31.
Wykres 31. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w latach 2001 - 2017 (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
W 2009 r. procentowy udział pieniądza gotówkowego w Polsce w ramach agregatu podaży pieniądza M1
kształtował się na poziomie o 4,6 p.p. wyższym niż średnia dla Unii Europejskiej, natomiast w 2017 r. różnica
32,3
30,930,3
28,9
25,924,9
23,0
26,0
23,1
20,621,8
21,120,6
21,4 21,6 21,420,4
10,5
12,5
14,6
15,915,3
15,816,4
17,916,9 17,0
17,617,0 17,0 16,4
15,815,1
14,4
17,1
19,5 19,4 19,3
17,5 17,118,0
19,7
18,518,1
19,218,1 17,8
17,216,5
15,715,0
5
10
15
20
25
30
35
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
41
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
ta zwiększyła się do 5,4 p.p. Jednakże sytuację Polski w tym zakresie, w porównaniu do innych państw UE
spoza Strefy Euro, można ocenić jako umiarkowanie dobrą, co pokazano na wykresie nr 32. Wyraźnie widać,
że Polska wyprzedzała pod kątem tego wskaźnika trzy kraje (Bułgarię, Rumunię i Węgry), ale pięć innych
krajów UE spoza Strefy Euro (Chorwacja, Czechy, Dania, Wielka Brytania i Szwecja) wyprzedzały pod tym
kątem Polskę.
Wykres 32. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w krajach UE w 2017 r. (w %).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
17. Udział pieniądza gotówkowego w PKB
Wskaźnikiem uzupełniającym dane dotyczące gotówki jest jej udział w PKB. W 2017 r. udział gotówki w PKB
w Polsce wynosił jedynie 9,5% i był niższy od średniej dla Strefy Euro (10,0%), natomiast po raz drugi od
2007 r. średnia dla Polski wyprzedziła średnią dla całej Unii Europejskiej (8,6%). Najniższy udział gotówki w
PKB w Polsce występował w 2008 oraz 2011 r. (wynosił on jedynie 6%). Udział gotówki w PKB w latach 2004-
2017 przedstawia wykres nr 33.
30,0 29,6 25,2 20,4 15,9 14,5 14,4 5,2 4,3 2,1
Średnia UE: 15,0
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
42
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 33. Udział gotówki w PKB w latach 2004 - 2017 (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Sytuacja Polski w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej wygląda umiarkowanie dobrze. Wśród
krajów, dla których dostępne są dane, Polska znajduje się w środku stawki (tak samo jak w roku
poprzednim), wyprzedzając takie kraje jak Bułgaria, Węgry oraz Czechy. Niższy wskaźnik od Polski
odnotowały natomiast Rumunia, Chorwacja, Wielka Brytania, Dania oraz Szwecja. Udział gotówki w PKB w
krajach UE w 2017 r. prezentuje wykres nr 34.
6,1 6,1
6,66,9
6,0
7,0
6,6
6,0
6,5
7,07,4
8,2
9,39,5
6,0
6,6
7,07,2
7,9
8,68,8 8,8
9,09,3
9,710,0 10,1 10,0
5,4
5,96,2 6,2
6,7
7,6 7,7 7,6 7,7 7,98,2
8,48,6 8,6
5
6
7
8
9
10
11
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Polska
Strefa Euro
UE
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
43
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 34. Udział gotówki w PKB w krajach UE w 2017 r. (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
18. Udział gotówki w płatnościach
Dodatkowych interesujących informacji dostarczyć może wskaźnik prezentujący udział gotówki w
płatnościach. Wskaźnik ten opiera się na badaniu przeprowadzonym przez EBC pt. The use of cash by
households in the euro area7. Badanie zostało przeprowadzone metodą dzienniczkową w trzech falach w okresie
od października 2015 r. do lipca 2016 r. W badaniu udział wzięło ponad 65 tys. konsumentów z krajów Strefy
Euro, którzy notowali wszystkie płatności oraz wypłaty gotówki w ciągu jednego dnia. Do badania
zaproszono również podgrupę 28.099 respondentów do wypełnienia kwestionariusza w celu zebrania
informacji na temat dostępu konsumentów do instrumentów płatniczych. Dwa kraje, tj. Niemcy oraz
Holandia, prowadziły już swoje badania w tym zakresie i w celu uniknięcia odchyleń od ich historycznych
wyników nie wzięły udziału w tym badaniu. Niemniej jednak, w miarę możliwości, wyniki tych krajów
zostały zintegrowane z badaniem EBC, aby przedstawić wyniki dla całej Strefy Euro. Najnowsze dostępne
wyniki ankiet z tych krajów pochodzą z 2014 r. dla Niemiec i 2016 r. dla Holandii. Całkowita liczba
uczestników badania w całej Strefie Euro, w tym w Niemczech i Holandii, wyniosła 92.080, raportując łącznie
198.600 płatności.
7 Henk Esselink, Lola Hernández, Occasional Paper Series. The use of cash by households
in the euro area, listopad 2017, https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecb.op201.en.pdf
14,3 12,7 11,2 10,0 9,5 7,2 7,0 3,6 2,9 1,2
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
Średnia UE: 8,6
Porównanie wskaźników systemu płatniczego dla Polski i UE
44
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Badanie EBC obejmowało jedynie kraje Strefy Euro, w związku z tym dane dla Polski, w celu dokonania
porównania, pochodzą z badania przeprowadzonego przez NBP. Badanie dotyczące korzystania przez
Polaków z usług bankowych i płatności8 przeprowadzone zostało metodą CAPI (wywiad bezpośredni) na
ogólnopolskiej losowej próbie 970 dorosłych Polaków we wrześniu 2016 r., a więc według innej metodologii
niż w badaniu prezentowanym przez EBC. Zarówno badanie EBC, jak i badanie NBP prezentuje udział
procentowy transakcji gotówkowych we wszystkich płatnościach dokonywanych w punktach sprzedaży
(POS) w roku 2016.
Wykres 35 prezentuje udział gotówki w płatnościach w Polsce i krajach Strefy Euro w 2016 r.
Wykres 35. Udział gotówki w płatnościach w Polsce i krajach Strefy Euro w 2016 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji EBC The use of cash by households in the euro area oraz
publikacji NBP Wybrane wyniki badania Polaków nt. korzystania z usług bankowych i płatności 2016
Polska w 2016 r. zajmowała wysokie 4. miejsce wśród 20 przebadanych krajów z 63% udziałem gotówki w
płatnościach (ex aequo z Belgią). Średnia dla krajów Strefy Euro wynosiła 79%. Przed Polską uplasowały się
takie kraje jak Holandia (45%), Estonia (48%) oraz Finlandia (54%). Stawkę zamykają takie kraje jak Grecja,
Cypr oraz Malta. Zestawienie to pokazuje, że pomimo średnio rozwiniętej infrastruktury płatniczej w Polsce,
Polacy z dużą intensywnością korzystają z bezgotówkowych rozwiązań płatniczych.
8 Tomasz Koźliński, NBP, Wybrane wyniki badania Polaków nt. korzystania z usług bankowych i płatności 2016, styczeń 2017,
https://www.nbp.pl/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/Polacy-na-temat-uslug-bankowych_2016.pdf
45
,0%
48
,0% 5
4,0
%
63
,0%
63
,0%
64
,0%
68
,0%
71
,0%
75
,0%
78
,0%
79
,0%
79
,0%
80
,0%
80
,0%
81
,0%
85
,0%
86
,0%
87
,0%
88
,0%
88
,0%
92
,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Podsumowanie
45
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Podsumowanie
Zaprezentowany materiał porównuje wybrane elementy polskiego systemu płatniczego z innymi krajami
Unii Europejskiej. W przypadku siedmiu wskaźników Polska znajdowała się w powyżej średniej dla Unii
Europejskiej, a w przypadku trzech wskaźników zajmowała czołowe miejsca (dwa z tych wskaźników
dotyczą danych za 2016 r. – są to ostatnie dostępne dane w tym zakresie). W 2017 r. Polska znajdowała się na
pierwszym miejscu wśród 27 krajów UE (1 kraj nie przekazał danych) pod względem liczby placówek
oferujących usługi płatnicze. Drugim wskaźnikiem, w którym Polska zajęła 1 miejsce wśród 28 krajów jest
udział transakcji oszukańczych w wartości wszystkich transakcji dokonanych kartami, czyniąc tym samym
z Polski najbezpieczniejszy kraj pod względem płatności kartowych w Unii Europejskiej (dane za 2016 r.).
Trzecim wskaźnikiem, w którym Polska wypadła bardzo dobrze, zajmując czwarte miejsce, jest wskaźnik
dotyczący udziału gotówki w płatnościach (dane za 2016 r.). Wskaźnik ten, poza Polską, obejmuje tylko kraje
Strefy Euro. Należy pamiętać o innej metodologii zastosowanej w badaniu strefy euro i badaniu naszego
rynku. Niemniej jednak wysoka pozycja Polski świadczyć może o dużej intensywności korzystania z
bezgotówkowych instrumentów płatniczych wśród Polaków.
Wysoka pozycja Polski odnośnie liczby placówek oferujących usługi płatnicze wynika głównie z faktu, że do
typowych instytucji oferujących usługi płatnicze (banków, SKOK-ów i Poczty Polskiej) zalicza się od 2009 r.
także nową grupę podmiotów, które uzyskały prawo do świadczenia takich usług po wejściu w życie
przepisów dyrektywy o usługach płatniczych. W naszym kraju są to głównie firmy, w których klienci
dokonują wpłat gotówkowych na rachunki bankowe, w celu uregulowania comiesięcznych opłat (np. za
energię, gaz, telefon, czynsz). Funkcjonowanie tych podmiotów stanowi konkurencję wobec usług
płatniczych świadczonych przez banki i Pocztę Polską, lecz ze względu na przyjmowanie wpłat tylko w
formie gotówkowej, rozwój tego typu usług nie sprzyja rozwojowi obrotu bezgotówkowego. Bez
uwzględniania placówek instytucji płatniczych i biur usług płatniczych, wskaźnik ten w 2017 r.
kształtowałby się na poziomie 558 placówek na milion mieszkańców, czyli powyżej średniej unijnej (491
placówek) i Polska zajmowałaby 12. miejsce na 27 krajów.
Analizując pozostałe wskaźniki, dotyczące głównie obrotu bezgotówkowego, porównanie Polski z innymi
krajami Unii Europejskiej wypada ciągle stosunkowo mało korzystnie, choć w niektórych przypadkach
zaobserwowano pozytywne zmiany. W zakresie infrastruktury płatniczej, czyli liczby bankomatów, liczby
terminali POS, liczby wydanych kart płatniczych, przeliczonych na jednego mieszkańca lub 1 mln
mieszkańców, Polska prawie zawsze plasuje się poniżej średniego poziomu wskaźnika dla krajów UE. W
stosunku do lat poprzednich, pomimo zauważalnego wzrostu prawie we wszystkich ww. wskaźnikach
(oprócz liczby bankomatów na 1 mln mieszkańców), pozycja Polski zmieniła się pozytywnie w dwóch
wskaźnikach, a w pozostałych ww. pozostała bez zmian. Patrząc na wszystkie analizowane wskaźniki, w 9
z nich Polska, pomimo wzrostów prawie we wszystkich wskaźnikach, nie zmieniła swojej pozycji w rankingu
(vide Tabela nr 7). Przykładowo pod względem liczby bankomatów, Polska nie przesunęła się w stosunku
do poprzedniego roku, zaś pod względem liczby terminali POS – awansowała o dwie pozycje. Pod względem
liczby wydanych kart płatniczych, Polska awansowała o 1 pozycję. Warto dodać, że pomimo niskiej liczby
wydanych kart płatniczych na mieszkańca, karty zbliżeniowe stanowiły w 2017 r. 79,6% wszystkich kart, a
udział transakcji zbliżeniowych 69% wszystkich transakcji, co sytuowało Polskę w grupie liderów w UE.
Równie dobrze Polska wypadała pod względem liczby terminali przystosowanych do płatności
Podsumowanie
46
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
zbliżeniowych, gdyż 95% terminali POS akceptowała płatności zbliżeniowe. Z uwagi na fakt, iż EBC nie
publikuje odrębnych danych dotyczących płatności zbliżeniowych, nie ma możliwości dokonania porównań
z innymi krajami UE w tym zakresie.
Nieco korzystniej wypada nasz kraj w obszarze wykorzystania infrastruktury płatniczej oraz
bezgotówkowych instrumentów płatniczych (kart płatniczych i poleceń przelewu). We wszystkich
wskaźnikach dotyczących wykorzystania infrastruktury płatniczej oraz instrumentów bezgotówkowych,
Polska zanotowała wzrosty, jednakże w większości przypadków nie przełożyło się to na awans w rankingu
krajów UE (poza poleceniem przelewu, gdzie Polska awansowała o 1 pozycję). We wszystkich tych
wskaźnikach (poza liczbą kart na 1 mln mieszkańców) Polska plasuje się powyżej średniej Unijnej.
Ogólne zestawienie miejsca Polski na tle innych krajów UE w latach 2012 – 2017 przedstawiono w Tabeli nr 7
i - bardziej szczegółowo – w Tabeli nr 8.
Tabela 7. Zestawienie najważniejszych analizowanych wskaźników w roku 2016 i 2017.
Wskaźnik 2016 2017 Wzrost / Spadek
(%)
Zmiana pozycji
względem innych
krajów UE 2016 2017
Liczba placówek oferujących usługi płatnicze na 1 milion mieszkańców 1.558 1.562 0,2% 1/27 0 1/27
Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca 1,81 1,93 6,6% 11/22 0 11/21
Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców 610 605 -0,8% 14/28 0 14/28
Liczba terminali POS w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców 13.815 16.252 17,6% 22/25 +2 20/26
Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca 0,96 1,02 6,3% 26/28 +1 25/28
Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca 83,3 100,6 20,8% 13/28 0 13/28 Liczba transakcji bezgotówkowych dokonywanych pojedynczą kartą
płatniczą 84,2 95,2 13,1% 8/27 0 8/28
Liczba transakcji zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS 5.848 5.959 1,9% 8/24 0 8/26 Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji
przeprowadzonych kartami płatniczymi 81,4% 84,8% 3,4% 7/23 -1 8/26
Liczba zrealizowanych poleceń przelewu na jednego mieszkańca 63,4 68,1 7,4% 15/28 +1 14/28
Liczba poleceń zapłaty na 1 mieszkańca 0,7 0,7 0 - 22/24 0 22/23
Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych
instrumentów płatniczych na jednego mieszkańca 147 169 15,0% 19/28 +1 18/28
Udział pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 21,4 20,4 -4,7% 4/10 0 4/10
Udział gotówki w PKB 9,3 9,5 2,2% 5/10 0 5/10
Podsumowanie
47
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Udział gotówki w płatnościach 63% - - - 4/20 - - Udział transakcji oszukańczych w wartości wszystkich transakcji
dokonanych kartami 0,005% - - - 1/28 - -
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Wykazane w materiale trendy dotyczące rozwoju poszczególnych form rozliczeń pieniężnych pokazują, że
nasz kraj osiąga bardzo wysoką dynamikę wzrostu w takich wskaźnikach jak: liczba transakcji
bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca (zbliżamy się do poziomu
średnich dla UE i Strefy Euro), liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą,
liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS, udział procentowy
transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych kartami płatniczymi oraz liczba
poleceń przelewu na jednego mieszkańca.
Istotnym czynnikiem jest również poziom zamożności społeczeństwa (dochody), którego miernikiem jest
poziom PKB przypadający na 1 mieszkańca w danym kraju. Niewątpliwie istnieje relacja pomiędzy liczbą
transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych na 1 mieszkańca
a poziomem PKB danego kraju na 1 mieszkańca. W Polsce wskaźnik PKB per capita jest bardzo niski (niższy
jest jedynie w Chorwacji, Rumunii i Bułgarii). Wraz ze wzrostem dobrobytu społeczeństwa, wzrasta
przeważnie również liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów
płatniczych.
Generalnie, biorąc pod uwagę wzrastające wielkości bezwzględne w zakresie większości omawianych
wskaźników, możemy mówić o pozytywnym kierunku rozwoju systemu płatniczego w zakresie płatności
detalicznych. Jednakże biorąc pod uwagę niektóre wskaźniki np. liczbę terminali POS na 1 mln
mieszkańców, liczbę wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca, liczbę transakcji kartami płatniczymi na 1
mieszkańca, liczbę poleceń zapłaty czy też liczbę transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na
1 mieszkańca, nadal dzieli nas, choć zmniejszający się z roku na rok, dystans od średniego poziomu
korzystania z płatności bezgotówkowych w innych krajach Unii Europejskiej. Porównanie z krajami UE
pokazuje, że Polska jest krajem w którym płatności bezgotówkowe mają duży potencjał dalszego rozwoju
tzn. pomimo odbiegającej od poziomu Unijnego infrastruktury, transakcyjność oraz częstotliwość jej
wykorzystywania jest na wysokim poziomie.
Materiał opracował:
Wojciech Krawczyk
Podsumowanie
48
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Tabela 8. Miejsce Polski w porównaniu z innymi krajami UE dla wybranych wskaźników w latach 2012 –
2017
Wskaźnik Okres Średnia dla strefy Euro
Średnia dla UE
Polska
Miejsce Polski wg danego wskaźnika
wśród innych krajów UE
Liczba placówek oferujących usługi płatnicze,
przypadających
na 1 milion mieszkańców
2012 588 564 882 3 na 27
2013 563 502 1.052 3 na 26
2014 557 540 1.434 2 na 26
2015 535 519 1.495 1 na 27
2016 511 505 1.558 1 na 27
2017 490 491 1.562 1 na 27
Liczba rachunków bankowych
na 1 mieszkańca
2012 1,6 1,8 1,5 13 na 21
2013 1,6 1,6 1,6 14 na 23
2014 1,6 1,6 1,7 15 na 22
2015 1,7 1,8 1,7 14 na 21
2016 1,7 1,7 1,8 11 na 22
2017 1,7 1,7 1,9 11 na 21
Liczba bankomatów
na 1 milion mieszkańców
2012 955 868 484 19 na 27
2013 932 857 490 20 na 28
2014 979 897 534 19 na 28
2015 941 879 576 17 na 28
2016 907 857 610 14 na 28
2017 892 847 605 14 na 28
Liczba terminali POS na
1 milion mieszkańców
2012 19.678 18.602 7.742 24 na 26
2013 19.302 18.266 8.476 25 na 27
2014 22.484 20.704 10.347 24 na 28
2015 23.608 22.252 12.104 23 na 27
2016 25.341 24.114 13.815 22 na 25
2017 27.590 26.436 16.252 20 na 26
Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca
2012 1,44 1,47 0,86 26 na 27
2013 1,45 1,50 0,90 26 na 28
2014 1,46 1,51 0,94 26 na 28
2015 1,48 1,54 0,92 26 na 28
Podsumowanie
49
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
2016 1,51 1,56 0,96 26 na 28
2017 1,54 1,59 1,02 25 na 28
Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca
2012 71,0 79,3 31,5 20 na 27
2013 76,1 91,2 37,6 22 na 28
2014 80,7 99,1 48,7 19 na 28
2015 87,9 109,5 66,5 16 na 28
2016 96,6 121,7 83,3 13 na 28
2017 107,4 135,0 100,6 13 na 28
Liczba transakcji bezgotówkowych
pojedynczą kartą płatniczą
2012 47,5 51,0 35,6 13 na 27
2013 49,5 53,4 40,5 13 na 28
2014 47,7 54,2 50,3 10 na 28
2015 50,4 58,5 70,6 9 na 26
2016 52,2 62,8 84,2 8 na 27
2017 57,1 70,1 95,2 8 na 28
Liczba transakcji bezgotówkowych w
pojedynczym terminalu POS
2012 3.473 4.071 3.953 12 na 26
2013 3.839 4.477 4.298 12 na 26
2014 3.079 3.945 4.560 11 na 28
2015 3.184 4.062 5.339 11 na 25
2016 3.158 4.099 5.848 8 na 24
2017 3.180 4.200 5.959 8 na 26
Udział transakcji bezgotówkowych w ogólnej
liczbie transakcji przeprowadzonych kartami
płatniczymi
2012 75,0% 75,6% 61,2% 19 na 25
2013 76,0% 76,8% 64,5% 21 na 27
2014 75,6% 77,5% 70,5% 14 na 27
2015 76,0% 78,8% 77,7% 9 na 25
2016 77,3% 80,3% 81,4% 7 na 23
2017 79,8% 82,8% 84,8% 8 na 26
Liczba poleceń przelewu
na 1 mieszkańca
2012 51,9 51,1 45,1 18 na 27
2013 54,2 53,2 47,9 18 na 28
2014 52,2 52,2 51,4 19 na 28
2015 53,9 56,7 59,9 15 na 28
2016 56,1 59,5 63,4 15 na 28
2017 58,7 62,6 68,1 14 na 28
Liczba poleceń zapłaty 2012 56,0 45,3 0,6 26 na 27
Podsumowanie
50
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
na 1 mieszkańca 2013 57,0 45,9 0,6 27 na 28
2014 51,7 42,9 0,6 26 na 28
2015 61,1 46,3 0,6 23 na 25
2016 58,7 47,3 0,7 22 na 24
2017 56,8 49,0 0,7 22 na 23
Liczba transakcji bezgotówkowymi
instrumentami płatniczymi na 1 mieszkańca
2012 195 188 77 22 na 27
2013 203 202 86 23 na 28
2014 203 208 101 23 na 28
2015 221 227 127 21 na 28
2016 231 243 147 19 na 28
2017 244 262 169 18 na 28
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ECB Statistical Data Warehouse
http://sdw.ecb.europa.eu/.
Spis wykresów
51
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Spis wykresów
Wykres 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w latach 2001-2017 (z uwzględnieniem instytucji płatniczych i biur usług płatniczych) ............... 5
Wykres 2. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze przypadających na 1 mln mieszkańców
w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ................................................................................................ 6
Wykres 3. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w latach 2001-2017 ...................................... 8
Wykres 4. Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2017 r. .. 9
Wykres 5. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2017 ....................................................... 10
Wykres 6. Liczba bankomatów na 1 mln mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ................... 11
Wykres 7. Liczba bankomatów na 100 km2 w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ........................................ 12
Wykres 8. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz
imprinterów) na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2017 ................................................................. 14
Wykres 9. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln
mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ..................................................................... 15
Wykres 10. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 100 km2
w poszczególnych krajach UE w 2017 r. .............................................................................................. 16
Wykres 11. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w latach 2001-2017 ............................ 17
Wykres 12. Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w
2017 r. ....................................................................................................................................................... 18
Wykres 13. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
latach 2001-2017 ....................................................................................................................................... 19
Wykres 14. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2017 r. .................................................................................................. 20
Wykres 15. Wskaźnik wzrostu liczby transakcji kartami płatniczymi (roczna zmiana procentowa) w
poszczególnych krajach UE w 2017 roku ............................................................................................. 21
Wykres 16. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w latach 2001-2017
................................................................................................................................................................... 22
Wykres 17. Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w poszczególnych
krajach UE w 2017 r. ............................................................................................................................... 23
Wykres 18. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w latach
2001-2017 .................................................................................................................................................. 24
Wykres 19. Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w
poszczególnych krajach UE w 2017 r. .................................................................................................. 25
Wykres 20. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych
kartami płatniczymi w latach 2005-2017 .............................................................................................. 26
Wykres 21. Udział procentowy transakcji bezgotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych
kartami płatniczymi w poszczególnych krajach UE w 2017 r. .......................................................... 27
Wykres 22. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w latach 2001 – 2017 ......................................... 28
Wykres 23. Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ....... 29
Wykres 24. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w latach w latach 2001 – 2017 ............................. 30
Wykres 25. Liczba poleceń zapłaty na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ........... 31
Spis wykresów
52
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Wykres 26. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w latach
2001-2017 .................................................................................................................................................. 33
Wykres 27. Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2017 r. .................................................................................................. 34
Wykres 28. Udział transakcji oszukańczych w wartości wszystkich transakcji kartowych w poszczególnych
krajach UE w 2016 r. ............................................................................................................................... 36
Wykres 29. Procentowy udział instrumentów bezgotówkowych w 2005 oraz 2017 r. wg liczby transakcji .. 37
Wykres 30. Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu bezgotówkowych instrumentów płatniczych w
przeliczeniu na jednego mieszkańca na tle wartości PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca
(w tys. euro) w poszczególnych krajach UE w 2017 r. ....................................................................... 39
Wykres 31. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w latach 2001 - 2017 (w %) ............................ 40
Wykres 32. Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w krajach UE w 2017 r. (w %). ..................... 41
Wykres 33. Udział gotówki w PKB w latach 2004 - 2017 (w %) ............................................................................ 42
Wykres 34. Udział gotówki w PKB w krajach UE w 2017 r. (w %) ....................................................................... 43
Wykres 35. Udział gotówki w płatnościach w Polsce i krajach Strefy Euro w 2016 r. ....................................... 44
Spis tabel
53
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za
2017 r.
Spis tabel
Tabela 1. Liczba placówek instytucji oferujących usługi płatnicze w Polsce w latach 2010 - 2017 ..................... 4
Tabela 2. Liczba rachunków bieżących w złotych prowadzonych przez banki, oddziały instytucji
kredytowych i SKOK-i w Polsce w latach 2010-2017 (w tys.) ............................................................. 7
Tabela 3. Liczba bankomatów ogółem w Polsce w latach 2010-2017 .................................................................... 10
Tabela 4. Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze w Polsce w latach 2009-2017
................................................................................................................................................................... 13
Tabela 5. Liczba wydanych kart płatniczych w Polsce w latach 2011-2017 ......................................................... 17
Tabela 6. Liczba transakcji bezgotówkowych w Polsce w latach 2005-2017 (w tys. transakcji) ........................ 32
Tabela 7. Zestawienie najważniejszych analizowanych wskaźników w roku 2016 i 2017. ............................... 46
Tabela 8. Miejsce Polski w porównaniu z innymi krajami UE dla wybranych wskaźników w latach 2012 –
2017 ........................................................................................................................................................... 48
www.nbp.pl