Kanon pokutnygalobani

sinanulisani

Galobani sinanulisani

Jego Dostojność,

Najwyższy Król Dawid,

syn Jerzego, z woli Naszego Pana,

Król Królów Abchazów,

Kartwelów, Ranów, Kachetyjczyków i Ormian,

Szirwanszach i Szachinszach

całego Wschodu i Zachodu,

Miecz Mesjasza

DAWID IV Budowniczy

daviT

aRmaSenebeli

Autor Kanonu pokutnego – Galobani sinanulisani

Kanon pokutny

galobani

sinanulisani

Galobani sinanulisani

WARSZAWA 2011

Z języka starogruzińskiego przełożył Dawid Kolbaia

O

U

S

T

, Ty,

przed którym pochyla się każda głowa

i zgina wszelkie kolano,

i sławi Cię każdy język (por. Iz 45,24; Rz 14,11; Flp 2,10-11)

Ty, Słowo,

i na mnie, spowiadającego się, wejrzyj!

podobniłeś mnie do obrazu swego (por. Rdz 1,27),

stworzyłeś mnie w jedności ze światem

widzialnym i niewidzialnym,

oświeciłeś mnie rozumem

Tobie podobnych istot,

ja zaś

pozostałem niewdzięczny.

przeniewierzyłem się swemu człowieczeństwu,

porzuciłem podobieństwo Twoje

i wydałem na świat zło,

ku wszystkiemu co widzialne, zmysłowe,

zwróciłem niepohamowanie myśli swoje.

y,

Dziewico, wstawiająca się za grzesznikami,

Ty, co Słowo przyoblekłaś w ciało,

otaczając Je światem materialnym,

zabierz ze mnie brzemię bezduszności,

żebym skruszony

upadł na twarz przed Tobą!

,

romlisaca winaSe

qed-dadrekil ars yoveli ,

muÃli yoveli modrkebis da enaÁ yoveli

Sensa Ãmobs aRsarebasa (Sdr. esaia,45 ,24, rom. ,14 ,11; filip. ,2 ,10-11),meca, sityuao ,aRmsarebelsa momxeden!

xatsa TÂssa mamsgavse (dabad. ,1 ,27)

da sakrvelad grZnobadisa da gonierisa myofobisad damawese Senebr arsTa sityuÀbisa

Cem Sorisca SekrebiTa ,

xolo me umadlo geqmen.

bunebiTi raÁ Zalni

ara sjulTaebr viÃumien ,

msgavsebisagan davakldi da davhbade boroti ,

xolo

xilulTa-miersa

gemovnebasa vrcelad ganuxuen grZnobani.

qalwulo ,braleulTa Tavsmdebo, romelman sityuaÁ ganazrqe ÃorciTa da karviTa miwisaÁTa ,sizrqe usasoebisaÁ ganmZarcuÀ, raÁTa monanuli Segivrde Sen!

ugalobdiTsa I

Zlispiri: wamisyofiTa

54

R

Z

O

D

azem z koroną człowieczeństwa

nagrodziłeś mnie królewskim majestatem,

ja zaś niskim namiętnościom

oddałem się jak niewolnik,

albowiem „Kto przez kogo zwyciężony,

temu też oddany w niewolę” (por. 2 P 2,19)

abójczy Kainowy zamysł (por. Rdz 4,1-12)

pohańbienie synów Seta (por. Rdz 4,25-26; 6,5),

wielką rozpustę (por. Rdz 4,5),

ohydnych mieszkańców pięciu miast (por. Mdr 10,6; Rdz 19,)

wielokrotnie pomnożyłem,

upodobniłem się do potoku zła,

niepohamowanie zmierzam do upadku.

krucieństwo Egipcjan (por. Wj 1,13-22),

Kananejskie obyczaje (por. Wj 34,11; 2 Pwp 7,1-2),

i składanie ofiar,

i splatanie kołtunów,

czarowanie, wróżenie

– wszystko co przeczy Twej woli,

przyjąłem ja bluźnierczo,

przewyższając przykłady pohańbienia.

latego było zwiastowanie Dziewicy

i Słowa ucieleśnienie,

ażeby za matczynym wstawiennictwem

zyskali zbawienie grzesznicy

wśród których – ja jestem pierwszy,

i środkowy, i ostatni,

jak otchłań bezdenna

pochłaniająca potok ohydy!

.

,

bunebiTsa raÁ porfirsaTÂTmflobelobasa Tana mefobisaca Saravandni marwmunen, xolo me vnebaTa bilwTa monad mivhyide Tavi ,rameTu `romlisaganca vin Zleul arn, misdaca damonebul arn” (2 petre ,2 ,19).

kaenis mkvlelebri cnobaÁ (Sdr. dabad. ,4 ,1-12),seiTis ZeTa lirwebaÁ (Sdr. dabad. ,4 ,25-26; 6 ,5),gmirTa siRodiT mavalobaÁ (Sdr. dabad. ,6 ,4),xuT-qalaqelTa Seginebisa mwÂre (Sdr. sibrZn ,10 ,6 ,dabad. ,T. 19)

ufroÁs vamravalwile ,viTarca raÁ aRmarT-msrbolman mdinereman ukeTurebisaman.

megÂpturi gulmZimobaÁ (Sdr. gamosvl. ,1 ,13-22),qananelTa CuÀulebani (Sdr. gamosvl. ,34 ,11; 2 Sj. 7 ,1-2),msxuÀrplvaÁ nagebTaÁ, zmnaÁ da saxrvaÁ ,kowoli TmaTaÁ da sxuani, romelTaÁSen hbrZane ara-msgavsebaÁ ,uwarmdebesad movigen TÂT maT pirmSoTa saxeTasaca.

amisTÂs iyo qalwuli da Ãorc-qmnaÁ sityÂsaÁ, raÁTa dedobrivTa oxaTa mier cxovnden codvilni ,romelTa pirveli ,saSuali da dasasruli ,me var, viTarca ufskruli ,Sesakrebeli bilwebisa RuarTaÁ!

ganZlierdiTsa II

Zlispiri: RmerTo ,macxovaro Cueno

76

N

A

W

D

aśladowałem królów Izraela,

lecz tylko w jednym ich bezprawiu,

i jak mogłem, grzeszyłem,

ponad wysokością dymu kadzidlanego,

i z poganami się mieszając (por. Ps 105,35)

pokłoniłem – potędze nieba (por. 4, Krl 21,3; 2Krn 33,3)

syryjskie przepowiednie

z niebiańskiego koła ruchu,

o schodzeniu się, rozchodzeniu

gwiazd błąkających się i nieruchomych,

wiarę w los i przeznaczenie

już w dniu narodzin,

wszystko to zaprowadziłem u siebie, pospieszyłem się,

nie usłuchawszy boskich nakazów.

helleńskiej nieświadomości

Świętej Mądrości Bożej (por. 1 Kor 1,21),

w pokłonie Jej dziełu

zamiast samemu Bogu prawdziwemu,

wpadłem, oddając cześć bałwanom,

każdej namiętności swojej niepohamowanie.

latego stał się człowiekiem

Bóg nasz Najwyższy,

ażeby w ludzkiej postaci

doświadczyć naszych cierpień,

w Osobie Boskiej

zbawiać od win tych, którzy wierzą

w Matkę-Dziewicę, Bogurodzicę!

,

.

israÀlisa mefeTa

vhbaZevd, garna usjuloTa,

da ravden meZlo, vcsdebode

maRalTa zeda

kumevisa, da warmarTTa aRrevisa mier (Sdr. fsal. ,105 ,35),

da ZalTa cisaTa Tayuaniscemisa

(Sdr. 4 ,mefeTa ,21 ,3; 2 neStTa ,33 ,3).

zenaÁsa moZraobisa

asurastanuli zmnobaÁ ,

da cTomilTa varskulavTa

da ucTomelTa

krebaÁ da ganyraÁ ,

suÀ da bedi da Sobis dRe ,

viTar saRmrToTa usmenelman , viCquren.

ellinTa mier ver cnobaÁ

sibrZniT RmrTisaÁTa RmrTisaÁ (Sdr. 1 korinT. ,1 ,21)

da Semoqmedisagan

SeqmnilTa mimarT

cvalebaÁ TayvaniscemisaÁ srul-vyav , raJams

TiToeulisa vnebisa kerpsa vhmsaxure.

amisTÂs RmerT-mamakacebr

moqmed iqmna zeSTa RmerTTaÁ ,

raÁTa kacebr uwyodnis

vnebani CuÀnni

da RmrTeebr iÃsnides bralTagan, romelTa

RmrTismSobelad qadagon qalwuli dedaÁ!

mesmaasa III

Zlispiri: raJams esma

98

R

U

N

D

ozbiłem tablice przykazań,

i prawa człowiecze,

i prawo rozumu,

Twoje prawo potwierdzone,

podporządkowałem grzesznemu ciału.

podobniłem się do stwora

połączonego z różnych zwierząt,

mającego wiele oczu i różne oblicza

własnej postaci w różnych czasach inaczej widzianej,

odzwierciedlającej naturę każdego

zwierzęcia we mnie zamkniętego (por. Ap 13,2; 19,20)

ie przestraszyłem się rażenia gromem

mnie podobnym grożącego śmiercią,

nieustannie kłamliwie przysięgającym (por. Ap 14,14-16)

na Twoje cudowne imię.

latego przecież z krwi dziewiczej

zostało ciało Boga objawione

i jego nowa jedność – Boga i człowieka,

ażeby Matka wstawiła się za grzesznikami,

nieszczęsnymi, podobnymi do mnie!

.

Sjulni davTrgunen wignisa[n]i, da axali bunebiTurT ,da msjulisa Senisa mowame, Sjuli gonebisaÁ, codvisa da ÃorcTa Sjulsa davamone.

TiToeulTa mÃecTagan Sezavebulsa mÃecsa vemsgavse ,mraval-guarsa da mraval-xatsa da sxua Jam sxuÀbr xilulsa da mksenarsa bunebisaebr TiToeulisa (Sdr. gamocx. ,13 ,2; 19 ,20).

ara SevZrwundi manglisagan mfrinvalisa ,romeli Sursa sikudilisasa mihÃdis (Sdr. gamocx. ,14 ,14-16), romelni Cemebr mimdemad crud fucviden gansakrTomelsa saxelsa Sensa.

amisTÂs sisxlTa qalwulebrivTagan Ãorcni RmrTisani da axali SezavebaÁ , RmerTi da kaci ,da raÁTa ioxdes dedaÁ Cemebr ganwirviT usaso-qmnilTa!

RamiTgansa IV

Zlispiri: Senda aRvimsTob

1110

N

N

P

D

ienasycony, jak salomonowy robak (por. Prz 30,15)

dążyłem do podboju

krańców ziem cudzych,

podług swojej chciwości i żądzy

granicę, pierwotną, ustanowioną przez Boga,

uważałem za małą i znikomą (por. 2 Pwp 19,14; Prz 22,28).

aruszyłem zuchwale granice (por. Ps 73,17; 103,9)

i dodawałem dom do domu,

i przyłączałem pole do pola (por. Iz 5,8),

słabym odbierałem ich los,

i jedną pielęgnowałem myśl,

abym nie miał sąsiadów,

żebym tylko ja jeden

zasiedlał całą tę ziemię.

owstałem przeciwko wszystkim prawom,

grzesznymi złymi uczynkami

znieważyłem łoże swoje (por. Ps 35,5; Hbr 13,14),

dałem zły przykład swemu ludowi,

znieważyłem go, jak Izrael

zniesławił królów izraelskich.

latego pojawiła się Dziewica-Matka

i było nowe narodzenie Słowa,

żeby na nowo stworzyć

oblicze tych, którzy grzechem je zbezcześcili,

ażeby za matczynym wstawiennictwem

przetopić w ogniu skruchy

wszelki przedmiot grzechu!

,solomonisaÁsa

wurblisa (Sdr. igavn. ,30 ,15), msgavsad ver-maZRari

sxuaTa soflis kideTa veZieb dapyrobad

da RmrTisa sazRvarTa vabralob (Sdr. 2 SjulTa ,19 ,14; igavn. ,22 ,28),viTarca mcireTa da undoTa Cemisadmi uZRebebisa da gulisTqumisa.

borotad gardavhÃed sazRvarTa (Sdr. fsal. ,73 ,17; 103 ,9) da SevhrTe saxli saxlsa ,da agaraki agaraksa (esaia ,5 ,8), da uuZluresTa mivhxuÀWe nawili maTi ,

da viRuwid umezoblobasa ,

viTarmca martoÁ vmkÂdrobdi quÀyanasa zeda.

mbrZol veqmen yovelTa

wesTa sjulisa SenisaTa

da qorwilTa mier xeneSTa vhmZlavre

sawolsa Cemsa (Sdr. fsal. ,35 ,5; ebr. ,13 ,14),

da saxeTa mier borotTa

micemiTa vacodve eri Cemi ,viTarca mefeTa misTa – israeli.

amisTÂs qalwuli dedaÁ da SobaÁ axali sityÂsaÁ, raÁTa axali xatyofaÁmeored misces codviT ganmryunelTa misTa ,dedobrivTa raÁ oxaTa brZmediTa

daadnos yoveli nivTi SecodebisaÁ!

RaRadyavsa V

Zlispiri: danTqmuli RelvaTa

1312

Z

Z

N

T

nosiłem srebro jak pył (por. Ez 2,8; 1 Tm 6,10; Ps 17,43)

zbierałem złoto jak błoto uliczne,

i oddawałem cześć złotemu cielcowi chciwości,

jak kiedyś oddawali cześć Baalowi,

Asztarte i ohydnemu Kemoszowi (por. Sdz 2,13; 3,7; 10,6;

1 Krl 12,10; 3 Krl 11,5-7; Krl 21,3-7).

nienawidziłem słowo świątobliwe

i sędziów demaskatorskich,

a odnosiłem się z uznaniem

do wiarołomstwa pochlebców podstępnych,

z rozkoszą i zadowoleniem

wsłuchiwałem się w rady donosicieli,

i wydawałem wyroki niesprawiedliwe.

ie litowałem się nad łzami wdowimi,

nad sierocym płaczem, jękiem (por. Ps 9,35; Ps 145,9; Jk 1,27; 1 Tm 5,3),

nie otwierałem serca potrzebującym,

a tym samym – Tobie, Chryste,

który pożywiasz się ich skąpym pokarmem (por. Mt 25,40).

emu służyło narodzenie

Pana Boga przez ziemską niewiastę,

żeby Dziewica, jak Matka Boża,

odkupiła przewiny

ludzi na ziemi zamieszkałych,

opiekowała się grzesznikami.

,vecxli, viTarca miwaÁ da oqroÁ, viTar TiÃaÁ ubnisaÁ, viunjen (Sdr. ekl. ,2,8; 1 tim.,6 ,10; fsal. ,17 ,43),Tayuanis-vec angahrebisa mamonas ,viTar-igi ZuelTa maT _ baals da astartes da qamoss saZagelsa (Sdr. msaj. ,2 ,13; 3,7; 10,6;

1 mefeTa ,12 ,10; 3 mefeTa, 11 ,5-7; mefeTa ,21 ,3-7).

sityuaÁ wmidaÁ da bWeTa zeda mamxilebeli moviZulen, xolo mliqnelTa Zmaculi siverage viTne ,da SemasmenelTani davitkben zraxvani da cruni ganvscen msjavrni.

cremlni qurivTani da obolTa brgunvili tirili ar Seviwyale (Sdr. fsal. ,9 ,35; fsal. ,145,9; iakob. ,1,27; 1 tim. ,5 ,3),ara ganuxuÀn nawlevni moqeneTa ,ufroÁsRa, Sen, qristes ,romeli izrdebi mcirediTa zrdiTa maTiTa (Sdr. maTe ,25 ,40).

amisTÂs SobaÁ RmrTisaÁ adamianisagan dedakacisa ,raÁTa miwiT SobilTa kacTa cTomasa ,viTarca RmrTisa dedaÁ dahÃsnides qalwuli da ioxdes codvilTa!

kurTxeul arsa VI

Zlispiri: yrmaTa babilons

1514

Z

C

A

łamałem prawa Ewangelii

i Twoje przykazania,

wedle których należy nadstawić na cios

krzywdziciela także drugi policzek,

oddać swoje suknie ubogiemu (por. Mt 5,39; Łk 6,29)

a Ty, Władco mój,

zabraniałeś wszelkich przysiąg (por. Mt 5,34)

i sądziłeś cudzołóstwo,

nawet za myśli podporządkowane

cielesnemu pragnieniu (por. Mt 5,28).

hoć tak bardzo zniekształciłem swoje zmysły,

choć doszedłem do takiego zniewolenia,

nie odpadłem mimo wszystko

od wiary prawdziwej,

nie liczyłem na innego Boga (por. Ps 77,7)

i nie radowałem duszy swojej

innym wyznaniem,

gdyż tylko za tym podążałem,

czego nauczyłem się od świętych mężów.

teraz, zginając kolano,

sercem wzywam, jak drugi Manasses: (por. Krn 33,12)

Zmiłuj się nade mną, o Władco,

Zmiłuj się i nie sądź za grzechy (por. Ps 27,3),

nie wspominaj złych uczynków (por. Ps 78,8),

nie skazuj mnie na męki

albowiem Tyś Bogiem skruszonych,

wzniesionym ponad światem

przez anioły niebiańskie.

,

eseni vcoden, saxarebisa sjulTa

da mcnebaTa SenTa Sina

mcemelTa raÁ yurmilisa mipyrobasa

da glaxakTaTÂs ganSiSulebasa (Sdr. maTe ,5 ,39; luka ,6 ,29) ,

da raÁTurTiT ara ficsa

Sen, sjulis-mdebeli Cemi, hbrZanebdi (Sdr. maTe ,5 ,34) ,

da gulisTqumiT mimxedvelobasa

gansrulebulad mruSebad dasdebi (Sdr. maTe ,5 ,28).

daRaTu esreT ganvxrwen yovelni grZnobani

da yovlad xrwnileba viqmen ,

garna arave aRvixuen Ãelni ,

arca davde sasoebaÁ Cemi (Sdr. fsal. ,77 ,7),

RmrTisa mimarT ucxoÁsa, arca

ucxo-Tesli raÁme sarwmunoebaÁ

sawurTel vyav sulisa, gareSe missa ,

romeli maswaves RmrTismetyuelTa SenTa!

da aw, momdrekeli muÃlTa gulisaTaÁ

vÃmob, viTarca sxuaÁ manase (Sdr. 2 neStTa ,33 ,12),

milxine, Ä, meufeo, milxine

da nu warmwymed codvaTa Sina (Sdr. fsal. ,27 ,3) ,

da nu iÃseneb ZÂrTa CemTa (Sdr. fsal. ,78 ,8),

da nu damsji me quesknelTa Tana ,

rameTu Sen xar RmerTi monanulTaÁ ,

amaRlebuli zesknels caTa ZalTagan!

akurTxevdiTsa VII

Zlispiri: Seuwvelman mayualman

1716

O, zawsze Dziewico,

Ciebie, jako Bogurodzicę,

naprawdę wysławiamy

i wierzymy,

iż cześć, oddawana Twemu obliczu,

według świętego nauczania,

przechodzi do Ciebie

i za pośrednictwem tegoż oblicza

nawracasz grzeszników,

jak to poświadcza teatrum dwóch światów,

cuda Egiptu,

czcigodna Maryjo.

sakuTrad RmrTismSobelad gqadagebT, uxrwnelo

qalwulo, da gurwams , viTarmed

pativi xatisa SenisaÁ Sendamo

wiaRmovals, RmrTismetyvelTaebr ,

da codvilTa moqcevasa

aniSeb mis mier, viTarca cxad-hyofs

TeatroÁ igi mrCoblTa sofelTaÁ ,

sikeTe egÂptisaÁ, Rirsi mariam!

akurTxevdiTsa VII

1918

K

K

U

iedy nastanie czas

gwałtownych, wzburzonych żywiołów,

kiedy przeminie pora

królewskiego panowania,

kiedy zgaśnie królów majestat,

przeżyją się radości

i pochylą głowę kwiaty (por. 2 P 3,10),

inny podejmie berło,

za innym podąży wojsko (por. J 5,43),

wtedy zmiłuj się nade mną,

o, Sędzio mój!

iedy w dniu Sądu Ostatecznego (por. Ap 20,12)

księga się otworzy,

i ja, zginając kolano,

stanę przed Tobą dla osądzenia,

a Ty, Władco,

będziesz czynić Sąd swój najwyższy (por. Ap 19,1),

kiedy powstanie gniew aniołów Twoich

i sprawiedliwi rozkoszować się będą,

a grzesznicy – w ogień zostaną strąceni (por. 2 Tm 2,19; Mt 25,34; 25,41)

wtedy zmiłuj się nade mną,

o, Jezu mój!

fając, iż jak przyrzeczono, On będzie

ożywiać i łączyć

kość z kością, i staw ze stawem,

wierzę,

że prawicą swą

Bóg dokona przywrócenia (por. Ez 37,7-10; Rz 8,11)

całego mego grzesznego jestestwa,

po ukończeniu pokuty!

,

,

Jami raÁ wulilTa da ÃmelTa

aRmofSÂnvaTaÁ warmodges ,

zari mefobisaÁ warÃdes da didebaÁ daSrtes ,

Suebani uqm iqmnnen ,

yuavilovnebaÁ daWnes (Sdr. 2 petre ,3 ,10) ,

sxuaman miiRos skiptraÁ ,

sxuasa Seudgen spani (Sdr. ioane ,5 ,43),

maSin Semiwyale, msajulo Cemo!

gan-raÁ-eRos wigni dResa Sina sasjelisasa

(Sdr. gamocx. ,20,12)

da me qed-dadrekili warmogidge gankiTxvad ,

msajuli marTal sjide (Sdr. gamocx. ,19,1),

msaxurTa risxvaÁ qrodis ,

marTalni netarebden ,

codvilTa hguÀmdes cecxli (Sdr. 2 tim. ,2,19; maTe ,25 ,34; 25 ,41),

maSin Semiwyale, iesu Cemo!

vinaÁTgan aRsaarebiT grZnobad da Sekrebad iwyo

Zuali Zualsa Tana da nawevari nawevarsa ,

da ganÃmelTa mohbera

suli kualad-SobisaÁ (Sdr. ezek. ,37 ,7-10; rom. ,8 ,11),

mrwams, viTarmed aRvsebaÁ

srul-yos RmerTman Cem Soris

yovlisave sinanuliT aRdgomisaÁ!

adidebdiTsa VIII

Zlispiri: mtÂrTvelman gamouTqumelad

2120

P

S

roste, wypełnione,

w trzech obliczach niepodzielne,

w trzy słońca wcielone,rozświetl wzrok ducha mego,bym mógł światłość zobaczyćw światłości Boga (por. Ps 35,10),wtedy duchem Bóstwa zajaśniejeSyn wieków wieczne czasy!

łońce nie widziało dotąd Dziewicy Matki,jawiłaś się nią tylko Ty,a podobny mnie grzesznik

jeszcze nie pojmował świata Twego,

ja zaś w Twej opiece

pokładam nadzieję, że ujrzę światłości Syna Twego

i świat czasów przedwiecznych!

martio, srulo, sam-mzeo, erT-ciskrovnebao ,

ganminaTle mxedvelobiTi sulisaÁ, raÁTa

gixilo naTeli

naTliTa uflisaÁTa (Sdr. fsal. ,35,10),

suliTa RmrTisaÁTa Ze

gamogÂbrwyinvo maSin dausrulebelTa saukuneTa!

araÁ uxilavs mzesa qalwuli dedaÁ TÂnier Sensa ,

arca Cemoden braleulsa _ naTeli misi ,

garna me SeniTa

oxiTa, dedofalo ,

vesav xilvad naTelsa

Zisa Senisasa

da naTelsa zeSTa saukuneTasa!

adidebdiTsa VIII

Fresk z północnej ściany klasztoru w Gelati. Od prawej strony: Król Dawid IV, katolikos Ewdemon Czchetidze,

król Bagrat III, królowa Helena, ich syn – Jerzy II, książę Bagrat i księżniczka Rusudan.

(fotografia Mirian Kiladze)

22

Fragment rękopisu Kanonu

Wydania

„Kanon pokutny” Galobani sinanulisani

zachował się w piętnastu rękopisach. Trzy pochodzą

z XIII wieku i przechowywane są z numerem

katalogowym – Kekelidze A 85, A 290; Kut. 22,

pozostałe zaś prawdopodobnie z okresu późniejszego

[Kekelidze A 104, 518, 1290, S 149, 182,

1462, 4935, 4947; Kut. 94; RNB. N 28; RNB.

№ 5(25) kolekcje M. Sabinina]. „Kanon pokutny”

napisany jest na bazie siedmiu głosów i składa się

z dziewięciu pieśni (tradycyjne druga pieśń została

opuszczona). Każda część zawiera cztery strofy,

ostatnia dziewiąta – pięć. Tekst w tym wydaniu

został przygotowany na podstawie wydania krytycz-

nego Zuraba Czawczawadze, XII saukunis kartuli

himnografia. (Istoriul literaturuli analizi, wyd.

Merckuli, Tbilisi 1993, s. 3-159; Najnowsze:

Galobani sinanulisani [w] Nateli Kristesi. Sakartwelo,

t. I, wyd. Uniwersytet w Tbilisi, Tbilisi 2003,

s. 514-517. Wcześniejsze, znakomite wydanie

L. Grigolaszwili, Dawit Agmaszenebeli „Galobani

sinanulisani”, wyd. Uniwersytet w Tbilisi, Tbilisi

1975, s. 179-195).

Komentarze i leksykon

Podstawowy, bardzo bogaty komentarz wraz ze

wstępem: Iwane Dżawachiszwili, Kartuli enisa da

mcerlobis istoriis sakitchebi, Tbilisi 1956; Tedo

Żordania, Kronikebi, II, Tyflis, 1897; Szalwa

Nucubidze, Kartuli pilosopiis istoria, II, Tbilisi 1958;

Anton Bagrationi, Ckobilsitkwaoba, gamosacemad

moamzada, gamokwlewa, komentarebi daurto Iwane

Lolaszwilma, Tbilisi 1980; Zurab Czawczawadze,

Dawit Agmaszenebelis agsareba, „Ciskari”, nr 10,

Tbilisi 1984.

Fragment rękopisu Kanonu

2524

„Król królów, Dawid IV, syn Gruzji, Miecz Mesjasza”

Dawid IV Budowniczy [Bagrationi; gruz. daviT

aRmaSenebeli Dawid Agmaszenebeli], (1073 –1125),

od XIII w. święty kościoła gruzińskiego. Syn króla

Jerzego II (1072–1089), władca zjednoczonej Gruzji

(1089–1125). Zasłynął jako znawca astronomii i astro-

logii. Interesował się teologiczną literaturą chrześcijańską

oraz muzułmańską. Według arabskich historyków znał

dobrze ich język, prowadził spory z kadim gandżyjskim

o pochodzenie Koranu, wspierał poetów muzułmańskich.

Król Dawid IV w chwili gdy przyjął koronę w 1089 r. liczył

zaledwie szesnaście lat. Pamiętać należy, że w średniowieczu,

przed XII wiekiem, funkcjonowało na tym obszarze wiele

księstw i królestw, mniej lub bardziej zależnych od siebie. Ich

władcy toczyli między sobą wojny; bezustannie wchodzili

we wzajemne sojusze, szybko zresztą zrywane i zastępo-

wane nowymi. Podobnie skomplikowana była sytuacja

administracji kościelnej. Jednym z najważniejszych zadań

polityki wewnętrznej Dawida IV było wzmocnienie władzy

centralnej. Nowy król zamierzał zmusić do posłuszeń-

stwa książęta i duchownych, scentralizować państwową

administrację oraz zreformować armię. W 1103 r. zwołał

Sobór w Ruis-Urbnisi wydając dziewiętnaście ustaleń

prawnych i administracyjnych. Duchowni musieli uznać

autorytet króla w sprawach religijnych i podporządkować się

jego władzy.

Właśnie w tym czasie monastycyzm gruziński nabierał

uniwersalnego charakteru. Klasztory gruzińskie znajdowały

się we wszystkich świętych miejscach (Syria, Palestyna,

Atos, Konstantynopol). Pracowali i tworzyli w nich

gruzińscy tłumacze, pisarze, filozofowie i inni uczeni.

Trzeba podkreślić, że wpływy bizantyjskie nie doprowadziły

do osłabienia tradycji narodowej, lecz przeciwnie, twórczo

ją inspirowały. Dużą rolę w rozwoju filozofii gruzińskiej

i literatury chrześcijańskiej tego okresu odegrali uczeni

sprowadzeni z Grecji, m.in. z monasteru Petriconi (obecnie

Baczkowo w Bułgarii). Jednym z pierwszych przedsięwzięć

króla Dawida IV było założenie klasztoru w Gelati (1106 r.).

Historyk królewski napisał o tym miejscu, że to „druga

Jerozolima całego Wschodu, z uwagi na uczenie tego co

wartościowe, z uwagi na bogactwo wiedzy – drugie Ateny,

daleko przewyższające pierwsze w prawie Bożym, kanonie

wszystkich świetności Kościoła”. W tym okresie powstawały

w Gruzji także inne wielkie i dynamicznie rozwijające się

ośrodki oświaty i kultury, jak na przykład Ikalto czy Gremi.

Ich znaczenie dla duchowych dziejów państwa było bez-

cenne. Głównym przedmiotem nauczania w klasztorach

pozostawała teologia, księgi Nowego i Starego Testamentu,

teksty proroków i apostołów, przekład Psalmów Dawida

oraz zestawienia chronologiczne dotyczące wybitnych wład-

ców żydowskich, perskich, rzymskich i bizantyńskich. Poza

tym wykładano historię, filozofię, retorykę, gramatykę,

geometrię, matematykę, astronomię, muzykę i języki obce.

Klasztory były ostoją dla najbardziej znanych i postępo-

wych postaci, takich jak m.in. znany twórca literatury

starogruzińskiej Jan Petrici, czy wybitny duchowny kościoła

gruzińskiego Arsen Ikaltoeli.

Dawid IV zmarł 24 stycznia 1125 r., zostawiając tron

swemu synowi Dymitrowi I (1125-1156). „Tu jest mój

odpoczynek na wieki, tu zamieszkam, gdyż tego pragnąłem”.

Tak zaczynającą się inskrypcję, polecił umieścić przy

wejściu do klasztoru Gelati, gdzie został pochowany.

Na całym Wschodzie uważany był za symbol „Króla

Królów” i „Miecz Mesjasza”.

Wreszcie należy podkreślić zasługi króla Dawida IV dla

rozwoju gruzińskiej hymnografii. To właśnie jemu przy-

należy oryginalny poetycki utwór – „Kanon pokutny” znany

w Gruzji jako Galobani sinanulisani. Za sprawą tego dzieła,

dołącza on do najwybitniejszych autorów średniowiecznej

epoki m.in. św. Andrzeja z Krety (uważanego za jednego

z najlepszych mówców chrześcijańskich epoki bizantyjskiej)

czy Efrema Syryjczyka (autora wielu pism egzegetycznych,

ascetycznych i liturgicznych).

„Król królów, Dawid IV, syn Gruzji, Miecz Mesjasza”

2726

Płyta nagrobna

Warto w tym miejscu przywołać fragment „Kanonu

pokutnego”, gdy król Dawid IV stoi przed Bogiem i prosi

o wybaczenie. Przejmujący jest liryzm tego wyznania. „Kiedy

przeminie pora królewskiego panowania, kiedy zgaśnie

królów majestat, przeżyją się radości i pochylą głowę kwiaty”,

kiedy inny król podejmie berło, kiedy za innym podąży

wojsko, kiedy pozostanie sam wobec swego sędziego – Boga.

Wtedy, ten wybitny władca, który doprowadził kraj do potęgi

ekonomicznej i politycznej, rozszerzając wpływy na sąsiednie

kraje – Bizancjum, Iran, Mezopotamię i Azję Mniejszą,

wypowie najprostsze słowa: „zmiłuj się nade mną, o Sędzio

mój!”.

Współcześnie „Kanon pokutny” świętego Dawida IV

odczytywany jest w kościele gruzińskim po liturgii

26 stycznia, w dniu któremu patronuje.

Dawid Kolbaia

TU JEST MÓJ ODPOCZYNEK NA WIEKI, TU ZAMIESZKAM, GDYŻ TEGO PRAGNĄŁEM

Główna brama

klasztoru w Gelatiz nagrobną płytą

króla Dawida IV.(fotografia

Mirian Kiladze)

ese ars gansasuenebeli Cemi ukuniTiukunisamdeese mTnavs aqadavemkvidrome

„Król królów, Dawid IV, syn Gruzji, Miecz Mesjasza”

2928

Słowo od Wydawcy

PAMIĘCI

BUDOWNICZEGO GRUZJI

WYBITNEMU OPOZYCJONIŚCIE

ZAŁOŻYCIELOWI I LIDEROWI

STOWARZYSZENIA ILII CZAWCZAWADZE

ORGANIZATOROWI ŻYCIA BUDZĄCEGO SIĘ NARODU

TAKŻE PRZEZ WSKAZYWANIE WZORÓW

KRÓLA DAWIDA IV

GRZEGORZA PERADZE

CZY WSPÓŁCZESNEGO MU MERABA KOSTAWY

W PODZIWIE I UZNANIU

DLA JEGO NIEZWYKŁYCH TALENTÓW

I PRZENIKLIWOŚCI W PRZEWIDYWANIU

LOSÓW SWEGO KRAJU

NA DRODZE WOLNOŚCI

NIEPODLEGŁEJ

ZURABA

CZAWCZAWADZE

Józef Rudalski

Z okazji wizyty w Polsce

Nany Czawczawadze

wydano 200 numerowanych egzemplarzach

w układzie graficznym

Aleksandry Rudalskiej

i Tomasza Jeziorowskiego.

Egzemplarz N°

© for the Polish transaltion Dawid Kolbaia

Oficyna Olszynka, Warszawa marzec 2011

Wydawca pragnie wyrazić wdzięczność:

Mirianowi Kiladze za bezpłatne użyczenie fotografii,

Merabowi Gwazawie za źródłowe materiały,

prof. Eugeniuszowi Czaplejewiczowi za bezcenne wskazówki

oraz dr Dawidowi Kolbai za rozległą erudycję dotyczącą niuansów

kultury średniowiecznej Gruzji i za twórczą współpracę.