Grzegorz Pazura - SIŁY ZBROJNE REPUBLIKI BIAŁORUŚ

5/12/2018 Grzegorz Pazura - SIŁY ZBROJNE REPUBLIKI BIAŁORUŚ - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/grzegorz-pazura-sily-zbrojne-republiki-bialorus 1/22

Siły zbrojne RepublikiBiałoruśGrzegorz Pazura

Lublin 2010



Wstęp

Charakter sił zbrojnych Białorusi, podobnie jak i pozostałych

członków Wspólnoty Niepodległych Państw, jest wciąż głęboko

ukształtowany przez okres „zimnej wojny”. Większość posiadanego

sprzętu wojskowego, struktura, doktryna, umundurowanie, a także

symbolika1

jest dziedzictwem Związku Radzieckiego. Po rozpadzietego supermocarstwa, Białoruś zatrzymała tę część

konwencjonalnego komponentu radzieckich sił zbrojnych, która

ulokowana była na terenie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki

Radzieckiej2. Dotyczyło to również elitarnych oddziałów takich jak 5.

Brygada Specjalnego Przeznaczenia czy nieistniejących już 103.

Dywizji i 38. Brygady Powietrznodesantowej.

Pomimo upływu prawie dwóch dekad, nie przeprowadzono do

tej pory prawdziwej reformy strukturalnej3 ani widocznej

modernizacji uzbrojenia. Zarówno struktura jak i charakter

uzbrojenia wskazują na utrzymywanie „zimnowojennych” doktryn

strategicznych oraz taktycznych koncepcji prowadzenia wojny. Duża

ilość sprzętu pancernego oraz lotnictwa bojowego, a z drugiej strony

brak samolotów bezzałogowych i nowoczesnego uzbrojenia innegotypu świadczą o zachowywaniu gotowości do prowadzenia wojny

masowej z symetrycznym bądź silniejszym przeciwnikiem oraz

1 Jest to widoczne chociażby na klamrach od pasa wojskowego, gdzie znajduje się sierp imłot czy na guzikach i czapce gdzie umieszczona jest sowiecka gwiazda.2 Komponent lądowy zorganizowany był w ramach Białoruskiego Okręgu Wojskowego, wktórym znajdowały się wojska drugiego rzutu, rozwijane na wypadek konfliktuogólnoeuropejskiego w ramach dwóch armiipancernych (5.Gwardyjskiej i 7.) oraz jednej ogólnowojskowej (28.). Dochodziła do tego

jedna armia lotnicza oraz silne wojska obrony powietrznej.3 Reforma utożsamiana jest jedynie ze zmniejszeniem liczebności sił zbrojnych, które byłyzbyt rozbudowane w stosunku do możliwości budżetu obronnego.



nieprzystosowaniu do starcia z przeciwnikiem asymetrycznym i

niepaństwowym.

Przedstawione w dalszej części opracowania dane liczbowe

mogą budzić zaniepokojenie sąsiadów Białorusi, ale należy pamiętać,że większość uzbrojenia jest albo niesprawna albo zakonserwowana,

pomimo szumnych wypowiedzi odnośnie stale przeprowadzanej

modernizacji sprzętu. Dostosowywaniu się białoruskich sił zbrojnych

do współczesnych konfliktów nie sprzyja brak udziału w realnym

konflikcie od czasów drugiej wojny światowej oraz niski potencjał

gospodarczy państwa.

1. Struktura i uzbrojenie armii białoruskiej

Obecnie białoruskie siły zbrojne (biał. Узброеныя Сілы

Республікі Беларусь, ros. Boopyжённыe cилы Pecпyблики

Бeлapycь) podzielone są na Wojska Lądowe, Siły Powietrzne i

Wojska Obrony Powietrznej oraz Wojska Specjalne4. Ponadto można

wyodrębnić struktury tyłowe, lub mówiąc inaczej - logistyczne5.

Całość tych struktur podlega Ministerstwu Obrony i Sztabowi

Generalnemu. Zagraniczne ośrodki oceniają liczebność całej armii na

około 72940 żołnierzy w służbie czynnej oraz około 289500rezerwistów, którzy odbyli służbę w ciągu 5 ostatnich lat6. Spośród

czynnych żołnierzy aż 25 tys. należy do jednostek bezpośrednio

podporządkowanych Ministerstwu Obrony, bądź też pracuje w

samym ministerstwie. Ponadto Białoruś posiada ok. 110 tys.

4 W tej strukturze nie znajdują się jednostki specjalne w rozumieniu wojsk NATO, ale jednostki wsparcia (wywiad, jednostki walki elektronicznej, łączność, jednostkiinżynieryjne, OPBMR oraz nawigacja i topografia).5 Zajmujące się zaopatrzeniem materiałowym, opieką medyczną, weterynaryjną izakwaterowaniem.6 „The Military Balance” 2010, s. 177.



funkcjonariuszy należących do różnego rodzaju jednostek

bezpieczeństwa i paramilitarnych7. Ewenementem w skali

europejskiej jest fakt, że funkcję ministra obrony pełni żołnierz -

generał porucznik Jurij W. Żadobin - przez co nie mamy tu doczynienia z cywilną kontrolą nad wojskiem, pojmowaną w taki sposób

jak w Sojuszu Północnoatlantyckim. Funkcję Szefa Sztabu

Generalnego i jednocześnie pierwszego zastępcy ministra, pełni w

chwili obecnej generał major Piotr N. Tichonowskij, natomiast

najliczniejszą strukturą, czyli Wojskami Lądowymi dowodzi generał

major Aleksandr N. Nikitin.

Tymczasowa struktura Wojsk Lądowych (biał. Сухапутныя

войскі, ros. Сухопутные войска) opierała się w latach 90-tych o dwa

korpusy armijne, które w roku 2001 zostały zastąpione przez

dowództwa operacyjne. 28. Korpus Armijny, którego siedziba

znajdowała się w Grodnie przekształcono w Zachodnie Dowództwo

Operacyjne, a 65. KA z Borysowa przemianowano na Północno-

Zachodnie Dowództwo Operacyjne8

. Zaniechano już utrzymywania jednostek wojskowych na szczeblu dywizji, tak więc w ramach

struktur lądowych mamy do czynienia z pokaźną liczbą brygad. Do

elity białoruskich sił zbrojnych należą 5. Brygada Specnazu,

ulokowana w miejscowości Marina Gorka, oraz dwie brygady mobilne

38. z Brześcia, a 103. z Witebska9. Oprócz standardowej podległości

Wojskom Lądowym, podporządkowane są one również Sztabowi

Generalnemu. W dalszej kolejności wymienić należy 6. Brygadę

Zmechanizowaną z Grodna, 11. ze Słonimia i 120. z Mińska oraz

cztery brygady określane jako zmechanizowane, ale będące w

praktyce raczej bazami przechowującymi uzbrojenie wojskowe niż

aktywnymi jednostkami o znaczącym potencjale bojowym10. Skład

7 W tym 12 tys. w straży granicznej, 87 tys. w milicji i 11 tys. w wojskach wewnętrznych.8 T. Wróbel, Siły Ukierunkowane, „Polska Zbrojna” 2009 nr 31, s. 46,47.9 Powstały one na bazie sowieckich jednostek powietrznodesantowych - odpowiednio:brygady i dywizji.10 Mowa o 19., 37. i 50. Brygadach Zmech.



jednostek lądowych dopełniają 111. Brygada Artylerii z Brześcia, 51.

Brygada Artylerii i 336. Brygada Artylerii Rakietowej z Osipowiczi,

231. Brygada Artylerii z Borowki oraz 62. Brygada Przeciwlotnicza z

Grodna i 740. BPlot. z Borysowa. Pozostałe jednostki (w tym wojskaspecjalne/wsparcia) to m.in. brygady inżynieryjne, obrony przed

OPBMR, rakiet taktycznych czy też pułki wyposażone w

wieloprowadnicowe samobieżne wyrzutnie rakiet. Łącznie w tym

rodzaju sił zbrojnych służy prawdopodobnie około 29,6 tys. żołnierzy.

Trzeba jednak patrzeć z dystansem na tak dużą liczbę brygad,

ponieważ nie są one ukompletowane w tym stopniu co brygady

państw NATO, a poza tym przedstawiają dużo niższą wartość bojową

i wyposażenia.

Liczebność uzbrojenia Wojsk Lądowych, do której wlicza się

także sprzęt zakonserwowany i niesprawny, przedstawia się w

sposób następujący11:

• 1586 czołgów podstawowych, w tym 92 T-80, 1465 T-72 i

29 T-55;• 1588 wozów bojowych piechoty, w tym 154 BMD-1, 109

BMP-1, 1164 BMP-2 czy 161 BRM;

• 916 transporterów opancerzonych, w tym 22 BTR-D, 66

MT-LB, 188 BTR-60, 446 BTR-70, 194 BTR-80;

• 1499 zestawów artyleryjskich, a wśród nich:

o 578 samobieżnych, w tym 246 kalibru 122mm (2S1),

296 kalibru 152mm (13 sztuk 2S19, 163 sztuki 2S3 i

120 sztuk 2S5) oraz 36 sztuk kalibru 203mm typu

2S7;

o 452 ciągnione, a w tym 202 kalibru 122mm typu D-

30 i 250 kalibru 152mm (50 typu 2A36, 136 typu

2A65, 58 typu D-20 oraz 6 typu M-1943);

11 „The Military…”, s.178.



o 54 moździerze samobieżne typu 2S9, kalibru

120mm;

o 77 moździerzy 2S12 kalibru 120mm;

o 338 wieloprowadnicowe samobieżne wyrzutnierakiet, przy czym 213 wystrzeliwuje pociski kalibru

122mm (5 typu 9P138 oraz 208 sztuk BM-21), 1

sztuka BM-13 kalibru 132mm, 84 kalibru 220mm

typu 9P140 oraz 40 kalibru 300mm typu 9A52

Smiercz;

• 480 zestawów przeciwpancernych różnego rodzaju (AT-4

9K11, AT-5 9K111, AT-6 9K114 i AT-7 9K115), spośród

których część zainstalowano na pojazdach;

• 350 zestawów przeciwlotniczych (SA-8, SA-11, SA-12A,

SA-12B, SA-13);

• 96 zestawów rakiet taktycznych (36 typu SS-21 i 60 typu

Scud);

Niemniej heroicznie przedstawiana jest liczebność jednostek i

uzbrojenia należącego do Sił Powietrznych i Wojsk Obrony

Powietrznej (biał. Ваенна-паветраныя сілы і войскі

супрацьпаветранай абароны, ros. Военно-воздушные силы и

войска противовоздушной обороны), które również podzielone są

na dowództwa operacyjno-taktyczne – Zachodnie w Baranowiczach i

Północno-Zachodnie w Maczuliszczach. „Pazur” białoruskiego

lotnictwa stanowią jednostki myśliwskie – 61. w Baranowiczach i 927.

w Berezie. oraz 206. Baza lotnictwa szturmowego z Lidy. Równą

uwagę zwracać należy na 116. Bazę lotnictwa bombowo-

rozpoznawczego ulokowaną w miejscowości Ross, 50. Bazę lotnictwa

mieszanego z Maczuliszcz i 181. Bazę śmigłowców bojowych z

Zaślimowic. Strukturę dopełniają jednostki wsparcia – baza lotnictwa



transportowego, eskadry treningowe, eskadry śmigłowców wsparcia i

transportowych.

Dużą część jednostek w tym rodzaju sił zbrojnych stanowią

jednak oddziały naziemnej obrony powietrznej. Jeśliby wierzyćinformacjom białoruskim, to posiada ona sześć brygad artylerii

rakietowej - 15. w Mińsku, 29. w Mierzycach, 115. w Brześciu, 120.

w Baranowiczach, 147. w Bobrujsku i 302. w Domanowie oraz cztery

pułki - 377. w Połocku, 1146. w Orszy, 127. w Lidzie i 825. W skład

całych Sił Powietrznych i Wojsk Obrony Powietrznej wchodzi łącznie

18170 żołnierzy. Na ich wyposażeniu znajduje się:

• 175 samolotów bojowych różnego przeznaczenia (23 Su-27P i

Su-27UB, 35 Su-24MK i Su-24MR, 41 MiG-29S i MiG-29UB oraz

76 Su-25 i Su-25UB);

• 27 samolotów transportowych (3 sztuki An-12, 1 sztuka An-24,

6 An-26, 4 Ił-76 i 12 cywilnych Ił-76, które mogą również zostać

użyte w celach militarnych oraz 1 sztuka Tu-134);

• Samoloty treningowe L-39;• 50 śmigłowców bojowych Mi-24;

• 8 śmigłowców rozpoznawczych Mi-24K;

• 180 śmigłowców wsparcia (14 Mi-26, 29 Mi-6, 12 Mi-24R i 125

Mi-8);

• 175 przeciwlotniczych zestawów rakietowych, w tym SA-3, SA-5

i SA-10.

Główną bolączką białoruskiej armii jest mały budżet obronny. W

obliczu nadmiernie rozbudowanej, w stosunku do realnych potrzeb,

struktury oddziałów oraz arsenału uzbrojenia, dostępne środki

finansowe uniemożliwiają modernizację uzbrojenia i zachowania

wysokiego poziomu wyszkolenia żołnierzy. W roku 2006 wydatki

obronne wynosiły 466 milionów dolarów, w 2007 – 573, w 2008 –



674, a w 2009 – 61112. Nie oznacza to co prawda znaczącego spadku

finansowania, wynika bowiem, m.in. ze spadku wartości rubla w

stosunku do dolara. Niemniej jednak pozostaje to niska kwota,

bowiem stanowi tylko 1,2-1,4% PKB13

.

2. Współpraca międzynarodowa

Dla rozpatrywania zasadniczych problemów bezpieczeństwa

Białorusi, musi być ono postrzegane w kontekście współpracy z

innymi państwami. Potencjał militarny pojedynczego kraju średniej

wielkości, położonego w tej części świata, nie zawsze wydaje się

wystarczać do utrzymania pełnej suwerenności w obliczu sąsiedztwa

z najpotężniejszym sojuszem militarnym świata. Tym bardziej, że

przez państwa środkowo-europejskie Białoruś postrzegana jest z

dużą nieufnością, a nawet podświadomie traktowana jakozagrożenie. W celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa, państwo to

od początku powiązało swój interes narodowy z Federacją Rosyjską i

jej potencjałem wojskowym. Dlatego właśnie, zwykło się postrzegać

bezpieczeństwo Białorusi w kontekście jej współpracy z państwami

Wspólnoty Niepodległych Państw oraz członkostwa w Organizacji

Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym. Dominującym Sojusznikiem w

ramach tych struktur jest oczywiście Rosja i to ona, mimo okresowo

pojawiających się sporów ze swoim mniejszym, wschodnim

sąsiadem, jest głównym gwarantem bezpieczeństwa kraju

rządzonego od niemal 17 lat przez Aleksandra Łukaszenkę. Niektóre

elementy wzajemnego systemu bezpieczeństwa porównywane są

czasami do mechanizmów NATO.

12 Tamże, s. 463.13 Źródła międzynarodowe i polskie znacząco różnią się w tym względzie.



Praktyczna współpraca rosyjsko-białoruska odbywa się m.in. na

poziomie wspólnych ćwiczeń (w tym wielkich manewrów „Zapad”),

ujednolicania systemu obrony powietrznej czy też ogólnej

współpracy i wymiany doświadczeń żołnierzy. W teoriinajważniejszym mechanizmem obronnym jest „Regionalne

Zgrupowanie Wojsk Państwa Związkowego Białorusi i Rosji

(PZBiR)”14. Pomijając fakt, że PZBiR pozostaje tworem sztucznym i

niezrealizowanym w rzeczywistości, to cała koncepcja ma charakter

dosyć klarowny. Zakłada ona, że w wypadku ataku z zachodu,

Białoruś zostanie wsparta wydzielonymi i pozostającymi w gotowości

siłami znajdującymi się na terenie Moskiewskiego Okręgu

Wojskowego oraz Obwodu Kaliningradzkiego, a następnie

przeprowadzi kontrnatarcie. Białoruskie niebo będzie w międzyczasie

chronić „Regionalny System Obrony Powietrznej PZBiR”, który

tworzy pięć baz lotniczych, dziesięć jednostek rakiet obrony

powietrznej, pięć jednostek radiotechnicznych i jedna walki

elektronicznej15

, pochodzące z różnych okręgów wojskowych irodzajów sił zbrojnych. Oba te mechanizmy zostały dopracowane w

październiku 1999 roku. Najnowocześniejszym uzbrojeniem jakie

przewidziano do tej struktury jest system S-300, ale Białorusini wciąż

się łudzą, że włączone doń zostaną najnowsze zestawy S-400. W

roku 2009, na terenie Białorusi znajdowały się 4 jednostki rosyjskie

wyposażone w zestawy S-300P.

Jako dopełnienie systemu wzajemnej pomocy, 9 lutego 2011

roku prezydent Miedwiediew ratyfikował dwustronne porozumienie o

wzajemnych dostawach dóbr wojskowych, cywilnych, bądź

podwójnego wykorzystania na czas podwyższonego zagrożenia dla

obu krajów16.14 Szerzej: S. Iwanowski, Białoruskie filary bezpieczeństwa, „Armia” 2010 nr 4, s. 8.15 Tamże.16

Medvedev ratifies Russia-Belarus military supply cooperation agreement ,http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/russia/2011/russia-110209-rianovosti05.htm, 09.02.2011.



Najbardziej widowiskowym przejawem bilateralnej współpracy

były jak do tej pory manewry „Zapad-2009”, które przeprowadzono

we wrześniu 2009 roku na terenie obu państw. Główną część tych

ćwiczeń stanowiły wspólne działania przeprowadzone na terenie 230.Poligonu Ogólnowojskowego „Obuz-Lesnowski”, położonego w

obwodzie brzeskim17. Ze strony białoruskiej uczestniczyły

pododdziały 11. Brygady Zmech. ze Słonimia oraz 50. Brygady

Zmech. z Baranowicz18. Część lotnicza manewrów (być może

symulująca również atomowy atak bombowców na terytorium

państw NATO/agresora) realizowana była m.in. na 174.

Szkoleniowym Poligonie Lotniczym w Domanowie i 210 Poligonie

Lotniczym w Rużanach. Wszystkie ćwiczone elementy miały na celu

koordynację wspólnego dowodzenia oraz trenowanie wspomnianych

wcześniej dwóch mechanizmów obrony: lądowej i powietrznej.

Konkretny wymiar przybiera również współpraca w ramach

wspomnianej wcześniej Organizacji Układu o Bezpieczeństwie

Zbiorowym (OUBZ). 4 lutego 2008 roku podjęto decyzję o powstaniu„Kolektywnych Sił Operacyjnego Reagowania” (KSOR)19,

zakładającym wydzielenie spośród państw uczestników porozumienia

do 20 tys. żołnierzy i funkcjonariuszy pozostających w gotowości do

wspólnego działania w przypadku agresji na któreś z państw,

zagrożenia terrorystycznego, klęsk żywiołowych, czy też

przestępczości zorganizowanej. Białoruski przedstawiciel w trakcie

65. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ oznajmił, że OUBZ mogłaby

uczestniczyć w misjach pokojowych ONZ20. Strona białoruska

obiecała oddelegować do tych zadań swoje najlepsze jednostki – 5.17 M. Gyurosi, Gorący wrzesień na Białorusi. Ćwićzenia operacyjno-strategiczne Zapad-2009, „ Nowa Technika Wojskowa” 2009 nr 11, s. 36.18 Łącznie około 6,5 tys. żołnierzy białoruskich.19 Jednakże Białoruś podpisała ten dokument dopiero w październiku 2009 roku, pozakończeniu tzw. „wojny mlecznej” pomiędzy Moskwą a Mińskiem.Zobacz szerzej: I. Kolczenko, OUBZ otwiera parasol bezpieczeństwa ,

http://www.belarus-magazine.by/pl.php?subaction=showfull&id=1249714907&archive=1300704391&start_from=&ucat=2&.20 Tamże.



Brygadę Specnazu oraz jednostki specjalne KGB, MSW i Ministerstwa

ds. Sytuacji Nadzwyczajnych21. Łącznie oddelegowano ponad 2

tysięcy żołnierzy i funkcjonariuszy22. Przykładem wspólnym ćwiczeń

KSOR były manewry „Współdziałanie 2009”, które odbyły siępaździerniku 2009 roku w Kazachstanie. Uczestniczyło w nich ponad

7 tysięcy żołnierzy, 300 czołgów i bojowych wozów piechoty oraz

lotnictwo23. W 2011 roku na terenie Rosji mają odbyć się wspólne

szkolenia sił zbrojnych Białorusi i Rosji. W szkoleniach mogą również

wziąć udział pozostałe państwa członkowskie OUBZ. Przygotowania

już się rozpoczęły, 19 marca tego roku doszło do spotkania szefów

sztabów generalnych Białorusi i Rosji, na którym ustalano szczegóły

dotyczące organizacji nadchodzących ćwiczeń, współpracy sztabów.

Efektem tego ma być udoskonalenie doktryny wspólnych działań

bojowych w ramach Regionalnego Zgrupowania Wojsk Białorusi i

Rosji oraz Regionalnego Systemu Obrony Powietrznej24.

Jednakże Białoruś nie zamyka się też na kontakty z wojskami

swoich zachodnich sąsiadów. Pomimo dużej nieufności, rozwijana jest współpraca z niektórymi państwami należącymi do NATO.

Białoruś dołączyła do Partnerstwa dla Pokoju NATO w 1995 roku i od

tego czasu dyskutowała na wspólnym forum o sprawach dotyczących

wspólnego bezpieczeństwa.

27 października 2010 roku podpisano porozumienie o

współpracy z armią litewską. Jego główne założenia to przede

wszystkim szkolenie i kształcenie żołnierzy, nadzór nad przestrzenią

powietrzną, kontrola zbrojeń i przestrzeganie przez wojsko zasad

ochrony środowiska. Jest to rozwinięcie współpracy, którą podjęto w

21 Białoruskie wojsko do sił szybkiego reagowania,http://kresy24.pl/showNews/news_id/8768/, 22.10.2009.22 More than 2,000 Belarusian soldiers to participate in CSTO's military contingent ,

http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2010/05/mil-100526-rianovosti02.htm, 26.05.2010.

23 Współdziałanie-2009, http://kresy24.pl/showNews/news_id/8714/, 16.10.2009.24 Обсуждены вопросы подготовки к совместному оперативному учению,http://www.mod.mil.by/news1.html#226, 21.03.2011.



2002 roku. Ambasadę Litwy w Mińsku wykorzystywano od 2004 r. do

kontaktowania się z Sojuszem Północnoatlantyckim. Przedstawiciele

litewskiego resortu obrony są też konsultantami białoruskiego

ministerstwa obrony, a litewska akademia obrony narodowejprowadzi kursy języka angielskiego dla białoruskich żołnierzy25. Jest

to część przyjaznej polityki prowadzonej przez państwo litewskie

względem Białorusi, którą można postrzegać jako próba poprawienia

stosunków między Białorusią a państwami UE i NATO.

Współpraca wojskowa ze stroną białoruską podejmowano jest

też przez nasze siły zbrojne. W poprzednim roku Szef Sztabu

Generalnego Białorusi przebywał w Polsce z oficjalną wizytą na

zaproszenie szefa sztabu Generalnego Wojska WP gen. broni

Mieczysława Cieniucha, z którym spotkał się 29 czerwca w siedzibie

Sztabu Generalnego WP. Szefowie obu sztabów generalnych

podpisali oficjalny komunikat dotyczący ożywienia bilateralnej

współpracy wojskowej. Dotyczyć ma ona m.in. wymiany doświadczeń

w zakresie transformacji sił zbrojnych oraz kontaktów roboczychpomiędzy jednostkami wojskowymi Wojsk Lądowych, Sił

Powietrznych i Wojskami Specjalnymi stacjonującymi w strefie

przygranicznej. Pierwotną podstawą współpracy wojskowej Polski i

Białorusi jest porozumienie ministrów obrony obydwu państw, które

podpisano 21 kwietnia 1993 roku w Mińsku.

30 czerwca białoruską delegację na czele z szefem Sztabu

Generalnego generałem majorem Piotrem Tichonowskim przyjęto w

Komendzie Głównej ŻW. Stronę polską reprezentował komendant

główny ŻW gen. bryg. Marek Witczak, a towarzyszyli mu

oficerowie z Komendy Głównej ŻW, Mazowieckiego Oddziału ŻW

(MOŻW) i Oddziału Specjalnego ŻW (OSŻW) w Warszawie. Szef

Zarządu Operacyjnego płk Grzegorz Hajkowicz przedstawił historię,

25 A. Filipiak, Białoruska armia bliżej litewskiej,http://wyborcza.pl/1,75477,8579005,Bialoruska_armia_blizej_ litewskiej.html, 28.10.2010.



strukturę, zadania, zasady działania i funkcjonowania Żandarmerii

Wojskowej oraz jej zaangażowanie w Polskich Kontyngentach

Wojskowych i w Gruzji. Zaakcentował głównie zwiększający się udział

komponentu ŻW w Afganistanie i nowe wyzwania związane zszkoleniem afgańskiej policji. Białoruskiemu przedstawicielstwu

przybliżono również zagadnienie międzynarodowego projektu, w

którym polska Żandarmeria Wojskowa jest państwem wiodącym -

Wielonarodowego Batalionu Policji Wojskowej NATO. Inną inicjatywą

jest Centrum Doskonalenia Policji Wojskowej, do udziału w której gen.

Witczak zaprosił przedstawicieli białoruskich sił zbrojnych. Żandarmi

zaprezentowali też generałowi Tichonowskiemu i towarzyszącym mu

oficerom wyposażenie Żandarmerii Wojskowej wykorzystywane w

codziennej służbie przez żołnierzy MOŻW i OSŻW w Warszawie, a

Wydział Badań Psychofizjologicznych Zarządu Dochodzeniowo-

Śledczego przygotował pokaz sprzętu służącego do badań

psychofizjologicznych. Generał Tichonowski podziękował następnie

za gościnne przyjęcie oraz profesjonalizm polskich żandarmów namiejscu katastrofy białoruskiego SU-27 w 2009 roku podczas

radomskiego Air Show26.

Miesiąc później, 4 sierpnia 2010 roku w warszawskiej Cytadeli

przyjęto delegację białoruską, na której czele stał dowódca wojsk

lądowych generał major Aleksandr N. Nikitin. Była to oficjalna wizyta

na zaproszenie gen. Głowienki, który powitał gości w siedzibie

Dowództwa Wojsk Lądowych w asyście Kompanii Honorowej oraz

Orkiestry Reprezentacyjnej Wojsk Lądowych. Generałowi Nikitinowi

towarzyszyli szef Oddziału Planowania P-3 Sztabu Głównego Wojsk

Lądowych Republiki Białorusi płk Aleg Litawor, zastępca szefa

26 S. Guzowska, Wizyta szefa SGSZ Białorusi, http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&

view=article&id=8623:wizyta-szefa-sgsz-biaorusi&catid=53:andarmeria-wojskowa&Itemid=97, 01.07.2010.



Zarządu Szkolenia Dowództwa Wojsk Lądowych pułkownik Igor

Kawalenka i zastępca Attache Obrony Republiki Białorusi pułkownik

Jury Kharyn. Białoruscy wojskowi zapoznali się z problematyką

dotyczącą szkolenia Wojsk Lądowych, w szczególności wykonywaniazadań w ramach misji pokojowych poza granicami kraju.

Przedstawiono też zadania, strukturę organizacyjną, lokalizację

głównych jednostek, specyficzne zdolności oraz wyposażenie.

Następnie zaprezentowano podstawowe zadania, zdobyte

doświadczenia wynikające z udziału Wojska Polskiego w operacji

KFOR i ISAF oraz innych działań w ramach NATO i Unii Europejskiej.

Generał Nikitin wyraził podziw nad rozwojem armii jaki osiągnięto

dzięki nim oraz obowiązkami jakim podołano. Natomiast pytania

Białorusinów dotyczyły głównie problematyki przygotowania oficerów

i podoficerów do pełnienia służby w armii zawodowej. Ze swojej

strony gen. Nikitin przedstawił podstawowe założenia obrony

terytorialnej Republiki Białorusi. Podczas całej trzydniowej wizyty

delegacja armii białoruskiej odwiedziła także 1 Warszawską BrygadęPancerną w Wesołej, 25 Brygadę Kawalerii Powietrznej w

Tomaszowie Mazowieckim oraz kieleckie Centrum Szkolenia na

Potrzeby Sił Pokojowych. Polskie Dowództwo Wojsk Lądowych

reprezentował wtedy szef Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych

generał brygady Janusz Bronowicz. Wizyta zawierała również

zwiedzanie muzeów i zapoznanie Białorusinów z polską kulturą 27.

Pomiędzy 11 i 14 stycznia w Warszawie odbyło się robocze

spotkanie przedstawicieli sił zbrojnych Białorusi i Polski, w trakcie

którego zajmowano się oceną realizacji umów dodatkowych do

Dokumentu Wiedeńskiego z 1999 r. o środkach budowy zaufania i

bezpieczeństwa. To jedno z dwóch dwustronnych porozumień

27

Białoruscy żołnierze w Wojskach Lądowych,http://www.army.mil.pl/index.php/aktualnosci/299-biaoruscy-onierze-w-wojskach-ldowych,06.08.2010.



regionalnych ws. CSBMs, które podpisała Polska28. Na czele

białoruskiej delegacji stał szef Krajowej Agencji ds. kontroli i inspekcji

– departamentu Ministerstwa Obrony pułkownik Aleh Horbacz29.

Regularny charakter mają loty obserwacyjne związane zkontrolami obowiązywania Traktatu o Otwartych Przestworzach i

monitorowaniem aktywności wojskowej na terytorium danego

państwa. Polacy taką misję realizowali ostatnim razem pomiędzy 28

a 30 marca 2011 roku30.

3. Funkcjonowanie i problemy

Armia białoruska wciąż zasilana jest w większości przez

rekrutów z poboru. Powołany do służby może zostać każdy

mężczyzna w wieku 18-27, który znajduje się w odpowiednim stanie

zdrowotnym (każdego roku wiek rekrutacyjny osiąga 55,758młodych obywateli Białorusi). W roku 2010 - 2,435,318 mężczyzn

należało do grupy wiekowej 16-49 lat, czyli mogących zostać

zmobilizowanymi na czas wojny. Spośród tej liczby szacowano, że

1,708,634 jest realnie zdolnymi do walki. Służba trwa od 12 do 18

miesięcy, w zależności od tego czy rekrut posiada wyższe

wykształcenie31.

Ciężko jest ocenić realną ilość sprawnego i pozostającego w

służbie uzbrojenia. Według niektórych szacunków, m.in. po

uwzględnieniu etatowej ilości sprzętu bojowego przydzielonego do

istniejących obecnie jednostek, liczebność sprzętu (w tym28 Oprócz Białorusi, takie jeszcze porozumienie podpisano jeszcze z Ukrainą.29 Spotkanie robocze przedstawicieli sił zbrojnych Białorusi i Polski,http://www.bialorus.pl/inicjatywy?artid=1862, 12.01.2011.30 Наблюдательный полет миссии Республики Польша,

http://www.mod.mil.by/news1.html#226, 28.03.2011.31 Belarus Military 2011,http://www.theodora.com/wfbcurrent/belarus/belarus_military.html, 12.01.2011.



przypadku pancernego) nie przekracza połowy tysiąca32 czołgów i

podobnej ilości wozów opancerzonych. Z ogólnej 1,5 tys. liczby

czołgów, tylko 92 to dosyć nowoczesne T-80.

Rzecz jasna, podobnie rzecz ma się w nawiązaniu do resztyzasobów bojowych i często gotowy do użycia sprzęt jest co najmniej

czterokrotnie skromniejszy od podawanego. Możemy z duża dozą

prawdopodobieństwa stwierdzić, że nie więcej niż połowa z około 200

samolotów i 50 śmigłowców szturmowych jest w stanie latać i

wykonywać podstawowe zadania. W najlepszym stanie znajdują się

samoloty Su-27 i MiG-29, ale stanowią one mniejszość spośród

będących na stanie Sił Powietrznych. Brak jest całkiem nowych

konstrukcji, z powodów finansowych nie udało się też pozyskać

zmodernizowanych wersji posiadanych samolotów wielozadaniowych

i myśliwców, takich jak np. Su-30 i Su-34 czy też MiG-35. Niewielką

flotę śmigłowców szturmowych stanowią jedynie wysłużone Mile-24,

nie ma żadnych informacji o możliwym zakupie Mi-28 czy też Ka-

50/52. Dramatycznie niski jest średni roczny nalot pilotów, którygrozi potencjalnymi wypadkami lotniczymi. Wg ocen International

Institute for Strategic Studies wynosi on minimalnie tylko 15 godzin

rocznie, a prawdopodobnie nie więcej niż 40.

Bardzo rozbudowane są naziemne siły obrony powietrznej, ale

należy pamiętać, że tylko nieliczne wyrzutnie S-300 (znane w NATO

jako SA-12) są naprawdę nowoczesnym uzbrojeniem. Pozytywnie

wyróżniają się też stacje radarowe ulokowane w miejscowości

Baranowiczi. Informacje ze stacji radiolokacyjnych przesyłane są

Rosjanom. Oprócz tego, pod Baranowiczami znajduje się jedna ze

stacji rosyjskiego systemu obrony kosmicznej. Instalacja jest

obsługiwana przez Rosjan i ma strategiczne znaczenie – może

32 Wg innych, wartość i sprawność bojową przedstawia nie więcej niż 300 czołgów i tyleżBWP-ów/ transporterów opancerzonych.



bowiem obserwować teren Europy i przestrzeń nad Atlantykiem33.

Natomiast położony w Wilejce węzeł łączności zapewnia kontakt z

atomowymi okrętami podwodnymi34.

W niedalekiej przyszłości planowany jest zakup samolotówbezzałogowych, które miałyby wspierać obronę przestrzeni

powietrznej i kontrolę granic oraz ulepszenie wykorzystania środków

elektronicznych w dowodzeniu. Te zmiany, obok reformy

strukturalnej i większego dofinansowania armii zapowiedział w

poprzednim roku prezydent Łukaszenka, w porozumieniu z

ministrem Żadobinem35.

Bardzo wiele zastrzeżeń pozostawia też stopień wyszkolenia

wojskowego żołnierzy z poboru, którzy stanowią znakomitą

większość kadry sił zbrojnych. W trakcie rocznej lub półtora-rocznej

służby żołnierz tylko kilkukrotnie przechodzi skromne przeszkolenie

ogniowe, ograniczające się do podstawowej broni ręcznej. W

przypadku tych chłopców, którzy trafiają do jednostek ze sprzętem

ciężkim, często ich przeszkolenie ma charakter tylko teoretyczny inie mają oni realnego kontaktu z uzbrojeniem, które powinni w

swojej jednostce obsługiwać. Jak już wspomniano, spośród jednostek

lądowych do najlepszych zaliczana jest brygada specjalnego

przeznaczenia i dwie brygady mobilne (manewrowe). Odznaczają się

one pozytywnie na tle pozostałych jednostek zmechanizowanych

białoruskiej armii36, ale mimo wszystko nie dorównują standardom

odpowiednich sobie jednostek państw NATO.

33 Białoruś to militarne oko Rosjan,http://www.polskatimes.pl/fakty/swiat/222436,bialorus-to-militarne-oko-rosjan,id,t.html?cookie=1, 16.02.2010.34 A. M. Dyner, R. Śmigielski, Perspektywy współpracy wojskowej Białorusi i Rosji,„Biuletyn” PISM 2011 nr 1.35 Białoruska armia zamierza zakupić nowoczesne systemy obrony przeciwpowietrznej ikontroli granic, http://www.psz.pl/tekst-28137/Bialoruska-armia-zamierza-zakupia-

nowoczesne-systemy-obrony-przeciwpowietrznej-i-kontroli-granic, 23.02.2010.36 Prezentują lepsze wyszkolenie, przystosowane są też do współdziałania z lotnictwemuderzeniowym oraz korzystania ze środków transportu powietrznego.



Kolejną, niezbyt dobrze świadczącą o białoruskim wojsku cechą

jest jego upolitycznienie. W ostatnim czasie pojawiały się kolejne

informacje o udziale armii w zwalczaniu opozycji. Wojskowy

kontrwywiad prowadził przesłuchania licznych przeciwników Łukaszenki, demonstrujących po zakończeniu poprzednich wyborów

prezydenckich. Oficjalnie chodziło o podejrzenie wspierania

demonstrantów przez Polskę i Niemcy, ale według osób wrogich

białoruskiej władzy, wojsko wspiera KGB i milicję, które nie są w

stanie w pełni kontrolować działań opozycji37. Oprócz tego, w

ostatnich latach wcielano do wojska młodych, niepokornych

opozycjonistów. Miała być to kara za działalność skierowaną

przeciwko władzy, a jednocześnie próba złamania ich charakterów

albo sprawienia by stali się bardziej pokorni i lojalni wobec państwa.

Najbardziej znana jest historia Franaka Wiaczorki, który w trakcie

służby potajemnie, z pomocą ojca prowadził blog, czytany przez

dziesiątki tysięcy osób. Otrzymywał też codziennie setki listów

wsparcia z całego świata. Prowadził on swoją osobistą wojnę zabsurdami, złymi warunkami służby i zakwaterowania oraz z

brutalnością białoruskiej armii. Efektem były z jednej strony rosnąca

wrogość ze strony przełożonych, poniżanie, fala i kolejne kary, ale

jednocześnie ciche poparcie dla jego działalności ze strony części,

nawet wysoko postawionych, dowódców38.

Podobnie, choć znacznie mniej spektakularnie wyglądała służba

Iwana Szyły. Jego główne wspomnienia to czas spędzony na

czyszczeniu jednostki, wysłuchiwaniu zajęć ideologicznych, a od

strony wojskowej, tylko teoretyczne przeszkolenie obsługi zestawów

obrony przeciwlotniczej39.

37 P. Kościński, Wojskowi przesłuchują opozycjonistów,http://www.rp.pl/artykul/596983.html?print=tak, 20.01.2011.38

Z. Wolniarowicz, Jak Franak Wiaczorka walczył w białoruskiej armii,http://wyborcza.pl/1,75480,8827972, Jak_Franak_Wiaczorka_walczyl_w_bialoruskiej_armii.html, 19.12.2010.



Negatywnym dziedzictwem epoki sowieckiej jest

zrusyfikowanie armii białoruskiej. Białoruś, jak żadna inna spośród

republik radzieckich, zatraciła swoją tożsamość kulturową w latach

1920-1991. Chociaż, szczerze powiedziawszy to nigdy jej nieposiadała. Jedynym jej wyznacznikiem jest obecnie język. Jest kilka

powodów, dla których nie jest on językiem dominującym w siłach

zbrojnych. Po pierwsze pozostawanie pod wpływem radzieckiej, a

wcześniej rosyjskiej polityki kulturowej. Po drugie fakt, że większość

oficerów stanowili w czasie uzyskiwania niepodległości Rosjanie. Po

trzecie, niechęć A. Łukaszenki i wielu urzędników państwowych i

wojskowych do języka białoruskiego. Mimo, iż pozostaje on oficjalnie

językiem urzędowym i powinien być stosowany w wojsku, to jego

praktyczne użycie jest niemile widziane. Przekonali się o tym młodzi

opozycjoniści, którzy zostali wcieleni do wojska w celach

„reedukacyjnych”. Poborowy Paweł Batujeŭ z Mińska, który jako

pierwszy domagał się by ankieta wręczona przez komisję wojskową

napisana była w języku białoruskim, otrzymał 4-stronnicowydokument zawierający ponad 200 błędów ortograficznych40.

Natomiast Franak Wiaczorka za wydawanie rozkazów po białorusku

dostawał kary dyscyplinarne. Mimo to, udało mu się wywalczyć

decyzję o przetłumaczeniu regulaminu wojskowego na białoruski.

Słabością państwa białoruskiego jest również brak

samodzielnego przemysłu zbrojeniowego. Zarówno stare, jak i

nowsze uzbrojenie pochodzi z Rosji, a białoruskie zakłady

uzależnione są od zamówień z fabryk rosyjskich i produkują jedynie

39 Zobacz szerzej: A. Poczobut, W białoruskim wojsku kłamstwo goni fikcję,

http://wyborcza.pl/1,76842,7344368,W_bialoruskim_wojsku_klamstwo_goni_fikcje.html, 09.12.2009.

40 J. Nacewicz, Armia białoruska - tylko z nazwy ,http://kresy24.pl/showNews/news_id/2807/, 12.06.2008



niektóre podzespoły. Ma to być może pewne zalety, bo w sytuacji

gdy Federacja Rosyjska planuje w najbliższym dziesięcioleciu

wydatki rzędu kilkuset miliardów dolarów na modernizację

uzbrojenia, część z tych kontraktów pozwoli utrzymać produkcję wbiałoruskich zakładach. Należy jednak pamiętać, że rosyjskie plany

dotyczące przezbrojenia sił zbrojnych w nowe wyposażenie do tej nie

przystawały do realiów ekonomicznych i były realizowane dosyć

chaotycznie.

4. Podsumowanie

Z lektury powyższych wiadomości i statystyk niezbicie wynika

fakt, że białoruskie siły zbrojne znajdują się w głębokim kryzysie.

Głównym powodem jest bardzo mały budżet obronny. W sytuacji gdy

liczebność białoruskiej armii stanowi niemal ¾ liczebności polskiejarmii, nakładu finansowe w przeliczeniu na dolary są prawie 20-

krotnie niższe. Posiadane środki trzeba więc wydawać na

rozbudowane kadry oraz utrzymanie nadmiernie rozbudowanego

arsenału sprzętu ciężkiego, co uniemożliwia reformowanie armii i

zakup nowoczesnego uzbrojenia. Jedynie niewielka część jednostek

reprezentuje relatywnie wysoki potencjał bojowy – 5. Brygada

Specjalnego Przeznaczenia oraz 38. i 103. Gwardyjskie Brygady

Mobilne w przypadku Wojsk Lądowych, czy też jednostki wyposażone

w samoloty Su-27 i Mig-29 oraz zestawy S-300 należące do Sił

Powietrznych i Obrony Powietrznej. Resztę jednostek cechuje zły

stan uzbrojenia i wyszkolenia, a spora część żołnierzy to po prostu

„zapełniacze etatów”, osoby zajmujące się utrzymywaniem czystości

baz wojskowych i konserwacją sprzętu.



Mimo świadomości własnej słabości, podtrzymywana jest w

społeczeństwie wizja silnej armii, która jest jednym z narzędzi

prowadzenia polityki wewnętrznej i utrzymywania stabilności

politycznej reżimu A. Łukaszenki. Poza tym, propaganda ta trafia dopodmiotów również poza granicami kraju i wciąż wywołuje niepokój u

niektórych sąsiadów, którzy często poddają się tej iluzji i skłonni są

przeceniać „potęgę pancerną Białorusi”.

Żadne poważne reformy nie są obecnie w trakcie realizacji.

Dowództwo i politycy wciąż popierają tradycyjną koncepcję armii

powszechnej, która ma zapewniać bezpieczeństwo i niezależność

Białorusi. W trakcie wykładów w Mińsku, 30 marca, szef sztabu

generalnego zapowiedział „dalszy rozwój” obronnych wojsk

terytorialnych, podpierając się wnioskami z ostatnich konfliktów w

Jugosławii, Afganistanie, Iraku i Libii, rzekomo potwierdzającymi ich

przydatność41.

W tej sytuacji, już tylko jako anegdotycznie należy nadmienić,

że białoruskie wojsko dopiero w 2010 roku zrezygnowało z noszeniaonuc i butów ze skóropodobnej kirzy42. Żeby jednak oddać honor

mundurówce, trzeba wspomnieć o nowych mundurach rip-stop,

opartych o nowoczesny rodzimy kamuflaż cyfrowy, które

Ministerstwo Obrony zaczęło wprowadzać w 2009 roku. Nowy

kamuflaż zastąpi „Florę” wz. 98.

W obecnym roku, mimo iż nie zaplanowano żadnych

znaczących zmian, ani nowych projektów czy zakupów, nie musi być

rokiem zupełnej stagnacji. Jedyną szansą na pobudzenie

funkcjonowania białoruskich sił zbrojnych jest sojusz z Federacją

Rosyjską. Planowane są wspólne ćwiczenia, być może też z innymi

państwami OUBZ. Na razie wojsko wychodzi z zimowego letargu,

41 Занятие по территориальной обороне, http://www.mod.mil.by/news1.html#226,

31.03.2011.42 Armia żegna się z onucami i butami z kirzy ,http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,3932720.html, 30.09.2009.



sprzęt należący do wojsk lądowych oraz sił powietrznych i obrony

powietrznej jest przystosowywany do letniego użycia43. Wiąże się to

też z poprawą standardów bezpieczeństwa oraz jakości

infrastruktury, w której sprzęt jest przechowywany.Choć na razie się na to nie zanosi, to jeżeli polityczne relacje

między oboma krajami poprawią się, być może Białoruś dostanie w

prezencie nowe uzbrojenie, o które prosi Rosję i którego tak bardzo

potrzebuje. Wiadomo, że rosyjski budżet wojskowy stale rośnie, a

poza tym rosyjscy decydenci byliby w stanie sfinansować takie

zakupy dla zachodniego sojusznika, gdyby ten odpłacił się

lojalnością.

43 Zobacz szerzej:Перевод вооружения и военной техники на летний период эксплуатации,http://www.mod.mil.by/news3.html#65, 30.03.2011.

Перевод вооружения, военной и специальной техники на летний периодэксплуатации,http://www.mod.mil.by/news3.html#65, 29.03.2011.

Documents

Grzegorz Pazura - SIŁY ZBROJNE REPUBLIKI BIAŁORUŚ