Güneş Vakfıİlim-Kültür ve Sanat Merkezi

İnsan Hakları Kavramı ve Adli Tıpİnsan Hakları Kavramı ve Adli Tıp

Güneş Vakfı 23 Aralık 2005

Prof.Dr. Ahmet Nezih KÖKAtatürk Üniversitesi

Erzincan Hukuk Fakültesi Dekanı veTıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 2Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 2

Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru,milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı,başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik,laik ve sosyal bir hukuk devletidir.

İnsan Haklarının Tanımıİnsan Haklarının Tanımı

İnsanın, salt insan olarak dünyaya gelmesi nedeni ile kazandığı vazgeçilemez,

devredilemez ve dokunulamaz olan, kişiliğe sıkı sıkıya bağlı haklarıdır.

İnsan Haklarının Sınıflamasıİnsan Haklarının Sınıflaması

* Negatif Statü Hakları * Pozitif Statü Hakları * Aktif Statü Hakları

Dünyada İnsan Haklarının Gelişim SüreciDünyada İnsan Haklarının Gelişim Süreci

1215 Magna Charta Libertatum Feodalite – Burjuvazi Aydınlanma Dönemi Sanayi Devrimi Fransız İhtilali 1. ve 2. Dünya Savaşı İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

Türkiye’de İnsan Haklarının Gelişim SüreciTürkiye’de İnsan Haklarının Gelişim Süreci

Osmanlı Dönemi 1808 Sened-i İttifak 1839 Tanzimat Fermanı 1856 Islahat Fermanı 1876 Kanuni Esasi

Cumhuriyet Dönemi 23 Nisan 1920 29 Ekim 1923 1 Aralık 1948 1954 AİHS 1961 ve 1982 Anayasaları 1982 Anayasası

Yaşam HakkıYaşam Hakkı

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Md. 3

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Md. 2

Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası Md. 17

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 17 (Nasıl bir yaşama hakkı ?)Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 17 (Nasıl bir yaşama hakkı ?)

Herkes yaşama,maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında,kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz,kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.

Tarihsel SüreçTarihsel Süreç

İnsan Sağlık Tıp Hekim

Toplum Düzen Hukuk Hakim

Hukuk nedir?Hukuk nedir?

Toplumsal yaşantıdan doğan ilişkileri adaleti gerçekleştirmek için düzenleyen ve etkisi, devletin zorlayıcı gücü ile sağlanan kuralların bütünüdür.

Suç ve Suçlu KavramıSuç ve Suçlu Kavramı

Suç oluştu mu? Suçu kim işledi? Suçlu nasıl yargılanmalı? Suçun infazı nasıl sağlanmalı?

Mahkemenin amacı maddi gerçeğe hukukun onayladığı yollardan ulaşmaktır. (CMUK 254)

Yüklenen suç, hukuka uygun bir şekilde elde edilmiş her türlü delille ispat edilebilir . (CMK 217/2)

Mahkemenin amacı maddi gerçeğe hukukun onayladığı yollardan ulaşmaktır. (CMUK 254)

Yüklenen suç, hukuka uygun bir şekilde elde edilmiş her türlü delille ispat edilebilir . (CMK 217/2)

Zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir.

Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi(Kanunilik İlkesi)

Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi(Kanunilik İlkesi)

( Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 38/1)

Kimse,işlediği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.

(Türk Ceza Kanunu Madde 2/1)

Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan başka cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.

Suçu ispat edilene kadar her sanık masumdurSuçu ispat edilene kadar her sanık masumdur

( Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 38/4)Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse

suçlu sayılamaz.

Cezaların Şahsiliği İlkesiCezaların Şahsiliği İlkesi

( Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 38/6)(Türk Ceza Kanunu Madde 20)

Ceza sorumluluğu şahsidir

Adil Yargılanma HakkıAdil Yargılanma Hakkı

Delil - KriminalistikDelil - Kriminalistik

Dava konusu olayın gerçekliğini ortaya koymaya yarayan ispat aracına delil

denir.Kriminalistik, suçun ve suçlunun ortaya

çıkarılması uğraşısıdır.

Bilirkişi CMK Madde 63Bilirkişi CMK Madde 63

Adli TıpAdli Tıp

Tıbbi Bilgilerin Adaletin Gerçekleştirilmesi İçin Hukukun Hizmetine Sunulduğu

Multidisipliner Bilim Dalıdır.

Ülkemizde Adli Hekimlik Hizmetlerinin Yürütülmesi

Ülkemizde Adli Hekimlik Hizmetlerinin Yürütülmesi

Sağlık BakanlığıAdalet Bakanlığı

Üniversiteler

Adli Hekimlik HizmetleriAdli Hekimlik Hizmetleri

Canlıda Çeşitli hususlarda verilen

raporlar

Ceset Üzerinde Tıbbi ölü muayenesi

(U.H.K 215) Otopsi ve Mezar açma (CMK 86-89)

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası madde 90 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası madde 90

Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma

Avrupa İnsan Hakları SözleşmesiAvrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

4 Kasım 1950’de Roma’da imzalandı. Türkiye 1954’de Sözleşmeyi imzaladı. Türkiye 1987’de Avrupa İnsan Hakları Komis-

yonuna Bireysel Başvuru Hakkını Kabul etti. Türkiye 1989 yılında Avrupa İnsan Hakları

Divanı’nın (Mahkemesi) zorunlu yargılama yetkisini kabul etti.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin ÖzellikleriAvrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Özellikleri Sözleşme ile birey uluslararası hukukta suje olmuştur. Bireysel başvuru hakkı sözleşmenin özüdür. Sözleşmenin sağladığı güvence ikincildir. Devlet başvurusu ortak güvencedir. Sözleşme karşılıklılık ilkesine dayanmaz. Sözleşme ulusal hukuku etkiler. Sözleşme temel hakların nasıl kısıtlanacağını gösterir. Sözleşme devletlerin çekince koyma haklarını

kısıtlamıştır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye ile İlgili Kararlarında Belirtilen Hak İhlalleri

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye ile İlgili Kararlarında Belirtilen Hak İhlalleri

Yaşama Hakkı madde 2İşkence Yasağı madde 3Soruşturmanın Etkinliği

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Kararlarında Adli Tıp

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Kararlarında Adli Tıp

Kaya / Türkiye Davası 19 Şubat 1998Kaya / Türkiye Davası 19 Şubat 1998 Yaşama hakkı/ateşli silah yarası/ ölü muayenesi yeterli

görülmüş Sözleşmenin 2.maddesinin ihlal edilmesi suretiyle

hukuka aykırı bir şekilde öldürüldüğü iddiasının kanıtlamadığına oybirliğiyle karar vermiştir.

Devletin yetkili makamlarının şahsın öldürülmesi olayıyla ilgili olarak etkili bir soruşturma yürütmemiş olmaları dolayısıyla Sözleşmenin 2.maddesini ihlal ettiklerine bire karşı sekiz oyla karar vermiştir.

10.000 İngiliz sterlini tazminat 17.000 ingiliz sterlini mahkeme masrafı

Tanlı / Türkiye Davası 10 Nisan 2001Tanlı / Türkiye Davası 10 Nisan 2001

Yaşama hakkı /gözaltında ölüm/ yetersiz otopsi Bire karşı altı oyla 2.maddenin ihlal edildiğine Sorumlu Devletin yetkilileri tarafından Tanlı’nın

ölümünün gerçekleştiği şartlar hakkında etkili ve yeterli bir soruşturma yapılmadığı için 2.maddenin ihlal edildiğine oybirliğiyle

68754 İngiliz sterlini tazminat ve 9760 İngiliz Sterlini mahkeme masrafı ödemesine oybirliğiyle

Sonuç:Sonuç: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hükümleri iç

hukukumuzun bir parçasıdır. Devletin yetkilileri soruşturmayı nitelikli yapmalıdırlar. Bu

nedenle adli tıp uygulamalarında nitelikli,uzman hekimlerle çalışma sağlanmalı,teknolojik olanaklar kullanılmalıdır.

Mahkemece verilen tazminat yaptırımlarının, ihmali görülen kişilere devletçe rücu edileceği unutulmamalıdır.

Saygılarımla ... Saygılarımla ...