142
1390 ﺑﺎ -158 ﺷﻤﺎ ﻣﺎ ﻛﺘﺎ1 ﻓﻬﺮﺳﺖ2 ﺑﻴﺮﺷﺖ ﺳﺮ/ ﻳﺎﮔﺮ ﻫﻨﺮ ﻧﮕﺎ ﺳﻨﺖﻫﺎ ﺻﻮ 4 ﻓﻬﻤﻲ ﺿﺎ ﻛﺘﺮ / ﻣﻴﻨﻲﻣﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﻨﺮ ﺑﺮ ﻛﺘﺎ ﻧﻘﺪ14 ﻳﻨﻲﻗﺰﻛﺘﺮ ﭘﺮﻳﺴﺎ ﺷﺎ /ﻗﻠﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﺎﺣﻲﻫﺎ ﻃﺮ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻋﺠﻴﺒﻪ، ﺷﻴﻮ ﺻﻮ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺧﻴﺎﻻ،ﻋﻈﻢ / ﻣﺤﻤﺪﻧﺪ ﻣﺎ ﺗﻜﺎﻳﺎ ﻧﻘﻮ ﻗﻮﻣﻲ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲﺗﺎ ﺑﺎ22 ﺋﻲﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺰ ،ﻧﺼﺎ ﻛﺘﺮ ﻣﺠﺘﺒﻲ 32 ﻳﻲﷲ ﻣﻴﺮ/ ﻋﺒﺪ ﻗﺎﺟﺎ ﺗﺎﻏﺎ ﻳﺮ ﮔﺮﻳﺦ ﻧﮕﺎ ﺗﺎ40 ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﻓﺮﻛﺘﺮ ﻣﻬﻨﺎ ﺳﻴﻤﺰ/ ﺗﺮﺟﻤﻪﻟﻨﻮ /ﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺷﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﻴﻢ ﺳﻠﻄﺎﺑﺮ ﻇﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﻮ/() ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮ ﻣﺮﺑﻮﻫﺎ ﻣﻴﻨﻴﺎﺗﻮ ﻧﻈﺎﻣﻲﺷﻌﺎ ﺳﺘﻔﺎ ﻧﻲ ﺑﻪﻳﺮ ﮔﺮﻟﻴﻞ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﮕﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ50 ﺣﻤﺪ ،ﺑﺎ ﻋﻴﺖ ﺣﺴﻦ ، ﻋﻠﻴﺮﺿﺎﻫﺮ ﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺗﻮ/ ﺳﻮﮔﻴﻤﻮ ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮ ﻫﺸﺘﻢﻧﻲ ﻗﺮﻳﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﻴﻦ ﺑﺮ ﻧﻘﺎﺷﻲﻫﺎ58 ﻓﻬﻤﻲ ﺿﺎ ﻛﺘﺮ ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺑﺨﺘﻴﺎ66 ﭘﻮ ﻧﺠﻔﻲ ﻛﺮ ، ﻗﻬﻲ ﻛﺘﺮ ﺣﺴﻦ ﺑﻠﺨﺎ / ﺻﻔﻮ ﺿﻌﻴﺖ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬ ﻋﻮ74 ﺗﻴﻤﻮ/ ﻛﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﺷﻴﺨﻂ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎﺛﺎ ، ﻳﻜﻲ ﻣﻠﻜﻮ ﺑﺎ82 ﻣﻘﺪ، ﻣﺮﻳﻢ ﺧﻠﻴﻞﺑﺎ ﻓﻴﺮﻗﭙﻮﻟﻔﻀﻞ ﺻﺎﺑﻮ / ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﻓﺘﻮ ﻧﻮ ﻧﮓ 90 ﻧﻲ ﮔﻠﻴﺎ/ ﺑﻬﺰ()ﺳﻮ ﻣﻌﺮ ﻧﮕﺎ ﻳﻲ ﻧﺎﻣﻴﺮ ﻣﺎ 96 ﻓﻲ/ ﺳﺎﺟﺪ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮﺷﻨﻮﻳﺴﻲ ﺗﺎ ﺗﺎﻳﭙﻮﮔﺮ 106 / ﺳﻤﻴﻪ ﻧﺎﻳﺮ ﻣﺮ ﻫﺮﺣﻲ ﺟﻮ ﻃﺮ ﻛﻮﻓﻲ ﺧﻄﻮ ﻓﺮ ﺳﺘﻔﺎ 116 ﻳﻨﻲ/ ﻧﻐﻤﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﻗﺰ ﻫـ10 9 ﻫﺎ ﻧﮕﺎ ﺑﻨﻴﻪ ﻛﺘﻴﺒﻪﻫﺎ126 ﻛﻴﺎﻧﭙﻮﻫﺮ /ﻳﺦﻧﮕﺎﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺎ 132 ﺟﻲ ﺧﺎﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺘﺎ

H-58-2.pdf

Embed Size (px)

Citation preview

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

1

ترس

فه

صو� � سنت ها �� هنر نگا�گر�/ يا��شت سر�بير 2نقد� بر كتا" هنر � ميني ماليسم/ �كتر �ضا فهمي 4خياال7 غريبه � صو� عجيبه، شيو( نقاشي � طرحي ها� محمد سيا( قلم/ �كتر پريسا شا�قز�يني 14

با:تا" هويت ملي � قومي �� نقو? تكايا� ما:ند�>/ محمد عظم :�(،�كتر مجتبي نصا��، �كتر محمد خزئي 22تا�يخ نگا�گر� ير> : Eغا: تا ���( قاجا�/ عبدهللا مير:يي 32ظفرنامه مصو� برهيم سلطا> � تأثير E> بر شرI سالمي/ لنو� سيمز/ ترجمه � �كتر مهنا: شايسته فر 40

/(P)پيامبر Rبه معر Tشعا� نظامي �� مينياتو�ها� مربو: ستفا�( ني به ير> تحليل �ليل تمايل نگا�گر50 W�: حمدبا��، E (، عليرضا �عيت حسن�:كتر محمدعلي :هر�

تأثير چين بر نقاشي ها� يرني قر�> هشتم � نهم هجر�/ سوگيمو� توترجمه فريبا بختيا��، �كتر �ضا فهمي 58 نجفي پو� 66 عومل تأثيرگذ� بر �ضعيت هنرمند ���( صفو�/ �كتر حسن بلخا�� قهي، كرباb ملكو7، يكي : Eثا� ماندگا� نقاشيخط ير>/ كا�( تيمو�� 74�نگ � نو� �� فتو7 نامه سلطاني/ بولفضل صا�قپو� فير�:Eبا�، مريم خليل :�( مقد^ 82:ما> � ناميريي �� نگا�( � معرR �سو�(P)/ بهز� گليا�ني 90: خوشنويسي تا تايپوگرفي/ ساجد محيط 96ستفا�( : فر^ خطوT كوفي �� طرحي جوهر7 مر�:� ير>/ سميه نا��� 106كتيبه ها� بنيه �� نگا�( ها� 9 � 10 هـ I/ نغمه حسين قز�يني 116��? شناسي تا�يخ نگا��/ :هر كيانپو� 126معرفي كتا" ها� خا�جي 132

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

2

يا���شت سر�بير

هنر نگا�گر� ساسا : صولي سرچشمه مي گير� كه شباهتي كامل با عالم �قعي ند�ند. حجم � سايه ��شن �� E> به كا� نمي ���. منبع � موضع lني طرسنين جو �� �فرثا�چهر( � E ين هنر�عايت نمي شو�. �� بيشتر �� (<E به مفهو^ فرنگي)يانين مناظر � مرنو��هي مشخص � هم چنين قوشد( ست.لبته �� طرحي چهر( ها� پيرمر� � پير:> : ين قاعد( پير�� نمي شو�. بيشتر چهر( ها� طرحي شد( به صو�7 «سه �بع» �يد( مي شوند. حد�� Eنها : بناگو? تا حدقه � چشم مقابل ست. گاهي به صو�7 نيم �n، : ��به �� � به ند�7 : پشت سر تصوير شد( ند. هنرمند تنها به كشيد> پيكر( ها� نساني تأكيد ند��، بلكه Eنها � همر( باچشم ند: ها طرl مي كند. شكا� � مناظر نز�يك �� قسمت پايين، � شكل ها � چشم ند:ها�

��� �ست �� قسمت باال به تصوير ��Eمد( ست.كتابت ثر متن �� عنو>:«شبيه» كه qثا�E �� حتى نمي خو��. چشم به �قع گر صو�تي شخصيت ها،به : نگا�� چهر( نقاشي يرني، ��شد(،چهر( � فوI با �يگر صو�7 ها هيچ فرقي ند��. �� صو�تي كه طرحي � نقاشي ها� مغوال> هند يا عثماني ها، با ين كه بسيا� تحت تاثير

هنر ير> بو�( ند، هنرمند> به طرحي � شبيه سا:� چهر( � �قعي فر� پر�خته ند.هنرمند> نگا�گر موضوعا7 بسيا� متنوعي � بر� نقاشي ها� خو� نتخا" كر�( ند.بر�سي Eثا� نشا> مي �هد شما�� : موضوعا7 به صو�7 Rنبيا، معرشعا� حماسي، عرفاني، مذهبي(مثل قصص بي � �> ها� : �يوست. عال�( بر موضوعاتي كه بر گرفته غلب ���( ها كا� شد( يج �� �پيامبرسال^(P)، نقش فرشته ، �...)، علو^ طبيعي، علم نجو^ � … ست، �قايع مهم تا�يخي، تفاقا7 ��:مر( :ندگي، صحنه نمايش ها� Eييني � سرگرمي،���يش، چوپانا> همر( با گوسفند>، ستا� � شاگر�، جونا> �� حالت ها� مختلف نشسته � يستا�(، :ندگي ��ستايي � كشا��:�، مر�" ها، ��ختا> عا�� : برگ �� كنا� صخر( ها� سنگي، سب سو�، شتر، شير، صحنه ها� شكا�، پهلونا> جنگجو، شكا�چيا>،جد� جنگا��> سو� بر سب، جد� شترها، جد� حيونا7 فسانه �، شكا� حيونا7 � پرندگا> مختلف، ژ�ها، سيمرb، جد� سيمرb � ژ�ها،جد� نسا> � ژ�ها،گرگ ژ�ها پيكر(كولين �� فرهنگ چيني)، طا��{ �... : �يگر موضوعاتي ست كه به تصوير �� Eمد( ند. سب ها نسبت به �يگر حيونا7 : جايگا( �يژ( � ��

نگا�گر� يرني برخو��� هستند. Eنها غلب : پهلو �يد( مي شوند � به ند�7 مي تو> سبي � : ��به �� يا پشت مشاهد( كر�.شيو( � Eمو:? نگا�گر� مانند �يگر هنر ها� يرني به ��? سنتي ستا� � شاگر�� بو�( ست. شاگر� بتد تحت نظر ستا� با تمرين ها� طاقت فرسا با مشق � طرl بر��� : ��� Eثا� ستا�> برجسته، به تقليد � پير�� : سنت ها مي پر�خت � پس : طي ين مرحله، طرl ها� كم �نگ ستا� � قلم گير� مي نمو�. بر سا{ نوشته هايي كه �� متن بعضي : Eثا� طرحي كتابت شد( ست به ين موضوW كه جر� طرl توسط ستا� � قلم

گير� توسط شاگر� نجا^ شد(، شا�( مي شو�. پس : طي ين مرحل به شاگر� جا:( ��( مي شد كه خو� به جر� كا� هنر� بپر�:�.

�صو� � سنت ها �� �هنر نگا�گر

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

3

كتا" حاضر به يكي : Eيين ها� جتماعي يعني «بز^ � بز^ �Eيي» پر�خته ست. سا{ ين تحقيق، منظومه ها� �ستاني تا پايا> قر> ششم ست كه : ميا> Eنها هشت منظومه: شاهنامه فر��سي، گرشاسب نامه سد� طوسي، �يس � �مين فخرلدين سعد گرگاني، ليلي � مجنو>، خسر� شيرين، هفت پيكر � سكند�نامه (شامل �� كتا": قبالنامه � شرفنامه) نظامي � ��قه � گلشا( عيوقي به مثابه منابع صلي پژ�هش نتخا" شد( ند. l> منظومه ها، �� شرنجايي كه شاعرE : �� .كند Rستخرنها E : � ^بز W7، مفاهيم � مضامين مرتبط با موضوشا�مؤلف تال? كر�( همه � بسيا�� : �E" � �سو^، به سنت ها� جتماعي :ما> شا> نظر �شته ند، �� پي شوهد ين سنت ها، تال? كر�( ست كتا" ها� تا�يخي ين ���( : جمله تا�يخ بلعمي، تا�يخ بيهقي، تا�يخ يعقوبي �... � مو�� توجه قر� �هد � حتي : كتا" هايي كه تا�يخ جتماعي ين ���( � بر�سي كر�( ند، ستفا�( كند. �� متذكر مي شو� كه �� نا^ ���E> شخصيت هايي چو> بهر^ گو�، نوشير�> � خسر�پر�يز شخصيت ها� سطو�( � Eنها مو�� توجه بو�( � R: محد��( � كا� پژ�هش حاضر خا�نها E � )ست كه ��ستي � نا��ستي مطالب گفته شد( ��با� �� <E : ين نكتهنه شخصيت تا�يخي شا>. بيا> ست. كتا" قصد قضا�7 يا نقد خالقي يا جتماعي �� مو�� �ستا> ها يا شخصيت ها � عما� � �فتا�شا> ند�� � Eنچه بيا> مي شو� فقط جنبه �

توصيفي ��� � : نگا( �بي مو�� بحث قر� گرفته ست.كتا" �� شش فصل كلي �ئه شد( ست: مناسبت ها� بز^، شخاP بز^، لو:^ بز^، مكا> ها� بز^ � �خد�ها� معمو� مجالس بز^. نويسند( منظو� خو� � : بز^ �� پژ�هش خو�، پر�ختن به جنبه هايي : بز^ مي �ند كه عناصر E>، عناصر� ملمو{ � محسوسند؛ به ين معني كه شاعر عناصر تمامي كر�( مؤلف سعي مي پر�:�. بز^ با �بطه �� مطالبي � مفاهيم مضامين، �ئه � به �هني ?، يا محيطي تجربيا7 : ستفا�( با

شكل �هند( � بز^ � تا حد� كه �� منابع صلي كا�، با:تا" يافته بر�سي � تحليل كند � شوهد ال:^ � �ئه �هد.با توجه به حيطه � ين پژ�هش كه منظومه ها� �ستاني � ��بر مي گير� � فضا� :ماني E> نيز قبل : سال^ � پوشش مي �هد به طو� طبيعي عيا� مذهبي چو> فطر � قربا> � ��بر نمي گير� � برگز�� Eيين ها� مربوT به E> �� ين مجموعه نمي گنجد. �� بر�سي منظومه ها� ين مجموعه، بيشترين � متنوW ترين موضوعا7 بز^ مربوT به شاهنامه ست � كمترين شوهد بزمي نيز �� ليلي � مجنو> � ��قه � گلشا( �يد( مي شو�، :ير ين �� منظومه �� قبيله ها� عر" �n ��( � فضايي متفا�7 ��ند. �� Eثا�� كه بر�سي شد( توصيف ها� شاهنامه، گرشاسب نامه، � �يس � �مين به هم

نز�يك ترند. نكته � �يگر Eنكه �� منظومه ها� �ستاني تفا�7 :يا�� بين بز^ ها �يد( نمي شو�.كتا" :ير عنو> «مناسبت ها� بز^» نگيز( ها� برپايي بز^ � مو�� توجه قر� ��( � به مناسبت ها� E> مي پر�:�. �� ين فصل به بر�سي جمالي :مينه ها� بز^ �� �بيا7 �ستاني پر�خته شد( � : E> جايي كه نگيز( ها، �� منظومه ها� �ستاني گوناگو> با هم متفا�تند، :مينه ها� بز^ �� �� بخش حماسي � غنايي بر�سي � �� هر كد^ : مناسبت ها، بتد نمونه ها� بز^ : منظومه ها� حماسي � سپس نمونه ها� E> : منظومه ها� غنايي ���E( شد( ست. چنا> چه شاهنامه، گرشاسب نامه � سكند�نامه �� بخش حماسي � �يس � �مين، خسر� � شيرين، هفت پيكر، ليلي � مجنو> � ��قه � گلشا( �� بخش غنايي قر� گرفته ند. : مناسبت ها� بز^ نيز �� ين منظومه ها مي تو> به :��R، تاجگذ��، جشن ها� يرني، پير�:�، بز^ قبل : جنگ �... شا�( كر�. فصل ��^ با عنو> «شخاP بز^» به معرفي كساني كه �� برگز�� بز^ ها نقش �شته ند � چگونگي �E" حضو� "�E � ،^> بز�كنندگا> بز^، شركت كنندگا> �� بز^، خدمتگز�بز^ �� محو�ها� برگز Pشخابه Tست. بحث مربوخته نها �� مجالس بز^ پر�Eحضو� شخاP �� بز^ پي گرفته شد( ست. تحت عنو> «لو:^ بز^» لو:^ مو�� ستفا�( �� بز^ ها � چگونگي كا�بر� Eنها مطرl شد( ست. �� فصل Pختصاست. فصل پنجم كتا" به :ما> تشكيل بز^ ها� گرفته �نها مو�� توجه قرE <ما�( كر�E � ستن�E چها�^ نيز مكا> ها� بز^ � چگونگي

يافته � فصل پاياني نيز �خد�ها� خاصي كه �� بز^ ها حالت تشريفاتي �شته، بر�سي كر�( ست.

بز$ ���يي �� منظومه ها� ��ستاني تا پايا� قر� ششم�كتر جميله �خياني�نتشا��6 سخن

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

4

مقدمه

هنر معاصر جها> �� ير> نه چند> ناشناخته ست � نه به گونه عميق � �قيق شناخته شد(. بيشتر تمركز نتشا�7 سا� هاq خير �� ين :مينه توجه خو� � معطو� تغيير فلسفه هنرq معاصر � تغيير ماهيت هنر � ... نمو�( ست، ما مجموعه نتشا�تى كه به طو� خاP به يك جريا> qمعرفى نمايد � حتى نقدها > �ثا� هنرمندE :�، مجموعهبپر� qهنرنمايد چند> منعكس � <��� ين qمتعد� هنر qبر جنبش ها )���مو�� توجه نبو�( ست؛ : ين �� �� سطح عمومى جامعه هنرq ير> ما : مجموعه تفكر7 يا نديشه هاq هنرq � ... صحبت مى كنيم كه �� غالب مو�� Eثا� هنرمند> E> به طو� كامل �يد( نشد( � تنها محد�� به

نمونه هاq ند� قابل مشاهد( �� كتا" هاq عمومى تا�يخ هنر ست. �� ين ميانه مينيماليسم نيز با �جو� هميت � تد�^ خو� �� هنر قر>

بيستم به �سطه عد^ تطابق با شيو( عمومى هنر معاصر ما كه پيوسته ميل به تناقض � پيچيدگى �� E> به چشم مى خو��؛ كمتر مو�� توجه بو�( ست. كتا" حاضر كه به همت جمعى هل فرهنگ به نجا^ �سيد( بايد �لين كتابى �نست كه به صو�7 � كوششى قابل تقدير ست � تخصصى به ين مقوله مى پر�:�. مختصر حاضر قصد ��� به با:خونى qمو> �يژگى ها � كاستى هاپير :� � نكاتى �بپر� <E كتا" � ترجمه

E> متذكر گر��. هنر � مينيماليسم

ثر �نيل ما�:�نا1 �� نگا( �� كتابى پيرمو> مينيماليسم نيست، بلكه E> � بايد يك كاتالوگ مشر�l بر مجموعه Eثا� هنرمندنى �نست كه غالب Eنها �� مجموعه شخصي �q قر� ��� � عال�( بر ين مجموعه، )�� به طو� كامل شرl � بسط q� "نيز �� كتا Eنها Eثا� مهم �يگر

�ضا �فهمى*

نقدA بر كتاهنر � مينى ماليسم

* �ستا�يا� گر� پژ�هش هنر، ��نشگا تربيت مد��

هنر � ميني ماليسم ��نيل ما��BناAپر�يز علو �ترجمه نشر پشوتن ، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

5

شد( ند. Eثا�q كه بسيا� qE :نها �� كاتالوگ شخصى �q جاq مى گيرند � ين مر � مجموعه نوشتا� � نشا> مى �هد كه �q �تباT نز�يكى <E : � بسيا� عميق برخى مو�� ��كى ين شيو( هنر �شته � �� با �يه مى نمايد. ما كا� �q : تا�يخ نگا�q محد�� يك ���> كوتا( فرتر <E qبسط تا�يخى �يشه ها qنمى ��� � به نظر مى �سد كه تالشى برتا�يخ هنر تحصيل نمو�( Eلمانى ين برq كسى كه �� سنت ند�� � مرq عجيب محسو" مى گر��. : ين �� شايد بهتر باشد كه ين مر � با بسط تا�يخى �يشه هايى Eغا: نماييم كه Eنها � مى تو> �يشه هايى �نست كه �( � برq ظهو� مينيماليسم � �� نهايت پذير? E> به عنو>

شيو( q هنرq همو� نمو�. �يشه هاA مينيماليسم

گر تفا�7 عمومى ميا> مد�نيسم � مد�نيته � با�� �شته باشيم � � �� �� مد�نيسم هاq ضد بيستم : جنبش هاq هنرq قر> qبسيا�به مينيماليسم Tمفاهيم مربو ، ... جاq �هيم ناقد مد�نيته � مد�نيته، �� �� تعا�يف مد�نيسم مد�نيته با�� جاq مى گيرند � �� تعاقب صو� كال> E> يعنى خر� با��q، حتر^ به پيامدهاq مد�نيته � صنعت � ...

شكل مى گيرند. نهايت كه هنر عقالنى �جو( به پر�ختن qيشه ها� قديمى ترين E> � مى تو> �� مينيماليسم يافت به برخو��هاq ���> �نسانس � به �يژ( قر> هفدهم پيرمو> �نگ � طرl با: مى گر��. مرq كه �� نهايت �� فلسفه كانت2 تجلى يافته � �q حكا^ مربوT به مر :يبا � ناشى : �جو� طرl �نست. � جنبه معقو� هنر � برترq بخشيد � پيوند ين مر با نديشه �q ��با�( قو( شناخت � بايد نديشه سيطر( يافته بر مد�نيته � هنر Eكا�ميك E> �نست. معقوليت صو� هنر �� با�ها�{3 كا�كر� بيشترq پيد كر� � �� قالب مجموعه q : صو� ��� بصرq � �نگ به سوq سا�گى نبايد محر� گريش � ين عومل ما يافت. تجسم �نست؛ بلكه محر� هاq ين مر : سوq �يگرq : جها> به با�ها�{

�( يافت. مفاهيم نو:�هم قر> طى �� تبلو� حا� �� qتكنولوژ � صنعت به �يژ( �� عرصه هنرهاq كا�بر�q �چا� تحو� ساخت. � هنرمندنه تفكر پيرمو> ماهيت، برنامه �يزq برq توليد E> ، پاسخگويى به مكانا7 صنعت برq توليد � ... باعث پديد Eمد> نسل جديدq : طرحا> شد كه برE qنها صنعت محركه بسيا� قد�تمندq �� عرصه توليد � تفكر بو�. با ين �جو� برq بسيا� qE :نها هنو: صنعت معناq يك :با> � شيو( بسيا� توليد محسو" مى شد. حتى qبر q�بز بلكه نبو� توليد جديد : جنبش هاq صالl طلب قر> نو:�هم نيز كه �� صد� بر�> �فت : تا�يخى گريى حاكم بر هنر � صنايع �ستى �� ين سا� ها بو�ند نيز به ين تو> صنعت برq يافتن :با> توجه ننمو�( � طبيعت � به عنو> :مينه �� )�� n� �قفه نمو�ند. معرفى qهنر ثر qبر نوين منشايى صنعتگر> ?:� با تجا�" : نفصالى نقطه بايد � qهنر ثر منشاء نوين هنر qپايه �يز :مينه �� �يگر qبسيا� � نو:�هم قر> خر�مند �نست. ما نير�q صنعت به :��q مسير صحيح � به هنرمند> نشا> ��. فا�b : تمامى تأثيرq كه صنعت بر ��� بعد چها�^ � :ما> � ... : qفتا�؛ بسيا�> ناقد مد�نيته نيز مؤثر : هنرمندكه �� كا� بسيا� ��گذ

هنرمند> شاغل �� عرصه هنرهاq كا�بر�q � متوجه قابليت هاq بيانى صنعت نمو�. ين مر �� مد�سه هنرq گالسكو4 چا�لز �نى مكينتا?5 � ��� ��كبوندE 6لما> Eغا: گر�يد. ��كبوند توسط مجموعه q : هل حرين با بو� شد( گذ��( بنيا> طرحى �ضعيت بهبو� qبر گوناگو> تفا�7 كه Eنها به گونه q �ضح � Eشكا� هميت شريط صنعتى مد�> � پذيرفته بو�ند � قصد ندشتند تا : :مانه ��q برگر�نند. ��كبوند �� هنر، مشا�كت :مينه تا برEمد صنعت <��� �� صالحاتى نجا^ صد� جد� سا:�. فرهم توليد صنعتى عرصه �� � �ستى � صنايع صنعت ���نى ��كبوند طرحى ستاند�� � مناسب � �� سوq �يگر مقوله فر�يت

هنرمند> �� طرحى بو�. ما مهم ترين ماحصل ��كبوند توليد مجموعه : : مبلما> هاq سا�( � �:> قيمت بو� كه به ���> مناطق مسكونى طبقه متوسط كا�گر �( ثر � مبلما> پيرمو> qعا� مر�^ �ئقه مر�� به كه qمر نمو�. پيد هنرq � �گرگو> ساخت. بدين ترتيب نوعى تمايل به سا�گى �� محيط پيرمونى پديد Eمد كه با نديشه هاq هنرمند> �ين بتدq قر> نيز پيوند خو�� � با منا�q بز�گ E> يعنى ��Eلف لو{7 كه با نفى كامل عنصر تزيينى � صر� بر عملكر�گريى نا" نوعى عينيت گريى تو^ با سا�گى

.���E پديد حت � صر �ين مر �� ياال7 متحد( با سا�گى بيشترq محقق گر�يد. �� Eمريكا يك سبك ��پايى �يج بو�؛ ما يك نهضت عملگر نيز �� حا� �شد بو� كه هدفش تنظيم نيا:ها � متناسب ساختن Eنها با تكنيك هاq موجو� qبر سا�گى � فر^ ها : :يبايى شناسى مبتنى ين عومل نوعى بو�. بنيا�q � سا�( � ��� ساختا� هنر نمو�ند. غالب ين نگر? ها هدفى سوسياليستى �شتند � قصد عمد( Eنها تأمين هنر برq تو�( مر�^ بو�. �� حقيقت ين گريش ها � بايد �لين هنرq �نست كه تو�( عمومى جومع � مو�� خطا" قر� ��. مر� كه پس : ��كبوند با تبديل E> به

با�ها�{ نيز �مه يافت.ما �� جاq �يگرq : جها> ين نديشه : سطح طرحا> فرتر �فت qبا خو� جنبش ها qپيوند خو��. تكنولوژ qعتقا� qها �يد( با �Eلما> � ��سيه پديد ���E � هنرمند> ��ين :مينه �� � سوسياليستى qها �يد( نه � مبتنى بر حى خر�مند: طريق طرتصميم گرفتند كه qسانند. هنر � تكنولوژ� qجتماعى يا�صالحا7 مد�نيته � صنعت به � تحصيلكر�( كا�گز� يك عنو> به هنرمند> � نمو�( Eشتى هم با يك خالI جهانى به جست �جوq مسيرهاq جديد برq هنر پر�ختند طرحى به سوپرماتيسم � ساختا�گريى فر^ ها، Wنتز طريق : تا �ال�يمير �هد. شكل نوين نسا> :ندگى به كه بپر�:ند محصوالتى qثا�E نست � سعى نمو� باسا:ماندهند( :ندگى مى � تاتلين8 هنرمند �سا�( كه صنعت نوپاq ��سيه قا�� به ساخت E> بو�، صو�تى برq جها> �Eمانى سوسياليسم بسا:�. : ين به بعد بو� كه �� طى قر> بيستم � تا نتهاE q> همو�( ين سا�گى �� تضا� با يد( هاq جومع كهن � طبقاتى خو�نمايى نمو�. ��شنفكر> جامعه ين سا�گى � نما�q : نديشه �ال، پالو�گى �هن � پااليش ��l � �� تضا� با سليقه تقليدq،تصنعى � سطح پايين بو�ژ�ها جلو( ��ند. ين مر تا جايى پيش �فت كه تابلوq سا�( به � qهنر qثر به عنو> :مينه سفيد q�� بر يك مربع سيا( �نگ

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

6

عنو> پايه q ترين ثر سوپر ماتيسم مو�� توجه قر� گرفت. نيز مذهبى qيدگا( ها� با : جها> �يگر نقطه �� �� نديشه ين پيوند خو��. �� يك سو �� � ستيل9 هلند، يك جنبش تند�� كه با:نمايى تال? مى �نست، نا��ست � هنرمند توسط طبيعت مجد� با:توليد ��شت تا همه نشانه هاq حساسى � فر�q � : هنر بز�يد � E> � بر ستو� سا:�. فلسفه هاq جديد � مد�> بنيا�ين � ساختا�گريانه صو� Eنها، نتزW نا"، سا:ماندهى هندسى صلب � سختگيرنه � :يبايى شناسى qتنها �� عرصه هنرها نه � فرهم مى كر� كه فرما� فنى � صنعتى qهنرها عرصه �� بلكه �يتهولد،10 خريت توسط شد( توليد qكا�بر� � نقاشى هاq خو� موند�يا> يافت. نيز ظهو� موند�يا>11 پيت qيبا: q� نست كه :ندگىنسا> بافرهنگ ��:گا� خو� مى �يك سو نما� :نظريا7 : سوq �يگر پيوند خو��( ست. نتزعى � نا" qيد( ها با � سختگيرنه فرما� سا�گى ين � �شت. نيز مذهبى q �يشه q�طر� تزيينا7 � �مه سنت بنيا�گريى مسيحى جامعه كالوينيسمE 12لما> شكنى شمايل : متأثر نهضتى بايد � ستيل � حتى � �نست. مى qبر تو> خو� �سطه به �Eنگا�� فرماليسم ين �نست. پر�تستا> ها q:7 قومى بو�ژ�نست عا�صنعت � توليد تو qها �E )يدختن به پر�سنتى � نيز �گرگو> نمايد. �� سوq �يگر پد� معما�q مد�> �� مريكا qبر بيشترين ها تأمين با هدفى مذهبى يعنى نيز لوئيس سوليو>13 ،فر�، مهم ترين �لمشغولى :ندگى خو� يعنى طرحى تزيينا7 كه �� Eنها مها�7 قابل توجهى �شت � كنا� گذ��. مرq كه نبايد E> � غير مرتبط به جامعه شيكرE 14مريكا �نست. جومعى كه نوعى �( ميا> خالقيا7 � :يبايى شناسى گشو�( بو�ند � عملكر�گريى ، سا�گى ، �قع گريى � صو� �هنماq خو� مى �نستند. صو� Eنها نظم � :يبا مى �نست �

سو�مندq � مهم ترين عامل �� تعيين :يبايى مى شمر�. قالب �� � �� يكديگر به �ست ين عومل �ست مجموعه همه <E �� كه نمو� تد�ين � q يبايى شناسانه: صو� با�ها�{ مد�سه سا�گى فر^ � ضوبط هندسى مربوT به E>، �:? هاq توجه به ساخت � توليد صنعتى � جرq ثر � �بطه ميا> فر^ � ما�( � نقش ما�( �� بيا> هنرq، صالت ��> به طرحى � فرEيند طرحى �� توليد شياء � مهم تر

: همه، هميت ��> به خر� ��:q �� ثر هنرq بو�. �� ميانه ين مر بو� كه �لين صدq مينيماليسم : سوq مد�{ � مدير نهايى مد�سه با�ها�{ ، ميس �> �� ��هه15 به گو? �سيد. نقش به شا�( Eشكا� به طو� بهتر ست"16 كمتر " q� جمله مشهو�عنو> يك به � <E � �شت qمعما� � qهنر ثر �� عناصر كاهش �لين به منجر كه صلى مى ��. قر� توجه مو�� هنر �� مهم صل بنيا�q ترين به ساختما> Eنها �� كه گر�يد q شيشه qساختما> هاعناصر فر�كاسته شد( بو�. ما نيمه ��^ جمله �q �� مو�� " ما خد�ند �� � <E نقش � جرهميت بسيا� :يا� توجه به هاست17"، qيز( كا�� ��

:يبايى مطرl مى سا:�.ين �يشه تا�يخى نسا> ها � Eما�( ساخت تا سا�گى � به عنو> به مر�� به خانه ها qمعما� بپذيرند؛ :يبايى حامل � �جد qعنصرشكل هاq نئوكو�بو:ين مد�> � سا�( � نتزعى � محيط خانه هاq مملو : مبلما> هاq سا�( فلزq � منسوجا7 � لبا{ ها به سمت سا�گى �

qينكه مر�^ �� يك گالربو� تا qما هنو: فاصله :يا�يى مى �فت. Eكا�يك مكعب سا�( � تقديس نمو�( � بر E> نا^ ثر هنرq بگذ�ند. ما بايد

�يد كه �يدگا( عمومى پيرمو> مينيماليسم چه بو�. ين پرسش سا�( : �هه 1960 تا كنو> بي پاسخ ماند( ست. يك فر� �نشگاهي بيا> مي كند كه مينيماليسم يك ��يكر� هنر� بو�( ست با كه ست ... مكعب � مربع �ست، :�يه <E سا:ماندهي صو� كه كمترين ترفندها� تركيب بند� �ئه مي شد( ست. برخى �يگر تعريفى �سيع تر : مينيماليسم � �يه مي كنند: جنبشى �� سا� هاE qمريكا� بعد : جنگ، �� هنرهاq بصر�، موسيقي، �بيا7، مد � چيزها� �يگر- كه نوعى بيا> عينى ��q مرجع محد�� يجا� نمو�( بو�. منتقد> �يگر بنابرين يك گذ� مينيماليسم � �� قالب "نتها� سبك مد�نيست" �

ميا> مد�> � پست مد�> �سته بندq مي كنند.جنبش، ين ��گير پيشگا^ شخصيت ها� لو�يت 18: سل ما من كه �ليلي تنها �قع �� مي نمايد: �ئه � qيانه ترتر�يدگر �يدگا( خوبي به � چيزها منتقد> كه ست حقيقت ين .... ننوشتم چيز� : هيچ يك �لي مي نويسند، مينيما� هنر ��با�( Eنها ننمو�( ند. ���هنرمند يك عنو> به مر مر�^ ... نمي كنند تعريف � مينيما� Eنها مينيما� مي شناسند �لي هيچ كس توضيح ند�( كه ين به چه معناست يا مر:هايش كجاست، كجا Eغا: مي شو� � كجا به پايا> مي �سد، چه

هست � چه نيست. موفقيت با كنو> تا هيچ كس " كه ��� حقيقت لو�يت �عا� � ننمو�( تعيين مر:هايي <E بر� نكر�( ست، تعريف � مينيماليسم نگفته كه چه هست � چه نيست". مينيماليسم يك سبك تعريف شد( ^�� جهاني جنگ : پس )��� به Tمربو منسجمى جنبش يا �ضح نيست. �� حقيقت، مينيماليسم �� بتد به عنو> يك بحث � جد� �� �كنش به نتزW گريي سه بعد� �نلد جا�، كا�� Eند�(، �بر7 مو�يس، سا� ها� فاصله �� �يگر> � لو�يت سل تر�يت، Eنه فال�ين، <� <E 8691-3691گستر? يافت � �� همين :ما> هم �يگر نا^ ها نيز برنها�( شد. : ين �� مينيماليسم � نبايد يك صطالl هنرq مانيفيست

�� بلكه صطالحى مرتبط با لحظه � :مينه ستفا�( : E> �نست. : Eغا:، نقدها متوجه �� معناq صطالl مينيما� بو�، بتد مينيما� ��� معنا� منفي، به يك شيو( سا:ماندهى ��� قصد "سا�(" نمو�> مجسمه سا:� جديد طالI مى شد. بينندگا> مخالف E> عقيد( �شتند فاقد پيچيدگي � فرطي كاهش يافته هنر جديد كه هندسه ها� بسيا� تجربه بصر�، ين Eثا� هنرq � تحليل بر�( ست � حتى خو� �نلد جا�

نيز مى گفت: "�� ينجا چيز كافي بر� �يد> �جو� ند��".معناq �يگر مو�� توجه برq مينيما� به ��? توليد به كا�گرفته خو� توسط Eنها كا�ها� غلب .��� شا�( هنرمند> ين توسط شد( هنرمند> ساخته نمى شد، بلكه يا �� كا�گا( ها � بر مبناq طرl هنرمند : پيش موجو� پديد تصا� قطعا7 صنعتى : طريق يا ساخته مى شد نمايش به � هنرمندنه" qكا�گر "حدقل Eنها �� ين : مى Eمد. �مى گذ��ند. ين تصفيه حسا{ مؤلف بو�> � عقالنيت Eشكا� � صرنتزعي، : تجا�" :يبايي شناسي كسپرسيونيسم Wشبابينندگا> qبركه بر نامحد�� � متغير بو�> تجا�" بصرq � ينكه هر ثر هنر� بايد

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

7

محصو� �ست سا: بيانگر حاال7 خو� سوژ( باشد، چند> مطلو" � قابل پذير? نبو�. Eنها صر� �شتند كه هر كسي مي توند يك جعبه � بسا:� يا يك ستو> Eجر� برپا نمايد. : ين �� ين سا�گى مفرT كه به نظر بسيا�q غير هنرq مى �سيد، بز�گترين مانعى بو� كه بر سر �( پذير?

هنر جديد به عنو> ثر هنرq �جو� �شت. �� ���> محافل منتقد> برخي حمله هاq گذ� �جو� �شت، ما �� نهايت � �خر �هه 1960 مينيماليسم به يك برچسپ سبكي طبيعي بد� شد � مانند بسيا�q : شيو( ها�E qنگا�� سنتى كه �� E> ��:گا� مو�� حتر^ بو�ند - همچو> مپرسيونيسم � فوييسم كه �� بد� مر به مثابه صطالحا7 خو�كنند( شر�W شد( ، �لى به مر�� تجا�" Eنها به مو:( ها � q ):شد( بو�ند- مينيماليسم نيز جايگا( مو ��كانو> تا�يخ هنر � �تجا�q خو� � يافت. تقديس عمومي "مينيماليسم" به عنو> يك جنبش q ين پذير? با: مي گر��. نتيجهخر قر> بيستم به :ما> �پيشگا^ هنر كه سرفصل ها� تا�يخ هنر ينچنيني �شته ند؛ ين بو�( كه كا� تعيين � )���E پديد � qبصر نا^ خاP يك هويت توسط يك هويت شد( هنرمند> ين مكتب كه يك مفهو^ �هنى مشتر� � متبا�� مى ساختند � �� :ير يك بخش قر� �هند؛ ما �� مو�� مينيماليسم ين بز�گترين خطاq ممكن بو�. ين گفته لويت كه تصو� كلي "مينيماليسم" هرگز به طو� مشخص نه به عد^ تجانس عرصه مينيما� شا�( �شته � نه ين مقوله � مو�� توجه قر� ��( � ضر��E 7> � ��� نمو�( ست، همو�( �� مو�� بر�سى مينماليسم قابل مشاهد( ست. �� ���> متن ما�:�نا نيز ين كشمكش قابل مشاهد( ست. � با �يدگا( خو� هنرمند> مينيما� � مرتب مى نمايد � به Eنها هميت مى �هد يا برخى : مهم ترين Eثا�

Eنها � نا�يد( مى گير�. � گرفتند فاصله يكديگر : پيشگا^ شا�حا> كه :ماني حتي بر: نمو�ند؛ هما> گونه كه �� غلب مو�� �� �يدگا( ها� متفا�تي � توسعه ها� سبك هاq ���( گوناگو> �يد( مى شو�، حتي �يگر نتونست هويت "جنبش" � به �ست ���E. : ين �� ما نبايد مينيماليسم � به عرصه يك عنو> به بلكه منسجم، عرصه ��� جنبش يك عنو> : qنيم. �� �فتا� بسيا�همسايگي � كشمكش ، مجا��7 � تفا�7 بدنوعى كشمكش � Eنها Eثا� �� ين مكتب عليرغم مشابهت هنرمند> نوسا> ميا> شيو( هاq هنرq � �گه هاq فكرq متضا� قابل ��ئيت ست كه : مهم ترين E> بايد : نوسا> Eنها ميا> كمينه گريى � ساختا�گريى يا هنر فاقد نشانه � �جد نشانه � نوسا> ميا> سا�گى � كا�بر�q بو�> � qنها بناگا( نوسا> ميا> يك شئ كا�بر�E qشيا : qيا� نمو�. بسيا�ثر هنرq � نشا> مى �هند. �� برخى : Eنها كمينه گريى متر�� با تقليل ساختا�ها ست تا تقليل صو�7 ثر هنرq � �� برخى : Eنها �گه هايى :

كسپرسيونيسم � بيا> سوبژكتيو بر �يگر جنبه ها برترq مى يابد. ما بايد پذيرفت كه همه هنرمند> مو�� توجه �� كتا" حاضر �� يك گفتما> بز�گ مرتبط با توسعه يك نوW جديد نتزW گريي هندسي �� طو� �هه 1960 مشا�كت �شته ند � موقعيت ها� برخي : Eنها نيز تا ند:( � همدالنه بو�( ست. بر� مثا� جا�19 � فال�ين،20 �� سا� ها� �ليه � �� كا�هايشا> بسيا� ��ست بو�ند، با �جو� تمامي تفا�7 ها، به �سطه عالقه شا> به توليد شياء، نقاشي � طر� نمو�ند. �� تضا�

با Eنها جا� � مو�يس21 كامال �قيب بو�ند � تجا�" Eنها به ميز> بسيا� :يا�� ختال� ���. مو�يس برq ضربه ضد فرماليست ��شا>22 حتر^ بسيا� :يا�q قابل ست، �� حالى كه جا� تمايل شديدq به توليد يك هنر فرماليست صر� ��� � شايد بتو> كا�ها q� � Eثا� كسپرسيونيسم ين �جو� تجا�" جا� با يافته ند. qنست كه تجسم سه بعد� نتزعى كمتر به تعامل با فضا كشيد( مى شو� � � �� چيدما> هايش نوعى حالت qتنها كا� � ��ند Wتفا�نى به نبا� مى نمايد. تمايل چند� خو� بسند( �كه باالتر : سطح �يد نسانى قر� مى �هد مجموعه مكعب هاq نصب شد( به �يو� �q ست. �� حالى كه بسيا�q �يگر مفهو^ مجسمه �

تغيير نمى �هند � E> � به صو�7 يك تجربه متعا�� �مه مى �هند. : ين �� بايد مشابه �يگر هنرهاq معاصر كه Eنها � نه به مثابه يك عنو> بلكه به شكل يك مجموعه تجا�" ��q تقا�" :مانى، مكانى � ... مى بينيم، مينيماليسم نيز بهتر ست به مثابه يك عرصه پويا� تجا�" خاP ��� شو� � بهتر ست بگوييم كه نا^ ها� مناسبي همچو> Eند�(، فال�ين، جا�، تر�يت، لويت � مو�يس به �سطه گونه � : كا� كر�> ، يك ��? يا موقعيت ، مجز : �يگر> بو�ند. به هر حا� مى تو> �عا كر� كه بهترين چيز E> ست كه مشابه �يدگا( ما�:�نا بهتر ست همه Eنها � به صو�7 مجز مو�� توجه قر� �� � Eنها � متمايز : �يگر> به عنو> مو�يس بسيا� به عنو> جا� � مو�يس به جا� نگا( سنجيد. بپر�:يم. Eنها ميا> Tتبا� � تقابل مقايسه، به ست كه <E : با���تر :ير �� ميا> هنرمند> مينيما� نوعى خو كر�> به شيو( هاq جريى � �لبستگى به توليد Eثا� مشابه بسيا� بيشتر : E> ست كه ين تقابل ها با �يگر هنرمند> مو�� بر�سى قر� گير�. Tتبا� تغيير مشى ها �� يا عنو> يك به تفا�7، عنو> يك عرصه به مينيماليسم به نگا( بر� با:� سترتژيك با موقعيت ها� بالقو( � كه شغا� نمو�(، جعل نمو�> يك ��� ساختا�گريانه : يك كا� هنر� به عنو> تجسم يك منطق

يا سيستم تأليفى ست. �� با:� "مينيما�" هر يك : ين هنرمند> مهر( متفا�تي هستند. هر يك : ��يكر�ها� Eنها حس متمايز� � به �جو� مي ���E. بر� مثا�، فال�ين �� تضا� ميا> هنر فلو�سنت خو� � كا� ها� فرنك ستال23 �� يك مصاحبه مشهو� نجا^ شد( با هر �� هنرمند �� سا� 4691 � به ين صو�7 بيا> مي كند كه لوله ها� فلو�سنت يا "تكه چو" ها� �نگي" Rخر� qساختن نقش برجسته ها� خو�، به معنا �بر q� )ستفا�مو�� : مشكال7 نقاشانه � ست كه ستال � جذ" خو� كر�( � به همين شكل، :مانى كه جا� يك مقاله مر��q بر7�E q مگزين24 مى نوشت تا تجا�" مو�يس، تر�يت25 � �يگر> � نقد نمايد، با حمله به كا�ها� Eنها، به ��� بسيا� قد�تمند� : موقعيت خو� �سيد. مو�يس �� صد� بر Eمد تا هنر خو� � پاسخ به نگا( جا� تغيير �هد � تئو�� مجسمه سا:� ،P> ساختن شئى خاطر� �يدگا( جا� نسبت به هنر مينيما� به عنو �كه "نه نقاشي � نه مجسمه سا:�" بلكه يك �سته �� ميانه ين �سانه ها ست؛ بو�. مو�يس صر� �شت كه مجسمه مى سا:� � به ساختن شئ عتقا�q ند��. مرq كه به يك يد( �هنى � يك "مينيماليسم" متفا�7

منجر شد.هر يك : شخصيت ها� پيشگا^ مينيماليسم يك شيو( : نتخا"

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

8

ها� سترتژيك �� �ستر{ : هنرمند> نتزW گر� مهم �� طو� ين سا� ها مو�� بحث � �� � ستد قر� ��ند. ما �� برخى : مو�� نوعى همپوشانى ميا> تجا�" Eنها ��q ��( ست. �لين نمايشگا( مو�يس �� هندسي كامال مجسمه ها� 1963 سا� �� نيويو�� �� گرين گالر� �ئه شياء با مشا�كت حاضر-Eما�( ها � �يختن به همر( كا�هايي �مي كر� كه �� همه Eنها تجربه فيزيكى � بيا> تاثير ��شا> � جونز � : �نياq تئاتر پيوند همچنين تجا�" مو�يس به عنو> يك فر� Eمد( خو��( بو�. جا� � فال�ين ، �� نقش برجسته ها � شيا� خو� مقيا{ �يو� � ��نظر �شتند � كليتى كه Eنها �R مي نها�ند �� نقاشي ها� نيومن، ��تكو � پوال� نيز قابل مشاهد( بو�. Eنها حتى بر خال� بسيا�q �يگر به هنر خو� به چشم مجموعه q : شياء نگا( مى كر�ند؛ �� حالى كه كا�� Eند�( با �جو� كا�هاq خاP خو� به هنر? به شكل �مه سنت

مجسمه سا:q مد�نيستى به سنت برنكو:� � ��چنكو نگا( مي كر�. ما سل لو�يت : عكاسي مسلسل ��ير� مايبريج26 ملهم بو� � يك هنر ��q فرEيند مبتنى بر پيشرفت يد( ها � پديد ���E كه حالت شئ خالص مطرl شد( : سوq جا� � طر� مى كر�. بز�گترين شخصيت :> � q�� شمايل qشيا �نه بخشيد. شاعر qين جنبش به مينيما� بعدبا �نگ Eميزq هاq ��شن : :ندگى Eمريكايى qتوليد مى كر� كه نما�� با خا^ �ستى �� توليد بو�ند كه �� تقابل با �يگر هنرمند> متمايل به صنعت ين هنر محسو" مى شد. ين مر �� مخالفت با ضد سوبژكتيويسم

� تكنيك هاq كا�خانه q �يگر هنرمند> بو�. ما بايد پذيرفت كه بجز ين فر�، كمتر �يگر فر� حاكم �� نهضت مينيما�، فر� ��جه يكى محسو" مى شدند. بسيا� qE :نها با تر�يد �� ���> مينيماليسم جاq ��( شد( ند. هميشه �� مو�� برخى Eثا� ��الند بال�> � � هس تر�يد �جو� �شته ست. ما مهم تر : ين به �سميت <E <شناختن ها، مهم ترين نقص �� بيا> عمومى مينيماليسم، شا�حاتمامى مبانى خو� � بر بنيا� Eثا� فر� حاضر �� نيويو�� طرl كر�( ند. بيشتر جد� ها� پيرمو> مينيماليسم تمركز �� بتد بر ��� كا� جا�، مو�يس، Eند�(، فال�ين، لو�يت � تر�يت نمو�( � همه كساني كه تعلق به بخش صلي يجا� شد( �� نيويو�� بو�ند. : سوq �يگر جا� بيشترين ميز> نوشتا� � : خو� به جاq گذ��( � ين مر نقش �q �� مينيماليسم مينيماليسم : سنتى تعا�يف به بنا � � ساخته بقيه : تر �نگ پر �نز�يكترين تصوير � به ين نوشتا� : خو� بر�: ��( ست. �� هر بحثى : مينيماليسم ين بخش بسيا� مهم � مركزq خوهد بو�. ما گر بخوهيم با �قت بيشتر مينيماليسم متأخر � مو�� توجه قر� �هيم، كمتر مى تو> : گر�( نيويو�� يا� نمو� كه �� ين ���> به عنو> هنرمند> صاحب سبك � بين لمللى �� صد� تكثير Eثا� خو� بو�ند. ين تجا�" �� بحث : تر �سيع )�� يك بر�سى qبر �لي ، بو� خوهند مركز� نيز من مينيماليسم، با مرتبط مجسمه پسا- تجا�" � پيشرفته مجسمه ها� عال�( بر فر� مو�� شا�( ما�:�نا بايد : Eثا� فر�� مانند مل بوشنر �

�> گرها^ نيز يا� نمو�. بتد به با Eنكه مينيماليسم �� �هه 1960 گستر? پيد نمو� �� عنو> يك پرسش : موقعيت نقاشي � گفتما> پيرمو> ماهيت مجسمه

� شيء بسيا� مهم بو�.

بنابرين بايد برq بر�سى E> : نتزW گريى نوq � تجا�" فرنك ستال، ال�� پونز � كنت نوالند Eغا: نمو� � هم چنين كا� ند� ��هل هنر نديشى با: لز�^ �� جديد ين حساسيت �ليه توجيه كنندگا> كه نگيز بر� بو�ند � مو�� توجه قر� ��. چيزهايى كه محر� � بحث نتزW گريي نوين � :مينه سا: بر�: � پيشرفت E> شدند. �نيل ما�:�نا كا� خو� � : ين نقطه Eغا: مى نمايد. � توضيح گذ�يى پيرمو> هنر پاپ مى �هد كه بايد �� بتدq ين ���( بيشتر مو�� توجه قر� گير�. هنر qسو : ،<��� <E �� قبا� خو� � با توجه به تقديس خو�پاپ با �جو� محافل جدq هنر � : سوq بسيا�q : هنرمند> نوعى نحطاT به شما� هنر ��> سنت �مه �� صد� هنو: Eنها : qبسيا� �� ين : مى Eمد Eبستر( بو�ند كه : منظر Eنها بيشتر نما� يك هنرمند متعالى محسو" مى شد. : سوq �يگر هنر پاپ بر مر �يگرq نيز صحه مى گذشت كه E> نقش صنعت � شياq صنعتى �� :ندگى ��:مر( مر�^ بو�. هنر پاپ �� <E ^شا�( مى كر� كه مو�� توجه عمو^ مر�خو� به :يبايى شناسى <������> بو�. پيش : E> نيز ��شا> شياq صنعتى �ست سا: � به ���> مو:( ها بر�( بو� � نقش هنرمند/ سا:ند( نيز مو�� تر�يد بو�. �� ين نقطه

هنر مينيما� �� عرصه نقاشى � به �يژ( مجسمه سا:q متولد شد.بر فر: ين تا�يخ بو� كه مينيماليسم �� ���( كوتاهى به با� نشست. ما بيا> صلى E> چه بو�. ما�:�نا به ين موضوW پاسخى نمى �هد. ما q )تعيين كنند qبيشما�? جمله ها qنوشته ها qنلد جا� �� البال� q� : نظرندگى كه : q. نوعى مقابله با پيچيدگى ها��ين :مينه � ���� به فز�نى ست. ين مر به سهولت مى توند جايگا( مينيماليسم � �� خا�R : عرصه هنرهاq مد�> قر� �هد � E> � به �يدگا( هاq پسامد�> qهنر q )> شيوبه عنو <E ?پذير qكه بر qمرليه نز�يك سا:�. �

ضر��q مى نمايد.

1966 ،��ند�، تر� �كا�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

9

كلى طو� به � ست متزلز� بسيا� مينيماليست ها qگا^ ها �لين مشخصه هاq ين جنبش � نشا> مى �هد. ما�:�نا �قتى تا�يخى �� �يه qگرين � مو:( يهو� qينكه تجا�" گالر : همه تر ند�� � مهم Eثا� .���E يى مىبتد qبا تأخر :مانى نسبت به نمايشگا( ساختا�ها نيويو�� ��� حالى كه با توجه به ساختا� ين گالرq ها ست كه مى تو> سير �قيقى : هنر مينيما� � : پيچيدگى هاq �ليه به سمت سا�گى � تغيير �� مصالح � شيو( هاq جر مشاهد( نمو�. گر بخوهيم سير � مشابه ما�:�نا �نبا� نماييم با شخصيتى مانند كا�� Eند�( بايد Eغا: نماييم كه �� حقيقت نقش تئو�يك چندنى �� ين هنر ند��. با ين �جو� Eثا� �q همو�( بحث برنگيز بو�( ند � مهم ترين Eنها E 137جر �q با نا^ "تر:" عال�( بر تغيير مفهو^ مجسمه ، تغيير مفهو^ فضاq گالرq ، نمايش فعل � نفعا� فضا � مجسمه، �� تعد� شما�گا> Eجرها يك عد� �� ست. Eند�( �� �مه كا� خو�، ��

تغيير مفهو^ مجسمه بسيا� مؤثر عمل مى نمايد.

گوگنهايم، 1970��ند�، 37 قطعه، نمايشگا �ختصاصى �$ �� مو �كا�

ميا> �� � هنر تأثيرگذ�ترين � يافته ترين پااليش فال�ين <��يگر مينيماليست ها ��� � بيشتر ين مر نيز ناشى : ما�( كا� �q يعنى نو� ست. حركت � : مجموعه �ليه �q با نا^ شمايل ها Eغا: مى شو�. مجموعه شمايل ها به خوبى سر��گمى �q � �� مسير هنرq خو� نشا> مى �هد. Eنها مجموعه q : مجسمه ها�E qيخته به �يو� هستند كه �� ���> Eنها عناصر نو�q ستفا�( شد( ست. ين شمايل ها نه پيشرفتى با پيوند �� مى تو> � Eنها نه � مى شو� محسو" q:مجسمه سا ��

مينيماليسم بعدq � مشاهد( نمو�.

1964 ،8 �> فال�ين، شمايل ها$ شما�نقطه ختال� Eنها، هم چنا> كه : نا^ ين عناصر بر مى Eيد تال? Eنها برq بيانى نما�ين ست، كه �� ين :مينه موفق نيز هستند چو> فر^ عناصر نو�q � تركيب E> با حجا^ نوعى حالت توتميك � �� بينند( بر مى نگيز�، �� حالى كه مينيماليسم �� بطن خو� ين شمايل شكنى � ضد نشانه بو�> � برq هر گونه طر� معنايى � تا�يخى ���. ما قطعه مو�" 25 ما( مى تبديل خو� عنصر نو�q به كليت ثر هنرq � فعل �

نفعا� E> با فضا ست كه به :بانى جديد برq� q بد� مى گر��. qكوشش ها تمامى �جو� با فال�ين Eثا� كه �شت �قت بايد ما لقاq حالت نفعا� با فضا، هيچ گا( موفق به � برq برقر�q فعل � ساختا�q فضا نشدند بلكه تنها كيفيت نو�q � تحريف هاE qنها �� فضا ست كه �يد� Eنها � هيجا> نگيز مى كند. ما فال�ين �� تما^ ���> حرفه q خو� موفق شد تا شخصيت كا�هاq خو� � : Eثا� نئونى �� به نباشته � qگالر qفضاها : :�يا�q كه محيط هاq شهرq � برخى

بو�ند ��� نمايد، كه �� حفظ شخصيت Eثا� �q مؤثر بو�.

�> فال�ين، صو�تى � طاليى متنا�<، 68- 1967

q� Eثا� همه هستند؛ توجه قابل نيز qيگر� �يدگا( : q� Eثا� � � مى ��� Eگا( بينند( ��ند كه با خو� � تقديمى نوشته نا^ � يك �� q� qفكر qمعنا ببخشد، �يدگاهى كه �يشه ها q� qتا به نو�ها

شمايل هاq �ليه � نشا> مى �هد.1964 ، 3 �> فال�ين، شمايل ها$ شما�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

10

بى عنو�> (كمد صفحه گر�مافو>)، 1963

قد�7 گر � نمو� تصو� جا� �نلد بد�> � مينيماليسم نمى تو> بيانى �q �� �فا WE :> نبو� � پااليش كا�هاq نهايى � به تصوير ين هنر بد� نمى شد، به طو� قطع مينيماليسم تصوير �يگرq مى يافت. به ستثناq �لين كا�هاq جا� كه �� نمايشگا( گالرq گرين � مو:( يهو� كه �q هنو: به قو� منتقدنش ��ستايى گرq ���> خو� � مها� ننمو�( � هنو: �� Eثا�q همچو> بد�> عنو>( كمد صفحه گرمافو>) نوعى : ناخالصى �هنى � نشا> مى �هد؛ به مر�� �� ��يه �� كا�هاq جا� � � به

بنيا> مينيماليسم � �:? هاq تا�يخى E> نز�يك مى سا:�. � مينيماليسم qبنيا> ها كه �نست qهنرمند بايد � لو�يت سل به � Eنها ميا> ظريف مر: ما ،)�� پيوند هم به � كانستركتيويسم qتمايل شديد q� ست. كا�ثا� خو� �عايت نمو�( E �� � خوبى شناختهبه ��� ساختا�ها � ��بط ميا> جزq كا� ���. �� بسيا�q : مو�� كا� قالب ساختا�هايى �� جزq هندسى ست كه : مجموعه �q مركب منظم به هم پيوسته ند � به سهولت مجموعه هاq ساختمانى � به يا� مى ���E كه هنرمند> ساختا�گرq ��{ �� قالب مجسمه هايشا> توليد مى كر�ند. ما مهم ترين �يژگى كا� �q فقد> هر گونه تمايل به طبيعت �� q )�� ^ند قالب �� كه ست طبيعى qساختا�ها با:تا" � گريى

كا�هاq هنرمند> ساختا�گر مو�� توجه � هميت ست. ميا> نفعا� � فعل تا نيست <E �� صد� � تكر� سر� � خشك ساختا�ها � به نمايش بگذ�� بلكه بر E> ست تا نشا> �هد كل مجموعه q )ست كه �� نظم هندسى خشك � سا�: قطعا7 يكسانى مركب �كه يك طبيعت سا�( ��ند، تكر� شد( ست. : سوq �يگر، هيچ گونه نظم سيستماتيك � منطق �� Eثا� �q جايى ند�ند بلكه Eثا� �q تنها مجسمه هايى هستند كه با �قتى شگر� � با مكانا7 صنعتى به جر �� Eمد( ند. بسيا�q : بحث هايى كه پيرمو> هنر سريالى �� هنر مينيما� مطرl ست به Eثا� �q � جا� نسبت ��( مى شو�. ما �� كا�هاq متأخر لو�يت ين سريالى شد> به قصد يجا� تحر� نجا^ مى شو� �� حالى كه �� كا�هاq جا� ين تسلسل تمايل به نفى يكتايى مجسمه � نز�يكى

به شئ معنا مى �هد. * * *

qكا�ها ��. شايد �� نگا( ��" �شيايى بسيا� جذبر7 مو�يس �

�q شيايى سا�( به نظر برسد، ما Eنها �:? هاq معنايى بسيا� :يا� ��ند. فر� � فضا با جذبى بسيا� �بطه �قيقشا> بعا� �سطه به �بو�. قطعه تأمل پر � بسيا� جذ" نمايشگا( گرين گالرq� q فضايى چو" ميانى گالرq با ثر جا� �� هما> گالرq تفا�7 بسيا� ���. ثر جا� چها� مكعب بو�ند كه �� يك گوشه توسط پر�فيل قوطى فلزq به هم مجسمه صلى بدنه به تحميل نوعى كه q قطعه بو�ند. شد( متصل �� يك كه بو� يگانه q قطعه مو�يس ثر كه حالى �� ��� مى شد. گوشه �چا� تغيير شد( بو�. جست �جو برq �اليل ين تغيير � جذبيت ين خر�R : سا�گى محض قطعه، Eغا:q برq �خالت بينند( �� ��� ثر هنرq محسو" مى شو�. �يگر Eثا� �q نيز به همين گونه بو�ند. قطعه مينيما� :مينى هنر qكا�ها : qبسيا� با تضا� �� �Eيخته �ستگوشه بو� � قطعه بصرq سنگينى � به صو�7 معلق �� هو تجسم مى نمو� كه به همر( گوشه هايى : مكعب ها � قطعه مو�بى كه نگا� متد� Eنها <E q�� گرفتن مثلثى بر �با قر : �يو�( گذ� كر�( � گوشه فضا كه حذ� شد( بو�، بيش : ينكه فضايى مينيما� باشد، يك حس سو�ئا�

� با:تا" مى ��. E> تر�يت شخصيتى ست كه �نيل ما�:�نا � � چند> مو�� توجه قر� ند�(، �� صو�تى كه نقش بسيا� مهم � كوتاهى �� مينيماليسم ��� � با توجه گرينبرگ به �q بسيا� :�� به موفقيت �سيد � به �سطه ين پيوند �� گفتما> هنرq قر> بيستم مينيماليسم جايگاهى سريع يافت. � گونه � شمايل نشانه �� فر^ هاq سا�( با � عنا�ين خو� با q� ثا�E�نگ هاq متفا�7 كه كمتر : �يگر مينيماليست ها خالص � موكد غير

سل لو�يت، بى عنو�>، 1966

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

11

فر�q بو�> هنرمند بو�، Eثا�q بسيا� مهم Eفريد كه ��q حسى باستانى قطعه q� ثا�E ميا> �� مى شدند. مد�> محسو" توتم نوعى � بو�ند كوچكى قر� ��� كه مشابه پرچين هاq مز�W ست كه جد شد( � به ���> گالر���E q( شد( ست. �نگ ماليم � فر^ E> بيش : لقاq حالت مينيما� سرخوشى � سر:ندگى يك ��: Eفتابى ���> يك مز�عه � به

يا� مى ���E � ين شئ � به يك خاطر( بد� مى سا:�.مينيماليسم نيز سهمى �� ما�:�نا فر� مو�� توجه �� كتا" �يگر ��ند ، ما گر Eثا� بعدq ين فر� � مو�� بر�سى قر� �هيد، به مر�� پيوند مينيماليسم �ليه، بيا> شخصى � تغييرE 7> � خوهيد �يد كه شايد بهترين Eنها �يچا�� سر� باشد كه بيا> شخصى �q �� مر�: :با> مينيما� � با تجا�بى ��نشناختى � ��كى/ حساسى پيوند :�( ست.

�> تر�يت، ��لين، 1961

شرl ما�:�نا : مينيما� � �هه 1960 � تجا�" پسامد�> چند> قد�تمند نيست � � كمتر به بسط �قيق تحوال7 مينيما� �� جامعه مى پر�:� � تنها به يك شرl كلى : �ضاW � نظر7 هنرمند> بسند( مى كند. �� حالى qعرصه هنرها �� <E q: جنگ � بحث هاپس qقتصا�كه مينيماليسم كا�بر�q، سيطر( فرهنگى Eمريكا �� ين عصر، هنرمند> �سانه q �� ين

���> � بسيا�q : عومل �يگر �� گفتا� �q غايب ماند( ست. تجا�" قالب �� هم هنو: مينيماليسم كه �نست بايد چنين هم qتكنولوژ تغيير �سطه به � يافته تد�^ ... � q:نه، مجسمه سامعما�

معانى نوينى يافته ست.

ترجمه كتا qقاE � �ساند( نجا^ به qعلو پر�يز qقاE � حاضر كتا" ترجمه مسعو� حبيبى �يرستا�q علمى E> � بر عهد( �شته ند كه ضمن تشكر : ين عزيز> بايد گفت ترجمه حاضر ��q نقايصى ست كه �� ترجمه qمو> يك جريا> هنرپير ��ثا� �ست E ين �ست كه بعدها به : qثا�E�� �نشگا( ها بد� مى شو�، شايسته نيست. ترجمه : ��نى بسيا� خوبى برخو��� ست � گر ين نقايص نيز �� چاپ هاq بعدq �فع گر��، ثرq با

�:? �� ختيا� خوهيم �شت. q يه مقدمه�شته باشد تأكيد � <E ( بر�حقى كه مترجم بايد هموبر ثر خو� ست، :ير �� ينجاست كه �q مى توند شيو( خو� �� ترجمه � نحو( معا�� ها � مو�� �يگر � توضيح �هد � شايد بسيا�q نقدها � پاسخ

گويد. �لين نقد به ترجمه شايد �� غلط هاq ماليى باشد كه �� كتا" به چشم مى خو�� � به ختصا� مى تو> به �� كلمه چشمه گير به جاq چشمگير �� صفحه 21 � كلمه ظلع به جاq ضلع �� صفحه 29 شا�( نمو�. ند�

كلما7 �يگرq نيز �جو� ��� كه قابل جست �جو ست. � ها معا�� يابى كتا" به ��� qها�ير ترين مهم : يكى ما :با> �� �قت عد^ مى برند. �نج مقوله سه : كه ست �Eنگاشت هايى صلى � �� بسيا�q : مو�� عد^ �قت �� معا�� هاq ��ست :با> فا�سى q��نگاشت ها بايد به مو�E ست. �� مو��ست معنايى �� qتركيب ها �مانند ژ�:� Eلبر: به جاq يو:� Eلبر{، �بر7 سميت سو> بجاq �بر7 <E qجا به تر�ئيت <E بريا>، تريشا qجا به بر> تريشا سميتسو>، تر�يت، ما�� پوتكو كه محتمال ما�� ��تكو بو�(، �بر7 �شنبرگ به جاq �بر7 �ئوشنبرگ، �> فال�ين به جاq �> فال�ين � ... كه لز�^

تدقيق بيشترq � مى طلبد. : سوq �يگر يكى : بزگترين ير�هايي كه �� ترجمه بايد پاسخ ��( شو�، جدنوشت لفظ مينيما� ست كه �� عنو> � كتا" بصو�7 مينى ما� Eمد( ست. �� بتد بايد گفت كه ين مر :مانى مجا: ست كه كلمه مو�� ترجمه نيز : �� بخش سمى مجز تشكيل شد( باشد، �� حالى كه مينيما� : ين شريط برخو��� نيست. �� ثانى، گر عد�� : E> � �� سايه تال? برq ��� بهتر مخاطب فا�سى بپذيريم با: لفظ مينى به معناq كوچك كه �� مينى سكوتر يا مينى ماينر � ... مصطلح � جد نويسى E> مصطلح ست بر كوچك بو�> بعا�q تأكيد ��� �� حالى كه مينيما� چنين حالتى qيى" كه برخى به جاكمينه گر " lصطاليگر منتقد با � q: سو. ��ند �سم ترجمه به qعتقا� نيست چو> موفق كا� مى برند به مينمياليسم خاP ند��. ما فا�سى نگاشت مترجم برq ين كلمه قابل با:بينى ست.

: سوq �يگر نا^ برخى : Eثا� هنرq نا��ست ترجمه شد( ند به عنو> The diagonal of ^ثر مشهو� �> فال�ين با نامثا� �� صفحه 52، May 25 (to Robert Rosenblum ) � به صو�7 چها� ضلعى 25 ما( مى ( تقديم به كنستانتين برنكو:q) ترجمه نمو�( كه با: ين نوشتا� با ترجمه صفحه 15 نيز مغاير7 ��� � �� صل بايد به مو�" 25 مى ( تقديم به �بر7 ��:نبلو^) ترجمه مى شد. : سوq �يگر بسيا�q : سامى Eثا� نيز تحت لفظى � بد�> به كا� بر�> معا�� هاq فا�سى برq كلما7 qهايى حا� nسو� q�� q جعبه " qثر سل لو�يت به جاند. ترجمه شد(

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

12

يك شيئى" � مى تو> "جعبه سو�n �� حا�q يك شئ" ترجمه نمو� يا "سه مربع ���> يك سه گو?" � مى تو> به "سه مربع ���> يك مثلث" يا نومينا� ترq ( تقديم به �يليا^ �كها^ ) كه به صو�q شما�( 3 ( تقديم به �يليا^ كا^) يا سه لما> ��الند بال�> كه به سه عنصر يا سه جزء يا سه

جسم نيز قابل ترجمه بو�. : سوq �يگر مشخص نيست كه چر مترجم � �يرستا� �� ترجمه �� q )بسيا� سا� qچيزها � نوسا> هستند �چا� Pخا � عا^ سامى ستيل، مانند كلماتى متن �� مى ماند. باقى ناشد( ترجمه Eنها �ست به مى شد ترتيب به كه بلو� تئو�يك، سرياليسم، فلو�سنت، پليت، فوال�، صفحه، المپ مهتابى، سريالى يا مسلسل، نظرq، قطعه ترجمه نمو� � �� جاهايى �يگر با فا�سى نگاشت هاq ترجمه شد( نا��ستى مانند Eنتى مونى به جاE qنتيمو> (P 09) ��به �� هستيم � �� ثر �> فال�ين مو�" 25 مى جنسيت ثر به صو�7 " نو� سفيد سر� فلو�سنت" نوشته I�� q�� qبرجسته كا�"qمهتابى سفيد " � به جا" <E qشد( كه به جاسر"" ثر �بر7 مو�يس معا�� "حكاكى ��q سر"" مناسب ترند. �� بسيا� مو�� : �ژ( الكى �نگ ستفا�( شد( كه به جاE q> بايد لعابد� يا ��نگ Eميزq شد( ترجمه نمو�؛ چو> الكى �نگ �� :با> فا�سى متر�

قرمز �نگ ست.يكى : كا�هايى كه مترجم مر�: بايد نجا^ �هد، ستفا�( : منابع جانبى سهل لوصولى مانند ينترنت برq كمك �� ترجمه ست. �� برخى مو�� توصيف هاq كتب �� شرl يك ثر هنرq نا�سا � �� بسيا�q مو�� عكسى : بسيا� qE :ثا� �جو� ند��. �يد> عكس ثر به هنرمند كمك مى كند تا � ترجمه بهترq �يه نمايد. �� برخى مو�� طالعا7 جانبى برq ترجمه � پانوشت ها � مى تو> �� �يگر منابع يافت كه جاE qنها �� ين ثر بسيا� خالى ست � �� بسيا�q مو�� به ترجمه هاq ��ست پى qبه گرين گالر Green gallery ^مثا� �� ترجمه حاضر نا �بر�. برترجمه شد( ست �� حالى كه ين گالرq به معناq گالرq سبز نيست، qمتعلق به شخصى به نا^ گرين بو�( � �� ترجمه بايد گالر qبلكه گالرگرين ترجمه شو� يا �اليل كا�بر� كلمه 7�E �� نتهاq عنا�ين مينيما� � پاپ �� صفحا7 26 � 27 كه چند> مشخص نيست. �� صفحه 27 ، طرحى خو" �� پرنتز (تكنيك �يزين) ترجمه شد( كه �� حقيقت معا�� good design نبو�( � �� ثانى معناq جمله �خل پرنتز نيز مفهو^ qژ( سا:( ها� : Primary structures نيست. هم چنين �� ترجمهبتديى ستفا�( شد( �� حالى كه كلمه نا��ست سا:( كه به طو� مصطلح qجز �� qستفا�( مى شو�، بيشتر مناسب مباحث با�برساختا� qبه جابا�بر معما�q ست � سا:( هاq بتديى �E^ � معطو� عناصر سا�( با�بر بنيا�ين كه منظو� مينيماليست ها ست.. تا فر^ هاq هندسى مى ند:�

Icon > ترجمه: كلمه نشانه به عنوليه �> فال�ين نيز �ثا� E مو�� ��ستفا�( شد( كه نا��ست ست � نا^ شمايل �قيق ترين كلمه برq ين qشناسى ترجمه �ساتر، مناسب تر � مصطلح تر�ست. همچنين پديدثا� E

برphenomenology q ست.عال�( بر فقد> پى نوشت ها �� ترجمه، ترجمه نيا:مند �يريش هايى �� نقاT مختلف ست كه به ختصا� به چند نمونه E> شا�( مى گر��. �� صفحه 7 پا�گر� بندq �� هم �يخته ست؛ يا ترجمه گفته ��سا�� �� صفحه 19 نيا:مند با:خونى � �فع نقايص �يريشى � تناقض معنايى ست.

هم چنين ستو> ��^ صفحه 32 كه �� هم �يخته ست.

پانوشت ها: 1- Daniel Marzona

2- Kant

3- Bauhaus

4- Glasgow School of Art

5- Charles René Mackintosh

6- Werkbund

7- Adolf loos

8- Vladimir Tatlin

9- De stijle

10- Gerit Reitveld

11- Piet Mondrian

12- Calvinism

13- Louis Sullivan

14- Shaker community

15- Mies Van der Rohe

16- Less is More

17- But god is in the details

18- Sol LeWitt

19- Donald judd

20- Dan Flavin

21- Robert Morris

22- Marcel Duchamp

23- Frank Stella

24- Art Magazine

25- Anne Truitt

26- Edward muybridge

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

13

كتا" حاضر تال? ��� موضوعا7 صلى مو�� نظر برq كال{ هاq ��? تحقيق � پوشش �هد � طالعا7 � مها�7 هاq ال:^ برq نوشتن مناسب پر�پو:� � پايا> نامه، مطالعه � ��� تحقيقا7 منتشر شد( � فهم چگونگى جرq تحقيق � فرهم سا:�. نويسندگا>، مهم ترين �يژگى ين كتا" �، كا�بر�q بو�> E> با حفظ صو� علمى ��? تحقيق مى �نند، : ين �� خونند( با مطالعه q كتا" مى توند با نحو( q تهيه q پر�پو:�، جرq تحقيق، نگا�? گز�? تحقيق يا پايا> نامه، نگا�? مقاله � �سا� برq مجله هاq علمى ـ پژ�هشى تا پذير? مقاله Eشنا شو�. با �جو� مثا� هاq عملى �� �تباT با طرl هاq تحقيقى مرتبط با علو^ ��:شى خونند( مى توند �� مو�� مشابه تصميم ��ست بگير�. به عبا�تى هد� صلى q نند( با مطالعهست. خوتحقيق �� كا� تخصصى شا> : qبهر( گير qتحقيق � هم چنين متخصصا> بر qجر qنند( برنايى خوكتا"، باال بر�> توكتا" ين Eگاهى � به �ست مى ���E: �ئه q نمونه ها � مثا� هايى �� �تباT به حو:( هاq تند�ستى، تربيت بدنى، علو^ ��:شى � تفريحا7 كه مفاهيم،

موضوعا7 � صطالحا7 كليدq � شرl مى �هد.ـ فصل هايى �� �تباT با Eما� � تمرين ها

ـ فصلى �� مو�� سنجش � كا�بر� تحقيق lتقويت موضوعا7 مطر qمطالعه بر qها�بز> به عنو qما�E qتمرين هايى �� فصل ها q ئه�هر فصل � qيا�گير qـ خالصه � فعاليت ها

شد(.پيوست ها

كتا" �� 5 بخش (شامل 19 فصل) تحت ين عنا�ين �ئه شد( ست: مفاهيم مقدماتى، نگا�? تحقيق، Eما�، ند:( گيرq � طرl تحقيق، كنتر� كيفى � كا�بر� تحقيق.

�� بخش نخست با عنو> مفاهيم مقدماتى � طى �� فصل به �� موضوW مقدمه q بر تحقيق؛ � خالI �� تحقيقا7 نسانى پر�خته مى شو�. بخش ��^ كتا" با عنو> نگا�? تحقيق �� 4 فصل شامل Eغا: كا�: با:يابى طالعا7؛ گز�? پژ�هشى پر�پو:�؛ تكميل گز�? پژ�هشى: نتايج،

بحث، نتيجه گيرq � منابع؛ � نگا�? تحقيق مباحث فوI � پى گرفته ست. بخش سو^ تحت عنو> «Eما�» �� فصو� 6 گانه :ير �ئه شد( ست: مفاهيم پايه E qما�؛ گريش مركزq، پركندگى � منحنى طبيعى؛ حتما� � E:مو> فرضيه؛ �بطه � پيش بينى؛ مقايسه q ميانگين نمر7؛ E:مو> هاq ناپا�متريك منتخب. �� فصل نخستين ين بخش به Eما� به عنو> حتماال مهم ترين بز� پژ�هشگر شا�( مى شو�. ينكه Eما� � مى تو> به صو�7 پا�متريك � ناپا�متريك طبقه بندq � برq هد� توصيفى � ستنباطى ستفا�( كر�. �� بخش چها�^ با عنو> ند:( گيرq � طرl تحقيق �� طى 5 فصل مباحث :ير مطرl مى شو�: مفاهيم ند:( گيرq � گر�q��E ��( ها؛ ��يى E:مايشى � كنتر�؛ تحقيق E:مايشى � طرl هاq تحقيق؛ تحقيق غيرE:مايشى يا توصيفى؛ � ��? هاq تحقيق كيفى. �� بخش پنجم تحت

عنو> كنتر� كيفى � كا�بر� تحقيق �� مبحث كنتر� كيفى �� تحقيق � سنجش � كا�بر� تحقيق مو�� توجه قر� گرفته ست.كتا" با پيوست هايى همر( شد( ست:

qما�E ��ـ جدqما�E qـ پاسخ تمرين ها

ـ نمونه هايى : فر^ �ضايت Eگاهانه � نامه هاگفتنى ست برq تسهيل �� يا�گيرq، هر فصل با فهرست مختصرq : مفاهيم كليدE q> فصل � بيا> هد� يا�گيرq شر�W شد( ست. Wتحقيق مثل حضو� �� جلسا7 �فا q )با��� qتكميلى يا�گير q )ين فعاليت ها، شيو. ��تكميلى �� پايا> هر فصل �جو� � qيا�گير qفعاليت ها: پايا> نامه � بر�سى مقاال7 برq �يژگى هاq خاE P> فصل � پيشنها� مى كند. �� هر فصل مطالب مهم نتخا" شد( � برq تأكيد بر Eنها، �� qبه صو�7 �ستى يا كامپيوتر نند( مى �هد تا حل مسائل �به خو ين فرصت � qما�E qند. �� پايا> هر فصل، تمرين هاحاشيه متن بيا> شد(

تمرين كند.

��K هاA تحقيق �� تند�ستى، تربيت بدنى، علو$ ��Bشى � تفريحا6كريس �A. برگ�يچا�� بليو. التين

ترجمه A �كتر بهر�B عبدلى، ���B لها$ عظيم� ،Aنصو� �حمدنشر علم � حركت، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

14

چكيد� �� .I .> قر> نهم هـ: هنرمندمحمد سيا( قلم) ) qمحمد هر� Rنى، حاير> نگا�گر ميا> هنرمند ����با�تيمو�q �� هر7 : نظر تونمندq طرحى � نتخا" موضوW � : منظر :�يه � �يد هنرq، سنت شكن بو�. � �ستي تونا �� مجلس �Eيي �چهر( پر�:� � نمايش :ينت ها � لبسه �شت � �� تذهيب نيز تونمند � با مها�7 بو�. نگا�( ها� حاR محمدهر�q به �� ���( قابل تقسيم ست ���( q كه : سنت هاq مرسو^ نگا�گرq مكتب هر7 پير�q مى كر� � ���( q كه Eثا�? به صو�7 خالقانه متحو� گر�يد � به شيو( q غير معمو� به تصوير فر� عا�� كوچه � با:� پر�خت � حالت فقر � ��ماندگي مر�^ � �� لبا{ هاq فقيرنه ��� حالت ها �كنش يشا> نشا> ��. محمد سيا( قلم هنرمندq ست منحصر به فر� كه نمى تو> � � با هنرمند> همد��( ? قيا{ كر�، :ير بتكا�ها� � �� نقاشى يجا�گر سبك شخصى برq � شد كه تا ين :ما> �� هنر ير> سابقه ندشت. خوند مير �� حبيب لسير مى گويد: «موالنا حاجى محمد نقا? ��فنو> :ما> خو� بو� � پيوسته به قلم نديشه

(84.P) «.مو� غريبه � صو� عجيبه بر صحايف ��:گا� تحرير مى نمو�ير> � ستا� كريم :�( تبريزq، يكى : محققين سرشنا{ كشو� ما كه به حق �� خصوP هنرسنتى

پريسا شا�قز�يني*

خياال6 غريبه � صو� عجيبه

�شيو� نقاشي � طر�حي هامحمد سيا� قلم

* �ستا�يا� ��نشگا �لزهر�

�حو�� � �ثا� حاZ محمد هر�� يا محمد سيا� قلم مبتكر شيو� سياهيسم�محمدعلي كريم ���B تبريز1389 Bلند�، نو��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

15

گر�q��E حو� � Eثا� هنرمند> ين مر: � بو^ تال? :ئد لوصفى �شته ست، كتابى �� خصوP :ندگى � Eثا� محمد سيا( قلم يا محمد هر�q �� لند> منتشر كر�( كه �� E> تمامى Eثا�ستا� محمد سيا( قلم موجو� �� مو:( توپقاپى سرq � به صو�7 يكجا گر� ���E( ست. ين سطو� بهانه q شد تا به معرفى � �:يابى ين كتا" با �:? پر�خته شو�. �� ين كتا" ستا� كريم :�(، بنا به شا�7 �� �نشمند ���( هر7 ميرعلى شير نويى � خوندمير كه حاR محمد هر�q (سيا( قلم) � نقا? مو� غريبه � صو� عجيبه معرفى كر�( ند، � � هنرمندq معجز( گر ���نش جتماعى به طنز Eثا� خالقانه � خو� با كه قلم ست. سيا( مبتكر شيو( سياهيسم معرفى مى كند كه مى پر�:� �� كا�هاq خو� هميت بسيا�q به طرحى مى �هد، : ���گيرq �� كا�هايش بهر( مى بر� � : �نگ به صو�7 محد�� � �� چند فا^ �نگى سيا(، قرمز، قهو( E � qبى ستفا�( مى كند. «حاجى محمد هر�q فسونگر معجزنگا�q بو� كه به صدها ترفند :يركانه نقو? ترسيمى � جا> مى �� � فكر � �هن �هى خو� � فرسنگ ها ���تر � باالتر : �يگر> مى پندشت � : همه مهم تر به ظها� عقيد( �قيبا> � تهمت معاندين �قعى نمى نها� � يك سر( به بتكا� � خالقيت فسونگر خو� Eثا� بال�قيبى به يا�گا� مى گذشت كه فتخا� ين مكتب ستثنايى �q � به نا^ نامى سيا( قلم شيو( سياهيسم ناميد( � عرضه جهانى مى نمائيم.» (P.8) �� ين مقاله سعى شد( تا

ضمن معرفى كتا" مذكو� Eشنايى : شخصيت حاR محمد هر�q به خونندگا> ��( شو�. ��ژگا� كليدA: محمد سيا( قلم، ���( هر7، طنز جتماعى، طرحى، صو� عجيبه، سياهيسم

مقدمهمحققين � پژ�هشگر> كشو� ما �قف هستند كه �� خصوP ثبت تا�يخ � حو� بز�گا>، � شناخت حقيقى هويت علمى � هنريشا> مستند7 بسيا� كمى �جو� ��� � �� ين با" تفحص � غو�ال:^ نشد( � مطالب موجو� نيز كمتر به صو�7 طبقه بندq كا�بر�q به نگا�? �� Eمد( ست. همين مر باعث شد( تا سنا� محكم � مستدلى : �ضعيت پيشكسوتا> خو� ندشته باشيم � معموال E> چه � به عنو> منابع تحقيقاتى خو� �� ختيا� ��يم برگرفته نيز qبه صو�7 محد�� لبته � ست، ير> �� فرنگ ممالك qسفر � يا مكتوبا7 مستشرقين : سفرنامه ها Pخصو �� ،q( تبريز�ستا� كريم :ست. تال? خبا� بز�گا> باقى ماند( : كاتبا> ��با" حاال7 � نوشتا�هايى : ين جهت چه �� كتا" سه جلدq «حو� � جست �جو � گر�q��E سنا� � معرفى حو� � Eثا�هنرمند>، Eثا� نقاشا> قديم ير>» � چه �� كتا" حاضر «حو� � Eثا� حاجى محمد هر�q يا محمد سيا( قلم مبتكر شيو(

سياهيسم» قابل �R ست. كتا" متاخر، شامل 168 صفحه با 82 نگا�( موجو� �� مو:( توپقاپى سرq ست. به گفته � نويسند( ين مجموعه كامل ترين مجموعه E qثا� حاجى محمد هر�q � شامل مى شو� كه تاكنو> �� يك جا گر�q��E شد( ست. بدنه صلى كتا" : صفحه 9 تا 71،شامل هما> مطالبى ست كه �� جلد �� كتا"«حو� � Eثا� نقاشا> قديم ير>» Eمد( ست. ين كتا" گرچه ��q شما�( شابك ست �لى فاقد شناسه كتابخانه ملى ير> ست :ير �� لند> به چاپ �سيد( � نتشا�7 مستوفى متقبل پخش E> �� ير> ست. لبته �� ميا> تصا�ير كتا"، تصوير شما�( 20 «�يوq گرفتا� �� ���غه» : مجموعه q مو:( q توپقاپى نيست � ��مو:( متر�پليتن نيويو�� نگهد�� مي شو�. مطالعه � كتا" نشا> مي �هد كه جاq كا� بسيا�q برq شناختن � شناساند> بز�گا> هنر ما �جو� ���

� ين كتا" مى توند به عنو> يك منبع Eغا:گر ين جريا> به حسا" Eيد. هويت هنرمند

� گرفته نجا^ qمحد�� تحقيقا7 تاكنو> گرچه � حقيقى �هويت قلم سيا( محمد شخصيت ��با�( � مطالبى نيز نگا�? يافته ست �لى هم چنا> هويت ين هنرمند سرشنا{ يرنى �� بها^ قر� ���. هويت حقيقي صلي نا^ qتبريز ستد� ها� كريم :�( به بنا � ست نا^ «ستا� محمد» گر( خو��( با � � شخصيت هنر� «ستا� محمدسيا( قلم »، «ستا� حاجي محمد هر�� » ست. هم چنين تا�يخ �قيق تولد � محل تولد � نيز بر ما پوشيد( ست . «حو� حقيقى � سن � مد7 عمر � هم چنين تا�يخ جرE qثا� نقا? به ��ستى معلو^ نيست � هنرشناسا> جها> نيز، هركد^ حدسيا7 گوناگو> � غيرمستندq � ��با�( نقا? ���شته ند... �� بين هنرمند> مو�� نظر كه مى شو� حد{ :�، ستا� محمد سيا( قلم، يكى : هما> نقاشا> بو�( باشد، سه نفر مو�� نظر نگا�ند( (833 ،1369،qتبريز )�: كريم) «qلدين نقا?2محمد بخشى يا مالك بخشى 3حاجى محمد هر�ست...:1غيا� �� تا�يخ Eمد( ست كه حاجي محمد مد7 14 سا� �� خدمت ميرعلي شيرنويي � 9 سا� ��خدمت بديع لزما> مير: به شغل كتابد�� شتغا� �شت � تا�يخ �فا7 � به سا� 913 هـ.I. نوشته شد( ست . ��كتا" «مجالس

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

16

لنفايس » ميرعلي شيرنويي ��با�( � حاجي محمد هر�� ���E( ست كه � فر�� خو? طبع ست � خياال7 عجيب مي نمو�(، «نقا? متعين شهر هر7 بو�( ست � خو? طبع ست � خياال7 غريب مي كند � كم فني باشد كه � � �� E> نديشه به خاطر نرسد خو( �ست � خو( غلط .» ين نوشته «ميرعلي شير» نشا> �هند( �

مقا^ �ال� نقا? �� :ما> خو� بو�( � Eثا� � �� حد نقاشا> ممتا: هر7 به حسا" مي Eمد. «پژ�هشگر> تفاI نظر ��ند كه سيا( قلم نا^ صلى هنرمند نيست. نوشته ها � مضاهاq موجو� ��E qثا� هم صيل � به قلم خو� نگا�گر نيست. ما �� پاسخ به ين پرسش كه نا^ صلى محمد سيا( قلم چيست ��� كجاq تا�يخ نقاشى قر� ���، �حد7 نظر �جو� ند��. هرچند عمد( پژ�هندگا>، محمد سيا( قلم � نقاشى يرنى � فعا� �� سد( نهم هجرq �نسته ند، �لى برخى هنر ��ستا> تركيه كوشيد( ند ين هنرمند � تر� معرفى كنند...محمد على كريم :�( تبريزq، هنرشنا{ يرنى،...�� مجموعه سه جلدq خو� به نا^ حو� � Eثا� نقاشا> قديم ير>، شصت صفحه مطلب به يشا> ختصاP ��( ست. كريم :�( �� تاييد نظر هنرشناسانى همچو> :كى �ليدq طغا>(1953)� مل سين(1970) � بر مبناq مطالعا7 ميدنى � برسى تا�يخى خو� � برسا{ شا�7 مو�خين � بزگانى چو> خوند مير �� حبيب لسير � ميرعلى شير نويى �� مجالس لنفايس، محمد سيا( قلم � هما> حاR محمد هر�q نقا? عجايب نگا� �خر عهد تيمو�q �نسته ست كه مدتى كتابد� ميرعلى شير نويى، �:ير سلطا> حسين بايقر_912-875) �� .I .پيوسته � �� 913 هـ لزما> مير:بديع qين سلطا> تيمو�پايانى عمر به فر:ند نافرما> qبو�( � �� سا� ها

هر7 بد��� حيا7 گفته ست.» (مير:يى مهر، على صغر،1387، 22)ين �� حالى ست كه �كتر يعقو" Eژند بر سا{ نظريا�E 7تو� بها^ پوپ � �نست كونل، �� كتا" خو�، محمدسيا( قلم � هما> غيا� لدين محمد نقا?، هنرمند هرتى معرفى مى كند كه �� كا�گا( هنرq بايسنقر nست. «شاهر )�: q? سفر �ست به تصويرگر�تهيه گز qفعاليت مى كر�( � �� سفر به سر:مين چين بر مير:تيمو�q �� 822 هـ. I. برq با� سو^ � به منظو� گشايش با" مو�7 � ��نق تجا�7 با چين هياتى بدنجا عز^ كر�.... شاهرn �� ين سفر، فر:ند> � حاكما> مناطق مختلف مپرطو�q � �� ين مر مهم شركت �� � Eنها �هركد^ نمايند( q �� هيئت سياسى تعيين كر�ند. سرپرستى هيئت با شا�q خوجه � كوكجه بو� � : طر <E : لدين مامو� شدنتخا" شدند... غيا� لدين نقاشش سلطا> محمد � غيا� nفر:ند شاهر بايسنقر مير:��:q كه : ��لسلطنه هر7 بير�> ��� تا به ��:q كه با:Eيد، �� هر شهر � �اليت Eنچه بيند، : چگونگى �( � صفت �اليت � عما�7 � قوعد شهرها � عظمت پا�شاها> � طريقه ضبط � سياست يشا> � عجايب E> بال� .I .لقعد( 822هـ q� ين هيئت �� ششم: به ��: به طريقه ��:نامه ثبت نمايد. �� �ملو� نامد �طويا� � � �عا:^ چين شد � �� يا:�هم �مضا> 824 هـ. I. به هر7 با:گشتند... گز�? مكتو" ين سفر � عجايب لطايف ناميد( ند.»(P. 73 � 72) ستا� Eژند برq ثبا7 يكى بو�> شخصيت حاجى هر�q با غيا� لدين به متن سفرنامه شا�( ��� � برين سا{ تصا�ير �يوهاq سيا( قلم � با �يوهايى كه غيا� لدين نقا? �� بتخانه چين �يد( مرتبط مى كند. ين �� حالى ست كه هيچ مستند تصويرq : حجا�q هاq معابد چين �� �ست نيست �

قابليت نطباI ند��. ميا> موجو� qتباين ها بيا> � قلم سيا( محمد Eثا� : qتصوير شوهد به ستنا� با qتبريز )�: كريم گز�? ها� غيا� لدين نقا? �� سفرنامه مذكو� با نقو? مرقعا7 سيا( قلم به �� ين مطلب مى پر�:� كه شخصيت �حدq برq ين �� هنرمند قائل شو�. «گر ين تصا�ير گز�? سفر ست، پس چر هيچ يا��شت ��شنگرq �� كنا�شا> نيست، با E> كه غيا� لدين �� نثر � نشا هم �ستى �شته � قلم � كاغذ طبعا Eما�( بو�(، گر به عقيد( مولف، ين Eثا� تو�هاq گذ� � لحظه q ست(هرچند سلو" جر ين گفته � تاييد نمى كند)، پس چر همر( با يا��شت نيست تا بينند( � حتى خو� هنرمند جهت تفسير � توضيح Eنها برq �لى نعمت خو�

فرمو? نشو�.» (مير:يى مهر، على صغر،1387، 23)�يژگى هاA مكتب نگا�گرA هر�6 � �ثا� محمد سيا� قلم

�� ���( � حكومت Pبه خصو بو�. �� هر7 تيمو�� ير> عصر :��خشا> ترين ���( ها� هنر� يكى شاهرn مير: (800-852) � حسين بايقر (901-912) سالها� پر�:شي : تا�يخ فرهنگ ين شهر به �جو� Eمد � كا�ها� توليد� � با:�گاني نيز�� E> ��نق فر�> �شت. �� ثر تشويق � حمايت پا�شاها> � �جا� : فعاليت ها� هنر� � فرهنگي، �� همه شاخه ها� هنر پيشرفت ها� بز�گي يجا� شد. E> چنا> كه بعد : مرگ مير تيمو�،

هر7 به صو�7 مركز هنر � �بيا��� <E 7E�� <مد.«هر7 ��خشا> ترين سا� ها� هنر� خو� � يك با� �� ���> سلطنت شاهرn مير: � با محيط هنر�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

17

ست. گذ�ند( شيرنويي علي � بايقر حسين سلطا> حكومت )��� فعاليت ها� با �يگر با� � مير: بايسنغر <E �بي � هنر�چنا> پيشرفت كر� كه به صو�7 مركز <E كه چها� سا� طو� كشيد ^�� )��� �� Pبه خصو Iسته � با كاشي ها� معر�E نماها � گنبدها� مرتفع Iها، طا I:شي با طا�ثا� معما�� پرE <E �� � مدE�� )���بنا گر�يد...�� ين ���( با ستفا�( : عناصر �خر ���( �يغو�� � بعد : سلجوقي � سنن ���( ها� قبل، هنر، عالي ترين �( ترقي خو� � پيمو� � Eثا� هنر� بسيا� �:ند( � گرنبهايي به �جو� Eمد. به �يژ( �� �شته «هنركتابت» با فعاليت مشتر� خوشنويسا>، مصو�>، نقاشا>، مجلد> � مذهبا>... � جز Eنها بهترين Eثا� E � )��� <Eثا� مشابه ���( ها� قبل تهيه گر�يد. ميرعلي تبريز� � فر:ند � عبدهللا، جعفر تبريز�، شمس لدين محمد هرتي، موالنا ظهر تبريز� (ستا� ستا�>) � سلطا> علي مشهد� : معر�� ترين خوشنويسا> E> ���( هستند. : مصو�ين: خليل مير:، غيا� لدين نقا?، كما� لدين بهز� هنرمندني بو�ند كه �E:( نا^ � شهرتشا> �� فرسو� مر:ها�

:ما> � مكا> گستر? يافت.»(پا�سا� قد{، حد، 1356،42)با توجه به شيو( مرسو^ �� مكتب هر7، شيو( جرE qثا� محمد هر�q تركيبى : سنت هاq نگا�گرq يرنى qبند : نظر ساختا�، موضوW، تركيب ين ���( qنگا�گر qبا سنت ها با هنر چينى ست � همخونى چندنى q )ست، كشيد> چهرنهفته �ثا� E � �نگ Eميزq ند��. عال�( بر E> نوعى شوn طبعى � طنز جتماعى �� شمند�>، خانه بد�شا>، قلند�> � ���يشا> �� ين ���( مرسو^ نبو�( � : مقبوليت � حمايت ��با� نيز برخو��� نبو� � حتى به نظر مى �سد، خال� ميل ��با� بو�. «ين تصا�ير خا�R : سليقه � �هن �سمى هنرq ��با�q بو�ند

� كا� مايه q سر�ستى به حسا" مى Eمد(. ين qهنر فرهيخته Eثا� :مر( �� كه نبو�( طو�

��با� قر� گير�.»(Eژند، يعقو"، 1386،45) � �E�گى ها � ���ها �نج ها، بيا> خانه بد�شى ها �� Eثا� هنرمند ما، � ترسيم :ندگى ��:مر( � غير فاخر مر�^ عامى، ما � با �ضعيت جتماعى ين ���> Eشنا مى كند. Eثا� � به يقين با ��I � سليقه �سمى هنر ��با�q سا:گا� نبو�. ما Eيا Eثا� ستا� محمد سيا( قلم بنا به قو� �كتر Eثا� فرهيخته هنرq ��با�q قر� Eژند �� :مر( نمى گرفت؟ (>. �. به تصوير شما�(1) «:نى با سه فر:ند � شوهر? كه �� حا� غذ ��> به خر ست». : P. 160 كتا" «با �قت � تعمق بيشترq كه به قيافه � حاال7 چهر( ها � شيو(

نگا�گرq � كا�بر� �نگ ها � نتخا" موضوW � سايرنكا7 بتكا�q تصا�ير، معطو� مى ��يم، ��مى يابيم كه ين نقا? نوگر، �� قد�7 قلم � خلق تصو�7، كم قرين بو�( � خوسته � ناخوسته به �ئه مكتبى نايل گشته كه عال�(

(9.P) «.مدندE ما> ها جزء صو� عجيبه � نقو? غريبه به شما� مى: <E �� ينكهبر �� <E بو� � عال�( بر �هميت برخو�� : � qجتماعى برها� Wبو� كه موضو qستا� سيا( قلم هنرمندخلق هنرهاq عومانه �يگر نيز تبحر �شت.E> گونه كه خوند مير (غيا� لدين بن هما^ لدين) ��حبيب لسير �� حو� � مى نويسد: «موالنا حاجى محمد، نقا? ��فنو> :ما> خو� بو�...�� فن تصوير � تذهيب مها�7 تا^ �شت، چندگا( همت بر پختن چينى فغو�q مى گماشت، بعد : تجربه بسيا� � �تكا" مشقت بى شما�، جسم ظر�� ��نى كه مى ساخت با چينى به غايت شبيه گشت، ما �نگ � صفايش چنانچه مى بايد نبو� � : جمله مخترعا7 موالنا حاجى محمد، صند�I ساعتى ست كه �� كتابخانه مير على شيرنويى ترتيب نمو� � �� E> صند�I، صو�تى تعبيه كر�( بو� كه چوبى �� �ست �شت � چو> يك ساعت : ��: مى گذشت E> پيكر، چو" � يك نوبت بر نقا�( كه

(13.P)«.: گذشتن ساعت ��^ �� نوبت حركت مى كر�پيش بو� مى :� � بعد ��كريم :�( تبريزq �� �مه ستد� ها� خو� به جهت ��فنونى هنرمند ما مى ���E: «: فنو> مختلفه q كه، فنو> : � نويى، مير عليشير كتابخانه �� �ترتيب ساعت معر� نمايد، يكى تاييد مى � مير على شير گفته �يگر?...تصا�يرq : قبيل ��( :نگوله ها � �نگ Eميزq كر�> ظر�� ��نى، تذهيب � تشعير Eثا� خو� نقا?

(16.P)«.ندمد( E "ست كه به مثابه ��فنونى نقا? به حسا

،1تصوير شما�محمد سيا قلم، Hند � شوهر��نى با سه فر كه �� حا� غذ� ���> به خر �ست، ،13/8 X 24/5،>160 كتا .P ��H2153،$توپقاپى سر�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

18

شيو� �جر�A �ثا� متاثر �B هنر ����� مغو� (مكتب �يلخانى) يا چينى گر�يىEثا�ستا� محمد عال�( بر تونايي قد�7 �ست، شناخت �� � : �ضعيت موجو� جتماعى بيا> مي سا:� ين گفته «ميرعلي شيرنويي » �� ين جا به ثبا7 مي �سد كه � «نقا? متعين شهرهر7 بو�( خو? طبع ست � .(12.P)«( غلطست � خو( �نديشه به خاطر نرسد خو <E �� � � خياال7 غريب مى كند � كم فنى باشد كهستا� �ستي تونا �� مجلس �Eئي �چهر( پر�:� � نمايش � تونمند نيز تذهيب گريي �� � �شت لبسه � :ينت ها )��� �� محمد ستا� عمد( ترين نگا�( ها� بو�. مها�7 با با:� �� :ندگى هنريش بيا> حاال7 فر� عا�� كوچه � ست.(>. �. به تصوير ?.2)«چها�مر� عامى با الb كه �� حا� مر��( با مر�q هستند كه ما�� خو� � به ��? گرفته

�حمل مى كند.»: P. 161 كتا"ستا� Eثا� �� (چينى گريى) چيني نقاشى تأثير7 � حاال7 : ست. لمس قابل lضو� به قلم محمدسيا( تزئينا7 مو� ، � چهر( �Eيش تا گرفته سكنا7 پيكر( ها بر � لبا{ � حتي طرحى چين � شكن لبا{ ها، طرحى صخر( هاq خطوT � طرحي ها� ���گير� شد( چيني گريي � مى تو> مشاهد( كر�. «تصا�ير عجيب � غريب پيكر( ها غالبا هما> صو�7 ها� ���يش ، �يو> ، خانه بد�شا> ، گديا> � مر�^ كوچه � با:�� ست كه به :ندگي ��:مر( مشغو� ند � فا�b : محد��يت ها� ��با�� � قر���ها� :ندگي شاهز�گا> هستند. ستا� �� تصويرگر� طبقا7 غنياء �سالطين � شاهز�گا> � �جا� ، صو�7 ها � حاال7 �سو^ كه مبا��7 مي ��:يد چيني � هرتي Tمخلو شيو( به Eنا> نگا�گر� E> :ما> بو�. لبسه ها تركيبي : لبسه ها� ��: مر�^ هر7 � چين بو�. �Eيش مو � چهر( �� :نا> به شيو( چيني � �� مر�> به شيو( هرتي بو�. �� حالي كه چنين محد��يتي بر� خو� �� پيكر( نگا�� مر�^ عا�� نمي �يد.» (شا� قز�ينى، 1381، 43) (>. �. به 114 .P : �ست» �� عقا" سو�كا�با «شاهز�( (3.? تصوير

كتا"هنريش تبحر qبتد �� qهر� محمد مير، خوند q گفته به به سياI هنرمند> هم ���( q خويش قلم مى :�«�� بتد نقا? كا�Eمدq بو� � Eثا�q نيز به شيو( قدما تصوير نمو�( كه هم عيا� ساير

(17.P)«.ستمد( E �� : عهد( نقش7 هر .I .نقاشا> قر> 9هـ� با جست �جوگرq � مها�7 تما^ مانند ساير نقاشا> هم عصر خويش چهر( پر�:� مي كر� �لبته �� : qشكا�E 7ثا�? تاثيرE : )��� ين. �نشا> مى � موجو� �� :مانه خو� � Wلبسه، كال( � كفش تنوكشيد> شيو( � يلخانى � �� خو� ���. «برq تشريح شيو( �ليه نقا?،...تصا�ير سليما> � بلقيس يا عر�سى �� شب : Eثا� � به شيو( هرتى ست...Eثا� �:ند( كه �� شيو( هرتى � قبل : تحو� مكتب جديد نقا?، به يا�گا� ماند(، عبا�تند :: 1. تصوير فرشتگا> � قصه هاq تا�يخى � فسانه q ست....2. تصوير طبقا7 سالطين � غنيا � �جا� � شاهز�گا>... 3. تصوير طبقا7 عا�q جامعه، �نشمند> � صنعتگر> �... 4. گر�( ���يشا> � قلند�>... 5. ��( شاما> ها � ���يشا> 6. طبقه جنه � شياطين � �يوها...7. ��( �يگرq خا�R : تصا�ير نسانى شامل نوW نقو?

(18 .P)«Wيى � ساير نقو? متنو�E > � پرندگا> � مناظر � گلجانو� � qهنربا جر � Wنظر موضو : Eثا�� متفا�7 نا^ گرفته ست، Eثا� ���( � ��^ نقا? كه مكتب «سيا( قلم » ���( � قبل ست. �� ين �سته : كا�ها هنرمند نگاهي �قع بينانه تر به :ندگي �كا� مر�^ ���. �سايل :ندگي � كا� ��:مر( شا> � به تصوير مي كشد يا ���يش � بي خانما> ها � ��لبا{ هايي ژند( � به حالتي ��ماند( نقش مي كند.. نكته قابل توجه E> ست كه «� Eثا�? � به خوهش يا �ستو� �يگر> تصوير نمى كر� بلكه هر

تصوير شما�2،محمد سيا قلم، چها�مر� عامى با �الS كه �� حا� مر��� با مر�$

هستند كه ما�� خو� �� به ��H گرفته �حمل مى كند.(���يتگر يك ��قعه $

،14/2 X 26/1،>161 كتا .P �� ،(�مر��H2153،$توپقاپى سر�

،3تصوير شما�محمد سيا قلم، شاهز�� سو��كا�

با عقا< �� �ست، ،27 X 26/5،>114 كتا .P ��

H2153،$توپقاپى سر�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

19

نقشى � بنا به يا�� �هنيت � حس نوجويى خو� خلق مى كر�... � Eثا�? � بسا> فر:ندنش مى �نست � هميشه عالقمند بو� �� كنا� همديگر قر� گيرند بدين جهت Eثا� � پركند( نگشته � همه

(6 .P)«.ستيك جا جمع شد( �� تصويرگر� : موجو� خيالي «�يو» يكي �يگر : موضوعاتي بد> Wمتنو مضامين با � كر7 به )��� ين �� � كه ست مي پر�:�. �يوهايى كه به نجا^ كا�هاq مختلف مشغو� هستند با خو� (>. �. تا جنگ � ستيز �Eمى گرفته : كا�هاq ��:مر( به تصوير ?.4)«�� �يو �� حا� �( كشيد> � نصف كر�> يك

��خت»: P.143كتا"�� �نيا� نگا�گر� قر> 9 � 10 هـ I به ند�7 پيش مي Eمد هنرمند� محيط پيرمو> خويش � �قع گريانه يا با نگاهي Eميخته

به طنز تصوير كند. هنرمند> ين ���> مي بايستي ميل � سليقه � ��با�� � كه �� E> ���> حو� محو� صلي تصويرگر� كتب ��� مي :�(، �ضا كنند تا : نظر شخصيت هنر� � معا? :ندگي تأمين باشند �� غير ين صو�7 : طر� ��با� � حاكما>، حمايت يا پشتيباني نمي شدند. نگا( نوگر � غيرمعمو� نقا? ما عاملي مي شو� كه �� :مانش موفقيت هنرq چندني به �ست نيآ��� � حتي Eثا� � � عجيب � غريب �ماليخوليايي خوندند. به نظر مي �سد حاR محمدهر�� با نگاهي طنزEميز � لو�( مآبانه كه حتي جنبه � كا�يكاتو�� �شته، به نقد� جتماعى : :مانه خويش پر�خته ست . «�� حقيقت مي تو> گفت ، ين Eثا� به جا ماند( تا�يخ گويا� :ما> نقا? بو�( كه با بر�شت :يركانه � ، :ندگي نابساما> � �����E هم شهريا> خو� �، چنا> كه به تعريف نمي Eمد( ، با قلم سحرEسا �

(841 ،1369،qتبريز )�: ( .» (كريم�� �شكا� ساخته � �� معر� �يد مسئولين بي خبر قرE ،لو�خو�Eطنز �� ست كه �ئه موضوعا7 �� ���Eنو �: يك طر �ئه � كر� ين شيو( �� قلم كا�� كه محمدسيا( نقاشي سنتى ير> سابقه ندشته ست � : طر� �يگر �� نحو( � جرq تصا�ير، طرحي ها، �نگ Eميز� ها � تركيب بند� ها نيز به گونه � غيرمرسو^ � طنزEلو� عمل كر�. لبته حركت نوq � �� جهت مستقل كر�> نقاشى :

�بيا7، �بيا7 �ستانى � ��يتگرq �بى نشا> �هند( جر7 �پيش �� بو�> ست، مرq كه �� E> :ما> متد�� نبو�. شيو( � � شيو( � خا�R : سنن مرسو^ نقاشي ير> بو� � مقبو� طبع ��با� نبو� ، � به حتما� :يا� :� حمايتي نيز �� ين �تباT به عمل نمي Eمد كتابد�� مقا^ �� كه بو� جهت همين به شايد �

ميرعلي شيرنويي باقي نماند. Eثا� «حاR محمد هر�� » �� چهر( پر�:� ، حاال7 �نگ Eميز� شيو( موضوعا7 ، پيكر( ها، سكنا7 ����( � سيا( �� � كه ست . چهر( هايي Wبسيا�متنوقلم به تصوير كشيد( ست شباهت به مر�^ :��پوست چين �مغو� � تركستا> ���. �� صو�7 :نا> جو> :نا> صو�7 كه حالي �� بر�(، كا� به تغيير كمتر قلم » «سيا( ��شيو( ست . )�� حالت تغيير � پير حالت بيشتر � هستند qفر� هويت q�� چهر( ها هيواليي � :شت حد:يا�� تا � ترسنا� � عبو{ ��ند. حالت بهت :�گي �غيرعا�� چهر( ها �حشت � �� �� برمي نگيز�. �نگ پوست بد> پيكر( ها تير( ست . �ست � پاها عموما بز�گتر : حد معمو� تصوير شد( ند � با بدنشا> تناسب طبيعي ند�� (>. �. به

تصا�ير شما�( 6 � 5)

،4.H تصويرمحمد سيا قلم، �� �يو كشيد> � �� ��� حانصف كر�> يك ��خت» ،34/5 X 25/7،>143كتا.P ��H2153،$توپقاپى سر�

،5.H تصويرمحمد سيا قلم، �� مر� ���يش سيا � سفيد �� كنا� ،Xنى عصا به �ست � مفلو�پير ،35/5 X 14/3،>143كتا.P ��H2153،$توپقاپى سر�

تصوير H.6، محمد سيا قلم، �� مر� �� كنا� �سبى كه تفاله مى خو��،H2153،$26/48، توپقاپى سر� X 16/7،>136كتا.P ��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

20

: جمله موجو�تي كه ساخته � �هن خالI هنرمند ست، �يوها� فسانه � هستند كه به نوW مختلف تصويرشد( ند. نقا? ما عالقه :يا�� به تصويرگر� ين موجو� خيالي �شته � به تنوW بسيا�� ��چهر( پر�:� Eنها پر�خته ست . �� نقاشي ها� ستا�، �يوها ��� �يش � سبيل ها� بلند � قيافه ها� �هشتنا� � ترسنا� هستند. موها � �Eيش صو�7 ژ�ليد( � نامرتب ست با شاn ها� كوتا( يا بلند، چشماني سرn � : حدقه ��Eمد( � بدني پرمو � خالد� با پوستي خشن � كلفت . كثر به پاهايشا> :نگوله � بسته شد( ست . �� پيكرنگا�� �يوها «ستا� محمد» تركيب � تلفيقي : موجو�7 � حيونا7 مختلف � به كا� گرفته ست. بر� مثا� :گو? � �ها> سب � يابو، �ماb به صو�7 منقا�� : پرندگا> يا خرطو^ فيل، �مي كلفت � پشمالو ، پوست بدني كلفت � اليه �� � سيا( مانند حيونا7 با پوست كلفت بهر( گرفته ست. ���هن هنرمند �يوها چو> موجو�تي فسانه � هستند كه تو> نجا^ هركا�� � ��ند. (>. �. به تصوير شما�( 7 � ،� bالشتن �يا به حركت � Wحاال7 مختلف مانند جنگ � نز �� 8) �يوها �حمل با�ها� سنگين ، �� حالي كه �ست � پايشا> �� بند ست � حالت سا�7

��ند � حمل كجا�( � �سايل سنگين نشا> مي �هد. گرچه ستا� شيو( �حد � يكساني � �� �نگ Eميز� Eثا�? �نبا� نمي كر� �لي به طو� كلي مي تو> �� به كا�گير� �نگ ها� پر��خشش � تابا> �� Eثا�? تأكيد ��:يد. �� بعضي Eثا�، �نگ هايش كامال ��حي � تلطيف يافته هستند � نوعي چشم نو:� � ��l بخشي � لقا مي كنند �� حالي كه �� �سته � �يگر هيچ گونه يكدستي �� �نگ ها نمي تو> مشاهد( كر� به خصوE ^�� )��� �� Pثا�? كه بيشتر :�نگ ها� تير( � چر� بهر( گرفته ست . شايد شيو( � � �� ين مرحله : E> جهت سيا( قلم خوند( ند كه با قلم مو� تير( � طرحي � ���گير�

مي كر� � سپس E> � با �نگ ها� تير( � خاكستر� هايي قهو( � خا^ �نگ Eميز� ، قلم گيرq � تكميل مي نمو�. Eثا� ستا� ��q �قم هاq مختلف ست به گونه q كه بسيا�q : ين Eثا� پس : نتقا� به توپقاپى سرq به �ست فر� مختلف مرقو^ شد( ست، همين مر هويت � شناسائي Eثا� ستا� � مخد�? مى سا:�. كا�شناسا> برين با��ند كه شايد بعدها �يگر> بر پا� Eثا�? نا^ سيا( قلم � ثبت كر�( ند. Eثا� �سته �� � كثر بد�> مضاء هستند � به حتما� :يا�

به ين علت بو�( كه هنرمند به �سطه فر�تني : گذشتن نا^ �يا كنيه خو� برپا� نگا�( هايش حر: كر�( ست .به طو� كلي مرقومه ها� Eثا� ستا� به ترتيب عبا�تند :: «عمل ستا� محمدسيا( قلم» ، «محمدسيا( قلم» ، «سيا( قلم» ، «محمد»، «عمل ستا�» . بنابه ظها� نظر � تحقيق Eقا� كريم :�( تبريز� مي بايستي بسيا�� : ين مضاها كا� خو�ستا� نباشد � جعلي بو�( باشند. گر ين هنرمند �� بندخو�نمايي بو�( ، محض نمونه هم كه شد( �� يكي : Eثا� �قم �� خو�، شايسته بو�( كه نا^ خو� � نا^ پد� � ساير لقا" � كنيه ? � به تما^ � كما� ثبت مي نمو�( � بسا> ساير هنرمند> �يگر،تا�يخ جر � علت ترسيم � شر�W � ختم تصوير � �� �يل ثر يا��شت مي كر�( ست . �� صو�تي كه �� جمله Eثا� سيا( قلم كه مضاها� ساختگي � �� بر ��ند، تماماجمال7 كا� «ستا�محمدسيا( قلم» ��R شد( � ستثنايي

نيز مشاهد( نگشته ست .»(پيشين،865) چر Eثا� «ستا� محمدسيا( قلم » �� ير> موجو� نيست ؟

�� حا� حاضر تقريبا تمامي Eثا� به جا� ماند( : ستا� ��مو:( «توپقاپي سر� ستانبو� » � تعد� بسيا� محد��� نيز به صو�7 پركند( �� مو:( ها� �يگر �نيا محفو� ست . ما �� ير> ،: Eثا� ين ستا� �جمند ثر� به ثبت نرسيد( ست.

تجلي هنرEفريني ها� ستا� محمد �� مد7 سي � پنج سا� سلطنت سلطا> حسين بايقر (قر> 9 هـ I) � پشتكا� �:ير �نشمند? ميرعلي شيرنويي �� شهر هر7 بو�. شا( سلطا> حسين مي خوست ، شهرهر7 �همچو> شهر غزنه �� يا^ شا( سلطا> محمو� غزنو� با �R � قر" نمايد. �� نتيجه نقاشا> با مها�7 � پرتو> � �����> قتد� خو� �� كتابخانه سلطنتي جمع ���E. ين هنرمند> �� ين كتابخانه به خلق Eثا� هنر� شتغا� يافتند كه يجا�گر هنر پر�R �قر" «مكتب هر7 » شدند. �� بين ين هنرمند> �ال مقا^ «ستا� سيا( قلم » : شهر7 � مقا^ برجسته � برخو��� بو� � عال�( بر مقا^ هنر� ، عهد( �� كتابخانه سلطنتي نيز بو� (904-890 هـ I) � مو�� حتر � تشويق ميرعلي شيرنويي . I ست كه به سا� 904هـمد( E ستا� ضبط كتابخانه سلطنتي شد.��تا�يخثا� E > چها��( سالهين ���شت . �� � �قربه علت بي مهر� ها� ميرعلي شيرنويي كه �ليل E> به طو� قطع برما��شن نيست ، «محمد سيا( قلم» : خدمت ��

،Sتربيت يك �ال �تصوير H.7، محمد سيا قلم، �� �يو �� حاH2153،$26/8، توپقاپى سر� X 35/4،>147كتا.P ��

تصوير H.8، محمد سيا قلم، �يوها �� حا� حمل شاهز��گا>، ،62/5 X 20/5،>118كتا.P ��

H2153،$توپقاپى سر�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

21

ين كتابخانه �ست كشيد � به خدمت بديع لزما> مير: شتافت . : ين سا� تاپايا> عمر? (913- هـ I)، حد�� 9 سا� ، به سمت كتابد�� بديع لزما> نجا^ �ظيفه نمو�. �� ين يا^ � هم چنا> به خلق Eثا� نوگريانه «سيا( قلم »? �مه ��. نگا�( ها� � �� ين مد7 9 سا� پايا> عمر? ��� �:شي قابل تحسين ست . مقا�> با مرگ «حاR محمدهر��» حكومت بديع لزما> نيز به سر Eمد � شيبك خا> :بك خرسا> � به تسلط خو� �� ���E، مد7 سه سا� خرسا> � : جمله كتابخانه بديع لزما> به �ست :بكا> فتا�. سپس شا( سماعيل صفو� به سا� 916 هـ.I به خرسا> حمله كر� � تما^ منطقه � : �ست :بكا> به �����E. همه Eثا�هنر� � خزنه پا�شاهي : جمله كتابخانه فوI � متملك شد � با خو� به تبريز بر� � �� Eنجا �� كتابخانه غني خو� گر���E� كر�. �� ين :ما> شهر تبريز : نظر علمي � هنر� �:شي فوI لعا�( يافت

� نسخ �Eثا�� �� E> گر���E� شدند كه �� حد خو� بي نظير بو�ند. شا( سماعيل صفو� پس : شكست �� �شت چالد�> (920 هـ I) شهرتبريز � : �ست ��. � �� پي E> كليه مو� �يوني � Eثا� هنر� � مرقعا7 � خطوT به خزئن سلطنتي عثماني نتقا� ��( شد، كه : E> جمله Eثا� با�:? «ستا� محمدسيا( قلم » ست . متأسفانه حمله تركا> عثماني (سلطا> سليم ) به تبريز � غا�7 ين شهر �كتابخانه غني � با �:? E> خسا�7 جبر> ناپذير� به Eثا� فرهنگي � هنر� ما ��� ���E. كليه Eثا�هنر� � كتب گرنقد� به كاn «توپقاپو ستانبو�» نتقا� ��( شد. � : E> :ما> �� Eنجا مضبوT ست . بعد : مرگ سلطا> سليم، �� :ما> سالطين �يگر عثماني تعد�� :

Eثا� ستا� به خا�R : تركيه عثماني �( يافت .جاq بسى تاسف ست كه مر�:( مي بايستي بر� تحقيق، بر�سي � �يشه يابى Eثا� ين ستا� به مضبوطه ها� ساير كشو�ها مرجعه كنيم . جا� E> ��� تا ين خالء فرهنگي � هنر� � با تحقيق � تفحص � شناخت Eثا� � شخصيت ساتيد

به نا^ ير> پر نماييم. تا شايد بتونيم �� �ظيفه q هرچند كوچك �� �تباT با فرهنگ ين مر: � بو^ كر�( باشيم.Aجمع بند

�� ين مقاله به ين مطالب شا�( شد كه كريم :�( تبريزq �� كتا" خو�، ستا� محمد سيا( قلم � يكى : نقاشا> نو��E � خالI قر> نهم هـ.I. معرفى كر�( ست كه مبدW شيو( سياهيسم ست. شيو( q كه �� E> نقا? با سنت

شكنى هاq خو� تونست ��شى نوين � �� تا�يخ نقاشى ير> �قم :ند. lكر�: 1. خالقيت �� طر qطبقه بند lين شربه �> �� مرقعا7 مى تو ثا� محمد سيا( قلم �E :با� qيژگى ها�� يد( 2. جست �جوگرq �� خط � فر^ 3. به كا�گيرq تخيل � ��يا 4. پر�ختن به موضوعا7 عاميانه � توجه به �ضعيت : q��� .6 بى يا حماسى�بيا7 يا مضامين �نها به E بستگىموضوعا7 بد�> � qقشا� مختلف جامعه 5. به كا�گيرتمجيد � گرفتن لقا" : ��با� 7. مرقعا7 � به سفا�?، �ستو� يا ��خوست �يگر> نجا^ نمى گرفت 8. �قع گريى شخصيت � هويت فر�q پيكر( ها، �� Eثا� � بيشتر فر� �� حا� نجا^ كا�q معين هستند. 9. تجلى فكا� عجيب � غريب

خو� � با تصويركر�> موجو�7 غير متعا�� نشا> مى ��.Eثا� حاR محمد هر�q(سيا( قلم) با طرحى بتكا�q، به هم �يختن قوعد نقشينه هاq با" ��:، قلم گيرq � حاشيه :نى، نقطه پر�:q، نتخا" حاال7 �قع گر � مشكل �� پيكر( ها، نمايش پر پيچ � تا" بد> �يوها � ���يش � ستفا�( : فضاهاq غيرمتعا�� � �هنى، به سمت � سوq سبكى شخصى به ��� : سنت هاq متعا�� نقاشى يرنى سوI ��( شد.

شيو( q كه �� ينجا ما E> � سياهيسم خونديم.منابع � كتابنامه:

1ـ Eژند، يعقو". 1386، ستا� محمد سيا( قلم، شركت سهامى كتابهاq جيبى، تهر>2ـ پا�سا� قد{، حد. 1356، سند� مربوT به فعاليت ها� هنر� ���( تيمو�� �� كتابخانه بايسنغر� هر7، مجله

هنر � مر�^، ���(15، ?175، تهر>3ـ خوند مير (غيا� لدين بن هما^ لدين)، 1857^.، حبيب لسير فى الخبا� لبشر.، به هتما^ مير: على محمدخا>، چاپ

سنگى، بمبئى4ـ شا� قز�ينى، پريسا. 1381، محمد سيا( قلم نقاشي �� بوته بها^ ، مجله جلو( هنر، پاييز،شما�( 31،تهر>

5ـ كريم :�( تبريز�، محمدعلي. 1369، حو� � Eثا� نقاشا> قديم ير>، R 1، نتشا�7 مستوفي، لند>6ـ كريم :�( تبريز�، محمدعلي، 1389، حو� � Eثا� حاجى محمد هر�q يا محمد سيا( قلم مبتكر شيو( سياهيسم،

نتشا�7 مستوفي، لند> 7ـ قاضي، مير حمد منشي قمي. 1359 ، گلستا> هنر، تصحيح حمد سميع خونسا��، تهر>

8ـ مير:يى مهر، على صغر. 1387، محمد سيا( قلم، حاR محمد هر�q، يا غيا� لدين محمد نقا?، نقدq بر كتا" ستا� محمد سيا( قلم تاليف �كتر يعقو" Eژند، مجله تنديس شما�( 23، تهر>

Jpsiroglu, M. S. , Siyah Qalam , 1984, Akademische Druck- U. Verlagsa Graz , Austria 9-

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

چكيد�:22 : مجموعه � با � شد( برپا قاجا� � )��� �� ما:ند�> تكايا� فضا� ين �� � بينند( � هر �هن كه شد( ند تزيين مذهبي نقو? معنو� به تفكر سوI مي �هد. �� ين بين، E> �سته : نقو? غيرمذهبي كه شامل نقو? ساطير� � حماسي : ���> كهن ست � غلب تقابل �� نير�� خير � شر � مطرl ساخته ند، E> چنا> با فضا� معنو� تكايا پيوند خو��( � هماهنگ شد( ند كه گويي نعكا{ �هند( � هويت ملي همو�( تقابل، ين : حاصل شد( ترسيم نقو? هستند. ما قومي �مفاهيم خالقي � �� ساحتي معنو� بيا> مي كنند � حكايت : مبا�:(

��نديشه � هو�يي � هريمني ��ند.مقاله � حاضر كه نقو? ساطير� � حماسي � : �يدگا( يا� شد( مو�� توجه قر� ��( ست با هد� يافتن ��پايي : عناصر هويت سا: �� تكايا ين فر� � مطرl ساخته ست كه نقو? پديد Eمد(، هم چنا> كه : منابع كهن ساطير� � شاهنامه فر��سي متأثر شد( ند، خوسته يا ناخوسته به تد�^ ين مسأله يعني هويت ملي � قومي تأكيد مي كنند. نقاشا> عاميانه با طرحي سا�( � ��> خو�، به با��ها � عتقا�7 قو^ ما:ني توجه �يژ( � �شته ند :ير ين خطه، ��:گا�� سر:مين ساطير� بو�( � بديهي ست كه

منبع موثر� بر� تجلي مجد� هويت بومي � ملي خوهد بو�.

�ژگا> كليد�: نقاشا> عاميانه، هويت، تكايا، نقش مايه، خير � شر، ما:ند�>.

مقدمههويت مهم شاخصه ها� : يكي مثابه به ير> بومي معما�� فرهنگي � تا�يخي محسو" مي شو� � نقش �:ند( � �� تثبيت � تد�^ E> ���. به نظر مي �سد �جو� نقش مايه ها� متعد� �� فضا� معما��، �� تكوين هويت ملي � قومي نقش بسزيي �شته ست كه نمونه ها�

E> � �� معما�� تكايا� ما:ند�> مشاهد( مي كنيم.ما:ند�> : قر> ��:�هم تا چها��هم هجر�، عرصه � حد� شما� ما( �� مرسم عز��� برگز�� تكايا، جهت معما�� : توجهي قابل محر^ بو�( ست. تعد� � تنوW نقو? �� تكايا ��� بعا� مختلف كمي برخي جريا> ها� : محيط � بهر( گير� هنرمندنه :ير � كيفي ست ساطير� نقو? حضو� ست. ��يت قابل ساطير� جها> � تا�يخي � حماسي با توجه به ين كه ين سر:مين �� جها> ساطير� شأ> � نشا> �يژ( � ���، �� بناها� تا�يخي ين خطه به �يژ( تكايا پر�نگ مي نمايد. نيز ترسيم نقو? ساطير� � حماسي �� فضا� تكايا، حاكي : E> ست كه �� فرهنگ عاميانه � مر�^ ين خطه جايگا( �يژ( � �شته � �� پيوند با عتقا� � :ندگي Eنا> بو�( ست، : ين �� مي تو> بخشي

محمد �عظم ���B* �كتر مجتبي �نصا��** �كتر محمد خز�يي***

باBتا هويت ملي � قومي �� نقوK تكايا� ماBند��� با تأكيد بر موضوc خير � شر

* ��نشجو] �كتر] پژ�هش هنر، ��نشكد هنر، ��نشگا تربيت مد�� تهر�>، �ير�> ** ��نشيا� گر� معما�]، ��نشكد هنر، ��نشگا تربيت مد��، تهر�>، �ير�> ***��نشيا� گر� گر�فيك، ��نشكد هنر، ��نشگا تربيت مد�� تهر�>، �ير�>

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

23

: �Eما> ها � �E:�ها� مر�^ � �� موضوW ها� نقاشي شد( : پهلونا> نقو? �� متعد� مضامين بين كر�. جست �جو سطو�( � � حماسي تكايا، برخي موضوW ها نظير موضوW خير � شر كه تجسمي : نيكي � بد� ست بيشتر جلب توجه مي كنند � غلب ��بدنه يا سقف تكايا به نمايش ��Eمد( ند. :ير ين خطه طبق Eنچه �� شاهنامه فر��سي Eمد( ست سر:مين �يو> خوند( مي شد � بديهي ست كه حضو� پهلونا> � موجو�7 ساطير� جهت تقابل با شر�7 ها � :شتي ها ضر��7 �شته ست � نقاشا> عاميانه، تكايا � بهترين مكا> جهت نعكا{ ين تقابل

يافته � برخي : نقش ها � به عا�يه گرفته � هويتي ��با�( بخشيد( ند.قاجا� عهد عاميانه � نقاشا> كه تال? ��� حاضر سعي مقاله � مر�^ عتقا�7 � نگر? خو�، تصو�7 بر�: بر� محلي � تكايا كه يافته ند، مو�� كنكا? قر� ��( � بهر( گير� Eنا> : مضامين خير � شر � �� تعد�� : نقو? �� تكايا� صيل ما:ند�>، كه مر�:( تقريبا �ست �� ��صد� پيش پژ�هش قر� �هد. توجه مو�� ماند( ند، باقي نخو��( پاسخ به ين سو� ست كه نقاشا> عاميانه با گزينش موضوW خير � شر �� فضا� تكايا، چگونه با ستفا�( : برخي نقو? ساطير� � حماسي :

���> كهن، هويت ملي � بومي � با:مي تابند؟ين تحقيق برسا{ هد�، : نوW بنيا�� ست � برسا{ ماهيت � ��? : نوW توصيفي ست. �� ين �ستا ضمن ستفا�( : سنا� � تحقيق

ميدني � مشاهد( Eثا�، به تحليل محتو� Eنها پر�خته مي شو�.ين مقاله كه �� سه بخش مو�� بر�سي قر� مي گير�، نخست نگاهي Eثا� هنرمند> عاميانه ���، سپس به كوتا( به هويت ملي � قومي �� W> (با تأكيد بر موضوبا:تا" هويت �� نقو? موجو� �� تكايا� ما:ند�خير � شر) مي پر�:� تا ��? گزينش نقاشا> عاميانه � �� مبحث هويت مو�� توجه قر� �هد. �� Eخر به برخي نقو? ساطير� � حماسي پر�خته

خوهد شد كه به عناصر� هويت سا: مبد� شد( ند.فرهنگ � هويت ملي � قومي �� �ثا� هنرمند�� عاميانه

فر� ،<E �� كه ست جامعه مر�^ �فتا� : مجموعه � فرهنگ �( � ��? :ندگي � فرگرفته � همو�( نعكا{ �هند( � E> هستند. : سويي فرهنگ فقط يك �فتا� قابل مشاهد( نيست، بلكه مجموعه � : �:? ها � با��ها� مر�ماني ست كه E> � بر� تغيير، تجزيه � :يش با:مي تابند �فتا�شا> �سيله به كه � Eنچه نيز � مي برند كا� به �فتا� (ها�يلند، 1999، 36). بنابرين به تعبير گستر�( تر، فرهنگ مجموعه � : با��ها، �:? ها � �فتا�ها ست كه عضا� يك جامعه � پيوند مي �هد. ين تعريف نه تنها لگوها� �فتا�، بلكه لگوها� نديشه � مها�7 ها � فن هايي � ��برمي گير� كه �� ساخت مصنوعا7 به كا� گرفته مي شوند

(بيتس � پالگ، 1375، 112)بدبهي ست ساخت ين مصنوعا7 كه با ��I بشر پيوند خو��( ست �� قالب نوE Wثا� هنر� نمو� مي يابد � منعكس كنند( � بخش مهمي

: فرهنگ بشر� ست.�� ين بين، هنرمند> يرني به �يژ( هنرمند> عاميانه بيش : هر فرهنگ �يگر، مجموعه � عظيم : مير� فرهنگي گذشته � پيش �� ��ند � سعي مي كنند �� عتال � گستر? E> كوشش نمايند � با تأثير : Eثا� فلسفي، �يني � هنر� گذشته، هويت � صالت خو� � با:يافته تا موجب

�يشه ير>، جامعه فرهنگي بي شك هويت گر�ند. فرهنگ خو� �تقاء نديشمند> گذشته � � نگر? هنرمند> : جها> بيني �� مجموعه � ��� � لبته �� ين �ستا، با��ها � عتقا�7 قومي قبل � پس : سال^ � نبايد نا�يد( گرفت، :ير به نظر مي �سد توجه به ين نگر? مهم، تقويت كنند( � ��l معنويت گريي ست كه �� بسيا�� : Eثا� هنر� هنرمند> قر�> گذشته منعكس شد( ست. ين نگر? معنو� تا �خر �� ���( � Pلبته �� ���( � :نديه � به خصوست � شته صفويه، ��ند� �� به �شد � � سياسي Eشفته Wضا� � غربي فرهنگ � هنر نفو� علي �غم قاجا�، جتماعي ير>، هم» چنا> شاهد حضو� برخي �:? ها � صالت ها �� Eثا� هنر� بو�( يم. حضو� � ثبا7 ين �:? ها كه ��l معنويت � با:مي تابند هما> مفاهيم فرهنگي عم : عناصر ما�� � معنو�) � ��بر مي گير�. ين فرهنگ معنو� � نمي تو> : طريق حو{ � ظوهر شناخت، :ير مبتني ست بر عتقا�7 � �:? ها� غيرما��، كه منشأ E> � مي تو> �� مجموعه � منظم � كليتي سا:ما> يافته شناسايي كر� كه �� گذ� :ما> شكل يافته ند. گر بخوهيم كليتي بر ين مبنا معرفي نماييم، بيشترين ثرپذير� هنرمند> يرني بر� تكوين � حفظ هويت ملي � بومي، توجه �يژ( Eنا> به برخي مفاهيم مثل سطو�(، �ين � حماسه بو�( ست كه سه

�كن ساسي �� �شد فرهنگي محسو" مي شوند.عمد( Eثا� تصوير� ماندگا� : ���> گذشته، چه نقو? طرحي شد( : سو� هنرمند> حرفه � يا هنرمند> عاميانه، : سنن � �E" � �سو^ قو^، بسيا� چشمگير ست. Eنها خوسته يا ناخوسته، پايبند به حفظ � تحكيم برخي �:? ها� بنيا�� (نظير حفظ خالI، توجه به �� صل هو�يي � هريمني كه �� قالب مضامين خير � شر پديد Eمد( ند) بو�( ند كه هويت

هنر� Eنا> � شكل ��( � منجر به تكامل � شكوفايي Eثا�شا> گر�يد.تأكيد بر موضوW خير � شر كه به نوعي تدعي كنند( � مفهو^ نو� �� بربر ظلمت ست، يكي : گزينش ها� مهم بر� نقاشا> عاميانه بو�( ست كه نتايج حاصل : E>، بي �تباT با حكمت كهن يرني � عرفا> سالمي نيست، � ين نگر? به پايد�� � صالت نقاشي عاميانه كمك كر�( ست. بديهي ست كه مر�:( نمي تو> مفهو^ هويت � منحصر به Eثا� نگا�گر> يرني �نست بلكه �� برخي شاخه ها� هنر� عاميانه هم قابل جست �جو ست. شايد يكي : علل مهم پايبند� هنر عاميانه به �يژ( نقاشي عاميانه، بهر( گير� : مفهو^ نو� باشد كه معا�� نيكي � خير ست � منعكس كنند( � هما> فلسفه جا��> هستند كه �� نهايت به مبد� �جو� شا�( ���. هما> �يدگاهي كه بين مكتب سنت گريا>1 مطرl بو�( ست سنت گريا>، بنا به تعريف، عهد( �� شرl � بيا> فلسفه جا�يد> ند كه �� بطن �يا> گوناگو> � �� پس صو� متكثر سنت ها� متفا�7 جها> قر� ���. Eنها �� عين حا� خو� � �قف حفظ � توضيح صو� سنتي � ساخته ند كه جهت �جو�� هر مير� �يني ند � تماميت <E �ثربخشي معنوتضمين � بر همين مبنا، � <E �يكپا�چگي صو� �

� تأمين مي كنند» (لدمد�، 1389، 20). نكته �يگر E> كه جايگا( نقاشي عاميانه �� هنر قومي، مبتني بر �يد � نگرشي ست كه �� غلب جومع بومي � سنتي نه فقط يرني بلكه تفكر Eسيايي نسبت به حقيقت � مبد� �جو� قابل مشاهد( ست. نگر? نقاشا> عاميانه همانند تفكر � معنويت Eسيايي، تجربه حاالتي ست كه

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

24

: �تباT بشر با مبد� �جو� ناشي مي شو� � هنر ين جومع، با: نماياند> همين حاالE �� 7يينه نقاشي عاميانه قو^، تذكر� : خاطر( ها� قومي يافت مي شو� بلكه حضو� نوعي خو�با��� � عتقا� �سخ به مفهو^ مبد� �جو� مشاهد( مي گر�� � همه ين عومل به شكل گير� � ��ند تكامل

هويت ملي � �يني �من مي :ند.قو^ �� تكايا عاميانه نقاشي �� ��ند، ين فر� به منحصر نمونه ما:ني قابل مشاهد( ست، به �يژ( E> �سته : نقوشي كه تدعي كنند( �

موضوW خير � شر هستند � گويي : جايگا( خاصي برخو���ند.باBتا هويت ملي � قومي �� نقوK تكايا (با تأكيد بر

موضوc خير � شر)با نظر به Eثا� هنرمند> عاميانه، مي تو> به تأثير با��ها � عتقا�7 قو^ �� چگونگي ترسيم نقو? پي بر�. ما قطعا تأثير عومل محيطي، عتقا�7 تكامل �� نبايد � �يني � ملي نديشه ها� نيز � جتماعي �� موجو� مفاهيم � Eمد( پديد Eثا� بر مطالعه گرفت. نا�يد( مر�مي نقاشي عاميانه قو^، تقريبا بسيا�� : مظاهر فرهنگي � هويتي � Eشكا� مي سا:�. بخشي : ين Eثا� �� پيوند با خاطر( ها� قومي � ملي Eنها ست كه �� قالب سطو�( � حماسه جلو( گر مي شوند � نيز برخي : موضوW ها نظير موضوW خير � شر يا نيكي � پليد� كه همو�( �� تقابل يكديگر

هستند، برجسته � پر�نگ تر مي گر�ند.بسا �� نيست، چه تا:( � � بديع مر� ،Wين موضو به پر�ختن )��� برجسته ها� نقش Wنو �� ير>، هنر تا�يخ مختلف ���( ها� عهد مصو� نسخه ها� � مغو� سلجوقي، � )��� نگا�( ها� ساساني، تيمو�� � صفو� به �فو� پر�خته شد( ست. ين موضوW به شيو( �

عاميانه � سا�( حتي �� معما�� تكايا �� ما:ند�> نيز تكر� شد( ست.نقاشا> عاميانه �� تزيين ين نوW بناها، موضوW خير � شر � �ئما با هد� توصيه جنبه ها� خالقي � Eمو:شي به مر�^، به كا� گرفته ند � شايد بتو> گفت �:? ها� معنو� برخاسته : E>، �� گذ� :ما> به عنصر� فرهنگي � هويت سا: مبد� شد( ست عنصر� كه بر پايه فرهنگ محو�� ،Wين موضوختن به : پر�ما قبل ست. �ستوصالت سنت گذشتگا> �

بتد به طو� خالصه به معرفي تكايا �� ما:ند�> پر�خته خوهد شد.معرفي تكايا �� ماBند���

Wنو> محسو" مي شوند كه با ييني �� ما:ند�E �معما� �تكايا، گونه نقو? متنو�E Wسته شد( ند. ساخت تكايا �� ين خطه، مانند غلب تكايا� ير>، به ���( قاجا� با:مي گر�� � كا�كر� E> همو�( جهت برپايي تعزيه � برگز�� مرسم عز��� �� ما( محر^ بو�( ست. ظاهر �� گذشته، �� هر ��ستا، يك تكيه �� كنا� مسجد برپا مي شد. مر�:( بسيا�� : تكايا با گذشت :ما> تخريب شد( ند ما تعد�� : E> ها هم چنا> به هما> شكل سنتي � صيل بر جا� ماند( � غلب �� ��ستاها � شهرها� مركز� ستا>

نظير بابل، بابلسر، Eمل � قائمشهر مشاهد( مي گر�ند.تكايا �� يك يا �� طبقه ساخته شد( ند � سقف بير�ني E> ها شيب �� سا�( با پوشش سفالي ست. صحن تكايا نسبتا �سيع ست (معموال 12 × 4 متر) � نوW نقو? (عم : مذهبي � غيرمذهبي) سقف �خلي � بدنه � تزيين كر�( ند. سقف تكايا با تخته ها� قطعه قطعه شد( � منظم ��ست شد( � نقا? خو? ��I، قبل : نصب، تخته ها � �� سطح :مين كنا�

هم چيد( � نقش �لخو( خو� � ترسيم مي كند. (تصوير 1)

تصوير 1ـ تكيه كر�] كال، جويبا� (مأخذ: نگا�ندگا>)نقو? مذهبي پديد Eمد( �� تكايا، هر چند تر�? �هن خيا� پر�: نقاشا> عاميانه ست �لي �� پيوند با تفكر �يني پس : سال^ ست � : سويي چو> ما:ند�>، ��:گا�� سر:مين جها> ساطير� بو�( ست بخش قابل توجهي : نقو? غيرمذهبي � مفاهيم E>، مرتبط با نديشه ساطير� ست. �� مجموW، موضوW ها� پديدEمد( به �� بخش مذهبي � غيرمذهبي پيامبر> � تقسيم مي شوند. نقو? مذهبي شامل �قايع عاشو�، :ندگي مضامين Wنو غيرمذهبي، نقو? � مي شو� فرشتگا> � قرEني قصص

��:مر(، سطو�( � � حماسي � شكا� مي سا:ند. (تصا�ير 2 � 3)

تصوير 2ـ فرشتگا>، تكيه كر�] كال، جويبا� (مأخذ: نگا�ندگا>)

تصوير 3ـ پيكا� �ستم � �يو سپيد، كيجا تكيه، بابل (مأخذ: نگا�ندگا>)به نظر مي �سد بين موضوW ها� پديد Eمد( �� نقاشي تكايا، نقو? �يژ( � جايگا( : فر�>، تكر� � �فو� �ليل به حماسي � ساطير�

برخو��� باشند كه جد�� (1) مبين E> ست.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

25

مطالب �يل به تعد�� : مهم ترين نقو? ساطير� � حماسي نظير ژ�ها، تيشتر، �يو � ضحا� پر�خته ست كه �� تقابل يكي : نير�ها� خير يا شر نقش مهمي يفا كر�( ند. نقو? يا� شد( ضمن E> كه �� Eثا� پركند( به طو� به �فو� مشاهد( مي شوند، ما تصوير� كهن سر:مين �� برخي : تكايا� ما:ند�> ترسيم شد( ند � منعكس كنند( � مفاهيم

عميقي : �هن خيا� پر�: هنرمند> ست.

�ژ�هاژ�ها ست، شد( يا� <E : كهن ساطير �� كه نقوشي جمله :مي شو� محسو" ساطير� موجو�7 : يكي كه ژ�ها مي باشد. كه ست �حشت Eفرين � �هشتنا� مخر"، نير�� : نما�� معموال توصيف ژ�ها ظاهر� ��با�( � شكل مي كند. :ندگي كوهستا> ها ��با بدني چو> ما�، : جمله E> كه «Eنها فر�> � متعد�� شد( ست،

جد�� 1ـ مجموعه نقوK مرتبط با جها� �ساطير� � حماسي �� برخي �B تكايا� ماBند���

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

26

با� ها � ��E�( هايي چو> خفا? � پرندگا> مهاجم، �ند> هايي به سا> مي شوند» ترسيم ستيزند( جانو�> چو> شاخي � شير يا كر�كو�يل �يگر ملل �بيا7 � فرهنگ �� ژ�ها مفهو^ .(17 ،1988 (هوگا�7، هم، Eميخته با مفهو^ شر ست. �� كتا" فرهنگ ساطير� Eمد( ست كه: «ژ�ها �� �بيا7 ملل مختلف، نما� قتد�، هرR � مرR، بر، ظلم � ستبد�، خشكي � بي با�ني، �شمني حقيقت، جهل � نيز E" � با�> به كا� �فته ست» (جابز، 1962، 467). ين �ژ( �� �ستا، جز� خرفستر>2 �كر شد( � : پديد( ها� هريمني ست. ژ� �� سانسكريت3 به معني ما� ست كه گاهي با صفت ����تهر{ ���E udaro-thrasa( شد(، يعني xsvaewa خشوئو باصفت گاهي � ��ند( ��� شكم بر يعني

:��خزند( � تند��ند( يا چست � چابك (پو����، 1386، 198).حضو� ژ�ها با �صفي كه : E> شد( ست به نظر مي �سد، چيز� جز نير�� شر � هريمن نيست � بديهي ست كه �� بربر نير�� شر،

همو�( نير�� خير قر� مي گير�.

تصوير 4ـ نقش �ژ�ها، كيجاتكيه، بابل. (مأخذ: نگا�ندگا>)

تصوير 5ـ نقش �ژ�ها، كيجاتكيه، بابل. (مأخذ: نگا�ندگا>)

�� تكايا� ما:ند�>، طرحي : ژ�ها � ژ�ها� شاn ��، نما�� : باال� �� برجسته، نقش قالب �� � مجسم مي سا:� كه پليد� � شر سرستو> ها �يد( مي شوند (تصوير 5 � 4) � نقا? عاميانه، �� تقابل با نما� كه مبا��7 مي ��:� ژ�هاكش پهلو> ترسيم به نير�� شر، ين لبته �� ��يا7 ساطير� � حماسي ير>، با شما� خير � نيكي ست. E> ها معر�� ترين كه مي شويم ��به �� ژ�هاكش پهلونا> : :يا��

عبا�تند :: فريد�>، گرشاسب يا سا^، �ستم، گشتاسب، سفنديا�، بهمن، ��شير بابكا>، بهر^ چوبين � غير(. عال�( بر ين يز�ني چو> بهر^، تيشتر، ��E، مهر، سر�? � حتي خو� هو�مز� نيز ژ�هافكن هستند»

(سركا�تي، 1357، 137).نبر� بين �� نير�� خير � شر، غلب به �ليل ظلم � ستمي ست كه : سو� ژ� �ها� = ضحا� بر مر�^ �فته ست. �� بهمن يشت <E» :ستمد( E با�( چنين ين تا 69 �� : فقر7 58 �� فصل سو^ :ما> كه ژ�� ها� :نجير گسيخته پر : E: به جها> ��� ���E، گناها> : مر�ما> � ستو�> � گوسفند> � بي شما� مرتكب شو� � يك ثلث ��� لطمه گيا( � Eتش � "E به نابو� سا:�، � يز�� ساير مخلوقا7 E ،)���E> گا( E � "Eتش � گيا( به ��گا( هو�مز� شكو( بر�(، گويند: فريد�> � �گربا�( برنگيز، تا ضحا� � هال� سا:�» (عناصر�، 1370،

.(48 � 49هم چنين مرحو^ مهر�� بها�، سطو�( شنا{ گرنقد�، �� نوشته ها� خو� ���E( ست «فريد�>، گشتاسب، سفنديا� � حتي �� ���( تا�يخي ��شير بابكا>، با كشتن ژ�ها هر يك به گونه �، نعمت � E" مي ��Eند» � كهن لگو� يك تكر�شوند(، ��ند ين ظاهر (28 ،1386 (بها�، Eسماني ست � گويي حضو� مد�^ E>، به عنصر� هويت سا: �� فرهنگ

ملي � قومي مبد� شد( ست.به نظر مي �سد بهر( گير� : ين كهن لگو4 توسط نقاشا> عاميانه �� تكايا� ما:ند�>، به تد�^ � گستر? نوعي «هويت قومي» �من :�( ست. لبته ال:^ به �كر ست كه تد�^ � حفظ هويت، فقط به معنا� : E> نيست، بلكه Eنچه هميت تكر� يك نقش مايه يا طرحي مجد� ��� بهر( گير� : ��l معنو� E> ثر ست كه متناسب با نيا: � ضر��7 Eمد( � مي بايست كا�Eيي مجد� E> نقش مايه، �� پديد ���ني هنرمند به همين باشد. تكيه «مر:نگو» �� ��ستايي ميا> مر�^ حسا{ شد( نا^ �� شهرستا> Eمل، قهرما> ژ�هاكش � �� قالب حجم چوبي نشا>

مي �هد (تصوير 6).

تصوير 6ـ مر� �ژ�هاكش، تكيه ��ستا] مر�نگو �مل. (مأخذ، نگا�ندگا>)

ين قهرما> با كال( نمد� ـ كه : جز� لبا{ محلي ما:ند�> Wغا: نبر�� سخت مي �هد؛ موضوE : يستا�( � خبرژ�ها ستـ بين �� قهرما> �ستا> هما> يعني ��� باستا> ير> �� �يشه كه Eشنايي ژ�هاكش كه تصوير E> �� منطقه باستاني جيرفت يافت شد( ست �

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

27

معا�� تصوير� E> مجد� بيا> گر�يد. (تصوير 7).

.(13 ،���تصوير 7ـ مر� �ژ�هاكش، منطقه باستاني جيرفت. (مأخذ: مجيدقابل جست �جو ست. �� تصوير� نيز ين �ستا> �� جا� �يگر مشابه : قهرما> ژ�هاكش، كه بر جا^ خفاجه ترسيم گر�يد(، نقشي :

�� ژ�ها �� �ست لهه � : ير> باستا> مشاهد( مي شو� (تصوير 8).

تصوير 8ـ �لهه ميا> �� �ژ�ها (مأخذ: پر����، 1357، 32).تيشتر

� ست شد( ترسيم ما:ند�> تكايا� برخي �� كه �يگر� نقش نا^ با��ها � عتقا�7 مر�مي محسو" مي شو�، تشتر5 : نمونه جالبي ���. �� مصاحبه با برخي : �يش سفيد> محلي �� ��ستا� كوهستاني گا�> كال� بابل، ين نقش � تيشتر مي نامند � معتنقدند كه ترسيم ين �شته تأثير فزيش محصوال7 كشا��:� �� گذشته، :ما> �� نقو? ست. با مشاهد( ين تصوير، ��مي بابيم كه حتماال بخشي : فرهنگ تصوير به گذشته، <��� : ماند( به جا� نوشتا�� �بيا7 يا شفاهي مبد� شد( ست كه نما�� : صل خير بو�( � عليه «�يو خشكسالي»

پيكا� مي كند (تصا�ير 10 � 9).

ـ نقش تيشتر، تكيه ��ستا] �ليكر�� پشت، بابلسر. (مأخذ: نگا�ندگا>). تصوير 10«تيشتر» يز� با�> ست. «شخصيتي ست كه با يكي : پديد( ها� طبيعي يعني با�> �تباT ���، ما مفهومي ��گانه �� شخصيت ين خد �جو� ند��. �� نير�� نيكوكا� ست كه �� سايه نير�� گيهاني،6 با پوشه7 �يو خشكسالي كه تبا( كنند( :ندگي ست، ��گير مي شو�. تيشتر، ستا�( تابا> � شكوهمند، نخستين ستا�( � صل همه E" ها � سرچشمه با�> � با���� ست. گفته ند كه �� �هه نخستين ين ما(، تيشتر به صو�7 مر�� پانز�( ساله ��مي Eيد ـ پانز�( سالگي �� تفكر يرني، سن �Eماني ست. بنا به ��يت بندهش8 تيشتر �� Eغا: Eفرينش به ين پيكر( ها �� Eمد � با�> يجا� كر�... �� سر��� كه به تيشتر ختصاP ���، نبر� ميا> ين خد � �يو خشكسالي با:گو شد( ست. تيشتر به شكل سب :يبا� سفيد :�ين گو?، با سا: � برگ :�ين، به ��يا� گيهاني فر� �فت. �� Eنجا با �يوپو? كه به شكل سب سياهي بو� � با گو? � �^ سيا( خو� ظاهر� ترسنا� �شت، ��به �� شد. �� �� �� سه شبانه ��: با هم جنگيدند، ما پو? نير�مندتر : كا� به ��Eمد � تيشتر با غم � ند�( به سو� هو�( مز� فريا� بر���E كه ناتوني � : E> ست كه مر�ما>، نيايش ها � قرباني ها� شايسته � بد� تقديم نكر�( ند، E> گا( هو�( مز� خو� بر� تيشتر قرباني كر� تا نير�� �( سب، �( شتر، �( گا� نر، �( كو( � �( ��� �� � �ميد( شد. با� �يگر تيشتر � پو? �� �� ��� هم قر� گرفتند، ما ين با� تيشتر كه نير�� قرباني بد� قو7 بخشيد( بو�، : كا�:� پير�: به �� Eمد � E" ها با�> : برها� با�، تونستند بي مانع به مز�W � چرگا( ها جا�� شوند. كه : ��يا� گيهاني برمي خاستند، به ين سو � E> سو �ند( � با�> ها�

:ندگي بخش به هفت قليم :مين فر� �يخت» (هينلز، 1386، 37).معا�� تصوير� مطالب يا� شد( : تيشتر (نما� با�> :ندگي بخش)، كه به صو�7 سب سفيد با� �� ست �� تكيه ��ستا� «مر:نگو» Eمل

به شكل عاميانه � نما�ين مشاهد( مي گر�� (تصوير 11).

تصوير 9ـ نقش تيشتر، تكيه ��ستا] �ليكر��پشت، بابلسر. (مأخذ، نگا�ندگا>)

تصوير 11ـ �سب سفيد با� ���، نما� با��>، تكيه ��ستا] مر�نگو، �مل. (مأخذ: نگا�ندگا>)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

28

به نظر مي �سد نقاشا> عاميانه بر� گزينش تصا�ير نما�ين، عال�( : � خو� كا�مايه شفاهي، فرهنگ � قومي با��ها� : تأثيرپذير� بر منظومه ها� حماسي � غنايي گرفته باشند. با ين حا�، منشأ ين نگر? � مي تو> �� ساطير كهن ير> نيز يافت مانند «قديمي ترين ثر كشف شد( : سب با� �� مربوT به سفا� قبل : تا�يخ كه : تپه ها� سيلك كاشا> به �ست Eمد( ست» (پو�حقاني، 1377، 41) (تصوير 12). هم چنين پيشينه سب با� �� � مي تو> �� برخي : مهرها� ���( ساساني جست �جو كر� Tلثابته» كه مربوكب لكولصوفي. صو� : �ساله « �(تصوير 13) يا برگه به خترشناسي ست. كا�شناسا> محل حتمالي E> � سمرقند (�� قر> نهم هـ I) �كر كر�( ند (تصوير 14). به نظر مي �سد ين تصا�ير : خصلت ها� نا" بشر� برخو��� هستند � ��يد�ها �� �نيا� خيا� � فسانه �n نمو�ند به سخن �يگر، E> خاطر( قومي � ��l معنو� :ند( � كه فرهنگ يرني � غني مي سا:� �� Eثا� هنرمند> سد( ها� گذشته به �يژ( هنرمند> عاميانه به :با> خط � �نگ بيا> مي شو�. «با ين حا�، كا� Eنا> � نمي تو> �قيقا : نوW نقاشي ��يي �نست، :ير نقا?، : شرl كامل �قايع خو���� مي كند (پاكبا:، 1379، مي پر�:�» �ستا> � عصا�( مضموني به جوهر فقط �599). نقا? عاميانه عال�( بر پر � با� ��>، فز��> يا كاستن �ستا> ها، مي كوشد معا�� تصوير� ين :با> ستعا�� � بيابد � برحسب �ئقه � پسند

مر�^ �گرگو> نمايد. �� مفاهيم، نتقا� � ��يت ها : تجسم Wنو ين كه ست بديهي ��ند ين ست. ملي � قومي هويت صل به �سيد> � تد�^ �ستا� گستر? �� تصوير، نفي �:? ها نيست بلكه تبديل :با> �بي به :با>

تصوير ست � شا�( ��� به با:نمايي مجد� : هويت فرهنگي.

�يوعال�( بر نقو? يا� شد( �� تكايا، طرحي : پيكر «�يو» �� بسيا�� : تكايا� ما:ند�> : جمله تكيه ��ستا� شيا�( �� بابل �يج بو�( ست. �يو، تجسمي : نير�� شر � به مثابه ��l تباهي � ناپاكي ست. (تصوير

.(15

تصوير 15ـ نقش �يو، تكيه ��ستا] شيا�، بابل. (مأخذ: نگا�ندگا>).

��Eين مكا> مقد{، يا�: پيكر( مذكو� �� حي به نظر مي �سد طرهميشه �Eياييا> نديشه ��» ست. باستا> ير> �� نديشه ها� كهن ين شيو( بد، تعا�� ميا> خو" � نوعي ��گانگي جا� �شته ست، نيز � باستا> ير> Eيين ها� نديشه :يربنا� � صلي هسته تفكر،

تشكيل مي �هد» (Eمو:گا�، 1386، 339).�يو> با نبر� به :��شت ير>، مز�يسنا�9 Eيين �� � ير> ����هم = �يديو10 � صفت ست باستاني تر Eيين خديا> كه برمي خيز� هو�كيش11 صفت لقب كنا� �� مهمي لقب � lصطال �يو، شكنند( برجستگاني چو> هو�مز�، Eناهيتا12 � :��شت مي شو�، به ين ترتيب صفت �يديو، �يژگي مومن :��شتي ست � بر� ين عتقا� هما> �:? مز�يسنا � ���، يعني كافي نيست كه مومني، فقط �ين هو�يي �شته

باشد، بايد �يديو هم باشد (هما>، 341). �� فر��سي باستا>، ير> Eيين ها� �� �يوستيز� Pخصو��مبا�:( ��با�( ست يرني فرهنگ نما� تما^ Eيينه كه خو� شاهنامه � ��گير� ها� بين خير � شر، سپيد� � سياهي نسا> ها� �يوصفت، نا"، سر��( هايي شعا�� قالب �ستا> ها �� � ضمن شرl �ال��� ها فر�> شا�( پا�سي كهن متو> به كه <E ضمن شاهنامه �� .���تأكيد يعني �ستم � ضحا� �ستا> �� شخصيت مهم به شد( ست،

مي شو�.شرl �ستا> مربوT به �ستم، ضمن E> كه �� �بيا7 ير> به خوبي بيا> گر�يد، بين مر�^ عا�� غلب : جايگا( خاصي برخو��� بو�( ست. �� بسيا�� : پر�( ها� تصوير� نقاشا> قهو( خانه �� ���> خير، نقا� به شرl � نقل �ستا> :ندگي �ستم مي پر�خت. �� ين �ستا، توصيف مبا�:( �ستم با �يو به �يژ( �يو سپيد، بين مر�^ جذبيت بيشتر� �شته ست � نقاشا> عاميانه، همو�( به عالقه � نيا: مر�^ پاسخ ��( ند كه نمونه � : E> عال�( بر پر�( ها� نقاشي قهو( خانه، �� معما�� تكايا هم

مشاهد( مي شو� (تصا�ير 17 � 16).

تصوير 12ـ �سب با� ���، سيلك كاشا> (مأخذ: ��تو�، 1380)

ـ �سب با� ���، �ثر مهر مسطح، تصوير 13 ساساني (قصر �بونصر فا��) ���(مأخذ: ����� � منصو�]، 1385، 153).

� كتا< � ،��� �ـ �سب با تصوير 14صو��لكو�كب (مأخذ: �يشا�، 1383، 78).

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

29

ـ كشته شد> �يو سپيد به �ست �ستم، نقاشي قهو خانه �] (مأخذ: سيف، 1369) تصوير 17هم چنين طرحي : �يو �� قالب نسا> ـ حيو>، �� بدنه يا سقف تكايا نيز موضوW جالب توجه ست. نقا? عاميانه بر� ين نوW تصا�ير،

جنبه شر�7 � هريمني قائل ست (تصوير 18).

ـ حيو�>، تكيه ��ستا] گا��نكال، بابل. (مأخذ: نگا�ندگا>) ـ �يوها �� غالب �نسا> تصوير 18مقابل �� كه مي شما�� بد� نسا> ها� � �يوها ين فر��سي شد( ند، توصيف بليس تجسم غالبا E> ها كر�( ند. ناسپاسي پر���گا� ما عمال گر�( خاصي : پا�شاها> �شمن : نوحي ما:ند�> طبرستا> برخي ما:ند�> �يو> Pخصو�� لبته .(1373 ،53 (كرتيس، هستند معتقدند كه سر:مين ها� جنو" ��يا� خز�، به علت موقعيت جغرفيايي خو� � به �ليل كو( ها� بلند � صعب لعبو�، : نوعي ستقال� برخو���

با بوميا> جنگجو� E>، نشانه هايي �� �Eيايي نبر� مهاجر> بو�( ند � فرما> تحت بوميا> به � ست گذشته برجا� ير> فسانه � تا�يخ � �يو� هما> خصوصيا7 عاميانه، سنت �� سر:مين �� ين ��Eمد( نسبت ��( ند � �يوها� ما:ني، غو� هايي توصيف شد( ند كه �� غا�ها

:ندگي مي كنند (كريستين سن، 1368، 136).��ند Eمد(، خطوطي سا�( � ��> بيشتر نقو? پديد ين حا�، با (تصوير 19). �� ين تصوير خطوT پيكر( ها به خوبي با يكديگر هماهنگ شد( ند � تسلط �ستم بر �يو، قد�7 فسانه � �� � منعكس مي سا:� � مطابق غلب نقاشي ها� عاميانه، گويا مي بايست نير�� خير، نهايتا بر ين نتيجه هستند � نير�� شر پير�: گر�� :ير مر�^ هميشه خوستا� نقاشا> خو? ��I مطابق نيا: Eنا> به ترسيم ين گونه تصا�ير مبا��7

مي ��:ند.

ـ پيكا� �ستم � �يو، تكيه ��ستا] خشكر��، بابلسر. (مأخذ: نگا�ندگا>) تصوير 19

iضحاشما�� : شعا� شاهنامه با موضوW شر � بد�، با �بيا7 حماسي كهن يرني گر( خو��( ند كه : جمله E> ها تصوير «ضحا�» ست. ��شن تر ست پو:( سه � چشم � شش سر سه ��� كه ضحا� ،1371 (هينلز، ست» شد( توصيف �يگر �يو> : ساطير� تر� �

.(84لبته �� شاهنامه فر��سي، ضحا� بتد به عنو> فر:ند يك نسا> نخست فر��سي ست. شد( معرفي (عر") تا:� سر:مين : شريف ضحا� � يك قهرما> �قعي � پهلو> توصيف مي كند كه مانند پد�? �لير ست � بيشتر عمر خو� � بر پشت سب گذ�ند( ست، ما معصوميت جوني، همه غوگر� � جذبيت خويش � به كا� گرفته تا مهر � محبت به ��� � جو> مر� مي شو� موفق سرنجا^ � كند جلب � ضحا� �� سوگند � �فا��� نسبت به خو� نمايد، سرنجا^ ضحا� با بي ميلي موفقت مي كند كه پد� خو� � بكشد. �بطه ميا> عقد ين پيما> :شت � هريمني با بليس � تغيير شكل ظاهر� ضحا�، مسحو�كنند( ست. هنگامي كه بليس بر كتف ضحا� بوسه مي :ند، ناگها> �� ما� سيا( ين �ست : نمي توند تنها نه سربرمي ��Eند. ضحا� � شانه ها� :هيوال� :شت �هايي يابد، بلكه ناچا� ست همه ��:( با مغز �Eميا>، Eنها � تغديه كند. ضحا� نوميدنه مي كوشد تا با قطع سر ين ما�ها E> ها � : ميا> بر���، ما هر با� سر� تا:( به جا� سر قطع شد( مي ��يد»

(كرتيس، 1373، 38) (تصوير 20).

تصوير 16ـ كشته شد> �يو به �ست �ستم، تكيه ��ستا] بايكال، بابل. (مأخذ: نگا�ندگا>)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

30

بر ين سا{ �ستا> ضحا� ما� ��?، كه نما�� : �يو � پليد� ست �� برخي : تكايا : جمله تكيه ��ستا� خشكر�� �� بابلسر، متناسب با با��ها � عتقا� مر�^ ترسيم شد( � مو�� توجه قر� مي گير�. تصا�ير � P: تركيب بند� خا � ��يتگر� �به ضحا� بيشتر جنبه �� Tمربو Tتبا�> �� نيست. ضحا� به نوعي با سر:مين ما:ند� �بديع برخو��ست :ير توسط فريد�> (نما� پهلوني) �� لبر: كو( به بند كشيد( شد( ست. ضحا� شخصيتي مذمو^ � نفر7 نگيز �� شاهنامه ست كه به : جمشيد، هز� سا� حكومت كر� � بعد هم �ستي �يو> � هريمنا> حاصل E> جز بيما�� � سرما � تيرگي � مرگ نبو�» (�حيم :�(، 1382،

.(158نتيجه

تكايا� ما:ند�> به مثابه نوW معما�� Eييني، نقش مهمي �� حفظ � تد�^ هويت ملي � قومي يفا كر�( ند :ير ين فضا� معنو�، مملو : تصا�ير � نقش ها� :يبا � چشم نو: ست كه توسط نقاشا> عاميانه بدنه � سقف كه مي �نند خو� �ظيفه هنرمند> ين شد( ند. ترسيم تكايا � متناسب با نيا: مر�^ � منطبق با با��ها � عتقا�E 7نها �Eسته نمايند. Eنها سعي كر�( ند با بهر( گير� : فسانه ها� كهن، ساطير ير> باستا> � با ستفا�( : �ستا> ها� حماسي شاهنامه فر��سي (به عنو>

مهم ترين منابع)، ين مكا> مذهبي � صالت � هويت بخشند.با نيم نگاهي به فضا� تكايا �� ين خط، مشاهد( مي كنيم كه نقو? ترسيم شد(، جايگاهي فرتر : :يبايي صو�� � ظاهر� ��ند. �� غلب تصا�ير به �يژ( مضامين مربوT به خير � شر، صو�7 � معنا به يكديگر پيوند خو��( ند. عال�( بر ين، توجه به موضوW خير � شر، �� مفهو^ نو� نديشه هو�يي � هريمني � به �ضوl منعكس تقابل �� � ظلمت �

ساخته ند.تأكيد بر ين موضوW، نشا> مي �هد كه هد� نقاشا> عاميانه، صرفا شرl ��يد�ها� قديمي � ��يت ها� خشك � بي ��l كهن نبو�( ست بلكه عال�( بر نعكا{ جوهر( � عصا�( مضمو> �ستا> ها� حماسي � ساطير�، مو:? خالI � پر��? ��l جونمر��، معنويت � حتر^ به عتقا�7 قلبي مر�^، هد� صلي بو�( ست. : ين �� غلب تصا�ير،

بر� تأثير عميق تر بر بينند( به شيو( نما�ين بيا> شد( ند.

تصا�ير موجو� �� تكايا� ما:ند�>، گر چه بسيا� سا�( � غيرحرفه � ترسيم شد( ند � : فن طرحي � �نگ Eميز� بهر( كمي ��ند ما فضا� معنو� مناسبي �� �هن مخاطب �� مرسم Eييني : جمله مرسم تعزيه � سوگو�� �� ما( محر^ فرهم مي سا:ند � بديهي ست كه �ستو�لعملي بر� �هنمايي مر�^ جهت تقويت ��l معنويت � حيا� نو� � ��شنايي

ست � يقينا �� عناصر هويت سا: � مي تو> جست �جو كر�.تقابل �� موضوW خير � شر �� مجموعه تصا�ير ساطير� � حماسي <E ،ستشد( ��Eيا� كه خاطر( ها� قومي گذشته � <E تكايا، ضمن ��چنا> با نقو? مذهبي پيوند خو��( كه گويي با سنت جا�يد> مرتبط شد( � تصا� به مبد� �جو� � تقويت كر�( ست، نكته � كه شايد بتو> �� �ستا� تد�^ � تكوين مسأله هويت ملي � قومي مو�� توجه قر�

.��

پي نوشت:1ـ �� بخش مقدمه كتا" «سنت گريي» Eمد( ست: صطالl سنت گر نيا:مند توصيف چشم ند: بر� � صريحا <E كوما�سومي، ست. توضيحا7 : پا�( � مهم ترين : .(20 ،1389 (لدمد�، مي بر�.» كا� به سنتي صو� با هماهنگ محققاني كه �� قر> بيستم �� :مينه سنت گريي فعاليت �شته ند عبا�تند :: �نه بيا> چشم ند: Eنها، تأليفا7 گنو>، كوما�سومي � فريتيو� شو>، كه مجموعه

سنت گريي بو�( ست.2ـ خرفستر به معني حشر( � جانو� مو�� ست. �� گا7 ها ين �ژ( به صيغه :يانكا�> � � �هزنا> � نو�� بيابا> بدخوها> مز�يسنا � �شمنا> بر� : جمع

نابكا�> چا��نشين ستعما� شد( ست (�شيد��، 1386، 255).3ـ سانسكريت، :با> علمي قديم � مقد{ هند�> � E> يكي : :با> ها� مهم هند � يرني، : شعب هند � ��پايي ست � با :با> �ستايي خويشا�ند� نز�يك

��� (�شيد��، 1386، 332). Archetype = نخستين لگو� هما> كه :لي نمونه يا لگو كهن 4ـ

ناميد( مي شو�.5- Tishtrya

6ـ كيها>، جها>.7- Apaosha

8ـ بندهش، كتابي �يني � تا�يخي ست كه به :با> پهلو� به �ست ما �سيد( ست. مطالب E> ��با�( Eفرينش � برخي طالعا7 تا�يخي � جغرفيايي ست.9ـ �ژ( مز�يسنا به معني پرستند( مز� مي باشد كه نا^ خد يگانه ست.10- Vidaevi

11- Ahava tkaesa

ناEلو�(، معني به ناهيد، فا�سي ناهيد، پهلو� �� (Anahita) Eناهيتا 12ـ پا� ساسا صفت ���� ست (����، منصو��، 1385، 127)

منابع:Eمو:گا�، ژله (1386) :با> فرهنگ، سطو�(، تهر>، نشر معين.

تهر>، بهشتي، كو�نگ �ضا ترجمه سنت گريي، ،(1389) كنت لدمد�، ـ نتشا�7 حكمت.

نشر تهر>، مز�يسنا، چاپ چها�^، �نشنامه ،(1386) �شيد��، جهانگير ـ مركز.

ـ بها�، مهر�� (1386) سطو�( تا تا�يخ، چاپ پنجم، تهر>، نشر چشمه.ـ بتيس، �نيل � پالگ، فر� (1375)، نسا> شناسي فرهنگي، ترجمه محسن

تصوير 20ـ ضحاX، تكيه ��ستا] خشكر��، بابلسر (مأخذ: نگا�ندگا>)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

31

ثالثي، تهر>، نتشا�7 علمي.هنر، �لمعا� �ير( (1379) ��يين پاكبا:، ـ

تهر،> نشر فرهنگ معاصرير> فرهنگ ،(1386) برهيم پو����، ـ

باستا>، چاپ ��:�هم، تهر>، نشر ساطير.ـ پر�، :يد7 (1357)، هنر ير> باستا>، ترجمه

يوسف مجيد:�(، تهر>، نتشا�7 �نشگا( تهر>ـ پوپ، �Eتو� (1380)، سفالگر� بتديي ير>،

ترجمه ژيلبر7 صديق پو�، تهر>، نشر مترجم. ،�� (كتا" سمبل ،(1370) گرتر�� جابز، ـ

جانو�>)، ترجمه محمد�ضا بقاپو�، نشر مترجم. ،(1385) لها^ منصو��، � بولقاسم ،���� ـ ��Eمد� بر سطو�( ها � نما�ها� ير> � هند �� عهد

باستا>، تهر>، نشر �نشگا( لزهر.(1382)سقاتاال�ها� معصومه �حيم :�(، ـ

ما:ند�>، تهر> نتشا�7 سا:ما> مير� فرهنگي.هنر جلو( ها� ،(1383) فرنسيس �يشا�، ـ پا�سي، ترجمه l�� ،W بخشا>، تهر>، نشر سا:ما>

چاپ � نتشا�7 �:�7 فرهنگ � �شا� سالمي.ـ سركا�تي، بهمن (1357)، پهلو> ژ��كش ��

ساطير � حماسه ير>، تهر>، نتشا�7 سر�?.قهو( خانه �، نقاشي ،(1369) ها�� سيف، ـ

تهر>، نتشا�7 مو:( �ضا عباسي.بربر غر"، �� Eسيا ��يو? (1371)، شايگا>،

تهر>، نتشا�7 سر�?.ير>، ساطير عناصر�، جابر (1370)، شناخت

تهر>، نتشا�7 سر�?.يرني، سطو�( ها� ،(1373) �ستا كرتيس،

ترجمه عبا{ مخبر، تهر>، نشر مركز.نمونه ها� ،(1377) �Eتو� سن، كريستين ـ نخستين نسا> � نخستين شهريا� �� تا�يخ فسانه � يرنيا>، ترجمه ژله Eمو:گا� � حمد تفضلي، تهر>،

نشر چشمه.كهن ترين جيرفت ،(13) يوسف مجيد:�(، ـ

تمد> شرI، تهر>، نشرير>، ساطير شناخت ،(1376) جا> هينلز، ـ ��:�هم، چاپ تفضلي، حمد � Eمو:گا� ژله ترجمه

تهر>، نشر چشمهJobs, Gertude (1962), Diction-

ary of Mythology, Folklore and

symbols, New York.

- Haviland, William (1999) cul-

tural Anthropoloay, Fort worth

Harcourt Brace Colloge Publishers

9 Ed.

- Hogarth, Peter (1988), Dragon,

publisher: The Viking press.

يكى : سنت ها � Eيين هاq قديمى �� هنر عاشيقى كه حالت نمايشى ���، سنت كه ست مر�^ ��حضو� مرسم خاصى با عاشيق ها q������ q )مشاعر يا �ئيشمه طى ين مشاعر(، عاشيق با:ند( بايد سا: خو� � به عاشيق برند( به نشانه q تسليم � قبو� شكست، تحويل �هد. �ئيشمه يكى : مشكل ترين عرصه هاq هنر عاشيقى ست، :ير كليه q مضامين هنرq، حكمى � عرفانى بايد به طو� بدهه �� مشكل ترين قالب هاq شعر عاشيقى ساخته � پر�خته شو�. �� �ستا> ها � منظومه هاq عاشيقى، قهرمانا> �ستا> �� لبا{ عاشيق � �� ميد> هاq مشاعر( � �ئيشمه بر حريفا> خو�

پير�: مى شوند.كتا" سير تكاملى � تا�يخى هنر عاشيقى � با ��يكر�q نمايشى تجزيه � تحليل

مى كند. بر سر شناسايى عوملى ست كه �� كنا� هم لگوq پيش برند( q كتا" بحث qبه نا^ تئاتر شكل مى �هند. به نظر مؤلف به طو� طبيعى بر � q )پيچيد q )پديدشناخت صل عومل بايد �� به سوq سر:مينى �شت كه تئاتر � به معناq عا^ �� �من خو� پر��? �� � سپس، �� تما^ جها> گسترند. �q ين سر:مين � يونا> �نسته ست. �q مى نويسد: بايد توضيح �هم كه �� مقابل تئاتر يونانى (غربى) مى تو> �� qعا كر� كه با به بن بست �سيد> تئاتر به معنا�ند � با" نمايش شرقى نيز سخن �

غربى �� قر> بيستم، نمايش شرI �� جها> پرتو فكند.مقدما7 ين خو� كه نيست Eيينى ملى نمايش مو�� �� بحث پى �� نويسند( فر�نى مى خوهد. �q �� پى E> ست كه با توجه به عومل سا:ند( q تئاتر �� يونا>، به عنو> لگويى پذيرفته شد( به ير> نگاهى ندخته � با نطباI لگوهاq تئاتر يونانى با خاستگا( هاq نمايش يرنى، ��يابد كه به چه علت نمايش �� ير> به ند:( q تئاتر

يونانى پر�E:( نشد � چر �هى متفا�7 پيمو�.كتا" �� �� بخش � نه فصل �ئه شد( ست.

بخش ��: كليا7،كلياتى �� با" Eيين هاq قو^ بومى، �Eيايى � :�تشتى،�ئو{ كلى جلو( هاq ��ماتيك �بيا7 باستانى ير>

نمايشى qستا> ها� q باستانى،�يشه ��ماتيك q نمونه يك :^�� بخش فولكلو�،صو�7 هاq موسيقايى،�يژگى هاq صنعت عاشيقى بعد : ���� سال^،محيط

عاشيق هاq �ير�: � مر�:، مجا�له

��يكر� نمايشى هنر عاشيقى�j� جليل خليل1389 ،Bنشر �فر�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

32

: كهن ترين ��:گا� تا ���( � معاصر �� بر Eثا� تصويرq مختلفى � ير> كه qبر�سى تا�يخى نگا�گرمى گير�، به سبب كافى نبو�> طالعا7 � مد�� مستند � �� �ستر{ برq پژ�هشگر> �خلى، مرq ست �شو� � نجا^ E> به هر نحوq كا�q �:شمند � قابل تقدير ست. �� بين ند� پژ�هشگر> � محققين �خلى qبر Eشنا نامى �نشگا( ستا� � پژ�هشگر مترجم، Eژند، يعقو" �كتر ير>، فرهنگ � هنر : عرصه ين عالقه مند> هنر نگا�گرq ير> به شما� مى ���. تا كنو> Eثا� متعد�q : ين نويسند( به :يو� طبع �Eسته شد( ست. : جمله جديدترين Eثا� منتشر شد( � ين محقق �جمند مجموعه � �� جلدq «نگا�گرq ير>» (پژ�هشى �� تا�يخ نقاشى � نگا�گرq ير>) مى باشد كه مجموعا ��898 صفحه تنظيم � به همت نتشا�7 سمت �� پائيز

1389 به چاپ �سيد( ست.نويسند( �� پيشگفتا� كتا" كه عنو> «بيش : هر چيز» بد> ��( ست، پس : �كر هميت � شيو( � qنجا^ چنين كا� qها q�مو�� �شو �� q� .ستخته تاليف چنين كتابى پر� qنگيز( ها كا� هنرپژ�هى به مى نويسد: «هنر نسبتى بنيا�q با �7 نسا> ���، پل :�> به ين نسبت بنيا�E ،q> هم �� فضايى : نهفتگى ها � پوشيدگى ها Eكند( : �شو�q ها ست. يها^، يجا: � پيچيدگى طالعا7 منابع �� با" ين هنر، بر �منه � ين

.(2P) «.بيشتر مى كند يد � سختى � سنگينى كا� �فز> مى نهفتگى ها � پوشيدگى ها �� چند qستاين پژ�هش مى باشد كه �� �: خصوصيا7 با�: متن �� q:كه مستندسا ��شا�( �مه �نويسند( ��

عبد�هللا مير�Bيي*

تا�يخ نگا�گر� �ير�� �B �غاB تا ���� قاجا�

* عضو هيأh علمي گر� فرH ��نشگا هنر �سالمي تبريز

نگا�گر� �ير��، پژ�هشي �� تا�يخ نقاشي � نگا�گر� �ير������ �� جلد�، �كتر يعقو �ژند، �نتشا��6 سمت، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

33

تحقق E> حدالمكا> : منابع صلى � صيل �ست �� ستفا�( شد( ست. ين مطالب : منابع فا�سى، عربى، نگليسى، تركى، فرنسه � گا( Eلمانى جمع q��E � به شيو( q بسند( �� ختيا� مخاطبا> قر� ��( شد( ست.

ين پژ�هش كه بر:ند( � قامت نگا�گرq ير> ست � به �عا> نويسند( �ستا���هاq متعد�q : جمله �( ها مقاله � علمى پژ�هشى، چندين جلد كتا" مستقل � شما�q : طرl هاq تحقيقاتى حاصل نجا^ E> بو�( ست، به قتضاq ���( بندq هاq تا�يخى به نه پا�( � هر پا�( خو� به چندين فصل تقسيم شد( ست. �� پايا> هر پا�( كه �تباT منطقى با پا�( هاq قبل � بعد خو� � به خوبى حفظ كر�( ست، شما�q تصا�ير برq مرجعه خونندگا> �

��� بهتر موضوW � نيز فهرست منابع E> فصل ���E( شد( ست.پا�( � نخست كتا" به ���( � باستا> ختصاP ��( شد( ست كه : حد�� سا� هاI 6000q.^ � با Eثا� ���( � نوسنگى شر�W � تا ���( � سالمى �مه مى يابد. ين پا�( به پنج فصل مجز به ترتيب با عنا�ين ���( � پيشا تا�يخ، هخامنشيا>، پا�تيا>، ساسانيا> � مو�يث تصويرگرE qسياq ميانه تقسيم شد( ست. نگا�ند( �� ضمن معرفى Eثا� شاخص بر جاq ماند( : ين ���> عم : �يو� نگا�( ها، Eثا� سفالين � فلزq، منسوجا7، مهرها، � سكه ها به بر�سى �يژگى هاq هنرq � تصويرq هر يك : ين ���> پر�خته � شناخت نسبى : سبك هنرq هر ���( � تاثيرE 7> بر ���( هاq �يگر به �يژ( ساسانى بر هنر ���( � سالمى � هنر Eسياq ميانه به �ست ��( ست. «بسيا�q : صو� � نقش مايه هاq ظر�� شكانى � ساسانى �� سفالگرq ���> سالمى نيز پا بر جاq ماندند» (پاكبا:،1379، 770). شايد به همين �ليل � به علت فر�نى Eثا� سفالين بر جاq ماند( : ين ���>، Eثا� سفالين :

عمد( ترين منابع مو�� مطالعه ��خال� سا� هاq قبل � قر�> �ليه � سالمى �� ين كتا" ست.با شر�W پا�( � ��^ كتا"، مطالعه � تا�يخ نقاشى � نگا�گرq ���( � سالمى � شرE lثا� � حو� نگا�گر> : صد� سال^ تا سد( � نهم هجرq �� قالب شش فصل Eغا: مى شو�. عنا�ين فصل هاq پا�( � ��^ به ترتيب عبا�تند ،qسفا� نگا� ،qنگا��>، سنت �يوير :: مو�يث هنرq �� خالفت(موq-عباسى)، حو� سياسى - فرهنگى جلو( هاq تصويرپر�:q �� متو> � مكتب بغد�. نگا�گرq كه به منزله هنرq كا�بر�E �� qثا� علمى �( خو� � با: كر�( بو�، �� ين ���( به تد�يج متمايل به �بيا7 شد � ���( � همگامى با شعر فا�سى � Eغا: كر� � ين �:ند( ترين ميرثى بو� كه : ���( � سلجوقيا> به نسل هاq بعدq نگا�گر> يرنى �سيد. يك نكته � �يگر ينكه با فزيش شكو( � شوكت ��با�ها، سلطه � فكرq � علمى Eنها بر نگا�گر> عما� شد � ين هنر به پشتيبانى Eنها

با ��شى منضبط � مد�> مسير شكوفايى خو� � �� پيش گرفت.پا�( � سو^ كتا" با عنو> پر�( گشاq چهر( � تصوير به شش فصل مجز با عنا�ين: حو� سياسى � نظامى، مكتب تبريز (يلخانى)، تأثير چين، مكتب تبريز - بغد�، كتابت خانه � صو�7 خانه �� مكتب تبريز، � نهايتا مكتب

شير: تقسيم شد( ست.عمد( بحث ين پا�( : كتا" �� مو�� تاثير7 تهاجم مغوال> �� تحوال7 هنرq ير> مى باشد. تشكيل حكومت يلخانيا> �� ��Eبايجا> (654تا 736(.I) � حكومت Eنا> بر ير>، عرE � Iناتولى با فر�پاشى خالفت عباسى : نتايج ين تهاجم بو�. با ���� مغوال> به ير> شريط جديد جتماعى- سياسى پديد� شد � تضا� نير�ها � كنش ها، تركيب جديدq � به �جو� ���E. هنرمند> �يد � بر�شت جديدq : هنر به �ست :E � )���E�q عمل بيشترq كسب كر�ند.

�هد پيشبر� qبر مغو� )��� ير> ��بز�گى qكتابخانه ها فرهنگى، علمى- شكل گرفتند كه مر�> بز�گى چو> خوجه ... نصيرلدين طوسى � �شيدلدين فضل نجا^ با ين مهم نقش �شتند. نجا^ ��ين قدما7 حمايت � پشتيبانى : هنرها قاعد( مند شد. مكتب تبريز به عنو> نمايند( شناخته مغو� )��� qنگا�گر شاخص مى شو�، كه �� كنا� حياq معيا�هاq كهن چينى qنقش مايه ها : ير> qنگا�گر � qيخ �شيد�لتونيز تأثير پذيرفت. جامع qثا� تصويرE : مهمترينشاهنامه فر��سى

ين ���( مى باشند. (تصوير 1).

تصوير1موسى � همر�ها>، جامع �لتو��يخ �شيد$، مجموعه خصوصى ناصر خليلى، لند>

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

34

پا�( � چها�^ كتا" با عنو>، مكتب نگا�گرq هر7 �� سه فصل به بر�سى عومل شكل گيرq، مكتب هر7- مرحله پيشين � مكتب هر7 - مرحله پسين پر�خته ست.

نگا�ند( �� فصل �� ين پا�( كوشيد( ست تا با بر�سى عومل شكل گيرq مكتب تيمو�q به بر�سى نقش شخص تيمو� �� شكل گيرq ين مكتب بپر�:�. تيمو� �� سياست گذ�q هنرq خو� �� �( �� پيش گرفت، �� ينكه با غا�7 مو� منقو� ياال7 مختلف به تقويت بنيه � مالى مپرطو�q خو� پر�خت � ��^ ينكه هنرمند> برجسته � پيشه ��> صاحب فن � ماهر � : هر شهر � �يا�q گر� ���E � به تختگا( خو� فرستا�. بدين ترتيب <E نتايج : n7 �� :ما> فر:ند? شاهرمكتب هر q�پى نها� كه پديد يند( �E qهنر qشالو�( كوشندگى ها

بو�.�� فصل ��^ نگا�ند( كوشيد( ست تا با شا�( به تحوال7 سياسى ���> پس : مرگ تيمو� � ��q كا� Eمد> فر:ند? شاهرn � سپس بايسنقر فر:ند شاهرn به نقش ين پد� � پسر �� عتالq هنرq � فرهنگى هر7 � به پير� qE :> بخش �سيعى : مپرطو�q بز�گ تيمو�q بپر�:�. تا�يخ ���> شاهرn � بايد تا�يخ هنرها برشمر�. �� ين ���( توليد7 هنرq با �قايع سياسى � جتماعى � قتصا�q ��هم تنيد( شد � فضاE qكند( : عاطفه � حا�ثه پديد ���E. به �ستو� � نسخه هاq متعد� جامع لتو�يخ �شيدq � كه �� تبريز كا� شد( بو�، گر�q��E كر�ند � به حافظ بر� مو�n ��با� خو� �ستو� �� تا �قايع جامع لتو�يخ � �� جايى كه خاتمه يافته بو� تا :ما> خو� � �مه �هد. شاهنامه معر�� بايسنقرq نيز : Eثا� شاخص ���> حكومت بايسنقر مير: مى باشد كه به خط مير: جعفر تبريزq � تجليد قو^ لدين تبريزq به نجا^ �سيد( ست. ين شاهنامه حا�q 22 نگا�( مى باشد كه

مهم ترين �يژگى Eنها �نگ بندq تر: �� � تركيب بندq عالى Eنها ست.فصل سو^ به بر�سى تحوال7 هنرq ير> ���( تيمو�q پس : مرگ شاهرq�� � n كا� Eمد> سلطا> بايقر حسين سلطا> حكومت <��� �� هر7 .��� Pختصا q� ساله 38 حكومت <��� � بايقر حسين � بديع qستا���ها� به )��� ين �� هر7 مكتب گر�يد. مشاهير � � فضال هنرمند> تجمع qكانو> ها :شكوهمندq �� عرصه �نگ � �نگ بندq، طرحى � تركيب بندq �ست يافت. : نظر مضامين � موضوعا7 نيز

نگا�گرq ير> مضامين عرفانى � خالقى � تجربه كر�.به طو� كلى نوq��E هاq ين ���( با سه ��يكر� ناتو�ليسم، �ئاليسم � سمبوليسم عرفانى سر بركشيد. : �يگر نوq��E هايى كه ظاهر �� ين ���( به �جو� Eمد، ترتيب مرقعاتى : نمونه هاq خوشنويسى � نقاشى � تشعير qنگا�گر <E به تبع � q، تبريز صفوبخا� qمكاتب نگا�گر q�7 پديدمى باشد. شايد مهمترين نتيجه مكتب هر

ستانبو� � مكتب گو�گانيا> هند : �� E> شد.نگا�ند( �� �مه، پا�( � پنجم � �يل عنو>، عصر ستا� محمد سيا( قلم � كما� لدين بهز� به بر�سى حو� � Eثا� ين �� نگا�گر صاحب سبك � بز�گ ختصاP ��( ست. ين فصل خو� به �� بند جدگانه تقسيم شد( ست. بند �� مربوT به ستا� محمد سيا( قلم � بند ��^ مربوT به كما� لدين بهز� مى باشد كه هركد^ �� پنج

فصل جدگانه به نگا�? ��Eمد( ند.�� بند مربوT به ستا� محمد سيا( قلم نويسند( با پيش كشيد> �Eء � نظريه هاq مختلف � متضا� �� مو�� منشأ نقاشى هاq منسو" به ستا� محمد سيا( قلم، به تبيين نظريه q مى پر�:� كه ستا� محمد سيا( قلم � : ستا�> يرنى ��با� شاهرn يا بايسنقر �نسته كه با عنو> «غيا� لدين نقا?» � نا^ صلى «محمد» : تبريز �به هر7 كوچ كر�( � به علت خلق Eثا�q : نوW سيا( قلم به محمد سيا( قلم شهر7 يافته ست. �q : طر��با� به چين سفر � : �يد( � شنيد( هاq خو� نقاشى هايى تهيه مى كند كه مر�:( منشأ تناقضا7 هنرپژ�هى ��

بين محققا> شد( ست.�� بند ��^ همين فصل نگا�ند( به شرl حو� � Eثا� ستا� بز�گ نگا�گرq ير> يعنى كما� لدين بهز� پر�خته ست. «بهز� : مير� گذشتگا> � به خصوP : �ستا���هاq �� ستا� معاصر? به خوبى بهر( مند شد. ظرفت كا�q � تذهيب � به طو� مستقيم : ��l له مير� خرسانى � قلم :نى ظريف � بيانگرq عميق �

: طرl هاq موالنا �لى له Eموخت» (پاكبا:، 1384، 81 � 80).بهز� :مانى ��� صحنه نگا�گرq ير> شد كه ين نگا�گرq پيش تر نظم � معيا�هاq �يژ( خو� � پيد كر�( بو�. بهز� با تكيه بر �ستا���هاq پيشينيا> � با بهر( گيرq : حسا{ � قريحه خو� : چها�چو" سنت فرتر �فت � به پااليش صو� خشك � قالبى سنتى پيشين پر�خت � شيو( � بديعى پديد ���E كه : E> مى تو> به qيث �يگر�نى، موير qها �� :مينه نگا�گر q��E: نوبه غير �تعبير كر�. به :عم نويسند(، بهز �شيو( � بهز

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

35

نيز ���. � � بايد : مبدعا> � مبتكر> نگا�( هاq تك برگى برشمر�. �q �� مرقع سا:q نيز : پيشقدما> بو�. (تصوير 2)

نويسند( �� پا�( � ششم كتا" به بر�سى سنت هاq هنرq مكتب هاq محلى معاصر ���( � Eنها به نگا�ند( �� طى سه فصل ين مكتب هاq محلى كه : جمله پر�خته ست. qتيمو�پر�خته ست به ترتيب عبا�تند :: مكتب نگا�گرq شير: �� ���( � تيمو�q، مكتب بخا� � مكتب تركما>. نگا�ند( �� خال� هر فصل به بر�سى :مينه هاq شكل گيرq هريك : مكاتب

� Eثا� شاخص Eنها پر�خته ست.با پايا> پا�( ششم، جلد �� كتا" با 480 صفحه پايا> يافته � جلد ��^ كتا" با سه پا�( �

هفتم تا نهم شر�W مى شو�. )�� Pختصاصفويا> � )��� qبه بر�سى مكاتب نگا�گر نويسند( پا�( � هفتم كتا" �ست. به جهت پر�ختن بهتر به تا�يخ نگا�گرq ين ���(، نگا�ند( �� سه مقطع مجز به ين مر qمكتب نگا�گر تبريز، قز�ين � مشهد � بند ��^ � qمكتب نگا�گر � ��ست. بند خته پر�صفها> � بند سو^ � شيو( � فرنگى سا:q تشكيل ��( ست. �� فصل �� پا�( � نخست پيشينه � تا�يخى، سياسى � جتماعى صفويا> � چگونگى ��q كا� Eمد> Eنها به ختصا� بيا> شد( ست. فصل ��^ نيز به معرفى شاخص ترين هنرپر��> ���( � صفوq : جمله پا�شاها> بز�گ ين سلسله همچو> شا( سمائيل، شا( تهماسب � شا( عبا{ �� ختصاP يافته ست. �� فصل سو^، نگا�ند( به شرl حو� � Eثا� هنرمند> شناخته شد( مكاتب تبريز، قز�ين � مشهد پر�خته � �� فصل چها�^ كا�گا( هنرq كتابخانه �� ���( � پا�شاهى شا( سمائيل، شا( تهماسب � برهيم مير: مو�� �كا�q قر� گرفته ست. فصل هاq پنجم � ششم به ترتيب به معرفى مكتب نگا�گرq تبريز � مكتب قز�ين- مشهد ختصاP يافته � :مينه هاq سياسى- فرهنگى،

�يژگى هاq هر مكتب � با:ماند( هاq هركد^ : مكاتب فوI مو�� بحث � شناخت قر� گرفته ست.مكتب تبريز �� ���( � صفوq : تركيب � هم Eميزq عناصر مكتب هر7، تركما> � شير: پديد Eمد( � با تلفيق عناصر نگا�گرq ين سه مكتب، هنر نگا�گرq ير> � به �R كما� خو� �ساند. به عبا�تى طبيعت گريى � �ئاليسم موجو� �� مكتب نگا�گرq هر7 �� ين مكتب كامل شد. �قم � مضا:�> نگا�( ها ��R يافت � ين مسأله

به تشخيص هنرمند فز�� � � � �� محو� توجه قر� ��.مهم ترين �ستا��� مكتب تبريز � قز�ين - مشهد سه نسخه سترگ شاهنامه شا( تهماسبى،

خمسه نظامى شاهى � هفت ��نگ جامى برهيم مير: ست.Eثا� � حو� نگا�گر> � :مينه هاq سياسى پا�( به بر�سى بند ��^ همين نگا�ند( �� جتماعى شكل گيرq نگا�گرq مكتب صفها> پر�خته ست. :مينه هاq سياسى- فرهنگى، نقاشخانه � تشكيالE 7>، كتا" �Eيى، سرEمد> مكتب صفها> عنا�ين فصلهاq چها�گانه بند ��^ : پا�( � ششم � به خو� ختصاP ��( ند. �� مكتب صفها> شيو( � نگا�گرq سنتى با تصويرگرq شاهنامه هاq متعد�q : جمله شاهنامه شا( عبا{ �� � شا( عبا{ ��^ �مه q:ين ���( شيو( � فرنگى ساخر �يى بيشتر متمايل شدند � �� يافت. نگا�( ها به طبيعت گر��R يافته � عناصر ��پايى ��� نگا�( ها شد. �� ين ���( نگا�گرq به سبب نز�يكى به :ندگى مر�^ � بهر( يابى : موضوعا7 � مضامين حيا7 جتماعى، به تد�يج مضامين عرفانى خو� � R�� ،برگى نگا�( هاq تك قابل توجه پيد كر�. �شد تغزلى � عاشقانه �گذشت � صو�7 qخر ���( صفو� qنگا�گر q: �يگر �يژگى هابو^ q�� نگ � ��غن� � bنقاشى گل � مر

�� مكتب صفها> بو�.(تصوير 3)پا�( � : بند سو^ نگا�ند( �� ،qصفو � )��� �� q:شيو( � فرنگى سا R�� به لحا�هفتم كتا" بر�سى عومل شكل گيرq � پيشگاما> شيو( � فرنگى سا:q : جمله عليقلى بيك جبا�� � محمد :ما> پر�خته ست. ين شيو( با ���� نقاشا> � Eثا� نقاشى : جمله گر��ها � پر�( هاq نقاشى به ير> �� ���( � صفويه � شيوW يافت. «سفير> ��پايى با علم به عالقه (�Eمو�، فز��ند» نيز � نقاشى Eثا� نقاشى غربى �� كنا� ساير هديا، به شا( عبا{ نسبت 1386، 29). : نيمه � ��^ سد( � يا:�هم ين شيو( سبك غالب نقاشى ير> شد. ين سبك

تصوير2 جو�نى �� چنبر گلها،� �ثر بهز��،كتابخانه مو� توپكاپى سر�$، �ستانبو

تصوير3 تك چهر �ختر، �صفها>، ��ميتاژ��ضا عباسى، مو

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

36

با كوتا( نمايى عمقى، حجم نمايى � سايه ��شن كا�q �� �ست نقاشانى چو> محمد :ما> � عليقلى بيك جبا�� به صو�7 پخته � پر���( به كا� �فت.

به لحا� بر جاq ماند> Eثا� �يو�نگا�q متعد� : ���( � صفوq � هميت يافتن E> �� ين ���( نويسند( پيوستى تحت عنو> �يو� نگا�q �� ���( � صفوq � به لحا� حيا7 مكتب نگا�گرq محلى شير: �� ين سا� ها � پيوست �يگرq با عنو> مكتب شير: �� ���( � صفوq �� �مه � ين پا�( : كتا" ���E( � به شرl � تفضيل �يژگى ها �

Eثا� بر جاq ماند( � هريك پر�خته ست.پا�( � هشتم كتا" با عنو> فو� كتا" �Eيى � طليعه � پيكرنگا�q به بر�سى تحوال7 نگا�گرq � معرفى Eثا�

� هنرمند> ���( � بعد : صفويه يعنى فشا� � :ند (1193-1135(.I) تا ���( � قاجا� مى پر�:�.: ���( � فشا�يه كه توسط نا��شا( فشا� �� سا� I .) 1148 بنيا> نها�( شد �ست كم �� كتا" مصو� �� �ست ست يكى تا�يخ جهانگشاq نا��q نوشته � مير: مهدq خا> ستر Eبا�q � �يگرq عالم �Eq نا��q نوشته �

محمد كاظم مر�:q ست.: ���( � حكومت :نديه نيز كه توسط كريم خا> :ند � به پايتختى شير: �� سا� I .) 1178 تشكيل شد( بو�، يك گلچين شعا� با عنو> گلشن �� �ست ست كه �يژگى هاq نقاشى ���( � :نديه � به كما� منتقل كر�( ست. ين گلچين با

هز� نگا�( تزئين شد( ست كه تمامى نگا�( ها با متن شعا� هم خونى ��ند.���( � فشا�يه � :نديه گر چه �� هنرها تحولى شگر� � نوq��E به �جو� نيا��� �لى برq ��� � �:يابى هنر ���( � قاجا� بسيا� ضر��q ست. �� ين ���( كتا" �Eيى � نگا�گرq سنتى به تد�يج فو� كر�( � منسوn شدند. ين كا� باعث q�� بمركبى، �نگ � ��غنE ،: جمله نقاشى الكىيگر نقاشى، � Wنونق گرفتن ��

بو^ � مينا سا:q شد.(تصوير 4)نگا�ند( محتر^ پا�( � نهم � نهايى كتا" � تحت عنو> تجربه فق هاq جديد به بر�سى تحوال7 نگا�گرq ���( � قاجا� ختصاP ��( ست. ين پا�( � مفصل خو� : يا:�( فصل مستقل تشكيل يافته كه طى Eنها نويسند( به تفصيل با بر�سى (I.) 1342-1193) قاجا� مد7 طوالنى حكومت سياسى-فرهنگى پيشينه � qيى، پيكر( نگا��E "نقاشى، كتا ،qهنر q>، نها�ها>، هنرمندهنرپر�� Wضا���با�q، �يو�نگا�q، نقاشى الكى، نقاشى عاميانه � مرقع سا:q ين ���( � مو��

مطالعه قر� ��( ست.نقاشى ���( � قاجا� �� كليت خو� �مه � منطقى نقاشى ��� پيشين بو�. ين نقاشى �� حقيقت بيا> كنند( � شريط ��:گا� � جلو( ql�� : :ما> بو�. «�� :ما> : qمناسب بو�. شا( قاجا� شما� qتجديد حيا7 هنر ��با� qيط برفتحعليشا( شربرجسته ترين هنرمند> � �� پايتخت جديد(تهر>) گر� E � ���Eنها � به كا� نقاشى گماشت» (پاكبا:،1384،150). نقاشا> ين ���( با حمايت � پشتيبانى ��با� تجربه � نو شدگى � :سرگذ�ندند � ناچا� به عد�� : صو� �يرينه � هنرq خو� شد( � به تقليد :�ستا���هاq هنرq غر"

پر�ختند. كما� لملك :جمله پيشگاما> نوگريى ��نقاشى ير> با شيو( � غربى بو�.:جمله مهم ترين تحوال7 صو�7 گرفته ��هنرين ���( به �يژ( نقاشى مى تو> به مو�� :ير شا�( كر�: تشكيل qهنرنقاشى، تصويرگر qگيرفر qپا بر��^ نقاشا> به عزيجا� نقاشخانه ��لتى، >، جتماعى هنرمند qپايگا( ها ،q:منظر( سا � qتأثيرهنرعكاسى ��چهر( نگا� ،qپيكر( نگا� qيك شب، ��نق نقاشى الكى، شكل گير��كتا" هزظهو� نقاشى قهو( خانه � نهايتا توسعه � صنعت چاپ. به طو�كلى �� نقاشى قاجا� تزئين بر ��يت غلبه �شت � �� <E�� � بو� qپيكرنگا� qيژگى ها� : q:ليستى مو�� نظر بو�. سترگ نمايى � شوكت ساصو� ناتو�نسا> q:شبيه سا

به علم مناظر � مريا توجهى ��خو� شد. �قم :نى ��نقاشى ها عموميت يافت �غلب Eنها ��q �قم � تا�يخ شد.كتا" ��جلدq تا�يخ نگا�گرq ير> ثرq �:شمند � قابل ستنا� ست كه به قلم نويسند( q عالم � محيط به ���( هاq نگا�گرq ير> به �شته � تحرير ��Eمد( ست. با توجه به Eثا� �:شمند منتشر شد( : همين نويسند( � چاپ مقاال7 متعد� �� :مينه � تا�يخ نگا�گرq ير>، مى تو> گفت مجموعه � حاضر برEيند � نتيجه � تحقيقا7 مد�^ � مستمر �� سا� هاq گذشته ست. : جمله �يژگى هايى كه مجموعه � حاضر � به ثرq جامع � ماندگا�

تصوير 4 ���يش، �قم محمد باقر، 1192، مرقع فلك، �سا

،1644 شما�كتابخانه كاm گلستا>، تهر�>

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

37

تبديل كر�( ست مى تو> به مو�� :ير شا�( كر�:- مستندسا:q �� متن كه با ستفا�( : منابع صيل � صلى : صو�7 Eلمانى � فرنسه نگليسى، تركى، عربى، فا�سى، qبا> ها:

گرفته ست.- حجم قابل توجه � مستند مطالب به همر( تصا�ير متعد� �نگى : مكتب هاq نگا�گرq ���( هاq مختلف كه � متنوW (637مو��)

كمتر �� كتب مشابه يافت مى شوند. : تا�يخى ـ سياسى � فرهنگى هر يك qمينه ها: بر�سى -مكاتب � ���( هاq تا�يخى. شناخت ين :مينه ها به مخاطب �� ���

بهتر حو� نگا�گر> � Eثا� برجاq ماند( كمك مى كند. - ���E> جد�� مربوT به با:ماند( هاE qثا� نگا�گرq هر يك : مكاتب نگا�گرq مهم � مكاتب محلى � نيز جد�� مربوT به ساختا� كتابخانه هاq شاهى، هنرمند> شناخته شد( � ��با�q (تصوير6�5) �... . بديهى ست ين كا� با :حمت � �قت نظر فر�> � تأمل �قيق �� تفكيك سامى مشابه Eثا�، هنرمند> � تا�يخ ها به نجا^ �سيد( ست. - ���E> بخشى با عنو> پس نگرq �� نتهاq هر پا�( كه سر

qختصا� بر�سى � بربه عمد( � هر پا�( � qفصل هامخاطب يا�q��E مى كند.

- نمايه سا:q سامى فر�، مكا> ها � مكاتب كه �� تعد� قابل توجه �� Eخر كتا" ���E( شد( � به غناq ثر � مرجعه سريع �� موقع نيا: كمك شايانى نمو�( ست.

پا�( كه Eخر هر �� ستفا�( منابع مو�� <���E -باعث مرجعه � �حت تر خونندگا> به منابع هر ���(

تا�يخى �� صو�7 نيا: مى شو�. q��ثر ماندگا�، موين مثبت qبا تما^ �يژگى ها -به نظر مى �سد كه ميد ست �� چاپ هاq بعدq مو��

توجه قر� گيرند. - نويسند( �� صفحه � 97 �� مو�� نقو? سليمى <E �� <نساسال^، جهانى كه : نظر چنين مى نويسد «

:ندگى مى كند جهانى ست مثالى كه همو�( �� حا� تغيير � تبد� ست... : ين �� هنر به سطحى نتزعى : خطوT � فرمها تبديل شد � { � lسا{ طرين متن بايد ساختا� � ». طبق �تشكيل � سليمى �سا{ سليمى �� ���( � سالمى شكل گرفته باشد، �لى با بر�سى منابع مستند (تصوير 7) مى تو> گفت : سال^ قبل � )��� : ماند( qبر جا Eثا� �سا{ � پايه � طرl سليمى �� ���( � ساسانى � قبل : ظهو� سال^ شكل گرفته بو� � �� ���( � سالمى به لحا� ستقبا� هنرمند> � قبا� q: سرعت بيشترها lين طرعى، �شد � توسعه نتزئين جديد به نقو? E

برخو��� شد. «: صد� عبا�7 سالمى � )��� عنو> :ير ^�� پا�( � Eغا: �� -سال^ تا سد( � نهم هجر���E «q( شد( ست �� حالى كه بخش مهمى : تا�يخ نگا�گرq ير> يعنى ���( � يلخانى يا مكتب �� تبريز (قر>

هشتم) �� پا�( q �يگر (پا�( سو^) بر�سى شد( ست. ير>) نقاشى صو� � (سير يا:�هم منبع �� 132 �� صفحه � -نا^ نويسند( قيد نشد( � با خط تير( مشخص شد( ست، �� حالى كه

تصوير5-كاتبا> � خطاطا> شناخته شد كا�گا سلطنتى سلطا> حسين بايقر�

تصوير 6- جد�� با�ماند ها$ مكتب تبريز – بغد��(�� جالير)

��ميتاژ�تصوير 7 بشقا< نقر حكاكى شد ساسانى، مو

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

38

نويسند( � هما> منبع �� صفحه � 226، «پوپ � �يگر>» �كر شد( ست. - �� صفحه � 19 محل صخر( نگا�q هاq �قع �� كوهدشت لرستا>، شما� شرI ير> �كر شد(

ست كه شما� غر" صحيح ست. - عليرغم ثبت كامل مشخصا7 تصا�ير تا حد مكا>، �� برخى تصا�ير محل نگهد�q قيد نشد( ست

: جمله تصا�ير 478،477،476 � 620. - برخى تصا�ير تكر�q � با طالعا7 متفا�7 معرفى شد( ند، : جمله تصوير شما�( 458 �� صفحه � 640 با عنو> «مر� نشسته � ساقى جو>» كا� محمد قاسم معرفى شد( �� حالى كه هما> تصوير �� با شما�(476 � عنو>«صحنه � شر" نوشى» كا� محمد على �كر شد( ست. به نظر صفحه � 655 مى �سد با توجه به مضاq موجو� بر ��q تنگ سفالين پيش :مينه تصوير، نا^ محمد على صحيح باشد. هم چنين �� صفحه �91 �يل تصوير شما�( � 70 (سفا� :�ين فا^ كاشا>) تا�يخ ���E I.) 607( شد( �لى

��توضيح هما> تصوير �� صفحه � 118 (تصوير 104) تا�يخ I.) 606 قيد شد( ست. lصالثا� � ���( ها، E qكه با توجه به تغيير تا�يخ نگا� ��شتباها7 تايپى �� متن �جو� �برخى

ين مو�� ضر��q به نظر مى �سد: �� صفحه � 345 كتا" چنين مى خونيم «هيئت سياسى شاهرn �� 6 �يقعد( سا�822 عا:^ چين شد � �� 11 �مضا> 823 به هر7 با: گشتند � مد7 �� سا� � �( ما( � پنج ��: �� سفر بو�ند». با توجه به

تا�يخ عز^ � مرجعت هيئت سياسى، ين مد7 (�� سا� � �( ما( � پنج ��:) بايد صالl شو�. �� صفحه � 481 نويسند(، ���> حكومت شا( تهماسب صفوq � 930-973 ( �كر مى كند، �� حالى كه �� صفحه � 486 ين مد7 930-984 ( قيد شد( كه صحيح ست. «شا( تهماسب �� پانز�هم

صفر984 �� گذشت. � حد�� 54 سا� سلطنت كر�» (نويى، غفا�q فر�، 146،1389).�كر تا�يخ 4056-4057 ( �� مو�� سا� حد� عما�7 چهلستو> �� صفحه �710 به نقل : محمد

طاهر�حيد، كه سا�1056-1057 صحيح ست.�كر تا�يخ 1030( �� مو�� سا� نگا�گرq �يو> خاقا> فتحعليشا( قاجا�، بايد صالl شو�. :ير ين

سا�، سا� ���> قتد� حكومت صفويه � شا( عبا{ �� صفوq ست. qبه صفحه � 779 كه عالقة فتحعليشا( به «نقش برجسته ها Tصالحا7 تايپى �يگر يكى مربو �هخامنشى � ساسانى»،«هخامنشى � سامانى» تايپ شد( ست. � �يگرq كلمه � «سطل» كه به شتبا(

�� صفحا167 � 49(:ير نويس تصا�ير27�26) به صو�7 «ستل» تايپ شد( ست.

منابع:تهر>: فرهنگستا> ترجمه :هر( فيضى، �ميتاژ، يرنى گنجينه qنگا�( ها ،(1386)7. �Eمو�، -

هنر-پاكبا:، ��يين(1375)، �ير( لمعا�� هنر، چاپ ��^، تهر>: فرهنگ معاصر

-پاكبا:، ��يين(1384)، نقاشى ير> : �يربا: تا مر�:، چاپ چها�^، تهر>: :�ين � سيمين � qقتصا�جتماعى، فر� (1389)، تا�يخ تحوال7 سياسى، qلحسين � عباسقلى غفا�يى عبدنو -

فرهنگى ير> �� ���( صفويه، چاپ ششم، تهر>: سمت

:Aمنابع تصويرتصوير E (1ژند، يعقو"(1389)، نگا�گرq ير>(پژ�هشى �� تا�يخ نقاشى � نگا�گرq ير>)، جلد1،

تهر>: سمت، صفحه 194.تصوير 2) هما>، صفحه 396

تصوير3) هما>، جلد2، صفحه647تصوير4) هما>،صفحه 762

تصوير5) هما>، جلد 1، صفحه 260تصوير6) هما>، صفحه 164

تصوير7) صو� سرفيل، شيرين(1371)، طرحا> بز�گ فر? ير>، تهر>: سر�?، صفحه 20

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

39

موضوW مو�� بحث كتا" شايد بتد برq خونند( متعا�� Eميخته با بها^، يها^ � �ها^ باشد، �لى خونندگا> قو^ � جذ" خوهد كر� � به پرسش هاq :يا�q پاسخ خوهد ��. : جمله ين كه چر بايد به موسيقى �����E q � �يشه هاE q> � كجا بايد يافت. E> �قت شايد ما نيز هم چو>

بيومو:يكولوژيست ها بگوييم خدحافظ فلسفه، سال^ بر موسيقى.��گفتا� باال كه بخشى : ��Eمد كتا" ست، به ين نكته شا�( مى شو� كه پژ�هندگا> مر�:q تال? ��ند به پرسش هايى ��با�( q صل � نها� موسيقى � مو�� �بسته پاسخى ��خو� بدهند با ين ميد كه علم :يست شناسى مر�: چيزq � كه �� تجربه گريى هيو^ نيافتند، �� ختيا�شا>

بگذ��.�� پى تال? ها � بر�شتن گا^ هايى �� :مينه هاq مو:يكولوژq، :مينه برq كسب معرفت نسبت به شناخت موسيقى : طريق عومل بيولوژيكى موسيقى Eثا� جهانى q مجموعه به � مى كند ترسيم � بشر Wنو موسيقى شمايل � شكل فرهنگى معلوما7 � مبانى با همر( كه شد( يجا�

مى فزيد.�� ين كتا" كه مجموعه q : مقاال7 � ��بر مى گير�، صو� پژ�هشى مو�� نظر قر� گرفته � تال? شد( تا�يخ تحليل � تكاملى موسيقى � �يشه هاq بيولوژيكى E <Eشكا� شو�. كوشندگا> كتا" با تذكر ين نكته كه مبحث بيومو:يكولوژq پيش : نتشا� كتا" حاضر �� بها^ � يها^ بو�( ست به ين نكته شا�( q مى كنند كه به يك سلسله مطالعا7 كلى �� :مينه q مو:يكولوژq شد( كه پيشتر توسط گيد� �Eلر نجا^ گرفته ست. �� ين كتا" موسيقى : بنيا> مطالعه شد( � �بطه E q> با �شد جسمى بشر � ستعد� تكلم �q ��شن شد( ست. كتا" �� بيست � هفت بخش �ئه

شد( ست:�� بتد � �� با" مو:يكولوژq تكاملى نويسند( معتقد ست كه ين بحث بتوند عرصه هاq نوينى برq پژ�هش به �جو� E .���Eنچه �� �مه qكه به لحا� نظر ��مكانا7 �سيعى �تكاملى qشا�( مى شو�. مو:يكولوژ <E به بتدست كه �� q��توضيح مو qجه مى شو� برمو <E نند( باخومى توند بخش پژ�هشى � �( ند:�. كتا" �� عرصه q گا^ گذشته كه تحليل � معناجويى �� موسيقى تكاملى به لحا� شكل هاq بيولوژيكى � فرهنگى نجا^ گير�. مطالعه q تكامل موسيقى � جنبه هاq مختلف E> با قد�7 :يا�q كه يجا� مى كند خونند( � �� تما{ با �يشه هاq بستر جها> نسانى خو� قر� مى �هد. با بحث �� با" بيومو:يكولوژq به نها� موسيقى � سخن پر�خته مى شو�. �� ين مبحث كه به پژ�هش هاq خير �� جانو�> : جمله پرندگا> � تير( هاq نخستين با توجه به �بطه q ميا> پيا^، :با>، موسيقى جانو�q شا�( مى كند بر سه موضوW تأكيد ���. نخست ين كه پيا^ يكى : موثرترين �( هاq �تباطى ست كه به مرحله q حسى پيا^ �هند( مرتبط ست. ��^ E> كه Eيا پيا^ �� �تباT جانو�q �� عرصه q طبيعت

مى توند جاq يك جمله يا فر: يا گز�( � �� گرمر نسانى بگير�؟�� �مه بتد به ين سؤ� پاسخ ��( مى شو� كه چگونه � چر پرندگا> �E: مى خونند. نمونه هايى : مجموعه �E qq: پرندگا> نقل شد( � تال? مى شو� به جزييا7 پاسخ ��( شو� مانند گوناگونى شگفت بعضى : ين نمونه ها كه نز�يك ترين �بطه � با موسيقى ما برقر� مى كند. هم چنين شا�( هايى هم به چندخونى يا ��خونى پرندگا> شد( � بافت حير7 نگيز E> ها بر�سى مى شو�. سپس نويسند( ��با�( q مقايسه q ميا> �E: پرندگا>

� موسيقى نسانى سخن مى گويد.نويسند( بخش بحث خو� � به طالعاتى ��با�( q مديو^ هاq نيو��لوژيك مربوT به :با> � موسيقى ختصاP ��( � �بطه q ميا> ين �� � Tتبا�چه �قت � يد كه چگونه، چرE ين بحث پيش مىميز� � E ( ها ��مى�طالعا7 نيو��لوژيك با عالئم نخستين سنگوين بر�سى مى كند. سپس

شنويى ميا> نسا> هاq نخستين برقر� گر�يد �....ـ ساند� تر( هو" نيز �� موضوW ستعد� �Eمى �� پر�:? موسيقى � جامعيت مو:يكا� به مكانا7 هو? �Eمى �� �:يابى � پر�:? موسيقى

پر�خته � مو�� مربوT به جامعيت مو:يكا� � پيش مى كشد.

�يشه هاA موسيقىبه كوشش نيلز��لين، بيو�� مركر، �ستيو� بر���nپرتو �شر� A ترجمه�نتشا��6 ناهيد، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

40

بخش نقاشي نمايشگا( بز�گي كه : سو� فرهنگستا> سلطنتي هنر لند> �� سا� 1931 برگز� شد، سه ثر مينياتو� : نسخه q خطي مصو� «ظفرنامه شر� لدين علي يز��»� �� بر�شت، كه تنها يكي : E> ها به ��ستى شناسايي شد( بو�. هد� : ين مقاله به هيچ �جه نتقا� نيست، بلكه قصد ��� به عنو> نوعى نشانه � �هنما �� مسيرq قر� گير� كه به بر�سي مطالعا7 نقاشي يرني : :ما> برگز�� E> نمايشگا( تا به مر�: بپر�:�. : E> جا كه كاتالوگ نمايشگا(، يكي : نخستين منابع چاپ شد( �� مو�� نسخه خطي ظفرنامه محسو" مي شو�،1

نقل قو� كامل چند مدخل E> جالب ست:-457 �� صفحه : نسخه خطي همر( با نقاشي ها� مينياتو�، تبريز، سا� 1360

لف- يك :�فه � نگهبانش به همر( �� نفر �يگر، 17×21 سانتي متر"- نو:ندگا> سو� بر سب، 15×22 سانتي متر،نمايشگا( پا�يس 1914 برگرفته : �موته، پا�يس

-464 مينياتو�� : ظفرنامه، تيمو� �� حا� عبو� : ��{ لدين، سا� 1400، 180×25/5 سانتي متر، برگرفته : �نشگا( مك گيل، مونتر�. 2

� خطي نسخه ها� : كاتالوگي با:يل گر� � �يلكينسو> } �� جي بينيو>، لو�نس 1933 سا� ��نقاشي هايي � منتشر كر�ند كه به نمايشگا( مانت ��( شد( بو�. ما ين سه نقاشي �� مقايسه با Eثا� برجسته � كه �� برلينگتو> ها�{ به نمايش ��Eمد �� حاشيه قر� گرفت � تحقيقا7 كافي بر ��E q> ها نجا^ نشد. 3 �� بر�سى سه ثر مزبو� معلو^ شد �� نقاشى ��، متعلق به E> قسمت : نسخه خطى نبو�( كه نقاشى سو^ : Eنجا بريد( شد( ست. عال�( بر ين، �� نقاشي �� : لحا� قدمت، سه تا چها� �هه قديمي تر : ثر سو^ بو�( � مكا> توليد E> ها نيز جايى متفا�7-حتماال شير:- بو�( ست. هم چنين قدمت ثر سو^ نيز يك �بع قر> جلوتر، يعني به سا� 1425^ با:مى گر��.4 نا^ نويسند( متن كاتالوگ، �كر نشد( � نسخه خطي نيز به عنو> ثر� شناسايي نشد( كه تحت حمايت برهيم سلطا> بن شاهرn بن تيمو� (نو( تيمو�) تهيه شد( باشد � نهايتا ين كه �� متن كاتالوگ، هيچ يك : سه نقاشي توصيف نشد( ست. لبته شايد نتو> تقصير � متوجه نويسندگا> E> �نست، :ير �قتي نسخه هايي : قبيل شاهنامه � كليله � �منه q كتابخانه كاn گلستا>، بوستا> قاهر(، ظفرنامه گر7 � بسيا�� نسخه ها� �:شمند �يگر �� نمايشگا( چشما> هل فن � خير( مى كند، طبعا توجه E> ها به چنين

نسخه ها� چشمگيرq، موجب چنين كم لطفى هايى مى شو�.

�لنو� سيمز، ترجمه � مهناB شايسته فر*

ظفرنامه مصو� �بر�هيم سلطا� �

تأثير �� بر شرn �سالمى

* ��نشيا� گر� هنر �سالمى ��نشكد ��نشگا تربيت مد��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

41

20 سا� بعد، بي �بليو �بينسو>، كاتالوگي : نسخه ها� خطي � نقاشي ها� مينياتو� يرني تهيه كر� كه هاگوپ كو�كيا> قصد �شت E> ها � به مو:( هنر متر�پوليتن هد كند. ين Eثا� شامل نسخه صلى ظفرنامه به همر( تعد�� : مينياتو�ها� E> بو� كه تا E> :ما> به فر�? نرسيد( بو�.5 �بينسو> طالعاتي � كه : E> :ما> �ئه كر�: «مدl نامه شر� لدين علي يز�� lستنا� مي شو�، بدين شرها <E ين نسخه خطى بهشناسايي ��تيمو�q كه �� �� لحجه سا� 839 (ژ�ئن- ژ�ئيه 1436) توسط «يعقو" بن حسن» با نا^ سرR لحسيني لسلطاني تكميل شد».�� سا� 1953 هنو: 13 مينياتو� همر( متن ين نسخه بو�( ست كه هشت مينياتو� : نسخه صلى جد شد( كه �� تا� E> ها به شكل �� صفحه q بو�( ست. �بينسو> به تعد� صفحا7 نسخه �� E> :ما> شا�( � نكر�(، ما عنو> كر�( كه ساير صفحا7 جد شد( : نسخه �� چندين مو:( عمومي Eمريكا نگهد�� مي شو�. �� هم چنين نسخه مزبو� � كا� كا�گا( ها� هنر� شير: � به �ستو� برهيم سلطا> شناسايي كر� كه : سا� 1414

تا 1438 :ما> مرگش، فرماند� ين شهر بو�. 6شرl �بينسو> صر� نظر : تغيير �� تعد� مينياتو�ها� ظفرنامه، تنها منبع صلي طالعا7 تا سا� 1968 بو�. پركندگي نسخه �� E> :ما> به حد� بو� كه جمع ��E� � با:سا:� صفحاE 7> بيش : �� �هه طو� كشيد � گرچه نسخه همچنا> ناقص ست- به ين �ليل كه : محل نگهد�� برخي نقاشي هايي كه �� كاتالوگ حرجي ها يا نشريا7 مو:( ها �يد( مى شو�، هنو: خبرq �� �ست نيست- ما :ما> E> فر �سيد( تا ين نسخه � خطي مهم

جايگا( خو� � �� تا�يخ هنر سالمي � به خصوP �� تا�يخ نسخه ها� خطي مصو� قر> پانز�هم بيابد.لزماتي ست كه متوجه علت پركندگى نسخه ظفرنامه، قتصا� با:� Eثا� هنر�، سيستم مالياتي Eمريكا � خريد�> Eثا� هنر� مي شو� � نيز :ما> مو�� نيا: محققا> بر� با:سا:� نسخه ها� خطي پركند(، كه مبحث

مجز� �يگر� � مي طلبد.ظفرنامه مصو� سا� 1436 برهيم سلطا>، نه شرl حالى به قلم شر� لدين علي يز�� ست � نه نخستين نسخه : ين نوW متو> محسو" مى شو� (گرچه به ظاهر نخستين نسخه باقي ماند( ست). 7 متن ثر يك �هه :��تر نگاشته شد( ست؛ �قايع نامه حبيب لسير خوندمير، :ما> تكميل نسخه � ين طو� بيا> مي كند: «تكميل شد( �� شير: به سا� 828 هجر� (25-1424^)». 8 نخستين متن خالصه ين ثر نيز �� هما> سا� تد�ين شد( ست، بنابرين ظفرنامه مصو� 1436 حاصل تال? برهيم سلطا> �� توصيف موفقيت ها� پد� بز�گش بو�( � بايد E> � �يريش نهايي بر ثر موجو� �نست. نسخه � مذهب، صحافي شد( � خطاطي شد( كه مبين نيا7 شخصي

� سياسي Eفرينند( � E> بو�( ست.نيز :ندگي حامي � سفا�? �هند( E> � عقا" �� نتخا" چند ��يد� مهم �� :ندگي تيمو� � با ثر ين تا نمو�( تال? نسخه خطى متو> ميا> �� گنجاندشا> سپس � E> ها تصويرسا:� qبر سلطا>) (برهيم ��يد�ها� به تصوير ��Eمد( � پديد ��Eندگانشا> � برجسته نمايد. با ين كا� برهيم سلطا> � هنرمند> كا�گا( سال^ �� چا�چو" به عنو> حكمرناني مسلما> كه ير> �� qتيمو� به شر� لدين � سالطين سلسله ،��

حكومت مي كر�ند، بعا�q تا:( بخشيد( ست.برهيم سلطا> كا� خو� � بر ��� ظفرنامه �� سا� E 1419غا: كر�. 9 �� ين :ما> �� به مد7 پنج سا� فرماند� يالت فا�{ بو�. شر� لدين شرl مى �هد10 كه:«برهيم سلطا> : � خوست برخي نوشته ها� موجو� ��با�( ��يد�ها� :ندگي تيمو� كه به صو�7 جدگانه �� جغتا� ها� تركي � يرني نگهد�� مي شد � ببيند». �� سپس : شر� لدين مي خوهد : هر7 به شير: بيايد تا تا�يخ جديد� : :ندگي پد� بز�گش � جمع ��E� كر�( � بنويسد. ين نخستين بخش : تا�يخ سه گانه � محسو" مي شو� كه بخش ها� ��^ � سو^ E> به :ندگينامه

.��� Pختصاهيم سلطا> برخو� � nشاهرما �� بخش �يگر هيچ گا( نوشته نشد يا �ست كم، هيچ يك : بخش هاE q> � تا به حا� نيافته يم. نسخه ظفرنامه �� سا� 1436 توسط يعقو" بن حسن بر� برهيم سلطا> ��نويسي � تكميل گر�يد. ين نسخه، �� بتد ��q 355 صفحه متن � 37 نقاشي بو�11 كه بيش : نيمي : E> ها نقاشي ها� �� صفحه � بو�ند � تقريبا تمامي نقاشي ها كل صفحه � شغا� مي كر� � فقط جا� يك ستو> برq متن كنا� E> ها يا چند خط �� باال يا پايين شا> �جو� �شت. ين نسخه تا سا� 1435 كه برهيم سلطا> : �نيا �فت تكميل نشد � �ست كم يك سا� بعد كا� E> به پايا> �سيد. سرنوشت ظفرنامه پس : سا� 1436، تا :ما> حكمرني سلطا> حسين بايقر معلو^ نيست. �� محر^ سا� 885 هجر� (ما�{ 1480^) �� شهر هر7 مقدمه � 72 صفحه � توسط ���يش محمد علي ��نويسي � همر( با نسخه صلي يعقو" بن حسن به شكل يك مجلد صحافي شد. 12 حتماال �� همين

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

42

:ما>، متن �ليه با� �يگر حاشيه بند� شد( � ين بد> معنا ست كه هيچ گا( ند:( نسخه تهيه شد( �� شير: � نخوهيم �شت. هم چنين پا��قي ها� حتمالي �� نسخه �ليه : بين �فته � : ين �� با:سا:� نسخه، تنها : ��� نسخه مر�:ين E> مكا> پذير ست. 13 �� سا� 1984 تحقيق ��با�( ظفرنامه Eغا: � تما^ قسمت هايى كه نقاشي ها : نسخه جد شد( بو�ند،شناسايي شد. : سا� 1984 تاكنو>، شش قطعه : نقاشي ها پيد شد( ستكه شامل: نقاشي �� صفحه � «جلو{ بر تخت» �� گالر� ساكلر �شنگتن؛14 نقاشي �� صفحه � �� «مجموعه خسر�ني �� «��Eين بيني سو^» بو�( � �� حا� حاضر �� «مجموعه سو���ژنو»؛15 يك صحنه شكا� كه قبال متعلق به«هوستن نگه ��q مى شو�16 � هم چنين نيمه سمت �ست يك نقاشي �� صفحه � :«مجموعه كاير»،17 كه �� سا� 1931 �� لند> به نمايش ��Eمد، تصوير :�فه q نيمه چپ E> بو�( ست. 18 : محل فعلي پنج نقاشي �يگر خبر� نيست، ما �� نمونه : E> ها مو�� مطالعه قر� گرفته، : �� نمونه �يگر عكس بر��� شد( � تنها يكي :

نقاشي ها ست كه هم چنا> كامال ناشناخته باقى ماند( � «مفقو�» شد( ست.�� �سط �هه � 1430 �� ير> ���( تيمو�� � يك �هه قبل تر، متن ظفرنامه نوشته شد( بو� � به همين سبب لگويي بر� مصو�كر�> E> غير : نمونه هايى : قبيل كليله � �منه، شاهنامه، شعا� غنايي � متو> تا�يخي با موضوعاتي همچو> �:^، شكا�، ��با�ها، بز^ ها يا صحنه ها� عاشقانه موجو� نبو�( ست. ين مر به يقين مي توند علت �شو�� شناسايي بسيا�� : مينياتو�ها� ظفرنامه 1436 � توضيح �هد، نه تنها مينياتو�هايي : صحنه ها� �:^ � بز^، بلكه نمونه هايي كه �قعه يا جنبه هايى : ��يد�� � به نمايش گذشته، مانند ساختن IE سرq، كه هم چنين 19 بو�ند. نيامد( �� تصوير به پيش تر بيشتر تركيب بند� بصر� ناسا:گا�� مى توند نسخه ين �� موجو� صحنه � �� نقاشي ها� قلعه محاصر( تصوير مانند نمايد، توجيه نيز �با خوند> گو�تين توسط سپا( تيمو�،20 كه تنها � <E �> �يژگي ها� بصرمتن ��� نقاشي مي تو��يافت. (تصوير 1) موضوW متن ظفرنامه، تيمو� بو�( � طبيعي ست كه �� بيشتر نقاشي ها شخص تيمو� موضوW صلي باشد. جلو{ �� بر تخت �� شهر بلخ به سا� 1370 �� يك نقاشي �� صفحه � Eمد( ست. 21 نبر� تيمو� با �قيبش، توقتاميش خا>، نيز موضوW نقاشي ��صفحه � �يگر� ست كه : كيفيت بااليي نيز برخو��� ست. (تصوير 2) طالW : ين مر كه تصا�ير مذكو� پيش : E> كه �� سا� 1985 جالب بو�( ند، كجا ��Eيند، نمايش به ژنو ��توجه ست،22 ما ين Eثا� بعدها نيز �� نمايشگا( نمايش به 1989 سا� �� تيمو�يا> )��� Eثا� طوالني :ما> مى خوسته ند گويي ��Eمد( ند. كپي نيز � كنند23 جبر> � بو�نشا> مفقو� E> ها �� نشريا7 تايم- اليف (هر چند با كيفيت بهترين : نمونه چها� 24 �سيد. چاپ به پايين) نقاشي ها كه همگي تك صفحه � هستند،25 نبر� تيمو� عليه هند �� سا� ها� 99-1398 � نشا> �� غر" كشو� نبر�ها� �� مى �هد. هم چنين نيز �� چند نقاشي �� صفحه � ترسيم شد( ست، حلب،26 به حمله به: مى تو> نقاشي ها جمله : � Eنكا�،28 جنگ مقدما7 تهيه بغد�،27 �تصر

1 - محاصر قلعه،ظفرنامه علي يز�]،

،p 839،�شير� هنر] كليولند�مو

هنر] كليولند�839 p، مو،�2 - جنگ تيمو� با تقتاميش خا>،ظفرنامه علي يز�]،شير�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

43

بر� بايزيد � تيمو� شد> مسلح �Eمش <��� 29 �شت. شا�( نبر� � سترحت تيمو�- به شكل ضيافت Wموضو شكا�، � باb ها �� Rتفر �متعد�، مو�� �� كه ست �يگر� � جز (3 (تصوير ست تصوير شد( تك نقاشي ها، تمامى مو��،30 يك صفحه � هستند : جمله: تيمو� �� حا� شكا� �� نز�يكي بخا� پس :

نبر� بها� 1389. 31 (تصوير 4).هم ،qشا� مرسم � جشن ها نقاشي ها� �� صفحه � � تك ��صفحه � ترسيم شد( ست؛ : جمله سلطا> : هديه � :�فه، نمايش به مصر، سلطا> ،Rفر ناصرلدين هجر� 807 �بيع ال�� �� تيمو� <E : پس يعنى .(1404 (سپتامبر گونزلس ��� � حيو> ين كه سمرقند به Eفريقا : �كال�يجو

منتقل كر�( بو�.32ما برخى : نقاشي ها� ظفرنامه سا� 1436 قابل توجه � منحصر به فر� ست، :ير به جا� تمركز بر خو� تيمو�، پسر> � نو�گا> �q � به تصوير كشيد( ست. موضوW �� نقاشي جالب توجه، جهانگير پسر تيمو� � محمد سلطا>، پسر �� ست. نقاشي ��، تيمو� � �� حا� پذير? مهمانا> �� ژ�ئن 1374 �� مرسم :��R جهانگير با سومين بگ خانز�(، نو( جاني بگ خا>، سلطا> جوچيد � Eخرين نو�( چنگيزخا> نشا> مى �هد. 33 نقاشي ��^ تصوير� ��صفحه � ست : عز��� تيمو� بر مز� محمد سلطا> بن جهانگير،پسر شاهز�( سومين بگ خانز�(، كه �� �خر بها� 1403 : �نيا �فت. (تصوير 5) ���: به هميت حفظ پيوندها� خانو�گي تيمو� � ين كه نسبش

به چنگيزخا> مي �سيد(، شا�( كر�( ست. 34 گرچه �� نهايت شاهرn با همه مكانا7 � تونش بر E> شد تا پيوندها� � مغو� به �بستگي ? قطع � چنگيزخا> با سلسله � نمو�( � به سمت فرهنگ مسلمانا>

گريش يابد. 35 �� ين كه حالي �� بنابرين، �تفكر �هد : تجليل �� نقاشي جا� Eمد( ند، پديد تيمو� سياسي نهايي جانشين كه نيست تعجب پر�ژ( كل سفا�? �هند( � تيمو� ظفرنامه، شاهرn، خو� موضوW پنج باشد؛ خطي نسخه ين �� نقاشي نقاشي يك Wموضو nشاهر تولد 36 ست. فوI لعا�( صفحه � تك �� �يگر� صفحه � تك نقاشي سياتل، سر� لملك خا> � همر(

3 - جشن ضيافت تيمو�پس �� فتح �هلي، ظفرنامه هنر] كليولند�839 p، مو،�علي يز�] ،شير�

،�4 - ���� تيمو� به بخا��، ظفرنامه علي يز�]، شير�839 p،گالر] هنر سكلر،��شنگتن

839-837 شير��،حد�� جهانگير) بن سلطا> محمد مرگ بر يز�](مويه علي ظفرنامه �� tسرلو - 5بر�شتيني،جنو� p،مجموعه

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

44

با شاهرn � خليل سلطا> �� بها� 1387، �� حا� سفر به مرند نشا> مي �هد. 37 نقاشي معر�� گالر� فرير �� نيمه �ست38 نقاشي �� صفحه � ست كه ���� شاهرn به سمرقند، �� �يحجه 796 (سپتامبر 1394) پس : �� nبه شاهر Tخر نيز كه مربوE نشا> مي �هد. نقاشي : سو� تيمو� �ين شهر ��به فرماند q� "نتخانسخه ظفرنامه ست، تصوير� ��صفحه � ست كه سا� ها : يكديگر جد بو�( � نيمه چپ E> پيشقر�ال> سپا( شاهرn � همر( با گر�( طبل :نا>، نو:ندگا> � فر� حامل پرچم نشا> مي �هد. ين نقاشي كه �� سا� 1931 �� نمايشگا( لند> به نمايش ��Eمد، يكي : نقاشي ها� شناسايي نشد( ظفرنامه بو� � شاهرn � �� حا� فرماندهي

سپا( تيمو� �� فو�يه 1405 نشا> مي �هد. 39� �ست Eخر، موضوW يكي : نقاشي هايي كه تا به حا� عكس يا كاتالوگى : E> تهيه نشد(، شاهرn ست كه �� � �� جنگ با سپا( مظفريا> �� سا� 1393 نشا> مي �هد. شاهرn �� ين تصوير جوني هفد( ساله ست كه تير خالP � بر شا( منصو� مظفر ��� مي ���E. �� متن نسخه، همين جا يك جاq خالى به چشم مي خو�� كه مي توند جا� يك نقاشي تك صفحه � باشد. 40 �� ين مو�� نيز هرگونه طالعاتي ��با�( تصوير� با ين

موضوW بسيا� �:شمند خوهد بو�.تقريبا متن ند:( � ينچ) ميليمتر،(14×10 248×355 بعا� به با صفحاتي �سيع، نسخه ين ،�� ين :442×165 ميليمتر (1/5× 9/5 ينچ) پس : صحافى مجد� � تذهيب، كه �� چها�^ شو� 838 (سو^ ما( مى 1435) پس : مرگ برهيم سلطا> تكميل شد(، بايد به عنو> نسخه نهايي � نخستين نمونه كامل شد( : تا�يخ

���( تيمو�يا> با تأكيد بر جنبه سالمي � غير چنگيز� ين سلسله تلقي كر�.با كا� تد�ين ظفرنامه متناسب برهيم سلطا> حتماال مى تو> ين گونه ستدال� كر� كه :با> تصوير� : نسخه � شهرستاني بهترين حالت، �� برهيم سلطا> كا� هنرمند> شير:� معتقدند، برخي ست. نبو�( �سيد. كما� به هر7 �� بايسنقر يعني برهيم بر�� حمايت با كه مي شو� محسو" تيمو�� نقاشي سبك با مقايسه �� نظر مى �سد، به جالب � نفيس ميا> مجموعه ظفرنامه �� چند تولد شاهرn هر مينياتو� حتي نقاشي ها� عبدلحي- مانند مينياتو�ها� سحرنگيز شعا� مثنو� خوجو� كرماني- نسخه � ضعيف � تكامل نيافته محسو" مي شو�. 41 عال�( بر ين، مكتب نقاشي شير: �� :ما> برهيم سلطا> به طو� كلى سبكي فاقد جنبه هاq :يبايي شناسي ست. 42 �� مقابل ين نگر? ها،عتقا� بر E> ست كه، ظفرنامه، مهم ترين نسخه خطي برجاq ماند( : ���> حكومت برهيم سلطا> �� شير: � يك �هه پس : مرگ �� �� سا� 1435 ست. :ير

43 .���E گر�هم : بهترين نقاشا> �? گر�هي مصو�كر�> شاهنامه � ظفرنامه �بر �هر ند:( سبك �� نقاشي، �:شمندتلقى شو�، ما تنها مير� با �:? يك كا�گا( نقاشي شهرستاني نيست، بايقر بيشتر هميت ���. �� �قع، همين كه سلطا> حسين نه گر ند:(، نيز به هما> بلكه محتو � كا�بر� �� Eستانه فتح شهر هر7 �� سا� 1496، �ستو� �� ظفرنامه مخصوP �� نوشته شو�، گوهي بر موفقيت ��? برهيم سلطا> �� تبديل نگا�گر� �قايع تا�يخي مهم به شاخه q مستقل : سبك نقاشي سنتى تيمو�� ست كه ��q پيامدهايي بسيا� فرتر : مر:بند� ها� جغرفيايي � :ماني ير> ���( تيمو�يا> ست. يكي : �� <E �ست كه همه نقاشي هاين يژگي ها� قابل توجه � منحصر به فر� نقو? ظفرنامه سلطا> حسين �صفحه � ست، همچنين ين نسخه : ظفرنامه تيمو�q، 6 جفت نقاشي �� صفحه � ���؛ :ير نقاشا> برهيم شايد به ند:( 5 �هه قبل، : معيا�هاq متد�� نقاشي �� صفحه �، بر� تصويرگرq �قايع مهم �� ين متن جديد تبعيت كر�( تا فضا� بيشتر� بر� نمايش صحنه ها� تا:(، بديع � گاهي بسيا� خاP فرهم شو�. �� هر �� نسخه، صحنه «جلو{ بر تخت» به صو�7 �� صفحه � تصوير شد( ست. 44 ما به سختي مي تو> با�� كر� كه صحنه � كه �� نسخه ��، تك صفحه � ست مثال محاصر( شهر Eبخا:ياq گرجستا> توسط سپا( تيمو�،45 � �� نسخه ��^ به شيو( �� صفحه � نقاشى شد(، تصا�في بو�( ست، چر كه به ين ترتيب، عمليا7 نظامي كشتن �شمن به يك شاهكا� خا�I لعا�( تيمو� � سپاهيانش �� بها� سا� 1396 تبديل شد( ست. 46 تضا�� كه �� نحو( � تصويرگرq �� شاهز�( تيمو�� بر� ثبت بصر� تا�يخ سلسله بر حسب مقاصد سياسي شا> به چشم

مي خو��، بسيا� جالب توجه ست.شيو( � برهيم سلطا> �� تبديل نگا�گر� شاعرنه به ��شى تبليغي- تا�يخي، بر نقاشي كا�گا( ها� هنر� سال� تيمو�يا> �� هند �خر قر> شانز�هم، تأثير� برجسته ترq برجا� گذشت. نسخه ها� مختلف بابرنامه �

كبرنامه، نسخه ها� مشهو�� ست كه به خوبي مو�� مطالعه قر� گرفته ند. 47نسخه كم �E:( تر ما جالب �يگر، تا�يخ خاند> تيمو�يا> ست. نسخه q بز�گ، با صفحاتى به بعا� 400

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

45

�� 260 ميليمتر، كه �� كتابخانه ��لتى بانكيپو� �� پاتناq هند نگه ��q مى شو� � تصويرسا:E q> قبل : سا� 1584 تكميل شد( ست. 48

: �يگر شوهد� كه هميت كا� برهيم سلطا> � نشا> مي �هد، تعد� نقاشي ها� �� صفحه � ين نسخه ست كه 15 نقاشي : 130 نقاشي E> � شامل مى شو�. بر� مثا� �� نسخه بانكيپو�، صحنه حمله تيمو� به بغد� نه تنها به هما> شكل �� صفحه � ست بلكه تركيب بند� نامنسجم E> نيز حفظ شد( ست. 49 فرمو� ها� تركيب بند� :يا�� �� نسخه ها� تا�يخي مغو� �جو� ��� كه �� نقاشي ها� تيمو�� مو�� ستفا�( قر� گرفته تقديم تيمو� به هديي سلطا> مصر :�فه كه پاييز 1404 به جشن ها� Tمربو نقاشي �� Pبه خصو ست. مي شو�، سفرq خا�جي، : جمله كال�يجو به حضو� تيمو� مي �سند � ��� جديد� : مرسم :��R ها� شاهانه

برگز� مي شو�. 50بنابرين گرچه مغو� ها با فزيش تعد� �قايع به تصوير كشيد( شد( �� هر يك : ين نسخه ها، لگو� نقاشي q ليه�شكا� � :(، محتوندتعيين كنند( ما بد�> تر�يد، ظفرنامه سلطا> حسين بايقرند، �تغيير � تيمو�� �بو� كه معيا�ها� سبك نگا�گر� كبرشا( � يجا� كر�. 51 عقيد( بر E> ست كه، نسخه شاهنامه عثماني كه �� �خر قر> شانز�هم �� كا�گا( ها� هنر� ستانبو� تهيه شد � لبته تصويرگر تبليغاتي سلسله ها� پا�شاهي نيز بو� هم، به هما> ند:( تحت تأثير فر^ ها � يد( ها� ظفرنامه تيمو�� قر� �شت. هر چند متن � تركيب بند� بصر�

E> به نحو منحصر به فر�� عثماني ست.بنابرين نسخه مزبو�، قدما7 سالطين عثماني � : هما> بعد تبليغاتى يعني مشر�عيت بخشيد> به E> ها به عنو> حاكماني مسلما> تشريح نمو�( ست،52 هما> گونه كه تا�يخ مصو� عثماني مربوT به E> :ما> نيز : qيغو��نامه به :با> Rشت، مانند معربر� �� ما كا�كر� يك متن تا�يخي �متو> مصو� �يني نشأ7 گرفته بو�، مربوT به حد�� سا� 1440،53 يا بد> سا> كه �� شجر( نامه ها� مصو� � �يج ���( تيمو�يا>، مغو� ها � عثماني ها شبيه يكديگرند. 54 لبته نقاشي ها� عثماني مربوT به تا�يخ خو�شا> بو� �� حالي كه نقاشي ها� مغو� تا�يخ جديد تيمو�� � تصوير مي كر�ند. چر كه E> ها خو� � به عنو> ��ثا> تيمو� �نسته � Eگاهانه : �E" � �سو^ � فرهنگ تيمو�يا> تقليد مي كر�ند. 55 پيش بر� ين ��يه �� تا�يخ مصو� سلسله � نيزبه طو� حتم مرهو> گستر? بصر� تبليغا7 سلسله � ست كه جدشا>، برهيم سلطا>، با ستفا�( : شكل � :با> يرني- سالمي �يج �� عصر

.���E >،پديديرني تيمو� بر حكمر

پى نوشت ها:1ـ لبته تا E> جا كه من مي �نم نخستين �جاW به نسخه مصو� ظفرنامه 1436 برهيم سلطا>، �� مقدمه بلوچت بر كاتالوگ نمايشگاهي : Eثا� �موته بو� كه �� سا� 1929 �� نيويو�� برگز� شد. (�جوW كنيد به پر� بي كا7، «نقاشي ها� مينياتو� خا�� نز�يك»، سالنامه مو:( هنر ��سستر (36-1935): 41.) متن، عنو> ند��، ما موضوE W> ��با�( تا�يخ ���( تيمو�يا> ست � �� نقاشي (يكى مينياتو� سياتل � نقاشي �يگر� كه هم كنو> �� مو:( هنر فاگ نگهد�� مي شو�) متعلق به ين نسخه ست. �� كاتالوگ، تا�يخ E> 1425، ما �� مقدمه E> سا� 1410 �كر شد(. لبته تعجبى ند�� كه محققا> نمايشگا( Eثا� يك فر�شند( ��

نيويو�� � نبينند، ما عجيب به نظر مي �سد كه E> ها كاتالوگ ين نمايشگا( � هم نديد( باشند.2ـ كاتالوگ نمايشگا( بين لمللي هنرها� ير>، �يريش سو^ (لند>، 1931)، كاتالوگ 457، صفحا7 239-464-2383- L.Binyon. J.V.S. Wilkinson. And Basil Gray, Persian Miniature Painting (Lon-

don, 1933).

4- Ibid, no. 31, p.62 and no.41, p.64.

5- B. W. Robinson, The Kevorkian Collection: Islamic and Indian IIlustrated

Manuscripts. Mintatures, Paintings, and Drawings, 1953, No. 21, P.24.

6ـ �بينسو> ين مكتب � �� خال� مطالعاتش ��با�( شاهنامه هديي به برهيم سطا> كه �� كتابخانه بو�ليا> موجو� ست، شناسايي كر�؛

B.W. Rabinson, ADescriptuie Catalogue of the Persian Painting in the Bodleian

Library (Oxford, 1958), pp.9-22, nos. 81-132.

� تنها تحقيق قبلي بر ��� نقاشي هاq ���( برهيم سلطا> ست كه توسط �نست كونل نجا^ شد(،كه طى E>، به بر�سي هنر يرني (Eكسفو��، 39-1938) صص 49-1847 پر�خته ست. همر( با يو> شوكين

Die Baysonghur-Handschrift der IslamichenKunstabteilungJahrbuch der Preus-

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

46

sischenkunstsammlungen 52,3 (1931):133-52

Les Peintures Des ManuscritsTimurides, (Paris, 1954). Pp 40-47.

برهيم سلطا> ست كه �� بسيا�� كاتالوگ ها� نمايشگا( ها � ين ها كتا" شناسي صلي ��با�( سبك نقاشي مستقل مجموعه ها : �سط �هه 1950 مو�� بحث قر� گرفته ست.

7ـ : كاتالوگ ها � مجموعه هايي كه طى سا� ها� 1969 � 1972 مطالعه شد، هيچ نسخه � : متن شر� لدين (با يا بد�> نقاشي) يافته نشد كه تا�يخ E> قديمي تر : ين نسخه پركند( باشد؛ �جوW كنيد به

Eleanor G. Sims. The Garrett Manuscript of the Zafar Name: A Study in Fif-

teenth- Century Timurid Patronage. Ph. D. diss.New York University, 1973.P.64.

8- Ghiyath al- Din Khvandamir, Habib al-siyar. Ed. J. Humai and M.Dabirsivaqi, 4 vols. (Tehran, 1333s/1954) 4: 15-16؛

همچنين �جوW كنيد به:Sharaf al-Din Ali Yazdi, ZafarNama, ed, A. Urunbayev (Tashkent, 1972)، نگليسينسخه

P xiv، P :بكينسخه xviii P نسخه ��سي � xxxi؛ John E. Woods, The Rise of Timurid Historiography, Journal of Near East Studies

46 (1987): 81-108

�� P 102 «5/832-1424» يك شتبا( تايپي �جو� ��� كه صحيح E> به شرl �يل ست: 1424-25/828.9ـ ظفرنامه، كتابخانه بريتانيا، نسخه 6538 فاقد تا�يخ ست كه توسط فر� مختلف �� :ما> ها� مختلف ��نويسي شد(، يا توسط كاتبي كه نمي تو> E> � متعلق به سبك نسخ �نست بلكه با �يژگي ها� سبك شير:� قربت ���؛ همچنين شامل نسخه � : مقدمه كه نمي تو> تا�يخ E> � قديمي تر : سا� 1428 �نست (:ير سا� E �� 832> �كر شد(). سا� 832 (20-

1419) ��با� �� مقدمه �� P 9 � 11 �كر شد( ست.10ـ ظفرنامه، كتابخانه بريتانيا، نسخه 25024 (با: هم فاقد تا�يخ، ما حتماال مربوT به �خر قر> پانز�هم ست) صص

a13- a16: ظفرنامه (مانند شما�( 13) 17:1-2111ـ مد�� كامل �� مقاله � به نا^:

Ibrahim Sultan ‘s Illustrated Zafarnama of 839/1436, Islamic Art 4 (1990-91): 36

paintings

نمايش ��( شد( ست.12- Robinson, Kerorkian Catalogue, no. 21. P.24.

13ـ مرمت � با:سا:� نسخه مذكو� �� سا� 1984، كتا" �� جلدq محمد عباسى (تهر>، 1333 ه/1954)، مو�� بر�سى قر� گرفت. �� E> :ما> : �جو� ��نوشت ���نبايف كه تا حد� بر نسخه شما�( 14472، فرهنگستا> علو^ :بك ��تاشكند

ستو� ست، طالعي �� �ست نبو�.14- Glenn D. Lowry, Milo Cleveland Beach.et al… An Annotated and Illustrated

Checklist of the vever collection (Washington. D. C. 1988).Pp. 252-53, nos, 285-86.15ـ �. � به شما�( ها� 20-22.

16- Persian and Mughal Art (London, 1976), no. 12. P. 22.17- keir

18ـ �. � به يا��شت شما�( 29.19ـ �� يك حرجى �� پا�يس فر�خته شد:

Art Persian: CallectionSeradjian, 2eme Vente, Hotel Drouot, March 18-20, 1961,

lot 136.

تصوير ين نقاشي �� كاتالوگ تنها مد�� موجو�، برq تعيين محل E> بو�( ست.20ـ نيمه �ست �� مو:( هنر متر�پوليتن قر� ���، 16-121-55؛ نيمه سمت چپ همر( با متن نسخه كه هيچكد^ هنو:

منتشر نشد( ند.21ـ فهرست ���، مصو� شد(، صص 252-53.

22- Treasures of Islam, ed. Tobv Falk (Geneva, 1985). No. 28. P.59:؛ همچنين �جوW كنيد به:

AssadullahSourenMelikian- Chirvani. L Art platonicien de I Islam. Sunssair Ga-

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

47

zette. May 1985. P. 18.

كه نيمه سمت چپ E> به صو�7 �نگي تصوير شد( ست.23- Timur and the Princely Vision: Persian Art and Culture in the Fifteenth Cen-

tury, ed. Thomas W. Lentz and Glenn D. Lowry (Washington.D.C and Los Angeles, 1989).No. 3.Illustrated in color on p.26.

به صو�7 �نگي �� 26P �يد( مى شو�.24- The Age of Calamrty: A. D. 1300- 1400, The Time- Life History of the world

(Amsterdam, 1989), pp. 80-81.

25ـ يكي �� Keir Collection,III.80:، B. W. Robinson et al..Islamic Painting and the Arts of the

book (London, 1976). Pp. 151-52. Color pl. 12 نگي�.26ـ هر �� هنو: �� متن نسخه �جو� ���، نيمه �ست �� صفحه مقابل صفحه 89 �� كاتالوگ ساتبي ترسيم شد(، هنگامي

كه نسخه «كركس» ��E 7 �� (Carcass)يل 1975 فر�خته شد.27ـ هر �� : مو:( هنر متر�پوليتن � به صو�7 جدگانه به �ست Eمد؛ 17-121-55 تصوير شد( توسط

Ernst J. Grube, Muslim Miniature Painting (Venice. 1962), no. 32: and 67-266-1.

تصوير شد( �� كاتالوگ حرجي كه �� 6 �سامبر 1967 به فر�? �سيد.28ـ نيمه �ست همر( با نسخه؛ نيمه چپ �� مجموعه كاير 79III.؛ كاتالوگ كاير، صص 151-52.

29ـ نيمه �ست : :ما> نمايش E> ناپديد شد( كه �� �هه 1930 كه هنو: �� تملك هاگوپ كو�كيا> بو� چند با� �� Eمريكا به نمايش ��Eمد � Eخرين با� �� مو:( يا�بو� يونگ �� سا� 1937 به نمايش گذشته شد.�� خط ترجمه نشد( ست

30ـ نيمه �ست �� كتابخانه مك گيل �� مونتر� قر� ���؛ نيمه چپ Eخرين با� �� تملك هاگوپ كو��كيا> ثبت شد( ما �� حا� حاضر خبر� : E> �� �ست نيست گرچه �� نمايشگا( 1931 لند> جز� سه نقاشي به نمايش ��Eمد( بو� (شما�( 2 � هم

ببينيد).31ـ �جوW شو� به يا��شت شما�( 16.

48 P يل 1982 فر�خته شد، قطعه 107 هبو�7 �نگي �� صفحه مقابل��E 27 �� <جي ساتبي لندست �� حر32ـ نيمه �تصوير شد � كنو> �� مجموعه كاير قر� ���،

Islamic Art in the Keir Collection, ed, B.W.Robinson (London, 1988), pp.6-7.نيمه چپ نيز �� سا� 1931 �� برلينگتو> هو{ به نمايش �� Eمد (�جوW كنيد به شما�( 2 �� باال) � : E> :ما> با�ها تصوير

شد( ست � : 1935 �� مو:( هنر ��كستر قر� ���؛ �جوW كنيد به:Cott, “Recent Accessions.” P.39.

كال�يجو صحنه ��بر� شد> تيمو� � همرهانش با يك حيو> �حشى � همچنين هديا� هديي به تيمو� : سو� سلطا> مملو� � �� �يل ژ�ئن 1404 �� خو� توصيف مي كند.

Clavijo: Embassy to Tamerlae, 1403-1406, trans. Guy le Strange (London, 1928),

pp, 149-50.

: بنيل سعيد� �بليو �بينسو> به خاطر همكا�يشا> �� �تباT با ين تصوير سپاسگز� هستم.33ـ برگرفته : مجموعه برنا�� برنسو> � هم كنو> �� مجموعه ها� �نشگا( ها����؛

Richard Ettinghausen,Persian Miniatures in the Bernard Berenson Collection (Milan, 1961), p1.

34ـ �� يك مجموعه خصوصي، برگرفته : حرجي ساتبي لند> �� 7 �سامبر 1971، قطعه 204 كه �� صفحه مقابل 44 به نمايش گذشته شد.

35- John E. Woods,Timurs Genealogy, ,نسخه تايپي توسط نويسند( �� ختيا� گذشته شد.

36ـ برگرفته : مجموعه شخصى كه تاكنو> چاپ نشد( ست.37ـ 36IS-49-10 به صو�7 �نگي ��:

B.W.Rabinson, Persian Drawing (New York 1965), pl.69.

چاپ شد( ست.38ـ صفحا7 18-48 به صو�7 �نگي ��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

48

Basil Gray, Persian Painting (Geneva, 1961), p.97.

چاپ شد � نيمه چپ هنو: همر( نسخه بو�( � چاپ نشد( ست.39ـ �جوW كنيد به شما�( 2

40ـ ظفرنامه 36-435، � ��نوشت : صفحاa39-b236 7. �� تا�يخ خاند> تيمو��، ما (�جوW كنيد به شما�( ها� 45-47 �� �يل) صفحاa54-b53 7 ين �قعه � به �قت تصوير كر�( ند. جنگ تيمو� عليه شا( منصو� كه �� E> شا( منصو� كشته شد(

� مير: شاهرn كه �� E> :ما> هفد( ساله بو�(، به تيمو� مي پيوند�.41ـ تصوير شد( به صو�7 �نگي ��

Die Kunst des Islam, ed. Janine SourdelThomine and BertoldSpuler. Propy-

laenKunstgeschichte (Berlin, 1973), pl. 55.42ـ گرچه يك نقاشي توسط ملكيا> شير�ني به عنو> سبك هند� قبل : مغو� ها چاپ شد ما هر :ما> كه ين نقاشي

يجا� شد( باشد، نقا? E> حتماال : لگوها� مكتب برهيم پير�� كر�( ست، A. S. Melikian- Chirvani, “L ecole de Shiraz et les origins de la miniature mog-

hole,” Paintings from Islamic Lands. Ed. R. Pinder- Wilson (Oxford, 1966), p. 126.43ـ برهيم سلطا> �� :ما> حياتش به عنو> خطاT قرE> مشهو� بو� � كتيبه هايي بر� بناها طرحي مي كر�؛ � گر ين مطلب � : منظر بقاq نسخه، مو�� بر�سى قر� �هيم، نسخه مصو�� كه تحت حمايت �� �� كا�گا( ها� شير: تهيه شد(، به ظاهر كم هميت تر:

ساير فعاليت ها� كتا" شناسي بو�( ست. فهرست �ليه q : كا�ها� برهيم سلطا>، توسط لنتز � لو�� تهيه شد( ست: Timur and the Princely Vision, pp. 369-70

: 22 مو�� فهرست شد( �� ين ثر، 8 مو�� (غير : قرE> ها) نسخه خطي ست كه �لينآ> ها مثنو� مولو� به سا� 822 (1419) ست

Lisbon, Gulbenkian Foundation, L.A, 168.

� تنها سه مو�� : ين كا�ها مصو�ند. (برهيم سلطا> به سا� 35-1434 �فا7 يافته ست). (1) گلچينى همر( با تقديم نامه به بايسنقر، �� سا� 1420 �� شير: ��نويسي شد( كه حتماال هديه � به �� : جانب برهيم سلطا> بو�( :ير �� �� سا� 1414 به فرماند�� فا�{ منصو" شد � تا :ما> �فاتش به سا� 36-1434 �� ين سمت باقي ماند. ين ثر توسط محمو� كاتب لحسيني يجا� شد (لحسيني قبال شجر( نامه گلبنكيا> � كه �� سا� 813 (1410-11) برهيم سلطا> لنتز � لو�� ين نسخه � جزء كا�ها� تكميل شد( بو�، بر� سكند� سلطا> �� شير: ��نويسي كر�( بو�)؛ محسو" نكر�( ند، بلكه نگا�? E> � به بايسنقر نسبت ��( ند(تيمو� � �يدگا( شاهانه، 368P). متن نسخه شامل منتخبي : شاهنامه فر��سي، منطق لطير فريد لدين عطا�، � خمسه نظامي، خوجو� كرماني � مير خسر� �هلو�، همر( با 29 نقاشي

ست، برلين، مو:( هنرها� سالمي، 4628. عال�( بر كونل، �جوW كنيد به VokmarEnderlein, Die Miniaturen der Berliner Baisonqur-

Handschrift(Frankfurt, 1970).

كه �� E> كليه مينياتو�ها، به غير : �� تا به صو�7 �نگي تصوير شد( ست.(2)شاهنامه فر��سي هديي به برهيم سلطا>، ما تا�يخ � محل نگا�? E> �كر نشد( ست؛ ��� 47 نقاشي كه 8 تا�

E> ها 4 نقاشي �� صفحه � ست، Eكسفو��، كتابخانه بو�ليا>. ين نسخه تاكنو> به شكل كامل چاپ نشد( ما �جوW كنيدRobinson, Catalogue of Persian Paintings, and Binyon, Wilkinson, and Gray,

Persian Miniature Painting, no. 46, pls, 38-40, and color frontispiece.

(3) ظفرنامه شر� لدين علي يز��، كه به تا�يخ �� حجه 839 (ژ�ئن- جوال� 1436) � توسط سرR لحسيني لسلطاني تكميل شد( ست؛ نسخه پركند( ��� 37 نقاشي كه 26 تا� E> ها �� صفحه � ست. بسيا�� : نقاشي ها به صو�7 جدگانه <E �� ند، كههيم سلطا>»توصيف شد( برها �� مقاله ها� سيمز «نسخه ظفرنامه گر7» � «ظفرنامه مصو� <E كثرچاپ �

تمامي نقاشي ها� شناخته شد( نسخه، تصوير شد( ست.با عنو> «نما:گز�» � منتسب به qين مجموعه به �ليل �جو� تصويربا 27 مينياتو�؛ (4) شجر( نامه � قديمي همر( برهيم سلطا>، (صفحه b205) � نيز شباهت مشهو� برخي صفحاE 7> به شجر( نامه سا� 1420/823 با �q مرتبط ست. متن

نسخه شامل مر:با> نامه، سندبا� نامه � كليله � �منه ست، ستانبو�، كتابخانه سليمانيه، فاتح 3682، �جوW كنيد به NurhanAtasoy, “Persian Miniatures of the Suleymaniye Library Istanbul,” Akten

des VII. InternationalenKongresses fur IranischeKunst and Archaologie, Munchen,

7-10. September 1976 (Belin, 1979), pp. 425-30, figs, 1-2.

44ـ فهرست ��� (Vever) با ين صفحه هم جلد نيست ما شبيه E> به نظر مي �سد، �� �قع �� صفحه جلد �� نسخه �جو� ���، يكي �� شاهنامه برهيم سلطا>، صفحه a4 � b1، �بينسو>، نقاشي ها� يرني �� بو�ليا>، شما�( a-b 81، � �يگر� صفحه

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

49

جلد� : يك شاهنامه متأخرتر، هر ��� E> ها كنو> �� مو:( هنر كليولند 169-45 � 10-56 نگهد�� مي شوند؛ �جوW كنيد به:Gary, Persian Paintng, pp.102-3

45ـ ين تصوير همر( با نسخه بو�( � چاپ نشد( ست.46- Sir Thomas Arnold, Bihzad and His Painting in the Zafar – Namah MS. (Lon-

don, 1930), pls, 7-8 between pp. 12-13.

همچنين �جوW كنيد به:Eleanor G. Sims. “Sultan HusaynBayqara ‘sZafar – Namah and its Miniatures,”

The Memorial Volume of the VIth International Congress of Iranian Art and Archae-

ology, Oxford, September 11-16, 1972, pp. 299-311, esp. p. 306.

لن ستيونس سما�7 جمع ��E� شد � مو�� كبر توسط )��� �� (Baburnama) بابرنامه : پركند( 47ـ پنج نسخه مطالعه قر� گرفت،

“Painting from the Baburname: A study of Sixteenth- Century Mughal Historical

Manuscript Illustration,”ph. D. diss, University of London, 1977.

� هما> نويسند(“Yet Another Illustrated AkbariBaburnama Manuscript,” Facets of Indian Art:

A Symposim Held at the Victoria and Albert Museum on 26-27, 28 April and 1 May

1982 (London, 1986), pp. 105-15.

جرميا الستي گز�شي : E> �� سا� 1982 نگاشت،The Art of the Book in India (London, 1982), pp. 89-90

�� ��نوشت كبرنامه نيز كه : يكديگر جد فتا�(، ما منسجم تر ست، هنو: مو�� بر�سى قر� نگرفته؛ به همين ترتيب الستي (Losty, Ibid, pp.93-94) مطالب � همر( با فهرست كتابشناسي تا سا� 1982 خالصه كر�( ست.

48- Maulavi Abdul Muqtadir, Catalogue of the Arabic and Persian Manuscripts in

the Oriental Public Library at Bankipore 7 (1921), pp. 40-48.همچنين �جوW كنيد به:

Sims “The Garrett Manuscript of the Zafar- Name.” pp. 356-62.

قديمى ترين نسخه هاq بابرنامه به سا� 1589 تخمين :�( شد( (Losty, Art of the Book, p. 89)؛ قديمى ترين نسخه كبرنامه مربوT به حد�� سا� 1590 ست.

49- Wali al-Din KhaudaBakhsh. Descriptive List of the Photographic Reproduc-

tions of Illustrations from Three Persian Manuscripts in the Oriental Public Library

at Bankipore, India (n. p. n. d), vol. 3, unnumbered plates 68-69.

ين شما�( � شما�( بعد� مرهو> همكا�� چندين نفر ست كه به قر� گرفتن ين ثر �� كتابخانه لند> كمك كر�ند؛ پرسنل بخش Eثا� هند مو:( �يكتو�يا � Eلبر7 � كتابخانه ملي هنر، �بر7 سكلتو>، توبي فالك، � جرميا الستي � سپس �� بخش نسخه ها � كتا" ها� چاپي شرI �� كتابخانه بريتانيا، پيترستاكس، محمد عيسي �لي � مايك نولن كه �� مشاهد( منابع مصو� � پيشرفت

�� تهيه منابع، نقش بسزيي �شتند.50ـ هما>، صفحا7 بد�> شما�( 81-82

51- Douglas Barrett and Basil Gray, Painting of India (Geneva, 1963), p.89.

52ـ �� سا� 1975 �� كنگر( تا�يخ هنر تركيه، “The Turks and Illustrated Historical Texts, Fifth International Congress of Turk-

ish Art, ed. GezaFeher (Budapest, 1978), PP. 477-772.

53- Marie- Rose Seguy, The Miraculous Journey of Mahomet: MirajNameh (New

York, 1977).

54- Sims, “The Turks and Illustrated Historical Texts,” esp. pp. 752-53, n. 30, and

pp. 755 ff.n.43

بر� يك كتا" شناسي كامل تا سا� 1977.55ـ جديدترين ظها� نظر �� ين مو�� ��

Lentz and Lowry, Timur and the Princely Vision, pp. 319-24.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

50

چكيد�پيوند ير> همو�( �� نگا�گر� سالمي هنر � شا�7 : Eكند( � غني �بيا7 با ناگسستني � ست �شته قر� حكيمانه � عرفاني تعبير7 نمو�( ند تال? خويش سهم به نيز، نگا�گر> سا:ند. متجلي تصوير :با> به � معاني ين تا :ين جمله، نگا�گرq هاq مربوT به معرR پيامبر

كر^(P) ست.شاعر> بسيا�q قد^ به سر��> شعر پيرمو> ين : يكى كه كر�( ند (P)^كر پيامبر Rمعرين به خو� Eثا� �� كه ست نظامى شاعر> )���E شعا�ست. با كمى �قت �� خته پر� Wموضو Tشعر، مربو q�� qمينياتو�ها q شد( �� حاشيهبه معرR پيامبر (P) �� يافته مى شو� كه يكي : مهم ترين منابع مصو�سا:� بر� نگا�گر> يرني،

شعا� نظامي ست.

ين شعا� تحليل � بر�سى به مقاله ين شاعر> شعا� q مقايسه با � پر�خته مينياتو�ها q )ستفا� (P)،�اليل پيامبر Rمعر با" �� qمحتو Iنطبا : شعا� نظامى � مينياتو�يست ها

شعا� با محتوq مينياتو�ها � بيا> كند. ،(P)پيامبر Rمعر :Aكليد ��ژگا�

مينياتو�هاq يرنى، نظامى مقدمهZمعر�

� Rعر� «نر�با>، qمعنا به لغت �� Rمعرصعو� بر Eسما> ها كه �يژ( q پيامبر بو�»(�هخد، 1334: 711) مى باشد. «معرR مظهر ستعال، عبو� : مونع � �سيد> به سطح هستى شناسانه q جديد : گذ� � �نسانى صر قلمر� : برترq جستن � q�:E � ��شنايى به تا�يكى : Eسما>، به :مين

ست.»(كوپر، 1380: 353)

***c��B حمد� **��كتر محمدعلي Bهر����B* عليرضا �عيت حسن �با�

تحليل �ليل تمايل نگا�گر�� �ير�ني به �ستفا�� �B �شعا� نظامي �� مينياتو�ها� مربوr به

(s)پيامبر Zمعر�

hبا> � ��بيا�* �ستا�يا� �با> � ��بياh فا�سي ��نشگا سيستا> � بلوچستا> ** ��نشجو] كا�شناسي ��شد فا�سي، ��نشگا سيستا> � بلوچستا> *** ��نشجو] كا�شناسي ��شد پژ�هش هنر، ��نشگا سيستا> � بلوچستا>

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

51

Rعر� Rمعر : منظو� سال^، �بيا7 �� q )سما> ها به جهت مشاهدE مكه به : (P)پيامبرعظمت لهى مى باشد. ما �� �بيا7 فا�سى، منظو� ست. (P) پيامبركر^ ��حانى Rعر� ،Rمعر : � �� متو> منظو^ «عر�R حضر7 محمد(P) كه �� شامل مى شو�، ناميد( «Rمعر» فا�سى منثو� قسمت به هم پيوسته ست كه قسمت نخستين � «سر» � قسمت ��^ كه �نباله q قسمت نخستين :1366 ،qهر� مى خونند.»(مايل «Rست«معر

(42معر�Z �� قر��

R: معرحت كريم �� �� سو�( به صر <Eقر �� q يهE يا� شد( ست. يكى �� نخستين (P)پيامبرتا يك Eيا7 ،qيگر� � «سر» مبا�كه q )سو�ست �كر به «نجم». ال:^ مبا�كه q )هجد( سو� q )يا7 پنج تا هجد( سو�E <E> قركه «برخى مفسر

«نجم» � �كر كر�( ند.»(هما>: 15) معر�Z �� �ثا� منظو$ فا�سى

�� Eثا� منظو^ �" فا�سى شا�( هاq فر�نى � شاعر> ست پيامبر(P) شد( Rمعر �ستا> به : كه كر�( ند شا�( (P)پيامبر Rمعر به qبسيا�E> جمله مى تو> به نظامى، سعدq، عطا�، جامى، � كر� شا�( qهلو� ميرخسر� سنايى، خاقانى، محمد حاجى شمس لدين چو> گمنامى شاعر> بن � qمشهد با�� هرتى، عا�فى ،qعصا�تبريزيا� (P)پيامبر Rمعر : شعا�خو� �� نيز حسا^

كر�( ند. Zمعر�:Zمعر� به rمربو Aها Aنگا�گر

نگا���سته �� �� Rمعر به Tمربو qها qنگا�گر qها qنگا�گر �� q سته� مى گيرند. qجاين q حاشيه �� كه معنا ين به ست. بى حاشيه ^�� q سته� ست. نشد( )���E متنى نگا�گرq ها، سه به كه ست متنى q حاشيه با qها qنگا�گر

گر�( تقسيم مى شو�.فا�سى q حاشيه با qها qنگا�گر :�� گر�(

منظو^فا�سى q حاشيه با qها qنگا�گر :^�� گر�(

منثو� q حاشيه با qها qنگا�گر سو^: گر�(

غيرفا�سى �� گر�( �� شد( نوشته شعا� بر�سى نشا> منظو^) فا�سى q حاشيه با qها qنگا�گر)به متعلق نگا�( ها ين شعا� بيشتر كه مى �هد

qبيشتر تمايل يرنى نگا�گر> � مى باشد نظامى تحليل به مقاله ين �� �شته ند. نظامى شعا� به )�� نشا> � مى شو� پر�خته تمايل ين �ليل مى شو� كه �جو� �يژگى هايى خاP �� شعر نظامى

سبب چنين تمايلى شد( ست.بر�سى معر�Z نگا�� ها با �شعا� نظامى

پر�خته نگا�( هاq موجو� Rمعر lبه شر بتد مى شو�.

،I.) 911 تا�يخ به : خمسه � نظامي، برگي كه با شما�( � 357 �� كتابخانه � مد�سه � عالي Rمعر <E �� � مي باشد محفو� مطهر� شهيد ست(مد�پو�، شد( ترسيم چيني سبك به پيامبر ��» شعر 44 تا 25 بيا7 <E شعا� .(23 ،1385بيت 68 ست كه نظامي : مخز> السر� «Rمعر���؛ لبته بيا7 30، 31 �43 �� نگا�( نيامد( ست.

[تصويرشما�( يك].«ستر كوكب قدمش ميد�يد سفت ماليك علمش ميكشيدنا� شب Eكند( : مشك لبش

نعل مه فكند( سم مركبشIتفا> شب تا�يك بد ��

Iشد( پويه پا� بر Iبركبك �? E> با: كبوتر نما�

فاخته �� گشت بفر هما�سد�( شد( صد �( پيرهنش

عر? گريبا> :�( �� �منش�شب شد( ��: ينت نها�� شگر�گل شد( سر� ينت بها�� شگر

:> گل � :> نرگس كانباb �شتنرگس � سرمه ما:b �شت

چو> گل :ين پايه فير�:( فر?�ست به �ست Eمد تا ساI عر?

همسفرنش سپر ندختندبا� شكستند � پر ندختند

� بتحير چو غريبا> �(حلقه :نا> بر �� E> با�گا(

پر�( نشينا> كه ��? �شتندهو�R � يكتنه بگذشتند

�فت بد> �( كه همر( نبو�ين قدمش :نقد^ Eگه نبو�

هر كه جز � بر �� E> �: ماند� هم : Eميز? خو� با: ماندبر سر هستي قدمش تاR بو�عر? بد> مائد( محتاR بو�

تصوير 1

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

52

چو> به همه حرI قلم �� كشيد: Eستي عر? علم بركشيد

تا تن هستي �^ جا> مي شمر�خوجه جا> �( به تن مي سپر�چو> بنه عر? به پايا> �سيد

كا� �� � جا> به �� � جا> �سيدتن به گهر خانه صلي شتافت

�يد( چنا> شد كه خيالش نيافت�يد( كه نو� :لي بايد?

سر به خياال7 فر� نايد?�( قد^ پيش قد^ �� گرفت

برگرفت»(نظامى،1372: :ميا> خلقت پر�( (7-8

برگي �يگر : نسخه � مصو� خمسه � نظامي، به تا�يخ I.) 911، مربوT به مكتب تبريز، با بعا� 28×19 سانتي متر، �� مجموعه � خصوصي كاير محفو� مي باشد � �� E> معرR پيامبر برفر: مكه ،<E شعا� .(Sims, 2002, 151)ستترسيم شد( بيا7 12 � 13 شعر «�� معرR» : مخز> السر�

نظامي ست. [تصويرشما�( ��].

«�خش بلند Eخو�? فكند پستغاشيه � بر كتف هر كه هست

بحر :مين كا> شد � � گوهر?بر� سپهر : پي تاR سر?» (نظامى،1372: 7)

برگي �يگر : نسخه � مصو� خمسه � نظامي، به تا�يخ I.) 790، با بعا� 18,6×12,3سانتي متر، �� تبريز ترسيم شد( ست � معرR پيامبر � نشا> .(http://www.davidmus.dk) مي �هد : «Rمعر ��» شعر 25 تا 13 بيا7 ،<E شعا� مخز> السر� نظامي ست كه لبته بيا7 23 �24 )���E ينجابيا7 30 � 31 همين شعر هستند كه

شد( ند. [تصويرشما�( سه].«بحر :مين كا> شد � � گوهر?

بر� سپهر : پي تاR سر?گوهر شب � به شب عنبرين

گا� فلك بر� : گا� :مين� ستد( پيشكش E> سفر

: سرطا> تاR � :جو: كمرخوشه كز� سنبل تر ساخته

سنبله � بر سد ندختهتا شب � � چه قد� قد� هستتا شب � � چه قد� قد� هست

�يخته نو? : �^ سيسنبر�

بر �^ ين عقر" نيلوفر�چو> : كما> تير شكر :خمه �يخت

:هر : بزغاله خونش گريختيوسف �لو� شد( چو> Eفتا"

"E يونس حوتي شد( چو> �لوتا به حمل تخت ثريا :�(

لشگر گل خيمه به صحر :�(: گل E> ��ضه باb �فيع

�بع :مين يافته �نگ �بيع�شب شد( ��: ينت نها�� شگر�گل شد( سر� ينت بها�� شگر

:> گل � :> نرگس كانباb �شتنرگس � سرمه ما:b �شتعشر �" خوند( : سبع سما

عذ� قد^ خوسته : نبياستر كوكب قدمش ميد�يد

سفت ماليك علمش مي كشيد»(نظامى،1372: (7

برگي �يگر : نسخه � مصو� خمسه � نظامي 900 تا�يخ به مي �هد، نشا> � پيامبر Rمعر كه <E نگا�( � ست، شد( ترسيم هر7 �� ،I.)مو:( �� هم كنو> � ست I:لرعبد به منسو" ،1387 مي باشد(Eژند، محفو� لند> بريتانيا�

.(208 : «Rمعر ��» شعر 5 تا 1 بيا7 ،<E شعا�

مخز> السر� نظامي ست. [تصوير شما�( چها�].«نيم شبي كا> ملك نيمر�:كر� ��> مشعل گيتي فر�:

نه فلك : �يد( عما�يش كر�:هر( � مه مشعله ��يش

كر� �ها �� حر^ كاينا7هفت خط � چا� حد � شش جها7

W�� �� شد( با قدمش :��Wمد( شب �� سماE مدنش:

�يد( غيا� گر> خو" گشتكو سبك : خو" عنا> تا" گشت»

(نظامى،1372: 6)برگي �يگر : نسخه � مصو� خمسه � نظامي، � شد( ست ترسيم شير: �� ،I.) 922 تا�يخ به : بيا7 ،<E شعا� مي �هد نشا> � پيامبر Rمعر

خسر� � شيرين نظامي ست. [تصويرشما�( پنج].«ثريا �� �كابش ماند( مدهو?

به سرهنگي حمايل بسته بر ��?

تصوير 2

تصوير 3

تصوير 4

تصوير 5

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

53

به :ير? نسر طاير پر فشاند( �:� چو> نسر �قع با: ماند(»

(نظامى،1372: 167)برگي �يگر : خمسه � نظامي، به تا�يخ 956 (.I، كه با شما�( � 400 �� كتابخانه � مد�سه � <E �� � مي باشد محفو� مطهر� شهيد عالي شد( ترسيم نامعلو^ هنرمند� پيامبرتوسط Rمعرتا بيا7 40 <E شعا� ست(مد�پو�، 1385، 36) � 49 شعر «معرR پيامبر» : هفت پيكر نظامي ست كه 78 بيت ���؛ لبته بيا7 44�43 �� نگا�( نيامد(

ست.[تصوير شما�( شش].Iچو> محمد به �قص پا� بر»

I�� � ين صحيفهنبشت ���( ���:( جها> بر�شت

���� : ��� Eسما> بر�شتمي بريد : منا:� فلكي

شاهرهي به شهپر ملكيما( � �� خط حمايل خويش

�� سر سبز� : شمايل خويشبر عطا�� : نقر( كا�� �ست�نگي : كو�( �صاصي بست

:هر( � : فر�b مهتابيبرقعي بركشيد سيمابي

گر� �هش به تركتا: سپهرتاR :�ين نها� بر سر مهر

سبز پوشيد چو> خليفه شا^سرn پوشي گذشت بر بهر^مشتر� � : فرI سر تا پا�

���سر �يد � گشت صند� سا�تاR كيو> چو بوسه :� قدمش

علمش»(نظامى،1372: شد عبير سو� ��(625

به �معر� نظامي، خمسه � : �يگر برگي 946 سا� ها� ميا> كه طهماسب، شا( خمسه � كنو> هم � كا�شد( تبريز كا�گا( �� ،950 تا مي باشد محفو� لند> بريتانيايي كتابخانه � ��منسو" كه ست پيامبر Rمعر : نگا�( � ��� ،1387 مي باشد(كو�كيا>، نقا? محمد سلطا> به Rمعر» شعر 32 تا 23 بيا7 <E شعا� � .(43 31 بيت كه ست نظامي پيكر هفت : پيامبر»

نيامد( ست.[تصويرشما�( هفت].

«چو> محمد : جبرئيل به �:گو? كر� ين پيا^ گو? نو:

:> سخن هو? � تمامي ��گو? � حلقه غالمي ���� مين بر مانتي گنجو�

ين : �يو E> : �يو مر�^ ���E> مين خد� �� تنزيل

�ين مين خر� به قو� � �ليلE> �ساند Eنچه بو� شرT پيا^�ين شنيد Eنچه بو� سر كال^

�� شب تير( E> سرR منيرشد : مهر مر� نقش پذير

گر�> : طوE I> كمند نتافتطوI :� جز چنين نشايد يافت

برI كر�� بر برI نشستتا:يش :ير � تا:يانه به �ستچو> �� ���E �� عقابي پا�

جا�»(نظامى، : جست خر^ علو� كبك (624 :1372

برگي �يگر : نسخه � مصو� خمسه � نظامي، مربوT به �خر قر> يا:�هم هجر� قمر�، با بعا� 18,5×12,8سانتي متر، �� صفها> ترسيم شد( ست http://www.) مي �هد نشا> � پيامبر Rمعر �

33 تا 22 بيا7 ،<E شعا� .(christies.comنامه» �«شر : كر^» پيغمبر Rمعر ��» شعر [تصويرشما�( .��� بيت 77 كه ست نظامي �

هشت].«چو :ين خانقه عز^ ���:( كر�

به �ستش فلك خرقه � تا:( كر�سو� فلك گشته گلشن بد�

شد( ��شنا> چشم ��شن بد��� E> پر�( كز گر�ها بو� پا�نشايست شد �من Eلو�( خا�

به ��يا� هفت ختر Eمد نخست قد^ � نهفت E" خاكي بشست

�ها كر� بر نجم سبا" �به مه �� گهو�( � خو" �

پس Eنگه قلم بر عطا�� شكستكه مي قلم � نگير� به �ست

طالI طبيعت به ناهيد ��به شكرنه قرصي به خو�شيد ��

به مريخ �� Eتش خشم خويشكه خشم ند�> �( نمي �فت پيش

�عونت �ها كر� بر مشتر�نگيني �گر :� بر نگشتر�سو� سفينه به كيو> سپر�

تصوير 6

تصوير 7

تصوير 8

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

54

به جز گوهر� پا� با خو� نبر�بپر�خت نزلي به هر منزلي

چنا> كو فر� ماند � تنها �ليشد( جا> پيغمبر> خا� �

:�( �ست هر يك به فتر� �»(نظامى،1372: (624

خمسه نظامى، طالب الالين نسخه q خمسه q نظامى يكى : مهمترين نقاشى q )پر� 41 q�� كه ست qنگا�گر Eثا� نقاشى ��لقد�» qبه �ست «طالب الال كه ست Rمعر به Tمربو <E q )پر� �� � ست شد( ست.(شكل هاq شما�( q 9 � 10). ين �� پر�( : لحا� سبك � شيو( نسبت به �يگر معرR نگا�( ها ��q تفا�7 ست. بيا7 معرR نگا�( q �� چنين

Eغا: شد( ست:«بر سر هستي قدمش تاR بو�

عر? بد> مائد( محتاR بو�چو> به همه حرI قلم �� كشيد

: Eستي عر? علم بركشيدتا تن هستي �^ جا> مي شمر�خوجه جا> �( به تن مي سپر�چو> بنه عر? به پايا> �سيد

كا� �� � جا> به �� � جا> �سيدتن به گهر خانه صلي شتافت

(نظامى، نيافت» خيالش كه شد چنا> �يد( (7 :1372

پر�( q ��^ نيز كه تصويرسا:q سرEغا: «ليلى <E <عنو � ��ست، سبكى متفا�7 �مجنو>» �با �نگ طاليى«صفت معرE «Rمد( ست.Eغا: شعا�

به شرl :ير ست:جبرئيل : همرهيت ماند(

هللا معك : ��� خوند(ميكائيلت نشاند بر سر

����E( به خوجه تا? �يگرqفيلت فتا�( �� پاسر

qهم نيم �هت بماند( �� جاqلجال� �يدهم حضر7 ��

هم سركال^ حق شنيدq» (هما>:444)تجزيه � تحليل

(s) پيامبر Zلف: عو�مل �صلى �� معر��به Tمربو شعا� ��يا7، :ما> هم بر�سى ��پنج كه مى شو� ��يافته نگا�( ها Rمعر � Rمعرعنصر صلى �� معرR نقش �شته ند. 1- حضر7 �� �� -4 Iبر -3 (W)جبرئيل -2 (P)محمد

5- فرشتگا>جبرئيل

� شش qست.«بر لهى مقر" فرشتگا> :منتهى صدبا� به كد^ هر كه كر�( ند �كر با� خد ميا> �سط سالمى، ��يا7 بر بنا مى شو�. بو�.»(خزئلى، لهى �حى �سط � لهى پيامبر �سفر �� (P) پيامبر qهنما� q� (277 :1376معرR بو� �لكن : مرتبه q به بعد جا:( q همرهى

پيامبر(P) � نيافت.nبر�

«برI � جبرئيل (� بنا بر برخى ��يا7 با مشا�كت �� فرشته q �يگر، سرفيل � ميكائيل) �� شب سرء برq حضر7 محمد���E (P).»(�نشنامه q جها>

(612 :«Iسال^،1375، مدخل «بر qبر Iبر نا^ شرI شناسا>، q نوشته «بنابر q ):ند: يا� � ��شنى � ��خشانى بيش : qسپيد Iسرعت حركت بر qنها�( شد(، يا بر �نگش بر �نا^ � ين � به نو� برI همانند? نمو�( � qساE (84 :1381 بهر�:، ند.»(�يب برگزيد( <E qبرخصوصياتى كه بيشتر ��يا7 به E> شا�( ��ند، ين qست تركيبى � ماهيتى غيرما� qست كه موجو�

.���v� v�

نوعى فر? يا ��فرشى سبز �نگ بو�( ست كه �يگر مركب پيامبر (P) تا معرR بو�( ست.

فرشتگا� �� ،Rسفرمعر �� (P)پيامبر بنابر��يا7، مالقا7 متعد� فرشتگا> با Eسما>، متعد� طبقا7 مى كند � :حمد � ثناE qنها باخبر مى شو� � عظمت

نها � مشاهد( مى كند. :Zمعر� به rمربو �شعا� بر�سى :

بيا� �يژگى خاs نظامىتوصيف عو�مل �صلى �� �شعا� نظامى

�� بر�سى شعا� مربوT به معرE �� Rثا� نظامى، �صف جزييا7 كامل عومل صلى معرR �يد( مى شو�. نظامى �� شعا� خو� با ظرفت � هنرمندq به �، جبرئيل � �� ،Iبر ،(P)صف حضر7 محمد�� فرشتگا> پر�خته ست. چيزq كه �� شعا� هيچ كد^ : شاعر> �يگر با كيفيت شعا� نظامى �يد(

نمى شو�.�نگ �� �شعا� نظامى

�� شعا� نظامى بياتى �جو� ��� كه به :يبايى به �نگ هر كد^ : عومل معرR شا�( كر�( ست

ين بيا7 به شرl :ير ست:

تصوير 9

تصوير 10

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

55

«ما( � �� خط حمايل خويش�� سر سبز� : شمايل خويش

بر عطا�� : نقر( كا�� �ست�نگي : كو�( �صاصي بست

:هر( � : فر�b مهتابيبرقعي بركشيد سيمابي

گر� �هش به تركتا: سپهرتاR :�ين نها� بر سر مهر

سبز پوشيد چو> خليفه شا^سرn پوشي گذشت بر بهر^مشتر� � : فرI سر تا پا�

���سر �يد � گشت صند� سا�تاR كيو> چو بوسه :� قدمش

�� سو� عبير شد علمش» (نظامى،1372: 625)كه ست پيكر» «هفت qمثنو : Iفو بيا7 �شته �نگ به q )يژ� نگا( <E سر��> �� نظامى lمطر هفت پيكر �� كه حكايت هايى �� ست. حكايا7 qمحتو � گنبد هر �نگ بين مى شو�، ين �� نظامى .��� �جو� q )يژ� � ��نى Tتبا�بيا7 هنرمندنه به �نگ هاq هفت گنبد كه �� كل «هفت پيكر» بيا> مى شو�، شا�( كر�( � �� ضمن

E> به �صف معرR پيامبر(P) پر�خته ست.نظامى، �� بيا7 يا� شد( به ترتيب به �نگ هاq سبز، سيمابى (سفيد)، :�ين (:��)، سرn، صند� (قرمزگو>)، سو� (سيا() شا�( كر�( ست كه ين �نگ ها �� �بيا7، � q^، مشتربه ترتيب متعلق به ما(،:هر(، خو�شيد، بهركيو> مى باشد. �q تما^ �نگ هاq متعلق به ين جر^ Eسمانى � به نوعى : جانب پيامبر(P)مي �ند كه به Eنها عطا كر�( ست. �� ضمن شا�( به عبو� پيامبر :

ين منا:� �� بلندE qسما> نيز ���.�� ين بيا7 �نگ چهر( q پيامبر(P) سفيد � نو�نى، برقع يشا> سفيد � �نگ لبا{ يشا> سبز مى باشد. �� ضمن به سياهى قد^(كفش پيامبر) شا�( شد( ست. �� بيشتر نگا�گرq ها ين تركيب �نگ كه : طر� نظامى بيا> گر�يد(، لحا� شد( ست. �نگ نگا�گرq ها، بيشتر �� (P) پيامبر پوشش � لبا{ .��� �جو� Eنها �� نيز قرمز �نگ � ست سبز ��� Iبر �نگ به شا�( يشا>، بو�> qصند� ساكه �� بيشتر نگا�گرq ها، �نگ E> صند� گو^(قرمز به مى باشد. (nسر به مايل q )تير خا� كمرنگ، <E بيا7 متعلق بهيژ( �� تصوير شما�( شش كه �شعر q�� : q:تصويرپر� به نگا�گر، گويا ست، نظامى پر�خته ست. �جو� ين تركيب �نگ �� Eثا� هيچ يك : شاعر> �يگر مشاهد( نشد( ست. گويا،

���E> شعا� متنى �� حاشيه q كا�، سندq بر ��ستى تركيب �نگ �� نگا�گرq هاq يا� شد( بو�( ست.

تصوير �� كه ست ين توجه جالب q نكتهپوشش بر هفت �نگ ين تمامى يك شما�( فرشتگا> مشاهد( مى شو�. گويا منظو� نگا�گر : ين هفت فرشته، هفت گنبد بو�( ست.�� تصوير شما�( :يبايى به گانه �نگ هاq هفت ين نمو� نيز شش

مشاهد( مى شو�.نظامى �� بتدq مثنوq ليلى � مجنو> نيز به

شيو( q مشابه به �صف �نگى ماجر پر�خته ست.«كيو> علم سيا( بر ��?

�� بندگى تو حلقه �� گو?» (هما>: 444)bبا <E سفيد �خل � nسر :»

بخش نظر تو مهر ما:b»(هما>:444)نمونه هايى �يگر(: �يگر مثنوq ها):

«عطرسايا> شب به نتظا� توندسبزپوشا> �� نتظا� توند»(هما>:424)كه �� بيت فوI شا�( به �نگ پوشش

فرشتگا> ���.«Eسما> � به :ير پايه q خويش

طر( نو كن : جعد سايه q خويش» (هما>:424)�� بيت فوI موq پيامبر سيا( تلقى شد( ست.

nصف بر�� ،Iبر qشعا� خو�، به ماهيت غيرما�نظامى �� �� شا�( مى كند. � q )نگ، چهر� ،� سرعت سير تمامي نگا�( ها، برI تركيبى : حيو> � نسا> ست بر ست. طوقى مرصع :نانه q )چهر � q )چهر �

گر�> � تاR بر سر ���.توصيف برI �� بيا7 نظامى چنين ست:

«چو> �� ���E �� عقابي پا�كبك علو� خر^ جست : جا�» (نظامى،

624 :1372«نا� شب Eكند( : مشك لبش

نعل مه فكند( سم مركبشIتفا> شب تا�يك بد ��

Iشد( پويه پا� بر Iبركبك �? E> با: كبوتر نما�

فاخته �� گشت بفر هما�» (هما>:7)برقى كه برI بو� نامش

�فق ��? تو كر� �مش»(هما>:444)��بطه A معنا��� معر�Z نگا�� ها � �شعا�

نظامى Rمعر � نظامى شعا� qمحتو بر�سى �� Tتبا�بيا7 نظامى، ��يافته مى شو� كه با qنگا�( ها

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

56

معنا��q بين ين �� �جو� ���. جد�� شما�( يك هر �� ست. شد( بر�سى شعا� با تصا�ير Tتبا� Rصلى معريا عناصر E ست كهتصوير �قت شد( Eمد( ست، نظامى شعا� Wنچه �� مجموE با نگا�( qتاثير Eيا بهتر عبا�7 به يا نه؟ يا ��� شباهتى نه؟ يا ��� �جو� صلى عناصر �� شعا�نظامى :عالمت A به معنى «�جو� ���» � عالمت B به

معنى«�جو� ند��» ست.جد�� شما�( يك: �تباT ميا> معرR نگا�( ها

Rشعا� نظامى �� با" معر ��� جد�� شما�( يك : 40 مو�� (چها� عامل صلى)، 30 مو�� �تباT �جو� �شته ست كه نشا> مى �هد ميز> تاثير تا چه حد ست.. �� تصوير شش � هشت �� �تباطى بسيا� �سيع با شعا� هستند � تصوير شما�( چها�، �تباطى بسيا� كم با شعا� ���.

�� همه q تصا�ير القل يك �تباT �يد( مى شو�.نمونه �B� A ��تباطا6:

�� تصوير شما�( q هشت �� بيت �جو� ��� كه �� معرR نگا�( كامال : E> ستفا�( شد( ست.

«به ��يا� هفت ختر Eمد نخستقد^ � نهفت E" خاكي بشست»

نظامى �� �مه E q>، : بخشش پيامبر(P) به هر هفت ختر سخن به ميا> مى ���E � عبا�7«بپر�خت

نزلي به هر منزلي» � بيا> مى كند.فرشته هفت هشت، q )شما� تصوير ��ست. ختر هفت : qنما� كه مى شو� مشاهد( ��ند، قر� (P)پيامبر پشت كه فرشته هايى <E�ستشا> پر ست � Eنها كه پيش ��q يشا> قر� ��ند، �ستشا> خالى ست. ين �ست خالى بو�> �يگر، فرشتگا> �ست پربو�> � فرشتگا> برخى بخشش : نظامى، كه ست بياتى : برگرفته فلكى هر .��� فال� : يك هر به (P)پيامبر <E عايد qست، چيزگذشته <E : (P) كه پيامبرتصوير �� lضو� به Wموضو ست.ين شد( فلك

شما�( q هشت �يد( مى شو�.

�يگر جزييا6پيامبر(عقابى، �كا" به خو�، شعا� �� نظامى عقيلى)، �ضعيت ظاهرq پيامبر، �ضعيت فرشتگا>، ساير � مقر" q فرشته سه � جبرئيل �ضعيت جزييا7 شا�( كر�( ست. نظامى به جزييا7 هميت مى ��( � سعى كر�( ست بيا> جزييا7 � منطبق Eثا� �� كه qچيز باشد. Tمربو ��يا7 � Eيا7 بر

شاعر> �يگر �يد( نمى شو�.�يگر شاعر��

بر�سى همه جانبه E qثا� �يگر شاعر> �� با" �� شاعر> : يك هيچ كه مى �هد نشا> ،Rمعرنكر�( ند. نظامى عمل مانند Rمعر �صف جزييا7 �صف به � بيتى چند بوستا> qبتد �� qسعد (P) پيامبر بين گفت �گويى كه مى پر�:� Rمعر

� جبرئيل ست.«چو �� ��ستي مخلصم يافتي

عنانم : صحبت چر تافتي؟بگفتا فرتر مجالم نماند

بماند^ كه نير�� بالم نماندگر يك سر مو فرتر پر^

فر�b تجلي بسو:� پر^نماند به عصيا> كسي �� گر�

(249 :1384،qسعد) «چنين سيد� پيشر� ��كه �مصيبت نامه، سر�نامه، كتا" چها� �� عطا� لهى نامه � منطق لطير به �ستا> معرR، گا( مستقل � گا( همر( با نعت پيامبر(P) شا�( مى كند. سبك �صف عطا� بيشتر مبتنى بر تحليل � تا�يل عرفانى ست. به عنو> مثا� �q �� لهى نامه بيش : صد شعا� �صفى تمامى ما ��� Rمعر �� �صف بيت كلى � �ئه مى كنند. يا �� مصيبت نامه � لهى نامه q يهE �� تا�يل � تفسير به ماجر، �� حين �صف بن مى پر�:�. لبصر» b:ما» � قوسين» «قا" (P)بين پيامبر qشعا� خو� به گفت �گوحسا^ �� ميا> به �صفى � پر�خته �لولعز^ نبياء ساير با Rشا�( به معرست. جامى نيز �� چها� بيت نيا���(

uها � �شعا� نظامي ��با< معر� جد�� شما� يك: ��تباw ميا> معر�u نگا�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

57

(P)سفر پيامبر qبتدست �تنها به شهر مكه، كر�( : :يا�، بسيا� qهلو� ست.ميرخسر� كر�( شا�( شعا� نظامى �� شعا� معرجى خو� بهر( بر�( ست ند��. q )فز�� ?:� � هيچ لحا� شعر ين : �سنايى، �� بتدq حديقه، ضمن نعت پيامبر(P)، به q )شا�ست كه هما> كوتا( كر�( q )شا� Rمعرصوفيانه � عرفانى qشا�( ها : سرشا� نيز، كوتا( ست � هيچ �صفى : چگونگى معرR نمى ���E. ساير شاعر> نيز �� �ضعيتى كم � بيش مشابه قر� ��ند� � �قيق نگا( با ست تونسته ست كه نظامى تنها به گونه q عمل Rمعر توصيف �� شاعرنه q خو�

كند كه �هنماq نگا�گر> �� ين مر باشد.نتيجه:

مى �هد نشا> نگا�( ها، Rمعر بر�سى لف: متنى q با حاشيه qنگا�( ها Rمعر بيشتر بيا7 كه

منظو^، : Eثا� نظامى ست. : ستفا�( به نگا�گر> تمايل �ليل :"شعر �� كه ست خاصى qنظامى،�يژگى ها بيا7 �يد( شاعر> ساير Eثا� �� � مى شو� �يد( نظامى

نمى شو�.�جو� صلى عنصر چها� نگا�( ها، Rمعر �� :R � Iساير فرشتگا>، بر � (W)جبرئيل ،(P)پيامبر :����. �� معرR نگا�( هاq با حاشيه q بيا7 نظامى، � ��شعا� � نگا�( Rمعر qمحتو بين q�معنا� Tتبا�نظامى �جو� ��� � ين چها� عنصر صلى به شد7

تحت تاثير شعا� نظامى، به تصوير كشيد( شد( ند.صلى ترين �قيق، توصيف � �: شرl جزييا7 عنصر ست. نظامى شعر به نگا�گر> تمايل �ليل qسر��( ها Rست كه تنها �� معر: جزيياتى نگ � (P)پيامبر پوشش q )مى شو�.نحو �يد( نظامى � سير سرعت ،Iبر qظاهر شكل فرشتگا>، �توصيف نظامى ��شعا� �قت به فال� �ضعيت �كشيد> تصوير به �� نگا�گر> qهنما� � شد( ند

معرR بو�( ست.�: شعر �يگر شاعر> �� بحث معرR يا به طو� مستقيم تحت تقليد : نظامى ست(مثل ميرخسر� �هلوq) يا �� سطحى بسيا� پايين تر (: لحا� سبك توصيفى) : نظامى قر� ���(مثل عطا� � سنايى �..) يا Eنقد� كوتا( ست كه

محلى : عر" ند�� (مثل سعدq � جامى)

منابع:قز�ين � تبريز نگا�گر� مكتب يعقو". Eژند،

- مشهد. تهر>: فرهنگستا> هنر، (1384).----------- مكتب نگا�گر� هر7.تهر>:

فرهنگستا> هنر، (1387). <Eقر �يدگا( : Rمعر محسن. بهر�:، �يب لملل، نشربين � چاپ شركت تهر>: ��يا7. �

.(1381)ميركبير، تهر>: .<Eقر عال^ خزئلى،محمد.

.(1376)�نشنامه q جها> سال^. 2R. تهر>،(1375)

.45 R .>. لغت نامهكبر � همكا�،على هخد�تهر>: سا:ما> لغت نامه �هخد،(1334).

� مقدمه با شعا�. كليا7. مصلح لدين ،qسعد.(1384) ،W>:نشرطلوتصحيح محمدعلى فر�غى. تهر

سنتى. نما� مصو� فرهنگ سى كوپر،جى ترجمه q مليحه كرباسيا>.چاپ ��.تهر>: فرشا�،

.(1379)ژ.پ.باb ها� خيا� هفت � سيكر، كو�كيا>،.^ ير>. ترجمه q پر�يز مر:با>. تهر>: قر> مينياتو�

فر:>، (1387)مد�پو�، محمد، � �يگر>. فهرست موضوعي � تحليلي كتب تصوير� �� مجموعه نسخ خطي

كتابخانه مد�سه عالي شهيد مطهر�.فصلنامه نگر(. شما�( 3�2.صص41-15، (1385).

نظامى. كليا7. شعا�. مطابق نسخه q �حيد �ستگر�R .q ��.تهر>: نگا(، (1372)

Sims, Eleanor (2002). Peerless im-

ages: Persian painting and its sources.

yale university press, new haven and

londen.

http://www.britannica.com/EB-

checked/topic-art/396226/72945/The-

Ascension-

of-the-Prophet-Muhammad-Per-

sian-manuscript-of-the.

http://www.davidmus.dk/en/collec-

tions/islamic/cultural-history-themes/

muhammad/art/20-2008

http://www.christies.com/LotFind-

er/search/LOTDETAIL.ASP?sid=&int

ObjectID=4483439&SE=CMWCAT04

+867798+%2D1705275828+&QR=M+

1+0+Aqc0000900+841471++Aqc0000

900+&entry=india&SU=1&SN=7038&

RQ=True&AN=174

http://www.metmuseum.org/toah/

works-of-art/1974.294.2

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

58

سوگيمو�� B� نا$ همين به A� مقاله ترجمه حاضر مقاله مجله �� كه �ست ژ�پن قو$ شناسى ملى �Bمو پژ�هشگر تو، �� � 1992 سا� ،32 شما�� Aسنر قو$ شناسى مطالعا6

صفحا6 146-135 منتشر شد� �ست. ��با�� مؤلف

ژ�پنى، ساله شش � هفتا� پژ�هشگر تو سوگيمو�� ��نش �موخته �كترA ��نشگا� ميشيگا� � باBنشسته مو�B ملى ���Bكا �ست. �A به طو� خاB �� sمينه قو$ شناسى ژ�پن �� .�Bمى پر�� تحقيق به �سالمى هنر تا�يخ � Bيبايى شناسى � �سالمى �ير�نى/ Aهنرها �ير��، هنر بر چين هنر تأثير�6 ��تباr هنر شرn � غر �سيا موضوعا6 مو�� عالقه �A �ست. �� مجموعه مقاالتى �� �� �ين Bمينه منتشر نمو�� كه �B �� جمله مى تو�� به هنرهاA كا�بر�A �سياA مركزA � قفقاB، هنر جها� �سال$، ��گاهى به �سما�: طر�حى قالى �� �سال$ �شا�� نمو�.1

مقدمهتعامل فرهنگى بين �نياq سال^ � چين �� طو� سلسله تانگ2 به طو� قابل مالحظه q فزيش يافت. مستند7 ين مر همچو> نمونه هاq پيشين qين �� تمد> بز�گ، با:ماند( مصنوعاتى همچو> سفا� هابط مابين ��صيل چينى � نمونه هاq لگوبر��q شد( توسط صنعتگر> تمد> �يگر ست. لگوبر��q : نمونه هاq سفا� چينى �� كشو�هاq مختلف سالمى همچو> شهر سامر �� عرI، بند� سير� �� ير> � شهر فسطاT مصر

يافت شد( ند. سفا� هاq سالمى جر شد( به سبك چينى، سندq بر نفو� نوW مختلفى : تكنيك هاq چينى بر سفالگر> مسلما> هستند. تقريبا سفا� هاq ���( هاq متأخر سونگ،3 يوE>4 � مينگ5 چين بال نقطاW به

كشو�هاq خا��ميانه � Eسياq مركزq صا�� مى شد. سفالگر> لها^ بخش چينى �ظر� ستحكا^ � ��خشش ،qسفيدمحلى مسلما> �� مر تقليد بو� � باالتر : همه ينكه ظر�� موسو^ به سفيد � Eبى ���( يوE> � مينگ چين �� سرتاسر خا��ميانه منتشر شد( بو�ند � نه تنها �� ��با�ها بلكه بين طبقه مرفه جومع سالمى نيز طرفد�نى �شت. بنابرين �� قر�> هشتم � نهم هجرq قمرq (14 � 15^.) � حتى پيش : موR شرI شناسى قر�> هفدهم � هجدهم ميال�q ��پا (�11 12 ه.I.) �� غر" � مركز Eسيا نوعى چينى مآبى ��R پيد كر�( بو�. �� كنا� ظر�� Eبى � سفيد يوE> � مينگ � تكه سفا� هاq مكشوفه �� ير>، مصر، سو�يه � تركيه، نمونه هاq ��خشانى : چينى مآبى �� برخى نسخ � مرقعا7 .) نيز يافت شد( ند. به عنو> مثا� 15 � 14) qنى هشتم � نهم هجرير � Eبى �حا�q سبك ظر� غلب نقاشى ها ين �� صحنه هاq ضيافت سفيد چينى هستند. 6 �� كنا� ين سفا� ها، Eثا� �يگرq نيز �جو� ��ند كه : طريق Eنها نشانه هايى : تعامل فرهنگى بين ير> � چين �� ين :ما>

قابل پيگيرq مى باشد. q مى بايست پيشينه ،qثا� تصويرE : Pين گر�( خا l: شرپيش � Iمناسبا7 شر qعتال: ���( مغو� كه به : :ما> قبل تا�يخى �

غر" منجر شد � مو�� با:بينى قر� �هيم.

سوگيمو�� توترجمه: فريبا بختيا�A** �ضا �فهمى***

تاثير چين* بر نقاشى هاA �ير�نى Aقر�� هشتم � نهم هجر(.$ 15 � 14)

** ��نشجو$ كا�شناسى ��شد پژ�هش هنر، ��نشگا تربيت مد��*** �ستا�يا� گر� پژ�هش هنر، ��نشگا تربيت مد��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

59

توپقاپى سر�$-�ستانبو�- گنجينه �تصوير 1- شاخه شكوفا>- مو51 b 2153- شما�

qبه سو qمركز qسياE : كه تركا> سلجوقى ست كه محتمل فال7 ير> سر:ير شدند � ��صد� بو�ند كه سلسله q جديد � �� ين /.I.ناتولى (470-430 هE � (.^1038-1194 /.I.590-430 ه) فال7 � ��� Iشر فرهنگى عناصر برخى كنند، qپايه �يز (.^1038-1077 � (.^907-1125 /.I.519-295 ه) منطقه ليائو7 qها qطو�مپر: كه چين8 (632-509 ه.I./ 1234-1115^.) �� شما� چين نشا7 گرفته qنگا�( ها�حتماال �يو> مثا� باشند. به عنو )���E نجاE بو�، با خو� بهچينگ لينگ،9 مقبر( سومين مپرطو� ليائو �� چينگ E> لينگ10 جنوبى، كه مستقيمى تما{ : قبل � چين � ير> چين، شرقى شما� ��طبيعت با:نمايى 11 مى سا:�. مرتبط هم به شد برقر� مغوال> توسط q�� نىيرچينگ لينگ با نقاشى qنگا�( ها�تركيب �نگى �� �يو �

برخى خصوصيا7 مشتر� ند.

توپقاپى سر�$-�� خاX- مو� تصوير 2- ��خت گلد�� بر�مد30 b �ستانبو�- گنجينه 2153- شما�

هنگامى كه مغوال> بر Eسياq مركزq � خا��ميانه تسلط پيد كر�ند به �سطه Eسياq شرقى � غربى يجا� صلح مغولى12 شدند، � موجب مامو�يت هاq �يپلماتيك � تجا�q به هم مرتبط شدند. تحت حاكميت مغوال>، تاثير چين بر نقاشى يرنى فز�> تر شد. فعاليت هاq فرهنگى علمى مركز �شيديه � يلخانيا> پايتخت تبريز �� مغوال> :ما> ���شيد لدين متمركز شدند. برخى : نقاشى هاq نسخى كه �� ين شهرها تصوير شدند مانند جامع لتو�يخ �شيدلدين13، شاهنامه فر��سى14 � كليله

� �منه15 نشانگر تاثير قوq چين مى باشند. تا Eنجايى كه تصا�ير ين نسخ قر> 14 نشا> مى �هند به نظر مى �سد كه نقاشا> يرنى مجذ�" نحو( qبا:نمايى طبيعت �� نقاشى چينى شد( بو�ند يا به �يگر سخن، عناصرنا^ به سفنجى qبرها گر( ��، صخر( ها، ��ختا> تنه مانند منظر( :لينگ چى،16 تركيب هاq متعا�� �نگى � ساختا�هاq فضايى ين عناصر به <Eيو � نقاشى هاq چينى سونگ : طريق پر�:? طبيعتگريانه با هنرمند> يرنى معرفى شدند. �� هر حا�، ساير موتيف هاq بيگانه مانند پرند(، گل، ماهى � حشر7 كه مضامين عمد( نقاشى چينى هستند هيچ

گا( ��� مجموعه Eثا� نقاشى يرنى نشدند.

توپقاپى سر�$-�� خاX - مو� تصوير 3- ��خت گلد�� بر�مد66 a �ستانبو�- گنجينه 2153- شما�

پس : قر> نهم ه.I. (15^.)، ���( كشف مسيرهاq ��يايى، هنو: جابجايى مر�^ � كاالها �� مسيرهاq :مينى بين شرI � غر" Eسيا فعا� بو� � حتى با سرعت بيشترq نجا^ مى شد. مركز فرهنگى �� E> :ما> �تباطى كه شهرهايى هر7 � يعنى سمرقند Iبه سمت شر تبريز :مى كر�ند؛ يفا غر" با Iنمو�> شر مرتبط �� � مهمى نقش � بو�( سلطنت تخت به تيمو�، پسر ،nشاهر ير> �� كه :مانى شد. منتقل Eنجا به � qتجا� qهيئت ها Iشر : لى17 يونگ مپرطو� � نشست ��نه نمو�، فعاليت هاq تجا�q به سرپرستى ژنگ هوE �� 18سياq جنو" شرقى، هند � خا�� ميانه �� فاصله سا� هاq 807 تا 835 ه.I. (1405 تا (.^15) .I.قر> نهم ه qبتدشتند. �� طو� 30 سا� مه ��1433 ^.) qهم چنين مغو� � ��با�ها � qتيمو� qيپلماتيك بين ��با�ها� Tتبا�مينگ، به صو�تى قاعد( مند ��Eمد. سپس شاهرn � لغ بيگ، نو( تيمو�، �تباطا7 �يپلماتيك � با چين �مه ��ند � غلب، سفريى � : طريق

:مينى به Eنجا عز^ مى كر�ند.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

60

توپقاپى سر�$-�تصوير 4- گر�هم �يى �ير يك ��خت گلد��- مو36 a �ستانبو�- گنجينه 2153- شما�

قابليت جابجايى شيا � صنعتگر> : يك منطقه فرهنگى به منطقه Iشر : lسبك، فر^، تكنيك � طر ،qهنر qيد( هايگر باعث گستر? �به غر" � بالعكس مى شد. تعامل فرهنگى نهم ه.I. (15^.) بين ير> � چين به خوبى �� نسخه ها � مرقعا7 نقاشى ير> كه به سبك چينى جر شد( ند قابل مشاهد( ست؛ همانند نقاشى گل ها كه برخى : Eنها با پرندگا> qستانبو� يا ساير مجموعه ها qكنو> �� مو:( توپقاپى سرهند � هم همر��پا � مريكا نگهد�q مى شوند. بسيا� qE :نها مانند، پرتر( ها، نقاشى �بسته به نسخ نيستند � هرچند كه : نظر تكنيكى طبق نظا^ سنتى يرنى W: نظر موضو: متن به شما� مى ��ند. ما كا�هايى مستقل ند؛ نقاشى شد( صلى � سبك، نقاشى هاq گل � پرند( مو�� نظر ين پژ�هش كامال نا��

هستند.

-� توپقاپى سر�$-�ستانبو�تصوير 5- پرند ��$ شاخه كامليا- مو54 a گنجينه 2160- شما�

ين مقاله به جزييا7 نقاشى گل � پرند( ير> � چين نمى پر�:�، بلكه به بر�سى كلى �� مو�� ين مضمو> پر�خته � گل � پرند( هر ��

منطقه � مو�� بر�سى قر� مى �هد. �� ميا> مرقعا7 مو:( توپقاپى سر19q نقاشى هايى : گل � پرند( �جو� ��� كه برخى بر ��q بريشم جر شد( ند. طرl هايى ين چنين مشمو� مى �هند تشكيل � توپقاپى مجموعه : q )عمد قسمت كه ين بر�سى نمى شوند. نقاشى هاq منتخب ين پژ�هش به سه �سته ند: شاخه هاq گلد� (تصوير 1)، ��خت گلد�q كه : :مين برEمد( (تصا�ير 2 � 3) � شاخه گلد� �� تركيب با پيكر( (تصوير 4). قبل : بر�سى ين موضوW غيرمعمو� بايستى مر��q بر نحو( با:نمايى گياها> �� سال^

�شته باشيم.نحو� باBنمايى گياها� �� �سال$

q:سال^ به محبوبيت گياها> � كشا��گياهى �� qمنشا نقاشى هانز� عر" با:مى گر��. 20 قديمى ترين نسخه حا�q تصوير گياها> كتا" لحشايش (كتا" گياها>) ست كه ترجمه q : كتابى به :با> يونانى به qند كه حا�نيز ترجمه شد( qقلم �يسقو�يد�{ مى باشد. 21 نسخ �يگرنسخه ها، ين مشتر� خصوصيا7 : هستند. �قيقى گياهى تصا�ير تجزيه � تحليل علمى فر^ گياها>، �سته بندq � بر�سى تاثير7 ���يى : نقطه نظر گيا( شناسى ست. ين نوW نسخه ها كه �� مو�� گياها> مفيد

بو�، هدفى كا�بر�q �شت. با:نمايى كامال طبيعتگريانه جهت تشخيص گونه هاq گياهى ين صو�7 گرفته ست. : جمله خصوصيا7 ين نسخه هاq علمى عبا�تند :: متن عربى كه �� مو�� گياها> تصويرشد( توضيحاتى �ئه مى كند؛ هر بخش : گيا( : گل گرفته تا �يشه به صو�7 طبيعى � تحليلى نمايش ��( شد( ست؛ �� بسيا�q : مو�� گل ها منحصر � بد�> حضو� پرندگا> � حشر7 به نمايش ��Eمد( ند � به طو� كلى، مسلمانا> �� مقايسه با Eنچه

�� Eسياq شرقى جر شد(، ��يكر� علمى تر ��ند.

-� توپقاپى سر�$-�ستانبو�تصوير 6- پرند بر شاخه كامليا- مو13 b گنجينه 2160- شما�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

61

� پزشكى گيا( شناسى ���شناسى، �� فر�> پيشرفت �خال بر مطالعا7 گيا( شناختى، سبك � تكنيك نقاشى هاq نسخ به ند�7 تا نهم ه.I. (15^.) تغيير نمو�. هرچند �� نهم ه.I. (15^.) نقاشا> تيمو�q به .I.996 تا 1037ه��> شا( عبا{ پرتر( عالقمند شدند، فقط �� ���(1629-1588 ^.)، ���( هاq :ند � قاجا�22 � سبك مغو� هندq بو� كه ژنر جديدq : تصويرگرq گل � پرند( �شد كر� كه نه تنها شرI بلكه

غر" نيز �� يجا� E> موثر بو�. نقاشى سنتى �� �سال$ � تصويرگرA گل ها:

چه �� فر^ نقاشى �يو�q � چه تصويرگرq نسخ، : مرحل Eغا:ين پرندگا> �� محيط طبيعيشا> � گياها> : نمونه تا�يخ سال^، چندين يا �� كتب طبى يا به عنو> عناصر تزيينى به تصوير ��Eمد( ند. به جز كتب طبى، گل ها �� جاهاq �يگر به ند�7 به صو�7 منفر�، مستقل � qند. به سخن �يگر، جايى كه گياها> جدنز�يك تصوير شد( qنما :: پرندگا> تصوير شد( ند، بخشى : تركيب بندq كلى � تشكيل ��( ند مانند ضيافت يا با�عا^ �� باb، �� صحنه هاq شكا� � مناظرq : بهشت. هرچند �� مرقعا7 توپقاپى سرq نقاشى هايى : پرندگا>- مانند شاهين، چينى qنمونه ها : حتماال كه ��ند �جو� گنجشك � بلد�چين ��نا، تقليد شد( ند- ما پرندگا> مو�� ستفا�( �� حالت تزيينى : ين بحث

خا�R ست. غير : گل هاq به كا� �فته به عنو> عناصرq : منظر(، نمونه هايى � با �اللت هاq جا��يى Eنها گل ها �� باشند كه �شته بايد �جو� نيز نما�ين به كا� بر�( شد( ند، كه لبته ين �يدگا( هنو: مو�� بر�سى قر� نگرفته ست. 23 به عنو> مثا�، جاند�> �� يك باb مثالى �� بهشت،

بايد ستعا�� � q�q معانى نما�ين باشند.

-� توپقاپى سر�$-�ستانبو�تصوير 7- پرند بر شاخه كامليا- مو49 b گنجينه 2160- شما�

نقاشى گل �� ير> به طو� كلى به �ليل ستفا�( : �نگ مسطح به �عنو> تزيين � : طر� �يگر عد^ تشابه با �قعيت فاقد طبيعتگريى، نعطا� بعد سو^ ست. �� بسيا�q : نمونه ها فقط قسمت هاq مهم گياها> قابل �يد> ست � برعكس E> �� نمونه هاq گل � پرند( چينى شاخه ها، پرندگا>،

تنه ��ختا>، ساقه � ميو( ها به �قت نشا> ��( شد( ند. qست، بلكه �� مناظر Iين مساله نه تنها �� مو�� نقاشى گل ها صا�كه عناصر گياهى- جانو�E �� qنها نقش ثانوq ��ند نيز به همين ترتيب ست. Eنها غلب به عنو> پس :مينه q برq صحنه هاq ��يى �� تركيب با پيكر( ها به كا� مى ��ند. گاهى تصوير طبيعت نيز نما�ين ست � تنها چكيد( q : عناصر منظر( � به منظو� لقاq محيط طبيعى صحنه ها Eشكا�

مى سا:�. qشكا� شد( كه گل هاE <كنوسال^ با بر�سى نحو( با:نمايى گل ها �� : Rستانبو� هستند خا�نهايى كه �� مرقعا7 E P، به خصو�مو�� سوسنت نقاشى يرنى هستند. كنو> ما به �نبا� منشا لها^ حتمالى نه ��

جها> سال^ بلكه �� محيطى فرهنگى متفا� 7E :> هستيم. نقاشى گل � پرند� �� چين24

ما ست، چين نقاشى تا�يخ qيرپا� سنت منظر(، نقاشى هرچند مضمو> نقاشى هاq گل چين نيز به ند:( ساير مضامين قدمت ���. گل ها � پرندگا> �� بسيا�q : ژنرهاq تزيينى ستفا�( مى شدند ما Eنهايى كه �� هنرهاq خالقه به كا� بر�( شد( ند �� هر ���( � منطقه فرهنگى با �يب چينى مقصو� نقاشا> نز� ��يكر�q متفا�7 تصوير شد( ند. مثال، صلى نقاشى " گل � پرند(" بيشتر جستجوq �:? هاq معنوq بو�( تا

صرفا :يبايى خاP كه ظاهر مقصو� صلى نقاشا> يرنى ست. 25�� سنت عمد( �� خلق نقاشى "گل � پرند(" چينى �جو� ���: سنتى Tبمركبى بد�> خطوE . سبك سا�( نقاشى��فا"26 نا^ � كه "موگو هوتانگ جنوبى � : صلى طرl كه گفته مى شو� مبدE W> هسو هسى27 پير�نش28 بو�( ند كه گاهى �نگ � نيز �� نقاشى به كا� مى بستند. ��^ سنتى ست كه "گو له تيا> كاq هو فا"29 نا^ ��� كه گذشتن �نگ �� فضاq حاطه شد( با خطوT � سبكى تزيينى � �نگى با بعدq طبيعتگر بو�( -965 q: سلسله شو31 �� سا� هانگ چا>30 Eست. سبك ��^ توسط هو934ميال�q (322تا 353 ه.I.) �� :ما> پنج سلسله چين بدW شد( ست � به سبك غالب نقاشى هاq گل � پرند( مكتب سونگ شمالى32 تبديل شد. :مانى كه ين سبك طبيعتگر غالب Eمد، مپرطو� هويى �:�نگ،33 1125-1100ميال�q (518-493 ه.I.)، : سونگ شمالى كه حامى هنرها Eثا� نها�. بنيا> ين سلسله �خر �� � بو�، فرهنگستا> سونگ شمالى ��خشا> طبيعتگرq ين فرهنگستا> توسط نقاشانى مانند لى �34q حد�� 1197 ^. (590 ه.I.) كه نقاشى هاq گل � پرند( ? به شيو( q �قيق � بى نقص جر مى شدند، �نبا� شد. �� ���( بعدq يعنى ���( يوE> بو� كه سبك هاq سونگ شمالى � به خصوP تانگ توسط نقاشانى چو> ژئو منگ فو35 : 1254 تا 1322ميال�q (720-652 ه.I.) ��با�( پديد� شدند � نقاشى E" مركبى � نقاشى به سبك كهن تبديل به شيو( نقاشى غالب شد. پس : E>، �� نقاشى ���( مينگ � چينگ، سبك سونگ شمالى مجد� مو�� پير�q قر� گرفت �لى بيشتر بر جنبه هاq تزيينى E> تاكيد شد. گفته مى شو� كه نقاشى گل : نمونه سالمى � <E�q بعدq :يباشناسانه

� تركيبى تغزلى ست. �� نقاشى گل � پرند( چينى �� قالب عمد( �جو� ���: يكى قالب بز�گ كه �� E> يك ��خت به طو� كامل نشا> ��( مى شو� � نوW �يگر كه �� E> قسمتى : تنه ��خت يا شاخه q شكوفا> به شكل كوچك نشا> ��(

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

62

شد( ست. يكى : موضوعا7 مو�� عالقه �� نقاشى "گل � پرند(" چينى ژ( ژq هو36 نا^ ��� � تنها بخش مهمى : گيا( مانند شاخه گلد� برEمد( به طو� ين شاخه كه نشا> مى �هد. قالبى كوچك �� � تنه ��خت :�قع گريانه q تصوير مى شو� تنها بخشى : يك كل نيست بلكه خو� يك

تصوير تما^ نگا� كلى مى باشد كه به صو�7 كوچك با:نمو�( شد( ست. "گل � پرند("هاq سبك چينى توپقاپى سرq تقريبا همگى به ين ��? جر شد( ند � : هر نوW نقاشى يرنى متفا�7 هستند. Eنها نمايند( سبك خاP � نفر�q نقاشا> برتر چينى نيستند � Eنچه نقاشا> يرنى : Pخا q )��� به سبك Tند مربونقاشى "گل � پرند(" چينى تقليد كر�( qنقاشى ها بد�> شك E> مى باشد. : � پس �� خال� سلسله سونگ تكرنگ Eبمركبى جر شد( بد�> ���گيرq مو�� پسند يرنيا> �قع نشد چر q: نقاشى ها^ نا> به بيا> �نگى عالقمند هستند. �� حقيقت، هيچ كدE كه Wگر هر �� نومركبى �يگر موجو� نيستند. 37 حتى "E )نى گل � پرنديرنقاشى گل � پرند( چينى همزما> �� ير> عرضه شوند، هنرمند> يرنى عالقه q به نقاشى تكرنگ Eبمركبى نشا> نمى �هند. Eثا� باقيماند( چينى � كپى هاE qنها �� مجموعه ستانبو� به شكل سنتى با �نگ هاq �ضح،

��شن � پرمايه جر شد( ند. به طو� خص، گر�هى : نقاشى ها �� ين مجموعه همر( با گونه هايى : پرندگا> جر شد( ند كه بر شاخه ها نشسته يا نز�يك به E> �� حا�

پر�:ند.�قتباB� z موضوc � سبك خا�جى

با تعمق �� Eثا� با:ماند( يرنى جر شد( به سبك چينى، �� نوW گزينش qنسنجيد( � �يگر qنقش مايه � شيو( خا�جى �يد( مى شو�: يكى تقليد

تركيبى : عناصر جزيى مشتق شد( : سبك بيگانه � عناصر سنتى.با �� نظر گرفتن Eثا� مى بينيم كه �� برخى نقاشى ها، هنرمند> پرند( يا پرندگانى � بر ��q ��خت كامليا تصوير كر�( ند كه Eنها تقليد يك نقا? يرنى : نقاشى "گل � پرند(" چينى مى باشد (تصا�ير 7 � 5). 38 هر چند �نگ هاq مسطح E> ��خشا> � پرمايه هستند � پرند( نيز خامدستانه جر شد( ست، ما به نظر مى �سد كه مطالعه �قيقى بر ��q مدلى كه �يگر موجو� نيست صو�7 گرفته باشد. �نگ هاq غالب �� ين ثر سبز، :��، خاكسترq � قهو( q هستند. �� نمونه �يگرq : ين گر�( (تصوير 6) 39 يك پرند( : شاخه كامليا �Eيز> شد( � حالت ثر بسيا� شبيه "سرماq :مستانى بر� �� سپيد( �ما>" ثر كوq با40q : سونگ شمالى مى باشد، هرچند كه

�نگ Eبى پرند( �يگر جزء خصوصيا7 نقاشى هاq چينى نيست. نوW ��^ قتبا{، تركيبى : عناصر � سبك هاq متنوW ست. يكى : خصوصيا7 ين حالت تلفيق عناصرq خاP �� تركيبى متفا�7 يا قر���> عناصرq متفا�7 �� يك تركيب بندq �� كنا� هم ست. �� نسخه كليله � �منه، كتابخانه �نشگا( ستانبو�، صحنه q : فضاq �خلى به سبك يرنى جر شد( كه �� �تباT با فضاq با:q قر� گرفته كه �� E> ��ختى گلد� � ساختا� معما�q به سبك چينى با هم تركيب شد( ند. 41 ين نوW ثر �� مجموعه توپقاپى سرq، نمونه q : گر�همايى :ير يك ��خت42 � نشا> مى �هد كه �� E> يك ��خت گلد�(تصا�ير 1 � 2) � پيكر( ها (تصوير 4)

جهت خلق تركيب بندq جديدq به هم پيوسته ند. (.^15) .I.نهم ه به متعلق بريشم q�� نقاشى �� نمونه مشابهى

ير> يافت شد( كه صحنه ضيافتى � �� فضاq با:43 :ير يك شاخه پر : گل نشا> مى �هد. گاهى منظر( يا ين ژنر نقاشى همر( با پرندگا> جر مى شو� � �� نتيجه ين تلفيق عناصر گوناگو> منتهى به نتخا" گرq يا قتبا{ هنرq خوهد شد. ين مر يكى : �يژگى هاq با�: نقاشى مرقعا7

موجو� �� ستانبو� مى باشد. بسيا�q : نقاشى هاq گل � پرند( مجموعه مو�� بر�سى ستانبو�، نمايانگر تنها بخشى بااليى گياها>، يعنى گل، شكوفه، برگ، شاخه � تنه ��خت هستند ما برخى �يگر گياهانى � نشا> مى �هندكه : :مين برEمد( ند. qند � �� نمونه ها�چينى � qبد�> تر�يد �يشه �� سنت ها �� qنمونه ها

نوW ��^ غلب قا�� به يافتن ثرq : �يشه هاq چينى نيستيم. نمونه هاq صلى نقاشى چينى حا�q موضوعا7 مختلف �� مرقعا7 توپقاپى سرq �� ��يف كا�هاq ��جه �� قر� گرفته ند � فاقد مها�7 ال:^ �� جر هستند. 44 لگوبر��q هاq صو�7 گرفته : Eنها توسط نقاشا> محلى Iتباطا7 شر�: نقطه نظر نحو( مى شوند q�كه �� همين مجموعه نگهد.) جالب توجه مى باشند. 15 � 14) .I.غر" �� طو� قر�> هشتم � نهم ه � qين نقاشى هاثا�، متوجه مى شويم كه E ينبا مشاهد( كيفيت متوسط qبا��� qيا � پيشكش ها> هد> سوغا7 � نه به عنوحتماال به عنوچينى به ير> ���E( مى شدند � عجيب E> ست كه لگوهاq چينى هيچيك : ين نمونه هاq كپى شد( نه �� مجموعه توپقاپى � نه �� مجموعه هاq �يگر

ير> � تركيه باقى نماند( ند. :Aنتيجه گير

14 � 13 قر�> <Eيو � شمالى سونگ qسلسله ها خال� ��ميال�q (قر�> 7 � 8 ه.I.) بو� كه نقاشى هاq بو�يى نينگ-بو45 كه : �يژگى هايشا> :ينتى بو�> � با:نمايى �قيق ست، : طريق نينگ- بو �� ستا> ژ(-جيانگ46 به ژپن � �يگر كشو�هاq همسايه �( يافتند. فر� بر ين ست كه گر�( كوچكى : Eثا� صل چينى مثل نقاشى هاq نينگ-بو بو�يى به ير> بر�( شد( باشند � �� Eنجا نقاشا> محلى ضمن بر�سى qكر�( باشند � نهايتا مجموعه حاضر توپقاپى سر q�لگوبر�نها E : قيق�تركيه يجا� شد( باشد كه توسط سلطا> عثمانى : صفويا> ير> به �ست

���E( شد( ست. با �� نظر گرفتن منشا يا صل ين نقاشى هاq سبك چينى كه جنبه هايى : نقاشى چينى � تيمو�q � با هم ��ند، نتيجه گرفته مى شو� كه سمرقند، هر7 يا مركز ناشناخته هنرq �يگر مى تونسته محل توليد ين گونه Eثا� بو�( باشند. به نظر مى �سد كه نقاشا> يرنى تا سا� ها پس : ���( مغو� به Eثا� هنرq چينى عالقه بسيا� �شتند. Eنها عناصر تزيينى � مناظر گوناگو> � : هنر چين به عا�يت گرفتند كه برخى : Eنها قر> ها تد�^ پيد كر�ند، �� حالى كه جرq طبيعتگر، سا:ماندهى فضايى � قالب نقاشى هاq سونگ �

يوE> :يا� تاثيرگذ� نبو�ند � �� سنت صيل نقاشى يرنى محو شدند. * SENRI Ethnological Studies No.32,

Pp.135-146Chinese Influence on Persian Paintings of theFourteenth and Fifteenth CenturiesSugimura TohNational Museum of Ethnology, Osaka, Japan

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

63

:Bibliography• Grube, Ernst, and Sims, Eleanor (eds).1980

Between Iran and China. Islamic Art. New York: Islamic Foundation

• Hulton, Paul and Smith, Lawrence, 1979 Flowers in Art from East and West. London: British Museum

• Lents, Thomas W. and Lowry, Glenn D., 1989 Timur and the Princely Vision: Persian Art and Culture in the Fifteenth Century. Los Angeles: Los Angeles County Museum of Art

• Nasr, Seyyed H., 1976 The Islamic Science: An Illustrated Study. Westerham, Kent: World of Islam Festival Trust

• Sugimura, Toh,1986 The Encounter of Persia with China: research into Cultural Contracts Based on Fifteenth Century Persian Pictorial Materials. Senri Ethnological Studies,18. Osaka: National Museum of Ethnology.

• Thackston, Wheeler (selected and translated), 1989 A Century of Princes: Sources in Timurid History and Art. Cambridge, Mass: the Aga Khan Program for Islamic Architecture.

• Kyoto national Museum, 1982 Kacho no bi- Kaiga to Isho (Beauty of Flower and Bird- Painting and Design). Exhibition Catalogue. Kyoto.

پي نوشت ها: 1ـ برخى : مقاال7 نوشته شد( توسط �q به شرl :ير ست

Central Asian and Caucasian Applied Art, Jewelry of

the Silk Roads, 1998, 13-19

The Art of the Islamic World ,1997, 356-359

Gate to the Heaven--An Islamic Carpet Design The

Cultural Heritage ,1998 , 6,44-47 / , 4. “Islamic and Chinese Ceramics of Central Asia in the

15th Century”, “Blue of Samarkand” Proceedings of the

International Symposium on Revitalization of Traditional

Ceramic Techniques in Central Asia, 2001, 38-46

“Whence the Birds of Prey in the Imperial Ottoman

Albums?”, Portakal Art and Culture Magazine ,2002,

102-113

“Dogan ve Dogancilik-Sarayi Albumlerinde Kus

Resimleri” Portakal Sanat ve Kultur Evi , 2001 , 112-

123

2- Tang dynasty

3- Song

4- Yuan

5- Ming

6- Basil Gray, Blue and White Vessels in Persian

Miniatures of 14th and 15th Centuries Re-examined. In

Transactions of the Oriental Ceramic Society 24 (1948-

49): 23-30

7- Liao

8- Chin

9- Qing-ling

10- Xing-an-ling

11- Tamura Jitsuzo and Kobayashi Yukio, Tombs

and Mural Paintings of Ch’ing-ling,Liao Imperial

Mausoleums of Eleventh Century A.D. in Eastern

Mongolia. 2 vols. (Kyoto: Kyoto University. 1952-53)

12- pax mongolica

13- Produced in Tabriz, 1306 (now in University of

Edinburgh) and in 1314 (now in royal Asiatic Society,

London).

14- Produced in Tabriz, 1330~70, now in various

collections in Europe and the United States.

15- Produced in Tabriz,1360~74. Now in the

University Library, Istanbul.

16- Ling-chih

17- Yong Le

18- Zheng Huo

19- Oktay Aslanapa, turkische Miniaturmalerei am

Hofe Mehmet des Erobers in Istanbul, Ars Orientalis

20ـ ين نظر محقق مى توند مو�� نقد قر� گير�، توجه به نقو? گياهى به �يژ( �� ير> �يشه بسيا� كهنى ��� � �� قالب ��خت مفهومى مهرگيا( � ��خت :ندگى قابل مشاهد( ست � �يشه هاq پر�ختن به نقو? گياهى � بويژ( نقو? شبيه سليمى

نيز به عصر ساسانى با:گشته � �يشه سليمى � بايد ��ين تمد> ها جست. 21- A manuscript of Materia Medica completed

in 1224 describes some five hundred plants and their

pharmaceutical efficacies.

22- There are some good examples in the Binney

collection. As a Safavid example "Iris and Butterfly,"

(Isfahan, 1721, painted by Muhammed Rashid Khan)

and as the Zand and

Qajar examples "Iris-blossom," "Rose-buds," "Spray

of five-petalled flowers with a

butterfly," "Rose-spray," "Tulip," and "Rose and

tulip," may be enough to give an idea

of the later Persian flower paintings. They are

published in Persian and Mughal Art

(London: P & D Colnaghi, 1976), pls. 62, 63, 65i,

65xxi-c, 65xxi-d, 65xxiii, and 65xxvi.

23- Kitab ash-Shifa (Book of Healing) by Ibn Sina

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

64

24- hua niao hua

25ـ ين : �يگر نظر7 نويسند( ست كه مى تو> : بعدq تا�يخى برE q> نقد نگاشت. نقاشى گل � پرند( �� قالب تشعير � جزيى فرعى بر نقاشى � شايد بتو> نمونه هايى تزيينى �نست، هر چند كه نمى تو> ين هنرها � معطو� به :يبايى � فاقد مفاهيم �نست. ما گل � مرb �� ير> پس : شكوفايى �ليه �� عصر صفوq به سرعت : حالت تجربه q �قعگريانه خا�R � به يك تجربه مفهومى بد� مى گر�� � مهمترين شاهد > نيز حضو� گل � پرند( بر ��q جلد قرE> بعنو> �لين نمونه تصا�ير جاند� بر

��q جلد قرE> ست. 26- mu-gu hua fa

27- Xu Xi

28- xu-shi ti

29- gou-le tian-cai hua fa

30- Huang Quan

31- Shu

32- Northern Song

33- hui zong

34- li di

35- zhao meng fu

36- zhe zhi hua

37ـ : ���( صفوq ير> تعد� محد��q نقاشى تك �نگ يرنى �جو� ���، ما بايد گفت كه ين شيو( نقاشى چين هيچگا( �� ير> با قبا� عمومى ��بر� نشد

38- "A Bird on a Loquat Branch" H. 2160, fol. 54a,

color on paper, 227×304 cm.

39- "A Bird on a Loquat Branch." H. 2160, fol. 13b,

color on paper, 206×168 cm. See

Chinese Paintings of Etowers and Bircts. (Taipei,

1973), pl. 28,

40- cui bai

41- "An Attempted Murder Frustrated" and ".The

Thief Discovered in the Bedchamber" in Kalila wa Dimna,

Tabriz, 1360-1374. F. 1422, fol. 11v & 24r, University

Library,Istanbul. Illustrated in B. Gray, Persian Painting.

(Geneve: Skira, 1961), pp. 38 & 39.

42- "Birds on a Flowering Branch." H. 21531 fol.

51b (Plate'1), color on paper,192×290cm; “Birds on a

Flowering Branch.” H. 2153, fol. 30b (Plate 2), color on

paper, 322× 175cm; “Ensemble under a Flowering Tree.”

H. 2153, fol. 36a, color on paper, 485 × 286 cm.

43- "A Prince Seated in a Garden", Central Asia or

Iran, ca. 1425-50. Museum of Fine Arts, Boston, No. 14.

545, illustrated in Timur and the Princely Vision, Persian

Art and Culture in the Fifteenth Century. (Los Angeles:

Los Angeles County Museum of Art, 1989), cat. no. 86.

44- Max Loehr, Chinese Elements in the Istanbul

Miniatures. Ahs Orientalis 1 (1954): 85-89.

45- Ning-bo Buddhist

46- zhe-jiang

كا�بر� متنوW � گستر�( سنگ برq ستفا�( هاq هنرq باعث يا�ما> هاq بسيا�q �� سرسر جها> � شياء فرهنگى � Eثا� خلق � ? qمختلف سنگ، كا�بر� فرهنگى � هنر qگشته � �� ���( ها q: ���( ها> �:شمند � فر�ثا� E ست. �جو�تى حفظ كر�( با تغيير W> با تنويرپيشاتا�يخى � تا�يخى ساخته شد( با ساختمايه سنگى �� بسيا� �� ساخت � تزئين بناها، صخر( نگا�q ها، مجسمه ها �... هميت ��يكر� علمى نسبت به شناسايى �قيق � �� پى E> عما� قدما7 عملى يا پيشگيرنه � با توجه به تهديد ها � Eسيب هاq ��: فز�> ضر��q � جتنا" ناپذير كر�( ست.فرهنگ مصو� لگوهاq تخريب سنگ به عنو> يك خو�Eمو: به همت سى � پنج كا�شنا{ خبر( : نو:�( كشو� جها> :ير نظر كميته علمى بين لمللى سنگ يكومو{ (شو�q بين لمللى بناها � محوطه ها) �� طى هشت سا� پژ�هش � بر�سى �قيق به همر( ستفا�( : �ژ( نامه هاq موجو� تهيه شد( ست. ين فرهنگ با تعريف هفتا� � پنج �ژ( � صطالl با صد � هفد( تصوير گويا، به تفكيك � تشريح مهم ترين Eسيب هاq ظاهرq سنگ ها ختصاP ���. هد� يكومو{ : تد�� ين فرهنگ بها^ :�يى � تر�يج يكنوخت سا:q صطالحا7 مربوT به Eسيب هاq سنگ ها برq متخصصا> جهت مباحث � نوشته هاq علمى بو�( ست. ين فرهنگ �� صل به عنو> نسخه نگليسى- فرنسه : طر� يكومو{ �� سا� 2008.^ منتشر شد( ست. با ميد به مطالعا7 علمى � عملى جدq �� مر حفاظت � مرمت مير� سنگى كشو� � با توجه به منابع نگشت شما� حفاظت : سنگ به :با> فا�سى، برگر�> ين فرهنگ qبر q پايه مى توند فن، هل ميا> �� پذير? �� صو�7 كه يكنوخت سا:q مفاهيم Eسيب شناسى سنگ ها �� مقاال7 � نوشته هاq فا�سى گر�� به �نشجويا> � محققين تيز بين حفاظت � مرمت

مير� فرهنگى ير> تقديم مى گر��.

�يكوموz كميته علمى بين �لمللى سنگ (1390،) فرهنگ مصو� �لگوهاA تخريب سنگ، مترجمين: مهد�B�� Aنى، غالمرضا �طنخو��، تهر�� : ساBما� �نتشا��6 جها� ��نشگاهى ،80 s: مصو� �نگى، چاپ: ���، قيمت:4000 توما�.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

65

كتا" با توجه به �� نكته � مهم تنظيم شد( ست: نخست Eنكه �� تا�يخ معاصر، يك مجموعه بتوند برسا{ ��ند تا�يخي، سير تحوال7 ��:شي � ��:? قهرماني � �� يك قر> خير �ئه كند. ��^ فقد> ثر� كه تونسته باشد به معرفي � ترسيم حا� قهرمانا> نا^ ��E كشو�ما>، �� مقيا{ يكصد � پنجا( :ندگينامه بپر�:�. ين مجموعه، بتد به شرl، ترسيم تا�يخ ��:? � سير پيشرفت ها� ���، جتماعي � فني E> مي پر�:� � ��يد�ها � بد�> تفسير، بها��> يا نتقا�كر�> �� ختيا� خونند( مي گذ��. بخش ��^ به :ندگينامه يا ترجمه � حا� �ال��ني پر�خته كه �� كسو7 قهرماني لمپيك � جها> قر� ��ند. ين بخش كا�نامه �، �ستي �� تا�يخ ��:? قهرماني ير> ��� كه بر پايه � صو�... :ندگينامه بايد تا�يخ باشد، �قيق

� تصويرگر، توصيف گر با همه مرتب خصلت هايش تنظيم شد( ست.��يد�ها� �ئه شد( �� قالبي برسا{ كر�نولوژ� تا�يخي � بياني منطبق با حقايق به تحرير كشيد( شد( ست. به همين �ليل موطف، خونند( lشناتر مي سا:�. �� معرفي � شرE ،لمپيك � جهاني7 �� صحنه ها� فتخا�: مقدما7 تا كسب عنا�ين � � �به يك سير � سفر كوتا( بر�( � �:ندگي قهرمانا>، كتا" با �� نظر گرفتن مرتب كسو7 تبعيت كر�( ست. كتا" �� 800 صفحه، نخستين نتشا� بيوگرفي �سته جمعي ��:? ير> ست كه بيشتر بر محو� :ندگي ��:شي � مشهو� به گفتا�، عملكر� � ند�تا خو�نوشت � خاطر7 ين نا^ ��E>، به ��� كاغذ Eمد( ست. �� كتا" Eمد( ست كه مجموعه � حاضر �يژ( � مر�> ست، چر كه تا سا� 2007 ميال��، :نا> ير> موفق به كسب نشا> لمپيك يا جهاني نشد( ند. مطالب كتا" به طو� كلي هم گذشته نگر ست � هم جا��، :ير :ندگاني تعد�� : قهرمانا> �ستا> E> به سرEمد( � صاحبانش به سر� باقي شتافته ند،

عد( � �� ���> با:نشستگي � تعد�� : گر��نه قهرماني خا�R شد( ند.كتا" �� هفت فصل به قدمت ��:? �� ير>، سير ��:? نوين �� ير>، پيشينه � حضو� � شركت ير> �� لمپيك، ��:? ها� فتخا�Eفرين بر� ير> �� لمپيك � مسابقه ها� جهاني (كشتي، �:نه بر���، جو��، تكوند�، كا�ته، ��شو) صاحبا> يرني نشا> ها� لمپيك � جها> 2006 ـ 1948، ��( بند� ها: فهرست كامل نشا> ��E>، سا� كسب نشا> � �شته ��:شي، يا�� : نشا> ��> بي نشا> �... مي پر�:�. بر� سهولت مرجعه به

نا^ � نشا> قهرمانا>، فهرست هايي تنظيم شد( ست:ـ صفحه �� شناسنامه قهرمانا>، شامل طالعا7 خانو�گي ست.

ـ فهرستي با حر�� لفبايي تنظيم شد( � �تباطي به �شته � ��:شي � :ما> كسب نشا> � نوE W> ند��.ـ �� فهرستي، نشا> ��E> به ترتيب :ماني كسب نشا> معرفي شد( ند. :ندگينامه � نشا> ��E> برسا{ همين فهرست �� صفحا7 بعد� Eمد(

ست.ـ �� فهرستي �يگر چند گزينه مو�� نظر بو�( ست: �شته � ��:شي نشا> ��E>، سا� كسب نخستين نشا>، تعد� نشا> ها �� هر يك : با:� ها�

لمپيك � مسابقه ها� جهاني.ـ فهرستي برسا{ يك ��? قر���� � �� عين حا� غير�سمي بر� ��> متيا: به نشا> ها� لمپيك � جهاني.

ـ فهرستي شامل نا^ ها � متيا:ها � ��( بند� نشا> ��E>، به تفكيك �شته ها� شش گانه كشتي، �:نه بر���، جو��، تكوند�، ��شو � كا�تهـ فهرستي نيز شامل نشا> ��E> پرفتخا�� ست كه كنو> �� قيد حيا7 نيستند.

سر�مد�� ��KB �ير�����Bسماعيل كدخد���نتشا��6 نگا� پر��B صبا، 1388

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

چكيد�66عوملى تأثير تحت qصفو � )��� �� هنرمند جتماعى جايگا( متغير بو�. �� �يل ���( � حكومت صفوq موقعيت جتماعى هنرمند q: ��با� بو� � به طو� مستقيم ��حيا7 � عالقه شا( كه تا حدمتأثر : عتقا�7 مذهبى � نشأ7 مى گرفت، بر جايگا( هنرمند تأثير �شت. qثر � �فع نيا: :ندگى به حامى ��با�خلق qنجايى كه هنرمند برE : �� كر�. مهاجر7 �يگر qكشو�ها به حامى يافتن qبر بو� نيا:مند qصفو جامعه جتماعى طبقا7 �� تغييرتى شاهد )��� ين �سط نفو� فرهنگ : شريط جتماعى كه �� معر� هستيم. هنرمند متأثر : ��با� قطع غربى �� حا� �گرگونى بو�، به تد�يج �بستگى خو� � كر� � قا�� بو� به طو� مستقل : عتبا� ما�q � معنوq برخو��� شو�.

.qجتماعى، ���( صفوهنرمند، جايگا( :���ژگا� كليد

مقدمه��R تا�يخ نگا�q هنرq �� ���( � صفوq، �جو� كتا" هايى كه صرفا جهت معرفى هنرمند> نوشته شد( ند، �يباچه هايى كه به تا�يخ نويسى � پيشينه � نگا�گرq پر�خته ند � كتب تا�يخى كه عال�( بر Pختصا هنرمند جماعت معرفى به � بخشى تا�يخى �قايع lشر

ساختا� .��� هنرمند شخص يافتن هميت : نشا> همگي ��( ند، متو> ين همه � �� ست. شد( بنا هنرمند فر�يت بر متو> تمامى برq معرفى تأكيد شد( ست؛ � جتماعى � خالقى هنرمند "�E به ست. ��( شد( ترجيح فر� qهنر qنايى هاتو بر خالقيا7، هنرمند، R�� .فرهنگ ��با� نكوهش مى شو� : q> ��با�هنرمند qحتى تعد: يك طر� شايد حاصل تغيير7 ���نى � تد�يجى تا�يخ نگا�q كه � غربى qبا كشو�ها ��بط تأثير �يگر تحت �: طر � باشد جامعه ثر�تي كه � �� ساختا� جامعه تغيير ��با�، �� حضو� هنرمند> غربى تجا� : ��نق تجا�7 جهانى كسب كر�( بو�ند � هم چنين ��نق با:�

هنرq � سفا�? مرقعا7، ناشى : �تقا سطح قتصا�q جامعه ست. سفا�شا7 نجا^ به قا�� qغير��با� مخاطبين �شتن با هنرمند �بيشتر با حجم كمتر ست �� نتيجه عال�( بر �خل كشو� نيز : طرمشتريانى �� خا�R : كشو� سفا�? ��يافت مى كند. با �جو� ��خوست قر� �شر طبقه سطح �� qقتصا� نظر : هنرمند كا�، سفا�? � qپيشين، مديو> حمايت ها qين ثر�7 مانند ���( هامى گير� � �يگر ��با�q نيست. هنرمند مستقل : ��با�، متكى به خوست خو� � مطابق qستقال� فكرمر موجب ين ثر مى كند. با سليقه � شخصى خلق هنرمند مى شو�. تمامى ين شريط �� ���( � صفوq �ست �� �ست

�كتر حسن بلخا�� قهي*، �كر$ نجفي پو�**

عو�مل تأثيرگذ�� بر Aضعيت هنرمند ���� صفو�

* عضوهيأh علمي ��نشكد هنرها] �يبا، ��نشگا تهر�>** كا�شناسي ��شد هنر �سالمي

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

66

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

67

qقتصا�جتماعى � طبقه جايگا( �� �7 عمد( هم مي �هند � تغييرتا�يخ �� عطفى نقطه )��� ين �� ين : مي گير�. صو�7 هنرمند هنر ير> ست كه با تغيير شريط جتماعى � قتصا�q هنرمند شاهد

هنرEفرينى شاهكا�هاq هنر ير> هستيم.حمايت حكومت �B هنرها

(تأثير هنرپر��> ـ حاميا> هنرq ـ بر هنرمند)حكومت ها نقش بسيا� مهمى � �� تا�يخ هنر جامعه يفا مى كنند، qهنرمند ضر�� � هنر شناخت qبر <E تحوال7 شناخت �� ين :به نظر مى �سد. حكومت هاq نوبنيا� كه هنو: به ثبا7 سياسى نرسيد( سخت هنر��> <���Eگر� �� خو�، ساختن ):�E بلند qبر بو�ند ):�E كه بو� q سيله� تبليغاتى، �ستگا( عنو> به هنر مى كوشيدند. حكومت ها به ساير قد�7 ها � مر�^ برسد. ��با�هاq ير> : قر> هفتم برq كسب � حكومت ها بو�ند هنر هل qبر مأمنى qقمر qهجر

عتبا� سياسى �� جذ" هنرمند> تال? مى كر�ند. �� سماعيل شا( قويونلوها، IE نقر� : پس ين ختيا� مي گير�. �� �� � هنرمند> كتابخانه سلطنتى كه ست �ضعيتى به �بسته qهنر جامعه � عتبا� )�����با� برq � يجا� كر�( ست � تقريبا مى تو> گفت كه �� )��� <E هنرمند> حا� lشر : كه طالعاتى تمامى �ست ست، توسط مو�خينى نوشته شد( ند كه �� خدمت

��با� بو�( ند.يجا� يكپا�چه جامعه � تا يك موفق شدند صفويا> فرهم ��با� حمايت qبر � q مينه: شريط ين كنند. سماعيل صفوq مؤسس سلسله صفويه، شا( ���E. شا( تهماسب �� پسر شا( سماعيل � شا( عبا{ �� : حاميا> بز�گ هنرq ين ���( : تا�يخ ير> هستند. : طر� �يگر بر شريط �فتا� شخص شا( � � خلقيا7 qبا��� سياست هنرمند> ��با�q تأثير گذشت. تغيير ��يه � شا( تهماسب �� حمايت : هنرمند>، يا موجب مستقل شد> هنرمند> � يجا� كا�گا( هاq خصوصى توسط E> ها شد يا موجبا7 مهاجر7 هنرمند> � به �يگر سر:مين هاq همسايه فرهم ���E. هنرمند> بسيا�q �خت عزيمت به هند � بربستند. شا�( شد( ين مو�� : q�تعد به �� كتا" گلستا> هنر

ست. «��ست محمد پس : ينكه شا( تهماسب �ست حمايت خو� � كوتا( كر�، به هند مهاجر7 كر�».1

حامى : � هنرمند �� كه مى شد باعث شا( شخص عالقه � qتبريز عليرضا كند. منتقل سلطنتى كتابخانه � به � گرفته محلى يكى : هنرمند> بنا^ E> ���( ست «بعد : يامى كه �� مسجد جامع ��لسلطنه قز�ين به كتابت � قطعه نويسي شتغا� �شتند به مال:مت فرها� خا>2 �سيدند � خا> مشا�ليه � � تربيت � �عايت فرمو� � جهت �q كتابت مى كر� � �� سا� همر( خا> به خرسا> � ما:ند�> �فت. يافتند، Wطال � حو� : حقيقت چو> شا( مالك �قا" سپهر �كا" يشا> � : خا> گرفته � مال:^ خو� ساختند»3. شا( صاحب ختيا� تما^

مو�7 جا�يه بو� � به �حتى هنرمند � : E> خو� مى كر�.

بابر محمد بن همايو> «نو" كه ��� شا�( نيز �يگر qجا ��پا�شا( �� �قتى كه به ير> Eمد عر� كر� كه گر سلطا> �جه ال�� �هد من به � ميرمصو� تهماسب شا( فى ال�� هللا خليفه يعنى �� بايد ��� � مى فرستم».4 قبو� : هند�ستا> هز�توما> پيش كش نظر �شت كه هنرمند> ترجيح مى ��ند :ير نظر حامى كا� كنند :ير

: مكانا7 خاصى برخو��� مى شدند. : qحمايت ��با� q� كه �� ���( � سلطنت qپا�شاها> صفو :محمد بيك، صا�قى ينكه با بو�. خدبند( محمد شد، كم هنرمند> �E" شعر � صطالحا7 موسيقى صاحب � نقاشى � �� فن خدبند( به علت شريط q� ما �� :ما> حكومت Eگاهى مى �ند. 5 � Wطالمملكت مو�7 )�� �� شا( qمدEناكا� � جامعه بر حاكم سياسى qهنر كا�گا( چنا> چه شد. فرهم هنرها به بى توجهى موجبا7 فتا� � هنرمند> E> پركند( شدند. هنرها �� :ما> : ��نق كتابخانه

حمز( مثل شاهز�گا> : بعضى تنها � شد ساله )� �كو� �چا� �به هند همچنا> مهاجر7 � هنرمند> حمايت كر�ند. : هنرها مير: �مه �شت، هنرمندq چو> صا�قى بيك مدتى � به ��با� بد�خا> �

سكند�خا> شاملو �� سترEبا� �فت.حمايت � عالقه شا�

�� شا( كه بو� هرمي شكل به صفو� <��� جتماعي ساختا� با �عايت � مو� مملكت � بو� � حاكم مطلق قر� �شت. <E }��قونين مذهبي نجا^ مي �� � هيچ يك : �:ير> � ��با�يا> �� مقابل شاها> صفو� قد�7 � نفو�� ندشتند. عز� � نصب كليه مقاما7 بر نمى گر�يد جامعه صفوq شخص محتر^ محسو" �� بو�. شا( عهد( مگر با نيل به ��جا7 � مقاما7 مهم � عالى يا بر: لياقت � شايستگى

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

67

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

68

� به خصوP �شتن ثر�7. 6 شخص، توسط شا( كه مركز تصميما7 : شا( �� همه يرنيا> � بو� منتصب مى شد. شا��> طاعت محض مو� ناشى : E> مى �ند كه يرنيا> معتقدند كه كال^ خدست كه بر :با> شا( مى گذ��. 7 هنرمند> نيز مانند ساير قشا� جامعه �� صو�تى برخو��� �يژ( جايگا( � عتبا� : مي گرفتند قر� شا( توجه مو�� كه مى شدند. عالقه � شا( به هنرمندq خاP موجبا7 �تقاء � � فرهم مى ساخت. مصطفى عالى فندq �� كتا" مناقب هنر��> ��با�( بهز� نقش �� مها�7 � �غبت � ��نق باعث كه مى گويد چنين qهر�

سلطا> سالطين عاليه توجه تصوير? �حسين بايقر � شا( سماعيل ست كه ين

� نكا� نتو> كر�. 8خدمت �� پيوسته بهز� كما� لدين به � بو� محتر^ � معز: سماعيل شا( جست. �تقاء شاهى كتابخانه �ياست بو� غالمانى : گرجى بيك سيا�? : گرجيا> با جنگ �� تهماسب شا( كه سبب به � � q� بو�. )���E گرجستا> نقاشخانه به كو�كى : نقاشى به عالقه سپر� تا �� نز� مظفر على نقاشى كند. 9 : نوشته � سكند�بيك منشى معلو^ مى شو� : معاشر> شا( تهماسب بو� Eقامير� كه هنرمند> كنا� �� سلطنتى كتابخانه �� ��يگر كا� مى كر� � شا( عنايتى خاP به � �شت. 10 �� جايى �يگر قاضى حمد قمى ��ست به � تهماسب شا( كه مى نويسد � كاتبا> چنانچه بو� تما^ لطفى محمد غير به نمو� Rخر كتابخانه : � نقاشا> ماند.11 باقى خو� حا� به كه موالنا :�جع هنر گلستا> �� منشى حمد قاضى كه مى گويد گونه ين عباسى عليرضا به : جمله مقربا> مخصوP پا�شا( عالى قد� ست كه به كتابت � قطعه نويسى شتغا� � Eئين بهشت مجلس �� پيوسته � ��ند محفل خاP خلدبرين � توجها7 بى غايت عبا{ شا( ��با� �� مفتخرند. � سرفر: نظير ين هنرمند بسيا� كم ست كه مقر"

خاP بو�( � ين متيا: � تا پايا> سلطنت پا�شاهى چو> شا( عبا{ qبه بهانه ها نا> �E عتما� نمى كر� � بيشتركه به نز�يكا> خو� هرگز

گوناگو> مى كشت، حفظ كر�( باشد. 12 : نقل به نقش بند غيا� لدين مو�� �� q مقاله �� �كاء يحيى على غيا� لدين خوجه جنا" � مى نويسد: چنين �قفى محمدمفيد همو�( مقبو� سالطين � متبوW خونين نافذ فرما> مى بو� � �� :ما> جهانبانى گيتى ستا> شا( عبا{ ماضى منظو� نظر كيميا ثر E> حضر7 � مزيد قر" به فلك با�گا( � صاحبا> ��گا( مقربا> :ساير � گشته

R� به فتخا� سر على مجلس مجالست به � يافت متيا: منزلت مباها7 مى فرخت. 13

�� نيز خو� هنرها : حمايت بر عال�( qصفو شاها> : بعضى )��� <E تا�يخى منابع �� �شته ند. مها�7 qهنر qكا�ها نجا^ شا�7 بسيا�q به عالقه شا( به Eموختن نوW هنرها شد( ست كه lشر �� .��� )��� <E مر�ما> نز� هنر qمعنو ?:� : نشا> ين qنايى هامو�� تو �� nغا: كال^، مو�E �� <گا�ال7 شا( � شاهزحو

هنرE q> ها به طو� مفصل سخن مى گويد. Pلخوكتا" مجمع �� �صا�قى كتابدهنريشا> خصوصيا7 با � qصفو شاها> خدبند( محمد مثا�، به طو� مى شناساند. معرفى چنين � qصفو پا�شا( چها�مين ست(شا( مرحو^ شا( بز�گتر پسر مى كند؛ جو� صاحب بو� پا�شاهى (�� تهماسب � شعر "�E � نقاشى فن �� � كر^ �:يا� Wطال � مها�7 موسيقى صطالحا7 � qشت. 14 �� منابع تا�يخى خلق � خو�شد( نكوهش هنرمند> ناپسند qفتا�ها�Eنها طر� موجب �فتا�ها : بعضى ست. �فتا� : نمونه چند ست. مى شد( ��با� :ناپسند هنرمند> �� شرl حو� E> ها نقل شا�( <E : نمونه هايى به كه ست شد(

مى شو�. جا> �لى ستا� مو�� �� qفند عالى Eثا�? �� «حقيقتا مى كند: نقل چنين ظرفت � �� قلم سحر Eثا�? چو> ستا�> سلف، �قت � لطافت اليح ست ما جونى � ستايش هاq فر� بى ��� � كم عقل �لش � با سياهى عجب، خر" � به مصدI هذ شى عجا" هيئت مصو�( � � تبا( كر�( ند چنانچه بدبينى مانع تحصيل � شد( ست � qفندست».15 عالى ين برهمگا> معلو^ چير( هنرمند �� qكا� �خال : �ستانى �ست ���( شا( تهماسب ـ خوجه عبدلعزيز صفهانى � شاگر� � مالعلى صغر(پد� �ضا عباسى) ـ نقل مى كند، با Eنكه جريمه جر^

E> ها قتل ست شا( : مجا:E 7> ها �� مى گذ��. 16 �ياست كه تهماسب شا( )��� هنرمند> : q�بغد حسن هنرمند> تبريز � برعهد( �شت، E> گونه كه صا�قى بيك فشا� �� مجمع لخو���E P( � نيز مهر شا( � تقليد مى كند. 17 سكند� بيك منشى �� عالم �Eq عباسى ��با�( تنبيه �q چنين مى نويسد: �� �خر يا^ شا( جنت مكا> � � گيرنيد( � همو�( تهديد قطع يد � مى نمو�. ما باالخر( به جهت E> كه �� گنبد مبا�� حضر7 بوعبدهللا لحسين كا�كر�( � :يب � :ينت E> ��ضه مقدسه ��( بو�، : سياستش غما�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

69

نمو�، � توبه ? ��ند كه �يگر مرتكب چنين مرq نگر��. 18 عباسى �ضا كه ��� عتقا� �ساله ? �� حمدقمى قاضى طبيعت كاهل عنايت به �� عبا{ شا( )��� هنرمند مشهو�ترين ميل � مى سا:� � ضايع � �قا7 لوند> � نامر�> Tختال � فتا�( تما^ به تماشاq كشتى گير> � �قو� �� تعليماE 7> ���. 19 سكند� كه ��� ين بر شا�( عباسى q�E عالم تا�يخ �� نيز تركما> بيك طبقه با � جسته كنا�( ستعد� �با" : نقا? هنرمند عباسى �ضا كشتى گير> كه عالقه خالصى بدEنها �شته، لفت يافته ست. � نيز ست Tختال سر� � حوصله تنگ ،Rبدمز بيك صا�قى طريق به شاهى على حضر7 خدمت �� هست. طبيعتش �� ستغنايى لحق طو� : ما يافت كلى qعايت ها� � گر�يد عوطف مو�� للهى ظل

ناهنجا� صاحب عتبا� نشد � هميشه : 20 ست. حا� پريشا> � مفلس ين منابع چنين بر�شت مى شو� كه كنا�( گيرq : ��با� � Eميختن با مر�^ نبو�( هنرمند شأ> �� با:� � كوچه

ست. Aمذهب (تحوال6 � تفسيرها

مختلف �B مذهب)سياست مذهب صفوq با سياست خاP مذهبى شا( سماعيل �� Eغا: � به همر( خو�، برخى نوq��E ها � به كمك قزلبا? � �� �{ E>، مقا^ برقر� �� سماعيل شا( مذهبى : مذهبى ��حانيو> � مذهب نمو�. سماعيل، شا( كه Pخا qعتبا�بدعت گذ� E> بو� برخو��� مى شوند تهماسب، شا( سلطنت طو� �� كه سلطنت �سط : � مى يابد ستمر� شا( عبا{ �� ���( q فو� مذهب با حذ� مقاما7 مذهبى Eغا: مى شو�. �� عصر صفوq تشيع مذهب �سمى كانو> عنو> به ير> � شد كشو�

بايد � qصفو عهد بى تر�يد گرفت. قر� توجه مو�� تشيع صلى مذهبى فكا� توسعه � � �شد نظر : ير> تا�يخى )��� فعا� ترين علما� به �يژ( توجه � تشيع به ��لت صفو� <�� هميت �نست. شيعي مذهب � حمايت : علما� مذهبي باعث شد كه به تد�يج علما �� مو� جتماعي � سياسي مملكت موثر �قع شوند � ين تاثير � نفو� �� ���( � شا( تهماسب �� � شا( سلطا> حسين، به �R خو� �سيد. 21 شا( سماعيل، تونست بسيا�� : ��لت ها� محلي � : قد�7 برند:� موجو�يت به صفو�، شاها> تاييد با تونستند حكومت هايي تنها �خويش �مه �هند، كه �نگ مذهبي �شته � حكا^ E>، : :مر( سا�7 باشند. به ين لحا�، شا( سماعيل سا{ �حد7 ملي � بر پايه محكم � ���E�� تحت يك حكومت > �يرسر كشو� سر � ��مذهب بنا گذ

با �سمي نمو�> مذهب تشيع، همه � مر�^ ير> � با يكديگر متحد قو^ مسلما> با� :ير بر E> �شت، كه �يگر � Eنا> � نمو� � متفق

كشو�ها� همسايه، به خصوP ��لت عثماني، نر�ند.مو� به � شد qصفو شا( :هدترين توبه، : پس تهماسب شا( مذهبى عالقه خاP � به علماq شيعه حتر^ بيش : حد مى گذشت. :هد :يا� شا( تهماسب موجب شد كه فرنگيا> � كافر � نجس بدند. ��بط ستقر� qبر كه نگليسى شركت يك نمايند( جنكينسو> � به بو�، �� سفرنامه خو� مى نويسد كه شا( Eمد( ير> به با:�گانى

گفته: E( شما كافر>، ما نيا:q به ��ستى شما ند�يم. 22�� حقيقت شا( تهماسب پايه گذ� شيعه صفوq ست. محقق كركى ير> به لعامل جبل : شا( توسط كه بو� مذهبى qعلما جمله :شا( عتقا�7 �� تغيير شد. )���Eشا( برخو�� نحو( � �� � تغييرتى �� :ما> �� .���E پديد هنرمند> با هنرمند> : qبا��� حمايت شريط عموما شد. تغييرتى �ست خو? : گفته مى شو� كه قطع حمايت شا( به � �شته مذهبى �اليل هنرمند> qبا:مى گر��. منابع بسيا� � qتوبه ها: خو" ها � ��ياهاq صا�قه شا( �� توبه هاq شاهانه مو�� تر� مناهى � I.) 963 � 941 - 939 qسا� ها ��خبر مى �هند. شا( تهماسب �� تذكر( چنين خو" هايش مو�� �� خويش محمد حضر7 خو" �� مى نويسد : كه مى فرمايند من به كه �يد^ �خوهد فتوحا7 تر كه بگذ� مناهى شد. 23 � با: �� شبى �يگر ما^ �ضا � خو" مى بيند كه � � : شر" � :نا � جميع مناهى توبه �� � مى نويسد �� سن بيست سالگى ين سعا�7 نصيب شد. همچنين �عا> ��� كه لحمدهللا � لمنه : E> تا�يخ كه سعا�7 ميسر شد( : كل مملكت من فسق � فجو� بر طر� شد( � ��: به ��: به توفيق هللا تعالى فتوحا7 گوناگو> ��q نمو�( به طريقى كه هرگز ��

خاطر( ما شمه qE :> نمى �سيد. 24�شت پى �� ��با� �� � سخت گيرq هايى شاهانه، qتوبه هامقا^ � سمت هر �� خاطى فر� با شد( �كر منابع �� كه qبه طو�برخو�� � حتى به قتل مى �سيدند. بو�I �� خالصه لتو�يخ مى نويسد نمى شد نامشر�عا7 مرتكب هيچ كس شا( qها qسخت گير علت به

چنانچه هر كس سا: مى نوخت �ست � � قطع مى كر�ند. 25 ين سخت گيرq ها منجر به مهاجر7 گستر�( هنرمند> شد. E> ها �هى هند شدند تا : پشتونه قتصا�q قد�تمندq برخو��� شوند. «... � هر كس كه به هند�ستا> ��Eمد با Eنكه بقصد به �ست ���E> قو7

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

70

�� هفته �� باشد همين � على مطلب � باشد شد( <�� اليمو7 كفيل �:I جمعى كثير مى شو� � به ند� ��:گا� � كمتر سعى �خل ما به سائال> مى �هد. qنگنجيد � متخيله �� Eنچه هرگز مر شد( ��ين ��گا( كشو� صالq عا^ E" :ندگانى ست هر كس باشد � : هر جا كه باشد بقد� ستعد� بلكه :يا�( بر E> تربيت � �عايت مى يابد � به ظهو� ند� مرتبه : شجاعت با Eنكه حا� لنا{ ين ملك شجع : مشاهير �يگر قاليم ند موجب صدگونه عز7 مى گر��. عز7 �با" <E �� باشد Rمحتا بيا> به كه مى ��ند :يا�( <E : چو فهم � علم

شر�W نمى ���...». 26 : q )عد گرچه شد طر� ��با� : نقا? هنرمند Wضا� ين با نقل كتابش �� بيگ منشى سكند� E> طو� كه Eنا> مهاجر7 كر�ند. مى كند �� كا�گا( شخصى خو� مشغو� نجا^ كا� هنرq بو�( ست. �� qبا�Eستر نقا? � موالنا عبدلجبا� حو� مير:ين لعابدين lبيا> شر�ير نقاشى كا�خانه شاگر�نشا> � E> ها كه مى نويسد تعليق نويس بر بو� عال�( متفا�7 ما �ضعيت موسيقى ساخته كا� مى كر�ند. 27 ممنوعيت E> �� ��با�، ظاهر �� سطح جامعه نيز ممنوW بو�. چنا> كه سكند�بيك تركما> ��كتا" تا�يخ عالم �Eq عباسى �� مو�� برخو�� : مناهى با هنرمند> چنين نقل مى كند «چو> شا( جنت مكا> شا( qعتبا� � �قعى ��نظر شريعت � �با" طر" مى نمو� تما^ جتنا" فرمو� Rخر �شتند �شر مال:مت سمت كه جمعى � بو� نماند( سوq ستا� حسين شوشترq بليانى � ستا� سد كه سرنائى نقا�( خانه حيا7 يا^ �خر �� � نبو�ند مال:^ طبقه ين : كسى بو�. همايو> بمظنه E> كه مبا� شاهز�گا> به صحبت يشا> �غبت نمايند بعضى q��� �� <يشا( با �جو� �ند طبيعت به علت �كه هللا � ��( مر :باعث ميل � �غبت به منهيا7 گر�� مشاهير ين طبقه � كه �� ��� :�E پيچش �� � Iحمد قز�ينى كه �� گويندگى طابو�ند مثل حافظ

� نمك خونندگى شهر( EفاI بو� � حافظ هللا تبريزq � غير هم : ��� خرR كر�ند».28 حتى مى گويد ستا� حسين سرنائى � چو> به مجالس مى �فت گرفته چندگا( محبو{ كر�ند � Eخر قسم ��ند سوq سرنا

كه �� نقا�( خانه همايو> نو:� �� جاq �يگر ننو:�. : بو� قبل : بهتر موسيقى �ضعيت qبعد پا�شاها> :ما> �� �� � نبو� پابند مذهبى تعاليم �عايت به خو� عبا{ شا( كه Eنجا �يكه بر : هنگا^ جلو{ :�> سا: � ساختن تصانيف مها�تى �شت شاهى، خونندگا> � نو:ندگا> معر�� � تشويق كر� � به همين سبب پيتر��ال�له چنانچه صفها> شدند متوجه :بد( : هنرمند> جماعتى �� سفرنامه خو� �� عهد شا( عبا{ چنين مى گويد: نو:ندگا> شا( با �� نوختند. 29 �... مى �فى �ير( � تا� يعنى سه Eال7 موسيقى خو� به بلكه نمى شد، محسو" �ين �جا� ��لت ير> عبا{ شا( <���به نسبت عبا{ شا( Eميز ماليمت �فتا� شد. مبد� مطلقه سلطنت پير�> ساير مذهب، �جهه �يژ( q به ��با� شا( عبا{ : نظر سياست

خا�جى بخشيد. 30���بط خا�جى � تجا�6

��بط خا�جى � تغيير ساختا� جامعه بر �ضعيت قتصا�q هنرمند كر�. شريط تبديل ثر�تمند qفر� به � � كه جايى تا تاثير گذشت جتماعى حاكم بر ���( � صفوq باعث شد هنرمند برq �شتن :ندگى بهتر، كمتر : گذشته به حمايت مستقيم ��با� �بسته باشد. تغيير ساختا� جتماعى جامعه : سا:ما> قبيله q به فئو�لى كه با فزيش �بطه با كشو�هاq ��پايى �� به گستر? بو� �� حا� شكل گيرq بو�. ين مر موجب ��نق با:� Eثا� هنرq شد � هنرمند تونست با فرb با� بيشتر � با طمينا> خاطر به خلق ثر هنرq �ست :ند. حضو� نمايند( شركت مسكوq نگلستا> �� سا� هاq 1561-1563 ميال�q � برقر� كر�> ��بط با:�گانى با ��لت ير> تا سا� 1581 ميال�q �� جهش ير> :

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

71

سا:ما> قبيله q به فئو�لى كمك بز�گى كر�.شا( كه ،�� عبا{ شا( ��با� �� نگليسى ها31 حضو� هم چنين توسط Eنها نظاميا> � تجا� � سا:ما> ��، كمپانى هند شرقى نگلستا> � شركت هلندq �� خليج فا�{ تمامى ين عومل جامعه صفوq � به

.�� Iسو q:سمت � سويى بو�ژ� � نمو�( qهبر� يگانگى � �حد7 با � ملت تونستند صفويا> كه � ��پائيا> نظر عثمانى، تركا> بربر �� مقا�متى مركز يجا� با �شمن تر� ها بو�ند، به سوq خو� جلب نمايند � به تد�يج، با" ��بط سياسى � با:�گانى � با Eنا> مفتوl سا:ند. ين �� صل، بنيا� سياست خا�جى صفويه � طى �� قر> تشكيل مى �� � توسعه � �شد با:�گانى، صنايع � هنرها � به �نبا� �شت. ��لت صفوq كلي با ستفا�( : تغيير جهانى تجا�7 مو:نه �� qميال� پانز�هم قر> Eخر �� كه q )عمد

��q ��، به ��نق بى نظيرq �ست يافت.بحرين : پرتغالى ها �ند> بير�> با qتوسط شا( عبا{، �� سا� 1602 ميال� �� � منطقه تجا�7 �� نگليسى ها نفو� �پى E>، تأسيس كمپانى هندشرقى نگليس، عبا{، شا( ،qميال� 1600 سا� ��هندشرقى كمپانى مديرعامل به فرمانى qتجا� متيا:7 ،<E طى كه �� نگليس مختلفى به مأمو�> كمپانى �گذ� مى كر� �� كا�گا( هايى تا مى �� ختيا� Eنا> به �ير> تأسيس كنند. به �نبا� ين متيا:7 � شير:، جاسك، �� فر�نى qكا�گا( هاصفها> �ير گر�يد. �� پى Eنا> هلندq ها

� فرنسوq ها ��� ير> شدند.طريق : بين لمللى تجا�7 هم چنين به E> جا : � مسكو به گيال> : سنتى :�بفت qپا�چه ها ��پا، معموال � لهستا> مركشى، چر^ نشد(، �باغى چر^ تافته، صا�� بريشم، همه : باالتر � مخمل علت به تجا� متوسط طبقا7 مى شد. توسعه � ��بط تجا�تي ير> با ��پا، �ضع

بسيا� خوبي �شتند � منابع سرشا�� : �( تجا�7 به �ست مي ���Eند فزيش چو> عبا{، شا( Pخصو به صفو�، سالطين عال�( به �ثر�7 ملي � نتيجه توسعه تجا�7 مي �نستند، تسهيال7 فر�ني بر� تجا�7 �خلي � خا�جي قائل شدند � Eنا> � به عنا�ين مختلف تشويق مي كر�ند. مي تو> گفت كه �� ين ���(، تجا�، متمو� ترين مر�^ :ما> خو� بو�( ند � با �جو� ين كه تجا� خا�جي، به خصوP تجا� پرتغالي بسيا� Eنا> كا� �جو� ين با مي كر�ند، خال� Eنا> كا� �� هلند� �خو" بو�( � ثر�7 :يا�� : ين �( نصيب شا> مي گر�يد. تجا� يرني، ��پا Tنقا ���ترين به � حتي Iساير كشو�ها� شر � ير> جنا{ مي بر�ند � متاW غر" � �� با:�ها� ير> عرضه مي نمو�ند. شا��> �� سفرنامه خو� مي نويسد: با:�گا> يرني بهترين ��? � �� با:�گاني

Tند. �� تما^ نقا�به بهترين �جهي به مو�� عمل مي گذ � <E � شته��نيا، : سوئد گرفته تا چين نمايند( ��ند � به كا� با:�گاني مشغولند.پر�خت : � �هند qهنر ثر سفا�? يافتند، تونايى متمو�، فر� �� ميرعما� خط كه ست شد( گفته چنانچه برEيند. <E qها هزينه

:ما> حياتش با طال معا�ضه مى شد( ست.هنرمند> تعد� � گرفت ��نق تقاضا فزيش با qهنر qها�با:حاميا> : كه هنرمندنى فزيش ��به ��ند با يافت. فزيش مستقل مى :�ند. �ست qهنر Eفرينش به E:�نه � شد( جد خو� qبا���به �بسته كه هميشه هنرمندنى طبقه �� : qجديد � Pطبقه خامى كر�ند هنرEفرينى مستقل به طو� طبقه ين شد. )�: بو�ند، ��با� به خصوP نقاشاني كه هميشه :يرنظر حامى كا� مى كر�ند : :يرنفو� حامى خا�R شدند. �� ين ���( ��R مرقعا7 نشا> : ين مر ست.مرقعا7 : سا� 957 هجرq قمرq تا قر> يا:�هم هجرq به �R خو� مى �سد.32 ين �الالنى توسط با:�ها �� منفر� صفحا7

فر�خته مى شد. Eثا� qبر با:�هايى شريط ين ��هنرq �� خا�R : ير> نيز يجا� شد. �� �الال> يا تجا� كه ست شد( �كر منابع هنرE qثا� � به هند�ستا> � ساير كشو�ها مشتريانى Eنها qبر Eنجا �� � مى بر�ند ين qبر كه مد�كى تنها ست. بو�( با:�هاq تجا�q هنر �جو� ��� حكايتى : ظاهر كه ست qشاعر صفو ،qمالغر��صا�قى بيگ فشا� � به خوبى مى شناخته q )نقل مى كند: �قتى قصيد ست، چنين : خانه قهو( �� گفتند، صا�قى lمد ��به قصيد( مى خوند � گذ�نيد( نظرشا> گرفته، فقير : � <E نرسيد(، مسو�( Eخر شنيد> تا" ين : بيش حوصله ^ گفت ند�� � برخاسته بعد : لحظه E qمد( پنج توما> به �ستا�q بسته با �� صفحه كاغذ به بو� قلم طرحى كر�( : سيا( كه خو� به توما> مى خرند كه به سه من ��( � گفت: «تجا� هر صفحه مر هند�ستا> برند، مبا� �:> بفر�شى، � عذ� بسيا� خوسته � �فت».33 � خريد qهنر �الال> توسط همين صو�7 به نيز صفحا7 خطاطى فر�? مى شد( ند. قاضى حمد گز�? مى �هد كه ميرمعزلدين محمد خط � به معرR مرتبه ? �سانيد( بو�، هم جلى � هم خفى هر �� � خو" مى نوشت. خطوT � هرچه نوشت، تجا� به جانب هند بر�ند. 34 كه مى نويسد عباسى q�E عالم تا�يخ كتا" �� منشى بيگ سكند� مر�^ نز� � كتابت كه نويسا> نستعليق : صفهانى شا( بابا موالنا � �عرI بسيا� بو� ما �� ين حين كمتر به �ست مى Eيد كثر به طر

جونب بر�( به قيمت على فر�ختند. 35 هنرq شرقى Eثا� خا�جى qبا كشو�ها Tتبا� � مبا�ال7 پى ��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

72

qسو : مى شد. ير> ��� مصو� كتب � نقاشى ها جمله : غربى �لوكا{، بريا> مانند qهلند نقاشا> �يژ( به ��پاييا> حضو� �يگر با��> فو:يشم، فيليپ Eنجل � ��مين �� ��با� ير>، هم چنين مهاجر7 هنرمند> يرنى به هند � عثمانى � �� پى E <Eشنايى E> ها با هنرمند> كه كر� ��گير متفا�7 تكنيكي با � هنرمند> عثمانى، �� يتاليايى : هستيم شاهد كه هما> طو� �شت. تا:گى يرنى هنرمند> qبرنقاشى غربى �� ير> ستقبا� شد. �� كنا� پذيرفته شد> هنر غربى، فرهنگ غربى با تما^ تا:گى هايش برq يرنيا> مو�� كنجكا�q قر�

گرفت. Iتفاپاييا> �� ��با� همد��( با عصر �نسانس �� غر" ��حضو� مى فتد. �� ين ���( �� ��پا هنرمند> به طبقه q مستقل � شرفى بد� شدند، كه با حجم :يا�q : سفا�شا7 : جانب طبقه بو�ژ�q ��به �� بو�ند. هنرمند> �نسانسى تونستند : ثبا7 جتماعى بهرمند شوند. به � خو� بر سر:مين حاكم فرهنگ ير> �� با حضو� حا� ين ��

ير> نتقا� ��ند. qكا�گا( ها �خلى توليد7 جهانى، qها�با: R�� با هم چنين به سرعت بريشم بافى � پا�چه بافى نقاشى، ،qمنبت كا� ،q:كاشى سا�شد نمو�. �ليل �شد با:�گانى �� ين ���(، منيت �( ها، ساختن جا�( ها � يجا� كا��نسرها � E" نبا�ها بين �( بو�( كه موجب تسهيل �� مر

تجا�7 � با:�گانى مى شد.Aنتيجه گير

بو�( qبسيا� عومل : متأثر هميشه qهنر ثر خلق �� هنرمند جتماعى شريط هنرمند، بر موثر بير�نى عومل مهم ترين : ست. هستند جتماعى عومل ين كند. مى :ندگى <E�� هنرمند كه ست طو� �� مى كنند. مشخص جامعه �� � هنرمند پايگا( � جايگا( كه مى ���Eند �� ستخد^ به � هنرمند> قد�تمند، qحكومت ها تا�يخ qبا��� qنظر حمايت ها :ير ترجيح مى ��ند نيز همو�( � هنرمند> پيشين qحكومت ها همچو> qصفو )��� �� كنند. هنرEفرينى هنرمند> :ير چتر حمايت ��با� كا� مى كر�ند.E> ها همچو> گذشته ��

qبو�ند. حمايت ها �برخو�� q )جايگا( �يژ : qبا� پا�شاها> صفو��به عالقه شا( �بسته : يك سو ��با�، ��با�q � �ضعيت هنرمند �� به هنرها � : سوq �يگر بستگى به �فتا� � خالقيا7 شخص هنرمند � هنرمند> ��با� به qما� qبستگى ها� �يگر طرفى : �شت.

Eسيب پذير مى كر�. �� q� )خالقيا7 هنرمند �� جايگا � qبا��� qعامل حمايت ها ����با� موثر بو�، ين �� عامل �� ���( هاq پيش : صفوq نيز �� جايگا( هنرمند �� ��با� نقش �شتند. �� ين ���( عال�( بر �� عامل �كر شد(

مذهب هنرمند نيز �� موقعيت �q �� ��با� �خيل بو�. qمعنو � qما� لحا� : همو�( ��با� �� هنرمند> چه گر (به خصوP ما�q) �� شريط خوبى بو�ند. ما هيچ گا( نتونستند جايگا( خو� � ��با� تثبيت كنند. �� ين ���( شريطى برq هنرمند فرهم شد كه طبقه � جايگا( جتماعى خاصى كه تا پيش : ين، : E> برخو��� qصفو )��� ير> �� تجا�7 ��نق � R�� ��Eند. به �ست � نبو�ند سبب شد كه طبقه q : جتماW به تو> مالى باال �ست يابند � تو> با qند. هنرمند ���( صفو��E به �ست � Eثا� هنر� برq خريد مالى حجم :يا� تقاضا موجه شد � : ين �� تونست : نظر قتصا�q خو� خو� qقتصا� موقعيت تونست كه هنگامى هنرمند كند. تأمين � qصفو Wجتما : q طبقه عنو> به � خو� كند، تثبيت جامعه �� �معرفى مى كند. �� ين :ما> ست كه نامش � �� پاq ثر هنرq ثبت

مى كند.

پي نوشت ها: ،qنسا�حمد سهيلى خوحمد منشى قمى،گلستا> هنر، تصحيح 1ـ قاضى

نتشا�7 منوچهرq، تهر>،1366،135.حاميا> : عبا{ شا( سلطنت �يل ساال� سپه قرمانلو، فرها�خا> 2ـ

برجسته هنرها محسو" مى شد. 3ـ هما>125.4ـ هما>139.

5ـ صا�قى بيگ كتابد�، مجمع لخوP، 7: عبدلرسو� خيامپو�، خترشما�، تبريز،1327،10.

6ـ مينو�سكى، سا:ما> ��q حكومت صفوq، 7: مسعو� �جب نيا، نتشا�7 ميركبير، تهر>: 1378،24.

عباسى،نتشا�7 محمد :7 چها�^، جلد نامه، سياحت شا��>، ژ>، 7ـ ميركبير، تهر>،133، جلد پنجم،233.

نتشا�7 سبحانى، توفيق :7 هنر��>، مناقب ،qفند عالى مصطفى 8ـ سر�?، تهر>: 1369،106.

9ـ قاضى حمد منشى قمى، گلستا> هنر، 148.10ـ سكند� بيگ منشى، تا�يخ عالم �Eq عباسى، به كوشش يرR فشا�،

ميركبير تهر>، 1351، جلد1،17411ـ قاضى حمد منشى قمى، گلستا> هنر،99.

12ـ حمد سهيلى خونسا�q، عليرضا عباسى، هنر � مر�^، ���( 16، شما�( .27 ،1357 ،190-189

13ـ يحيى �كا، غيا� نقش بند،نقا? تونا، شاعرq خو? قريحه � بافند( q چير( �ست، هنر � مر�^، ���( 1، شما�( 1، 1341،8.

.10،Pلخو، مجمع �14ـ صا�قى بيگ كتابد

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

73

نتشا�7 توفيق سبحانى، مناقب هنر��>، 7: ،qفند 15ـ مصطفى عالى سر�?، تهر>، 1369،106.

16ـ خوجه عبدلعزيز صفهانى گر چو> هنر خو� خالI پسنديد( q هم به �قيق طبع به نسبت گر � كر� نمى پيد شهر7 بهز� � :ما> �� �شت جانب �عايت � �E" ملو� نيز سالك مى شد، �� ��:گا� � كسى نا^ � �سم � نشا> مانى خا� �يز � بر :با> نمى ���E. ستا� باهراليجا� ين گر�(، على هر صفهانى، عبدلعزيز خوجه ،Iفو �� صنعت تهماسب شا( معلم Pلخصوكه ند كر�( حكايت بو�ند. مسمو^ بد Iخال به ما بو�ند؛ عالم ستا�نى �� q�� كه �شت قباحت، خوجه بن محمد مير: نا^ به مقبو�، غالمى شا( مالحت � مايه �E q^ �� � جا> شا( بو�. هر �قت كه سلطا> به نقا? خانه مى �فت، � نيز پيوسته همرهش بو�. خوجه عبدلعزيز � على صغر �� كفر> نديشيدند � مكرq مكر� ساختند كه E> مير: محمد � گمر( q نعمت حيلهكنند. باتفاI پر نفاI خو�، بنيا� عز^ جانب سو� هند كر�ند. چو> به ��لملك شير: �سيدند، پر�نه q تقلبى �ئه ��ند � : حاكم Eنجا مخا�R ال:^ خويش ��� qبر�ند. تهماسب غمگين � مبتال بند� هرمز به � گرفتند � كوشيدند كه فرI چاپا�q پى Eنا> ��> كر�. خوجه عبدلعزيز كه مر�q ستا�، بين نقاشا> نا��( q مقبو� اليجا� بو�، صر� نظر كر�، � به �ست خو� بينى � � بريد � هر �� گو? على صغر � قطع كر�. � بدين نحو سياستى خفيف �� حق Eنا> هر چاپا� بيك صا�قى � �ستا> ين (105 :1369 ،qفند (عالى نمو�. جر Eنها كه خوست بتد سلطا> كر�. �ستگير ��بند، : گذ� حا� �� ،� تن سه به تفصيل �� مجمع نيز فشا� : كشتن ما به مجا:تى شديد محكو^ كند. �لخوP خو� ���E( ست. (صا�قى بيك، 1327: 254) قاضى حمد منشى نيز � شا�( ��� � فقط �كر مى كند كه E> �� مهر شا( <E به �� گلستا> هنر تقليد كر�( ند �� مو�� مجا:E 7نا> چنين مى نويسد؛ شا( بينى ساخته � كا�

گذشته بو�.(قاضى حمد، 1366: 137). .257 ،Pلخو، مجمع �17ـ صا�قى بيگ كتابد.175،q�E سكند� بيگ منشى، تا�يخ عالم18ـ 19ـ قاضى حمد منشى قمى، گلستا> هنر،150..176 ،q�E سكند� بيگ منشى، تا�يخ عالم20ـ

ميركبير، نتشا�7 ،qصفو ��لت � �ين ،qحمد مير 21ـ تهر>،1370،62.

تهر>، نوين، قلم حكايت ير>، تا�يخ �� شيعه نيا:مند، �ضا سيد 22ـ .1383،145

23ـ شا( تهماسب، تذكر( شا( تهماسب، نتشا�7 شرI، تهر>، 1363،30.24ـ هما>،30.

،qصفو )��� �� هند به يرنى هنرمند> مهاجر7 كفالت، كوشا 25ـ فصلنامه Eينه مير�، ���( جديد پاييز 1383،50.

26ـ هما>38..174 ،q�E سكند� بيگ منشى، تا�يخ عالم27ـ

28ـ هما>190.29ـ بولقاسم طاهرq، تا�يخ سياسى � جتماعى ير>، نتشا�7 فرنكلين،

تهر>،1354،325.30ـ سيد �ضا نيا:مند، شيعه �� تا�يخ ير>،150.

31ـ بر��> شرلى32ـ Eنتونى �لش، نگا�گرq � حاميا> صفوl�� :7 ،q هللا �جبى، فرهنگستا>

هنر، تهر>، 1385 ،217..5،Pلخو، مجمع �33ـ صا�قى بيگ كتابد

34ـ Eنتونى �لش، نگا�گرq � حاميا> صفوl�� :7 ،q هللا �جبى، فرهنگستا> هنر، تهر>، 1385،217. قاضى حمد، منشى قمى، گلستا> هنر،119.

35ـ سكند� بيگ منشى، تا�يخ عالم �Eq، جلد1،171.

فهرست منابع Rير كوشش به عباسى، q�E عالم تا�يخ منشى، بيگ سكند� 1ـ

فشا�، جلد1-2، ميركبير تهر>، 1351.2ـ �كا، يحيى، غيا� نقش بند، «نقا? تونا، شاعرq خو? قريحه � بافند( q چير( �ست»، هنر � مر�^، شما�( E 1 )��� 1با>1341، صص

.11-7نگا(، نشر هفتم، جلد ير>، جتماعى تا�يخ مرتضى، ،qند�� 3ـ

تهر>، 1383.حمد،«عليرضا عباسى»، هنر � مر�^، شما�( ،qنسا�4ـ سهيلى خو

189-190 ���( 16 تير � مر��. 1357. صص30-25.5ـ سيو�q، �جر، ير> عصر صفوq، 7: حمد صبا، نتشا�7 كتا"

تهر>، تهر>، 1363.6ـ شا��>، ژ>، سياحت نامه، جلد چها�^، 7: محمد عباسى،نتشا�7

ميركبير، تهر>،1336.تهر>، ،Iشر نتشا�7 تهماسب، شا( تذكر( تهماسب، شا( 7ـ

.13638ـ شوستر �لسر، ير> عصر صفوq : �يدگا( سفرنامه هاq ��پاييا>.

7: غالمرضا ��هر^، ميركبير، تهر>،1364.خيامپو�، عبدلرسو� :7 ،Pلخو مجمع كتابد�، بيگ صا�قى 9ـ

خترشما�، تبريز،1327.فرهنگى � جتماعى � سياسى تا�يخ خالصه هللا، �بيح صفا، 10ـ

ير> تا پايا> عهد صفوq، نتشا�7 ميركبير، تهر>، 1356.ير> عصر نديشه �ينى �� نها� � 11ـ صفت گل، منصو�، ساختا�

صفوq، خدما7 فرهنگى �سا، تهر>، 1381.نتشا�7 ير>، جتماعى � سياسى تا�يخ بولقاسم، ،qطاهر 12ـ

فرنكلين، تهر>،1354.سبحانى، توفيق :7 هنر��>، مناقب مصطفى، ،qفند عالى 13ـ

نتشا�7 سر�?، تهر>، 1369. )��� �� هند به يرنى هنرمند> كوشا،«مهاجر7 كفالت، 14ـ

صفوq»، فصلنامه Eينه مير�، ���( جديد پاييز 1383. صص57-32.سهيلى حمد تصحيح هنر، گلستا> حمد، قاضى قمى، منشى 15ـ

خونسا�q، منوچهرq، تهر>، 1366.ميركبير، نتشا�7 ،qصفو ��لت � �ين مريم، ،qحمد مير 16ـ

تهر>، 1370.17ـ مينو�سكى، سا:ما> ��q حكومت صفوq، 7: مسعو� �جب نيا،

تهر>: ميركبير، 1378.نوين، قلم حكايت ير>، تا�يخ �� شيعه �ضا، سيد نيا:مند، 18ـ

تهر>، 1383.� حاميا> صفوl�� :7 ،q هللا �جبى، qنگا�گر Eنتونى، 19ـ �لش،

فرهنگستا> هنر، تهر>، 1385.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

74

مقدمهكتا" «باb ملكو7» : هفت بخش � هفت عنو> فرعى تشكيل bگفتا�»، «با b> «باصلى كتا"، هفت عنو> : عنوشد( كه به تبعيت خيا�»، «باb فر��{»، «باb �ضو>»، «باb ماندگا�» � «باb يا�گا�»

�� كتا" �يد( مى شو�. � qهنر شناخت مجموعه ين مو�� �� صلى تحليل كه Eنجا : Rمند� qثا� هنرE : <لذ7 بر� � qحظ بصر qيجا� :مينه � ال:^ بر�� E> ست : بتد توجه بينند( ثر به تابلوq بسيا� :يبايى كه : سو�( � قر� كتا" صفحا7 صد� �� � شد( جر نقاشيخط شيو( � �� حمد گرفته، جلب مى شو�. ين ثر گرچه حركت طبيعى قلم نيست ما طرحى <E قو^ � پختگى كه مى شو� �يد( <E �� ستا�نه � q�نگ گذ� � ،<E قو{ گونه � � Eهنگين كرسى �ليل همين به � كر�( تثبيت � qجزحى مى �ساند كه �� چينش � طر نگا( خو? نگا� � qنير�مندسطر � پيوستگى بين سطرها نهايت هتما^ � به عمل ���E( ست. با ين

حا� : Eنجا كه ين ثر �� هاله q : �نگ � مد�هاq �نگى � ساخت � سا:هاq معمو� �� كا� نقاشيخط قر� گرفته مى تو> E> � : نظر

.���E موفق خط نستعليق به شما� q> ها: برگر�يباشناسى :عنو> نوشته هاq هفت گانه �� بخش هاq كتا" �� نهايت يجا: � كوتاهى : نمونه هاq نا�� نستعليق نا" به شما� مى Eيند كه به تونمندq قلم qهى مى �هند. خوشنويس �� مطلع هر بخش �� نوشته هاستا� �سولى گوعاشقانه q � �� نسبت با هنر خوشنويسى قلم :�( كه هر چند كوتا( � موجز ست، ما عميق � پر شو� � مملو : حس � حا� عا�فانه نسبت به هنر شريف خوشنويسى ست. گر ين نوشته ها : عمق �جو� �سولى بر Eمد( باشد كه به طو� حتم ين چنين ست، بايد عمق �لبستگى يشا> � به هنر

خط : البالq همين سطرهاq كوتا( ��� كر�.� تصويرq شاعرنه : خو� � ��يايى بلند � تابنا� : هنر خوشنويسى � l�� : لطافتبايد � �عاشقانه qها q:هن ساخته � خيا� پر�� ��

حس بسيا� ظريف � �نياq پر حسا{ � به خوبى ��� كر�:

*�كا�� تيمو�

با{ ملكو6 يكي �B �ثا� ماندگا� نقاشيخط �ير��

* عضو �نجمن خوشنويسا>

با{ ملكو6جليل �سوليناشر: مولف

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

75

� خوشنويسى سنتى قوعد � صو� بايد كه بو�^ ��يافته ...»باغى به شد> تا:( � شكفتن qبر بتونم تا برسانم كما� حد به : qبا� كوله با من � بو�^. �يد( ما( �� � تصوير? كه شو^ ���نيز�هاq ��� �ست : باb شد^... ين با قلم عطر Eگين ��� تجربه، كه هز� �ستا> به ��q تك تك نى ها �E: عشق سر��( بو�ند، قلم نوq نى ها همر( با � گلچين كر�^. Eنها مى �نستند كه عاشقانه ها به � گو? من شد( عاشق هم نى ها كه ��يافتم بعدها شد. خوهم : �: �� من Eگا( شد( بو�ند � مى �نستند فرما> سپر�( ند؛ چر كه ماندگا� نقش شا> qگا�:�� � �: نخوهند نقشى خطا به هرگز كه

خوهد شد.(1)» موR بى تابى ��l هنرمند � : البالq ين كلما7 كه Eتش

��I � شوE �� Iنها :بانه مى كشد، مى تو> حسا{ خو� به �كرگونه حالت كلما7 تما^ كه كر�

گرفته ند. خوشنويس جا> كال^ � تال? پيوند يجا� qبر � خو� ساله � 45

بيا> مد�نيسم � بين سنت مناسب مى كند. نقل قو� يكى : همرها> �سولى �� مو�� سا� هاE qغا:ين خط عرصه � �� � فعاليت مى توند حسن سلو� � � �� نمايا> سا:�. بيشتر ين حو:( به � Eشنايى خو� جلى ستا� با يشا> سا� هاq همكالسى �� كال{ ستا� حسن ميرخانى مربوT مى �ند � يا���E مى شو�

موفق ترين : يكى �سولى كه حسن ستا� كال{ هنرجويا>

� Tنضبا با ساعت سر �� � بو� حاضر كال{ �� :يا� تمرين � كا�

مى كر�. توجه ستا� تعاليم به � مى شد �q كتابت، � قطعه نويسى � ��كال{ ستا�

با Eشنايى � qهمكا� ثر �� بعدها كر�. تكميل مرحو^ ستا� �ضامافى تحت تاثير كا�هاE q> مرحو^ به

نقاشيخط گريش پيد كر� � كا�هاq فاخرq � �قم :�. �� حا� حاضر نيز شهرq� 7 به خاطر تابلوهاq نقاشيخط ست. �� ين Eثا� ها�مونى �نگ، نوq��E � بعد گرفيكى تركيب بندq مشهو� ست. با ين كه ستا� �سولى تحصيالE 7كا�ميك هنر ند�� ما با كا� :يا� � تونايى باال ين �يژگى ها �� كا�شا> �يد( مى شو� �پا به پاq تحصيلكر�گا> هنر پيش تبديل معاصر هنرمند> موفق ترين � مشهو�ترين : يكى به � �فته

شد( ند. qنتخا" مضامين عالى � بهر( گير يشا> �ثا� E � مزيت كا� ،q�: قرE> � نهج لبالغه � حا�يث مى �ند كه ين Eثا� عال�( بر �يژگى :يباشناختى ��q حسن معنوq ست � مخاطب : E> لذ7 مى بر�(2).

به بخش هاq كتا": نگاهي مي ند:يم:

با{ خيا� qئه شد( كه تا�يخ ها�نقاشيخط qخيا� جمعا 76 تابلو bبخش با ��1373، 1374، 1375 � �� شناسنامه Eثا� مى تو> �يد. 33 تابلوq نقاشيخط q مايى پرسابقه:E نها طبعE �� ست كه جليل �سولى qثا�E : ين بخش���. ين Eثا� �� ��q بو^ � با ستفا�( شيو( شناخته شد( �q �� پر�:? سيماq حر�� � كلما7، يجا� تركيب بندq محكم، غرI هاq به كا�گرفته شد( �� �مه حر�� � كلما7 � چينش هنرمندنه، با كا�� بندq مربعى � پر�:? �نگ � ستفا�( : �نگ هاq متنوI�� ،W طال � �نگ كرليك Eثا�

�:شمندq نقش بسته كه �يد( مشتاقا> � نو:? مى �هد.�� 43 تابلوq �يگر نقاشيخط، ستا� �سولى تجربه هاq تا:( q �ئه كر�( ند � به تعبير خو�شا> ��هاq �نگ � گشو�( � با «نفجا� نمونه ين �� :�( ند. نقش � تابلوها ين حسا{» كا�ها بر خال� Eثا� �سته قبل يك عنصر بسيا� مهم به نا^ سرعت �جو� ��� � هنرمند �� پى به كا�گيرq ين صل به �نبا� �ئه � � �حر� مطلو" � qهنر qسيمابا مى خوهد بلكه نيست، كلما7 تندEسا qگر�? ها � چرخش ها يا قلم شتابا> Eهنگ ضر" �لحظه �� � پاهايى �� مو قلم نقش :ند. به همين �ليل ثر � qهنر qفرينى هاE لحظه ��

متجلى مى گر��.جا به qثرها ين گويى تندنگا�q �سولى همه : ماند( �� پاE qهوq نگر> �شت ست كه به سرعت �� فضا مى ��ند � �� چشم بر هم :�نى برI نگا( Eنها كه يا�گا� به ماند(، خير( بينند( �هن ��به Eثا� : �سته ين �� هنرمند مى ماند. ند^ � حر�� كلما7 نگا( :يباشناختى ند�� � qبتكا� qهنر qپركر�> فضاها qنها برE : فقطخو� مد� مى گير�. �نگ بندq هاq تند � تنوW �نگ � يجا� عمق �� خط عنصر فضا ين �� ست. Eثا� ين qيژگى ها� : تضا�

�نگ ها فر� �فته � �� تلفيق با Eنها خو�نمايى مى كند.بيم :ما> كوتاهى : گويى نقاشيخط qتابلوها ين �� خو? نگا� ��� � نمى خوهد حتى لحظه q �� :ما> متوقف بماند بنابرين به مشق جنو> �� ���E( � غوغاq ���> � به نو� قلم خو� سپر�( ست � �� سماعى عا�فانه � �� حالت بيخو�q پيوسته نقش مى :ند � به جلو مى ��� ين مى كند. ترسيم � Tنو خطو : � مى گر�� با: �� خلسه ��با�( ��سته : كا�هاq �سولى فرI بينى با �سته كا�هاq قبلى ��� � به طو� حتم گذشت :ما> � نحو( موجه شد> هل هنر با E> ها مى توند يكى : معيا�هاq :يباشناختى برq �:يابى ين Eثا� باشد. هنرمندنى كه �� متيا: �يژ( � ��ند كه خط � �� ين عرصه � نقاشيخط كا� مى كنند

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

76

فضاE q:� تجربه كنند � �سولى نيز : ين ظرفيت �� كا� خو� نهايت بهر( � جسته ست.

qين تابلوها � كا�بر� �نگ بند: نگى �� برخى � qها q�نقطه گذمتفا�7 � حساسيت باال �� نتخا" �نگ ها : مختصا7 �يژ( q ست كه �� ��يف كا�هاq تا:( �سولى به شما� مى ��ند. با ين حا� بايد به عنو> نگرند( q منصف يا�q��E كر� كه مخاطب هاq هميشگى Eثا� �سولى با ين �سته : كا�هاq جديد � مثل كا�هاq قبلى كه �� كنا� همين Eثا� چاپ شد( شد( به �حتى �تباT برقر� نمى كنند. گذشت :ما> نسبت ين �سته : Eثا� � ��جه ماندگا�E qنها � �� ناخو�Eگا( � حافظه جمعى qثا� برE ينهد ساخت به همين سا> تجزيه � تحليل بهتر نمايا> خو

qنگيز( ها : نيا: به سو� بصرq بااليى ���. تا هم مخاطب متوسط <���E q�� كه به يطى �مل � شرگا( شو� � هم عوE نى هنرمند����q به ين �سته : Eثا� مى توند موثر باشد، تحليل كند � : صل قصه،

.���E به �ست گاهى ال:^ �E zبا{ فر��

باb فر��{ �� بر��ند( � 79 تابلوq خط � نقاشيخط ست. �� جايى �سولى نقطه Eغا:ين ين Eثا� � به نگا�? عنو> ��q جلد كتابى نسبت qمعما� q: بناها � فضاهاحى : طرمملو <E � مى �هد كه ���> مايه q جلد، ناشر نسخه q�� نگاشتن : بو�( ست. برq خوشنويس پس

�� � :يباشناختى Iبر طرl ها، به نگريستن با � � مى كند �سا� ��جو� خو� شعله �� مى بيند. : ناخو�Eگا( خوشنويس به يكبا�( خاطر7 : Eنچه هر � سر��ها ستو> ها، �نگى، qشيشه ها قديمى، qخانه هامعما�q ��:گا�> گذشته �� ته ماند( �، �هن � باقى بو�( ظاهر مى شو� � فرصتى برq همنشينى خط � فضاهاq معما�q فرهم مى كند تا جايى

كه خوشنويس خو� � Eما�( كا�ستا> تا:( q مى �ند:«... ين با� خوشنويسى � به ميهمانى خانه هاq قديمى بر�( بو�^، qشيشه ها پشت : گرفتند. qجا كاهگلى qپنجر( ها �� �� Tخطومى كر�ند..... جلو( �نگا�نگ مشق ها سيا( قديمى، qپنجر( ها �نگى جديى � شد( ملحق Tخطو به شا�مانه، �غونى، � nسر qنگ ها�ناپذيرند...حال�7 حفظ صالت هايى كه ��I�� � l خو�^ � �� Eنها �ميد( بو�^ � من كه عطش نوشتن بريم به قد�q :يا�بو�كه بريم كاغذها همه � � نيز�ها قلم تما^ مى كر�^ فكر همو�( كافى نيست. � مى �يد^ خطوطى � كه :مانى سير پيچ � خم Eنها

بو�^، كنو> سير سرنگشتانم قر� گرفته ند...(3)» پايه � سا{ تابلوهاq ين بخش �� هم تنيد> خط � عناصر طرحى معما�q ست � غلبه قابل توجه با Eثا� خوشنويسى سنتى �� �� خط نستعليق � شكسته نستعليق ست. Eثا� نقاشيخط هم �� قالب تابلو �ئه شد( يا �� تلفيق با خطوT سنتى �� حد حوشى

� گوشه هاq ثر جا گرفته ند. qها lيكدست كر�> خط �� طر � قر���> قطعا7 سنتى معما�q شايد : بتد مرq به ظاهر سا�( تلقى شو� ما �� باطن، : كد^ هر qبر خوشنويس ست. نفس گير � �شو� qكا�فضاهاq تعيين شد( بايد يك طرحى تا:( �� نگا�? به كا� گير�. )���E qبا�يك خوشنويس �� به ظريف نگا� qمثال �� فضاها� سيا( مشق � �� �نباله هاq ميم � شمر( هاq ��ير �� نهايت qبافضاها � ال:^ همخونى طريق ين : كه نگاشته ظرفت � �طر� E> فرهم كند (99P) ين ��� يعنى مهندسى حر�كلما7 برq هر فضاq يجا� شد( �� «باb فر��{» كامال قابل ��يت ست. � : تبحر كاتب به خوبى چهر( گشايى مى كند. �قع قضيه ين ست �سولى برE qما�( سا:q ين مجموعه (79 ثر) 4 سا� �قت گذشته ما بى تر�يد گر تابلوهايى � كه ين چنين �� Eنها پركا�q � �يز( كا�q هاq :يا�q �جو� ��� به �يگر>

بسپا�يم بايد �� �قتى �� بربر به E> هتما^ مى كر�ند.Eما�( سا:q هر بخش : بخش هاq مجزq تابلو � �� كنا� : مها�7 ها � ثر : كل به �ست ��> يك ��l �حد هم نشاند> � تخصص هاq ستا� �سولى ست كه بخشى : Eنها �� كا�هاq �ئه شد(،

مشهو� ست.پر�ختن به قالب سيا( مشق �� ين Eثا� بسيا� چشمگير � خير( كنند( سيا( �� نقاشيخط �يشه � كه ست عتقا� ين بر نيز �سولى ست. : برخى تكامل يافته � مى تو> شكل با�� با همين .��� �جو� مشق

نقاشيخط هاq معاصر � با �يشه سيا( مشق مو�� مطالعه قر� ��.شايانى كمك Tخطو � فر^ ها كر�> برجسته به ^�E qمينه ها:كر�( � به همين سا> موسيقى �Eمى : �يتم كلما7 � مى تو> با گو?

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

77

�� شنيد. ين تابلوها بسيا� عاشقانه كا� شد( ند � هر كد^ : Eنها كفايت مى كند كه به بينند( بقبوالند كه عمق سرسپا�q هنرمند به كا�? تا چه ميز> بااليى ست. �نگ بندq بسيا� :يبا � تلفيق E> با :مينه سيا( مشق غوغايى : �نگ هاq قهو( q � يشمى � كه : قدمت � صالت خبر مى �هد �� كنا� هم نشاند( � بى ختيا� صالبت قلم �سولى، بينند( � P) .صفهانى مى بر�غالمرضا شو�شى مير: qسيا( مشق ها qبه فضا

(137 P) � (119�� ين Eثا� : قلم غبا� تا قلم جلى � كتيبه برE I�� q:مايى �يد( شو� � �سولى : معد�� هنرمندنى ست كه تونمندq همه گونه نويسى bين كه به بخش «با: ست. قبل پر خطر حفظ كر�( qها �� �� مصا

ملكو7» كتا" ��� شويم ال:^ ست : اليه هاl�� q هنرمند كه �� Eيينه هنر �q متجلى شد( پر�( بر��q بيشترq كنيم.

هنر �يينه ��حى هنرمندتا عميق : مختلف lسطو �� هنرمند ��حى حسا{ كم عمق همو�( �� ثر هنرq� q تجلى مى يابد ما �سولى بر ين با�� ست كه عال�( بر صو� � قوعد، كا� موقعى �:شمند مى شو� كه حسا{ شخصى �جوشش ���نى با خط �q تلفيق

شو�. � ين نگا( � ين گونه توسعه مى �هد:خط � مى گير� �ست به � نى قلم خوشنويس «�قتى �لخوهش � بر صفحه سپيدكاغذ نقش مى :ند، E> �قت ست كه گر با حسا{ ���نى � لطيف � پا� همر( باشد نى به :با> <E �� <مى تو � qفا? مى كند � غم � شا� يد � سرها �E مىنفس �مسا: مى شو� با :ما> كه �ست <E � لمس كر�. �يد � صدq كشش قلم نى بر صفحه كاغذ طنين ند: مى شو�. <E مى�E � نگيز موسيقى كال^ به گو? جا> مى �سد �� qنولذ�E � 7مش � حس مى كند � ين هما> نى ست كه همو�( خوشنويسى ست. بو�( نسا> يا�� عقايد � هنرها ثبت ���قعا كا�q ست كه بايد : جا> مايه گذشت به ين :��q ها Eگا( هر � هنرمند خوشنويس نتيجه مطلو" گرفت نمى تو> چه جلوتر مى ��� عطشش نسبت به ين هنر بيشتر � �يد?

�سيع تر مى شو�.4» معنى بخشى � معنى Eفرينى هاq تصويرq : بيا7، يكى bبا bمر) Wشتن يك مصربا ��نظر � �ست. عاليق �سولى :ملكوتم نيم : عالم خا�) � جرq چهل با�( E> � ستفا�( : مخاطب به � شعر مفهو^ مى خوهد نقاشيخط تلويحى :با>

خو� لقاء كند. �� مو�� يكى : همين كا�ها مى گويد:�� يكى : قطعا7 «به كمك كا�� بندq با كاشى تونستم مفهو^ نهفته �� متن شعر � كه هما> q�:�E پر�: � �هيد> : كالبد خاكى ست

«(5).^��E �� به نمايشهر چند تجربيا7 �سولى �� جرq چهل با�( : موضوW �حد مى توند �� برخى مو�� هنرمند � به تكلف بيند:� � همه � Eنها � �� نز� �يدگا> qين كا� خطرپذيرما كند. q: خيلى عالى تا خو" طبقه بندهل هنر <E <نيز �� كا�بست فكر � عملى كر� سولى �� qقد�7 تخيل هنر �مى �ساند � �� ين حا� � : خو�? بسيا� فاصله مى گير� به طو�q كه

برq� q �� ين حالت «يك شيفتگى به نسا> �ست مى �هد � حالت بى خو�q چنا> �� � �R مى گير� كه خو�? � حس نمى كند. �� چنين حالتى �قتى قلم به �ست مى گيريد بيشتر حس مى كنيد كه ��يد نقاشى با نا" � مطلق، حسا{ �هاشدگى يعنى يك تا خوشنويسى مى كنيد �نگ � شكا� مختلف تركيبى كلما7 � حر�� يگانه مي شو� � به پديد

Eمد> فر^ مى نجامد.(6)» ستا� �سولى بخشى : حسا{ ���نى خو� � با مفهو^ بدهه نويسى � نگا�? �� سرعت <E �� كه ��شى ست. بخشيد( معنى qهنرشكل گيرq حسا{ �� لحظه Eفرينى هاq هنرq تحقق مى يابد. ستفا�( : �نگ كرليك موجب صل سرعت بخشى به كا� مى شو� � نمونه هايى

qبسيا� ين تجربه �ست. ين �يژگى q�� 7ملكو bثا� باE مجموعه :ين نيز �� � : سر گذ�ند( ند. بينش �سيد( ند، به : هنرمندنى كه بدهه سا:q � بدهه نويسى به تعبير خو�? «نفجا� حسا{» � تجربه كر�( ست. �q �� يكى : تجربه هاq �هه شصت، بر ��q بو^ خيس به نگا�? با مركب پر�خته بو� كه شتك :�> نوشته ها پس : خشك شد>

�نگ، جلو( هاq بديعى ��q بو^ هاq كر^ �نگ شكل ��( بو�.مر�:( �سولى پس : 50 سا� كا� بى �قفه، : سر��گمى برq پاسخ ين سو� كه خوشنويسى هنر ست يا تكنيك! گذ� كر�( � به بينش �

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

78

��شى ��شن �سيد( كه مى توند با جلو( هاq نا" خوشنويسى هنرنمايى كند � ين «هنر ساختن» � تكنيك به شما� مى ��Eيم <E كه q مقوله :ست. هنرمند qنايى هاتو �� تأملى قابل نكته �قعيت E> ست كه �سولى با خوشنويسى �� ين

نيم قر> ���ست � صا�I بو�( ست:مى �نم هنرها مطهرترين � «خوشنويسى .��� � عبا�7 حالت من qبر خوشنويسى موقعى كه ��^ سو�( حمد � مى نويسم، حسا{ بنويسم، :يباتر � «نستعليق» مثال كه نمى كنم بلكه حسا{ مى كنم خد�ند ��� با من صحبت

مى كند � ين كا� عاشقانه � �:شمند ست.7» �q �� پر�ختن به ين هنر ضمن توجه به همه � EياE 7> به عنو> يك سلو� � گذ�گا( qبر : صفا7 �ميمه �: حترحى مى نگر� � ��

خو� فر� مى شما��:«برq نجا^ كا�هاq سنگين � �قيق بايد مغز � �ست � ��l مثل �يانه كا� كند. بايد عصا" :يبا �نيا به � باشيد خوشبين باشيد، �شته ^�Eنگا( كنيد تا ��l شما �� ثر �ميد( شو�. به نظر من، حالت عتد� برq خلق Eثا� هنرq به �ست نمى Eيد، مگر با نز�يكى به خد، هنر خوشنويسى

يك هنر مقد{ � ��حانى ست.(8)» : بايد �سولى جليل عمومى �فتا� نقد ��حاشيه : q� بو�> ��� � خلو7 گزينى صفت معركه �� �شت كه � توفيق �ين نبو�. غافل

�Eء هل خط ���� پيد نكر� � همانند فوتباليستى كه �ئما مى گويد من �� :مين همه چيز � ثبا7 مى كنم � نيز با كا� � تونايى به تثبيت خويش

پر�خت، خو�? �� ين با�( مى گويد:بنشيند بايد هنرمند نيستم. � نبو�( � صنفى نجمن هيچ «عضو كا� كر�^، هنر^ نمى كنم كه چه نجا^ �هد، من قضا�7 � � كا�? بايد به قضا�7 من بنشيند. همه بايد با كا� خو�شا> � ثابت كنند نه با

(9)!�حرين �� q� كه ���E � qيا�: شوهد مى تو> ?�� ين qبر qبا� � پربرگ نامه كا� <E صلى نمونه � � كر�( حركت چا�چو" ست كه به سا�گى برq هر هنرمند خوشنويس يا نقاشيخط كا� فرهم نمى شو�. خوشبختانه �لبستگى � به كا� �� ند:( q ست كه حوشى

سطحى نمى توند �q � : مسير �قعى ? منحر� كند:«به حدq با كا�^ گر( خو��( ^ كه نمى تونم چيزq � مانع � حجا" بر من حكومت : هر چيز عشق بيش ببينم چو> برq خو� qسد �

مى كند.(10) ساير فر:ها � گفتا�هاq� q نيز مويد همين نكته ست:«معتقد^ هنرمند بايد به خير � سالمت � سعا�7 جامعه � مر�مى كه �لباخته هنر �يند، با تعهد، نديشه كند... لطافت ها � :يبايى � تحمل �ياضت هاست كه هنرمند جست �جوگر �قعى � ساليا> سا� �� كنجى

مى نشاند � : � موجو�q صيقل خو��( � با صفا با� مى ���E كه طبيعتا كه حسا�7 � بخل � پرهيز خلق، حسن صدقت، qخصيصه ها بايد q > سرمايهند � به عنوخو� بپر�� �� موجب نديد> حقيقت مى شو� �ست لهى �ستى به � مقد{ qهنر كه خوشنويسى �� كند... حفظ تقو نقش تعيين كنند( يى ���. بى تعا�� � تظاهر بايد بگويم �قتى �ضو مى سا:^، عتما� به نفس مى يابم � بر خو� غلبه مى كنم.»11 حا� با ين �ستمايه هاq معنوq كه �� هنر �سولى تجلى يافته به سرW باb ملكو7

مى ��يم:با{ ملكو6

نگا�? �بعين نگا�q باb ملكو7 حاصل پنج سا� كا� ستا� �سولى �� ين ��? سخت، با � ست يشا> Pگونه نويسى خا ست. چهل تجربه هاq مكر� نس گرفته ست بسيا�q : مختصا7 فنى �� ستفا�( تابلوها توسط ين به مفهو^ خط خالص �� : قد�7 :يباشناسى خط كامل، Wتنو �� �ليل همين به ست. شد( گرفته به كا� �سولى ستا� كا��q مربع شكل برq جر نتخا" شد( � مخاطب با خطوT تزئينى كه خاP قلم �سولى ست تجربه هاq گوناگو> � به تماشا مى نشيند. ين ين �ست مى باشند. : q��181،184 � 185، مو P qتابلوها qستا� �سولى �� ���( هاتابلوها نقطه كما� تما^ تجربيا7 نقاشيخط قبلى ست كه هر كد^ ظرفيت بحث مبسوT :يباشناسى � ��ست �

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

79

مى تو> ��با�( � Eنها : بعا� مختلف Eنها سخن گفت. bمر» qيبا: � Eهنگين تركيب � موالنا qمعنا پر شعر مضمو> باb» باعث شد( كه �سولى با ستفا�( : كلما7، تصوير مرb � �� بو^ نقاشيخط خو� با�ها مصو� كند. �نگ ها�E qE ،^سما> هاq ��شن � Eبى، بن مايه هاq سفيد �نگ � Eبى �E^ �� تابلوها �Eمش با:گشت نسا> � به �ستاخيز �قعى � خاستگا( �ستين �جو�q � خبر مى �هند. با:گشتى پر معنا كه متأثر : جها> بينى هنرمند به خوبى فرصت ظهو� يافته ست. ين نيز نكته q ست كه �سولى با ين كه �عاq تحصيال7 كالسيك

ند�� ما �� سايه سو: �� � شو� سر � ��l بى تا" خو�، به بينش �سيد( كه هستى � �� Eيينه توحيد معنى �� مى بيند. � :با" مقايسه مى تو> qين منظر منزلت هنر: پى بر�. �بستگى �ينى �� � به هنر معناگر� �� مقابل جريا> هاq هنرq بد�> پشتونه معنوq � پوچ قابل ستايش ست. � هستى هنرq خو� � �مد� همين نگا( لهى � معنوq مى �ند. : ين حيث تابلوهاq �سولى �� باb ملكو7 :نگ كال^ لهى � ��: معا� � با:گشت همگا> � به يا� مى ���E � هر با� به شكلى :يبا ين لطيفه نهانى � لحظه Eفرينى مى كند. ��l بيقر� نسا> هما> مرb باغى ست كه عز^ قبله به سوq هما> با: سر �لى بد� شد( قامت به گر چه � �حيل سرسپر�( � منتظر خالى شد> كالبد برq معرR هميشگى ست. عمق بينش � با�� هنرمند بر q��q:��� 7 چهل با�( به ين معنا ستو�نى ين مجموعه qتابلوها : قائل شد كه برخى بايد تونايى ست.: نظر

220 P .نباشد �ستا� �سولى نيز قابل تكر: ناحيه خو� شايد �يگر q� qستا� �سولى � هم چنين گفته ها � مصاحبه هاثا� E qالبال :مى تو> �ستو� نامه � نقاشيخط � به شكل �ليه ستخرR كر�. ين نكته : E> جهت هميت ��� كه مر�:( گريش ين هنر �� برخى مو�� با پى �يزq صحيح پايه هاq كا� همر( نيست � برخى : هنرمند> �چا�

تجربه هاq �نگين، ما :��گذ� مى شوند � تال? هنرE qنها چو> با طى كر�> مبانى ال:^ نبو�( به تال? كم فر�b تبديل مى شو�.

�ستو�نامه نقاشيخطجليل �سولى گرچه هنرمند نقاشيخطى � تربيت نكر�( �لى Eثا� چايى � نمايشگا( هاq� q تاثير سا:ند( q بر ��ند �� به �شد نقاشيخط كشو� �شته ست. هم چنين با مطالعه مطالب گفته شد( �q مى تو> �ستو�لعمل مقدماتى برq نقطه عزيمت ���� به عرصه نقاشيخط � ستخرR كر�. ��گا^ �� � معتقد ست: «خوشنويسى فقط يكى : جز هنر نقاشيخط ست خوشنويسى كه سى يا چهل سا� سابقه كا� كتابت � خط � Eگاهى با باشد مى توند �شته كالسيك نقاشيخط هنر به گوناگو> شناخت عومل ?:� كه بگويم هم � ين لبته بپر�:�. � عتبا� به بستگى qهنر هر �� q��Eنوهنر <E كالسيك كا� تجربه � پشتونه qستا بيا> مى كند «بر12 � �� همين �« .������� به حيطه ��? هاq نو، بايد بسيا� �قت شو�. با�ها تفاI فتا�( برq قر���> يك � <E مى كنم كه �نقطه، ساعت ها �قت صركجا بگذ�^! برq نوq��E بايد جسا�7 �شت!. جسا�7 مثبت!.13» : نظر �سولى «كا�كر�> �� حو:( نقاشيخط خيلى كا� مشكلى ست كه حتى به نوعى : خوشنويسى كالسيك هم سخت تر ست. كسى كه �� ين حو:( qها qكا� مى كند، بايد تما^ �مو: � �يز( كا�خوشنويسى � فر گرفته باشد � بعد نقاشيخط

� نجا^ بدهد.14» q: يك ���( � چهل ساله كا�پس �خو� پيا^ نمايشگا( نيا��> � �� سا� 79 ين گونه بيا> مى ���: «گر من كا� نقاشى خط نجا^ مى �هم، بر سا{ تونى ست كه �� كا� كالسيك ��^..... كسانى كه كا� نو مى كنند بايد قوعد � صو� خوشنويسى �

بدنند � �� مرحله بعدq به ين كا�ها بپر�:ند.15» مختلف qما> ها: � مكا> ها �� كه �سولى بيانا7 Eمو:شى بعا� qلفت � سا:گا�يجا� > � ���بيا> شد(، كم نيست � با �� كنا� هم قربهاما7 � نقاشيخط qلو�E:� : قابل توجهى حد تا Eنها مى تو> بين E> كاست. يك صل سا�( نوW نگا( هنرمند � نوعى تعريفى ست كه به � نكته ين �سولى ستا� مى شو�. موجه نقاشيخط با <E برسا{

شكل سا�( بيا> مى كند: «�� مو�� تعريف نقاشيخط بايد يك نكته � :يا� نبر� كه ين شاخه � �: خوشنويسى �� �قع نوعى نگا( خوشنويس ست كه مى توند حر�كلما7 � به ين شكل � شمايل �� بيا���.16» �قتى كه ين خط سير � �� كا�هاq �سولى �نبا� مى كنيم به �حتى مى تو> ��يافت كه هنرمند qثرها يجا� به qنظر �� چه چا�چو" � مانند نقاشيخطى � Tخطاهنرq پر�خته ست به طو�q كه شكل تكامل يافته مطلب باال چنين

بيا> مى شو�:

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

80

«�� كاليگرفى يا نقاشيخط هنرمند با خط � تصوير � گرفيك سر� كا� ���. �� �قع � به �سيله خط كا�هاq گرفيكى نجا^ مى �هد كه بر سا{ صولى تصوير شو� � ين كا�ها :يبايى � جلو( خاP خو� � ��ست.17» �� نهايت : منظر �سولى برq نجا^ ��> نقاشيخط شريط � :مينه هايى � مى تو> تنظيم كر�. ين شريط � :مينه ها �� بيشتر مو�� � �كر Eنها نا^ q� ( مى شو� كههمر qبسيا� معد�� �فر نا^ با �كر مى كند. با همين نكته مى تو> قليت هنرمند> نقاشيخط كا� � �� كنا�

كثريت هنرمند> خوشنويس تصو� كر�. �سولى معتقد ست:: هر چيز، خط، بايد قبل نقاشيخط مى پر�:�، به كا� «كسى كه شيو( هاq مختلف � قوعد E> � به خوبى بدند. �نگ � بشناسد. � �� ين همه � كلما7 Eهنگ ،�حر� ��نشناسى طرحى، نقاشى، :مينه

مسائل Eگاهى كامل �شته باشد � به خوبى بدند كه : تلفيق يا تركيب خط q�� � مركب q )عد خير Eمد. خوهد به �ست qچيز چه Eنها مى �يزند � E> � به عنو> يك كا� نو يا تجربه تا:(، �ئه مى �هند غافل : Eنكه چنين كا�هايى نه تنها نقاشى- خط نيست، بلكه : نظر �يگر>، كل مجموعه � حركت هاq خوبى � كه �� ين :مينه شد( ست، ممكن ست، :ير سو� ببر�. لبته �� ين ميا> كسانى هم هستند كه خو" � qقاE � q فجه qقاE : مى تو> ميا> <E : كه مى كنند كا� ��ست محمد حصايى نا^ بر�. Eنها هم خط � هم فر^ � خيلى خو" � به يك qستا� برست.18» ثا�شا> جالب � �يدنى E � تناسب به كا� مى گيرند Wنو : � <E �ست � تكرقائل q ):? �يژ�شناخت �نگ �� نقاشيخط

تكر� بى مال� مى �ند.بهتر نقا? : يك � �نگ بايد كا� مى كند نقاشيخط «كسى كه بشناسد. حتى نوعى موسيقى �� ين كا� �جو� ��� كه به گو? شنيد( مى شو� � بيشتر به چشم مى Eيد � شيندنش كا� هر كسى نيست. من خط � موسيقى � با هم خيلى هماهنگ مى بينم. موسيقى q كه �� خط

«19.q�ست � هم شنيد q�ست هم �يد�� جاq �يكر � ين �ستو�نامه نقاشيخط � بسط بيشترq مى �هد � متن با باشد خوبى گرفيست بايد نقاشيخط هنرمند معتقدست �نجا^ �هد. ضمن ين كه نتخا" � ��ست كمپو:يسيو> Eشنا باشد � بيا> مى ��� «به نظر من حضو� نقاشا> �� حو:( خوشنويسى پسنديد( ست قشنگ q��� :ند( حسين qكا�ها» مى گير�: نتيجه � نيست» � مى شناخت. پيل بندq صو� خوشنويسى چو> كا��بندq � تركيب ما به نظر^ �E^ � مافى نيز �� ين عرصه كا�هاq خوبى پديد ���Eند. كسا> �يگرq كه �� ين :مينه، ناEگاهانه كا� مى كنند، موفق نيستند �

به ين هنر ضربه مى :ند.20» هالى سختكوشانه تال? با كه ست ين �سولى ستا� تاكيد qطو� به كر�( پيد q )فتا� جا � مستقل شكل هنر ين نقاشيخط ست. كر�( پيد �نيا �� خوبى موقعيت � جايگا( نقاشيخط «ال> كه جو> هايى هستند كه كا�شا> بد نيست، نمى تو> نكا� كر� خوشنويسى كالسيك مخاطبانش كمتر شد( ست � �� مقابل هنر نقاشيخط كيفيت � مخاطبا> بيشترq ���. به نوعى نقاشيخط ��� جاq نقاشى � �� جها> شو� حمايت گر لبته � كر�( پيد � �( خو�? نقاشيخط مى گير�... مى تو> ميد�� بو� كه ين هنر، هم صولى � هم علمى پيش ���.21»

به طو� حتم ظريف � �يز( كا�q هاq فر�> �يگرq برq نقاشيخط qمينه ها: پيش E> همين ساسى صو� � هم ما كر� �كر مي تو>

شا�( شد( : �يدگا( ستا� �سولى ست.با{ �ضو��

�� ين بخش هنرمند تعد� qE :ثا� نقاشيخط خو� � كه ��q بعا� موضوعى خاP � مناسبتى ست، �ئه كر�( ست. ين بخش : Eثا� تا ند:( :يا�q مى توند ثبا7 كند كه چر جليل �سولى هنرمندq مر�مى با :ير جتماعى � سياسى � حاكميتى كشو� ست. قبو� اليه � مو�� تا چه � مى تو> ��يافت كه Eثا� مطالعه ���> مايه � عنا�ين صلى ند:(، Eثا�? با فرهنگ �ينى Eميخته ست. لبته ين نكته نافى تال? ها �� P> نيست. �� عين حا� به طو� خاينى ساير هنرمند� qها ?:� �مو�� يشا> كافى ست كه شما�q : مضامين ين كتا" � مو�� بر�سى قر� �� تا به ين نكته برسيم كه سوژ( ها � مضامين تابلوهاq �سولى

عبا�7 � شعا� مر�^ پسند � همه فهم ست. مو��q چو>:تعد� به لرحيم» لرحمن هللا «بسم جا>»، على «يا على»، «يا Eهو»، «يا ضامن ست.»، على � مشكل گشا نما محمد :يا�، «معجز � qگر نيكى «به هاشم»، بنى قمر «يا لحسين»، عبدهللا با «يا ميا:� كس»، «�اليه على بن بيطالب...»، «فاهللا خير حافظا � هو �حم لبيت، حسن جا> (W)»، «�عاq صلو7» لرحمين»، «يا كريم هل لكوثر...»،«يا عطينا� «نا على»، مع لحق � لحق مع «على على فهذ موال( كنت «من بابها»، على � لعلم مدينه «نا :هر»،

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

81

موال(»،«صلو7 خاصه ما^ �ضا (W)»، «هللا، محمد، على»، «نا�عليا مظهرلعجايب»، «يا مهدq ��كنى»، «يا قائم �E محمد» �... شعا�ها � با:� � كوچه مر�^ جمعى ناخو�Eگا( �� كه هستند موضوعاتى �خيابا> حضو� �يرپايى ��ند � �سولى �قتى ين موضوعا7 � به :يبايى qپسند بر �� q��Eمى كند فقط به يك يا� qتصوير � qخو? نگا�مر�^ �ست مى :ند. جالب ين ست �� باb �ضو> تابلويى �جو� ��� با عنو> «لمهدq – محمد- حى» كه �سولى كتيبه E> � �� صحن به � <E هنرمندنه جريى با خو� � كر�( ��يت لنبى مسجد ^��شكل متقا�> نقاشيخط نمو�( ست. ين كتيبه �� نز� شيعيا> :ئر حر^ �سو� ... هميشه محل گفت �گو � تجمع Eنها بو�( به طو�q كه تعبير � :ند( بو�> مهدq، عج» : E> مى شد � به خاطر همين با�� � توجه شيعيا> مسئو�ال> مسجدلنبى مجبو� شدند برq كاهش توجه :ئر> <E q كنند � به شكل ناپخته R: فر^ قبلى خو� خا� كتيبه � <E شيعه

� : حالت �ليه بير�> �� ��Eند � كنو> �:? كا� �سولى �� حياء � جرq مجد� ين تابلو معلو^ مى شو�.

�سمى تبليغا7 سيستم �� �سولى مقبوليت بخش ين ^�� �جه كشو� ست به طو�q كه حدقل 10 ثر : Eثا� نقاشيخط � سيا( مشق �q به عنو> «تمبر پستى» � بر سا{ مناسبت هاq مهم �ينى � �بى l: خوشنويسا> مطرقليلى qين مو�� فقط برند � چاپ � ماندگا� شد(

226 P .ست )�� n� : كه فز�� نيز � پوسترها : توجه قابل تعد� Iفو مو�� به بايد bست. �� بخش بامختلف به چاپ �سيد( qثا� �سولى �� مناسبت هاEماندگا� � باb يا�گا� شامل عكس هاq جليل �سولى با ستا�> � هنرمند> خوشنويسى ساير كشو�هاست. نگا�? نا^ جليل �سولى به �ست ستا�> ساير كشو�ها نيز �� نتهاq كتا" Eمد( كه بسيا� قابل توجه ست. يكى : كا�هايى كه �سولى گر�گر� گنبد حضر7 معصومه سال^ ... عليها نجا^ ��(، نگا�? نستعليق شعا� � حديث معر�� «نى تا�� فيكم لثقلين...» ست كه برq هر خوشنويس توفيق بااليى به شما� مى Eيد � �سولى ��

ين كتا" عكس قطعاتى : E> كتيبه � ���E( ست. «qهنر نامه «تال? � نامه» «هنر : بخشى ملكو7 bبا كتا" q( :ينت بخش گنجينه ها�ست كه هموبز�گ � سخت كو? qهنرمندهنرq خوهد بو�. ين ثر : Eنجا كه هتما^ � نظا�7 هنرq هنرمند �� مرحل چاپ � طبع E> �جو� �شته � با سرمايه خو� � به چاپ �سيد( تد�^ �� �سولى Eنكه ميد مى Eيد. شما� به qبفر� منحصر نمونه � qكا�ها ��تد� Wتنو � q��Eخو� كه هميشه با نو qهنر qفعاليت ها

تا:( همر( بو�(، توفيق مضاعف �شته باشد.

پى نوشت ها:11 P ،7ملكو b1 - با

2 - گفت �گوq نگا�ند( با ستا� قربانعلى جلى 90/5/189 P ،7ملكو b3 - با

4 - جليل �سولى، گفت �گو با فصلنامه �قف (بها� 1372)(85/11/16) ،q5 - " " ، گفت �گو با ��:نامه همشهر

6 - هما>7 - جليل �سولى، گفت �گو با ��:نامه قد{ (84/5/10)

8 - هما>9 - جليل �سولى، گفتگو با ��:نامه جا^ جم 90/2/14

10 - " " ، " با ��:نامه ير> 75/11/111 - هما>

12 - جليل �سولى، گفت �گو با فصلنامه �قف13 - " " ، " با ��:نامه قد{

14 - " " ، " با ��:نامه جا^ جم 90/2/1479/7/12 q15 - " " ، " با ��:نامه همشهر16 - " " ، " با ��:نامه جا^ جم 90/2/1417 - " " ، " با ��:نامه بر� 87/12/21

72/8/12 q18 - " " ، " " همشهر19 - " " ، " " جا^ جم 89/6/1

20 - جليل �سولى، گفت �گو با ��:نامه جا^ جم 90/2/1421 - هما>.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

82چكيد�

كوشش حاضر مطلب �� �� �نگ ها نظريه q مسأله به شد( حسين موالنا سلطانى فتو7 نامه پر�خته سبز��� كاشفي �عظ بتد منظو�، ين qبر شو�. �نگ هاq جامه ���يشا> (صوفيا>) سپس شد(، با:نمو�( Eنها �مو: � � �به معنا � مفهو^ �نگ �� تصومبانى نظرq �نگ ها �� فتو7 نامه ها شا�( گر�يد( � �� پايا> مفهو^ �نگ

�� فتو7 نامه q سلطانى مو�� توجه قر� گرفته ست.�عظ حسين موالنا qيدگا( ها� تا ��� <E بر سعى پژ�هش ين : نظر معنا � مفهو^ عرفانى كه � : �نگ ها كاشفي �� با" هر يك قائل ست � نيز E> ها � سمبو� � نما�q : حقايق باطنى مى �ند مو��

شا�( قر� �هد.�ژگا> كليدq: فتو7 نامه سلطانى، �نگ، نو�، خرقه، تصو�، نما�

مقدمه عقايد � هويت با:نمايى qبر جتماعى، طبقه هر همانند صوفيه : طريق خرقه ين سمبل ها با�:ترين برگزيد( ند. � خو�، سمبل هايى يا جامه E qنا> منعكس شد( ست. جامه صوفى عمدتا : صو� بو�( � برE q> شا�تى : قبيل موفقت با سنت، :هد، �ياضت، تقديم ���يشى

بر تونگرq، توضع بر تكبر �... قائل شد( ند. (29P،1345،qباخز�)

ست. �شته خو� �� qمز� نيز صوفى لبا{ : بخشى هر منويا7 : مهم بخشى q:نما�سا با (هجوير76P ،1383،q) صوفيه مرتب با �نگ جامه، مثال ست؛ بيا> مى نمو�( � نديشه هاq خو� يا سلو� � �يدگا( خو� � ��با�( خد، جها> �... بر: مى �شتند. حتماال ين مر، ثرگذ�q بيشتر � برنگيختن جدq تر �يگر> به مقوال7 طريقتى

بو�( ست.نويسندگا> فتو7 نامه ها �� فتو7 نامه هاq شا> به موضوW �نگ ها � نما�هاq �نگ خرقه پر�خته ند. برq مثا�: شا�7 � نما�هاq سپيد qصالت، فنانفس، به فا� نيك گرفتن، صفا � q:توبه � پا� سا :�بشريت � كما� عبو�يت، قر� �شتن �� مقا^ تجلى جاللى � شا�7 �

�بو�لفضل صا�قپو� فير��Bبا�* مريم خليل ���B مقد$**

�نگ � نو� �� فتو6 نامه سلطانى

* كا�شنا� ��شد پژ�هش هنر، ��نشكد هنر شاهد** كا�شنا� ��شد فلسفه هنر، ��نشگا عالمه طباطبايى

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

83

نما�هاq سيا( �: سوگو�q � ماتم نفس، گرفتا�q �� تا�يكى � ظلما7 � qمقا^ شهو� تجلى جمالى، نجا7 � �ستگا� فقر � ���يشى، نفس، شا�7 � نما�هاq كبو� �: گاهى سوگو�q � ماتم برq نفس، گاهى qعد^ �صا�، مخالفت با هو � Iعشق، فر ��� qماتم بر � q�سوگونفس � مقهو�كر�> E>، تناسب با نو�q كه بر نفس سالك ظاهر مى شو�،

مى �نستند. جايگا� صنعت � هنر �� معا�v صوفيه � فتو6 نامه ها

فرهنگ �� <E qها Iمصد � هنر �ژ( مفاهيم � �يشه q )با���ست. شد( بسيا� مطالعه � بحث يرنى فرهنگ �يژ( به � qبشر(مد�پو�،17P،1383) بر سا{ ين مطالعا7 �ژ( q معا�� مر�:q هنر �� فرهنگ يرنى سالمى، صناعت بو�( ست. �� :با> فا�سى �ژ( q هنر به معناq علم � فضيلت � كما� به كا� �فته ست. (�هخد، �يل �ژ( هنر)

�كتر �يخته گر> ��با�( q هنر �� تمد> سالمى گفته شد( ست:«�� تمد> سالمى، هيچ گا( نظر ستقاللى به هنر نكر�( ند؛ :ير گر هنر : مقوله قلب � �� ست، به عرفا> مربوT مى شو� � : E> جد نيست � q: مقوله صنعتگرگر خته شو�؛ � پر� <E به q گانهتا �� �شته جدحرفه � پيشه ست، �� متونى كه به حرفه ها مى پر�ختند � : جمله فتو7

(162P ،<يخته گر�) «.مد( بو�E نامه ها�نگ جامه (خرقه) صوفيا�

Eنچه �� لبا{ صوفيا> جلب توجه مى كند، تنوW �نگى Eنها ست. بتدq طى �� ست. بو�( Eنا> مقا^ بيانگر <E �نگ � جامه صوفيا> طريق بايد كه پير به هر صو�7 كه صالl بيند برq � [صوفى] �نگى برگزيند. E> گونه كه ���E( ند �نگ جامه صوفيا> مى بايست مناسب با :: Eنا> باشد. �نگ هايى كه برq صوفيا> �كر شد( ند عبا�تند سير7 ،nنگ سيا(، �نگ سبز، �نگ سر� ،I�: نگ سفيد، �نگ كبو�، �نگ�

(126P،1381،محمدبن منو�) .qنگ عسلى، خو��نگ � �نگ عو�� جامه سفيد: �� قر�> �ليه هجرq �� ميا> صوفيا> پوشيد> جبه سفيد پشمى ��R �شت. چنا> كه : پيغمبر(P) ��يت ست كه فرمو�:

(153P،1368،q:بن جو) .ستسپيد بپوشيد كه بهترين لبا{ ها جامه كبو�: ���E( ند كه نخستين خرقه �� ميا> صوفيا> �نگ كبو� بو�( � شعا� صحا" مصيبت بر سوگ : �ست ��> �صا� حق بو�( ست. �نگ كبو� � :�I � �نگ ميا> سفيد � سيا( خوند( ند � برq كسى �� نظر مى گرفته ند كه : ظلمت طبيعت، به �سطه q توبه � سلو�، قد^ بير�> نها�(، (P 1381،462،محمدبن منو�) .ما هنو: به نو� �� � توحيد نرسيد( باشد

جامه � :n�BI�: � به معناq �نگ Eبى، :b، متمايل به سبز � :��، كبو�، نيلوفرq � سرمه ���E q( ند. :�I پو? � معا�� صوفى � :�I پوشى � به معناq تصو� نيز به كا� بر�( ند. كاشفى سبز�����E q( ست: «�نگ كبو�، �نگ Eسما> ست � كسى � :يبـد كه �� حـا� خـو� ترقـى كـر�( باشد � ��q به بـاال نهـا�( � Eسمـا> كه مـقر ماليكـه سـت به �نگ

كبو� نمايد.» (سجا�q،1369،صص167 � 170) q� ست كه <E جامه سيا�: �نگ سيا( جامه صوفيا> نشانگرنفس � به تيغ مجاهد( كشته � �� ماتم نفس نشسته ست،كه ين �نگ صحا" مصيبت ست. �� كس كه ين �نگ سيا( � پوشيد جبرئيل بو�، q� بر ين �نگ سيا( خو� �ند( شد، جبرئيل با بهشت � : ^�E قتى كه�

عرضه كر�. ���E( ند پيغمبر سال^ (P) �نگ سيا( � ��ست �شت � ��: (145 P،1384،عيسى �لى) .شتفتح مكه عمامه سيا( بر سر �

���E( ند كه شبلى بتد، قباء سيا( بر تن �شت تا E> گا( كه پرتو جما� حقيقت عرفا> بر �q فتا�، جامه سيا( بير�> كر� � مرقع �� پوشيد. عطا� �� تذكر� ال�لياء �نگ سيا( جـامه � بـرq مرحـل نخستيـن سالـكا> �� نظـر مـى گيـر� � پس : طـى مـرتب كمـا� � � به پوشيـد> مرقع فر مى خوند. (هما>، صص160، �125 161) هم چنين «�نگ سيا( � � نفس qهو �ستى به كه مى �نسته ند [: صوفيه] كسانى شايسته كشته باشند تا جايى كه نه تنها به �نگ جامه، كه به خويشتن خويش نيز نپر�:ند. �نياq ينا> جها> بى �نگى ست.» مال حسين �عظ �نگ

<E : � <E � تشبيه به شب � �نگ مر�مك چشم مى كند سيا( جامه �صوفيانى مى �ند: «كه �� يشا> خزنه سر� باشد � حا� خو� � : همه كس مخفى مى ��ند � �� پر�( " �ليايى تحت قبايى" به يا� محبو" :�

مى گذ�نند.» (هما>، صص83 � 167)پوشيد( سبز ��قا7 صو بيشتر (P) ^سال پيامبر جامه سبز:

(79P،1380،گوهرين) .بو�ندجامه سر�: �نگ سرn جامه صوفيا> � �نگ بيد�q � بيد�كنندگى

(90P ،1380،گوهرين).ندنسته �مبانى نظرA �نگ ها �� فتو6 نامه ها

qبه تقسيم بند ��� برخى : فتو7 نامه ها ضمن �كر پايه هاq تصو

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

84

� شد( توجه مشاغل � �صناE> حرفه معرفى سرسلسله ضمن پيديش چگونگى Eنها ستا�> �به معمو� طو� به كه شغل <Eيكى : پيامبر> يا معصومين ختم ست. شد( )�� توضيح مى شو�، qفتو7 نامه ها : q حتى �� نمونهخير كه مربوT به ���( قاجا�يه � : Eثا� ���يش خاكسا�يه محسو" پيشه ها : برخى سابقه مى شو�، � گو� بهر^ ��شير، جمشيد، به

(227P ،1382،qفشا�) .ست( شد( �فيثاغو�� نسبت �Eنچه �� ينجا مو�� توجه ست شا�( به �نگ ها � مطابقت Eنها با مقاما7 � مكا> ها �� نز� ���يش خاكسا�يه ست. �� ين �ساله چنين Eمد( ست: «گر : تو پرسند: q شا( سالك ���يش، ���يشى چند چيز

ست؟جو" بگو: هشت چيز ست: �� شريعت، �يم طريقت، سو^ حقيقت،

چها�^ معرفت:1 - شريعت � گفته ند كه الله الهللا محمد �سو� هللا، كه مهتر �نگ <E كه گويند ست. �هن �� جبرئيل مقا^ ست. )���E جبرئيل

سبز ���.2 - طريقت � گفته ند: بعصمت هللا (كذ) محمد �سو� هللا، مهتر

ميكائيل ���E( ست. �� صو�7 ست. گويند بعضى، �نگ :�� ���.به خالفت �سو� هللا محمد قد�7 يد به گفته ند: � حقيقت - 3(كذ)، مهتر سرفيل ���E(، مقا^ سرفيل �� چشم ست، شب � ��: مى

با��. گويند به �يا>، �نگ سفيد ���.4 - كلمه الهو7 � گفته ند: حقاحقا محمد �سو� هللا صفاصفا (كذ) q:ست كه جا> سوئيل �� گو? ست. مقا^ عز� )���E ئيلمهتر عز�

هجد( هز� عالم � �E^ � مى كند. گويند يشا> .��� nنگ سر�

،�� مكا> مكا>: چها� كلمه چها� مكا> ست. )���E جبرئيل كه ست جبر�7 ست. )���E ميكائيل كه ست ملكو7 �يم، )���E سرفيل كه ست ناسو7 سو^، مكا> )���E ئيلست. مكا> چها�^، الهو7 كه عز�

(198P ،1382،qفشا�) .ستمبانى نظرA �نگ ها �� فتو6 نامه

��Bچيت سا�نگ ها Wموضو پيرمو> �ساله ين ��نيز نكا7 جالبى قابل شناسايى ست. : جمله چنين �نگ ها مفاهيم � سرچشمه q )با���Eمد( ست: «گر پرسند كه �نگ چيت � �نگ پوشش چه چيز همند � �نگ � قالب چه چيز �� كه پيد شد � ��، Eهن چگونه همند �

گذشتن �سيد> � ساخت �نگ بگو جو" كر�؟ معلو^ كس چه كه: Eهن �� :ما> حضر�E 7^ پيد شد، � �نگ سيا( �نگ قديم ست.»

بيت: 7� عين بدنى گر سياهى

ستحيا7 "E � �� تا�يكى كه

ست�نگ ها معرفى qبر نويسند( qبيا7 عرفانى يا�� : <E منشاء �جسته ست � سياهى � به كمك شعر شبسترq برجسته مى سا:�. عال�( بر ين گزينه �نگى هنر چيت سا:q نيز �� ين �ساله چنين معرفى شد( ست: «گر پرسند كه: �نگ چند ست؟ جو" بگو كه صل �نگ پنج ست: سه �نگ : بهشت � �� �نگ : ��:n. سه �نگ بهشت سبز �

(94P ،: كربنبى نا^ به نقل ) «��: � )نگ سيا� �� � �E � Iستبربه � qمعنو به جها> Eشكا� مى شو� كه چگونه �نگ ها ينجا ��بهشت � ��:n مى پيوندند. گزينه �نگى چيت سا:> به مفاهيم �نگ ها �� قرE> بسيا� نز�يك ست. �نگ سيا( قالب چيت سا:q : طريق شعر ساير ما مى خو��، پيوند صوفيه نز� �� �نگ ها مفاهيم به qشبستر�نگ ها به نو�هاq �نگين � مرتب سلو� صوفيه شا�( q ند�ند. چنين به �نگ هاq بهشتى � شا�( : به نظر مى �سد كه هد� چيت سا: ��:خى هر �� �� چاپ قلمكا� � به عنو> نشانه �� كنا� هم مى نشينند؛ نباشد. �قف نشانه ها ين كا�كر� به : محصو�، ستفا�( كنند( هرچند

(81P،1363،كربن) n:�� � با بهشت Eنها Tتبا� : طريق ينجا معنويت �نگ ها، ��نيا: به بحث �جع به معا�� صوفيه ��با�( q مرحله حاصل مى شو� � نظاير � نسا> �جو� لطايف با <E Tتبا� � لو> نو� � كشف تلوين : صنفى به متعلق مخاطب :ير نيست. <E qسا{ طبقه بند> � بر > � صنعت گرپيشه ��بنابرين مى شو�. محسو" عامى صوفيه، ينجا �� مشايخ � Pخو به Tمربو مباحث

جايگا( طرl نمى توند �شته باشد.فتو6 نامه سلطاني

فتو7 نامه سلطاني، نوشته مالحسين �عظ قديمى ترين � معر�� ترين : يكى كاشفي، �سيد( ما �ست به كه ست فتو7 نامه هايى <E ست. �� �� مقدمه كتابش، �جه تسميه� به سلطاني، تقديم كتا" به Eستا> حضر7 � (W) لرضا موسي بن علي خرسا> شا( تأليف ��7 به E> جنا" �كر مي كند. ظها� قر> �خر به Tمربو � سلطاني فتو7 نامه Eنچه ما � مي �نند. �هم قر> �يل � نهم فتو7 نامه كاشفي � : ساير كتا" ها� فتو7

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

85

نامه ها� موجو� جد مي كند، بيا> منظم � �قيق مطالب ست، به گونه � كه في لمثل بخش مربوT به �E" پذير? مريد �� جمع فتيا> � �� هيچ فتو7 نامه �يگر� نمي تو> يافت � چيز� ست كه تا پيش : E> به صو�7 سينه به سينه نقل � عمل مي شد( ست. ساير فتو7 نامه ها بسيا� مختصرتر : فتو7 نامه سلطاني ست � ممكن ست صرفا مربوT به يك صنف خاP يا تنها ظها� ��7 شاعر� �� چند بيت شعر به جونمر� يا بعضي صفا7 جونمر�� باشد � �� ين جا فتو7 نامه �عظ ست كه حلقه

(97P،1350 ،كاشفى) .ستين نقص ها گمشد( تمامي كاشفى خطيبى �نشمند بو� � عال�( بر E> كه �عظ � خطابه شغل صلى E> بو�( برq مايه �� ساختن سخنا> خويش به مطالعه مستمر نيا: نيز بو�( ست. ستا� �شته ست. �� عين حا� كاشفى مر�q پرتأليف Eثا� با�:? ترين : � يكى نامه سلطانى محمد جعفر محجو"، فتو7

كاشفى �نسته � بر ين با�� ست كه �� ميا> تما^ متن هاq قديم � جديدq كه �� �� :با> فا�سى � عربى ��با�( Eيين فتو7 � ��? جونمر�> نوشته شد( ست، فتو7 نامه سلطانى : همه مفصل تر � جامع تر �

(96P،<هما) .ستمنظم تر � �قيق تر عال�( بر E> عقايد كاشفى : E> جهت علو^ جامع � � كه ست هميت قابل �ينى � عا�� معا�� لهيه � Eگا( به فنو> غربيه � متبحر �� علو^ نجو^ � �ياضيا7 �نسته ند. خطابه � موعظه صو� �Eنها : �عظ كه حسين منابعي � مرجع �� تأليف كتا" بهر( جسته ست عبا�تند ما^ ثر حجه السال^ حياء علو^ لدين ::ال�با" كشف لمحجو" غزلي، محمد غزنو�، هجوير� بولحسن ثر لقلو" مقصدالقصي ثر حسين كر�� خو�:مي، كما� لدين ثر �� تأ�يال7، � فتو7 نامه تبصر( لصفويه، نس كاشاني، I:لرعبدالصفياء � حتي كتابي چو> خا��> نامه.

(99P،<هما)�شا��6 نو� �� فتو6 نامه سلطاني

� موجو� نامه ها� فتو7 �� حاضر نو�� � �نگي بر�شت ها� باالخص فتو7 نامه حسين �عظ �- كه شرl برتر� ها � بهتر� ها� E> نسبت به ساير فتو7 نامه ها بيا> شد ـ مي تو> بر�شت ها � تعبير7 حاكم بر �هن جا�� جامعه هم عصر � :مانه خو� Eنها �نست. �� :مانه نامه هايي كه مربوT به صنا� مختلف مر�^ ست به �ست ما، فتو7 Eمد( ما متأسفانه : چيز� كه �تباT مستقيمي با صنا� مرتبط با �نگ � �نگ كا�� � �نگ سا:� �شته باشد به غير : چند مو�� معد�� مو�� ين كتا" متاسفانه �� مو�� نو� � طبقا7 �يگر� �� �ست نيست. �� نو� � ��يافت ها� مختلف : نو� به طو� مستقيم � Eنچنا> كه �� متن صلي كتا" بتو> يافت چيز� به �ست نمي Eيد. �� حقيقت نو� به عنو>

عنصر� سمبليك �� E> معني كه منظو� ماست به هيچ �جه مد نظر نگا�ند( قر� نگرفته ست � شا�تي كه به نو� شد( �� ند:( هما> معنا� معمو� ين عنصر � نه فرتر : E>. : ين �ست شا�7 مي تو> به مو�� ��يل شا�( كر�: �� فصل سو^ : با" �� جهت توضيح حر�� تصوEمد( ست «... صا� تصو� شا�7 به صدI � صفاست يعني باطن � به

(41P،<هما) «.�:نو�» حق ��شن سا»�� فصل چها�^ : با" �� Eمد( ست: «گر پرسند كه «نو�» فقر چند ست؟ بگو� �(: �ال قر�، ��يم صدI، سيم طاعت، چها�^ شكر، � نهم معرفت �ياضت، مانت، هفتم محبت، هشتم پنجم صبر، ششم

(52P،<هما) «<طميناهم ��� فصل ��^ : با" ��^ ���E( ست: «... � مي گويند تكبير �� : E> جبرئيل ست كه چو> خد� تعالي � � بيافريد جبرئيل نظر بگشا� «نو�» فتا�، عر? Iسا به چشمش �حضر7 �سالت � �يد. چو> قنديلي تابا> پرتو �� ��شن شد( : Eسما> كه هفت

(71P،<هما) «كبرهللا بو� گفت « )���E چها�^ با" : سو^ فصل ��چيست؟ خرقه بير�> پرسند «گر ست:

(161P ،<هما) .بگو «نو�» � سر���� فصل يا:�هم : با" چها�^ چنين چها� ين كه پرسند «گر ست: نگاشته حامل <E قو7 به كه ست كد^ صفت يما> �� بگو بو�؟ تو> �� عر? سر� به عتقا� ��يم شريعت، طو� به طريقت، سيم توجه نمو�> به Eثا� حقيقت � چها�^ «منو�» گشتن به «نو�» معرفت

(199P،<هما)برمي Eيد فوI لذكر مو�� : چنا> كه نو� �� همه مو�� به عنو> عنصر� لهي � نما�� : نير�ها� خير � مثبت � حاصل خرسند� � صدقت مانند نيك صفا7 منظو� كه صو�7 <E بر نو� ما ست. طبقه بند�، مو�� �� بحث مثل ست، ما قسا^، ماهيت � تجليا7 نو� �� هيچ جا� كتا"، مو�� بر�سي قر� نگرفته

ست.نظريه �نگ ها �� فتو6 نامه سلطاني

كاشفى �� بحث پيرمو> معنى تصو� � �� بيا> �نگ هاq خرقه به �نگ ها � مفاهيم Eنها توجه نمو�( ست. تفا�7 شيو( q پر�خت كاشفى سرپو? � خرقه �نگ : � تعبير هم چنين � خرقه �نگ Wموضو به صوفيا> با ساير شيوn صوفيه تفا�7 هايى ���. ين نكته بيانگر Eگاهى � : �Eء صوفيه � هم چنين بهر( مندq � : ساير علو^ ست. كاشفى �� مو�� سابقه q �ژ( q صوفى � تصو� با ستفا�( : منابع تا�يخى مطالبى � نقل كر�( � سپس شا�( مى كند كه �لين كسى � كه صوفى گفته ند شيث نبى (W) بو�( ست. � شرl مى �هد كه حضر�E 7^ (W) � �( پسر

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

86

بو�( كه بنا به سفا�? E> حضر7 هر يك پيشه q ختيا� كر�ند �لى شيث (W) فرمو� كه يشا> كسب �نيا كر�ند �لى من كسب �ين خوهم

كر�. كاشفى چنين �مه مى �هد:«پس گوشه گرفت � به عبا�7 مشغو� شد � جبرئيل عليه لسال^ به حكم ملك جليل : بهشت صوفى سبز بيا��� � �� �q پوشانيد � مالئكه با � q� فتند صفت� به Eسما> مى :يا�q� 7 مى Eمدند چو> به كه فرشتگا> مى گفتند كه: صوفى يعبدهللا فى ال��. يعنى پشمينه پوشى

(41P،<هما) .عبا�7 مى كند �� :مين تعالى � qست كه خدفتو7 لبا{ � �به �نگ سبز خرقه تصو شا�( كاشفى بر عال�( qپوشاند( شد، �� فتو7 نامه ها (W) لين با� به حضر7 شيث� qكه بر�يگرq نيز : �نگ خرقه سبز يا� شد( ست كه �� برخى : مو�� �لين صاحب ين خرقه حضر�E 7^ (W) نمو�( ند. بدين ترتيب كاشفى �نگ

(29P،<هما) .ندست سبز مى �شته كه منشأ بهشت � ليه ��خرقه �� ين كتا" بر خال� نو� كه موضوW � تعريف مهمي �� متن صلي

كتا" يافت نمي شو� به تفصيل �� مو�� پنج �نگ مختلف � مفهو^ Eنها مي تو> به مطالبي �ست يافت، يكي �� با" چها�^ فصل چها�^ تحت عنو> «�� بيا> �نگ ها� خرقه» � �يگر �� همين با" فصل �هم تحت عنو> «�� لو> تاR ها � �صله ها كه بر ��� تاR بندند» كاشفى شا�( لو> خرقه مختلف ست � هر �نگى به حالتى شا�( ���. مى كند كه � كبو� سبز، سفيد، سيا(، � خو� :ما> ���يشا> غلب خرقه �نگ �خو��نگ معرفى كر�( � هر �نگ � به طايفه qE :نها نسبت ��( ست. �� ينجا كاشفى نه تنها به ين �نگ ها شا�( مى كند، بلكه مفاهيم �

جنبه هاq نما�ين Eنها � نيز تذكر ��( ست. � مفهومي منظر : بيشتر �نگ Wنو با �عظ برخو�� حسين Wنوسمبليك مد نظر ست � نه : با" ختالT � ��هم Eميختگي � تركيب � ترتيب E>. �� فصل «بيا> �نگ ها� خرقه» ترتيب نا^ بر�> : �نگ ها عبا�تند :: سفيد، سبز، سيا(، كبو�، خو��نگ � �� فصل «لو> تاR ها � �صله ها كه بر ��� تاR بندند» ترتيب نا^ بر�> : �نگ ها عبا�تند :: منظر : مي �سد نظر به كه چنا> خو��نگ. كبو�، سبز، سيا(، سفيد، موالنا حسين ترتيب � �لويت خاصي بر� بيا> مفهو^ �نگ ها �� نظر

گرفته نشد( � بيا> ترتيب ��� �� توضيح مد نظر �� نبو�( ست. چنا> كه �� فصل �هم ترتيب توضيح �نگ ها� سيا( � سبز متفا�7 با فصل

چها�^ ست.E> چنا> كه گفتيم حسين �عظ معاني هر �نگ � بيشتر مد نظر � ست مختلف خرقه لو> كه «بد> مي نويسد: كه چنا> ،)�� قر� ست. طايفه � <E : �نگي هر ...� ست حالتي به شا�7 �نگي هر

(167P،<هما)شا�7 ست Rتا ��� بر كه �صله � هر � تاجي هر «�نگ يا باشد.» �سيد( <E كنه به كه بايد كسو7 صاحب كه ��� معنيي به

(193P،<هما)مفاهيمي كه حسين �عظ : Eنها بر� معنا بخشي به �نگ ها ستفا�( كر�( ست بيشتر برگرفته : طبيعت ست. به عنو> مثا� بر� توضيح � �نگ شير <E ،نگ� <E )شا� � موضوW مو�� "سفيد" معني �نگ مي �ند � سپس شر�W به شمر�> صفا7 شير مي كند � صاحب ين �نگ � نيز ملز^ به شناخت � �شتن ين صفا7 مي �ند. مرجع � حا�يث �نگ ها، مفاهيم lشر �بر �عظ �يگر حسين Eيا7 ست كه �� كوشيد( تا بر� هر كد^ : �نگ ها يا نمونه ها� موجو� �� طبيعت Eنها مثالي �يني بيابد. Eنچه تا ينجا به تحرير Eمد بر�سي شيو( q نگا( كاشفي به مقوله كلي �نگ بو�. ما بر�سي �نگ ها � تعريف مو�� نظر �� �� �مه خوهد Eمد. �� هر �� فصل مربوT به �نگ فتو7 نامه

سلطاني سپيد �لين �نگ �� ترتيب توضيح � شا�( ست.�� فصل چها�^ مي نويسد: «گر پرسند كه لو> سفيد : كد^ طايفه ست؟ بگو� �نگ سفيد �نگ ��: ست � : E> جماعتي ست كه �� يشا> ��شن باشد � سينه يشا> : كد��7 صفا7 �ميمه صافي بو� � نامهء عما� يشا> : �قم گنا( سفيد � پا� گشته � ��� يشا> : عالمت: > متي لغر لمحجلو> من Eثا� لوضوء تابا> شد( � حضر7 �سالت صلي هللا عليه � Eله فرمو�: لبسو ثيا" لبيض فانها طهر � �طيب. يعني بپوشيد لبا{ سفيد كه E> پا� تر ست � خو? بو� تر، � هر كه ين جامه بپوشد بايد كه چو> صبح صا�I بو� � چو> ��: همه كس �

(167P،<هما) .شني بخشد��چنا> كه مشهو� ست حسين �عظ عامل طبيعي � كه صفت با�: E> �نگ سپيد ست �� نظر گرفته � سپس با ستمد� : حا�يث نبو� به E> معني قدسي مي بخشد. E> گا( صفاE 7> عامل طبيعي � كه �� ينجا ��: ست به �نگ � پوشند( جامه سپيد نسبت مي �هد. صفاتي چو> ��شني ��، صفا� سينه، پاكي نامه عما�، سيما� نو�ني � صدقت. :

ينجا ين معني مستفا� مي شو� كه سپيد �نگ صدقت � يما> ست.كاشفي �� جا� �يگر نيز صفا7 �نگ سفيد � بر مي شما��: «گر پرسند كه سفيد شا�7 به چيست؟ بگو� شا�7 به �نگ شير كه خد� � شير سبب للشا�بين سآئغا خالصا لبنا مي فرمايد: <E �� صفت تعالي تربيت � غذ� بد> ست. پس هر كه تاR سفيد پوشد � يا �صله سفيد پاكيز( � پا� نفساني �سا�{ فر� ميا> : شير چو> كه بايد بند� بير�> Eيد � به شير لطف � مهرباني �� پر��? صفا7 حقاني كوشد تا

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

87

به مرتبه � �سد � به ��جه � نجامد كه فقر �� ظل تربيت � برEسايند. (193P،<هما)

با: هم �� ينجا نوW برخو�� كاشفي يافتن عنصر� طبيعي � سپس <E <�� عنصر، �بط <E يا7 �� جهت بيا> صفتE � حا�يث: ستفا�( صفا7 به �نگ � پوشند( جامه بد> �نگ ست. صفاتي چو> عبو� به به سايرين كنند( تربيت � مهرباني � نفساني �سا�{ ميا> : پاكي

لطف.�نگ سپيد � صفتي كه حسين �عظ بد> نسبت ��(- گذ� : ميا> فر� �سا�{ نفساني � خو> هوجس شيطاني به پاكي- يا� ��E �ستا>

سيا�? � سپيدپوشي �� �� هنگا^ عبو� : Eتش متحا> ست.�� ينجا معلو^ شد كه حسين �عظ �� عنصر ��: � شير � نمايند( � مهرباني بخشندگي، صدقت، مفاهيم Eنجا : � مي �ند سپيد �نگ

�هبر� � بد> منسو" مي كند. �� �نگ سومين � چها�^ فصل ترتيب �� �نگ ��مين "سبز": <E ست كه كاشفي به مفهو^ � معني: با" چها�^ ترتيب فصل �هم ميا> �نگ ها� خرقه) مي نويسد: ��) �� فصل چها�^ پر�:�. �� مي «گر پرسند كه لو> سبز : E> كيست؟ بگو� �نگ سبز، �نگ سبز( �

E" ست � : E> عالي همتا> � :ند( �ال> ست � ين �نگ � حضر7 �سالت صلي هللا عليه � Eله بسيا� پوشيد� � به غايت پسنديد�؛ چنا> چه �� �ساله سيرجاني ���E( ست كه حب اللو> لي �سو� هللا لخضر� � هر كه ين �نگ جامه "E > � خر^ باشد � مانندپوشد بايد كه چو> سبز( خند

(168P،<هما) .حيا7 بخش � �� پذير باشد�� مو�� �نگ سبز هم حسين �عظ عنصر� طبيعي � به ��يتي پيوند مي :ند � : Eنجا صفت �نگ مو�� نظر خو� � � E" ست ستخرR مي كند. �نگ سبز، �نگ سبز( �محبو" ترين �نگ نز� �سو� خد. �نگي كه پوشند( E> بايد

چو> سبز( � E" بلند همت � :ند( �� باشد � سيما� خر^ � خند> �شته باشد. بدين تعبير �نگ سبز، �نگ شا�� � :ندگي ست. موالنا حسين �� جا� �يگر (فصل �هم با" چها�^) نيز همين تعبير � بر� �نگ سبز به كا� مي بر�: «گر پرسند كه سبز شا�7 چيست؟ بگو� به سبز( كه : :مين مي ��يد � حق تعالي به E> سوگند خو��( ست كه: �لنجم � هو�. برخي مفسر> بر Eنند كه مر� : ين نجم سبز( � ست كه بر :مين بر�يد � � � ساI نباشد � هر چه با ساI ��يد E> � شجر گويند كما قا� هللا تعالي كما قا� هللا تعالي �لنجم �لشجر يسجد> � سبز( � خاصيتي ست كه تا:( � تر باشد � سبب خرمي گر�� � ��شني �� �يد( بيافزيد. پس نو� تاR سبز پوشد يا �صله سبز بند� بايد كه پيوسته شكفته � خر^ � خند> بو� تا �يد( مصاحبا> به جما� � ��شن گر�� �

(194P،<هما) > � شكفتهند: چو عيسي با? خندچنا> كه گفته هما> گونه كه بيا> شد �نگ سبز به عنصر طبيعي با�: E> «سبز(» پيوند ��( شد( ست � سعي گر�يد( با كمك گرفتن : حا�يث � Eيا7 به تقد{ E> فز��( شو�. E> گا( صفا7 با�: سبز( � سبز� � به �نگ سبز نسبت مي �هد. صفا7 خرمي، خند( ��يي � ��شني بخش به جمع

� مو�� نظر ���.

��مين � �� فصل چها�^ ��( شد( lسيا�": سومين �نگ شر"�نگ فصل �هم : با" چها�^ �نگ سيا( ست. معني ين �نگ : منظر <E : )گر پرسند كه لو> سياست: «مد( E كاشفي �� فصل چها�^ چنينكد^ گر�( كر�( ند؟ بگو� �نگ سيا( �نگ شب ست � �نگ مر�مك �يد( � : E> مر�مي ست كه �� يشا> خزينه سر� باشد � حا� خو� يا� به قبالي تحت �ليائي پر�( �� � مي ��ند مخفي همه كس : �محبو" :� مي گذ�نند؛ � حضر7 �سالت صلي هللا عليه � Eله ��: فتح مكه عمامه سيا( بر سر بسته بو�ند � با E> عمامه خطبه خوندند. «هر كه ين �نگ جامه پوشد بايد كه چو> شب ستر پو? بو� � عيب ها� مر�^ مخفي سا:� � مانند مر�^ �يد( همه كس � ببيند � خو�بيني نكند.»

چنا> كه گفته ند: بيت:: مر�مك �يد( ببايد Eموخت

�يد> همه كس � � نديد> خو� �(168P ،<هما)

شب با�:ترين نشانه �نگ سيا( �� طبيعت ست � تقد{ ين �نگ شد( گرفته ^� مكه، فتح جريا> �� �سو� عمامه حضر7 پوشش :ست. �يژگي شب پوشش � ختفاء ست � ين �يژگي به �نگ سيا( هم

منسو" مي شو�.جالب Eنكه �� ميا> �نگ ها حسين �عظ �نگ سيا( � : سايرين برتر مي �ند � E> � به �لياء خاP حضر7 نسبت مي �هد. حسين �عظ �� جا� �يگر نيز به توصيف به شا�7 سيا( كه پرسند «گر مي پر�:�: سيا( �نگ چيست؟ بگو� به مد� علما كه خد� تعالي به محل � قسم يا� مي كند كه: > � لقلم � ما يسطر�>؛ � �� بعضي تفاسير ���E( ند كه نو> شا�7 به ��7 ست � ��7 محل مد� � مد� ظهو� معاني �� لبا{ حر�� � كلما7. پس هر كه تاR سيا( پوشد يا �صله سيا( بند� بايد كه �� ظلمت �جو� به سر چشمه E" حيا7 معرفت �سيد( باشد � به مد� مد� معرفت نقو? حقايق بر لوl كال^ �قم :�( باشد � به سو� �لفقر ثبت ألعظم و� بالس عليكم Tخطو خو� حو� صفا7 بر لوجه سو�

(194P،<هما) .كر�( باشد � نگ �� <E نمو�( تا حقينجا �� معني �نگ سيا( چنين مستفا� مي شو� كه سيا( جامع :

حقايق ست � پاسد� Eنها، جامعيت، مفهو^ � �يژگي سيا( ست."كبو�" �� هر �� فصل چها�^ � �هم : با" چها�^ ��� ترتيب پنجمين ست: �� فصل چها�^ موالنا حسين �� توصيف كيفيا7 �نگ كبو� مي نويسد: «گر پرسند كه �نگ كبو� كه � :يبد؟ بگو� �نگ كبو� �نگ Eسما> ست � كسي � :يبد كه �� حا� خو� ترقي كر�( باشد، � ��� به باال نها�( � Eسما> كه مقر مالئكه ست به �نگ كبو� مي نمايد. گر �نگي : ين شريف تر بو�� بد> �نگ نمو�� � گفته ند ين �نگ جامه مصيبت :�گا> ست كه طالبانند � طالب مصيبت :�( بو�. خاصه �� طلبي كه E> � نهايت نيست. هر كه ين �نگ جامه پوشد بايد كه چو> Eسما> عالي قد� � بلند همت بو� � بر هر كس سايه فكند � ��: � شب

: حركت طلب نياسايد.(169P ،<هما)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

88

موالنا حسين كه Eيتي � حديثي �� با" �نگ كبو� نيافته ست، � : ين با" نتونسته نسبتي �يني �� E> بيابد. ين با� E> � به Eسما> نسبت <E <ين �نگ �� سايه ساكناست � تقد{ مي �هد كه جايگا( مالئكه مي جويد. �نگ كبو� : منظر � به �سطه Eسماني بو�> E> مفهو^ ترقي مي يابد. Eبي (كبو�) مفهو^ ترقي ���. كبو� �نگ مصيبت :�گا> ست. �� جايي �يگر �� �� �صف �نگ Eبي مي نويسد: «گر پرسند كه كبو� شا�7 به چيست؟ بگو� به �نگ Eسما> كه قبله گا( �عا ست � حق تعالي E> � منظر عا�فا> ساخته ست. چنا> چه مي فرمايد: فلم ينظر� لي لسمآء فوقهم كيف بنيناها پس هر كه تاR كبو� پوشد يا �صله كبو� بند� بايد كه عالي همت � بز�گ قد� باشد � حاجت ���مند> �� كند.

(195P،<هما)�� ينجا نيز �� Eسما> � نشا> �نگ كبو� مي گير� � �صا� Eسما> � به ين �نگ نسبت مي �هد. Eبي نشا> همت عالي � ��� حاجت ست

� همت عالي هما> طلب �ئم بد�> توقف ست."خو��نگ": حسين �عظ �� تربيت نا^ بر�> : �نگ ها خو��نگ �� توضيح مي �هد. �� <E q )با��� كه قر� مي �هد �نگي Eخرين �نوW خرقه مي پر�:�، مي نويسد: «گر بيا> مفهو^ �نگ به فصلي كه <E : � ستين �نگ خا� كيست؟ بگو� <E : پرسند كه خو� �نگمر�^ نيكو نها� � خاكي � متوضع. هر كه ين �نگ جامه پوشد بايد كه صفت تحمل بر �� غالب باشد به مثابه � كه گر چو> خا� لگدكو" I: بوستا> صدهر بي با� گر�� ننالد به عو� خا� جفا گل مهر � �فا

(169P ،<هما) .صفا بر�ياند �تنها �نگي كه حسين �عظ نكوشيد( تا تعبير� �يني به E> بيافزيد طبيعت �� موجو� Iمصد � :مين �� ست. خو��نگ �نگ همين خو��نگ گرفته � صنعت توضع � �جه غالب E> �نسته ست. خو��نگ نما� توضع ست، �� جا� �يگر (فصل �هم با" چها�^) �� با" خو��نگ به خا� بگو� به چيست؟ شا�7 پرسند كه خو��نگ مي گويد: «گر <E ست � حق تعالي7 موحياء � هر � نبا7 � مخز> كه معد> جو� فر? سر� مصنوعا7 ساخته ست. قا� هللا تعالي �ال�� فرشناها فنعم لماهد�> � :مين � خاصيتي ست كه هر چه بد� سپا�ند به :يا�7 با: �هد � پيوسته گل ها � �ياحين به ظهو� �ساند. هر كه تاR خا� �نگ پوشد يا �صله خو� �نگ بند�، بايد كه چو> :مين مين باشد � هر چه خا� نامر�� �� �هش فكنند، گل �� نو:� � �يحا> كا�سا:� بر�ياند هذ في قيل كما � گر�� نو� � طو� جميع جامع خا� همچو> تا

لمعني. بيت:خا� شو خا� تا بر�يد گل

كه به جز خا� نيست مظهر كل (195P ،<هما)

�� ينجا حسين �عظ صفت مانت ��� � به خو��نگ نسبت مي �هد. مفهو^ خو��نگ مانت ��� ست.

qعظ كاشفى �� بيا> مفاهيم � �اللت هابه هر ترتيب مال حسين ��نگ ها به ين شرl سخن مى گويد:

�نگ مفهو$ � �اللتسفيد صفا � ��شنى ��، ��:

"E ،7خرمى، حيا � qسبز شا�كبو� همت بلند، مصيبت :�گى، Eسما>خو��نگ نيكى نها�، توضع، تحمل، خا�

سيا( ستر � �:��q، شبAنتيجه گير

عجين نسا> ها qمعنو :ندگى با هميشه Eنها مفاهيم � �نگ ها بو�( ست. به عبا�7 �يگر معانى � مفاهيم �نگ ها �� :ندگى نسا> ها عال�( بر حضو� فيزيكى، حضو�q معنوq نيز �شته ند. صوفيه با �نگ جامه، مرتبه ��حانى، �ضعيت سلو� � جها> بينى خو� � بيا> مى كر�ند. هما> طو� كه مطالب كاشفى نشا> مى �هد، � �يژگى هاq هر �نگ � مفاهيم E> � با نمو� بير�نى � طبيعى E> يا�q��E مى كند � برq هر يك : �نگ ها مضامين � مفاهيمى ژ�� � عميق � بيا> مى ���. بنا بر qيا7 � تجربه هاسخنا> كاشفى، �� سنت �ينى � عرفانى � با تكيه بر ��عرفانى هر يك : �نگ هاq صلى، معنايى باطنى � عرفانى � به همر( ��� � نما� � سمبولى : مفاهيم � حقيقتى ست كه �� ��E q> ها قر�

گرفته ست.

منابعقرگزلو، �كا�تى عليرضا بليس، تلبيس .Rلفربو ،q:جو بن 1ـ

تهر>: نشر �نشگاهى، 1368فرهنگ نشر خاكسا�يه، �سائل � نامه فتو7 مهر>. ،qفشا� 2ـ

علو^ نسانى � مطالعا7 فرهنگى، 1328فشا�،�نشگا( Rير يحيى،ال���الحبا"، بولمفاخر ،qباخز� 3ـ

تهر>، 13454ـ بى نا^ بى نا^ به نقل : كربن،

مبانى �� تاملى تفكر: :يبايى، هنر، محمد�ضا. گر>، �يخته 5ـ نظرq �نگ، چاپ ��، تهر>: نشر ساقى،

تهر>: پوشى، خرقه � خرقه :هد، جامه محمدعلى. ،q6ـ سجا�نتشا�7 علمى � فرهنگى، 1369

7ـ عيسى �لى، محمد � �يگر>. مير� تصو�، جلد ��^، مجدلدين كيونى، تهر>: نشر مركز، 1384

تهر>: نرقى، حسا> ترجمه ،qنمر�جو Eيين .qهانر كربن، 8ـ نشر نو،1363

� پنجم جلد ،�تصو صطالحا7 lشر .Iسيدصا� گوهرين، 9ـ ششم، تهر>: نتشا�7 :��، 1380

10ـ محمدبن منو�. سر�لتوحيد، مصحح محمد�ضا شفيعى كدكنى، جلد ��^، تهر>: نتشا�E 7گا(، چاپ پنجم،1381

11ـ مد�پو�، محمد. Eشنايى با �Eq متفكر> ��با�( هنر، جلد1، چاپ ��، تهر>: نتشا�7 سو�( مهر، 1383

12ـ �عظ كاشفى، حسين. فتو7 نامه سلطانى، به هتما^ محمدجعفر محجو"، تهر>: بنيا� فرهنگ ير>،1350

13ـ هجويرq، على بن عثما>. كشف لمحجو"، مقدمه، تصحيح � تعليقا7، محمو� عابدq، تهر>: سر�?، 1383

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

89

مهم ترين �يژگى كتا" حاضر، كا�بر�q بو�> E> با حفظ صو� علمى ��? تحقيق ست، به طو�q كه خونند( با مطالعه q بخش هاq مختلف كتا" مى توند با چگونگى تهيه q پر�پو:�، جرq تحقيق، نگا�? گز�? تحقيق يا پايا> نامه، نگا�? مقاله � �سا� برq مجله هاq علمى ـ پژ�هشى تا پذير? مقاله Eشنا شو�. �يه q مثا� هاq علمى �� �تباT با طرl هاq تحقيقى مرتبط با علو^ ��:شى : �يگر �يژگى هايى ست كه به

خونند( كمك مى كند تا بتوند �� مو�� مشابه تصميم ��ستى بگير�.�� نگا�? بخش Eما�، نه تنها : ��يكر� Eما�q صر� ستفا�( نشد(، بلكه طو�q نوشته شد( كه محقق بتوند ��? Eما�q مناسب � برq تحقيق

خو� نتخا" كر�( � نحو( q كا�بر� E> � بدند � نتايج � به ��ستى تفسير كند. هم چنين ��? هاq متد�� گز�? نتايج نيز �ئه شد( ست.سنجش كيفيت تحقيق : جمله موضوعاتى ست كه پژ�هشگر مى توند به ين �سيله پژ�هش خو� � با توجه به مال� هاq كيفى نجا^ �هد � به كيفيت تحقيق � Eنچه �� پايا> مو�� قضا�7 قر� مى گير�، توجه كند، � به ستا�> نيز طالعاتى ��با�( q �:يابى كيفيت تحقيق � ���q گز�? q ين مقوله> به توجه پژ�هشگر qبر q خالقى تحقيق �� تربيت بدنى � علو^ ��:شى نيز :مينه qپژ�هشى مى �هد. جنبه ها qتحقيق � مقاله ها

مهم �� تحقيقا7 ست. كتا" �� 5 بخش � 19 فصل �ئه شد( ست:بخش ��: مفاهيم مقدماتى

ـ مقدمه q بر تحقيقـ خالI �� تحقيقا7 نسانىبخش ��^: نگا�? تحقيق

ـ Eغا: كا�: با:يابى طالعا7ـ گز�? پژ�هشى � پر�پو:�

ـ تكميل گز�? پژ�هشى: نتايج، بحث، نتيجه گيرq � منابعـ نگا�? تحقيقبخش سو^: Eما�

ـ مفاهيم پايه E qما�ـ گريش مركزq، پركندگى � منحنى طبيعى

ـ حتما� � E:مو> فرضيهـ �تباT � پيش بينى

ـ مقايسه ميانگين نمر7ـ Eما�( هاq ناپا�متريك منتخب

بخش چها�^: ند:( گيرq � طرl تحقيقبخش پنجم: كنتر� كيفى � كا�بر� تحقيق

كتا" هم چنين شامل پيوست هايى ست: جد�� Eما�q، پاسخ تمرين هاE qما�q، نمونه هاq : فر^ �ضايت Eگاهانه � نامه ها

��K هاA تحقيق �� تند�ستى، تربيت بدنى، علو$ ��Bشى � تفريحا6كريس �A. برگ�يچا�� �بليو. التينترجمه �كتر بهر�B عبدلى،���B لها$ عظيم� ،Aنصو� �حمد نشر علم � حركت، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

چكيد�:90فشا�ها : متشكل ست qتركيب بند (P)سو�� Rمعر نگا�( � نشيب � پرفر: ست بى تعا�لى ها، �حدتى � تعا�� ها Eنها، نحال� ��لى متد�^. برq جلوگيرq : سكو> � يستايى، ثر بايد ��q تباين

(تضا�) باشد. تضا� نقطه مقابل تعا�� ست. بيا> تصويرq (تضا� عامل مهمى � �هن ست.تضا� نگا�( �� منسجم كليت يك <���E به �جو� ��بى � سكو> �چا� ثر تضا� بد�> مى كند. جلب � توجه � تحريك �� يك بى �قفه ���نى نگا�( ��حركت تما^ عناصر تحركى مى شو�. جريا> مد�^ ند. ��خطوT مد�� � ما�پيچى نهفته �� تركيب بندq ثر، همين خو��(، هم بر نير�ها فشا� تعا�� �فته، فر� qقسمت ها ��ثر ين �� مى شو�. ثر پويايى � تحر� تشديد سبب qبصر عامل عناصر � كيفيت هاq بصرq چو> تضا�، فضا- :ما>، حركت � �يتم، تاكنو> كه ست q برجسته نكا7 : مكمل qنگ ها� خصوصيا7 بد> توجه نشد( ست. �� ين مقاله، پس : بر�سى تركيب بندq ثر،

به تاثير Eنها �� حقيقت :ما> سرمدq � ناميريى پر�خته مي شو�. :ما> �يتم، فضا-:ما>،حركت، تباين(تضا�)، :Aكليد ��ژگا�

ناميريى ،qسرمد

مقدمه:سلطا> محمد با��يت بسيا�، شيو( � خو� � با سبك ستا� بهز� � شا� ��خشا>، qنگ ها� : ست تلفيقى q� Eثا� كر�. هماهنگ بسيا� سنجيد( � � ساختا� تبريز تركمانا> qنگا�گر پرتحر� مكتب معاصرنش �يگر : بيش محمد سلطا> هر7. qنگا�گر مكتب گياها> قالب، شكل صخر( ها، �� � �ستا> معانى � حالت تونست �سو� (P) حركت نگا�( � (81 :1382qبا (كن بنماياند. Eسما> ���تر � سبك ��l تر � خو? طرl تر : تما^ كا�هاq �ست. پر�خت كا�سلطا> : نشا> <E جزئيا7 ساير � خو�شيد پرتو � برها تزيينى

محمد ست. (پوپ 1384، 109).معرR �سو�(P) ثر سلطا> محمد، تركيب بندq ست متشكل : فشا�ها � نحال� Eنها، تعا�� ها � بى تعا�لى ها، ��q هم ساختني ست qبر متد�^. �لى نشيب � پرفر: ست � �حدتى مو:�>، � منجسم

جلوگيرq : سكو> � يستايى � مرگ ثر، بايد ��q حيا7 باشد.تعا�� ها � فشا�ها همين گونه، به � طبيعى ست جريانى حيا7 خو� حس �� پرحسا{ يا ^�E ما كه ،� حيا7 ضربا> � �:> ها �

مى كنيم، �� �قع شامل همين ها ست. q�� ): تنه گياتا:( qنه :�> برگ هاتصوير شما�( 2«جو ��

بهز�� گليا��نى*

�Bما� � نامير�يى �� نگا�� (s)سو�� Zمعر�

* كا�شنا� ��شد هنر �سالمى

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

91

ما�پيچ شكلي كه ست تنا�بى برگ �� qپيچ ها تعد� .���گر�? يك : qكسر متولى ست. گيا( q تنه ��� به كامل q: كسرهاين كسر هميشه يكى qبر طبيعت ست. فيبوناچى برثر پايين تر qبرگ ها ينكه نو� : باالتر qبرگ ها q سايهبا � Eنها نشوند محر�^ خو�شيد قر� ساقه q�� �� نظمى چنين پنج ��( ست. �� تصوير شما�(2 تا9 1 qبرگ ها بين � كامل پيچ طو�q كه ��� �جو� فضا هشت

نسبت ما�پيچ بربر8: 5 ست.ما�پيچ شما�(3 تصوير ��با qبسيا� qلگا�يتمى شباهت ها�سو� Rمعر نگا�( qتركيب بند

.��� �� معموال لگا�يتمى ما�پيچ طبيعت يافت مى شو� (�� بعضى : حيونا7، nشا ��يايى، qها �صد qشكل ها گياهى، qساختا� هاپر�: qها lطر �� حتى � �شد، نز�يك هنگا^ حشر7 بعضى

�� طالئى متناسب چها�گو? يك كاهش با ��شنايى) به شد> يك گذ��> باقى با با� هر � كوچك ترين ضلع �� مربع يك حد چها�گو? تناسب طالئى �يگر كه ضلع بز�گ تر? ينك بربر ضلع

كوچك تر قبلى ست به �جو� مى Eيد.» (��ال> � بختيا� 1380: 24)�شكا� حلز�نى

نگا�( � معرR �سو� : تركيب بندq حلز�نى برخو��� ست، شكا� حلز�نى، : �مز پر�:q خطى نشا7 گرفته ند. تزئينا7 حلز�نى شكل- جانو�> عالمت خاند> ها � ��� � غير( � برگ هاq به هم تابيد(- �� <E برجسته qنمونه ها مى شو�، با:يافته نيز Eسيا qچا��نشين ها هنر گستر�( جريا> ين با سال^ l�� .��� �جو� نيز سكاها قو^ ��هنر qمستقيم تر بس qمعنو قربت � همدمى ?� كهن �صو� شكا� Eگاهانه �جعت حكم �� ضمنى، طو� به صو� � شكا� <E � ،���سال^ به نظا^ �الq شياء � مو�، يعنى �ين لفطر( ست. «سال^ ين نسخه كلى ترين � نتزعى ترين به كر�(، � جذ" كهن �? عناصر

متد�لشا> تبديل � تا�يل مى نمايد.»(بو�كها�7 1369: 145)ثر : qنگيزسحر � جا��يى خصيصه هرگونه طريق بدين �گرفته مى شو� � بد> بصير7 عقالنى نوينى كه تقريبا مى تو> گفت

�جد ظرفتى ��حانى ست، مى بخشد.> من شىء ال يسبح بحمد(:تما^ شياء � جزq عالم به تسبيح

� مشغو� ند.

نحو( � ين تجسمى نمونه � �� مى تو> ،� تسبيح نگر? شبيه كه ثر حلز�نى qتركيب بند�يد. حركت ست، سليمى Tخطوجمله : كائنا7 �يگر � فرشتگا> �نگ، � خط با با� ها فر^ � برها � منظمى مجموعه Eهنگ � <:�به �جو� ���E( ند تا چنين حركتى � به تجسم � ترسيم ����Eند. هنرمند برE> ست كه ما � با E> گوهر متعا� ما��q �جو� � برتر : تما^ هستى ما��ها به � ما بصير7 :ند. پيوند :ير .���E برتر � l��� كند متوجه ست q مكاشفه سالمى، «هنر �قع qما�� تاحقيقت ،qتصوير

�بيا> كند.»(�هنو��1388، 21) �� ما�پيچى، مد�� Tخطو �� � فشا� تعا�� فر��فته، qقسمت ها qنير� � خو��( گر( هم به نير�ها �يگر جهت به نسبت جهت يك qفضا نتيجه �� � ��� qبرترجانبى به ند:( متفا�7 فعا� ست.

طرفين qفضا مد�� ��خط مثبت صو�7 به � ست qنامسا� qفضا بيشتر، qفشا�ها تحت ���نى بخش مى Eيد. نظر به منفى � qكمتر qبير�نى نيز كه تحت فشا�ها qمى گر�� � فضا �منفى قلمد qفشا�ها (76 ،1379 (حليمى مى شو�. محسو" مثبت qفضا ست جنبش qلقا تز�يق ثر، سبب حلز�نى qتركيب بند �� نهفته qبصربه ساختا� كلى نگا�( � جهت متد� حركت فرشتگا> برq �سيد> به

مركزيت ثر، يعنى محل قر� گيرq پيامبر(P) مي شو�.حركت

حركت �� ين نگا�(، :ما> :لى � بدq � تجلى مى سا:�، حركتى بطن �� موجو� جا��نگى ند��. )� <E به مكا> � :ما> كه ست �مكا>(فضا) :ما> Eفرينش با حركت بو�> مرتبط : ناشى حركت عنو> به هم عربى بن qسو: كه ست لرحمن نفس عنو> به نفس لرحمن �� سخنانش پيرمو> خلقت �� � مظاهر الحق بر�سى شد( ست. :�� � نابو�q بد> �( ند��، بلكه ناميريى � بى :مانى

جزء الينفك E> ست.�يتم بنيا� طبيعت ست. �يتم موجو� �� ين ثر حكايت : :ما> �يژگى ها، منتظم تكر� كه ست تحركى qبا:نما فرشته هر .���عناصر، � پديد( ها برE> �اللت مى كنند؛ هم : ين ��� q�q تنا�" ست. ين �يتم حكايت : :ما> ��� :ما> به ين معنى كه فرشته ها با تولى :مانى همچو> موR ها، ياتركيبى : سيال> � چرخش، پا پيش مى نهند. �� تصوير شما�( 4 �يتم قر�گيرq فرشته ها با:نماq تحركى

�تصوير شما�1 خمسه نظامى-مكتب تبريز 1539ميال�$، موبريتانيا. عر�u پيامبر، سلطا> محمد(پوپ، 1369: 167)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

92

ست كه شرE l> �� جمال7 :ير بيا> شد( ست. ترتيب قر�گيرq فرشته ها نه چنانند كه به سا�گى، چو> پر�( هاq موسيقى، �� :ما> يك به يك �نبا� كه نمايشگرند � معين نتظامى بلكه مى Eيند، هم �� � مى پذيرند �يتم تاثيرشا> � ساختا� برحسب حلز�نى qتركيب بند صو�7 به فضائى تركيباتى كل فرشته ها qگير�قر شكل مى گر�ند. مجتمع ست qصو� چو> عمال بلكه پرنمى كند � فضا �� فضا كه برجسته �� بر پس :مينه q نفعالى قر� مد�� qلگوها موجد فرشتگا> ين باشد. گرفته تصو� بانى مكر� qلگوها ين حد�� بى پايانند. (سرمديت) :مانى بى حس همين ست. بيكرنگى عر�جى qما�پيچ ها �� كه ست Eفريدگا� مظهر

تحقق معنوq يگانه مى گر��. q7 نير�هاتحر� � پويايى تعا��، بستگى به �كلى حركت مى يابند. تو:> كه ��� qمتضا�تركيب بندq مبتنى ست برحركت طر� گونه حضر7 �سو�(P) كه سيرq ست : مقا^ حامد(ستايشگر) ،1382 qحيد�) شوند() محمو�(ستايش مقا^ به ،q288) با� �� فرشتگا> نه تنها بيانگر عظمت معنو

بلكه �سيله � نقل � نتقا� � عامل فعاليت Eنهاست، �� ين ثر سلطا> كنا�( Tبا خطو � �قيق � طرحى ��خشا> qنگ ها� Wتنو با محمد �� � حركت عامل كه qطو� به ست، فز��( با� ها برعظمت نما، تركيب بندq ? تشديد كر�( ست. نسا> برq پى بر�> به نفس :ما>

�� ين ثر، چشم به �يتم نظا^ مند متد�^ ���.Bما� � نامير�يى:

:ما> �� ين ثر عبا�7 ست : �يتم خطوT مر:q ئى، كه ناشى : نحو( � قر�گيرq متضا� فرشتگا> ست، ��ست همانند موR هاq ��يا q�� � عين تفكيك كر�>، كه خو� موجد جريا> � سيالنى نامقطع ���يتم ست. هر موR بى هيچ تولى � بى هيچ نقطاW به �نبا� موR �يگر لطف گنبد مسجد شيخ qبند lطر �� ،q^ سما�جر �� سير مى Eيد.

هللا � �� طاقنمابندq ميد> نقش جها> ين �يتم مشاهد( مى شو�.«هنرسالمى : قيد فر�يت �حتى :ما> � حو�� E:� ست. نگاهى به طرl هاq سليمى به �ضوl نشا> �هند( q ال:ما> � المكا> بو�>

qچيز به نمى تونند كه Eنهاست (نقى :�( نمايند.» شا�( توحيد جز

(267 ،1382 �� چه طبيعت، عالم �� «چه �يتم با طبيعت نسا>، طبايع عالم كه گفته ند حق به ست. سرشته بر قانو> حكمفرمائى تجلى �يتم �يتم �� : تنها ست. عالم سرسر گريخت. :ما> :ند> : مى تو> مد�^، ست qتكر� طبيعت

لها^ بخش �Eمى تا به شيو( � عملكر� � � : �هگذ� يك نظا^ حركتى با تد�^ � بد�> بن بست : � تقليد

كند.» (��ال> �الله بختيا� 1380، 96)با (P)سو�� Rمعر نگا�( � �� سلطا> محمد � متباين ��يافت � مفهو^ با خو� ��ست Iنطباكيفى فضا، موفق شد سطح يكدست � صا� خو� � : مرتبى نمايشگر منتقل سا:� كه به ��q كرباسى � qفق �جو� ما�: نست پيامبر �ست � توقعيت ���عين حا� : Eگاهى كفرEميز � ين جهانى به مرتب

باالترq : �جو� � Eگاهى �هنمو� شو�.:ير كه «��نو��يد> مر:هاq ما�q توسط پيامبر � تصا� با منبع نو�لهى به معرR تعبير مى شو� � �� � حضر7 گر�يد( نقش ملكو7 عالم تصوير جا ين هم على عر? فرشتگا> با نو�نيت هاله با �سو�

قد^ گر�يد( ست.» (شايسته فر � كيايى1384، 40)منظر : ثر، qبصر عناصر تحليل � باتجزيه فضا، :ما>، حركت، �نگ ها � تضا�، مخاطب مى توند q نگا�( مذكو� با تعريف فالسفه �شتربه تطبيق �

يرنى : عالم خيا� برسد.تعريف چنين � خيا� عالم يرنى q فالسفهكر�( ند: بر:خى با فضا، :ما>، حركت، �نگ ها � صو� مختص به خو� كه ��يد�ها �� Eنجا به شيو( � �قعى � نه لز�ما فيزيكى �n مى نمايد.

(��ال> �الله بختيا� 1380، 33)Eخرين يا فرشتگا> عالم يعنى هفتم Eسما> Rمعر نگا�( � ��

مرحله q تصا� به نو� النو� نشا> ��( شد( ست. عالم خيا� جزء الينفك مينياتو�هاq يرنى، �� كا�بر� فضا ست. برسا{ ��� سعى مشتر� خصيصه � ين برسا{ مقاله نويسند( تعريف عالم خيا�، �كر شد( �� سطوl قبلى، تركيب بندq ثر � مو�� تجزيه � تحليل قر� �هد. به :عم نگا�ند( با توجه به تعريف عالم خيا�، �:يابى qبر مهمى عناصر جزء تباين، � �نگ حركت، فضا، :ما>، qهستند. با تعريف فضا- :ما> � سپس بر�سى تضا�ها Rنگا�( معر

خطى � �نگى نگا�(، حركت نهفته �� ثر نيز پديد� مى گر��. �� كا�" صو�7 به � ضمنى طو� به حركت، qبه سو عنصر صفحه �� بعدq طرحى مى شو� � صو�7 حقيقى ند�� � با ين �صف qبصر تجربيا7 مهم ترين : يكى

نسا> محسو" مى شو�.�يتم �سيله به ثر ين �� qتركيب بند �� موجو� Eهنگ �شد( يجا� حركت ثر، حلز�نى �� Wمو�" متنو Tست. �جو� خطوبد> فر^ �� كه مختلف qجهت هاگرفته كا� به فرشتگا> qبا� ها �حركت qلقا تشديد باعث شد(، � (تضا�) كنترست حس يجا� �

تصوير شما�2 شكل ما�پيچ �جو�نه ��> برگ ها$ تا

(���ال>، 1380: 24)

تصوير شما� 3 ما�پيچى لگا�يتمي (���ال>1380: 24)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

93

نا�Eمى �� تركيب بندq شد( ست. �� iتحر � جنبش

كنتر�ست (تضا�)فهم صحيح �بطه ميا> پيا^ � : qفنو> بصر � �معنا : يك طرطر� �يگر، باعث به �جو�Eمد> يك (P)پيامبر Rنا" �� معر qثر بصرشد( ست. سلطا> محمد با تسلط بر يجا� بر ،qتكنيك ها � فنو> بصرمعانى بصرq حاطه كامل يافته � : كنترست ،qبصر فنو> همه ميا> q: همه �� پيا^ بصريا تضا� بيش موثر جنبش � تحر� يجا� qبركنترست � تضا� ست. شد( �قع Tمكمل � خطو qموجو� ���نگ هاباعث حسا{ تر شد> قوq حسى بينند( ثر نسبت به معناE q> شد( مقابل �� فقط مفهومى هر ست. بد�> مى كند پيد معنا خو� ضد بد�> يا ند�� گرمايى �جو� سرما، ثر ين �� نيست. qبلند پستى كليه تكنيك هاq بصرq به صو�7 قطب هاq متضا� �� مقابل يكديگر

Eنها W> كثر7 � تنو�ين كا� فقط به خاطر نشا> � Eمد( ند � علت �� طرحى نيست، بلكه بيشتر به �ليل هميت فوI لعا�( تكنيك تضا�

نسبت به �يگر شيو( هاq بصرq ست.علت به ثر، �� تضا� به نسبت ما حسى qقو شد> حسا{ تر Wنتز نا^ به q مقاله �� ضد� صو�7 مى گير�. سو:نه النگر �جو� �� علم � هنر مى نويسد: �حد7 جويى حساسى : طرفى � تمايز قايل شد> منطقى : طر� �يگر با يكديگر �بطه � بسيا� نز�يكى ��ند كه جزء صو� �ليه مربوT به شكل ها ست. ين موضوW بر قدما پوشيد( نبو� � بد> �حد7 �� عين كثر7 مى گفتند.» (�نديس 1380، 126)

�� مهمى عامل (تضا�) تباين qتصوير بيا> جريا> ��هنرها ��همه � كنترست ست. منسجم كليت يك <���Eبه �جو��سيله � بسيا� مهمى ست كه با E>، معنا قوq تر بيا> مى شو� � ��

نتيجه برقر�q �تباT سهل تر مى گر��. � توجه � تحريك � �هن ست. تعا�� مقابل نقطه كنترست حالتى � مي ��� بين : �هن مد�كا7 كليه <E بد�> مى كند. جلب شبيه به مرگ يعنى حالت فنا به �جو� مى Eيد. �� نگا�( � مذكو�، گر تما^ محيط، لكه هاq �نگ به خاكسترq تبديل شوند �خطوT مو�" بى تحركى � سكو> �چا� ثر بر�ند، بين : ثر �� نهفته Wمتنو �مطلق تعا�� �چا� � مى ���، بين : ثر �� نهفته حركت � مى شو�

مى شو�. <E ^ست سر� � گرست كنتر qثر كه به �نگ الجو��مينه � : ��

با �نگ هاq گر^ تن پو? فرشتگا> ���شوند( كيفيت ست شد( سبب بربر چندين فضا، بو�> عمق �� �بيكرنگى به ين صو�7 به � شو� :ما> بيكرنگى به �سيد> با �سد. � )�� �ست : � خو� محد��يت به فر:مانى � جا��نگى مى �سد. : ،Tنبسابيا> qكيفيت قرمز- :�� برفر�> ستفا�( شد(، به طو�q كه : به بخشيد> تجسم �� كيفيا7 ين :ير شد(، شايانى qستفا�( ها فضا مقد� تقريبا �نگ qگرما طريق :

مسافت � مى تو> حد{ :�.تصوير «ماهيت سر:ندگى يك فضايى qنير�ها ميا> تنش :نبر� : يعنى مى شو� حاصل ين q> هاميد �فع � جذ" qبر

نير�ها.» (كپس 1382، 35)بد�> حركت، �� شياء �يد> ممكن Eنها qبر :مينه يك تصو�

نيست. (كپس1382،35)حركت �� نگا�( عناصر تما^ جريا> يك بى �قفه ند، ���نى كه بينند( � مى Eيند. پنها> مى شوند، مى ��ند � Eشكا� برها، مد�^، �گرگونى ها Wنو معر� �� نيز خو� مى كند، تجربه � ينها همه � قر� ���. �قعيت ثابت � گريزq : قابليت حركت نيست. همين ��� : �قعيت هاq فضايى � مفهو^ گستر�گى �مسافت، موجب معرفت به

:ما> مى شو�. تركيب فضا-:ما> حركت ست.سطح q�� حركت qلقا پى �� نقاشا> تا�يخ، طو� تما^ ��حركت تجربه qبصر qنشانه ها : برخى برگر�ند> � ثابت تصوير برها � فرشتگا> به با تكر� ثر ين به مفاهيم تصويرq بو�( ند، �� ��يد� qبر q:( گيرند صلى qحدها� مثابه به Eشنا qشيا عنو> حركت، نقا? تونسته ست تجربه جنبشى � با مفاهيم �� بعدq بيا> كند. ين شياE qشنا سبب يجا� جابه جايى تصوير شبكه q � تجربه

مى شوند. جنبشى پرتحر� qشيا ��يت قابل qگرگونى ها� qلقا با ثر ��ين همچو> (قر�گيرq مو�" فرشتگا>، برها،)حركت، با:نمايى مى شو�.بيا> چنين � :ما> ست خد�ند : منقو� كه قدسى حديث

مى كند::مانه منم (نا لدهر). فرما> (مر) �� �ست من ست � من موجب

تغيير شب � ��:^.� پيامبر نيز خو�? بر: مى كند، خد خو�? :ما> ست (فا> هللا

هولدهر). (بو�ينگ 1381، 223)كا�� �� Eنها Rخر� � ���� فرشتگا>، qتركيب بند نحو( �

تصوير شما�4 تجزيه �تحليل �يتم موجو� �� نگا�(پوپ، 1369: 167)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

94

ست. بى پايا>) q )���) بد � بى Eغا:) q )���) �: تدعى كنند( � مى سا:�. �جلو( گر (Wنقطا بى (تد�^ qسرمد :ما> كه qطو� به بديت : خد بى كر> متد�Eگاهى ثر بينند( �� نيز qسرمد :ما> � متجلى مى كند، به طو�q كه به جا��نگى �سرمدq بو�> پيامبر

�هنمو> شو�.هر فرشته، گستر? (متد�) حضو� لهى � ���نى ترين بخش :ما>

ست كه �� E> بديت پيشين � پسين (:� � بد) يگانه مى شوند.ثر با جها> ���نى نگا�(، به محض �يد> نسا> جها> ���نى � qبد:لى- ند كه :ما> ��E پديد مى q يينهE ،<E <بى كر qفضا �

جا��نه بو�> پيامبر � منعكس مى سا:�.�نگ:

مشاهد( قرمز �نگ �� همه : پيش عاطفى �حالت -تحر� مى شو�.

� Tنبسا حالت ��:� قرمز �نگ ،qمنظربصر : ثر -��ين � نقبا� حالت :مينه، qالجو�� �نگ Eنكه حا� ��ند، گستر? سكو> ���. علت برجسته به نظر �سيد> �نگ :�� � قرمز به كا� �فته �� پوشش � لبا{ فرشتگا> �� :مينه الجو��q ثر به �ليل تو�فتگى � عمق �� جلو( كر�> �نگ الجو��q ست. مخلوT كر�> :�� با قرمز به نا�نجى مى نجامد كه �� پوشش برخى فرشتگا> به كا� �فته ست

�ين عنصر به حر�7 � تحر� Eنها مى فزيد.ثر �� � �حدنيت به عشق تدعى قرمز، �نگ سمبليك qمعنا: ��جه تندتر، بيشتر � با� عاطفى يجا� qبر تشديد مى كند. نقا?

شباW �نگ، �� باالترين �جه E> ستفا�( كر�( ست. � خو� مرحل تما^ �� عرشى qنگ ها� پيامبر Rمعر سير ��عيا> مى سا:ند كه نشانگر جايگا( �يژ( � شايسته � Eنها �� فرهنگ qنير qست. (شكا�سالمى- qسالمى- به �يژ( �� هنرها �� معا�

(192 ،1382

:Aنتيجه گير sharpening <E > شناسى كه به: � برجسته كر�> �� ��طر�فته كا� به نگا�( ين �� كه ست مهمى qبصر عنصر مى گويند

ست. q:: طريق فن ياتكنيك نامتقا�> ساگر سيد> به حالت تعا�� �نجا^ شو�، : تحر� بيشترq برخو��� خوهد بو�. جريا> ترتيب ��> عناصر �� ين نگا�( برE qنكه �جو� نظم يا بى نظمى �� E> تشخيص q:نيا� مى گير� نجا^ ناخو�Eگا( � qشهو� كلى طو� به شو� )��نتظا�7 با منطبق qبصر عومل ينجا �� ند��. گفتا� � lشر به تركيب بندq شد( � فشا� بصرq به نحو حسن باتمركز بر ��q پيامبر، qمركز محو� : طريق تعا�� ست. يافته تمركز حلز�نى به صو�7

يجا� شد( � تدعى كنند( q ما�پيچ لگا�يتمى ست. qتركيب بند �� q:به صو�7 مجا q: نظر بصرمنحنى Tخطوكه qصو� نشا> ��> qبر ست q سيله� گرفته، قر� فرشتگا> ست. نسا> خيا� �� فقط � ند�� �جو� �قعيت qنيا� �� هنو: تجربه � E:مو�> �� q�:E به خط �نعطا قابل � سيا� كيفيت

qفرشته ها E:�بو�> على �غم � مى كند بسيا� كمك شكل ها مى كند، تعيين � تصوير حد�� � ست مشخص بلكه نيست، مبهم برq هديت ست حياتى q ست. خط �سيله �� هد ��q جهت نرژq هاq بصرq مختلف �� كا��، برq �سيد> به محو�يت � تاكيد

.(P)پيامبر بر تكر� qمعنا � حالت q�� فرشتگا> qگير�قر ���نى جهت

ست � به �سيله تكر� حركت � پويايى يجا� مى شو�.

منابعحميد q ترجمه �حد7، حس بختيا�. �الله نا�� ��ال>، 1ـ

شاهرn، نشرخا�، چاپ ��، 1380 ،qستا� جال� q ترجمه هنرمقد{، تيتو{. بو�كها�7، 2ـ

نتشا�7 سر�?، چاپ ��، 1369 q نى» ترجمهير �3ـ بو�ينگ، گرها��. «مفاهيم :ما> �� تصونتشا�7 سال^، ��جها> ير> حضو� ��كتا" مجلسى، فريد�>

223P ،1381 ،�� يد، چاپ�مر� q >، ترجمهير>. سير � صو� نقاشى پها^ ��يگرتو� �E ،4ـ پوپ

يعقو" Eژند، نتشا�7 مولى، چاپ ��^، 1384ترجمه � ير>، qمينياتو�ها با Eشنايى �Eتو�پها^. پوپ، 5ـ

حسين نير تهر> نتشا�7 بها�، چاپ �� 1369تجسمى، qهنرها مبانى � صو� محمدحسين. حليمى، 6ـ

نتشا�7 حياء كتا"، چاپ ��^، 1379مسعو� q ترجمه ،qبصر سو� qمبا� . ��نيس �نديس، 7ـ

سپهر، نتشا�7 سر�?، چاپ چها�^، 13808ـ �هنو��، :هر. «هنر سالمى» �� كتا" سه �هيافت به حكمت

21P ،1388 ،�� 7 سو�( مهر، چاپنتشا�سالمى، هنر � نو� qنماها بر�سى كيايى. تاجى � مهنا: فر، شايسته 9ـ فصلنامه �� تهر>: ير>، فرهنگ �� پيرفر:نه يا �هنما q فرشتهسا� هنرسالمى، مطالعا7 موسسه نتشا�7 هنرسالمى، مطالعا7

40 P ،1384 <شما�( ��^، بها�-تابستا ،��10ـ شكا�q نيرq، جو�. «جايگا( �نگ �� فرهنگ � هنر سالمى به سالمى، هنر همايش �لين مقاال7 مجموعه كتا" �� ير>»، هنر مطالعا7 موسسه نتشا�7 تهر>: خزئى، محمد �كتر هتما^

193 P ،1382 ،�� سالمى، چاپحسينى، qمهد q ترجمه يرنى، نقاشى شيال. ،qبا كن 11ـ

تهر>: نتشا�7 �نشگا( هنر، چاپ ��^، 138212ـ كپس، جئو�گى. :با> تصوير، ترجمه q مسعو� سپهر، تهر>:

نتشا�7 سر�?، چاپ ��^، 138213ـ محمدحسن، :كى. تا�يخ نقاشى �� ير>، ترجمه q بولقاسم

سحا"، تهر>: نتشا�7 سحا"، چاپ چها�^، 1364 � �هنر سالميت چيستى �� qجستا�» محمد. ،)�: نقى 14ـ معما�q ير>» تهر>: مجموعه مقاال7 �لين همايش هنر سالمى، به هتما^ محمد خزئى، نتشا�7 موسسه مطالعا7 هنر سالمى، چاپ

267P ،1382 ،��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

95

��Eهنر معاصر يا� ��� �بر مفاهيمي چو> تقليد، حقيقت، نما� � با:� � �ستمرهميت ند كتا" برگزيد( �مولفا> �� جستا�هايي كه برمي شوند. �� صو�تي كه :يبايي شناسي مر�:، به گفته � گا�مر، �� نديشه � حذ� مفهو^ ثر هنر� ست،هرمنوتيك � بر هميت «ثر� كه ثر باقي مي ماند» تأكيد ���. همين تأكيد گذ� : مسئله � نظا^ مند :يبايي شناسي به مسئله � تجربه � هنر�، �� هرمنوتيك مد�> � موجب شد( ست

� بدين ترتيب هميت چيز� � Eشكا� كر�( كه �� فرشد :يبايي شناسي، :يبايي طبيعي � حتي هنر�، : نظرها ��� ماند( بو�: :با>.به با�� مترجم كتا" �شو�� هرمنوتيك ـ فرشد �شو� پذير? E> چه : �( :با> به ما مي �سد ـ علي �غم حضو� :مينه � ين سخن �� هر :باني ست، ما نتشا� ين Eثا�، �� :مينه � سخن هرمنوتيك � �� :با> ما، : سا� ها قبل فرهم كر�( � خو� �� نيز �� خوند> � ترجمه � جستا�ها�

ين كتا" : ين Eثا� ستفا�( كر�( ست.جستا�ها� برگزيد( شد( بر� كتا" �� عين تنوW مباحث، مي تونند پيرمو> عنو> هنر گر� Eيند، كا� ��شن سا:� نسبت ميا> هنر � :با> �� ين جستا�ها، تا جايي پيش مي ��� كه �يكو� مي پرسد Eيا مي تونيم �� ميا> هستندگاني كه :با> ند�ند، به هنر فكر كنيم؟ پرسش سا�( � كه هرگز

نمي تو> E> � پشت سر گذشت.كتا" �� جستا�ها� :ير �ئه شد( ند:

:يبايي شناسي � هرمنوتيك/ هانس گئو�گ گا�مر��با�( � �� سهم شعر �� جست �جو� حقيقت/ گا�مر

شهو� � شهو�� بو�> / گا�مرتجربه :يبايي شناختي � �يني/ گا�مر

هنرها، :با> � :يبايي شناسي هرمنوتيكي/ پل �يكو�نخستين مقاله : كتا" Hermeneutics Philosophical ترجمه شد( ست.

سه مقاله � بعد� : كتا" The Relevance of The Beautiful نتخا" شد( ند.مقاله پاياني گفت � گو� ژ> ـ ما�� بر�^ � مگالي يوهي با پل �يكو�ست كه �� 20 سپتامبر 1996 �� پا�يس نجا^ شد( ست كه به �ليل

همسويي با مقاله ها� گا�مر نتخا" شد( ست.�� مقاله � شهو� � شهو�� بو�> تما^ �گويه ها � صطالحا7 نقد قو( � حكم كانت متعلق به ترجمه � عبدلكريم �شيديا>، � شما�( صفحه ها�

يا� شد( نيز مطابق با چاپ سو^ ترجمه � �� ست.

هنر � Bبا�: چها� مقاله � يك گفت �گوهانس گئو�گ گا��مر � پل �يكو�ترجمه � مهد� فيضي�� ��� نو، 1388

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

96

مقدمه ��با�( خوشنويسى ير> كتا" هاq بى شما�q نگاشته شد( � هما> گونه كه نويسند( نيز بيا> مى ��� شايد نگا�? پيرمو> خوشنويسى �� نگا( �� چند> جذ" به نظر نرسد؛ ما :�ياq پنها> هنر ين سر:مين بسيا�

بيشتر : ظاهر پيد � مكشوفا7 ند� ما �� ين ���> كوتا( �كا�q هنر ست. كتا" حاضر �� نگا( �� � با عنو> جذ" خو� تدعى گر يك بر�سى تا�يخى �� هنر سر:مين ير> � نوعى تد�^ ميا> هنر قديم � نوين ير> ست � نشا> مى �هد بريش هنر به مثابه يك سيال> خر�شا> جديد � قديم

ند�� � همه Eنها � مى تو> �� قالب كتابى گر� هم E � ���Eنها � با:بينى نمو�.هر چند مطالعه كتا" نشا> : برخى كاستى ها � برخى نا�سايى ها �� ين تال? � نشا> مى �هد � بيش : ينكه مطالعه q عميق باشد يك نگا( موجز � گذ� به تمامى عرصه هاq فكرq حو:( نگا�? محسو" شد( � همانطو� كه خو� �q مى گويد قصدq بر بيا> تطو� تا�يخى يا تكنيكى ند�� � تنها به نقا T�R � قو7 ين هنر مى پر�:�؛ ما فا�b : ين مر، كتا" فاقد شالو�( ساختا�q مناسب ست � همين مر به �لين كتا" : ين �ست كه مى تونست �هگشاq بسيا� مناسبى برq پژ�هشگر> �� ين عرصه باشد، شكاال7 :يا�q ��� ساخته

ست.

ساجد محيط*

�B خوشنويسى تا تايپوگر�فى

* مد�� ��نشگا

�B خوشنويسى تا تايپوگر�فىعفت �لسا��6 �فضل طوسىنشر: هيرمندچاپ ���: 1388

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

97

ما �:? كتا" �� ختصا� E> � طالعا7 �سيعى ست كه پيرمو> هنر خوشنويسى كهن � نوين ير> �يه مى �هد � �� تمامى :مينه هاq صو�q، معنايى، هنرهاq پيوسته به خوشنويسى، تأثير � تأثر7 ميا> نقاT گوناگو> جها> �� عصا� كهن � نو طالعا7 بسيا� مفيدq � �يه مى �هد. �� جستا� حاضر تال? شد( تا با با:خونى كتا"

حاضر نقاT قو7 � ضعف ين مجموعه � مو�� با:بينى قر� �هيم. �B خوشنويسى تا تايپوگر�فى

شايد بتو> بر�سى نتقا�q كتا" � : عنو> E <Eغا: نمو�. شايد نا^ �� نگا( �� جذ" باشد، ما نكته بسيا� qجا �عنو> طرحى حر� با qبز�گتر �� �� صنعت معاصر qقالب هنرها �� تايپوگرفى كه ست <E مهم مى گير� � حتى �� تعريف �ير( لمعا�فى ين كلمه نيز : E> با عنو> عملى �� �تباT با حر�� چاپى يا� شد( � �� ���( نوين به شيو( گرفيكى طالI مى شو� كه بر پايه كا�بر� كلما7 � حر�� به �يژ( نمونه هاq صنعتى E> ستقر� يافته ست. با ين �جو� بخش نتهايى كتا" چند> به مقوله تايپوگرفى �� ير> نمى پر�:� � تنها معطو� تا�يخ مغشو? � محد��q : تايپوگرفى ��پا ست � حتى �� تمامى مو�� �كر شد( به عنو> نمونه : ير>، نمونه هاq ين تايپوگرفى ها مو�� توجه قر� نمى گير� � به جاE q> نوعى : هنر كه به طو� كامل با مفهو^ تايپوگرفى مغاير ست � با ستنا� به خو� نويسند( شايد بتو> E> � نقاشى خط يا خطاطى نوين ناميد مو�� توجه قر� گرفته � E> نيز محد�� به معرفى فر� � نمونه هاq ندكى : كا�بر� خوشنويسى كهن �� هنر مر�: ست، �� ينجا نيز نمونه هايى : هنر ��پايى يا خا�� ��� نيز �� ���> مطالعه تركيب شد( � ين بر بها^ كتا" مى فزيد. هر چند كتا" �عايى بر تا�يخ نگا�q ند��، ما ��q يك طرحو�( تا�يخى �� جديى �نياq كهن : مد�> ست. : ين �� مشخص نيست كه گر كتا" قصد ��� تا تا�يخى : خوشنويسى جها> � �يه نمايد، چر با مطالعه مو�� ير> Eغا: مى شو� � نگاهى به مفهو^ جهانى خوشنويسى ند�� � گر بحث E> پيرمو> پر�ختن به سير تكامل يا تحو� هنر نگا�? ير> ست، چر تجا�" ير> مد�> �� E> معلق ماند( � بر�سى تا�يخى Eنها تد�^ نمى يابد. نويسند( �� مقدمه كتا" بر نوعى سير غير تا�يخى � تأثير خطوT سالمى بر هنر غر" � هنر معاصر تأكيد كر�(، ما ين گفتا� چند> با بستر � عنو> كتا" خونايى ند�� :ير كتا" با يك فصل تا�يخ Eغا: � سپس به كا�بر� خط �� �يگر هنرها مى پر�:� � به ناگا( ين مر با برشى به جها> مد�> قطع خو��( � �يگر با� به ير> با: مى گر��. تغيير7 يا �يژگى ها بر�سى ثر �تا مشخص شو� كه هد ست q> ضر��عنو �� ين تصحيح بنابرين خوشنويسى سنتى يرنى- سالمى : عصا� گذشته تا به مر�: بو�( ست. �� ين صو�7، مقوله جديد �� قالب نتظامى نوين به ساختا� كتا" صو�تى �يگر مى بخشيد. با ين �جو� مؤلف �� ثر خو� كمتر سا:ماندهى � مد نظر �شته ست � ين مر ساختا� كتا" � قابل نقد مى سا:�. : �يگر مو��q كه �� برخو�� �ليه با كتا" به عنو> نقص قابل طرl ست، فهرست كتا" ست كه به نا��ست شما�( گذ�q شد( � �جوW به كتا" � �شو� مى سا:�. � لبته عنا�ين برفر: صفحا7 كه به جاq نوشتن نا^ فصو� �� صفحا7 فر�، �� تمامى كتا" نا^ E> � تكر�

مى نمايند. qكا�بر� qهنرها �� <E غا:، سپس به نقشE نىير Tخطو Wنوكلى خو�، كتا" با بيا> lين �جو� �� طربا � �� نهايت به �:? هاq معنوq خط مى پر�:�. �� بخش سو^ به ناگا( بخش مختصر � پركند( q : تا�يخ خوشنويسى مد�> ��پا �يد( مى شو� كه قطعاتى بريد( : يك سير تا�يخى بد�> توجه به پيشينه E> ست � �� فصل چها�^ با مجموعه نظريه هايى پيرمو> كيفيا7 بصرq خوشنويسى � نقش E> �� بيا> هنرq ��به �� هستيم

كه به نوعى قصد ��� بخش تأليفى � نظريه هاq مؤلف � �� برگير�. : نخستين مقوله هايي كه كتا" �� صفحه ها� ميانى خو� به E> مى پر�:� (صفحه ها� 04 تا 46)، �� حالى كه به سبب هميت هم فصل جديى � مى طلبيد � شايد �� بتدq كتا" نيز مؤثرتر مى فتا�، �بطه ميا> سال^ � خوشنويسى ست. �� مقدمه نيز نويسند( بيشتر به �صف �اليل خو� برq پر�ختن به خوشنويسى نوشته � مقدمه كمتر حالت ���� به بحث صلى كتا" � ���؛ �� بتدq فصل تا�يخچه به عنو> �لين فصل كتا"، خونند( به ناگا( با مقدمه كوچكى : هنر نگا�? پيش : سال^ ير> Eشنا � بالفاصله ��� بخش سالمى مى شو� � شايد به �سطه بطن صلى كتا" چند> ين مر ��� نشو� كه چريى ين ختصا� چيست. �� حالى كه گزيد( كوچك مؤلف پيرمو> نقش � جايگا( خوشنويسى �� سال^ مى تونست خونند( � با Eما�گى بيشترq ��� بحث نمايد. به هر حا� بر سا{ تسلسل كتب علمى پر�ختن به مباحث نظرq برq تنوير �هن خونند( � �يه سيرq عمومى

كه �اليل تد�^، پويايى � سر:ندگى هنر خوشنويسى ير> � بيا> نمايد، ال:^ ست. �يه نمو�( ند؛ :ير بايد : نويسند( تقدير نمو� كه بحث بسيا� كوتاهى � �� ين مو�� � به تناسب كتا"

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

98

qند به صو�7 مطو� به مقوال7 عرفانى يا بحث هاخته سالمى پر�كتا" هايى كه به خوشنويسى : qبسيا�نظرq گوناگونى نظر ��ند كه �� بسيا�q : مو�� تطبيق Eنها با مو� �قع تا�يخى �شو� يا ناممكن ست. ما �� كتا" حاضر به ختصا� مطالبى پيرمو> �يشه قدسى � با��هاq مسلمانا> ��با�( ين هنر، نگا( :يبايى شناسانه

� سير سلو� �� كسوE 7> مو��q طرl شد( ست. rخطو cفصل ���: تا�يخچه �نو�

�� ين بخش �لين نشانه هاq ناهمگونى �� ساختا� كتا" قابل �¦يت ست؛ بر�سى خوشنويسى �� ينجا بهتر بو� با يك مقدمه ��با�( نحو( بر�سى Eغا: مى شد. هما> گونه كه �� قبل گفته شد( بر�سى به ختصا� با ير> Eغا: مى گر��. �� ساختا� كتا" قابل پذير? ست كه ين بخش كوتا( باشد، چو> بر سير ���> پس : خو� تأثير ندكى ��� ، ما پيوند خو��> E> با خط كوفى كه �� حقيقت �� متد� E> قر� نمى گير�، نقصى �� سا:ماندهى مطالب محسو" مى شو�. بهتر بو� مؤلف بتد سهم سال^ � �� خوشنويسى ���E( � سپس :ما> ���� E> به ير> � نقاT �تباT � تد�^ E> با ير> � متذكر مى شد � �� حالتى پيوست مانند، خوشنويسى � تغييرE 7> � �� ساير بال� كه پيشينه خوشنويسى �شته متذكر مى شد. يا ينكه نوعى بر�سى ميا> ير> � �يگر بال� نجا^ مى شد تا سهم خوشنويسى ير> �ضح تر گر��. �� ين كتا" هيچ گا( به صو�7 مشخص جايگا(

.���E مى � q��تر بحث خو� مو> مو�� توجه نيست � نويسند( به توفيايى چندجغرگر بخوهيم قد^ به قد^ ين بخش � مو�� بر�سى قر� �هيم، ال:^ بو� كه نويسند( شا�( مختصرq به خط � نقش E> �� جومع : بعد فرهنگى � �� شيو( شكل گيرq � تكامل خطوT مى كر� تا خونند( به �اليل نقش خط � هميت يافتن E> � تال? برq گستر? خط � �اليل طرl مقوله خوشنويسى � تد�ين قونين <E ^بنا شد( � تقد <E :سالمى بر فرثى كه خط مى نمو� تا مير ��� مر �ين خط نويسى � پيشگاما> ��

مشخص گر��. گفتا� خر� پيرمو> خطوT پيش : تا�يخ ير> حق مطلب � � نمى نمايد. يرنيا> نخستين كسانى بو�ند كه �� خط فا�سى باستا> -كه به نا��ست �� كتا" با عنو> ميخى ���E( شد( - خو� صو� � قوعد فاصله � شيو( تركيب � مو�� توجه قر� ��ند � بدين ترتيب : فر^ هاq �شو� پند�نگا�هاq پيشين فاصله گرفتند � هنو: هم تأثير7 خط پهلوq به گونه q خالص تر �� خطوT هندq، سانسكريت � �Eمى قابل �هگيرq ست. با ين �جو� نفكا� ميا> خوشنويسى قديم ير> � خوشنويسى سالمى �� تغيير7 تناسبا7 قابل شا�( ست. يكى : مو��q كه �� مو�� ير> ��ست ست، تمايل Eنها به فزيش �تفاW خط عربى ست كه �� حقيقت با شيو( نگا�? پيشين يرنى كه حالت فقى ��� نيز �� تضا� ست � ين شايد مو�� مناسبى برq پژ�هشگر> باشد. �� :مينه پيشينه خط كوفى، خط فنيقى � ميخى به عنو> �يشه هاq خط سالمى ���E( شد( كه ين پانوشت ال:^

بو� كه خط ميخى مذكو� با خطوT بين لنهرين � ير> پيوندq ند��. �� �مه خطوT بسيا�q نا^ بر�( شد( كه �� E> سهم يرنيا> تفكيك نشد( � نقش Eنها �� تغيير تناسبا7 Tخطو �� qحى تركيب بندطر � �خط مشرقى بيا> نشد( ست. �� تمامى مو�� نيز تفكيكى ميا> طرحى حر�مزبو� �يد( نمى شو�. �� حالى كه ين مر مى تونست به �ضوl نظر نويسند( � بهتر عيا> نمايد كه چه بخشى T> تحليل �� مو�� خطوتو qحت تر � به صو�7 �قيق ترين تفكيك � ست. :ير q� مو�� نظر qتركيب بند :معاصر � ممكن � تو> خوشنويسى ير> � عيا> مى ساخت. ما ين بخش بر? خو��( � با بن مقله � نقش �q �� سا:ماندهى به خطوT سالمى � بنيانگذ�q برخى : Eنها Eغا: مى شو�. يكى : مشكال7 ين بخش �� qبر qتصوير q�بزعد^ �جو� � Tخطو qيژگى ها� ��� qنها برE :( نامناسبندهم �يختگى تصا�ير � ��� q:( مناسب برندكه �� كل كتا" به چشم مى خو�� � به نظر مى �سد كه qمرنهاست. E <مقايسه � �يد

تصا�ير فدq �يژگى هاq صفحه �Eيى شد( ست. �� بخش خطوT يرنى با نبوهى : سامى � كمتر با منابع تصويرq ��به �� هستيم � بر خال� بتدq متن، تصا�ير فاقد :ما> كتابت هستند. : ساتيد معاصرq �� ين :مينه يا� شد( ست كه معيا� سنجش � �يه نا^ ها � Tخطو : q )كندمه نيز تركيب پر�ست. �� نگرفته �> مو�� توجه قر> چندنها � برتريشا> بر �يگرE q�نامد

سالمى �يه شد( كه متأسفانه پيوند E> با بدنه صلى خوشنويسى سالمى مشخص نيست. ين مر ين بخش � به كاتالوگى : خطوT بد� ساخته كه فقد> نتظا^ Eنها، با� طالعاتى E> � كاهش ��( ست. �� ضمن شايد �� همين ختصا�ها جاE q> بو� كه نويسند( كه : �نش �سيعى �� خطوT سالمى برخو��� � گفتا� يشا> �� تمامى كتا" نيز مؤيد ين مر ست، : خطوT كشو�هاq سالمى خا�� ��� يا Eفريقا

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

99

نيز مثا� هايى �يه مى كر�. هم چنين تفكيك مو�� متعد� �Eيه ها � تزيينا7 خط � بز� E> � ... مى تونست مكملى برq ين بخش باشد.

تصوير � تصو� �� خطنقش بخش ��^ �� ين كتا" مشخص نيست، به طو� خاP عنو> كتا" به نوعى سير : گذشته تا ���> معاصر شا�( ��� � �� ين سير، ما�( جرq كا� كمتر مو�� توجه خوهد بو�. بالطبع هنر خوشنويسى سالمى به Tخطو �هنرها، تكر : qشته � �� متن � حاشيه بسيا�بر �يگر هنرها تأثير شگرفى � <Eسطه پيوند خو� با قر�سالمى �� قالب مضامين مذهبى � غير مذهبى قابل ��ئيت ست. ما كمتر مى تو> �� فرEيند خوشنويسى سالمى Eنها ضميمه هنر صلى نگا�? بلكه بر�؛ نا^ q7 هنرتغيير ين هنرها به عنو> �سته صلى تغيير7 : سير محسو" مى شوند. پس : معرفى تعد�q : قرE> ها كه به �اليلى نامعلو^ بسيا�q : نفايس ين حو:( � �� بر نمى گير�، �يگر هنرها ���E( شد( � به ختصا� سعى شد( تا نشا> ��( شو� كه خوشنويسى � نقش E> �� ين هنرها چه بو�( ست �لى تنها ين مر به معرفى مو�� محد�� شد( � خونند( تعاملى ميا> �� هنر نمى يابد. �� ين �سته نيز �اليل عد^ توجه � تمركز بر ير> يا ترجيح �يگر شيو( ها قابل ��� نيست. مرq كه به سهولت مجموعه ناپخته q � فرگر� ���E( ست. عد^ توجه به تر:هاq ير> � بافته ها�E q بويه � منسوجا7 سلجوقى � شا�( به موتيف هاq پا�چه ها كه با بحث �� �تباT نيست : �يگر نقايص ين بخش ست. بخشى كه به صو�7 qپا�چه ها � بسيا� q�� يا نقو? خطاطى معاصر بر qنوشتا� qكتيبه ها q�� قاجا� � qصفو qناتما^ به نگا�( ها: هنرهاq گلد�:q نوشتا�q :نا> قاجا�q شا�( ند��. �� ضمن كا�بر� كلمه سيلك به جاq بريشم �� ين

بخش نا��ست ست. به كه ست يرنى قالى شوهد ترين قديمى <E � مى گر�� Eغا: تا�يخى با خطايى قالى � خوشنويسى يافته هاq ���> هخامنشى �� پا:يريك با: مى گر��. �� سير بر�سى به بسيا�q : فر? ها� q�q نوشتا� ���> قاجا� شا�( نشد( � يكى : مهم ترين نمونه هاq تطبيق �� هنر يعنى :يلوهاq كتيبه �� مو�� توجه قر� نگرفته � مهم تر : E> نوشتا� فشر�( ين بخش با منابع تصويرq ندكى همر( ست. �� مو�� هنرهاq جديد نيز به هنر تابلو فر? شا�( شد( كه بهتر ست E> � : �سته هنرهاq يرنى جد سا:يم :ير ضربه q كه ين شيو( هنرq نوظهو� بر پيكر( هنر ير> ��� ساخته، قابل جبر> نخوهد بو�. �� ين Eثا� فن � پيوند هنرهاq گوناگو> ين سر:مين با يكديگر كه �� نهايت شكو( بسر مى بر�( جاq خو� � تقليد يكى �� �يگرq ��( ست. تأثير سال^ بر غر" ��

:مينه موتيف هاq تزيينى �� جايگاهى نابجا �يه شد( � بهتر بو� كه به بخش پيوست منتقل مى شد. بر�سى بر ��q فلزكا�q � كتيبه ها � كاشيكا�q : بخش هاq بسيا� �:شمند ين كتا" ست كه با نگاهى �قيق مو�� � بيا> نمو�( � تمركز خو� � بر ��q شاخص ترين نمونه ها نجا^ ��( ست. �� ين �� هنر ست كه به �Eمى سنت هاq تزيينى خطوT يرنى تكامل مى يابد � به باالترين حد خو� مى �سد. ين بخش : هنر يرنى بسيا� ناشناخته ماند( ست � كمتر كسى به نحو( برنامه �يزq پر�ژ( هاq بز�گ هنر سالمى ير> � نقش خط � تعيين سطوl ختصاP يافته به E> � تركيب ميا> E> � �يگر عناصر سخن به ميا> ���E( � ين مى توند

�ستمايه q برq پژ�هشگر> باشد. جايگا( هنر سفالگرq � نقش مهمى كه �� نتقا� بخشى : سنن قر�> �ليه سالمى ��� � نقش بسيا� مهم

E> �� هنرهاq كا�بر�q ��پا �� قر> نو:�هم � بيستم با شا�( هاq با �:شى يا�q��E شد( ست. شعر � خوشنويسى فصلى كوتا( ست كه �� E> فقط به تعبيرq : شرI شنا{ Eلمانى E> ما�q شيمل شا�( q ماند( گنجينه qبه جا �عدحر�فيه � qطلسمى � مجموعه ها qست؛ �� حالى كه ما �� قالب سنت نوشتا�شد( سرشا� : سطحى متفا�7 : نگا�? � ��يم كه بر هنر گرفيك معاصر ير> نيز تأثير بسيا� :يا�q �شته ست � بسيا�q : فر�q كه �� جامعه معاصر يرنى با تايپوگرفى به طرحى مو�� گوناگو> گرفيكى مى پر�:ند �مد�

ين بخش : سنت تصويرq ير> هستند. �� تما^ ين بخش ها : ين كتا" نتظا� مى �فت كه به جاq گفتا�q پركند( : نوشتا�، تمثيل ها، مستند7 تا�يخى � تصا�ير يك نتيجه مشخص : تعامل ميا> خط � هنرهاq كا�بر�q � مطرl نمو�( � تعامل ميا> Eنها � Eشكا�تر سا:�. هم چنين شا�( به قابليت ها � تغيير7 خطوT برq تطبيق با عناصر كا�بر�q � تزييناE 7> نيز مو�� �يگرq برq بر�سى ست. ين بخش نيز با مختصر مو�� شا�( �� بتدq ين بخش يعنى مبانى خوشنويسى

�� سال^ پايا> مى يابد.ين تشتت نوشتا�q �� ين بخش هاq كتا" به همر( حجم عظيمى : معلوما7 خر� �يه شد( �� E> كه

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

100

با �قت بسيا� گر� Eمد( ند، محتاR منابع تصويرq غنى ترq بو�، تا �حت تر مو�� ستفا�( قر� گير�. ما پيش : ينكه برq �مه مطلب به سرb بقيه كتا" بر�يم بهتر ست مكثى �شته باشيم بر Eنچه كتا" تا ين مر حله مى تونست �شته باشد. �� مو�� خطوT يرنى � تركيب بندq هاE q> �� مو�� � هنرهاq گوناگو> مو�� كمى �يد( مى شو� � ما �� حقيقت : چيزq كه ما � با كليت نگر? به خطوT سالمى Eشنا سا:�، ��به �� نيستيم. چيزq �� مو�� سا:ما> برنامه �يزq نوشتا�q يك كتا" � تعد� سطو� � ... گفته نمى شو� � �� مو�� كيفيا7 qبصر qشنايى �قيقى با جنبه هاE نى به چشم نمى خو��. �� ضمن هيچ گونهچند Wنى، موضوير Tخطو qبصر

خطوT نيز ممكن نيست. نقطه نفكا� بز�گ �يگرq كه �� �مه پيش خوهد Eمد نظرگا( نويسند( پيرمو> �مه كتا" خو� ست، كه E> � بايد گسست عميقى : بخش �� �نست. بخش سو^ به بعد كتا" �� حقيقت هيچ �تباطى به تايپوگرفى ند�� � تنها سعى ��� به مبحث خط كهن يرنى � با:تا" E> �� نقاشى معاصر � گرفيك معاصر ير> بپر�:�. �� حالى كه بخش سو^ بد�> هيچ �تباT �قيقى با �يگر بخش هاq ين مجموعه به پديد( خط �� گرفيك معاصر مى پر�:� كه شايد بر نديشه هاq معاصر يرنى تأثير �شته باشد ما ينكه Eيا شيو( تأثير E> بر تايپوگرفى معاصر ير> كه �� سا� هاq خير نمونه هاq خوبى � : خو� به جاq نها�( هميت بيشترq ��� يا تأثيرq كه بر نقاشى خط ��� � Eيا شخصيت هاq مو�� توجه �� ين كتا" هميت ��ند يا �يگر شخاصى كه : Eنها يا�

نشد(، جاq تأمل � بر مى نگيز�. بهتر بو� مؤلف �� ين بخش : كتا"، نظر خو� � معطو� �يگر بخش هايى : هنر معاصر ير> مى نمو� كه متأسفانه به �سطه بى توجهى ها تا�يخ E> چند> Eشكا� نيست. با طلوW چاپ �� ير> � طبع كتا" � ��:نامه به مر�� خط � �Eيه هاE q> صو�تى �يگر يافت. به مر�� ضر��7 تغيير7 چاپ � طلوW مو� �يونى نوين به طرحى فونت هاq متناسب با مو� صنعتى نجاميد كه بسيا�q : طرحا> Eنها به ستثناq مرحو^ حقيقى ناشناخته ند. �� كنا� E> برq �لين با� طرحى لوگوها � �E^ ها به تناسب : خطوT تزيينى جديد ستفا�( نمو�ند كه E> � بايد حلقه تصا� نوينى ميا> �نياq كهن � �نياq نوين �نست؛ بخشى كه �� قالب مهرها � سنا� �يونى � صفحه بندq ��:نامه هاq بخشى : مير� شكنند( � ناشناخته ين سر:مين � تشكيل ��( ند. ما �� ين نوشتا� بخش مهمى : ين تا�يخچه به �ست فرموشى سپر�( شد( � به �سطه E> نا^ � مفهو^ تايپوگرفى عنو> كتا" نيز مخد�? � تعريف نشد( باقى ماند( ست. �� حالى كه �� يك �هه گذشته ين بخش به عنو> جريانى بسيا� مهم

�� گرفيك نتايج با �:شى � به با� ���E( � كنو> مى تو> E> تجا�" � مو�� نقد � با:بينى قر� ��. فصل سو^ به مقوله تايپوگرفى �� ���> معاصر غر" مى پر�:� � ين بخش � : ���> با�ها�{ Eغا: مى نمايد. �� حالى كه خو� تا�يخچه ��پايى ين مقوله كه مى تونست ين بخش : كتا" � غنى تر سا:� �جو�

ند�� � �� �مه سعى شد( به ختصا� برq خونندگا> ين نقص برطر� گر��. �� حقيقت طرحى حر�� � خوشنويسى ��پايى نيز �:? هاq خو� � قدمت تا�يخى خو� � ���. طرحى حر�� بز�گ قر� گرفته �� قالب مربع � موسو^ به كاپيتا� مربع �� قر> چها�^ قبل : ميال� به عنو> خطى متناسب با نگا�? سنگ نوشته ها ، نقش كنستانتين، �لين مپرطو� مسيحى �� سا:ماندهى خطوT سيريلى � به مر�� تغيير : قالب پايه مربع به قالب خطوT منحنى � خميد( موسو^ به كاپيتا� ��ستايى � نگا�? گر� شد( � قوسى به همر( شكل كوچك حر�� بدW شد( �� ���> شا�لمانى به شيو( معاصر حر�� التين بد� شد كه

ين شيو( تا بدW چاپ �� قر> پانز�هم كه �نسانس طرحى حر�� � �چا� تحو� نمو�، �مه يافت. qبر qترجيح خط گوتيك عمو� � �� :�يه � بلند با�يك، Tبه خطو ����> گوتيك � تحو� حر�كتابت متو> مذهبى � كتابت مد�� برq متو> غير مذهبى ، خط گوتيك موسو^ به باستا�� � به طبقه باسو� تا ند:( �� به بتدq هر صفحه به E> � بز�گ نوشتن حر�� بز�گ فز��> حر�� بز�گ متعلق ساخت. سه سطر � تذهيب E> � بايد : �يگر �يژگى هاE q> �نست. حر�� گوتيك، �Eيه ها � تذهيب ها �� هم Eميختند � شيو( q : تزيين � برq كتا" پديد ���Eند. ين شيو( تزيين � بايد يكى : مهم ترين ���( ها �� طرحى حر�� تزيينى ��پا به حسا" ���E. يكى : مهم ترين ين Eثا� نجيلى ست كه منسو" به كاتبى

به نا^ پير كومستو� ست.گوتنبرگ � بدW چاپ توسط �q، نقش مهمى �� سا:ما> ��> به حر�� � تنوW قلم ها �شت. � �� نجيل 42 سطرq معر�� خو�، طرحى حر�� گوتيك � سا:ما> �� � �� نهايت تعد� قلم هاq كا�گا( خو� � به 300

عد� �ساند تا نوW خطوT � با نهايت �قت چاپ نمايد.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

101 qين خط بربا�( مشكال7 �� ��نسانس با خط گوتيك � نظر بسيا� مهم پتر� qنسانگر qمخالفت علمابينايى � تال? �نسانسى برq حياq �^ به حياq كتيبه هاq باستانى � سا�گى نجاميد. مرq كه تا ��:گا� حاضر نيز مشخصه خطوT چاپى محسو" مى شو�. ��ياq تناسب Eسمانى �� خطوT � با�� عمومى به جستجوq ين �� qموسو^ به شانفلو� �نسبت ها �� بد> نسا> منجر به E> شد كه ژ�فر� تو�q �� �ساله q ��با�( طرحى حر�سا� 1529 حر�فى � بر مبناq تناسبا7 طاليى �يه ��. ين سبك ها به ��من مشهو� شد � هنو: هم ين عنو>

�� طرحى حر�� معاصر شنيد( مى شو�. باعث ،�� n� Eلما> ماينتس شهر به حمله بدنبا� كه ��پا تمامى �� گوتنبرگ همكا�> شد> پركند( گستر? طرحى حر�� معاصر شد. يكى : شاگر�> �q با همر( طرحى حر�� خو� موسم به فرنچسكو گريفو هل بولونيا، حر�� مايل موسو^ به يتاليك � پديد ���Eند كه به خط غير �سمى خميد( منشى هاq ��با� شباهت

�شت.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

102

به ختصا� بايد گفت كه قر> شانز�هم ���> طاليى خوشنويسى ��پا بو� � Tخطو q�� �خوشنويسا> بز�گى همچو> لوكا{ ماتر� � لوئى با�بد�� به حر�ظريف قال" مانند �� نتها شكل ��ند. �� همين :ما> به �ستو� پا�شاها> فرنسه يونانى با فرمين �يونى � نوشتا� �سمى شكل گرفت كه نوعى فونت متناسب �سلطنتى خوند( مى شد. ين خط صلب � سر�، بانى خطوT �يز تجا�q، حر�

��مى � يتاليك پس : خو� شد. ��l خر�گريى عصر � يافت �مه نيز قر> هجدهم �� R� <��� ين � نمو� �حر� طرحى تجربيا7 ��� � �لمعا� �ير( صحا" � qشنگر��بدW شد. �برq طرحى حر� :ما> �� همين نيز پوينت qگير ند:( سيستم طرحى حر�فى خط هايي با ضخامت متفا�7 � �� كنا� يكديگر قر� مى �� � به qنحناهاقو{ ها � q�� �همر( E>، بدW چاپ سنگى منتج به طرحى حر�ظريف تر گر�يد. : سا� 1830 به بعد، به �سطه پيشرفت هاq فنى �� ين :مينه، طرحى حر�� سرعت بيشترq يافت. �� ين ميا> �يليا^ مو�يس شاعر qبسيا� �ستى سهم �صنايع هنر جنبش بنيانگذ� � � ��� حياq مجد� شيو( هاq قديمى طرحى حر�تزيين حر�� �شت � تأثير بسيا� :يا�q بر طرحى q� ?:� ثا� باE : 7 نو� نها�. يكى�E مكتب qهاترجمه �باعيا7 عمر خيا^ توسط فيتزجرلد ست كه

با �Eيه هاq :يبايى تزيين شد( ست. : جنبش هاq مو�� �كر �� كتا" حاضر، پس مر�:( طرحى حر�� با پا نها�> به �نياq پيكسل ها � باال بسيا� � �قت يافته متفا�تى يكسر( ساختا� ، �� كه شد( <E موجب ظرفت � خالقيت مكا> كشو�هايى مانند ير> كه طرحى فونت مو�� توجه نبو�(، ين شيو( سرعت بيشترq بيابد. : سوq �يگر سر به q�فز سخت محد��يت �� چاپ qنيا���خشا> بسيا� q )يندE �ليل همين به � نمى بر� عليرغم )�� نشا> كه ست حو:( ين نتظا� ��خو� با � qبسيا� خالقانه تو> Wموضو محد��يت ��� � بايد : سوq �يگر پذيرفت كه قصو� ما �� ترجمه �:? هاq سنتى خوشنويسى به �:? هاq نوين

موجب شد( تا برq كا�برq هاq متفا�7 معاصر فونت هاq مناسبى ندشته باشيم. كتا" خانم فضل طوسى ناگها> به بحث نوشتا� � خوشنويسى �� نقاشى � گرفيك نوين مى پر�:� �� ما نگا( يشا> : ين پديد( ها �� مد�نيسم � كوبيسم مو��q نوگر محسو" نمى شوند. حالى كه هيچ يك به با�ها�{ � فوتو�يسم � نقش حر�� �� تركيب بندq تصويرq هميت بسيا� :يا�� q��E .ثا�q با عنو> شعر تصويرq يا كا�بر� تصوير حر�� : گذشته �� تا�يخ ��پايى �جو� �شته؛ ما �� قر> بيستم ست كه ين جريا> به صو�7 ظهو� مجد� � با كيفيتى با��نكر�نى �� هنر � شعر � هنرهاq سياسى Eغا: مى شو�. �� ين :ما> نوشتا� به عنو> بخشى : عناصر هنرq ��� هنرهاq تجسمى مى شو� � بر بخش قابل توجهى : هنر قر> بيستم تأثير مى گذ�� � همزما> با E> طرحى حر�� نيز ���> �R خو� � طى مى نمايد. ما نكته بسيا� مهمى كه نوشتا� ��پا �� ين ���( �شت، � عد^ حضو�? �� مو�� Eثا� يرنى متأخرتر قابل بحث ست، نگر? ��گانه بيانى � تزيينى �� Eثا� طرحى حر�� ين ���( ست. �� پوسترهاq با�ها�{ طرحى به شد7 تحت qكا�بر� يك شيو( نامه قديمى بر qمى شو� � به معنا ��نوظهو� � qهنر � به صو�7 عنصر qمو:( هاE تأثيرنوعى نقش تزيينى � �� كتا" حاضر نيز ين بخش : طرحى حر�� �� بتدq قر> بيستم چند> مو�� توجه قر� نگرفته � به نظر مى �سد كه گنجينه بسيا� غنى حر�� 7�E �كو � ستريم الين هاq با �:? E> مو�� بى

توجهى قر� گرفته ست . �� حالى كه فز��> Eنها به ين ثر �:? بسيا�q �شت.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

103

سبك 7�E نو� با ينكه به نا��ست � : بعد تكامل تا�يخى پس : جنبش با�ها�{ Eمد( � ين مر جديى : ين سبك � �����E q> مجد� به E> � : نظر خونند( تا:( كا� مخفى مى سا:�؛ به مهم ترين شخصيت �� طرحى فونت ها � گرفيك � يكى : �قعى ترين بنيانگذ�> E> يعنى مكمو��� كه نمونه هاq پسامد�> به شد7

: � متأثرند، توجهى نشد( ست. �� ضمن ين نقو? با جانو�نگا�q هنر شرI مقايسه شد( كه E> � نبايد قياسى ��ست ناميد، چو> �� يكى طرحى فونت برq تغيير ماهيت � معنا يابى � �� �يگرq شيو( تركيب بندq با هد� بيا> تغيير يافته ست. : ين

�� شايد بهتر بو� كه مقايسه q با طلسم ها � نقو? Eنها �� فرهنگ كهن ير> نجا^ مى شد كه طرحى حر�� � تركيب Eنها : �يژگى

هاq تصويرq قد�تمندترq برخو��� ست. �� ���> مد�> بسيا�q : تجا�" Eلما> نا:q � نو�من بل گد{ � هنرq ��يفو{ كه يدئولوژيك � ��تاq �يگر �لى برq مقاصد با هماهنگى qبر � �گونوميك مقاصد با نيا:هاq �نياq مد�> طرحى حر�� � مو�� با:بينى قر� ��ند مو�� توجه قر� نگرفته ست. �� ���( پسامد�> نويسند( ��يكر� پيشين خو� � فرمو? نمو�( � به ناگا( به سمت گرفيك سهم بيشتر � شو� مى متمايل كامپيوتر �بر�سى خو� � �� Eثا� Eنها مى جويد �� حالي نقاشا> : qبسيا� � توبى ما�� تجا�" كه �قع توجهى بى مو�� �حر� با پسامد�نيسم شد( كه بر حسب تفاI ين فر� �� هنر ير> qند؛ چو> بسيا�نها�( qهميت بيشترتأثير � : Eنها �� هنر خو� معطو� به شيو( هاq شرقى

خوشنويسى هستند. q كا? ين بخش Eمد( �� كتا" با قيا{ هاq �قيق خو� ��ير> يعنى تايپوگرفى هاq طرحا> معاصر يرنى مو�� مقايسه قر� مى گرفت

تا تأثير ين Eثا� با �قت بيشترq �يد( شو�. �� �مه ين بخش، ناگها> ما با Eثا� تعد�q : طرحا> معاصر يرنى ��به �� مى شويم كه بد�> نظم :مانى �� كنا� هم چيد( شد( � بيشتر عرصه طرحى گرفيك � �� بر مى گيرند. نمونه هاE qثا� پركند( � تأكيد بر ستفا�( يا تونايى Eنها �� يك يا چند شيو( طرحى � نمى تو> به بخشى تحقيق شد( پيرمو> هنر مر�: ير>

تعبير نمو�. بلكه تنها گزيد( � خالصه q شبيه نوشتا� �ليه كاتالوگ يك گالرq ست. فصل چها�^ با عنو> خط � بيا> هنرq � مى تو> بخشى مغشو? �نست كه �� E> : همه چيز سخن به ميا> مى Eيد. �� ين ميا> مشخص نيست كه چر نويسند( نقش بسيا� مهمى � برq خوشنويسى �� عصر ��� � <E <حضو� خوشنويسى تو ،qبصر q: چه �� فكر مى كند كه �� ميا> هنرهاست � جهانى شد> قايل تا نوعى هنر فرهنگ سا:� � �� عرصه بين لمللى پديد ���E( � به عنو> يك كاالq فرهنگى مو�� توجه قر�

�هد. يا چگونه ين عنصر مى توند به بيا> هنرمند> مسلما> بد� شو�. qمو> فرهنگ بصربه شما� مى ��� . بحثى كوتا( پير q� ين بحث نقضى بر گفتا�حالى كه صفحه ��^ �� qها Wجا�: نشانه ها � فتن � فر <E : : فرهنگ متن � بيشفتن � فر qحاكم بر عصر ما كه �� حقيقت به معنابر�> تصويرq �� عصر حاضر ست، �q نقش خط � سويه صو�E q> يعنى خوشنويسى � به عنو> يك نشانه قد�تمند تصويرq به عنو> �جاW مو�� توجه قر� ��( � E> � با �جاW به مثالى �� ���> ميانه، �هى برq يجا� يك شتر� بصرq مى �ند. �� حالى كه ين مر : پايه با تئو�q هاq فرهنگ بصرq � به �يژ( جنبه ��يكا� E> كه �جاW تصوير به غير � پديد( q با:نمايانه �� ���> مد�> �نسته � �� ���> پسامد�> E> � فاقد معنا مى شما�ند، تناقض مى يابد. �� حقيقت گر ين مر معناq �قيقى مى يافت ما بايد �� پوسترهاq غربى يا گستر(

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

104

عظيم تمد> غربى نيز ين مر � تعبير به همسويى :با> � �بيا7 � :با> مشتر� مى نمو�يم يا تغييرتى : ين �ست �� كشو�هايى مانند تركيه � به عامل مهمى �� تغيير7 فرهنگى بد� مى ساختيم.

�� حقيقت تعبيرq : خوشنويسى به عنو> يك نقطه عتالq هنرq �� ���> معاصر � بايد با �يد( تر�يد نگريست � موفقيت E> � �� عرصه هنرq پسامد�> كه چندq ست به فو� نيز گرييد( � به عنو> نوعى سنت هنرq �� پسامد�> كشو�هاq شرقى � : جمله سالمى �n ��( � با �يد( نتقا�q ترq نگريست. شايد نباشد. چه قايل هميتى <E تكر� كنندگا> qبر نوq��E هنرq معاصر � نشو� تكر� ين سبك گذ� �يگر همين كتا" حاضر نيز نتونسته به طو� كامل به �� مقوله پاسخ كافى بدهد. بتد ين مر كه خوشنويسى : بعد بصرE q> به �ستى �يژگى فا�b : �يگر هنرهاq نتزعى � ��ست تا : E> به عنو> يك محر� يا� نمو� � �� ثانى خوشنويسى �� سويه بير�نى � بد�> �تباT با مفاهيم خو� � به صو�7 مجموعه q تركيبى : فر^

هاq خاP چه نقش �� تحركا7 فرهنگى ���. Wنتزعى � خوشنويسى، نتزمثا� �� بخش هنر �ند. بر�كتا" پايه محكمى ند qستدال� ها: برخى گريى خط كه به نوعى بايد E> � نتزW گريى بسيا� كهن ترq ناشى : تغيير �� شيو( نمايش پند�هاq نسانى : با:نمايى به بيا> نما�ين � �� نهايت بيا> نتزعى تعبير نمو� كه �� �7 مفهو^ خط نهفته ست، به ناگا( با هنر سالمى پيوند مى خو�� � جوهر( E> مى شو�. �� حالى كه ين مر �� تمامى ممالك شرقى معنا مى يابد � �� تمد> هاq چين � ژپن نيز جوهر( هنر � هنر غالب نوشتا� ست. �� حالى كه خوشنويسى شايد مهم ترين هنر سالمى باشد، ما �� كنا� E>، �يگر هنرها �شد نمو�( ند � بسيا�q : طرحى هاq معما�نه � كاشى �� �كا�q � �يگر حر�� � بايد فز��( هاq تصويرq بر حر�� به حسا" ���E � نه گستر? ماهيت حر� qتنها به هما> محد��( نوشتا� q> سا:ماندهند( هنربه عنو <E <بحث خوشنويسى � تو يگر عرصه ها ، :ير�صر� E> خالصه مى گر��. ين مر � بايد نتيجه �ها نمو�> فصل ��^ �نست كه �� E> به طو� �قيق به �بطه

نتقالى هنرها � تحوال7 خوشنويسى �قت نشد( ست.جايگا( بحث تناسبا7 طاليى � خوشنويسى نيز شايد به صو�7 مشر�l تر � مناسب تر �� بتدq كتا" بو� � ال:^ به �كر ست كه بحث تناسبا7 لهى مبحثى مربوT به يونا> � �تباE T> با بد> نسا> نيز مربوT به هما> فرهنگ ست � �� �نسانس نيز لئونا��� بر نقش ين تناسبا7 �� بد> نسا> تأكيد ��� � Eلبرشت ���� E> � �� طرحى حر�� � بد> نسا> بسط مى �هد. مجموعه مد�لر لوكر�بو:يه يافتن ين تناسبا7 �� بد>

نسا> نيست، بلكه فرمولبندq ين تناسبا7 برq �ستيابى به گستر( هاq تكثير � تقسيم E> ست. ما "كاليگرفى معاصر ير>" بخشى ست كه شايد بهتر بو� "خوشنويسى معاصر ير>" ناميد( مى شد، qست. �يشه هامعاصر qخوشنويسى �� هنرها qكا�بر�ها <E � �:شكا� مى ساE � "ين كتاصلى �هدين حركت �� قالب شكسته نستعليق به خوبى مو�� توجه قر� گرفته ست. �يشه هاq بتديى نوعى : تمايل به qسنتى بسيا� qبايد نوعى تحر� �� هنرها � <E � يد( مى شو�� Tين خطو�� �تركيب بندq هاq غير متعا�: جومع سنتى �نست. ين بخش : كتا" به شيو( ها � هنرمند> مختلفى شا�( ��� كه به خوبى : مكانا7

بصرq خطوT برq سا:ماندهى به خو� هنر خوشنويسى � نه برq مقاصدq غير : E> بهر( بر�( ند.با �جو� ينكه نمى تو> منكر E> شد كه �� جها> مر�: �تباطا7 هنرq نقش بسيا� مهمى �� تأثير � تأثر هنرمند> ���، ما ين شيو( ها � بايد نوعى تحر� خو� به خو� � �� به تعالى �� هنرهاq ير> �نست. : ميانه ���( قاجا�يه خوشنويسى � نقاشى �هى �E^ به سوq نوعى كما� � طى مى كنند كه �� نقاشى منقطع ما �� خوشنويسى �مه يافته ست. خوشنويسى : بند �Eيه هاq پيشين �هايى يافته � كنو> خو� به سمت qجنبه ها ��شا�( � <E ين بيا> به هما> صو�تى كه مؤلف به: پيش مى ���. بخشى qنوعى بيا> هنرسنتى نوشتا� � مو�� توجه قر� مى �هند � شايد بتو> Eنها � با Eثا� هنرمند> غربى مقايسه نمو� كه هنو: بر �:? هاq خونايى نوشتا� تاكيد مى ��:ند � �� سوq �يگر برخى �� صد� شكل خالقانه تر نوشتا� هستند. ما به ند�7 مى تو> به ستثناq تمركز بيشتر ين فر� بر خط � بدعاتى كه �� حو:( خوشنويسى محد�� شد( ست، ميا> كا� ين هنرمند> � نقاشانى كه نسل �� بهر( بر��> : خط �� هنر معاصر � مى پيمايند؛

مر:q قايل شد. مقايسه مع لفا�I ميا> ثر كوثو7 كه �� E> جوهر( صلى هنر به چالش كشيد> مفهو^ �قعيت ست � �:? نوشتا� �� E> با:نمايى محد�� � صر� يك صفحه : �ير( لمعا�� ست � ثرq : يك هنرمند قر> يا:�هم يرنى كه نوعى تغيير �� شيو( تذهيب � �� خو� ��� به �ستى قابل مقايسه نيست. شايد E> � بتو>

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

105

�يگر Eثا� : برخى �� بو^ ماهيت تغيير با هنرمند> مقايسه نمو�، ما به طو� قطع هيچ �بطه q ميا> ين �� ثر نيست � قر� نيست كه برq ما �:? هايى : بعد مد�نيته نهفته

�� Eثا� قديمى بيافريند. طو� به كه qنقد عليرغم حاضر كتا" ?:� �جد شد(، نگاشته ينجا �� مختصر هاq فر�نى ست. بسيا�q : نويسندگا> ما چنا> يا عرفانى نوشتا� � سنت Iغر چنا> غرI جنبه هاq فنى ين هنر هستند كه كمتر مر�: تجا�" ميا> كه هستند <E �نبا� به � ناگفته چيزهايى � بزنند پل ما گذشته �

بيا> ��ند. � خو� نگا( كه حاضر كتا" بو� بهتر معطو� هما> �يدگا( �قعى خو� يعنى معرفى � تحليلى � تحقيقى بحثى يرنى، Tخطو q: كيفيا7 بصرقيق � qستنا�هامبتنى بر � نوشتا�q � تو> Eنها برq تغيير � چگونگى سير تكامل � ... نمو�( � به تفصيل بيشتر : <��� �� فر� به منحصر تو> ين با:يابى

معاصر سخن مى گفت. qثر عنو> به نمو�( سعى بيشتر ثر بيشما� qها جنبه به كه نمايد جلو( Wمتنو qها مقيا{ �� � خوشنويسى Wموضوتأثير مانند q��مو .��� شا�( گوناگو> بيشتر بايد كه ��پا هنر بر ما خوشنويسى qتقليد qكا�ها تنها : تر عميق � ين :قر� توجه مو�� �سطى قر�> qكا�گا( هاگير� � به �يژ( بايد تأثير E> � بر گوتيك �

�نسانس � قر> هجدهم �يد. كتا" : بعد طرحى صفحا7 � گرفيك � <E � ست qبيشما� q:? ها�جد خو� �به ثر �يد�q بسيا� �:شمندq بد� ساخته � qبسيا� ست. :يرين نظر شايسته تقدير :: كتا" ها مر�:( پيرمو> هنر به چاپ مى �سند كه كمتر مفهو^ : بصر Eنها قابل ��ئيت ست � q كا? كه به ختصا� نوعى نگا( به خو� موضوW يعنى خوشنويسى � تايپوگرفى

نيز �� E> لحا� مى شد. طوسى فضل خانم : بايد نهايت ���:شمند طالعا7 بابت كتا" ين نويسند( � �سيع گر����E( شد( � برq همه همكا�> يشا> كه ين ثر كميا" ���> خير � شكل

��( ند؛ تشكر نمو�.

� مفاهيم بر�سى بيستم، قر> عكاسى �� شاخص qچهر( ها سهم qبا:نگر qيرپا� qسنت ها q نچه مؤلف نوعى بر�سى عمدتا شكاكانهE � ،<مظاهر هنر پسامد�: موضوعاتى تا پرتر( نگا�q) �� نظر گرفته ست، (: فتوژ��ناليسم گرفته عكاسى هستند كه �� ين كتا" مطرl مى شوند. مر�:( Eنچه �لتربنيامين E> � عصر تكثير مكانيكى ناميد، جاq خو� � به عصر �نمو�گرq لكتر�نيكى ��( ست. مؤلف هم به هم فرهنگ، �� عكاسى q )يندE نقش q )با��� كه )�� � جر�7 ين خو� به qنتقا� q كند.مطالعه q:نظريه پر� جتماعى، q�بز هم � qهنر فرمى q منزله� نظرq عكس ها به عنو> نوعى نشانه، � �سانه q عكاسى به عنو> نوعى نظا^ نشانه q مشابه :با>، ما ساسا متفا�7 با E>، نه تنها مقاال7 ين كتا" � شكل ��( بلكه پايه گذ� :مينه q نقد عكاسى، به صو�تى كه هم كنو> �جو� ���، شد( ست. نظريه پر�:نى مترقى qنديشه ها ميا> �گويى تا حد��q گفت مؤلف، qنوشته هامانند بنيامين، ��ال7 با�7، � ژ> بو��يا� � �قعيت هاE qشفته ، بى �سطه � عينى

ست كه مؤلف هنگا^ نگا( كر�> به تصا�ير ���بين با Eنها موجه مى شو�.بو�( ند: مؤلف Iمشو متناقضى تمايال7 گا( حاضر، q مجموعه q��Eگر� ��معرفى هنر � نديشه ها��� qq� < �� كنا� �� مشغولى هاq شخصى ?، توجه به هنرمندنى كه تأثيرگذ� محسو" مى شوند � هم چنين توجه به Eنهايى كه Eثا�شا> گز�شى q ئه� ممكن، تا حد � ست مهمى بسيا� qنتقا� qپرسش ها :مينه سا: جمالى : شريط �� �هه q خير. هم چنين كوشيد( شد( بد�> سا�( سا:q پيش : جامعى � شكل نسجا^ با گوناگو> مقاال7 �هه، �� ين ساختا� عكاسى q ):ند

سا:ماندهى شو�.كتا" �� شش فصل �ئه شد( ست:

ـ بحر> �قعيتـ ��با�( q �� ختيا� گرفتن مد�نيسم

ـ �� جست � جوq مريكا1980 q : هنر: فرهنگ ���بين �� �ههجديد Wـ نو

qمستندنگا� qـ تنگناها^�� q )�ـ عكاسى �� پايا> هز

بحر�� ��قعيت �� با عكاسى معاصر�ندA گر�ندبرگ

ترجمه A مسعو� �بر�هيمى مقد$ � مريم لدنىفرهنگستا� هنر، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

چكيد�: 106 Pهد؛ به خصونايي � ��� :يبايي بسيا� مي خوست كه تو> هنر� ير7 �� هرحي � ساخت جوطرطرحي جوهر7 كه جايگا( �التر� نسبت به ساخت E> ���. مر�:( بيشتر جوهر7 ساخته شد( �� ير>، بر لگوها � طرl ها� خا�جي ستو� ست؛ � ين ضربه � ست بر فرهنگ � هنر يرني كه باعث ضعيف شد> با:� قتصا�� جوهر �� كشو�ما> مي شو�. به همين �ليل، پژ�هش حاضر �هكا�� ست جهت �فع نيا:ها � مشكال7 �شته طرحي جوهر7 مر�:( �� ير>. �� �ستا� ين هد�، : ��? ها� مختلف گر���E� طالعا7 : جمله:

مطالعا7 مستند (كتابخانه �)، ميدنى، پرسشنامه � مصاحبه با صنعتگر> � خريد�> ستفا�( شد( ست. به �ستيابى خاستگا( مى توند qبصر :يبايى �ليل به كوفى خط گفت مى تو> پژ�هش، ين سا{ بر

لگوهاq تا:( تر � نو��Eنه تر �� حيطه q طرحى جوهر7 � مطابق با ساليق فر� جامعه باشد.��ژگا� كليد�: خط � خوشنويسي، خط كوفي، طرحي جوهر7، نشانه شناسي � هرمنوتيك.

تا�يخچه خط � خوشنويسينخستين محر� پيديش خط �� بين قو^، نيا: به حفظ خاطر( ها بو�( � نسا> �ليه بر� حفظ مو�� كه مي خوست سا� ها� طوالني باقي بماند، بتد به �سم تصوير E> ها پر�خت � : ين نگا�گر� ��? تصويرنگا�� � به �جو� ���E. تر�يد� نيست كه خط �� بتد� پيديش به عنو> يك ضر��7 جتماعي � يك نيا: بشر� ���E ال به �جو�هنر� � ^ به كال^ خدحتر: سويي �يگر، پا به عرصه � �جو� نها� � نه به صو�7 يك هنر. � تقدير ين گونه بو� كه ين هنر �� ير> به �R ظرفت برسد � توسعه يابد. ين هنر سرشا� : :يبايي ست � : فكا� فلسفي � تمايال7 پيچيد( به ��� ست. : �يگر عومل ��R خط � خوشنويسي به خصوP تذهيب ��

*�سميه نا��

B� ستفا���فر$ خطوr كوفي

�� طر�حي جو�هر�6 � �ير��Bمر��

* كا�شناسي ��شد صنايع �ستي ��نشگا هنر تهر�>

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

107

كشو�ها� مسلما>، تحريم مجسمه سا:� � نقاشي بو� � هر چند جنبه � شخصي �شت، �لي هميشه عاملي بو� كه مي بايست هنرمند بر E> فايق Eيد. ين مسئله سبب شد هنرمند : كشيد> صو�7 مكنونا7 كه ���> � � مخالف با يما> جلو( مي ��، ��� برتابد. ين تحريم، هنرمند � ناچا� به ستفا�( : �نگ � خط �� تزئينا7 خيالي

مي كر�. (يماني، 1385: 30) تا�يخچه خط كوفي

�� مو�� چگونگي پيديش � �شد خط كوفي، نظريه ها� گوناگوني �جو� ���. حميد �ضا قليچ خاني �� كتا" فرهنگ � �ژگا> � صطالحا7 خوشنويسي � هنرها� �بسته به E>، عبا{ سحا" �� كتا" طلس چها��( قر> هنر سالمي � ناجي :ين لدين خط شنا{ مشهو� عر" �� كتا" مصو�لخط عربي به ين نكته شا�( كر�( ند. با جمع بند� كلي ين �Eء � نظر7 �� ين با�( � نعكا{ نقطه نظر7 � حر: �حد7 نظر Eنا> نمو�� :ير طرحي

شد( ست.

�نو�c خط كوفي تنوW نمونه ها� حتي يك شيو( � خاP : خط كوفي، كا� گر���E� طالعا7 � �ئه � تصا�ير � �شو�

مي سا:�. سختي ين كا� � نتخا" نمونه ها �� چند موضوW مختلف قابل بر�سي ست:��: فر�ني شيو( ها �� سبك كوفي.

��^: تنوW بسيا� �� هر يك : شيو( ها� مختلف سبك كوفي. (Pقليمي خابا �يژگي ها� )نمونه ها ���Eگر� �: شيو( ها، كه �سترسي بربو�> بسيا�� �سو^: منطقه

� �شو� مي سا:�.چها�^: معرفي كا�بر� هر شيو(، هنگامي كه بر ��� شياء خاP قر� مي گيرند. : جمله شياء فلز�، سفا�،

پا�چه، كتيبه � مساجد، سكه ها �... � ،Pپنجم: شيو( ها� شخصي � عالقه مند� ها� فر�� خو? نويس كه گاهي جلو( ها� هنر� � فرمي خا

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

108

منحصر به فر�� � �� سبك مربوT به خو� �جو� مي ��Eند. <E � 7 منطقهعتبا� تطو�به علي �غم �جو� مشكال7 �كر شد( �� يك تقسيم بند� كلي، خط كوفي �

به �� شاخه بز�گ � هر كد^ نيز به شعبه ها� خاP تقسيم مي شوند.(شاكر��كاني،1373: 130)1 -كوفي مشرقي:

عبا�7 ست : شيو( عربي � شيو( يرني � شيو( مختلط. كوفي مشرقي خطي ست كه �� �يل قر> پنجم هجر� �� ير> شكل گرفته � مستقل � معتبر � گستر�( ست. خصوصيا7 خط كوفي شرقي : كوفي معمولي بسيا� متفا�7 ست. �سته ها� حر�� E> ها به سو� باال � عمو�� � كشيد( هستند �� صو�تي كه � كوفي خميد( <E <پاييا�� به همين جهت يا مايل مي شو�. به سمت چپ خميد( ندكي <E فقي Tخطو

مي خونند. مي تو> گفت �� خط كوفي مشرقي، �:� : ��l يرني نهفته ست. (فضائلي،1382: 151)كوفي مشرقي به نوW گوناگو> قابل تقسيم ست:

1 -كوفي سا�((تحرير�)2 -كوفي تزئيني

*كوفي سا��: نوW سا�( خو� �� شيو( � �� بر مي گير�، شيو( � قديمي كه بتديي � خالي : هرگونه تزيين ست � شيو( � سا�( يرني كه : نوW �� گرفته شد( � �نگ � بويي : تزيين ���. ما �� نگا( كلي خط كوفي سا�( : حر�� سا�( كه �� يك خط مستقيم نوشته مي شو� � بد�> �Eيش حر�� با :مينه ? به يكديگر متصل مي گر�ند، تشكيل شد( ست. �� ين نوW سبك هيچ گونه عر" � نقطه �يد( نمي شو� � �� قر> ��

هجر� بر� نوشتن قرE> ها : E> ستفا�( مي كر�ند. �� ين سبك 1/8 ��� � بقيه سطح �جو� ���. *كوفي تزييني: ين نوW خط شكل خاصي ��� � مي تو> هر گونه تزييني � ��� E> نجا^ �� � به صو�7 ها� مختلف مانند تا" �� � به هم پيچيد( نوشت. �� ين نوW خط 1/8 ��� � بقيه سطح ست، جز بعضي شيو( ها� خاP كه ���? بيش تر � گاهي به نصف مي �سد. خط معقلي (بنايي) تما^ E> سطح ست كه بيشتر

تشكيل :�يا� هندسي مي �هد. (فضائلي،1382: 151)كوفي تزييني مشرقي ��� نمونه ها� فر�ني ست كه به برخي : E> ها شا�( مي شو�:

* مشجر�: خط تفنني ست كه حر�� � كلماE 7> بريدگي ها� شبيه برگ ���.

كه معني بدين مي شو�؛ مزين ��ختي برگ نقاشي : ستفا�( با نگا�? Wنو ين *مو�n(�يحاني): :مينه � E> با ستفا�( : فر^ ها� برگ ��ختي تزيين شد( � �� E> نتها� حر�� � كلما7 به �سيله � برگ ها� تزييني � سليمي تكميل مي شو� � به كوفي فاطمي نيز شهر7 ��� كه �� قر�> ��^ � سو^ هجر� �� مصر

��R �شته � : خطوT �يج �� كشو� عرI، سو�يه � ير> بو�( ست.

*مزهر(گل ���): ين نوW خط با گل ها � برگ ها � شاخه ها� سنتي نباتي(گياهي) :ينت ��( شد( � �يژگي �با�: E> پر بو�> فضاها� خالي با همين عناصر ست. �� ين سبك، قسمت فوقاني حر�� بلندتر � �Eيش حر�

�يگر به طر� باال متوجه شد( � سطر� � تشكيل مي �هند كه مانند نقش گل ست.

تصوير 1ـ كوفي مشجر

pتصوير 2ـ كوفي مو�(�يحاني)

تصوير 3ـ كوفي مزهر (گل ���)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

109

*كوفي مظفر: كوفي مشجر� ست كه عال�( بر گل، برگ � شاخه �� فوصل باال� خطوT تزيينا7 يا خطي تزييني � مضاعف ناخنك �� �شته باشد.

Wضالپيچيدگي �سا{ مقدبا پيچ � تا" فر� مي ��ند � �� هم مي شوند � بر ضالW عمو�� ين خط عمو�� نا^ گذ�� شد( ند. �� صو�تي كه مقد� پيچيدگي چنا> گر( باشد E> � «معقد(گر( ��)» مي گويند.

� گر حر�� �� به �� مانند «�» عاشقانه �� هم Eميخته � گر( بخو�ند، E> � «معشق» مي گويند. � گر مانند پنجر( � شبكه ضالW، حر�� كنا� هم(��هم منظم) قر� گيرند؛ E> � «كوفي متشابك» خونند.

�يگر كوفي Tخطو همه � : � مي شو� )�� نسبت ير> به خط ين صل � �يشه *كوفي مشبك: برجسته تر ست. بدنه � حر�� بلندتر به يگديگر متصل � يك شبكه تشكيل مي �هند.

*كوفي موشح: كوفي تزييني ست كه هم �� خطوT � هم �� فاصله ها با گر( ها� متفا�7 � مختلف � � :مينه ها، صو� تصويرسا:� �عايت شو� البه ال� خطوT فقي � عمو�� به صو�7 منظم �Eيش � تزيين شد( باشد. نوE W> عبا�تند : موشح سا�( يا ميانه � موشح مشكل يا كامل كه تركيب با معقد � مزهر � مشبك ست � موشح قفلي.(فضائلي،1382: كوفي موشح

(157*كوفي پير�موB: ظاهر هما> خطي ست كه بن نديم �� �لفهرست خو� به نا^«قيرEمو:» ���E( بو�. �� كوفي پيرEمو:، حر� به صو�7 متصل � پيوسته يا به صو�7 جد : يك �يگر نوشته مي شوند � با �شته بسيا� نا:� يا خط مويين به هم متصل مي شوند � ضالW فقي � عمو�� �� E> ها ظريف � مشابه نوشته ها� ���> پهلو� � <E <محققا : با�يك هستند. برخي �

�ستايي مي �نند � خط كوفي به سبك يرني مي نامند.*كوفي معقلي(بنايي): نوW كا�بر�� : خط كوفي ست كه بيشتر �� بناها به كا� مي ��� � به E> بنايي، �� هم �ين خط حر� �� .��� � مشكل متوسط نوW سا�(، � متدخل هم مي تو> گفت � مربع، مستطيل متدخل با :�يا� مستطيل يا مربع يا لو:� �� كنا� هم قر� مي گيرند � ��هم مي شوند � يك شكل هندسي به �جو� مي ��Eند. �� ين نوW خط ��� �جو� ند�� � همه سطح ست. ين خط قبل : سال^ به �جو� Eمد( � بايد :

سترنجبيلي كه ما�� خط كوفي ست، ستخرR شد( باشد.

تصوير 4ـ كوفي مظفر

(��� تصوير 5ـ كوفي مظفر (معقد، گر

تصوير 6ـ كوفي مظفر (معشق)

تصوير 8ـ كوفي مشبك

تصوير 9ـ كوفي موشح

�تصوير 10ـ كوفي پير�مو

تصوير 11ـ كوفي بنايي

تصوير 7ـ كوفي مظفر (متشابك)

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

110

معقل �� لغت به معني حصين � پناهگا( � كو( بلند Eمد( ست. ين معني با ين نوW خط بنايي مطابقت ��� � ين نظريه منطقي ست كه خط بنايي پس : ين كه به كما� مطلو" �سيد، معقلي ناميد( شد( باشد.

(فضائلي، 1382: 161)�� پايا> به نا^ برخي �يگر : نوW كوفي تزييني شا�( مي كنيم: كوفي طوما��، كوفي حاشيه ��، كوفي

مر��، كوفي مد��، كوفي منكسر، كوفي متشابه، كوفي مرتبط، كوفي مقتر> � كوفي قر> ششم.2 - كوفي مغربي: خط كوفي كه همر( با سال^ � فرهنگ سالمي : پايگا( ها� مدينه � �مشق به شما� Eفريقا �فت، �� E> جا شيو( ها � قلم ها� �يژ( خو� � يافت � بر حسب مناطق، تقسيم بند� هايي شد. كوفي � مشهو� ���. شيو( ها� شناخته شد( متعد�� تطو� � سبك ها� تا�يخ گونا گوني ها، متفرعا7، مغربي خو� كوفي مغربي عبا�تند : قير�> (ندلسي- قرطبي � فا�سي)، تونسي، لجزير� � سو�ني ست. به حتما� كوفي مغربي هم :ما> با كوفي مشرقي، �يژگي خاP خو� � يافت � نمايا> ساخت �لي ��� هم �فته تحو� چندني نيافته � كمابيش به حا� بتديي باقي ماند( ست. حر�� E> : جمله �نباله ها� گر� نو> � تصا�ير E>، چنا> ��: [�ها � مرسل ] پر�خته مي شو� كه : پيش بر �نباله ها� پهن خط عربي مغربي ��� بعد سايه مي فكند.

(>.�. سحا"،1381: 29-27) با جمع بند� كلي �B �نو�c خطوr كوفي نمو��� Bير طر�حي شد� �ست

�يژگي ها� خط كوفي

*خصوصياB 6يبايي � Bيبايي شناسي 1 -حر�� ��� قاعد( � فقي ست � �قتي ين حر�� �� كنا� هم قر� مي گيرند، حاشيه � مرتبي � تشكيل مي �هند. ين خط بيشتر بر� نوشتن بر ��� سطح هايي كه عنصر� تزييني ال:^ �شته، به كا� �فته

ست. مي تو> گفت هيچ نوW خطي �� جها> به ند:( � خط كوفي بر� تزيين � �Eيش مناسب نيست. 2 - يكي : تركيبا7 بسيا� خجسته، Eميز? خوشنويسي با نقو? سليمي خط كوفي ست. ين پديد(

بي گما>، هما> Eغا: پيديش خط مشجر� � �يحاني كوفي ست. 3 - �� خط كوفي عر" � نقطه به �يژ( گر به �نگ ها� مخالف �نگ متن به كا� بر�( شو�، :يبايي �

جذبيت بيشتر� � فرهم مي كند تا خطاT � خوشنويس بهتر بتوند مقاصد هنر� خويش � بر: كند. 4 - خط كوفي خطي نعطا� پذير ست كه به خاطر �يژگي برخو���� : خطوT مستقيم � :�يه �، هنرمند> مي تونند شكا� � تزئينا7 � گونه ها� بي شما� بد> ببخشند. همين خصوصيا7 به هنرمند> معما�

مكا> مي �هد كه : خط كوفي با تركيب بند� ها� بسيا� متناسب، �� كا� تزيين بناها ستفا�( كنند. 5 - خاصيت جدجد بو�> حر�� � فاصله :يا� كلما7 �� خط كوفي �ليه، گويي بيا> مي كند كه معنا�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

111

نهفته �� لفا�، خطيرتر : E> ست كه به سا�گي، سهولت � به گونه � پيوسته � ��> بتو> E> � خوند � فهميد. � فقط خط كوفي �ليه : ژ�فا� ين چنين برخو��� ست.

6 - گر نوW خطوT كوفي � : جنبه �Eيشي مو�� توجه قر� �هيم، �� خوهيم يافت كه حر� لف بيش : همه حر�� : منظر نقش Eفريني، ��� هميت � عتبا� ست � به �ليل E:� � قابل نعطا� بو�> بيشتر مو�� ستفا�( جهت تزيين قر� مي گير�. نو� �سته � لف، : يك چنگك(خا�) كه به طر� چپ نحنا يافته، ساخته � پر�خته مي شد. حتماال ين نوW لف با نبطي متأخر پيوستگي ��� كه به صو�7 عالمت سو� �� قر> ها� ��

تا سو^ هجر� � حتي �� شيو( ها� بعد�، قر> ها� 5 � 6 هجر� حفظ شد( ست. 7 - : قر> 5 هجر� تزيينا7 چنا> فزيش � گستر? يافت كه �فته �فته �منه E> به شكل صلي خو�

حر�� نيز كشيد( شد � �يگر تشخيص هنر� ميا> تزيينا7 ضافي � حر�� ناممكن بو�. (:ماني،1352: 29)*خصوصيا6 هندسي

1 - خط كوفي �سيله � عالي بر� تجسم مقاصد هنر� ست. قسمت ها� فقي ��� حركت بسيا� ست، �� حالي كه حر�� عمو�� جنبه � �Eمش � سكو> بد> مي بخشد.

2 - خط كوفي �� عصر عباسيا> به �اليل :ير مقبوليت همگاني يافت:*خط كوفي �� نما� عمو��، نسبتا كوتا( بو� � تقريبا : خط :مينه كم تر : كشيدگي ست � مي توند يستايي

� به ��جه � شگفت برساند. � كتابت گر�� ندكي �� يك سطر باعث شد( كه كلما7 پيوسته كلما7، بين حر�� غير فاصله *�جو� فاصله � ميا> سطرها قابل توجه نباشد. سر لف ها � ال^ ها بيشتر چسبيد( به كلمه � : سطر باالست، چنا> كه

«>»، «�»، «I» � «�» �� سطر بعد قر� مي گير�.*ند:( � كرسي �عايت شد( �� نگا�? خطوE ،T> قد� �قيق � مو:�> ست كه �من حر� هايي �� پايا> خط كوفي � قامت حر� هايي �يگر �� باال� ين خط ستقامتي ظريف با تناسب تركيب � نشا> مي �هند. �عايت

:يبانگا�� ��ير حر�� برسا{ قوعد هندسي به �قت به صو�7 متجانس � منظم عرضه شد( ست. 3 - �� قر> 6 هجر�، شكل ها� هندسي ند� ند� به خط كوفي �( يافت � كوفي تنها خط معمو� �� معما�� بو�. �يژگي ستحكا^ � خشكي ظاهر� E>، سا:گا�� بسيا� با سا:( ها� معما�� � ساختماني � حجا��

� نيز هنرها� كاشي � Eجر � مو:ييك �شت. (:ماني،1352: 29)�*خصوصيا6 �نديشه � فكر

نديشه � فكا� هنرمند باعث يجا� Eثا� هنر� � مكاتب مختلف هنر� مانند ��مانتيسم، ناتو�ليسم � غير( بو�( ست. هرخط : جمله كتابت كوفي، نمي توند : ين قاعد( مستثني باشد. هنگامي كه خطاT حر�� كوفي گوشه �� � مي �يز�، حتماال نتها� حر�� � بر طبق قوعد مد�> � منظم هندسي ترتيب مي �هد � هنگامي كه خطاT �يگر� نتها� حر�� � به گل � برگ ستيليز( مبد� مي كند، شايد غرI �� تخيل � تصو� ست � خيا� مي كند ين حر�� مي توند گل � برگ بدهد، E> هم گل � برگي كه �� طبيعت �قعيت ند��. (:ماني،1352:

(30�*خصوصيا6 تصوير

حر�� كوفي مي توند توسط هنرمند، مانند موضوعا7 تصوير� � نقاشي به كا� ���. تغيير � تحوال7 خط � خوشنويسي، �� ��ند هز� � چها�صد سا� تا�يخ كتابت، حاكي : سرنوشت پر فر: � نشيبي ست كه بر خط كوفي گذشته ست. خط كوفي قهرما> سنا�يويي ست كه �� هر عصر � سني به شكل تا:( � �n نمو�( ست � گر ين

���> به �� ���( سنتي � مد�> تقسيم شو� مي تو> تفا�7 تحوال7 خط كوفي � به صو�7 :ير ساما> ��. 1 -هد� : تحوال7 خط كوفي �� ���( � سنتي، :يبايي بصر�، سهولت � سرعت نگا�? � خونايي � : �سهولت كتابت مرسال7 � مر��7 �يوني � به يك كال^ �تباT مستقيم شكل � معنا بو�( ست 2- هدتحوال7 خط كوفي �� ���( � مد�>، :يبايي بصر�، كا�بر�� نمو�> خط �� تبليغا7 � تجا�7 نتشا�7، عد^ توجه به خونايي � سهولت نگا�? بو�( � �تباT مستقيم شكل � معنا � �� نهايت يجا� شو� ها� بصر� ست.

(:ماني،1352: 30)تا�يخچه ساخت جو�هر�6

:ينت ��جامعه � بشر� همو�( نشانه � تشخص � نمو� برتر� �� جتماW بو�( ست. عموما �� مشرI :مين، :يو�Eال7 مبين حشمت � Eبر�� شخاP به شما� مي �فته ست.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

112

هنر جوهرسا:� : جمله هنرها� تزئيني � تجملي ست كه �� طو� حيا7 بشر� �جو� �شته � به شكا� متنوW � گوناگو> جلو( گر ست. نبوهي : Eثا� تزئيني به جا ماند( : نسا> ها� نخستين شامل شيايي به نا^ خلخا� � حمايل بو�(؛ كه سو�n � شيا�� �� كنا�( ها بر� عبو� نخ : E> ها �جو� �شته ست. با Eغا: ���( سالمي هنر :�گر� � جوهرسا:� : نظر شكل � محتو با تغيير7 فر�ني ��به �� شد( ست. با سركا� Eمد> حكومت سلجوقيا>، تمايل به ساخت شياء سيمين، مفرغي � مطال به �جو� Eمد � شياء نفيسي با ستفا�( : ين

فلز ها ساخته شد. �� پرسش : هميت جوهرسا:> به عنو> هنرمند؛ تال? ها بايد معطو� به جايگا( معاصر باشد. بسيا�� (Communicative)تباطي�>، هنر� هرسا:نا�يد( مي گيرند. بايد گفت هنر جو صل �ين > منتقد :ست. � جوهر هر چه بيشتر متكي به �جه تمايزبخشي :يبايي شناختي ? باشد، ��خو� بيا> گر� � يجا� موفق تر خوهد بو�. �� بر�سي ��يكر� هنرمند> تجسمي قر> بيستم به جوهرسا:�، E> چه بيش : همه به چشم مي Eيد، تال? بر� برجسته كر�> همين �جه تمايزبخشي جوهر ست. متناW : تجا�� كر�>، باعث ���� جوهرسا:>

به حيطه � : فعاليت شد( كه پيش : ين شناخته شد( نبو�.(سمعيل پو� قوچاني، 1381: 25)�ئه محصولي منطبق با نيا: جامعه �� گر� تناسب E> محصو� با فرهنگ جامعه ست. پژ�هش �� هر جامعه بايد ناظر به مسائل E> جامعه باشد؛ ين كا� :ماني صو�7 مي گير� كه فرهنگ E> ها به خوبي شناخته شو�. �� �هميت موضوW جوهر7 ضر��� به نظر مي Eمد كه �� مجموعه پژ�هشي به مطالعه � تحقيق ��با�( هدطرحا>، سا:ندگا> � گر�( خريد�> محصوال7 (جوهر) پر�خته شو�. � �� نهايت محصو� ين پژ�هش �� ختيا� �ئه � محصو� برتر قر� گير�. به همين لحا�، �ئه � پاسخ نامه هايي جهت شناخت فرهنگ � ساليق گر�( ستفا�( شد( � تجربه ساخت جوهر7 � مشكالE 7> كا�� سو�مند � ال:^ به نظر مي Eيد؛ تا نيا:ها� ين سه گر�(: طرحا>، سا:ندگا> � خريد�>- كه تعيين كنند( �� ين مقوله هستند- � طبقه بند� كر�( � به ضر��7 ها � محد��يت ها �� ين با" توجه بيشتر� شو� � جايگا( شايسته � بر� E> ها �� طرحي محصوال7 جديد لحا� شو�. جامعه Eما�� �� ين پر�ژ( � فر�� با جنسيت مونث � گر�( سني 25 تا 35 سا� تشكيل مي �هند. �� ين پر�ژ( تال? مي شو� با �� نظر گرفتن نتايج حاصل :پرسشنامه ها � پاسخ ها� �ئه شد( توسط

گر�( مذكو�، محصوال7 :ينتي مطابق با ساليق � خوسته ها� فر�، طرحي � به مرحله جر �� Eيد.ـ نتايج به �ست �مد� �B پرسشنامه گر�� خريد����

حد متوسط قد�7 خريد طال � جوهر �� كشو� ساالنه بين 5 تا 15 گر^ ست. جامعه Eما�� نگا�ند( نشا> مي �هد تونايي خريد 58 ��صد : مر�^ كشو� بين ين با:�( ست. تحقيقا7 به عمل Eمد( نشا> مي �هد كه :يبايي �� طرl � فر^ محصو� مهم ترين عامل �� نتخا" � خريد62 ��صد : فر� جامعه Eما�� ست. حد�� 75 ��صد : فر� نيز با نتخا" جوهر7 تلفيق شد( با سنگ ها� تمي موفق بو�ند. فر^ ها� شكسته � سا�( بيش : �يگر گزينه ها� پيشنها��(شكسته � پيچيد(، منحني � سا�(، منحني � پيچيد() مو�� ستقبا� فر� مذكو� قر� گرفته كه حد�� 67 ��صد : پاسخ ها� �ئه شد( � شامل مي شو�. بيشترين توجه فر� مو�� پرسش به نتخا" :يو� گر�> به صو�7 تك بو�( كه 53 ��صد : جامعه Eما�� � تشكيل مي �هند. يكي : مهم ترين عومل خريد بر طبق نتايج حاصله؛ مسئله سو� قتصا�� � سرمايه گذ�� ست كه حد�� 71 ��صد : فر� مذكو� موفق ين قضيه بو�ند � هم چنين طرl ها� بومي � يرني بيشتر : طرl ها� ساير ملل مو�� ستقبا� حد�� 80

��صد : جامعه Eما�� قر� گرفته ست.��Bمصاحبه با صنف جو�هرسا B� ـ نتايج به �ست �مد�

Iتفاكثريت قريب به مد كه E ين نتيجه به �ست �نجا^ �> هرسا:كه نگا�ند( با صنف جو �مصاحبه ��مشتريا> � فر�� بين گر�( سني 20 تا 40 سا� تشكيل مي �هند. با:�يابي محصوال7 بيشتر : طريق مجله ها � گاهي نيز : طريق جلب عتما� مشتريا> صو�7 مي گير�. هم چنين با كنتر� صولي � منطقي محصوال7 �� جهت كاهش ضايعا7، مي تو> موجب كاهش هزينه توليد شد. هم چنين : عومل موثر �� يك �قابت سالم بين توليدكنندگا> مي تو> به بتكا� � تنوW �� طرحي، با:�يابي مناسب � معقوالنه � تال? �� جهت كاهش هزينه تما^ شد( محصوال7 شا�( كر�. ساسي ترين مشكل �� ��ند توليد جوهر7 با توجه به تحقيقا7 به عمل Eمد(، عنصر طرحي �كر شد( ست. عال�( بر ين، نتيجه به �ست Eمد( نشا> مي �هد كه �ئه محصوال7 مرغو" با طرl ها� متنوW � :يبا � همچنين خدما7 پس : فر�?(ضمانت نامه) مي توند �( حل مناسبي �� جهت جلب

عتما� مشتر� به حسا" Eيند.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

113

Tهر) بر پايه � فر^ خطوحي محصوال7 جديد (جوبه �نبا� فعاليت ها� پژ�هشي �� بخش ها� قبلي، به طركوفي، �� ين بخش پر�خته مي شو�. E> چه �� طرحي محصوال7 ين پر�ژ( حائز هميت ست، توجه به �:? بصر� خطوT كوفي ست نه مفهو^ لغو� E>. با توجه به ين موضوW، طرحي ها� مربوT به ين پر�ژ( بر مبنا�

مفاهيم: نشانه شناسي � نظا^ هرمنوتيك صو�7 مي گير�.semiotics نشانه شناسي

نشانه شناسي به �ست «فر�ينا> � سوسو�» به مثابه علمي ست كه به بر�سي نشانه ها �� �� :ندگي جتماعي؛ � مطالعه � نظا^ ها� نشانه � نظير: :با> ها، �مزگا> � نظا^ ها� عالمتي � غير( مي پر�:�.

لگو� سوسو�، به بر�سي ساختما> نشانه مركب : �� � مدلو� � �تباT بين E> ها مي پر�:�. �� نشانه شناسي، �� صو�7 ما�� � فيزيكي نشانه ست – كه مي توند �يد(، شنيد( � لمس گر�� – � مدلو� �� نشانه شناسي

مفهومي ست كه : �� بر�شت مي شو�. : E> جا كه عاليم به مرتب پايد�تر � ثابت تر : لفا� هستند؛ بنابرين عاليم مكتو" يا خط �اللت بر لفظ

– يعني صو7 – معين ���. به عبا�7 �يگر، �جو� كتبي نشا> � �� بر �جو� لفظي ست.(چندلر،1387: 42)تصوير خط كوفي = ��

لفظ خط كوفي مدلو�

<E �� � شته باشد: تصوير � لفظ خط كوفي �مكا> :ماني صو�7 مي گير� كه مخاطب �هنيتي ين لبته صو�7 تصوير خط كوفي مي توند مخاطب � به سو� لفا� �هنمو> كند.

Semanticsمعناشناسي1 - نما� � �جه نما�ين: �� شباهتي به مدلو� ند��؛ ما بر سا{ قر��� ختيا�� به E> مرتبط ست. به ين معني كه نقش خطوT كوفي پس : تغيير � نتزW شد>، �يگر شباهتي به هما> خطوT ند�ند؛ �لي مي تو>

�يژگي ها� شاخص خطو� T �� Eنها (نقو?) مشاهد( كر�.-2شمايل � �جه شمايل: مدلو� به �� شباهت ��� � تقليد� : E> ست. به ين معني كه تصوير يا نقو?

خطوT كوفي، بد�> تغيير � نتزW شد> �� طرحي محصوال7 (جوهر) به كا� مي ���.(چندلر،1387: 68)معنا � نظا$ هرمنوتيكي:

پيامي كه : طرحي محصوال7 (جوهر) بر سا{ حر�� كوفي بيا> مي شو�، ��� �� سطح معنايي ست.1 - معنا� فني � منطقي: معنا� محصو� �� �منه نشانه شناسي؛ كه قبال �� مو�� E> توضيح ��( شد(

ست. 2 - معنا� هنر� يا با:نمايي :يباشناسي: عرصه � ست كه �� E> معنا به تأ�يل E:� مخاطب سپر�( مي شو�

� به عومل پيرموني مختلفي چو>: :ما>، شريط، فرهنگ، طالعا7 �... بستگي ���.�� نظا^ «هرمنوتيكي» معنا : قيد هر قر��� Eگاهانه � ناEگاهانه �ها ست. (پالمر،1377: 77)

عومل به توجه با � لفا� � مكتو" عاليم : �هنيتي �شتن بد�> مي توند مخاطب كه معني ين به : محصوال7 :يباشناسي � هنر� معنايي بر�شت Wنو �... هر �E" � �سو^ قبيل: فرهنگ � : پيرموني ?

(جوهر) طرحي شد( بر سا{ كا�بر� حر�� (كوفي) �شته باشد.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

114

:�نتيجه گير P> نتيجه گرفت كه خط � خوشنويسي � به خصوين پژ�هش، مي توسا{ مطالب گفته شد( �� بر خط كوفي مي توند موضوW مناسب بر� طرl ها� نوين �� جوهر7 مر�:� باشد. ين خط(كوفي) به �ليل پر :ينت بو�> � �شتن گونه ها� مختلف مي توند تنوW فر�ني يجا� كند � با توجه به ين شاخصه مي تو> شكا� � فر^ ها� E> � �� خدمت طرحي جوهر7 مر�:� �� ���E. بر سا{ پژ�هش ها � تحقيقا7 به عمل Eمد( : خريد�> محصوال7 مربوT به ين پژ�هش(غلب جنسيت مونث � بين گر�( سني 25 تا 35)، ين نتيجه حاصل شد( كه خطوT كوفي به �ليل :يبايي بصر� مي توند با ساليق ين گر�( مطابقت �شته � مو�� ستقبا� كثريت قر� گير�. �� ين پژ�هش، بر سا{ قابليت ها� خط كوفي �� طرحي � ساخت جوهر7 ين نتيجه به �ست Eمد( ست كه، ين خط به �ليل :�يا� تند � تيز � مها� نمو�> ين خصوصيا7 مي تو> E> ها � �� جهت طرحي

محصوال7 جوهرسا:� به كا� گرفت.

منابع1ـ سمعيل پو�قوچاني، غزله.:مستا> 1381. هنر نوين؛ گوهر نوين(بر�سي ��يكر� هنرمند> تجسمي به

جوهرسا:� �� قر> 20)، كا�شناسي �شد پژ�هش هنر، �نشگا( هنر تهر>.2ـ يماني، علي.1385. سير خط كوفي �� ير>. تهر>: نتشا�7 :��.

3ـ پالمر، �يچا��. 1377. علم هرمنوتيك، ترجمه �: محمد سعيد حنايي كاشاني، تهر>: نتشا�7 هرمس.4ـ چندلر، �نيل.1386. مباني نشانه شناسي، ترجمه �: مهد� پا�سا، تهر>: نشر سو�( مهر.5ـ :ماني، عبا{.1375. خط كوفي �� تزيين Eثا� تا�يخي سالمي، فصلنامه هنر، شما�(31.

6ـ سحا"، عبا{.1381. طلس چها��( قر> هنر سالمي، تهر>: جلد ��^، چاپ ��.7ـ فضائلي، حبيب له.1382. طلس خط(تحقيق �� خطوT سالمي)، تهر>: نتشا�7 سر�?(نتشا�7 صد

� سيما� ير>). چاپ ��.تهر>: �بسته، هنرها� � خوشنويسي صطالحا7 � �ژگا> فرهنگ �ضا.1373. حميد خاني، قليچ 8ـ

نتشا�7 علمي فرهنگي،چاپ ��.9ـ موسو� جزير�، سيد محمد �حيد�.1384. �نشنامه كوفي. تهر>: كتا" خانه ملي.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

115 Tند، بخش مربو: همه قابل توجه مى �بيش نچه �E ،نظر مقدما7 � بخش تا�يخى : �مولف �� كتا" حاضر، صربه ساختا� ين نمايش سنتى ست. محصولى : فرهنگ سا:> فر�تن � بى نا^ � نشا> كه گرچه مر�: �يگر مكا>، يا كا�بر� جريى ند��، ما عناصر موجو� �� ين ساختا� نمايشى بد�> متن، � �يزبينى � �يز( كا�q هاE q>، گر نه Eمو:ند(، �ست كم Pبا:يگر نمايش تحت حوضى به خصو )���E "كه بر كتا q بط �� مقدمهمو: باشد. به نظر خسر� حكيم �E 7ند عبرمى توسيا(، برخال� ينكه همو�(، �� طو� :ندگى هنرq ?، يك نقش � با:q كر�( ست، ما هيچ گا( يك جر � �� يك نقش q� q نباشد. به گفته �يى قابل تكرجرخلق لحظا7 نامنتظر باعث مى شو� هيچ �� �نايى تو نمى كند، :ير �با� تكر��نكته q جالب توجه �� مو�� تخت حوضى فقد> متن ست � شر�W قصه با يك موقعيت � بسط فى لبدهه q ين موقعيت... ��ست برعكس Eنچه غلب �� �نشكد( هاq ما به �نشجويا> نمايشنامه نويسى Eمو:? ��( مى شو�، صو� � مبانى � �نستن بتد � ميا> � نتهاq قصه، پيشاپيش. تحت حوضى قبل : تبديل به نمايش، Eيين ست � نمايشگر> E> هم �عايى به جز حضو� �� يك �سم مرسو^ � Eيينى ند��، : ين �� �� طو� :ما> تبديل به Eيينى نمايشى شد( ست كه چند> �� پيچ � خم

تشريفا7 � تعريف هاq مرسو^ � تقد^ � تأخر E> نمى ماند. q>، خاطر( ها � نظرگا( هاناظر q>، �يد( ها، شنيد( ها � گفته هاصاحب نظر q، تجربه ها � تحقيق ها��مولف تال? �با:ماند( هاq نمايشگر> سنتى گر�q��E � فيلم هاq باقى ماند( : سيا( با:q هاq قديمى (تا E> جا كه مكانا7، فن q��E :مانه � محد��يت هاq �يج جا:( مى �هد) مو�� بر�سى قر� گير� � مجموعه q سيا( با:q كه ��:گا�q مهم ترين بخش مرسم شا�مانى �� خانه هاq صاحبا> ثر�7 � عر�سى ها عرضه مى شد � سرنجا^ سر : سالن هاq تئاتر �����E : �يدگا( ساختا�، شيو( ها � شگر�هاq جريى با:شناخت � تعريف شو�، به ين ميد كه چشم ند:q نظا^ مند به ين بخش : نمايش سنتى باشد. كتا" تحت ين عنا�ين �ئه شد( ست: تبا�شناسى سيا( با:q، خيرمقد^، پيش پر�( خونى، نمايش سيا( با:q، �قص ��

q:سيا( با qشيو( ها � شگر�ها ،q:نمايش سيا( با

ABنمايش سيا� با A نظريهمحسن سر�جىنشر قطر�، 1389

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

116

چكيد�:شاها> � شاهز�گا> �� قر�> 10�9 هـ.I (عصر تيمو�� � �يل عصر صفو�) بر E> بو�ند كه بناهايي فاخر � شكوهمند بر� نشا> ��> شكو( � عظمت خو� بنا كنند. ين بنيه (عم : كاn ها، مساجد � مد�{) مشحو> : تزئينا7 مختلف ست. يكي : مهم ترين تزئينا7 بنيه � ين �� سد( كتيبه نگا�� ست. كتيبه هاq بنيه قر�> 9 � 10هـ.I به تفصيل � با جزئيا7 فر�> �� كتب تا�يخي � �بي معاصرشا> توصيف شد( ند؛

كه نشانگر هميت �ي ژ( � كتيبه نگا�q نز� حاميا> ساخت بنا ست. �� بو�ند، ��با� حمايت تحت كه I.10هـ � 9 قر�> نگا�گر> بسيا�� : نگا�( ها� خو� ين بناها� فاخر � با تزئينا7 � جزئيا7 فر�> نمايش ��( ند. يكي : تزئينا7 عما� شد( بر بنيه نگا�( ها، كتيبه نگا�� ست. بسيا�� : نگا�گر> ين �� سد( به خط خو? بناها� نگا�( ها�

خو� � با عبا�7، شعا�، �عيه � Eيا7 قرEني �Eسته ند. �� ين پژ�هش ضمن شا�( به كتيبه نگا�� بنيه �� ين �� سد(، �كر با � �سته بند� مضمو> حسب بر نگا�( ها �� موجو� كتيبه ها� نمونه هايي توضيح ��( مي شوند. با مطالعه � بر�سى كتيبه هاq بنيه �� نگا�( هاq قر�> 9 � 10هـ.I مى تو> به طالعاتى �� مو�� چگونگى : نگا�گر> خالقانه � qبهر( گير يا عصر ين �� بنيه qكتيبه نگا�ين مطالب ���Eگر� ?�� يافت. �ست بنيه qكتيبه ها قا" qفضا � تحليلي توصيفي، به صو�7 <E تنظيم شيو( � � كتابخانه � مقاله

تا�يخي ست.�ژگا> كليدq: كتيبه، بنا، نگا�(، قر�> 9 � 10هـ.I، نگا�گر

مقدمه:�� مو�� پيشينه � كتيبه نگا�q بر بنيه � نگا�( هاq قبل : حمله � مغو� (616هـ.I) �� فقد> نسخه � مصو� فا�سى (لبته غير : كتا" I.ظها� نظر ��ستي كر�. �� قر�> 7 � 8 هـ> قه � گلشا()، نمى تو��نيز Eنها �� كه معما�q هستند qفضاها q�� نگا�( ها : تعد� كمى

كمتر به جزئيا7 (كتيبه نگا�q بر �يو� بنيه، پر�خته شد( ست.قر�> 9 � 10 هـ.I شامل عصر تيمو�q (تركمانا> �� غر" ير>) � �يل عصر صفوq عليرغم عد^ تعلق به يك ���( � تا�يخى، : نسجا^ نگا�گر> ،qست. شاها> صفو برخو��� qنگا�گر Pبه خصو ،qهنر��با�هاq تيمو�q � تركمانا> � تحت حمايت خو� �����Eند � �� نتيجه سبك كلى نگا�( هاq �يل عصر صفوq به گونه q �مه �هند( � سنن 86 P ،1380 ،:پاكبا) ست تركمانا> � qتيمو� qبا�ها�� qنگا�گر � qمعما� qفضاها I.قر�> 9 � 10 هـ q: نگا�( ها91). �� بسيا�� -تصوير شد( كه همچو> بنيه � معاصر خو� به تزئينا7 � تكلفا7 بسيا�

�Eسته ند. �شاها> � شاهز�گا> �� ين قر�> حاميا> بز�گى برq �با" حر��با� حمايت تحت عصر ين هنرمند> � بو�ند مختلف qهنرها � qمر نز� هنرها مهم ترين : يكى مى پر�ختند. خويش Eثا� خلق به ين قر�> معما�q بو� كه به �سيله E> مى تونستند شكو( � عظمت خويش � برE qيندگا> به نمايش بگذ�ند. ين بنيه پرتكلف به تزئينا7 گوناگوني �Eسته بو�ند كه مى تو> مهم ترين تزئينا7 عما� شد( بر بنيه ين ��:گا� � كتيبه نگا�q �نست. كتيبه هاq بنيه :با> گوياq بنا بو�ند

كتيبه ها� �بنيه ��� نگا�� هاn . قر�� 9 � 10 هـنغمه حسين قز�يني*

* كا�شنا� ��شد صنايع �ستي

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

117

q: :با> حاميا> ساخت بنا برمطالبى گوناگو> qنستند حا�مى تو �Eيندگا> باشند. ين كتيبه ها عموما با كا�بر� بنا هماهنگى �شته � توسط

شاخص ترين هنرمند> ين عصر نگاشته مى شدند.ين �� qنگا�گر � qمعما� همچو> هنرهايى شد> qبا���قر�> سبب پيوستگى هايى ميا> Eنها گر�يد. يكى : ين پيوستگى ها � شاها> توسط شد( برپا شكو( با � پرتكلف بنيه � نمايش شاهز�گا>، �� نگا�( هاq ين �� سد( ست. نگا�گر> ين قر�> نيز تحت حمايت مستقيم ��با� كا� مي كر�ند � متأثر : هنر معما�q ين qين عصر �� فضا qنگا�( ها بيشتر :ير (به خصوP قصرها، عصر بناهايى نمايش به خويش qنگا�( ها �� شد( ند) تصوير كاn ها قر�> ين �� بنيه تزئينا7 مهم ترين : يكى پر�ختند. تكلف پر كتيبه نگا�q ست كه : نگا( جزئى نگر � خالI نگا�گر> ين عصر

��� نماند( ست. :n .بنيه �� قر�� 9 � 10هـ� Aكتيبه نگا�

غلب حكمرنا>، شاها> � شاهز�گا> ين �� سد( به معما�q توجه خاصى �شتند � سعى مى كر�ند بناهايى فاخر جهت نشا> ��> شكو( Eثا� باقيماند(، كتب �بى � تا�يخى � نگا�( ها � عظمت خو� بنا كنند. بنيه ساخت � qمعما� به قر�> ين حكمرنا> �يژ( توجه بر گوهي مختلف با كا�بر�هاq گوناگو> (به خصوP قصرها � كوشك هايى مجلل ،q571- جامع مفيدP1336،�� R ،ست (ظفرنامهقامت خو�) جهت جلد ��^، 141P ،1342) . ين بناها به تزئيناتى گوناگو> �Eسته بو�ند، qمى شد، كتيبه نگا� )�� <E نى به�هميت فرين تزئينا7 كه : يكى جامع _63 �59P 1366 ،qمنوچهر كتابخانه هنر، (گلستا> ست

.(173 �133P ،1342 ،�� R qمفيد: البه الq كتب مختلف �بى، تا�يخى � هنرq مى تو> به هميت كتيبه ها �� تزئينا7 معما�q ين �� سد( پى بر� :ير كتيبه ها به نوعى :با> گوياq بنا هستند � سا:ندگا> � حاميا> ثر مى تونند تفكر7، عقايد � هم چنين نا^ خو� � سا� ساخت بنا � �� E> �كر نمايند. كتيبه هاq بنيه با همكا�q بهترين خطاطا>، كاشى ترشا> � حتى شاعر> خلق شد( ند : ين �� كتيبه هاq بنيه �� ين �� سد( : لحا� :يبايى شناسى نيز بسيا� 1366 ،qهميت هستند. (گلستا> هنر، كتابخانه منوچهرشاخص � حائز

.(64-61P�� مو�� نحو( � جرq كتيبه ها بر �يو� بناهاq قر�> 9 � 10هـ.

غيرمستقيم ?�� يكى كر�؛ شا�( صلى شيو( � �� به مى تو> I � مى گذشت كاشى ترشا> ختيا� �� � خو� ثر خوشنويس كه مكا> خو� نصب �� � ترشيد( كاشى با � كتيبه ماهر كاشى ترشا> با عموما (كه خوشنويس مستقيم qجر ?�� qيگر� � مى كر�ند الجو�� يا E" :� نگاشته مى شد( ست) بر �يو� بنا بو� (گلستا> هنر، كتابخانه منوچهر14P 1366 ،q، -جامع مفيدR q ��، كتابفر�شى پند پد� ��با�( � عشق، سد180P ،1342 ،q). �� تصوير شما�(1، ،I.هـ �هم سد( ميانه على، مير: به منسو" جامى، ��نگ هفت خوشنويسى بر �يو� نتهاq باb �� حا� نگا�? شعا�يست، كه مى تو> qكتيبه نگا� �� خوشنويسا> مستقيم qجر نحو( � به نگا�( ين :

بنيه q قر�> 9 � 10هـ.I پى بر�.

تصوير شما� 1) پند پد� ��با� عشق، هفت ���نگ جامى، p.هم هـ� منسو< به مير�� على، ميانه سد

(1 جزئياh تصوير شما�Sنگاشتن �شعا�$ بر �يو�� �نتهايى با �فر�$ �� حا

qين ��:گا� عموما متناسب با كا�بربنيه نگاشته شد( بر qكتيبه هابناها ست، بر� مثا� مساجد � مد�{ با Eيا7 � حا�يث �Eسته شد( ند يا كاn ها � كوشك ها با شعا�q متناسب با كا�برq بنا :ينت يافت ند. كه هستند مد�{ � مساجد قر�> ين : باقيماند( Eثا� بيشتر لبته طالعا7 �جع به چگونگى كتيبه كوشك ها � قصرها �� ين �� سد( � ،qجامع مفيد) ���E بى � تا�يخى به �ست�: نگا�( ها � كتب > مى تو

.(141P ،1342 ،qسدسو^، كتابفر�شى R�� نگا( جزئى تر، هر يك : جزء معما�q ين ���( كتيبه هايى متناسب با كا�كر�شا> ��ند � ين طالعا7 � مى تو> : Eثا� موجو�، نگا�( ها �

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

118

كتب �بى � تا�يخى به �ست ���E. بر� مثا� ��" ها�� ،q���� qI ها � با�گيرها نيز هر كد^ مزين به عبا�7 � شعا�q بو�ند كه با كا�كر�شا> يا ،lيا فتا با عبا�7 ين قر�> عموما q���� qشت. ��" هاتناسب � ،�� R ،qند (جامع مفيد�با مضمو> گشايش � qشعا�البا" يا مفتح كتابفر�شى سد�� .(180P ،1342 ،qI ها � با�گيرهاq ين قر�> نيز با ،q(جامع مفيد ��جو� �� <E �� 7ين عبا�ند كه ( شد( �ينت �: qشعا�

.(179P ،1342 ،qسدكتابفر�شى ،�� REثا� باقيماند( عموما كتيبه هايى : نا^ � لقا" حامى ثر ��ند � �� كتب تا�يخى � �بى ين ���( نيز پس : توضيحا7 كامل �جع به ساخت بنيه �� ين قر�> به نگاشتن نا^ � لقا" حامى صلى بنا (شاها> � شاهز�گا>) qبسيا� .(165P ،1342 ،�� R ،qجامع مفيد) شا�( مى كنندبنا �بر �يو: بنيه �� نگا�( هاq ين �� سد( نيز ��q چنين كتيبه هايى مى باشند كه

نشانگر متد�� بو�> ين كتيبه ها �� ين قر�> ست. :n.قر�� 9 � 10هـ Aبنيه �� نگا�� ها� Aكتيبه نگا�

qمعما� qفضاها نمايش به سد( �� ين qنگا�( ها بيشتر بو�( ند، نيز ماهر خطاطانى غلب كه نگا�گر هنرمند> � پر�خته ند همچو> بنيه E> ��:، �� � �يو� بنيه � نگا�( هاq خو� � با خط خو? :ينت بخشيد( ند. ين كتيبه ها � بر حسب مضمو> مى تو> �� سه �سته

صلى مو�� مطالعه � بر�سى قر� ��: qين قسم كتيبه ها كامال با كتيبه هاقعيت: مطابق با � q1ـ كتيبه هابناهاq معاصر خويش مطابقت ��ند � سند ين مشابهت � مى تو> كتيبه

بناهاq موجو�، كتب تا�يخى � �بى � نگا�( هاq ين قر�> �نست.2 -كتيبه هاq مضاء � تا�يخ ثر: ين نوW كتيبه هاq بنا �� نگا�( ها سفا�? �هند(، شخص همچو> ثر خو� ��با�( � طالعاتي متضمن

تا�يخ � مضاء نگا�گر هستند. qكتيبه ها : �سته ين نگا�(: qفضا با متناسب qكتيبه ها- 3 � ��ند نگا�( qفضا با Tتبا� �� مضمونى نگا�( ها بنيه بر موجو�

متضمن عبا�7 � شعا�q متناسب با فضاq نگا�( مى باشند. كتيبه هاA �بنيه نگا�� ها مطابق با ��قعيت:

qفضا با Tتبا� �� qشعا� � عبا�7 با عموما ين عصر بنيه � <E: قرياتى E � حا�يثعيه، �مثا� مساجد با �ند. برسته شد( �E )نگا�يا كوشك ها � قصرها با شعا�q متناسب با كا�بر�شا> :ينت يافته ند. qمعما� qنگا( جزئى نگر � �قيق فضاها با نيز ين �� سد( نگا�گر> qبا كتيبه هايى متناسب با كا�كر�شا> همچو> بناها خو� � qنگا�( ها

معاصر خويش �Eسته ند. �� تصوير شما�(2، ليلى � قيس �� مكتب خانه، خمسه نظامى، شير:، حد�� 881هـ.I، با توجه به ينكه بناq تصوير شد( �� نگا�( � مد�سه ست؛ ين بنا متناسب با كا�كر� E> به �كا� با�يتعالى � ��ياتى �� با" Eموختن علم

� ساخت مسجد مزين ست، متن كامل ين كتيبه ها چنين ست:كتيبه �يو�� مسجد:

من كال^ لحكماء لد�{ حر� � لتكر� لفكتيبه باالA �يو�� بنا:

قا� نبى عليه لسال^ من بنى هللا مسجد بنى هللا له بيتا فى لجنه صدI �سو� هللا

متن كتيبه هاq كنا� محر":� قا� خيركم فى تعلم لقر> � لعلمه

p.ـ تصوير شما�2) ليلى � قيس �� مكتب خانه، خمسه نظامى، شير�� حد�� 881ه

جزئياh تصوير شما�2) كتيبه �يو�� مسجد

جزئياh تصوير شما�2)كتيبه باال$ �يو�>

جزئياh تصوير شما� 2) كتيبه كنا� محر�< بنا <E كا�كر� Wهر بنا با نو qين �� سد( كتيبه هاينكه �� عال�( بر ،q���� qنيز همچو> ��" ها qء معما�جز: ست، هر يك متناسب يو> ها � ��I ها، نيز به شعا� � عبا�تى متناسب با كا�بر�شا> �Eسته شد( ند. نگا�گر> ين �� سد( نيز جزء معما�q بنيه نگا�( هاq خو� � همچو> بناهاq ين عصر با ين عبا�7 � شعا� متد�� �Eسته ند. بر� qين قر�> همچو> ��" ها qبنيه �� نگا�( ها q���� qمثا� ��" ها����q ين عصر، عموما با عبا�7 يا فتاl، يا مفتح البا" :ينت يافته ند. ين عبا�7 ها بر بيشتر ��" هاq���� q بنيه نگا�( هاq قر�> 9 � 10هـ.چنين q�� مقاله ين نتخابى تصا�ير : q�تعد مى شوند. �يد( I

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

119

كتيبه هايى ست (تصا�يرشما�(10-9-2). برخى : ��" هاq���� q ين عصر به شعا�q با مضمو> گشايش qشعا�> مى تو I.قر�> 9 � 10 هـ qثا� معما�E : ند. �� برخىينت يافته :با ين مضامين يافت، بر� نمونه يك بيت شعر با مضمو> گشايش بر كوبه برنجى �� :يا�تگا( خوجه حمد يسوq نگاشته شد( ست (گلمبك- �يلبر،

P ،1374 396). متن كامل ين بيت شعر چنين ست:گشا�( با� به ��لت هميشه ��گا(

به ��q يا� مخلص � بسته بر بدخو(�� تصوير شما�( 3 كشتى گيرq �� حضو� شا(، گلستا> سعدq، بخا�، 962هـ.I مشابه ين بيت شعر بر باالq ��" يكى : نگا�( هاq ين عهد

�يد( مى شو�، متن كامل ين مصرW چنين ست(تصوير شما�(3) :گشا�( با� بشا�q هميشه ين ��گا(

p.ـ تصوير شما� 3) كشتى گير$ �� حضو� شا، گلستا> سعد$، بخا��، 962ه

جزئياh تصوير شما� 3) جزئياh تصوير شما� 3، كتيبه باال$ ��< ����$ qين �� سد( كتيبه هابنيه � مرسو^ �� q: كتيبه هايكى �يگر q: بناهاست. برخى لقا" � عنا�ين شخص سا:ند( � سا� ساخت بنا نگا�( هاq ين قر�> نيز ��q ين نوW كتيبه ست. بر� مثا� �� تصوير شما�( 4 نگا�( گلنا� � ��شير، شاهنامه بايسنقرq، 1430هـ.I، كتيبه �

ساختما> ين نگا�( چنين ست:

مر ببنا هذ( لعما�� لسلطا> العظم بايسنغر بها�� خا> خلد هللا ملكه

p.ـ تصوير شما� 4) گلنا� � ���شير، شاهنامه بايسنقر$، هر�h، 833ه

تصوير شما� 4-�لف) كتيبه پيشانى بنابايقر، مير: حسين سلطا> q�گذ Rتا صحنه تصويرشما�(5، ��منسو" به منصو�، هر7، حد�� 873هـ.I نيز كتيبه ساخت بنا بر پيشانى

بنا نگاشته شد( ست، متن كامل ين كتيبه چنين ست:قد�ين هذ( الما�� لعالى فى اليا^ ��لة قهرما> العظم مالك

تصوير شما� 5) تاu گذ��$ سلطا> حسين مير�� بايقر�، p.حد��873هـ ،hمنسو< به منصو�، هر�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

120

جزئياh تصوير شما� 5) كتيبه پيشانى بناكتيبه هاA �مضاء � تا�يخ:

قا" كتيبه ها بر بنيه � نگا�( هاq ين �� سد( فضا� خوبي بر� خالق نا^ گاهي حتي � ثر خلق تا�يخ سفا�? �هندگا>، نا^ نگا�? � نا^ خو� نگا�( ها� بنا� بر عهد ين نگا�گر> : بسيا�� بو�. ثر لقا" شخص سفا�? �هند( ثر يا نا^ كتابخانه ��با� حامى ثر خو� � نگا�( حر^ سر� سلطا> بر� مثا� �� تصوير شما�( 6، مى نگاشتند. مظفر، شا( به منسو" ،qهلو� خسر� مير �يو> بايقر، مير: حسين �� � ثر نا^ شخص سفا�? �هند( � تا�يخ نگا�گر ،I.7، 886هـهر

كتيبه � پيشانى بنا نگاشته ست. متن كامل كتيبه چنين ست:باشا�( لسطا> العظم � لخاقا> لمعظم بولغا�� سلطا> حسين

بها�� خلد ملكه في شهو� سنه ست � ثمانين � ثمانمائه

تصوير شما� 6) حر{ سر�] سلطا> حسين مير�� بايقر�، �يو�> �مير خسر� �هلو]، منسو< به شا مظفر، هر�h به تا�يخ 886هـ،

تصوير شما� 6) جزئياh تصوير شما�، كتيبه پيشانى بناكتابخانه : عهد ين qنگا�( ها �� بنا qكتيبه ها : qبسيا� ��

سلطنتى نا^ مى برند كه ثر �� E> خلق شد( ست. : جمله �� تصوير شما�(7، فر�ختن يوسف �� با:�، هفت ��نگ جامى، بخا�، قر> 10هـ.

I، متن كتيبه پيشانى بنا چنين ست:بولغا:q عبدهللا بها�� خا> خلد هللا لزما> برسم كتابخانه خاقا>

تعالى ملكه � سلطانه

تصوير شما�7) فر�ختن يوسف �� با���، هفت ���نگ جامى، p.بخا��، قر> 10هـ

جزئياh تصوير شما� 7) كتيبه پيشانى بنا

برخي : نگا�گر> ين عصر نيز نا^ خو� � بسيا� كوچك نگاشته ند. �� تصوير شما�( 8، بهر^ گو� �� گنبد فير�:(، خمسه نظامى، قاسم بن على، سيستا>، 926هـ.I نگا�گر پس : نگاشتن يك بيت شعر (: جامي كه تناسب با فضا� نگا�( ���) نا^ خويش � نگاشته ست. متن كامل

كتيبه بنا� ين نگا�( چنين ست:ين مقا^ خو? كه مي بخشد نسيم �صل يا�

خير �� حل فيها خير �با" لديا� كتبه لعبد لحقير قاسم بن علي

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

121

، خمسه نظامى، قاسم بن على، �تصوير شما�8) بهر�{ گو� �� گنبد فير�p.سيستا>، 926هـ

جزئياh تصوير شما� 8) كتيبه باال$ �يو�>كتيبه هاA متناسب با فضاA نگا��:

قا" كتيبه هاq بنيه �� نگا�( ها فضاq خوبى � �� ختيا� نگا�گر> نگا�( با فضا � مضمو> Tتبا� �� � qكه شعر �مى � �قر ين عصر مضمونى با qشعا� هوشمندنه بسيا� سد( �� ين نگا�گر> بنگا�ند. مرتبط با فضاq نگا�( نتخا" نمو�( � :ينت بخش بناq نگا�( خويش نمو�( ند. ين حسن نتخا" نشا> : تسلط � عالقه نگا�گر> ين قر�> (9 � 10هـ.I) به شعر � �" فا�سى ست. ين شعا� گاهى �قيقا برگرفته : هما> ثر �بى ست كه هنرمند نگا�( � خو� � بر پايه E> خلق كر�(

ست. : :ليخا، هفت �� تصوير شما�( 9 صحنه � گريز حضر7 يوسف ��نگ جامى، بهز�، هر7، 893هـ.I، بهز� بسيا� هوشمندنه بياتى � متناسب با فضاq نگا�( (هفت ��نگ جامى، �ستا> يوسف � :ليخا) بر بياتى (: با" �يو�هاq بنا نگاشته ست. بر بناq باال � بناq پايينى عما�7 كر�> �يه خانه q كه �� �q تصوير جما� يوسف � :ليخا كر�ند) : يوسف � :ليخاq هفت ��نگ جامى نگاشته شد( ست. متن كامل

شعر نگاشته شد( بر پيشانى بناq باال چنين ست:صفاq صفه هايش صبح قبا� فضاq خانه هايش گنج Eما�

� شعر نگاشته شد( بر بناq پايينى چنين ست:گر نظا�گي Eنجا گذشتي

: حسر7 �� �هانش E" گشتي هم چنين بيت �يگرq : يوسف � :ليخاq هفت ��نگ جامي (�� با" �� ���E> :ليخا يوسف � عليه لسال^ به خانه هفتم � بذ� كر�> مهر �� نيل مقصو� � گريختن يوسف � ماند> :ليخا �� تحير � تأسف)

بر بنا� پاييني نگا�(، نگاشته شد(، كه متن ين بيت چنين ست: �� � جز عاشق � معشوI كس ني

گزند شحنه � Eسيب عسس نيبهز� �� ين نگا�( مضاء � تا�يخ خلق ثر � نيز :يركانه �� تزئينا7

معما�� خويش گنجاند( ست.

�ليخا، �تصوير شما� 9) صحنه گريز حضرh يوسف �p.893هـ ،hهفت ���نگ جامى، بهز��، هر�

جزئياh تصوير شما� 9) كتيبه پيشانى بنا

�جزئياh تصوير شما�9) كتيبه �يو�> بنا$ طبقه ��

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

122

�� تصوير شما�( 10، فشاگر� �� مسجد، �يو> حافظ، شيخ :�(، تبريز، 934هـ.I، كه �� ين نگا�( نگا�گر بر� تزئين بنا� نگا�( خو� هما> شعر� � نگاشته كه ثر خو� � بر پايه E> خلق نمو�( ست. متن

كامل ين بيت شعر چنين ست:بر� بكا� خو� q �عظ ين چه فريا�ست

مر فتا� �� : غم تر چه فتا�ست

تصوير شما� 10 ) �فشاگر] �� مسجد، �يو�> حافظ، p.تبريز، 934هـ ،���شيخ

جزئياh تصوير شما� 10) كتيبه باال$ �يو�>

�� تصوير شما�( 11 جشن عيد فطر، �يو> حافظ، سلطا> محمد، حد�� 932 هـ.I، �� ين نگا�( سلطا> محمد كتيبه بناq نگا�( خويش � با هما> شعا��E qسته كه ثر خويش � بر پايه E> خلق نمو�( ست.

متن كامل ين شعا� چنين ست: عيد ست � موسم گل � يا�> �� نتظا�ساقى بر�q شا( به بين � ما( � مى بيا�

خو? ��لتى ست خر^ � خو? خسر�q كريميا�" : چشم :خم :مانش نگا( ��

p.ـ تصوير شما� 11) جشن عيد فطر، �يو�> حافظ، سلطا> محمد، حد��� 932 ه

جزئياh تصوير شما� 11) كتيبه پيشانى بنابرخي �يگر : نگا�( ها با شعا�� :ينت يافته ند كه با فضا� نگا�( تناسب ��ند، �لي �قيقا : هما> ثر �بي نيستند كه هنرمند ثر خويش � بر پايه E> به �جو� ���E( ست. نگا�گر> ين قر�> (9 � 10 هـ) با تسلط � عالقه خويش به شعر � �" فا�سي شعا�� � نتخا" � به تناسب بنا

نگا�( خويش � �Eسته ند. �� تصوير شما�( 12 بهر^ گو� �� گنبد :��، هفت پيكر نظامى، ثر شيخ :�(، نگا�گر شعر� : كما� لدين سماعيل � بسيا� ستا�نه بر� تزئين نما�

بنا� نگا�( خويش نگاشته ست، مضمو> ين شعر چنين ست: شنيد( ^ كه برين طا�^ :�ند��

�ست خطي كه عاقبت كا� جمله محمو� ست

تصوير شما� 12) بهر�{ گو� �� گنبد ���، خمسه نظامى، p.قر> 10هـ ،���منسو< به شيخ

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

123

جزئياh تصوير شما� 12) كتيبه باال$ �يو�> : q )>، نگا�بر كاخى �يربر نوشير�> �� �� تصوير شما�( 13 خمسه شا( طهماسبى، منسو" به Eقا مير�، تبريز، حد�� 947، بر �يو� qها qنگا�( به شيو( يا�گا� qنه يك بيت شعر متناسب با فضاقصر �ير

ين عصر نگاشته شد( ست. متن كامل ين شعر چنين ست:عما�7 �لى �ير> �� بتدq كن

عما�تى به : ين نيست �� جها> خر"

� خمسه � $� تصوير شما� 13) �نوشير��> �� بر�بر كاخى �ير�>، نگا�شا طهماسبى، منسو< به �قا ميرX، تبريز، حد�� 947

جزئياh تصوير شما� 13) كتيبه يا��گا�$ نگاشته شد بر �يو�� �يو�> قصر مخر�به�يو� � بر �� (I.قر�> 9 � 10 هـ) ين ���> �� qيا�گا� نگا�? كاn هاq باستانى � قصرهاq متر�كه يا حتى مساجد متد�� بو�( ست(تا�يخ .(57-94 P ،1387 ،لقاسمىبو 215- مير: P ،1387 ،عباسى q�E عالمبر� مثا� بر �يو� كاn تچر كتيبه هاq :يا�q �جو� ��� كه متعلق به قر�>

9 � 10 هجرq هستند، متن يكى : كتيبه ها بر� نمونه) چنين ست: نوشتم ��ين لوl ين يا�گا�بد> تا بماند بسى ��:گا�

سيد حسين/ بن على....نا�(/سنه 957

تصوير شما� 14 ) يا�گا�$ نگاشته شد بر �يو�� كاm تجر، به سنه 957مي نو:�، پر�يز خسر� بز^ مجلس �� با�بد 15 شما�( تصوير �� ،I.علي، تبريز، حد�� 947 هـ شاهنامه شا( طهماسبي، منتسب به مير:نگا�گر شعر� متناسب با فضا� نگا�( � بر كتيبه باال� يو> نگاشته

ست. متن كامل ين شعر چنين ست:ين مجلس بز^ �شك گلشن با�

�: پرتو ��� شا( ��شن با�بر طاI سپهر تا بو� شمسه مهر

مجلس بوجو� شه مزين با�

تصوير شما� 15) با�بد �� مجلس بز{ خسر� پر�يز مي نو���. شاهنامه p.على، تبريز، حد�� 947 هـ ��طهماسبي، منتسب به مير

جزئياh تصوير شما� 15) كتيبه �يو�> بنا

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

124

نتيجه: � پر�خته ند مختلف بنيه نمايش به عصر ين نگا�( ها� غلب ين بناها همچو> بناها� معاصر خويش به تزئينا7 � تكلفا7 گوناگو> عصر ين بنيه بر شد( عما� تزئينا7 مهم ترين : يكي �Eسته ند. كتيبه نگا�� بو� كه : نگا( جزئي نگر نگا�گر> ين قر�> ��� نماند( ست. نگا�گر> ين عصر كه غلب خطاطاني تونا نيز بو�( ند، بناها�

نگا�( ها� خو� � با كتيبه هايي :ينت ��( ند. كتيبه ها� با مطابق �قيقا نگا�( ها : برخي �� بنيه كتيبه ها� با متناسب عموما كتيبه ها Wنو ين هستند. خويش معاصر بنيه Eنها : برخي يا هستند معما�� به �بسته جزء يا بنا كا�بر� ين �� متد�� بسيا� كتيبه ها� : (يكي بنا ساخت كتيبه ها�

هستند. عصر) مضاء، قر�> ين نگا�( ها� �� بنيه كتيبه ها� : �يگر برخي �� ين نگا�گر> � بو�( سفا�? �هند( شخص لقا" � نا^ تا�يخ، � نا^ نگاشتن بر� نگا�( ها بنيه كتيبه ها� : فضا� به خوبي سد( لقا" شخص سفا�? �هند( � حتي گاهي �قا7 مضاء خويش بهر(

بر�( ند. تعد� �يگر� : كتيبه ها� بنيه �� نگا�( ها� ين قر�> شعا�� هما> �قيقا گا( كتيبه ها ين گونه هستند. نگا�( فضا� با Tتبا� ��شعا�q هستند ست كه نگا�گر ثر خويش � بر پايه � E> خلق نمو�( � گاهى �قا7 شعا� نگاشته شد( بر بنيه نگا�( هاq ين قر�>(قر�> 9 � 10هـ.I)، شعا�q هستند كه هنرمند با تسلط � عالقه خو� به شعر � �" فا�سي نتخا" � بر �� � �يو� بنا� نگا�( خويش نگاشته ست.

Wين قر�> به �� يا سه نوبنيه �� نگا�( ها� : كتيبه ها� برخي : ين كتيبه ها :ينت يافته ند. برخي : نگا�گر> ين �� سد( (قر�>9 : جا� جا� فضا� كتيبه ها� معما�� با �كا�7 خو�، (I.10هـ �نگا�( خويش ستفا�( نمو�( � هوشمندنه بنا� نگا�( � به هر سه �سته

: كتيبه ها� �كر شد( �Eسته ند.

منابع:1ـ پاكبا:، ��يين، نقاشى ير> : �يربا: تا مر�:، نتشا�7 :�ين

� سيمين، تهر>، 1380نتشا�7 فشا�، Rير هتما^ به عباسى، q�E عالم تا�يخ 2ـ

ميركبير، تهر>، 13873ـ ظفرنامه، شر� لدين على يز�q / به تصحيح محمد عباسى،

ميركبير، تهر>، 13364ـ گلستا> هنر، قاضى مير حمد بن مشر� لدين حسين منشى -qنشر كتابخانه منوچهر ،qنسا�حمد سهيلى خوقمى / به تصحيح

تهر>- 1366محمد � سر ... كرمت ترجمه ��نالد/ �يلبر � ليز گلمبك 5ـ سا:ما> نتشا�7 تو�>، � ير> �� qتيمو� qمعما� كيانى، يوسف

مير� فرهنگى، 13746ـ مستوفي بافقي، محمد مفيد. جامع مفيدq بكوشش يرR فشا�،

R �1 3-نتشا�7 كتابفر�شى سدq، تهر>، 1342فا�{، يا�مانى qها كتيبه ،Iصا� محمد بولقاسمى، مير: 7ـ

فرهنگستا> هنر، تهر>، 1387

منابع � مآخذ تصا�ير:ناهيد، شميرنى محمد مترجم بولعال/ ��E1-سو� شما�( تصوير

هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380پر�يز، مر:با> سيكر.ژ.پ/مترجم 2-كو�كيا>.^، شما�( تصوير

باغهاq خيا�، فر:>، تهر>، 1387پر�يز، مر:با> سيكر.ژ.پ/مترجم كو�كيا>.^، -3 شما�( تصوير

باغهاq خيا�، فر:>، تهر>، 1387مر�:، تا �يربا: : ير> نقاشى ��ئين، 4-پاكبا: شما�( تصوير

نتشا�7 :�ين � سمين، تهر>، 1380تصوير شما�( 4-لف)كتيبه پيشانى بنا

هر7، ،qبايسنقر شاهنامه ��شير، � گلنا� (4 شما�( تصوير I.833هـ

تصوير شما�( 5- سو���E بولعال/ مترجم محمد شميرنى ناهيد، هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380

ناهيد، بولعال/ مترجم محمد شميرنى ��Eتصوير شما�( 6- سو�هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380

ناهيد، بولعال/ مترجم محمد شميرنى ��Eتصوير شما�( 7- سو�هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380

ناهيد، بولعال/ مترجم محمد شميرنى ��Eتصوير شما�( 8- سو�هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380

پر�يز، مر:با> سيكر.ژ.پ/مترجم كو�كيا>.^، -9 شما�( تصوير باغهاq خيا�، فر:>، تهر>، 1387

تصوير شما�(10- سو���E بولعال/ مترجم محمد شميرنى ناهيد، هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380

تصوير شما�( 11- سو���E بولعال/ مترجم محمد شميرنى ناهيد، هنر ��با�هاq ير>، نشر كا�نگ، تهر>، 1380

مقاما7 محمد، خزئى خشايا�، )�: 12-قاضى شما�( تصوير ،qثا� نگا�گرE : q نمونه �� <E نگ �� هفت پيكر نظامى � تجلى�

مطالعا7 هنر سالمى، سا� ��^، شما�( سو^، پاييز � :مستا> 1384تصوير شما�( 13- كو�كيا>.^، سيكر.ژ.پ/مترجم مر:با> پر�يز،

باغهاq خيا�، فر:>، تهر>، 1387 qها كتيبه ،Iصا� محمد بولقاسمى مير: -14 شما�( تصوير

يا�مانى فا�{، فرهنگستا> هنر، تهر>، 1387تصوير شما�( 15- كو�كيا>.^، سيكر.ژ.پ/مترجم مر:با> پر�يز،

باغهاq خيا�، فر:>، تهر>، 1387

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

125

كتا" تغذيه � فوتبا� �� پى پاسخ به سؤالتى ست كه �� �بطه با برنامه q غذيى �يژ( q فوتباليست ها � چگونگى تأثير E> بر بهبو� عملكر� ��:شى �جو� ���. كتا" �� فصل هاq جدگانه، عومل تأثيرگذ� �� جرq ��:شى � با ��يكر� �يژ( به فوتبا� مد نظر قر� ��( � به منظو� كاهش تأثير منفى ين عومل يا �� جهت بهبو� عملكر�، ضمن �ئه q جديدترين qين �يژگى باعث مى شو� هر فر�ئه مى كند، �نيز � qكا�بر� qشى پيشنها�ها:�� q تغذيه q ):علمى �� حو qيافته هاكه به نوعى با فوتبا� ��گير ست. به خصوP با:يكنا> � مربيا> ـ به خوبى بتونند : مطالب E> ستفا�( كنند. �� سرسر فصل هاq كتا" يد( ها � پيشنها�هايى برq پژ�هش هاE qيند( �ئه شد( ست كه �نشجويا> تربيت بدنى ���( تحصيال7 تكميلى � نيز همه q �نش پژ�هانى كه به نجا^ تحقيق �� حو:( q تغذيه ��:شى عالقه مندند مى تونند به طو� تخصصى ��

جهت هد� خو� : Eنها ستفا�( كنند.�� ترجمه q كتا" سعى شد( تا حد ممكن : �ژ( ها � صطالحا7 علمى �يج �� مركز نشر �نشگاهى بهر( گيرند تا

�نش پژ�ها> نيز بتونند به �حتى : E> ستفا�( كنند.كتا" �� ��:�( فصل �ئه شد( ست:

ـ نيا:هاq بدنى � سوخت � سا:q تمرين � مسابقه �� با:يكنا> :بد( q فوتبا�ـ نرژq � كربوهيد�7 ال:^ برq تمرين � ���( q با:گشت به حالت �ليه

ـ تغذيه ��: مسابقهـ E" � لكتر�ليت ها �� فوتبا�

q تغذيه qخله ها: طريق مدتمرينى qـ بهبو� سا:گا�هاـ �هبر�هاq تغذيه q برq فوتبا�، مقابله با گرما، سرما، �تفاW � جت لگ

ـ لكل � فوتبا�ـ مكمل هاq غذيى برq فوتبا�

ـ �هبر�هاq تغذيه q برq مقابله با فشا� ���( به �ستگا( يمنى ��:شكا�>، به �يژ( �� فوتبا�ـ مغز � خستگى: فرصت هاq جديد برq مدخال7 تغذيه q؟

ـ جمعيت هاq خاP: با:يكنا> :> � با:يكنا> جو>ـ جمعيت هاq خاP: ���> � كمك ���>

تغذيه � فوتبا����. جى. مو�گا�،Aترجمه �كتر ضياء فال� محمد �مير �سماعيلى �...�نتشا��6 ��نشگا� ماBند���، 1388

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

126

چكيد�تا�يخ تصوير� هز� تكه نيست كه قر� باشد E> � كامل كنيم � تفاسير Eما�( تا�يخي � تفسير هر بگذ�يم؛ چه، كنا�� به Eخر �ست <E تفسير � �? ��يد�يه � نگاهي كه تا�يخ نگا� �� گز�ست. :مجد� نتخا" مي كند، �� تا�يخ نگا�� �، تفسيرها � نحو( � نتيجه گير� ها�

� بسيا� مؤثر ست.�� حقيقت هر نگا�شي : تا�يخ، نه تنها شرl � تحليلي : گذشته ست، بلكه نگرشي : تا�يخ نگا� نيز به ما �ئه مي �هد تا ��� كنيم كه چه نديشه هايي �� نگا�? تا�يخ �خيل بو�( ند � ين سبب مي شو� كه تا�يخ به مثابه گز�? ��يد�،1 خالي : تفكر7 غالب تا�يخ نگا� نباشد. : نظر ��� �شت، :ير نبايد ين نكته � ست كه �� مطالعه � تا�يخ كه بي تفا�تي نسبت به E> مي توند سبب سا: ��� شتبا( مخاطبين ��

�جوW به نگا�? هايي : تا�يخ � طر: تلقي Eنها : ��يد�ها شو�.مؤلف كلي نگر? تا ست <E نوشتا� ين بحث � تحقيق �هد

تا�يخ هنر �� كتا" تا�يخ هنر،چ.�بليو.جنسن،2 � �� :مينه � پژ�هش ���> ها� مختلف، به خصوP معما�� ���( سالمي � ير>، � مو�� تفسير� هنر�، چه شوهد : تا�يخ نگا� كه ��يابد � �هد قر� بر�سي �ئه مي كند؛ چه �يدگا( هايي � �� گز�? ��يد�ها پي گير� مي كند به بتد تبيين � بر�سي گر��. نگا� تا�يخ نقايص نگر? قابليتها � �معرفي جنسن � :ندگي حرفه � � پر�خته شد( ست. پس : E> نقطه عطف ها� نظر7 � �� نگا�? تا�يخ معما�� ���> سالمي ���E( شد( � ستنباT هايي كه : Eنها به �هن خونند( متبا�� مي شو� بيا> گر�يد( ست. �� نتها محاسن � معايب نگا�? � �سته بند� شد( تا بر سا{ Eنها بتو> بر�شت هايي كه : ين گز�? تا�يخي مي تو> �شت � ��

چا�چوبي نز�يك تر به �قعيت تا�يخي قر� ��. �ژگا> كليدq: تا�يخ معما�q، معما�q ير>، تا�يخ هنر جنسن.

مقدمه

Bهر� كيانپو�*

��K شناسى Aتا�يخ نگا�

* ��نشجو$ كا�شناسى ��شد مطالعاh معما�$ ��نشگا هنر �صفها>

تا�يخ هنر�چ �بليو جنسنترجمه A پر�يز مرBبا��نتشا��6 علمى � فرهنگى

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

127

تا�يخ كوشش نقا�نه به منظو� فهم محاسن � معايب گذشته ست؛ كوششي كه پويا ست � نه يستا. بنابرين حا� � هو� :ما> نگا�? تا�يخ، خو� �� جريا> مطالعه تا�يخي �خالت مي كند � بر شيو( � ��� چشم مقابل �� �گرگونه گاهي � تا�يخ � مي گذ�� ثر گذشته : ما � با:سا:� منظو� به � تا�يخي شوهد نگا� تا�يخ مي كند. پديد� ما فهم علل ��يد�ها � گز�? E> ��يد�ها : گذشته به كا� مي گير�. �� <E �ست خو� بنا يا بقاياهد مذكو� ممكن حو:( � تا�يخ معما��، شوميزني به باشد. نقشه � طرl � توصيف � خاطر( سنا�� همچو> يا كه شوهد مذكو� تا�يخي تغيير كند، تفسير ما : گذشته � حا� متحو� مي شو�؛ � به ميزني كه ��� ما : گذشته تحو� يابد، تلقي ما : مر�:

تغيير مي كند كه ين ماجريي ]��جانبه[ � �يالكتيكي ست.: ين �� تال? بر� شناخت نوشته هايي كه تا�يخ نگا�> نگاشته ند بر� ��� كامل : �قعيت ها ضر��� به نظر مي �سد � �� ميا> همه � ��� شد( نگاشته سالمي معما�� ��با�( � كه مطالبي نوشته ها، �يگر� : بحث � تحقيق ست. : جمله �اليل ين سخن يكي E> ست كه بيشتر تا�يخ نگا�> � پژ�هشگر> هنر � معما�� سالمي غربياني � سر:مين ها� سالمي Eموخته ها� � "�E با غلب كمتر كه هستند

سالمي Eشنا هستند � گاهي ين قضيه سبب شد( كه Eنها �� تفسير � توضيح Eنچه به E> مي پر�:ند به شتباهاتي �چا� شوند يا نكاتي � ��

نظر نيا��ند. �� �مه به بر�سي كتا" تا�يخ هنر جنسن به عنو> نمونه � كه �� مطالعه تا�يخ هنر � حتى تا�يخ معما�q بسيا� به E> ستنا� شد( ست، پر�خته خوهد شد تا ��يابيم نگا( تا�يخ نگا� به معما�� ���( سالمي �

ير> �� نگا�? ين گز�? تا�يخي چگونه بو�( ست.

�چ.�بليو.جنسن � كتا تا�يخ هنرهو�ست �لدما� جنسن (متولد4 كتبر 1913 متوفا �� 30 سپتامبر 1982)، كه با سم مخفف چ.�بليو.جنسن، پژ�هشگر Eمريكايي تا�يخ هنر ست � شهرتش به خاطر كتا""تا�يخ هنر" ست كه بر� �لين با� �� 1962 منتشر شد. : ين كتا"، ��ميليو> نسخه به 15 :با> �نيا، فر�خته

شد( ست.كتبر نقال" : بعد . شد متولد پتر:بو�گ سنت �� جنسن ��سيه، خانو�( ? به فنالند � سپس به هامبو�گ نقل مكا> كر�ند. Eنجا �� �� مد�سه �يلهلم ژيمناسيو^3 به تحصيل پر�خت . � �� �نشگا( �نشگا( هنر تا�يخ پژ�هشي برنامه � �� سپس � خوند }�� مونيخ

هامبو�گ، به عنو> شاگر� ��ين پانوفسكي4 شركت كر�.كر�( مهاجر7 Eمريكا به كه پانوفسكي پيشنها� 1935، به ��بو�، Eلفر� با�،5 جنسن � به عنو> مهاجر حمايت كر� � � �كتر� خو� � با �ئه �ساله �� مو�� ميكل Eنژ : �نشگا( ها����(1942) ��يافت كر�. � �� مو:( هنر ��كستر(38-1936) � �نشگا( Eيو(41-1938)، �� ضمن كا� بر ��� �ساله ?، تد�يس هم مي كر�. �� سا� 1941 با ��� جين

هينبرگ (2002-1916) 6��:R كر�. 1949 تا 1941 : لوييز7 سنت �� �شنگتن �نشگا( �� جنسن پيوست بخش نيويو�� �نشگا( به ستغا7 �شت � �قتى به تد�يس ليسانس هنر � �� E> تأسيس كر� � خو� �� نستيتيو هنرها� :يبا8 به تد�يس پر�خت. �� 1981 به ��جه � �كتر� فتخا�� : E> �نشگا( نائل Eمد. جنسن �� 1982 �� سن 68 سالگي �� قطا�� بين ميال> �

:��يخ جا> سپر�.جنسن ��با�( � هنر �نسانس � مجسمه ها� قر> نو:�هم مطالبي نوشت. �� كتا" ��-كه برند( جايز( نيز شد( ند- عبا�تند : ميمو> ها� نسا> نما �� قر�> �سطي � �نسانس9 (1952) � مجسمه ها� ��ناتلو10 (1957). �� سا� ها� Eخر عمر، كا� � بر مكالمه شرI- غر" �� هنرها متمركز شد. �� :ندگي حرفه � مشا�� كتابخانه هنر تايم اليف،11 �ئيس جامعه �ئيس � مؤسس � هنر13 مجله �يرستا� هنر،12 كالج نجمن �نسانس Eمريكا14 بو�. � به همر( همسر?، كتا" هايي ��با�( � هنر

بر� جونا> نيز نوشته ست. كتا" "تا�يخ هنر" - سبب شهر7 جنسن �� :مينه � تا�يخ نگا�� هنر گر�يد. ين كتا" �� چها� بخش به نضما^ يك بخش پاياني تد�ين گر�يد( ست. بخش �� با عنو> �نيا� كهن به هشت فصل: هنر بشر قبل : تا�يخ، هنر مصر�، خا�� نز�يك باستاني، هنر ژ( �، هنر يوناني،

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

128

هنرتر�سك، هنر ��مي � هنر صد� مسيحيت � هنر بيزنسي تقسيم شد( ست. بخش ��^ شامل چها� فصل هنر سالمي، هنر قر�> �سطايي هشت �� سو^ بخش �� ست. گوتيك هنر � ��مي �� هنر پيشين، فصل به بر�سي نقاشي � پيكرترشي � هنرها� چاپ �ستي �� ���> يتاليا، �� �نسانس مترقي يتاليا، �� پيشين �نسانس "گوتيك پسين"، شيو( گر� � تمايال7 هنر� �يگر، �نسانس �� شما�، شيو( با��� �� يتاليا � Eلما>، شيو( با��� �� فالند�، هلند � سپانيا � شيو( با��� �� فرنسه � نگلستا> مي پر�:�. بخش چها�^ مشتمل بر 5 فصل ��با�( � : مپرسيونيسم، پس � �ئاليسم ��مانتيك، � شيو( نئوكالسيك شيو( مپرسيونيسم، نقاشي � پيكرترشي �� قر> بيستم ست. �� بخش پاياني

به پيوستگي ميا> خا�� � باختر پر�خته شد( ست.نكته قابل �كر ين كه هم �� توضيح پشت جلد ترجمه كتا" � هم �� مقدمه ���E( شد( ست كه: « ... �� ترجمه فا�سى كتا"، �� مقاله �يشا�� توسط... ... ير>، سالمى هنر � باستانى هنر ��با�( لحاقى ست». شد( منضم صلى متن بر يافته تنظيم � تهيه تينگها�:> بنابرين Eنچه �� كتا" ���E( شد( � به �يه تر�يد مى تو> به عنو>

�يدگا( جنسن پذيرفت. بر�سي چا�چو نظر�6

1 - �� مقدمه بخش قر�> �سطي، كه به نقل علل � �اليل تحوال7 هنر بيزنسي � صد� مسيحيت مي پر�:� به :ماني مي �سد كه عر" �� :ير پرچم سال^ به تصر� سرسر شما� Eفريقا � سپانيا مي پر�:ند. �� ينجا بيا> مي شو� كه لطمه � Eسيب ���( : پيشر�� سال^ بر پيكر نتها� مقدمه مطالبي ���E( شد( مسيحيت بسيا� :يا� بو�( ست. �� ست كه : تمد> نوين سال^ به عنو> تمدني كه بسيا� سريع تر : تمد> قر�> �سطا� ��پا� غربي به �R ترقي خو� مي �سد، يا� مي كند. �� فصل بندq (جنسن،190P) به �ليل تأثير تمد> سالمى بر تمد> غر" �� :ما> قر�> �سطا، تحو� هنر سالمى �� بخش �� فصل هنر قر�> �سطا بر�سى شد( ست. لبته ين نظر مو�n كه تمد> سالمي بسيا� موثر بر تمد> غر" بو�( ست، ��ست مي باشد ما ين نگر? �� �سته بند� موضوعا7 سبب شد( معما�� سالمي � تنها �� با:( � متصو� شد كه ���> قر�> �سطا بو�( ست � گويي ين معما�� پس : سپر� شد> قر�> �سطا �مه نيافته ست. همين مر با:( � :ماني معرفي، بر�سي � تحليل هنر � معما�� سالمي � بسيا� محد�� نشا> ��( ست؛ گو Eنكه �:شمند� : قر�> �سطا شاهد معما�� ها� بسيا� :ما> هايي پس تا �� سر:مين ها� سالمي هستيم. لبته �� ميا> تما^ ين گفته ها جنسن چه �� � منظو� � برگزيد( سالمي � هنر نا^ چر كه نمي كند معلو^

سر:مين ها، چه :ما> ها � چه �يژگي هايى قابل �كر ست.به خصوP �� ���( � قر�> �سطا بر�سى تحوال7 هنر �� - 2Eنچه مطرl گر�يد( مو��q ست كه با تبعيت متقابل �� قد�7 سياسى � ��حاني، يا هما> ��لت � كليسا : يكديگر ظاهر شد( ند. ين نگر? مو�� �� مسيحيت، مانند مذهب به منتسب جومع qهنر ساختا� به سال^ هم �يد( مى شو�. يعني معما�� منسو" به سال^ � به معما�� قد�7 ها� سالمي بر هم منطبق مي �ند � به نظر مي �سد سعي ��� : معما�� سر:مين ها� سالمي Eنهايي � �� بر�سي بيا��� كه تبعيت

متقابل �� قد�7 سياسى � ��حاني � نمايش مى �هد.�يگر ما ..." كه ست معتقد گوتيك سبك بر�سي �� - 3نمى تونيم ���( گوتيك � صرفا : لحا� اليه :مانى به تعريف ����Eيم، قر� توجه مو�� � <E عمق نيز � متغير مساحت هم چنين بايد بلكه نگا�? �� جنسن كه qنظر �قت چنين ين .(247P،جنسن)"هيم�تا�يخ گوتيك نشا> مى �هد نه تنها �� بخش سالمى �يد( نمى شو� كه حتي خونند( � با Eشفتگى :مانى � مكانى �� بر�سى ها موجهه مى كند. لبته بر ما ��شن نيست كه ين مطالب توسط تينگها�:> نگاشته شد( ست يا جنسن، � ين مر پركندگي �يدگا( � �� بر�سي تا�يخي سبب شد( ست. : طر� �يگر شايد ين نحو( � نگر?، : E> سبب باشد كه جنسن به عنو> فر�� بيگانه با بستر شكل گير� هنر �� ���( سالمي � سر:مين ها� سالمي، به نگا�? تا�يخ پر�خته � خو� شخصا

به شناخت بستر � :مينه � تمد> سالمي نپر�خته ست. 4 - �� مو�� نحو( � گستر? سال^ معتقد ست كه ين "سلطه ��حانى" سال^ بو�( نه "سلطه جنگى" : "ينكه عر" �شمنا> خو� � غافلگير كر�ند يا �� جنگا��q مها�7 بسيا� �شتند يا مستظهر به يمانى �سخ بو�ند � نيز ينكه �� E> :ما> قد�7 نظامى هر �� ��لت بيزنس � ير> �� به فو� بو�ند، به �فعا7 بسيا� �كر شد( ست. بى شك ين �ضاW مساعد �� توجيه نخستين كاميابى هاq مسلمانا> كمك بسيا�� كافى Eنا> q:پير� q�برقر � ^�� علت كشف qبر ليكن مى كند، نيست. با گذشت ند� :مانى Eنچه �� بتد چيزq جز سلطه جنگى نبو� به صو�7 سلطه q ��حانى ��Eمد � سال^ با يما> ���E> ميليو> ها نفر

نوكيشا> نير�مندتر شد. qيا> كهنسا� تر�: عمو^ ست كه �ين جديد بيش چنين معلو^ كه �� مشرI :مين هلنى مآ" ��R �شت نيا:مندq هاq قو^ � برمى

.(191P،جنسن)"���Eسال^- �ين فر� به منحصر خاصيت ": كه ست معتقد جنسن كه ست Eميزشى شد- <E qعالمگير موجب كه عاملى همچنين � Pخصو به � ست.... �فته كا� به <E �� جهانى � قومى عناصر : qها qنيا:مند با مها�7 تا^ E> مير� هاq فرهنگى � بر متقضيا7 � جامعه سالمى منطبق مى كر�ند"(جنسن،191P). ين نظريا7 جنسن �� شاعه سال^ � پذير? سال^ توسط قو^ مختلف هما> حساسيت : تمد> سالمي � نمايا> مي سا:� تأثيرپذير� تمد> غر" بيا> �� �كه خو� مبين هميت � ضر��7 شناخت � پر�خت به معما�� � هنر بحث ين كه مي بينيم فصو� مطالعه �مه �� گرچه ست. سالمي

حسا{ چند> موشكافي نشد( � سطحي : E> �� شد( ست.5 - �� ينجا ال:^ ست به ين نكته شا�( شو� كه طيف گستر�( � : ��يكر�ها به گز�? تا�يخ نشو � نمو مي كند � تا�يخ نويسا> �� تا�يخ نگا�� ها� خو�، : ��يكر�ها� مختلفي ستفا�( مي كنند. برخي معتقدند قر� مي گيرند: ين سه �سته صلي قالب �� ين ��يكر�ها تمامي كه ��يكر� عملي، ��يكر� تا�يخي، ��يكر� :يباشناسانه. هد� ��يكر� عملي E > ست كه معلو^ كند چه چيز� ، به چه هنگا^ ، � به �سيله چه كس يا كساني(: قبيل معما� � كا�فرما � نظا^ كا�فرمايي) ساخته شد( ست. �� ��يكر� تا�يخي، ��با�( � ساختن بنا � نسبت E> با �ضاW � حو�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

129

با �يني تحقيق مي شو�. � فرهنگي � قتصا�� � سياسي � جتماعي ��يكر� :يباشناسانه نيز �يژگي ها � مشخصه ها� بصر� � سبكي بيا> �

طر: تغيير سبك ها � علل E> ��شن مي شو�.�نبا� به :ير ��� ��يكر�� عملي بيشتر نگا�? خو� �� جنسن � <E تحوال7 كه ست كا�فرمايا> نظا^ يعني حاكما> ساختا� تغيير شرl � بر�سي مي كند. ما نبايد ين نكته � فرمو? كر� كه � ��يكر�

:يباشناسانه � نيز �� كا�? لحا� كر�( ست.��حانى qمعنا به تنها نه سال^ پيغمبر " ست: )���E كه چنا> :ندگى مو� بلكه همو�( �� كليه پيشوq قو^ خويش شمر�( مى شد، � مسائل جتماعى مر�ما> � �هنمايى مى كر�.... سنت �گذ�q هر �� پيشويى �ينى � سياسى به �ست يك نفر جانشين يا خليفه پس : مرگ پيغمبر سال^ �� جامعه عر" برقر� ماند"(جنسن، 192P). با توجه به ين گفتا� چنين به نظر مى �سد كه جنسن معتقد ست Eنچه �� جامعه � �ينى �n مى �� منطبق بر قد�7 سياسى حاكما> بو�( ست. ين نگر? : ينجا هم نمو�� مى شو� كه :مانى جنسن به بر�سى � معرفى تغيير7 هنرq جامعه مى پر�:� كه تغيير ساختا� حاكما> � مطرl كر�( � بر

مبناq فرمانر�يا> مسلما> به تشريح Eثا� مى پر�:�. 6 - �� تشريح هنرهاq سالمى بتد به معما�q پر�خته شد( � �� �مه ساير هنرها ���E( شد( ست. يعني گر حتي :ما> معما�� سالمي �� عو� �لي ست نبو�( �كر قابل ��يد�ها� � تغيير7 �ستخو? ساير هنرها -كه مسلما :��تر : معما�� �چا� تحو� مي شوند- تحوال7

�نسته � تغيير7 پيشر� � �شته ند، �� همچنا> معما�� � خويش بيشتر معما�q هم مو�� �� ست. نگفته هنرها سخنى ساير : گاهى كيفي بحث به � ست كر�( بيا> qمعما� عنو> به � بناها تزيينا7 فضاها � كا�بر� ها نپر�خته ست. نكته جالب ين كه متأسفانه كمترين

پال> معما�q فضاهاq بر�سى شد( �� كتا" ���E( شد( ست.7 - بناها �� بستر فرهنگى خو� به كما� مطرl � بر�سى نمى شوند. :مينه هاq فرهنگ ساخت �� بسيا�q : موقع صرفا با تغيير حكومت ها به طو� ضمنى بيا> شد( ست، ما تحليل كاملى : تحوال7 فرهنگي جتماعي �ئه نشد( ست. گويي � معما�� � جد : مر�^ � تحوال7 � جتماعي �� نظر �شته ست � به صر� قد�7 � حاكما> معما��

بر�سي كر�( ست، يعني Eنچه �ست سا: قد�7 ست � نه تو�( مر�^.نشا> قد�7 معما�� �معر � جنسن كه شوهد� �يگر : - 8مى �هد E> ست كه هنر سالمى � منطبق بر ساخته هاq فرمانر�يا> قد�تمند � مطرl مسلما> مى �ند نه منطبق بر تعاليم � تأكيد7 سال^. :ير � به عنو> Eغا: هنر سالمي، نه �لين بناها� ساخته شد( �� ���( به خلفا� سالمي هستند � كه منسو" Eنها سالمي، كه مجلل ترين عظمت با كاn هايى � مساجد شد> برفرشته جنسن مي كند. معرفي برq نماياند> نشانه هاq مرئى : تونايى � تونگرq فرمانر�يا> سالمى بر عالميا> � به "عنو> طاليه ��> Eثا� هنر سالمى" معرفى مى كند. � جامع مسجد مشتى، nمشق،كا� مسجد مويا>، qها nكا � مساجد هنر Eثا� �لين عنو> به كو����، شهر مسجد � سامر بز�گ بسيا�

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

130

سالمى � : جمله ساختما> هاq باشكو( E> ���> مطرl مى شوند. : �يگر سو �� بر�سى ين Eثا� بتديى، سلسله مرتب :مانى كامال مى شوند. )���E ساخته ها تأخر � تقد^ سا{ بر � مى شو� �عايت مقايسه هايى كه �� ين بخش صو�7 مى گير� گاهى مقايسه هاq فضايى تزئينا7، بر تأكيد با گاهى صرفا � ساخت سا� گرفتن نظر �� بد�>

جايگزين بر�سي معما�q بنا مى باشد. ما پس : E> ناگها> ين تقسيما7 :مانى : بين مى ��� � بر�سى بر سا{ مكانى �� ير> � تركيه با پركندگى :مانى � مكانى موجهه شد گفته كه چنا> مى شو� نامبر�( هم كه بناهايى مو�� �� مى شو�. بيشتر به تزئينا7 بناها پر�خته مى شو� تا توصيف � شرl كالبد � ساختا� � كيفيت فضايى بناها. كوتا( كال^ ينكه �سته بندq خاP :مانى، مكانى، فرمى يا تزئينا7، سبكى يا ���( q �� بر�سى هاq نوشته شد( �� نظر

گرفته نشد( ست.9 - �� صفحه ���E 196( شد( ست: "نخستين بناq كامال صيلى كه توسط معما�> يرنى �� �سط قر> �هم ".^. (�يل قر> چها�^ (.I.) برپا شد �Eمگا( شا( سمعيل سامانى �� بخا�ست، كه بعد سرمشق qمقا^ بنا �� qين گونه معما�ما گرفت... �باشكو( قر qمگا( ها�E يگر�عقايد � "�E با مغاير خاصيتى متوفا بز�گدشت شخص qبر يا�بو� �ينى صد� سال^ �شت، :ير چنا> كه مى �نيم نديشه سالمى شكو( �

شكو7 معما�q مقبر( � به هيچ �جه جايز نمى شمر�."�� ينجا �� سو� مطرl مى شو�: �� ين كه منظو� : "بناq كامال صيلى كه توسط معما�> يرنى" ساخته شد( چيست؟ � چه نكته q به بيا> نشد( ست؟ � ��^ عنو> صالت �� نظر گرفته شد( كه صريحا E> كه چر با �جو� بيا> ين نكته كه" نديشه سالمى شكو( � شكو7 معما�q مقبر( � به هيچ �جه جايز نمى شمر�" به معرفى بناهاq بى qشا�( به بناها: كه حتى qخته به طو�> پر�يرمگاهى �� �E شما�مد�{، با:�ها، مانند سالمى )��� �� يرنى qمعما� مهم � Pخا

به مقابر � مساجد بر�سى به كل �� � نيست qثر ... � كا��نسرها �� كه طو� هما> مى پر�:�؟ يرنى-سالمى qمعما� نمايند( عنو> هنر صد� مسيحيت، ��مانسك � گوتيك- هنرها )��� qq منتسب به مسيحيت- بر�سى هاq عمد( بر بناهاq مذهبى � كليساها قر� گرفته ست، Eيا مى تو> ين گونه ستنباT كر� كه تأكيد بر بناهاq مساجد � مسلمانا> :يا�تگا( � قديسا> مدفن بقعه نا^ به بعدها كه �Eمگا( ها- شناخته مى شد(- به عنو> معما�q منتسب به سال^ بر�سى شد( ست � ساير بناهاq خاP معما�q يرنى- سالمى بيا> نشد( ند؟ � يا شايد يكي : �اليل پر�ختن � به مساجد � مقابر بز�گا> : E> �� ست كه ين Eثا� به �ليل قدستشا> �� طو� قر> ها، : طريق فرمانر�يا> يا حمايت بز�گا> يا به �ليل حتر^ عامه مر�^، مرمت � حفظ شد( ند � بيشتر : ساير بناها� سر:مين ها� سالمي باقي ماند( ند � تبديل به نما�� بر� ساخت � سا: مسلمانا> �� سر:مين ها� سالمي شد( ند؟ ينها سوالتي ست كه پاسخ ��شني � صريحي نمي تو> : ميا> نوشته هاq� q به Eنها ��. به �يژ( ين كه �q بتد نكته q � به عنو> مرنهى شد( �� lمطر � <E هدشو : qبى شما� qسال^ بيا> مى كند � سپس نمونه هامى كند، خونند( Eگا( � به ين فكر مى ند:� كه �ليل ين همه تأكيد بر ين تناقضا7 چه مي توند باشد؟ به نظر مي �سد كه جنسن با بر�سي بناها به صالحديد خو�، خوها> پيشبر� بحث �� مسير� : گزيد( � ست كه تناقضا7 ميا> معما�� � هنر منسو" به سال^ � Eمو:( ها�

�ين سال^ � به حدكثر ممكن بنماياند.عالم �� سالمى bنبو مرحله شكوفايى Eخرين q� نظر : - 10معما�q، نيمه �� قر> 17^. (قر> 11(.I.) يعنى ساخته شد> ميد> شا( صفها>، ساختما> تاR محل � مسجد سلطا> حمد �� مى باشد. �q بدين گونه به طو� ضمني مرگ تد�يجي معما�� سالمي � عال^ مى كند. ين نكته حساسي �� تا�يخ نگا�� �ست كه با ين نگر? سبب : �ست �فتن طالعا7 ال:^ �� قسمت عظيمي : معما�� پس : ين

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

131

���( مى شو�.11 - �� مجموW ين كتا" سه سبك معما�q برq مساجد �� نظر 3.سبك يونه)، يرنى(چها� عربى(شبستانى)،2.سبك مى گير�:1.سبك

تركى(ختالT مد�سه سلجوقى(؟) � كليساq گنبد�� بيزنسى)�� مو�� يجا� سبك شبستانى، E> � نتيجه � نشانه گذ�q جهت قبله با ��يف يا ��يف هايى : ستو> ها برq تأييد مى �ند. سبك چها� �� Pنى به خصوير q: عاليم با�: خانه ها: يكى لگو گرفته نه �يونوحى شرقى كشو� مى �ند � معتقد ست هما> چيزq ست كه : ���> ساسانى �� معما�q كاn ها به كا� بر�( شد( ست. نوW سو^ مساجد � ساخته شد> گنبد بر حياT ساختما> چها� يونه معرفى مى كند. به نظر مي �سد ين گونه سبك شناسي ساخت مساجد � بر سا{ نظر7 ساير

محققين � مو�خين بيا> �شته ست.�نتيجه گير

نكته هاq قابل ستنباT : بر�سى ين كتا" عبا�تند ::1.محاسن:

- �� نظر گرفتن تمد> سال^ � هنر منسو" به سال^ به عنو> تمدني مؤثر بر هنر بيزنس(مقهو� شد> E> هنر �� بربر نفو� سال^) �� گوتيك �� بعد� تغيير7 غربي(منشأ ��پا� �� گوتيك هنر �

تمامي بعا�).- بر سا{ ��يكر� :يباشناسانه، �يژگي ها � مشخصه ها� بصر� � سبكي Eثا� � بيا> مي كند ، به خصوE Pثا�� كه به عنو> باشكو(-معرفي بتد� مطلب �� سالمي معما�� نشانه ها� �لين � ترين

مي كند.با �جو� پركندگي ها� :ماني � مكاني � غير( �� بر�سي ها، -تا Eنجا كه ممكن بو�( بعا� مختلف هنر ���( سالمي � �� تحوال7

:مينه � تفسير � نقد كر�( ست. - مؤلف �� بعضى : بناها عال�( بر توصيف ��صد� نقد � �:يابى

Eثا� بو�( ست. qسا:ند( بناها يا معما� q( به تطبيق عناصر معما��همو �نقد ) : تا پر�:� يرنى(ساسانى) مى qمعما� � بيزنس، صد� مسيحيت ساير q� سا:�؛ جد � سالمى )��� Pخا qها q��Eنو بين <E � ��� ساير qهنرها يافته Rمتز � �مه � qمعما� qها�يد��

سر:مين ها �� بستر ���( � سالمى مى �ند.)2.معايب:

� )��� �� هنر تحوال7 بر سالمي هنر گذ�� نا^ �ليل -سالمي � شرl نمي �هد.

- معما�q، جدq : :مينه ها � عومل موثر بر E> مطالعه مى-شو�.

- تنها بناهاq خاصى كه �� جهت بيا> �يدگا( هاq نويسند( ست معرفى مى شوند.

( يعني تأكيد بر تناقاضا7 ساختا�� با :مينه فرهنگي E>: عد^ توصيه به ساخت مقابر �� سال^ � بي شما� بو�> نمونه ين بناها حتي

به عنو> بنا� مذهبي �� بافتا� فرهنگي سال^.) qبر متناقض q مينه: مى كند، �ئه كه ناتمامى طالعا7 -

مقابر بر (تأكيد مى كند يجا� qمعما� مو�� �� نديشيد> � متفكر بيش : حد نيا: � نپر�ختن به ساير بناها)

- نظم :مانى �� كا� �عايت نشد( ست.- �� گز�? تا�يخ معما�q بعا� گوناگو> �� نظر گرفته نشد(، مولف نه به سا:( � ��ند شهرq عالقه نشا> مى �هد، � نه به تفاقا7،

�سو^ � سنت ها � ... . qال:^ � بر qئه تفسيرها�تا�يخ نگا� �� qهايى بر q�شو� -

خونند( �� �سيد> به شناختى جامع : تا�يخ معما�q �جو� ���.كه نيست qمعما� تا�يخ جامع تنها نه سالمى، هنر بخش -

جامع تا�يخ ساير هنرها هم نيست. �� هر صو�E 7نچه �� به �شته تحرير �����E( ست Eشكا� محصو� �هن كسي ست كه حتي شايد بتو> گفت با :مينه تمدني سال^ ناEشنا بو�( ست. جبهه گير� ها نسبت به تحوال7 سال^ � تأثيرE 7> بر هنر ���( سالمي، �� نظر نگرفتن ساير مؤلفه ها� :مينه سا: تحوال7 هنر : جمله تأثير7 جتماعي، قتصا�� � فرهنگي � صرفا تأكيد بر تحو� جامعه بر سا{ تغيير حكمرنا> � پا�( � �يگر : چنين كم لطفي هايي به تمد> سالمى � تبعاE 7>، �يد ناقص � ناكاملي � به خونند( تا�يخ

هنر �ئه مي كند.

پى نوشت ها: .qنو�� حسينعلى ترجمة با:نديشى تا�يخ. كيت(1387). جنكينز، :�� 1ـ

تهر>:نشر Eگه.

2- H.W.Janson

3- Wilhelms Gymnasium

4- Erwin Panofsky

5- Alfred Barr

6- Dora Jane Heineberg

7- Washington University in St. Louis

8- Institute of Fine Arts

9- Apes and Ape Lore in the Middle Ages and the

Renaissance

10- Sculpture of Donatello

11- Time–Life

12- College Art Association

13- Art Bulletin

14- Renaissance Society of America

منابع: 1ـ جنسن، چ.�بليو.تا�يخ هنر. ترجمه � پر�يز مر:با>. تهر>: شركت

نتشا�7 علمي � فرهنگي. .qنو�� حسينعلى ترجمه � با:نديشى تا�يخ. كيت. جنكينز، 2ـ

تهر>: نشر Eگه، 1386.تهر>: ير>. qمعما� تا�يخ شناسى نسرين. مقد^، گليجانى 3ـ

�نشگا( تهر>، 1386.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

132

Peerless Images: Persian Painting and its sources

Eleanor sims

352 Pages

Yale university press

ISBN-10: 0300090382

ISBN-13: 978-8188204120

نقاشى يرنى � �يشه هاE q> : جمله Eثا�q ست كه با �يدگا( تا�يخى جامعى، تهاجما7 � حاكم q> هاخاند سال^، : پيش نقاشى q )با��� ��� بحثى qبا بر�سى نقاشى ها ��بر هنر نقاشى. نويسند( تال? � <E همسايگا> � تأثير�يو�q نسخه هاq خطى مصو� � نقش موتيف ها، طالعاتى ��خو� به خونند( qست، به �يژ( �� مو�� يكصد تصوير <E مفصل q:? كتا" �� بحث ها�بدهد. q ست. مدخل ها به خوبى تنظيم شد( � مقالهنها پژ�هش شد( E كه �� مو��نيز توسط گر�" ��با�( q نقاشى مذهبى �ئه گر�يد( ست. سيمز � ما�شا� با

بر�سى هنر يرنى �� قر�> مختلف به تحليل بيش : 200 نقاشى پر�خته ند.Persian Ceramics: From the collections of the Asian

Art Museum

Aimee Froom, Forrest McGill, Kaz Tsuruta

128 Pages

Asian Art Museum (November 15, 2009)

ISBN-10: 093917444

ISBN-13: 978-0939117444

q )ست ��با� q سيايى، مجموعهE هنر q ):نى �� موير qميك هاكتا" سرسرميك هاq يرنى كه با مقدمه q �� �بطه با سرميك �� هنر ير>، به عنو> qميك هامى شو�. سر Wنى، شر�يرهنر q: بز�گترين � مؤثرترين سنت هايكى مو�� بحث : نمونه هايى : هز�( q چها�^ پيش : ميال� شر�W � تا 1800 ميال�q �مه ���. �� ين مجموعه 48 ثر منحصر به فر� به صو�7 مفصل :

جنبه هاq تا�يخى � فرهنگى مو�� بحث قر� گرفته ست.Beyond Babylon: Art, Trade, and Diplomacy in the

Second millennium B.C. (metropolitan museum of

Art)

Joan Aruz (Editor), Kim Benzel (editor), Jean M. Ev-

ans (Editor)

548 Pages

Metropolitan Museum of Art (December 22, 2010)

ISBN-10: 0300141432

ISBN-13: 978-0300141436

مجموعه حاضر �� پى تشريح هنر� ست كه �� هز�( q ��^ پيش : ميال� به �جو� Eمد. هنرq كه نمو� E> �� قصرهاq سلطنتى، معابد �� بين لنهرين، سو�يه، تركيه تا قبر{ �... �يد( شد. نمونه هايى با باالترين كيفيت هنرq كه بيانگر سير تحو� � تكامل يك شبكه q تجا�q پيچيد( � منظم �� سرتاسر منطقه مديترنه q كه �� سايه qين ���( � خالقيت هنر q ست. �� كتا" تا�يخچهشرقى همكا�q متقابل قد�7 هاq خا�� نز�يك باستا>، كوچك � بز�گ، پر��ند( شد( ست، توسط يك گر�( محقق بين لمللى به صو�7 مقاله ها �� بيش : 350

عنو> مو�� بحث قر� گرفته ست.Islamic Design: A Genius for Geometry

Daud Sutton

64 Pages

Walker & Company (November 13,2009)

ISBN-10: 0802716350

ISBN-13: 978-0802716354

�� طو� تا�يخ طوالنى صنعت � فن، سنت هاq جها> سالمى سبك هاq مختلفى

معرفى كتا هاA خا�جى

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

133

� شكل ��( ست، با ين حا� عومل يكسانى Eنها � به لحا� ماهيت قابل شناسايى كر�( ست. �� ين ميا> هماهنگى � يكپا�چگى محو� صلى ست. �� :�يه q شناخت برq ساختا� تصويرq طرl هاq سالمى �جو� ���: خوشنويسى با ستفا�( : خط عربى (يكى : بز�گ ترين سنت هاq خوشنويسى جها>) � تزيين qلگوهاهماهنگ. تمركز بر qبا> تصوير: q�� عين حا� �� � Wعى با تنونتزهندسى سالمى، سا�گى � پيچيدگى، �ست ساخت � طبيعى بو�>، باعث مى شو�

كتا" �يدگا( �حدq � نسبت به فرهنگ سالمى �ئه �هد.Arts of the city rictorious:

Islamic Art and Architecture in Fatimid North Africa

and Egypt Jonathan M. Bloom

256 Pages

Yale university press (march 19, 2009)

ISBN-10: 0300135424

ISBN-13: 978-0300135428

كتا" به هنر � معما�q فاطميا> مى پر�:�، خاند> شيعى سماعيلى كه : 909 تا Pفريقا � مصر حكومت كر�ند. هنر فاطميا>ـ به خصوE بر شما� q1171 ميال� q�� � چوبى qكا�ها ،qكند( كا� � qميك � هم چنين فلزكا�منسوجا7 � سرعاR- �� طو� نز�يك به يك هز�( مو�� تحسين قر� گرفته ست. �� ين كتا" q: هنر � معما�ين ���( بر نمونه هايى مو�� هنر �� جاناتا> بلو^ تمركز خو� �فاطميا> گذشته ست. بلو^ بر�سى خو� � بر هميت ين نمونه ها متمركز كر�( � �� ين بر�سى عكس هايى � (حد�� 100 عكس) كه تعد�q �نگى هستند، همر( بحث خو� كر�( ست. هم چنين يا��شت ها � كتابشناسى برq �هنمايى خونند( �ئه شد( ست. بلو^ �� حو:( q هنر Eسيايى � سالمى �� كالج بستن q� : .��� ( با همسر? شيال بلر فعاليتنشگا( �يرجينيا همرهم چنين �� � �كتا" هايى چو> كاغذ قبل : چاپ، � سال^: هز� سا� يما>، مذهب، قد�7 �

هنر � معما�q سال^ توسط �نشگا( ييل منتشر شد( ست.Islamic Geometric Patterns (with CD-Rom) (Book &

CD Rom)

Eric Broug

128 Pages

Thames & Hudson (7une 1, 2010)

ISBN-10: 050028721x

ISBN-13: 978-0500287217

:يبايي ها� لگو ها� سالمى ـ مهم ترين بيا> تصويرq قابل شناخت : هنر � معما�q سالمىـ تنها يك �خد� :يبا نيست. كا�بر> قديم ين فن � صنعت : ��? هاq سنتى برq خلق تركيبا7 هندسى ستفا�( مى كر�ند، كه غلب مبتنى بر تكر� يك لگوq منفر� بو�. نتايج حاصله نشانگر :يبايى � جرq ماهرنه q ين طرl ها ست. با خوند> كتا" حاضر هر خونند( q چگونگى ين هنر باستانى � خلق لگوها � طرl هاq :يبا يا تكر� نمونه هاq قديمى � Eمو:? خوهد �يد. تمامى چيزهايى كه خونند( مى خوهد تنها قلم، خط كش �... ست. بتد ينكه q�( با تعدمر همرين سم كنيم. � چگونه يك مربع، شش ضلعى، پنج ضلعى، �: بهترين نمونه q طرl هاq هندسى : سرسر جها> برسا{ معيا�هاq پيچيدگى، : q�: تعدها lهندسى طر qلگوهاست. �يژگى <E ^حل گا^ به گاقت � مر�معر�� ترين نمونه هاq هنر � معما�q سالمى : جمله: مد�سه مستنصريه �� بغد�،

مسجد �E صالح �� مصر، قرE> �شيدلدين �... گرفته شد( ست.Traces of the Calligrapher: Islamic Calligraphy in

Practice, c. 1600 – 1900) (Museum of Fine Arts)

David J. Roxbury, Mary McWilliams 108 Pages

Museum Fine Arts Houston (January 2008)

كتا" �� پى �ئه شناختى جهانى : يك خوشنويس �� ���( q معاصر فرهنگ qكشو�ها �� <E qين هنر � �يژگى هاين كتا" مصو� به بر�سى ست. سالمى هند، تركيه � ير> مى پر�:� � نمونه هاq منحصر به فر� qE :ثا� خوشنويسى �� فاصله q قر�> 17 تا 19 �ئه مى �هد. هم چنين به بز� مو�� ستفا�( �� ين هنر : جمله قلم، قلمد>، ميز، قيچى �... شا�( � به نمونه هايى : خوشنويسى پر�خته. مرq مك �يليامز مو:( �� هنر سالمى � هنرمند �� مو:( ساكلر �� �نشگا(

ها���� � �يويد �كسبرگ ستا� بخش هنر � معما�q �نشگا( ها���� ست.Palace and Mosque: Islamic Art from the middle East

Tim Stanley

144 Pages

ISBN-10: 0810965623

ISBN-B: 978-0810965621

خا��ميانه مركز قديمى ترين ساعت ها، :يباترين سرميك ها، تحو� خوشنويسى � خط عربى، هنر بافت فر? �... لقب گرفت. ين مپرتو�q هم چنين مركز ��خشا> تجا�7، صا��7 كاال، مها�7 ها � تكنيك ها برq حاطه بر سر:مين ها � توسعه q قلمر� سالمى : جنو" سپانيا تا شما� هند گر�يد. ين كتا" مصو� مقدمه q ��خو� �� �بطه با هنر � فرهنگ سالمى به خونند( �ئه مى �هد. گرچه برخى : خونندگا> با مساجد � منا�( ها تزيين شد( با طرl هاq هندسى پيچيد( Eشنا هستند، ما بخش هاq جالب ترq : هنر سالمى ناشناخته ماند( ند. كتا" با شا�( به ساعت ها، شياq سرميكى، فر? � نوعى : طرl ها � لگوها به هميت

Eنها �� تا�يخ هنر مى پر�:�.Afghanistan: Hidden Treasures

Fredrik Hiebert

304 Pages

National Geographic (May 20, 2008)

ISBN-10: 1426202954

ISBN-13: 978-1426202957

فغانستا> كشو�q با گنجينه هاq هنرq غنى ست �� تقاطع ��پا، خا��ميانه، Eسيا � مركز جا�( بريشم قر� گرفته � صاحب يك مير� هنرq �:شمند ست كه �� چندين نمايشگا( �ئه شد( ند. كتا" به تمامى كسانى كه شيفته E qثا� هنرq با �:? هستند، مجموعه q : ين گنجينه q :يبا � به نمايش مى گذ�� qبشر qنه � �ست ساخت هاين سنت هنرمندنند( مى �هد تا فرصتى به خو �� ببيند. نويسند( به عنو> يك باستا> شنا{ �� طى 20 سا� �� پى كشف گنجينه هاq هنرq بو�( , حفا�q هايى �� طو� جا�( q بريشم �� Eسيا : مصر تا

مغولستا> � فغانستا> �� سا� 2004 �شته ست.Art: Over 2,500 works from Cave to Contemporary

Dk Publishing (October 20, 2009)

612 pages

ISBN-10: 0756639727

ISBN-13: 978-07566 39723

:يبايى شناسى ها، ��? ها، فشر�( � ��شن توضيحاتى q )برگيرند�� كتا" سبك ها �.. ست. كتا" با پر�ختن به هنرمند> گذشته � حا�، بر�سى مفصلى �� مو�� تا�يخ هنر ��پا � مريكا ���، هم چنين نگاهى به هنر فريقا، Eسيا، هند، مريكاq جنوبى � سترليا. كتا" طالعا7 سو�مندq ��با�( q هنرمند>، سبك ها � Eثا� برگزيد( q هنرq �ئه � تعد�q : مهم ترين Eثا� نقاشى � : جهت هنرq � تا�يخى مو�� توجه قر� ��( ست. ين ثر نشا> �هند( q حركت

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

134

� جنبش هاq هنرq ـ : �نسانس تا مپرسيونيسم تا هنر نتزعى ـ � هم چنين تكنيك ها، سبك ها � تأثيرE 7> ست. كتا" با بيش : 2500 ثر :يبا، بيش :

700 هنرمند � مو�� توجه قر� ��( ست. Persian Designs and Motifs (Cd-Rom and Book)

Ali Dowlatshahi

Dover Publications (November 2,2008)

ISBN – 10: 0486998754

ISBN-13: 978-0486998756

سفا� q�� نقاشى : يرنى هنر : q )گستر� طيف q )برگيرند�� كتا" پيش : تا�يخ تا هنر خوشنويسى �� قر> بيستم � ��بر مى گير�. طرl هايى : مجموعه هاq �:شمندq : سرسر جها>، شامل 271 موتيف (نقشمايه) سيا( � سفيد كه موجو�7 ساطيرq، سليمى ها، گياها> گلد�، مدليو> ها، تزيينا7

حاشيه، طرl هاq هندسى �... � به تصوير مى كشد.Indian and Persian Textile Designs (CD-Rom and

Book)

chirstopher – philippe oberkampf

Dover Publications (JUne 24, 2008)

ISBN-10: 0480997308

ISBN-13: 978-0486997308

مجموعه حاضر با طرl هايى :يبا � فوI لعا�( كميا" : منسوجا7 هنر خا��ميانه � خا�� ��� برq كسانى كه عالقه مند به طرl هاq :يبايى نساجى هستند، بسيا� �:شمند ست. طرl هايى : گياها> گلد�، پرندگا>، شكا� نسانى كه حد�� 250

نقشمايه q �نگى �ئه شد( ست. Arabic Designs (CD-Rom and Book) Gregory Mirow

Dover Publications (March 31, 2006)

ISBN-10: 0486997596

ISBN-13: 978-0486997599

كتا" مجموعه q : تصا�ير � مستندتى :يبا : طرl هاq عربى �� چند قر> گذشته ست. كتا" هم چنين نمونه هايى : گياها> گلد� يرنى، شكا� هندسى برگرفته : كاشى هاq يرنى، جزئياتى : طلسم هاq لرستا> (هز� پيش : ميال�)

�� 165 تصوير سيا( � سفيد همر( با 19 صفحه �نگى �ئه كر�( ست.Traditional Turkish Designs

CD-Rom and Book

Azade Akar

(Dover Publications (September 14,2006

ISBN-10: 0480996255

0486996257-ISBN-13: 978

كتا" توسط نتشا�7 ���� �� 48 صفحه به چاپ �سيد( � با تصا�يرq برگرفته : گياها>، حيونا7، خو�شيد، ما( � بسيا�q �يگر : موتيف ها، ثرq �:شمند برq هنرمند> � طرحا> به �جو� ���E( ست. يك منبع �:شمند برq تمامى lند. كتا" شامل 341 طر�صنايع �ستى فعاليت � q نى كه �� :مينههنرمند

سيا( � سفيد ست.Celtic and old Norse Designs

Courtney Davis

Dover Publications

ISBN-10: 0486412296

ISBN-13: 978-0486412290

...� q )سطو�7 نسانى، موجو�شكا� پرندگا>، : lكتا" شامل 125 طرست كه �� طى قر> ها : نما�هاq مذهبى، نسخ خطى، سنگ هاq جا��يى �...

برگرفته شد( � برq ستا�كا�> � طرحا> قابل ستفا�( ست.Viking Designs

A.G.Smith

Dover publication (January 11, 2000)

ISBN-10: 0486404692

ISBN-13: 978-0486404691

�ئه : 175 موتيف � �� طيف گستر�( q : سبك ها كتا" حاضر بيش ��( كه : Eثا� فلزE ،qثا� چوبى، منسوجا7، � كند( كا�q ها � Eثا� سرميكى �يكينگ ها گرفته شد( ست، نمونه هايى : حيونا7 ساطيرq، ژ�ها. ين qپر�ژ( ها �� ستا�كا�> � تصويرگر> هنرمند>، لها^ بخش مجموعه گرفيكى ست. �� هر صفحه q كتا" طرحى با توضيحا7 �ئه شد( شامل ينكه ين طرl : كجا Eمد( � چه كا�بر�q مى توند �شته باشد، بر �:? كتا" مى فزيد. كتا" ��برگيرند( q نمونه هايى : :ندگى �قعى � مرحل qفرهنگى � هنر �ها � چگونگى شناخت مير qنر�ژ qثا� هنرE �� تحو�

Eنها ست.Ancient Scandinavian Designs

Bev Ulsrud van Berkom

Stemmer House Publishers

ISBN-10: 0880450738

ISBN-13: 978-0880450737

qها qشمشير � خنجر، كند( كا� q: قبضه ها � �سته هاهايى lكتا" شامل طر T7، � �يگر صنايع �ستى مربوهرجو qگل سينه، جعبه ها � Iقايق چوبى، سنجابه فرهنگ سكاندينا�يا �� فاصله q قر�> هفتم تا 12 ميال�q ست. كتا" شامل

44 تصوير سيا( � سفيد � مقدمه q ��با�( q تا�يخچه موضوW ست. A Treasury of Viking Design

Courtney Davis

Constable

ISBN-10: 0094799407

ISBN-13: 978-0094799400

كتا" برگرفته : Eثا� فلزq، چوبى، منسوجا7، سنگ � كند( كا�q�� q ستخو> � سرميك هاq مو�� ستفا�( �يكينگ ها �� سر:مين نر�ژ � �نما�� � سوئد هم چنين يرلند، شما� سكاتلند � يسلند ست. �يويس با بر�سى ين Eثا� � سنت هاq �يكينگ ها �� خلق Eثا� هنرq، حد�� 100 نمونه طرحى كتا" �ئه كر�( ست. ين مجموعه فاصله q : قديمى ترين بخش ���( q �يكينگ ها تا

Eغا: سبك هنرq �مانسك �� ���( q ميانه سكاندينا�يا � ��بر مى گير�.Folk Art Desings: Design Source Book

Jane Greenwood

Search Press

ISBN-10: 184448016x

ISBN-13: 978-1844480166

ين مجموعه q مصو� شامل شكا� تزيينى، لگوها � موتيف هايى ست كه همر( يد( �E � برq ستا�كا�>، هنرمند> �... يجا� مى كند، هنرمندنى كه �� پى گرفتن � پيد كر�> لهاماتى �� هنر عاميانه هستند. كتا" ��برگيرند( q طيف گستر�( q : طرl ها، شامل پرندگا>، موجو�7 ساطيرq �... ست كه هنرمند>

� �� ين �( يا�q مى �هد.

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

135

با � مو:( ثر نقد نشست ملك،چها�مين ملي مو:( � كتابخانه مؤسسه ��بط عمومي گز�? به معرفي يك نسخه خطي شاهنامه فر��سي با حضو� �كتر عبدلمجيد شريف :�(، پژ�هشگر هنرها�

سنتي برگز� شد.ين ثر كه با شما�( ثبت 5986 �� 938 صفحه � 27 مجلس �� كتابخانه ملك نگهد�� مي شو� مربوT به قر> 9 هجر� � مكتب شير: ست. �� ين شاهنامه �� بتد � نتها� هر صفحه مهر� :�( شد( � هم چنين مهر كتابخانه شاهرn تيمو�� به خط ثلث بر E> �يد( مي شو�.

�� نتها� ين نسخه هم �� مهر با نا^ برهيم سلطا> سليما> شا( � شمس لد�له مربوT به ���> قاجا� �يد( مي شو�.

ين شاهنامه كه صفحاE 7> �� 25 سطر، 4ستو> � به خط نستعليق نوشته شد(، ��� �يژگي هايي ست كه : E> جمله مي تو> به 6 مجلس �� E> شا�( كر�.�� ين 6

مجلس تمامي پا�شاها> : ���( پيشد�� تا ساساني با �كر مد7 پا�شاهي به تصوير كشيد( شد( ند. : �يگر مشخصا7 ين نسخه كه �� نسخه ها� �يگر شاهنامه ها

�يد( نمي شو� به تصوير كشيد> خلفا� �شدين به جا� ئمه طها�(W) به همر( پيامبر كر^ (P) ست � نشا> �هند( ���ني ست كه مذهب سني مو�� توجه بو�( ست. �� ين نسخه صو�7 پيامبر كر^(P) به تصوير كشيد( شد( � بر� نشا> ��> قدست : نقش شعله ها� Eتش ستفا�( كر�( كه ين ��? قبل

: ���> صفويه � �� مكتب شير:��R �شته ست. �� ين نسخه 3مجلس �يگر هم بر خال� ساير نسخ به تصوير كشيد( ست.مجلس �يد� سكند� با سرفيل كه معموال به تصوير كشيد( نمي شو�.

نشا> ��> مجلس ��يا��يي پا�شا( ما:ند�> با يرنيا> كه به صو�7 نبر� نشا> ��( شد( � �� نبر� بين �ستم � سفنديا� تير� كه پرتا" شد( يك شاخه ست � به

يك چشم سفنديا�برخو�� كر�( �� صو�تي كه �� بيشتر نسخه ها تير ��شاخه � ست كه به �� چشم سفنديا� برخو�� كر�( ست.

��� <E تزئينا7 شو�� نمي �يد( چندني ظرفت � �قت شاهنامه ين ���يز( كا�� ها� كمي ست، ين مر نشا> �هند( ين ست كه نسخه مذكو� �� �قت

كم � سرعت باال به نجا^ �سيد( ست.

شاهنامه �� �يگر �� كتابخانه ملي ملك

1390

� �با

-158

��شما

ما�

كتا

136

1390

ا� � م

ريوشه

��د�

رشتش

منهنر

A ها

ا كت

A��ما

Kز��

گ

ا� نگ

ك� ي

ست.د(

�سيپ

ه چا> ب

هر�� ت

<عنو

198 �

ا> رست

شه�� <

عنو 49

نآ ضم

ت. ر س

�يگ q

> ها: :با

مه ترج

<عنو

59ى �

چاپديد

تجو>

1 عن18

ما(ين

�� شد(

پ q چا

" ها كتا

كلت :

ر س �ك

^ به*ال:

ست.ى )

قاشq، ن

��E گر�

عر، ر، ش

ر نظ، :ي

ظيم� تن

هيه ح، ت

صحين، ت

د�يف، ت

تاليسى،

:نويت، با

فسل: (

شامكه

ت ه س

رجمجز ت

به " ها

كتاWو

ى ن معن

ف به تالي

عد�ف ت

��يف ��

تاليو>

: عنضيح

* تو*

�ƕƺƋƺƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟ�źºƴƷ��

Ƴ�ƶưǀ�ƵŚƯźƸƯ�Ʃƹř�ƶưǀƳ�Śţ�ŹƺƿźƸƃ�ƭƹŵÎÐÖÍ�

���ƂŴŝ�Źŵ����ƵŶƃ�źƄŤƴƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟ��������Śºŝ�ƶºƧ�ƵŚºƯ�źºƷ�ƽŚƸŝŚŤƧ�������������Żř�ƶŴƀºƳ�Ʀƿ�ƹ�ƶŤƟŚƿ�ŹŚƄŤƳř�ƾƯLjſř�ŵŚƃŹř�ƹ�ĬƴƷźƟ�šŹřŻƹ�ŻƺŬƯ

�śŚŤƧ�ƲƿřŚƷ��������ŚºƔƳ�ŽŚºſřźŝ��Ţºſř�ƵŶǀſŹ�śŚŤƧ�ƶƳŚų�ƶŝ�ƵŵŹ�ƭŝ��ƽŶºƴ�ƾƿƺƿŵ�ƾƷŶƷŵ���ƾƯ�ƾƟźƘƯŶƳƺƃ�����ƂºŴŝ�Ʋƿř�Źŵ������źºŨƧř�šŚƈºŴƄƯ

��ƽŚƸŝŚŤƧ���Ʃƹř�ęŚģ�����������źƿƺƈºţ�ƹ�śŚºŤƧ�ŦºůŚŞƯ�Żř�ƾƷŚţƺƧ�ƾƟźƘƯ�Śŝ����Ţſř�ƵřźưƷ�ŚƸƳō�ŶƬū�ƽƹŹ������ƶºƬŬƯ�šŚŰƠºƇ�ŢƿŵƹŶŰƯ�ŢƬƗ�ƶŝ�ŚƯř��

ƾƿŚƿƺĭ�ƹ�ŚƸŝŚŤƧ�Żř�ƾųźŝ�Ʊŵƺŝ�ŹƺƸƄƯ�ƹ�Ʊŵƺŝ�ƽŹřźƨţ�ƪǀƫŵ�ƶŝ�żǀƳ�

�ƸŝŚŤƧ��źĮƿŵ�ƾƌƘŝ�ƲƿƹŚƴƗ�ęŚģ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ƾųźŝ��ƹ�ŵŶŬƯ�ęŚģ�ƽŚ��Ʃƹř�ŶƴƳŚƯ�����śLjƣ�ƪŨƯ�ŚƷźƴƷ�ƁŻƺƯōƾƟŚŝ��������ƹ�ƵŚºţƺƧ�ƾºƟźƘƯ�ŶƣŚƟ

���ŶƴŤƀƷ�ŶƬū�ƽƹŹ�źƿƺƈţ������������ƶºŝ�ŚºƸŝŚŤƧ�ƾųźŝ�ƶƧ�Ţſř�źƧŷ�ƶŝ�ƭŻLJ���ƶŤºƃŹ�Ʋǀŝ�ƪǀƫŵ������������ƺºƿŵ�ƵŵŹ�ƹŵ�Źŵ�ƾƗƺºƋƺƯ�źºƔƳ�Żř��Ʊŵƺºŝ�ƽřƿ�ƾ��ƾƯ�Źřźƣ�šƹŚƠŤƯŶƳźǀĭ��������ƕƺƋƺƯ�ƶƧ�ƾƷŚƯ�śŚŤƧ�Źŵ�ŚƸŝŚŤƧ�ƶƳƺĮƴƿř�ƾƬƇř�ƵŵŹ�ƱōŢſř�śŚŤƧ�źţō�ƵŶƃ�ƵŵŹƹŶƳř�

Ɣ ƕLjƏř�ƹ�ƽŹřŶŝŚŤƧ�źƿŶƯƾƳŚſŹ�

ƾŞƬƐƯ�ƁƺƿŹřŵ�Ɣ ƭźƳŹřżƟř��

ƾƬƗ�ƶƠƏŚƗƽŶưůř�źƜƇř��ƾƿŚƣōƶƯŚƏ�Ɣ ƾƀƿƺƴŤſźƸƟ�Ƶƹźĭ��

ŭƹŹƾƳŚƐƬſ�Ľř��ƩŚƄƷŵ�ƾưſŚƣ�Ljǀƫ�ƽŹŵŚƳ�ƶƳŚưſ��ƾƬĭ�Ʋƿƹźě���ƵźſŚŝ�řźƷŻ�

ŵŶŬţ�ƱźŤƀƳ��ƱřŻźƟ�ƶưƏŚƟŜƀƳ�Ɣ ƾƿřŹō�ƶŰƠƇ��

ƾſŚǀƧ�řźǀưů�Ɣ ŚƸŝŚŤƧ�ƾƟźƘƯ�� ƺƫżĭřźƣ�żƿƹźě�Ɣ ƱřŹŚƨưƷ�Ƶƹźĭ���

Şţ�ƾŞŤŬƯ����ƮưưƯ��ƾſŚŞƗ�ƾƀǀƗ��ŚǀƳżƿź

ƾƸƤƟř�ƪǀƗŚưſř��ƽŵŚŝŚƸƯ�ƾƿLjƗ�ƵźǀƴƯ����żƿƹźě�ƾƳŚƌƯŹ�ƽŶƸƯ������ƦǀƳ�LjǀƫŹŚŞţ�

ŚƷźƴƷ ÔÍÍ�

Î�������źƴƷ�ƵŹŚŝŹŵ�ƱřźƨƠŤƯ�ƽřŹō�Śŝ�ƾƿŚƴƃō������ƹ�źºƴƷƭŹ�ƹ�ƱŚƳƺƿ�ƱřźƨƠŤƯ�źƔƳ�Źŵ�ƾƿŚŞƿŻ��

�ŹƺěŵŶƯ�ŶưŰƯ����ƱřźƸţ������źºƸƯ�ƵŹƺſ�šřŹŚƄŤƳř�ŢƧźƃ����ÏÖÓ�ƅ������ƭƹŵ�ŶƬū�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÑÖÍÍÍ�ƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÏÒÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ð�ÎÕÎ�ÎÔÒ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

Ï�ƽźƴƷ�ŹŚƧ�ŻŚƛōźſ���ǀţŹŚººƯƮūźººŤƯ��źĭŶººǀƷ�Ʋ���ŭŹŚººƃ��ƾŝŚƸººƃ�ŌŚǀººƋżƿƹźě��ƮƬƸƬƿƹ���ƲƯźƷ�ƲƟ����ƱřźƸţ��žƯźƷ����ÏÏÍ�ƅ������ƾƘƣŹ�

�żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭŹŚƸģ�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÎÏ�ÓÓÑÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

Ð�źƴƷ�ƶƠƀƬƟ�ƾƳŚŞƯ�����ƮūźŤƯ��ŵźĜƃ�Ʊō���ƲǀƯřŹ�ƾƬƗ����ƱřźƸţ����šřŹŚƄŤƳř�ŢƧźƃ

�ƾººĮƴƷźƟ�ƹ�ƾººưƬƗ����ÐÍÕƅ����ƣŹ��ƾººƘ�żǀƯƺººƃ�����ÓÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮŤƄƷ�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÎÎÒ�ÑÑÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

źƴƷ�ƶƿźƔƳ�ƹ�ƶƠƀƬƟ�ÔÍÎ�

Ñ�ƾůřźƏ�Źŵ�ƶſŶƴƷ�����ƮūźŤƯ��ƮƬƿř�ƾƫźŞưǀƧ�����ƾƳřźƸţ�řŶƿƹ��ƽŹƺſŚƯ�Śưǀƃ��Ţƃźſ�

���ƱřźƸţ���������ƾƷŚĮƄºƳřŵ�ŵŚºƸū�šřŹŚƄºŤƳř�ƱŚƯŻŚºſ����ÎÎÏ�ƅ������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�������Ʃƹř�ęŚºģ����

ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÏÎÔ�ÎÍÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

źƴƷ�ƅŚŴƃř�ƹ�ƾƿŚǀƟřźƜū��ƾŴƿŹŚţ�ƽŚƸǀſŹźŝ�ÔÍÖ�

Ò�ƱŚƸū�źƴƷ�ŲƿŹŚţ���ŢººſŹƺƷ�ƾƳƺººŤƳř��Ʋƀººƴū�ŹŚƯŶººƫƹƹ�Ɲ��ƮūźººŤƯ��Ʋƀººƴū��

��ƽŻźºƯřźƟ�ƾƤţŶưŰƯ�����ƱřźºƸţ���ŹŚºƿŻŚƯ����ÎÏÍÍ�ƅ������ƽźººƿŻƹ�ŹƺĮƴǀƫŚººĭ�����ÐÒÍÍÍÍƩŚººƿŹ�����Ʃƹř�ęŚººģ���ÏÏÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�ÒÏ�ÒÓÔÓ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

Ó�ƵźƸģ��ŚƷ��

��ƾţŶºůƹ�źŰſ���ƱŚǀƴǀƀºů�����żºƿźŞţ���źºŤųř����ÏÏÓ�ƅ�������ƽźƿŻƹ�ŹƺĮƴǀƫŚĭ�����ÕÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÒÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ô�ÐÒÔ�ÒÎÔ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

Ô������ƽźĮºƃŵźĭ�ƶºƴǀƿō�Źŵ�Ʊřźƿř�ƽŹŚưƘƯ�ƹ�źƴƷ���ƭLjſř�Żř�Ƃǀě�ƱřŹƹŵ��

����ƽŶºƷřŻ�ŶưŰƯ� �ƾƛƹźƟ�ƽŵŚƃ�����ƱŚƸƠºƇř���ƙŚºŝŹŚƸģ����ÏÕÕ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÒÔÍÍÍ�ƩŚºƿŹ������ęŚºģ��Ʃƹř��ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÔÕ�ÔÏÕÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƶƯŚƳźŝ�ƶƤƐƴƯ�ƽżƿŹ��ƽř�źƸƃ�ƾůřźƏ�źƴƷ��ÔÎÎ�

Õ���ƽźƸººƃ�Ʊźººƣ�ƽřźººŝ�ƽźƸººƃ�ƾººůřźƏ���ƱŚƨƯ�ƭŵźƯ�ƽřźŝ�ƽŻŚſ��žƴƫ����������ƮūźºŤƯ��ƮƸƬǀºĭ�Źƺǀƫƹř��Ʊƺƀƨƿŵ�Ŷƿƺƿŵ��Ʊƹřźŝ�ƾū��

�ƾƴƿźŰŝ�ƲǀƀůŶǀſ����ƱřźƸţ���ţ� ƵŚĮƄƳřŵ����ƶƀºſƺƯ��ƱřźºƸ���ęŚºģ�ƹ�šřŹŚƄŤƳř����ÑÐÍ�ƅ��������ƾŤƄºų���ŹƺĮƴǀƫŚºĭ�����

ÎÎÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÓÎÕÓ�ÍÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

Ö������ƶºƴƿżĭŹŚƸģ�šLJřƺºſ�ƶƗƺưŬƯ������ƾƠǀƫŚºţ�ƽř��ƽŻŚºººſźƸƃ�ŶºººƃŹř�ƾºººſŚƴƃŹŚƧ�ŹƺºººƨƴƧ

�ƶƯŚƳźŝ��������ƶºƤƐƴƯ�ƹ�ƽźƸºƃ�ƽżºƿŹ������ƾºůřźƏ�ƹ�ƽřƽźƸƃ���

�ƱŚǀƳŚĜƫŚƿ�ƾƬƗ����ƱřźƸţ��ƽŚưǀſ���Źŷō��ƂºƳřŵ�����ÐÐÑ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÕÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ��������ƭƹŵ�ęŚģ���ÎÎÍÍ�

ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Í�ÍÎÏ�ÎÏÍ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƵźƔƴƯ�ƽŻŚſ�ÔÎÏ�

ÎÍ�����������żŞºſ�ƽŚƌºƟ�ƾºůřźƏ�ƹ�ƽŹŚưƘƯ�ƎŝřƺƋ�ƽźƸƃ��

������������ƽĥźºƳř�ƹ�śō�šŚºƤǀƤŰţ�ŵŚºƸū�ŹƹŚƄƯ�ƲǀſŶƴƸƯ�ŢƧźƃ������ƾºŤưƷ�ŶưŰƯ��ƾưſŚƣźǀƯř�śřźţ��ƾƴưƸŝ�ŶǀƯř�����ƱřźºƸţ��

ƱŚĭŶƴƿō����ÏÐÓƅ�����ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÑÕÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ñ�ÏÒ�ÒÍÕÍ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƽŹŚưƘƯ�ÔÏÍ�

ÎÎ��ƾƧřŻƺƀƿř�ŚţřŹō��ƽŹŚưƘƯ�ƶƷŵ�ŹŚƸģ������ƮūźºŤƯ��šŹřƺŤººſř�ƾŝŶºƿƺƿŵ��ƦƫŚººƃƺƧ�ŵŹŚºĤƿŹ���ƭŚººƷźě�������ƱŚºǀƳŚưŝ�ŚºƋŹŶưŰƯ��ƽŹŚƈºƳř�ƾŞŤŬƯ��ƾƿŚƤŝ�����ƱřźºƸţ��

źƸƬƧ����ÏÐÏ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÎÑÒÍÍÍ�ƩŚºƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ï�ÒÎ�ÕÔÒÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�����ƾƟźƘƯ��źƋŚů�śŚŤĩ�ƕƺƋƺƯ

~�ƾĩřŻƺƀƿřŚţ�řŹō�n���ƽƹ�źƴƷ�ƹ��Ţſř�ƽŹŚưƘƯ�Źŵ�����śŚŤĩ�Ʋƿř

��ŠººƗƺưŬƯ�Żř�ŶººƬŬƯ�Ʋǀººƫƹř~�źººţźŝ�ƱřŹŚººưƘƯ�nŢººſř��

��ŹŚººƸģ�źººŝ�ƪưŤƄººƯ��śŚººŤĩ�ŠƷŵ�ƲƿƹŚƴƗ�Śŝ�ƂŴŝÎÖÓÍ��

���ŠƷŵ��ƮŤƀǀſÎÖÔÍ�����ŠƷŵ��ƵŹŚƘŤſřÎÖÕÍ������ŠºƷŵ�ƹ��ŢƿřƹŹÎÖÖÍ��Ţſř�ƭźƟ������������ƶºŝ�ƶºƳŚĭŹŚƸģ�ƩƺƈºƟ�Ʋƿř�ƾƏ�ƵŶƳŹŚĮƳ

�������������ƭŚºƳ�Śºŝ�źºƇŚƘƯ�ŹřŸĭźǀŧŐţ�ƹ�ŹƹōƺƳ�ƱřŹŚưƘƯ�Żř�ƾĪƿ�ƾƟźƘƯ~�ƾĩřŻƺƀƿř�ŚţřŹō�n����������źƿƺƈºţ�Żř�ƲŤƀºū�ŵŶºƯ�Śºŝ�ƹ�ƶºŤųřŵźě

ŭźƏ����ƱŚưŤųŚſ�ƹ�ŚƷ��������ƵŵźŞƯŚºƳ�ŠƬǀºſƹ�ƶŝ�ƵŶƃ�ƾůřźƏ�ƽŚƷŢſř�ƵŶƳŚſŚƴƃ�ŜƏŚŴƯ�ƶŝ�řŹ�ƽƹ�źƴƷ��

ÎÏ���Ŷƿř�Żř���ƽŹŚưƘƯ�Śţ�Ƶ��ƶƗƺưŬƯ�����Ʋƿźţźŝ�Żř�ƽřƱřźƿř�ƽŹŚưƘƯ�ƱŚƿƺŬƄƳřŵ�ŹŚŧō��

�ƢƿŶƇ�ƾƌţźƯ����ƱŚƸƠƇř���źƴƷ�ƱŚůřźƏ����ÑÎÏ�ƅ������ŹŵÏ��ŶƬū����ƭƹŵ�ŶºƬū�������ƾºƋŚǀŝ���ŹƺĮƴǀƫŚºĭ�����ÐÒÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÍÓ�ÓÍÒÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÐ�ƕƺŞƐƯ�ƶƿƺƸţ��ƽŹŚưƘƯ��ƮǀƬƣř����ſƹŶƳŚƐƬſ� ŚƋŹŶưŰƯ�ŹŚŤſřźƿƹ� �Ţ���ŢſƹŶƳŚƐƬſ�ŶƴƸſ����

ƱřźƸţ��řŵżƿ����ÖÏÏ�ƅ�������ƾƬůŹ��ŹƺĮƴǀƫŚĭ�����ÐÒÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÏÒÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÍÓÎ�ÎÓÒ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÑ��ƾƐǀŰƯ�Ǝƿřźƃ�ƮǀƔƴţ�Ï����ƾưºƃŚƷ�ƞſƺƿŶǀſ�����ƱřźºƸţ�����ƽŵřŻźǀưƸºƃ�ƾƘƳŚºƇ����

ÎÖÓ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÒÖÍÍÍ�ƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��

ĨŝŚƃ��Ð�ÔÏ�ÔÑÏÍ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÒ��ƾƐǀŰƯ�Ǝƿřźƃ�ƮǀƔƴţ�ÎƽŹŚưƘƯ�Źŵ�����źƔƳźƿŻ��ƾưƃŚƷ�ƞſƺƿŶǀſ������ƾƘƳŚºƇ�ƲƀŰƯ�����ƱřźºƸţ��

��ƽŵřŻźǀưƸºƃ�ƾƘƳŚƇ����ÎÕÑ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÒÖÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÔÎ�ÔÑÏÍ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÓ�����ƾƠƤſ�Źŵ�źƴƷ�ƾƳŚƸū��������ƶºƴǀƿō�ŹLJŚºţ�ƞƤſŹŚưƗŻřźǀƃ�ƱŚŤƀŬƳŹŚƳ�š��

��ŹŚŤſřźƿƹ��ƞǀſ�ƽŵŚƷ���ƽŶưůř�LjǀƸſ�����ƱřźºƸţ����ƱƺƳŚºƧ����ƱŚƳřƺūƺƳ�ƹ�ƱŚƧŵƺƧ�ƽźƨƟ�ƁŹƹźě����ÏÕ�ƅ������ƾƬůŹ�

�żǀƯƺƃ�����ÎÓÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƹŵ�ęŚģ���ÒÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Í�ÎÎÑ�ÐÖÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÔ��ƭŹ��ƽŻŚſźƸƃ�ƹ�ƽŹŚưƘƯ�ƽŚưƴƷřŹ�������ƮūźºŤƯ� �ƽŹƹŵřƺƫŚºſ�ƹżƳŹ�����ƾƷŚºƴě�ƦƯŚǀºſ����ţ�ƱřźºƸ��

�ƾºººƋŚƣ�šřŹŚƄºººŤƳř�ƶƀººſƺƯ����ÎÖÍƅ�����ƽźºººƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÒÏÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ñ�ÍÍ�ÒÎÍÑ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÕ�řƹřźţLJŚƧ�ƺĭŚǀŤƳŚſ������ƮūźºŤƯ� �ƺƿŶƿŵƺū�ĚǀƬǀƟ�����ŚºǀƳźƔƳ�ƶºưƜƳ�����ƱřźºƸţ����źºƴƷ

��Ʊ�źƣ�ƽŹŚưƘƯ����ÖÓ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÔÕÍÍÍ�ƩŚƿŹ����ƭƹŵ�ęŚģ���ÏÏÍÍƳ�ƶŴƀ��ĨŝŚƃ��Ô�ÍÏ�ÒÎÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÖ������ƽŹŚưƘƯ�ƹ�ŭźƏ�ƽŚƷźŤſƺě�ƾůřźƏ���ŢǀƃƾƿřŹō���

���ŹŚŤſřźƿƹ��ƾƠǀƇ�ŶǀƘſ��ƢƿŶƇ�ƮŨǀƯ����ƢƿŶºƇ�ƾƌºţźƯ����ƱřźººƸţ��źººƸƬƧ����ÎÑÓƅ�����ƾººƋŚǀŝ��ŹƺĮƴǀƫŚººĭ�����ÎÓÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƹŵ�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�ÒÖ�ÕÔÒÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÏÍ��ŢƿřŹŶƿƺƫ�ƦƳřźƟ��ÎÖÒÖ�ÎÕÓÔ��ſ�ŢųŚƾſřźƧƺƯŵ�ƽŚŤſřŹ�Źŵ�ŻŚſ�ƹ��

Žƹźŝ�����ƮūźºŤƯ��źƠƿŚƟ�žƧƹźŝ�����ƱŚƿŶưůřŶǀºſ�ŚºƋźǀƬƗ����ƱřźƸţ�����Ʊ�źƣ�ƽŹŚưƘƯ�źƴƷ����ÖÓ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ���

��ÔÕÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÏÏÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÎÍ�ÒÎÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÏÎ�ƶƳŻƹŹ��ƾƧƹźƧ��ŚƌƟ�ƶŝ�ƹŹ�ƽř��ŹŚŤººſřźƿƹ��ƲƯźƟŚººū�ŵƺººưŰƯ��ƶººƿŶƳŻ�ƽŶººƸƯ����ţƱřźººƸ��

�ŹƺƳ�ƱŚŰŞſ����ÐÏÕƅ�����ƾƋŚǀŝ���żǀƯƺºƃ�����ÎÍÍÍÍÍ�

id14811625 pdfMachine by Broadgun Software - a great PDF writer! - a great PDF creator! - http://www.pdfmachine.com http://www.broadgun.com

�Źŵ�ƵŶƃ�źƄŤƴƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟƳ�ƵŚƯźƸƯ�Ʃƹř�ƶưǀƳ�Śţ�ŹƺƿźƸƃ�ƭƹŵ�ƶưǀÖÍ���������������

źƴƷ�ƕƺƋƺƯ

˻

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÐÐ�ÏÔÑÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÏÏ�����������ƹ�ƽŹŚºưƘƯ�ŲƿŹŚºţ�ƹ�ƾƳŚŞƯ�Źŵ�ƾƿŚƷŹŚŤƠĭ�źƴƷ��

�ƾƯƺǀƣ�ŵřŵźƸƯ�ƽŶƴƷŶǀŝ����ƱřźƸţ���ƾưƬƗ�šřŹŚƄŤƳř�ŢƧźƃƾººĮƴƷźƟ�ƹ����ÑÍÕƅ�����ƾººƘƣŹ��żǀƯƺººƃ�����ÕÒÍÍÍ�

ƩŚƿŹ���ř�ęŚģ��Ʃƹ��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÏÏÔ�ÎÏÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

���ƶººƗƺưŬƯ�źººƋŚů�śŚººŤĩƶººƫŚƤƯ����Źŵ�ƵŶººƳŹŚĮƳ�ƽŚººƷ

�ƩŚſ�ŠƬƇŚƟ���ƽŚºƷÎÐÔÕ��Śºţ�ÎÐÕÔ���ƽźƔƳ�ŦůŚŞƯ�şŹŚŝŹŵ�

��������řŹ�źºƴƷ�ƹ�ƽŹŚºưƘƯ�ŲƿŹŚţ�ƹ��ŹŚººƸģ�Źŵ�ƶººĩ�ŵŹřŵ�źººŝ�Źŵ�����Ţºſř�ƵŶºƃ�ƮǀƔƴţ�ƂŴŝ����ƕƺººƋƺƯ�Śººŝ�ƮººĪƿ�ƂººŴŝ

~������źƴƷ�ƹ�ƽŹŚưƘƯ�Źŵ�ơLjųř�ƹ�ŢƿƺƴƘƯ�nƶƄǀě�ŢŞƀƳ�ƶŝ���ŚºƷŝ����ŵŹřŵ�ƅŚƈŤųř�žƠƳ�ŜƿŸƸţ�Ś���������ƱřƺºƴƗ�Śºŝ�ƭƹŵ�ƂŴŝ�Źŵ~�����źºƴƷ�ƹ�ƽŹŚưƘƯ�ŲƿŹŚţ�ƾƳŚŞƯ�n������Źŵ�ƾţŚƗƺºƋƺƯ�Żř�ƲŴºſ

��������Ţºſř�źºƴƷ�ƹ�ƽŹŚưƘƯ�ŲƿŹŚţ�ŠƠƀƬƟ�ŠƐǀů������ƖŝŚºƴƯ�ƭŚƀºƣř����������������ŶºƿřƺƟ�ƹ�ƾºſŹŚƟ�ƱƺºŤƯ�ƶºƬưū�Żř��źºƴƷ�ƹ�ƽŹŚưƘƯ�ŲƿŹŚţ������������ƕƺºƋƺƯ��Ʊřźºƿř�ƽŹŚºưƘƯ�Źŵ�ƢǀƤŰţ�ƽřźŝ�ŚƸƳō�ƱƺĭŚƳƺĭ

��Ţſř�ƭƺſ�ƂŴŝ������ƭŹŚƸģ�ƂŴŝ���ƱřƺƴƗ�Śŝ~���ƾºųźŝ�şŹŚŝŹŵ�����������ƾºƳřźƿř�ƹ�ƾƯLjºſř�źºƴƷ�ƹ�ƽŹŚºưƘƯ�ƱŚųŹƺƯ�Żř�n��ƪƯŚºƃ

ƶŤººƃƺƳ��şŹŚººŝŹŵ�ƾƿŚººƷ~ƽŻřźǀººƃ�źƣŚŝŶǀººſn��~�ŽƺººŤǀţšŹŚƸĩŹƺŝ�n�ƹ~ŹŚŝřźĭ�Ĭƫřn�Ţſř��

ÏÐ�����ƱƺºƯŻō�šLJřƺſ�ƶƗƺưŬƯ������ƶºƟźů�ƽŚºƷ���ƽřƱřŵŹŚƧ�ƽŹŚưƘƯ�ƶŤƃŹ�ƱŚưŤųŚſ�ƾƴƟ�ƽŚƷ��ƵŶƳŹƹōŵźĭ���ƞſƺƿ�ƮǀƷřźŝř��Źƺě����ƱřźƸţ����ƶƀſƺƯ��ƁŻƺºƯō

�ƱŚĭźƸƯ�ƾƫŚƗ����ÎÎÏƅ�����ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÐÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�Î�ÖÏÐÍÍ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÏÑ�ƽŵźŝŹŚƧ�ƖūźƯ���Revit Architecture����ŹŚŤſřźƿƹ� �ƽŶưŰƯ�ŶưŰƯ�����ƾƴǀƀºů�ŵřŻźºƟ�����ƱŚºŬǀƷLJ��

���������ƩŚưºƃ�żŞſ�ƽřŶƳ��ŽŹŚƟ�ŪǀƬų��žǀƳřŻ��żŞſ�ƶƳŚƿřŹ�ƱŚǀƧ����ÏÖÓ�ƅ�����ƽźƿŻƹ���żǀƯƺƃ�����ÕÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ������ęŚģ�

�Ʃƹř��ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÐÖ�ÓÍÏÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÏÒ�������ƵŚºĮƳ�Ʀºƿ�Źŵ�ƽŹŚưƘƯ����ŢºƃřŵŵŚƿ����ƾƿŚºƷƽŹŚưƘƯ�ƵŹŚŝŹŵ��

ƮūźŤƯ���ƽźƠƔƯ�Ʋǀƀů��ƽżǀƃźţ�����ƱřźºƸţ��ƵŵřŻō����ÎÏÕ�ƅ������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÑÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���

ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�ÒÔÔ�ÒÍÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÏÓ�Ư��ƦǀƯŚƴƿŵ�ƽŹŚưƘ��DVDƭźƳ��ŹřżƟř���ƽŶưůř�ƲǀƀůŶưŰƯ��ƾƳŚưƬƃ����ƱřźƸţ���ƲƿƺƳ�ƵřŹ����ÐÍÍ�

ƅ������ƾŤƄų��żǀƯƺƃ�����ÎÕÍÍÍÍƩŚƿŹ������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÏÕ�ÒÑÍÒ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƽŹŚưƘƯ�Źŵ�ŢųŚſ�ÔÏÎ�

ÏÔ�ƽŹŚưƘƯ�šŚƗLjƏř�������ƮūźººŤƯ��šźƠƿƺººƳ�źººŤǀě��šźƠƿƺººƳ�ŢƀººƳŹř���Ʋǀƀººů

ƽźƠƔƯ���řźƿƹ��ƽżǀƃźţŹŚŤſ���ƦǀƳ�ƲƀŰƯ��ŢŴŝ�����ƱřźºƸţ��ƵŵřŻō����ÓÑÑ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÎÔÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ�����

�ƮƷŵżƳŚě�ęŚģ��ÒÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Í�ÔÏ�ÓÏÍÑ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

�Żř�ƽŹŚưƘƯ��ÎÑÍÍ�ÔÏÑ�

ÏÕ�śźƛ�źƇŚƘƯ�ƽŹŚưƘƯ�Źŵ�ƮǀƷŚƠƯ�ƹ�ƾƳŚŞƯ�����ŹŚŤſřźƿƹ��ƱŚƿŵŚŞƣ�Ŷǀůƹ����ƾºƯźƧř�ƵźƏŚų�����ƱřźºƸţ����źºŤƟŵ�ƾĮƴƷźƟ�ƽŚƸƄƷƹĦě����ÎÖÏ�ƅ�������ƾƋŚǀŝ���żǀƯƺºƃ�����

ÓÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮƷŵżƳŚƃ�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÓÕ�ÒÔÖÖ�ÖÓÑ�

ƾƯƺưƗ�ƽŚƸƳŚưŤųŚſ�ƽŹŚưƘƯ�ÔÏÒ�

ÏÖ�ƶººƯŚƳźŝ�ƾƳŚººŞƯ���żººƧřźƯ�ƾººůřźƏ�ƹ�ƽżººƿŹƾƳŚƯŹŵ��ƵŚĮƳŚƯŹŵ�ŚƷ��

�ƭřŻźƟ�ƾƠƐƈƯ���ŵŚºƃ�����ƱřźºƸţ���ƱŚĭŶºƴƿō����ÎÔÓ�ƅ�������ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÒÏÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�������Ʃƹř�ęŚºģ����ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Õ�ÏÔ�ÒÍÕÍ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƾţŚƤǀƤŰţ�ƹ�ƾƷŚĮƃŻƺƯō�ƽŚƸƳŚưŤųŚſ�ƽŹŚưƘƯ�ÔÏÔ�

ÐÍ�ƾƃŻƺƯō�ƽŚƷŚƌƟ�ƾůřźƏ����ƾººưǀƷřźŝř�ƶǀưººſ����ƱřźººƸţ��ƁŚººƨƴƧ����ÎÐÕƅ�����

��ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Í�ÍÓÑ�ÎÐÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƾƳƺƨƀƯ�ƽŚƸƳŚưŤųŚſ�ƽŹŚưƘƯ�ÔÏÕ�

ÐÎ��ƱLjººě�ƾººůřźƏ����ƽřźººŝ�ƾƳƺƨƀººƯ�ƽŚººƷƲǀƯŻ����������šřŹźºƤƯ�ƹ�ƎŝřƺƋ�ŽŚſř�źŝ�ŵƹŶŰƯ�ƽŚƷ

�ƪƯŚººƃ�ƾººůřźƏ�ƎŝřƺººƋ�ƩƺººƇř�ƹ�ƽŹřŵźƸºƃ��ƱLjě�Ɓźŝ�ƹ�ŚƷŚưƳ��ŚƷ�ŚƷ��

�ŚººƳźě�ƽŶººƸƯ����ƱřźººƸţ��ƵŵřŻō����ÏÔÏƅ�����ƾººƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÓÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭŹŚƸģ�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Í�ÏÏÎ�ÒÍÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ưŤųŚſ�Ʋǀƿżţ�ƹ�ŭźƏƱŚ�ÔÏÖ�

ÐÏ�������ƽŹŚưƘƯ�Źŵ�ƾƨƿźŤƨƫř�šŚƀǀſŚţ���ƾƘūźƯƽŹŚưƘƯ�ƱŚƿƺŬƄƳřŵ�ƽřźŝ�ƾƃŻƺƯō���

ƽƺƠƇ�ƲǀƀůŶưŰƯ�Źƺě����ƱŚƸƠƇř��źƴƷ�ƱŚůřźƏ����ÎÓÍ�ƅ������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÕÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ��������ƭƹŵ�ęŚºģ���

ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Í�Í�ÖÎÒÏÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÐÐ���������ƱŚưŤųŚºſ�ƽřźŝ�ŹLJƹŶƯ�ƾůřźƏ�ƎŝřƺƋ�������ºƯ�ƽŵŚºƘŝř�ƎŝřƺƋ��������Źŵ�ƵźºŬƴě�ƹ�Źŵ�ƽřźºŝ�ŹLJƹŶƾƳƺƨƀƯ�ƽŚƷŶůřƹ��

�����ƱŚưŤųŚºſ�ƽřźºŝ�ŹLJƹŶƯ�ƾůřźƏ�ƎŝřƺƋ�ƾƈƈŴţ�ƶŤǀưƧ����ƱřźƸţ���šŚƤǀƤŰţ�żƧźƯ����ƱŚưŤųŚſ����ƲƨƀƯ�ƹ����ÑÍƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÒÍÍ�

ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ñ�ÍÒÓ�ÎÎÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÐÑ���������ƱŚưŤųŚºſ�ƽřźŝ�ŹLJƹŶƯ�ƾůřźƏ�ƎŝřƺƋ����ŝř�ƎŝřƺƋ������Źŵ�ƾĭŶƳŻ�ƽŚƷŚƌƟ�ƽřźŝ�ŹLJƹŶƯ�ƽŵŚƘ

ƝŹŚƘŤƯ�ƾƳƺƨƀƯ�ƽŚƷŶůřƹ�������ƱŚưŤųŚºſ�ƽřźºŝ�ŹLJƹŶƯ�ƾůřźƏ�ƎŝřƺƋ�ƾƈƈŴţ�ƶŤǀưƧ�

���ƱřźƸţ���šŚƤǀƤŰţ�żƧźƯ����ƱŚưŤųŚſ����ƲƨƀƯ�ƹ����ÑÕƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÔÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÒÍÍ�

ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ô�ÍÒÒ�ÎÎÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÐÒ���ƽźƸƃ�ƱŚưƬŞƯ���������Ŭţ�źºŝ�ƺºƳ�ƾºƃźĮƳ��żºǀƸƽźƸƃ�ƱŚưƬŞƯ�Ǝſƺţ�ƽźƸƃ�ƽŚƷŚƌƟ���ŹŚŤººſřźƿƹ��ƱŚǀƟŚƈººƳř�ƭŚººǀě��ƽźººŤƳLjƧ�Ʋǀƀººů���ƶººƴǀưƸţ

ŮŤƟ��ƾƸƬƫř����ƱřźƸţ��ƵřŹ������ŹƺƄºƧ�ƽŚƸƿŹřŵźƸƃ�ƱŚƯŻŚſ��Ʊřŵ����ÎÖÍ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ������ęŚģ�

�Ʃƹř��ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÐÒ�ÒÖÒÍ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƾƃřźţźƨǀě�ƕƺƋƺƯ�ƹ�ŚƸƬƨƃ��ŚƸƃƹŹ�ÔÐÎ�

ÐÓ���������ƱŚŤƀºŝ�ơŚºƏ�ƾŤƴƐƬſ�ƵŚĭŹŚƨƃ�ƽŹŚŬů����������ŢºƿŚƗŹ�Śºŝ�ƾĮƴºſ�ƽƺƬŝŚţ�ƲǀŤƀŴƳ�ƵŚƄƳŚƯźƧ

ƱŚƸū�Źŵ�ƾƃŚƤƳ�ƩƺƇř�ƹ�ƵŶƗŚƣ����ŹŚŤºſřźƿƹ��ƞǀººſ�ƽŵŚºƷ���ŜºūŹ�ƭřźƸººƃ�ŢƀººǀƟřźĭ��ƵŵřŻ����ŽŚƨƗ��ŵřĦƳŚſŹŚě�ƁƹŹƺƧ����Ɓƺºų�ƾºƬƗ��ƭŚºū�����ƱřźºƸţ��

������ƱŚºƳřƺūƺƳ�ƹ�ƱŚƧŵƺƧ�ƽźƨƟ�ƁŹƹźě�ƱƺƳŚƧ����ÑÑ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺºƃ�����ÏÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������ƭƹŵ�ęŚºģ���ÒÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ö�ÏÍÔ�ÐÖÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƽźĮƫŚƠſ�ƹ�ƦǀƯřźſ�ÔÐÕ�

ÐÔ��������������ƽƹŹ�źºŝ�ƾºůřźƏ�ƭŚºĭ�ƶºŝ�ƭŚºĭ�ƁŻƺƯō�ƩŚƠſ��ƾůřźƏ�ƽŚƷƺĮƫř�Śŝ�ƵřźưƷ��

��ƮūźŤƯ��ŽŚƿŚŝ�ƪĤƿŹ�����ƾŴǀºƃ�Ʋƿƹźºě�����ƱřźºƸţ����īźºŝŹŚĮƳ����ÖÓ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÐÕÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�����

�ƭƹŵ�ęŚģ��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�ÎÕ�ÔÐÒÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÐÕ����Ųǀººƃ�ŶŬƀººƯ�ŶºŞƴĭ�ƾººƬųřŵ�ƽŹŚƨǀºƃŚƧ�ƞƐƫ��Ľř����������Żř�ŹŸºĭ�ƽźºƴƷ�ŦƿŶů�ƶƳŚƟŹŚƗ�ŢƿřƹŹ

šŶůƹ�ƶŝ�ƱŶǀſŹ�ƹ�šźŨƧ����ŹŚŤſřźƿƹ��ƞǀſ�ƽŵŚƷ���ŜūŹ�ƭřźƸƃ��ƵŵřŻ����ƱřźƸţ���ƱƺƳŚƧ

����ƱŚƳřƺūƺƳ�ƹ�ƱŚƧŵƺƧ�ƽźƨƟ�ƁŹƹźě����ÏÕ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÎÓÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƹŵ�ęŚģ���ÒÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ó�ÏÍÕ�ÐÖÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƽźƴƷ�ƽŹŚƧżƬƟ�ÔÐÖ�

ÐÖ�ƾſŚŞƗ�źƈƗ�Źŵ�ƪƇƺƯ�ŜŤƨƯ�ƽżƬƟ�ŹŚŧō���ŭLjƇ������ƮūźºŤƯ��ƽŶºǀŞƗ�Ʋǀƀů��������ŵƺƘƀºƯ��ƙƹźºƟř�ŶºưŰƯ

�ƶƯŶƤƯ� �ƽŶưůř���ƽŻƹŹƺƳ�ŚƋźǀƬƗ��ŜƬƏ�����ƱřźºƸţ����ƩŚºưūźƴƷ����ÏÏÕ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÔÐÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�����

�Ʃƹř�ęŚģ��ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Í�ÒÑ�ÓÕÕÑ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƾůřźƏ�ƹ�ŭźƏ�ÔÑÎ�

ÑÍ�ŚººŞƿŻ�ƾººƃŚƤƳ�ƹ�ƾººůřźƏ�ƁŻƺººƯō����ƽřźººŝ

ƾƃŚƤƳ�źƴƷ�ƱřŶƴưƣLjƗ�ƹ�ƱŚƿƺūźƴƷ��ŭřźƏ���ƾƸƫřŶŞƗ�źūŚƷ��ŹŶƬĭ����żƿźŞţ���ƺūŚºƟƹ����ÑÍ�ƅ�����

�ƾººƬůŹ�żǀƯƺººƃ�����ÎÒÍÍÍƩŚººƿŹ�����ƮƷŵżƳŚººě�ęŚººģ���ÎÍÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÎÍ�ÓÍÎÍ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÑÎ�žǀƨſř��ƽŵřŶƯ�ƽŚƷ��ƮūźººŤƯ��ĬººƳřƹ�žƯŚººţ�ƢººƤŰƯ�Śƀººƿźě��ƵŵřŻ����ƱřźººƸţ��

ƦǀƫŹŚƯ����ÖÓ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ������ƭƺſ�ęŚģ��ÒÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Õ�ÓÔ�ÓÎÐÍ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÑÏ�Ľř����ƵŹřƺƴƄººū�ƲǀưŤƄººƷ�ƵŶººƿżĭźŝ�ŹŚººŧōƲǀŝ�Ʈƀŝ�ƾƬƬưƫř�ř�����

ƵŶƳŹƹōŵźĭ����ƵźºưƧ�ŚƋŹŶưŰƯ��ƽř�����ƱřźºƸţ�������źºƴƷ�ƢƄºƯ�ƽŻŹƹŚƄƧ�ƦƳŚŝ����ÎÕÕ�ƅ�������ƾƬůŹ��ƃżǀƯƺ�������ęŚºģ�

�Ʃƹř��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÍÕ�ÓÍÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÑÐ�ŢƟŚŝ��Ɩƣřƹ�ƽŚƷ�ƶƳŚƿřźĭ������ƮūźºŤƯ��ƾºſřŵŹŚƧ�ƱŚƿřŵ�����ƵżǀƧŚºě�ƶºƳŚưǀě����ŹŚŤºſřźƿƹ��ŭƹŹ��

�ƾƴƧŹ�ŽŚŞƗ����ƱřźƸţ����ŹŚºĮƳ�īźºŝ����ÓÑƅ������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÏÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Í�ÑÏ�ÔÐÒÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÑÑ�ƶƳŚƸŝ��ƲƃƹŹ�ŢƄĮƳř�Ūƴě�Śŝ�ƽř���ƾƬƗŶǀººſ�ŶƿƺƳŶǀººſ��ƽƺººƬƗ�ĬƴººƃƺƷ�źººŞƧř����ƱřźººƸţ��

ƽƺƬƗ�ĬƴƃƺƷ����ÎÑÑƅ�����ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÔÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÔÐÐÒ�ÍÑ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÑÒ��ƱŚƌƯŹ��������ƵŹřƺƴƄºū�ƲǀưŤƄƷ�ƵŶƿżĭźŝ�ŹŚŧōƲǀŝ�Ʈƀŝ�ƾƬƬưƫř�ř�����

ƵŶƳŹƹōŵźĭ����ƵźºưƧ�ŚƋŹŶưŰƯ��ƽř�����źºƸţƱř�������źºƴƷ�ƢƄºƯ��źºƴƷ�ŜƘƨƯ����ÕÍ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÍÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÏÑ�ÓÍÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÑÓ���ƭźƟ�ƹ�ƮŬů�ƾůřźƏ�����ƭŚºĭ�ƶŝ�ƭŚĭ�ƁŻƺƯōźƔƴƯ�ƽŹŚưƘƯ��ƽźƸƃ�ƾůřźƏ��ƽŹŚưƘƯ�ƭŚŬůř��

���ƶºƬǀě�ŶººưŰƯ��ƢƿŶºƇ�ƾƌºţźƯ���ƶƳŚưººſ��ƾƳŚºƯŻ�řźººƷŻ��ŹƹƾƳřƺººƛŹř�ƾƳřƺººƛŹř�řźººƷŻ��ƺººƨǀƳ�ŹŚŤººſřźƿƹ��ƺººƨǀƳ���źƣŚŝŶǀººſ

��ƽŶưůř�ŹƺƈƴƯ��ƾƴǀƀů����ƱřźƸţ���źºƸƬƧ����ÏÍÓ�ƅ�������ƾƋŚǀŝ�ŹƺĮƴǀƫŚĭ�����ÎÕÒÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÏÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Í�ÓÕ�ÕÔÒÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÑÔ��řŹƺƃŚƗ��������ƵŹřƺƴƄºū�ƲǀưŤƄƷ�ƵŶƿżĭźŝ�ŹŚŧōƲǀŝ�Ʈƀŝ�ƾƬƬưƫř�ř�����

ƵŶƳŹƹōŵźĭ����ƵźºưƧ�ŚƋŹŶưŰƯ��ƽř�����ƱřźºƸţ�����źºƴƷ�ƢƄºƯ����źºƴƷ�ŜƘƨƯ����ÕÍ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÍÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÏÖ�ÓÍÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÑÕ�ƦǀƟřźĭ�ƾůřźƏ�ŹƺƈƯ�ĬƴƷźƟ�������ƮūźŤƯ��žƿźƷ�ƪě��ŻƹźŞƯř�Ʋƿƺĭ����ŹŚŤſřźƿƹ��ƾƿŚƋŹ�ƱŵLJ��

�ƾƳřŵżƿ�ŚƋźǀƬƗ����ƱřźƸţ������źºƔƳ�źƄƳ�ƹ�ęŚģ����ÏÖÓ�ƅ�������ƾŞǀū��żǀƯƺƃ�����ÖÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÒÍÍ�

ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Î�ÍÑÔ�ÎÒÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

�Źŵ�ƵŶƃ�źƄŤƴƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟƳ�ƵŚƯźƸƯ�Ʃƹř�ƶưǀƳ�Śţ�ŹƺƿźƸƃ�ƭƹŵ�ƶưǀÖÍ�������

źƴƷ�ƕƺƋƺƯ

˼

ÑÖ���ŶƿŶū�ƽŚƷƺĭƺƫ����ƶºƗƺưŬƯ������ƲƿźºŤƸŝ�Żř�ƽřƵŶƿř�ƺĭƺƫ�ƹ�ƶƳŚƄƳ��ƭŹō�ƽŚƷ��

ƵŶººƳŹƹōŵźĭ��ƶººŝ��Ʊřƹ�Ūǀººě�ƭŚººưŤƷř��ƾƬƿŶººƗ�LjƗřźººǀƯř����ƱŚƸƠƇř���źƴƷ�ƱŚůřźƏ����ÐÐÓ�ƅ�����Ʃƹř�ŶƬū�����ƽźƿŻƹ�

�żǀƯƺƃ�����ÎÓÒÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÍÎ�ÓÍÒÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÒÍ�ƾůřźƏ�ƾƳŚŞƯ�����ƾţźŤƫřƹ��ŽŚƨţŚŝ�ƪƨƿŚƯ��������ƭŚºǀƬƿƹ��ƞƀºŤƫŚƯ�ƪƄǀƯ��źŤſŚƟ

ƮūźººŤƯ��ƾţŚººƳřƹŚţ�ŚººǀƯ��ƩƹŚººě���ƶƯƺƈººƘƯ��ŹƹŻŚººſ�ŻƹźººƸŝ�ŹŚŤſřźƿƹ� �ŹƺƄŰƬſ���ƾưǀƷřźŝř� ŚŤǀŝ����ƱřźƸţ���ŹŚĮƳ�īźŝ����

ÎÑÑ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÑÏÍÍÍ�ƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ŝŚƃĨ��Ð�ÒÑ�ÔÐÒÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÒÎ��ŢƯƹŚƤƯ�������ƵŹřƺƴƄū�ƲǀưŤƄƷ�ƵŶƿżĭźŝ�ŹŚŧōƲǀŝ�Ʈƀŝ�ƾƬƬưƫř�ř�����

ƵŶƳŹƹōŵźĭ����ƵźºưƧ� ŚƋŹŶưŰƯ��ƽř�����ƱřźºƸţ�������źºƴƷ�ƢƄºƯ��źºƴƷ�ŜƘƨƯ����ÕÍ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÍÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÏÔ�ÓÍÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÒÏ��ŻƹŹƺƳ��������ºū�ƲǀưŤƄºƷ�ƵŶƿżĭźŝ�ŹŚŧō�ƵŹřƺƴƄƲǀŝ�Ʈƀŝ�ƾƬƬưƫř�ř�����

ƵŶƳŹƹōŵźĭ����ƵźºưƧ� ŚƋŹŶưŰƯ��ƽř�����ƱřźºƸţ�������źºƴƷ�ƢƄºƯ��źºƴƷ�ŜƘƨƯ����ÕÍ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÍÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÐÍ�ÓÍÔÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƾƗƺƋƺƯ�ƽŚƸǀůřźƏ�ƹ�ŭźƏ�ÔÑÐ�

ÒÐ�������ƾºŝ�ŢºƘǀŞƏ�Żř�ƾůřźƏ������ƱŚºūÎƹÏ���ƁƹŹƭŚĭ�ƶŝ�ƭŚĭ�ƾůřźƏ���

����ƮūźŤƯ��ƩƹŚě�ƭŚǀƬƿƹ��žƨƳřźƟ�Ʋǀū����ŶºƿźƟ�ŻźŞƿźƟ�����ƲǀƄºƟř�ƾƷŚƃƹźƀų�ƮƿźƯ�����ƱřźºƸţ����ƱŚºŝō�śŚºŤƧ����ÓÓƅ�����

��ƾƬůŹ�żǀƯƺƃ�����ÏÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ����������ƮŤºƠƷ�ęŚºģ���ÒÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ï�ÍÍ�ÕÖÎÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÒÑ�šŚƳřƺǀů�ƾƘǀŞƏ�ƾůřźƏ�����ƮūźŤƯ��ƪƿƹ�řŶƴǀƫ�����ƵżǀƧŚºě�ƶºƳŚưǀě���ŹŚŤºſřźƿƹ��ŭƹŹ����ŽŚºŞƗ

ƾƴƧŹ����ƱřźƸţ���ŹŚĮƳ�īźŝ����ÓÑ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÏÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ð�ÑÎ�ÔÐÒÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÒÒ�ƾĮƳŚų�šŚƳřƺǀů�ƾůřźƏ�źƴƷ�����ƮūźººŤƯ��ƾţŚººƳřƹŚţ�ŚººǀƯ����ŹŚŤººſřźƿƹ��ŹƺººěŵřŹ�ŵřŻźƸººƃ��

ƭŚƸƫř�����ƾƴƧŹ�ŽŚŞƗ��ƾƿŚƋŹ�šřŵŚƀƫř����ƱřźƸţ����ŹŚºĮƳ�īźŝ����ÐÏ�ƅ�������ƾƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÎÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�������ęŚºģ�

�ƭƹŵ��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÏÏ�ÔÐÒÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÒÓ�ƪĭ�ƾůřźƏ�źƴƷ��ŚƷ����ƮūźººŤƯ��ƩƹŚººě�ƭŚººǀƬƿƹ����ŹŚŤººſřźƿƹ��ŹƺººěŵřŹ�ŵřŻźƸººƃ��

ƭŚƸƫř���ƾƿŚƋŹ�šřŵŚƀƫř����ƱřźƸţ����ŹŚºĮƳ�īźŝ����ÐÏ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺºƃ�����ÎÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������ƭƹŵ�ęŚºģ���ÏÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ö�ÏÐ�ÔÐÒÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

�ƽŚƷźƴƷƾƴǀŗżţ�

ÔÑÒ�

ÒÔ�Ǝų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų��ŢŬů���ƽŶſř�Ľř����ƱřźƸţ��ƽŹƺưǀţ����ÓÍ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���Ʃƹř�ŶƬū�������ƾŤƄºų���żǀƯƺºƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÒÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ñ�Ï�ÖÎÐÔÕ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÒÕ�Ǝų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų��ŢŬů���ƽŶſř�Ľř����ƱřźƸţ��ƽŹƺưǀţ����ÓÍ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���ƭƹŵ�ŶƬū�������ƾŤƄºų���żǀƯƺºƃ������Śºģ����Ʃƹř�ę��ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�Ð�ÖÎÐÔÕ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÒÖ�Ǝų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų��ŢŬů���ƽŶſř�Ľř����ƱřźƸţ��ƽŹƺưǀţ����ÓÍ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���ƭƺſ�ŶƬū������ƾŤƄų���żǀƯƺºƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�Ñ�ÖÎÐÔÕ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÍ�Ǝų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų��ŢŬů���ƽŶſř�Ľř����ƱřźƸţ��ƽŹƺưǀţ����ÓÍ�ƅ�����

�ŹŵÑŶƬū����ƭŹŚƸģ�ŶƬū������ƾŤƄų��żǀƯƺƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�Ò�ÖÎÐÔÕ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÎ�ŵřŻźƸƃ�ƾƀƿƺƴƃƺų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų�����ƲǀºƯř� ƲºưƸŝ�����ƱřźºƸţ���ŵřŻźƸºƃ����ÑÕ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���Ʃƹř�ŶƬū�������ƾŤƄºų���żǀƯƺºƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÍÔÑ�ÎÔÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÏ�ŵřŻźƸƃ�ƾƀƿƺƴƃƺų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų�����ƲǀºƯř� ƲºưƸŝ�����ƱřźºƸţ���ŵřŻźƸºƃ����ÑÕ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���ƭƹŵ�ŶƬū�������ƾŤƄºų���żǀƯƺºƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÍÔÒ�ÎÔÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÐ�ŵřŻźƸƃ�ƾƀƿƺƴƃƺų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų�����ƲǀºƯř� ƲºưƸŝ�����ƱřźºƸţ���ŵřŻźƸºƃ����ÑÕ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���ƭƺſ�ŶƬū������ƾŤƄų���żǀƯƺºƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÍÔÓ�ÎÔÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÑ�ŵřŻźƸƃ�ƾƀƿƺƴƃƺų�ƁŻƺƯō���ƍŚƐų�����ƲǀºƯř� ƲºưƸŝ�����ƱřźºƸţ���ŵřŻźƸºƃ����ÑÕ�ƅ�����

�ŹŵÑ��ŶƬū���ƭŹŚƸģ�ŶƬū������ƾŤƄų��żǀƯƺƃ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÍÔÔ�ÎÔÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÒ�����ƱŚººſō�ŢųŚººſ�ƽŚººƸţŹŚƸƯ�ƁŻƺººƯō�ƽŸƛŚƧ�ƽŚƷŚưǀěřƺƷ��

�ƽźƨƀƗ�ŶưŰƯ��ƶĜţ����ƱřźƸţ��ƴƿŹŚƯŚ����ÖÓ�ƅ�������ƾºƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÎÔÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ò�Í�ÖÏÒÍÖ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÓ�ƽźƿźŰţ�ƢǀƬƘŤƀƳ�Ǝų�Ʋƿźưţ�ƹ�ƁŻƺƯō����ƾƳŚƟźƗ�ŚƋźǀƬƗ����ƱřŶưƷ���Śƴǀſ�ƱřźǀĭřźƟ����ÎÏÍ�ƅ�����

��ƾƬůŹ��żǀƯƺºƃ�����ÒÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Î�ÎÎ�ÒÖÕÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÔ�Śţ�ƾŤƘƴƇ�ƾůřźƏ�źƈŤŴƯ�ŲƿŹ����ƮūźŤƯ��ƝŚƷ�ŽŚƯƺţ��ƾƳřźƨƴƫ�řŶƳ�����ƱřźºƸţ���ƦºǀƫŹŚƯ����

ÏÐÏ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÓÍÍÍÍ�ƩŚºƿŹ������ęŚºģ��ƭƺſ��ÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Í�ÖÏ�ÓÎÐÍ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÓÕ�����śŚŤƧ�Źŵ�ƾƳŚŤſřŵ�ƽŻŚſźƿƺƈţ�����ęŚģ�ƽŚƷƾſŹŚƟ�ƾĮƴſ��

��ƮūźŤƯ��ƞƫźţŹŚƯ�Ƃƿźƫƹř���źūŚƸƯ�ŻƹźƸƃ����ƱřźƸţ����ęŚºģ��źƔƳ�źƄƳ�ƹ����ÐÑÑ�ƅ��������ƽźºƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÖÒÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÕÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�ÍÑÖ�ÎÒÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÓÖ�Ǝų���ƍŚƐų���ƽźŬƄƯ�Ʋǀƀů�������ƽźºƠƔƯ�ŚºƋŹ��ƾƳŚºƃŚƧ�����Ʈºƣ��ƍŚƄººƳ����ÓÍƅ������ŹŵÑ�ŶººƬū��ƭƺººſ�ŶººƬū����ƾŤƄººų�

�żǀƯƺƃ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÍÏ�ÓÏÔÖ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÔÍ��źŤƟŵ�ƢƄƯźſ�ƽźƿźŰţ�Ǝų����ƱŚºǀŤưƷ�ƾƬƗ�����ƱŚƸƠºƇř�����ƱŚºǀŤưƷ�ƾºƬƗ����ÔÏ�ƅ�����

��ƾƋŚǀŝ�żǀƯƺƃ�����ÏÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ����������ƭƺºſ�ęŚºģ���ÐÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ñ�ÑÓÏÖ�ÍÑ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÔÎ�ƾƐų�Ɓƺų�ƮſŹ���ƾƯLjſř�ŵƺƘƀƯ�ŵźƟ����ƱřźƸţ��ƺƳ�ƽŚǀƳŵ����ÑÕƅ�����ŶƬū�

ƭƹŵ�����ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÎÎÍÍÍ�ƩŚºƿŹ������ƭƹŵ�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÍÒÑ�ÎÔÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÔÏ�ƾººƐų�Ɓƺººų�ƮººſŹ����ƁƹŹ�ƲƿźţŶººƿŶū�żƿŹ�Ǝų�ƁŻƺƯō�ŹŚƧŵƺų���

�ƾƯLjſř�ŵƺƘƀƯ���ŜƷŸƯ��ŵźƟ����ƾƳŚºƃŚƧ�ƲƀŰƯ�����ƱřźºƸţ���ƺƳ�ƽŚǀƳŵ����ÑÕ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÎÎÍÍÍ�ƩŚƿŹ���

��ƮŤƠƷ�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÑÓ�ÕÏÓÐ�ÖÓÑ�

ÔÐ�����������ƵŵřżƷŚºƃ�ƵŵřżƯŚºƯř�ƶºƘƤŝ�Źŵ�źſ���Ŝºƿźƛ��������ƱřŹŚºĮƳ�ƾºƃŚƧ�ŢƌƸƳ�ŶƴưƃŻŹř�ťřźǀƯ�Żřźǀƃ

ƽŻřźǀƃ�ƭŚƴưĭ����ŹŚŤſřźƿƹ��ƞǀſ�ƽŵŚƷ���ŜūŹ�ƭřźƸƃ���ŭřźƏ��ƵŵřŻ����ƁƹŹƺºƧ

ŵřĦƳŚſŹŚě����ƱřźƸţ�����������ƹ�ƱŚºƧŵƺƧ�ƽźºƨƟ�ƁŹƹźºě�ƱƺƳŚºƧƱŚƳřƺūƺƳ����ÏÕ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÎÓÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���

��ƭƹŵ�ęŚģ���ÒÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÎÔÎ�ÐÖÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÔÑ�Ƨ�ŢººſźƸƟ�ƶŴƀººƳ�ƱŚººŞţŚ��ƾººƐų�ƽŚººƷƱřźƸţ�ƵŚĮƄƳřŵ�ŵŚƴſř�żƧźƯ�ƹ�ƽżƧźƯ�ƶƳŚŴŝŚŤƧ��

�ƭźƧ�Śƀƿźě��ƾƿŚƋŹ����ƱřźƸţ���������ƶºƳŚŴŝŚŤƧ�ƹ�ŵŚƴºſř�ƱŚƯŻŚºſ������Ʊřźºƿř�ƾƯLjºſř�ƽŹƺºƸưū�ƾƬƯ����ÖÎÍ�ƅ�������ƽźºƿŻƹ�

�ŹƺĮƴǀƫŚĭ�����ÎÑÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÏÒÎ�ÑÑÓ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÔÒ�����ºƿŚưƳ�Źŵ�ŚºĜǀƬģ�ŹŚºŧō�ŜºŴŤƴƯ��ƵŻƺººƯ�ƵŚĮƄŚƋŹ�ƾſŚŞƗ��

ŽŚƨƗ���ƾƳŚųŶưŰƯ�ƲƀŰƯ����ƱřźƸţ���ŹƺƳ�ƱŚŰŞſ����ÖÓ�ƅ������ƽźƿŻƹ��ŹƺĮƴǀƫŚĭ�����ÏÏÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ�������Ʃƹř�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ñ�ÐÓ�ÏÔÑÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÔÓ�ƽƹźƷ�ƾƬƗźǀƯ���ƾƬƗ������źºƔƳźƿŻ��ƾºŤƿLJƹ�źŞƧř�������ŹŚŤºſřźƿƹ��ƽŶºưŰƯ�ŵŚŬºſ��

�ƾţŶůƹ� řŹƺƸƏ�����ƱřźºƸţ�������ƽŚºƸŝŚŤƧ��źºǀŞƧźǀƯř�ƾºŞǀū����ÎÎÏ�ƅ�������ƾŞǀū��żǀƯƺƃ�����ÎÔÍÍÍ�ƩŚƿŹ������Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ï�ÐÑÏ�ÐÍÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƝŚŞŤſŵ�ƖƿŚƴƇ�ƹ�ŚƷźƴƷ�ÔÑÓ�

ÔÔ�ƾƟŚŞǀƫŚƣ�źƴƷ�ƁŻƺƯō���ŶººƴƯƹźǀƳ�ŢųŶººƳřŹƺě����ƱřźººƸţ��śŚººţŻŚŝ����ÏÑÕƅ�����

�ƽźººƿŻƹ�żǀƯƺººƃ�����ÒÒÍÍÍƩŚººƿŹ�����ƮƷŵżƳŚººě�ęŚººģ���ÑÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÍÏ�ÓÐÖÑ�ÖÓÑ�

ÔÕ��ĥLJƺººƯ���ƲƨƳŚººƯ�ƽƹŹ�ŹŚººƧ����ŻŚººſƺĮƫřƶſ�ƽŶƘŝ���

�ŭLjƟ� ƵŹƺƈƴƯ����ŵżƿ���ƁƹŹƺºƨǀƳ����ÏÖÓ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÎÏÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ñ�ÔÐ�ÔÏÏÑ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƶƄǀƃ�ÔÑÕ�

ÔÖ����ƾƯLjººſř�źººƴƷ�źººŝ�ƽŶººƯōŹŵ���ƾººƳřźƿř�ƾƃŚƧ��������������ŽŶºƣ�ƱŚŤºſō�ŹŚºŧō�ƶºŝ�ƵŚºĮƳ�Śŝ�ƽŻŚſƽƺƋŹ��

źƿƹŹŚŤſř���ŹƺěŶƴưƷźƟ�ƭřźƸŝ�����ƱřźºƸţ���Ƶźºƨǀě����ÐÏƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÏÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ��������Ʃƹř�ęŚģ���ÎÒÍÍ�

ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ô�Ï�ÖÏÑÐÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ĬƳŹ�ÔÒÏ�

ÕÍ�ŚƸĮƳŹ�Śŝ�ƾƿŚƴƃō����ƾƠſƺƿ�ŶưŰƯ����ƱřźƸţ�����śřźƸºſ�ƹ�ƮŤſŹ����ÕÍ�ƅ�����

�ƾººƘƣŹ�żǀƯƺººƃ�����ÏÒÍÍÍƩŚººƿŹ�����Ʃƹř�ęŚººģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ò�ÖÐ�ÒÐÏÒ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

�ƅŚŴƃř�ƹ�ƾƿŚǀƟřźƜū��ƾŴƿŹŚţ�ƽŚƸǀſŹźŝƾƃŚƤƳ�

ÔÒÖ�

ÕÎ�����ŢƀǀƳ�ƢĜģ�Ʀƿ�Ʋƿř�����ƾƃŚƤƳ�Śŝ�ƵřźưƷ����ƹ�ŚƷƾůřźƏ�ŢƿźĮƯ�ƶƳŹ�Żř�ƾƿŚƷ��

��ƮūźŤƯ��ƺƧƺƟ�ƪƄǀƯ���ƾƤǀƤů�ƾƳŚƯ����ƱřźƸţ����żºƧźƯ�źƄƳ����ÖÓ�ƅ�������ƾƘƣŹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÖÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�������ęŚºģ�

�ƮŤƄƷ��ÎÕÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÎÕÐ�ÐÍÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÕÏ�ƱŚǀƴŝ��ƱŚƸƠƇř�ƾƃŚƤƳ�ŜŤƨƯ�ƽŚƷ����ŹŚŤſřźƿƹ� �ƾƳřƺū�źƜƇř���ƽŶưůř� ŹƺƈƴƯ�����ƱřźºƸţ���šŹřŻƹ

��������������šřŹŚƄºŤƳř�ƹ�ęŚºģ�ƱŚƯŻŚºſ��ƾƯLjºſř�ŵŚºƃŹř�ƹ�ĬƴƷźƟ��źºƴƷ�ƱŚŤƀĮƴƷźƟ����ÏÕÓ�ƅ��������ƽźºƿŻƹ���ŹƺĮƴǀƫŚºĭ�����

�ƭƹŵ�ęŚģ��ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÏÕÒ�ÑÏÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÕÐ������ƙźƯ�ƹ�ƪĭ�ŜŤƨƯ�řŶǀƃ���ƾŝ��Ʒ���ƶºƗƺưŬƯ�ŚŤưƾƃŚƤƳ�ƽŻřźǀƃ�ƱřźĭŹŚĮƳ�ƙźƯ�ƹ�ƪĭ�ƽŚƷ��

�Źŵ�ƵŶƃ�źƄŤƴƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟƳ�ƵŚƯźƸƯ�Ʃƹř�ƶưǀƳ�Śţ�ŹƺƿźƸƃ�ƭƹŵ�ƶưǀÖÍ���������������

źƴƷ�ƕƺƋƺƯ

��ŹŚŤſřźƿƹ� �ƞǀſ�ƽŵŚƷ���ŜūŹ�ƭřźƸƃ��ƵŵřŻ����ƱřźƸţ���ƱƺƳŚƧ����ƱŚƳřƺūƺƳ�ƹ�ƱŚƧŵƺƧ�ƽźƨƟ�ƁŹƹźě����ÏÕ�ƅ�������ƾºƬůŹ�

�żǀƯƺƃ�����ÎÓÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƹŵ�ęŚģ���ÒÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�ÏÎÔ�ÐÖÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÕÑ�ƵŚƴěŹƹřŵ�ŶǀƷŚƳ�����ƮūźŤƯ��ƺƬƃřŶƛō�ƲƿŶƿō��ſ�ƽŹŶǀů�śřźƸ����ƱřźƸţ����ęŚºģ

��źƔƳ�źƄƳ�ƹ����ÏÍÕ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÔÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÔÔ�ÒÎÖÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÕÒ�����ŢƠƷ�ƶǀƨţ�ŹLJŚţ�ƽŚƸǀƃŚƤƳ������Żřźǀºƃ�ƱŚºƴţ��ƾƳřźƿř�ƶƳŚųŹŚĮƳ�ƲǀŤƀŴƳ��

��ŹŚŤſřźƿƹ��ƞǀſ�ƽŵŚƷ���ƽŶưůř�LjǀƸſ�����ƱřźºƸţ����ƱƺƳŚºƧ����Ƴ�ƹ�ƱŚƧŵƺƧ�ƽźƨƟ�ƁŹƹźěƱŚƳřƺūƺ����ÐÏ�ƅ�������ƾºƬůŹ�

�żǀƯƺƃ�����ÎÕÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƹŵ�ęŚģ���ÒÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÎÎÒ�ÐÖÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ęŚģ�ƹ�ƦǀƟřźĭ�ƽŚƷźƴƷ�ÔÓÍ�

ÕÓ�ƽƺŤŰƯ�ƹ�ƭźƟ�Žƺŝ�Ʋŝ����Žƺŝ�Ʋŝ�����ƱřźºƸţ��������źºƔƳ�źƄºƳ�ƹ�ęŚºģ����ÎÏÍ�ƅ�������ƾŤƄų�żǀƯƺƃ�����ÎÎÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÓÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Î�ÍÐÑ�ÎÒÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

�żƬƟ�ƽƹŹ�ƾƧŚƨů�ƽŻŚſŹƹřźĭ��ÔÓÒ�

ÕÔ�ƾƳżưƬƣ�źƴƷ�ƁŻƺƯō����řźƟř�ƵĦǀƴƯ����ƱřźƸţ��ƪǀƷ����ÖÕ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ���

��ÔÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÖÑ�ÖÎÎÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

��źºººƋŚů�śŚºººŤĩ�ƕƺºººƋƺƯ������ƾĩŚºĪů�ƭŚĭ�ƶŝ�ƭŚĭ�ƁŻƺƯō

����Ţſř�ƾƳżưƬƣ�ƹ�żƬƟ�ƽƹŹ���Źŵ���ƾĮƳƺºººĮģ�śŚºººŤĩ�Ʋºººƿř

ƁƹŹ��Ʒ��ƮǀƀƤţ��řźūř�ƽŚ���ƽŶƴŝ���Ƶƺǀƃ�ŮǀŰƇ�ĨǀĪƠţ�ƹ���ƽŚƷ

�Ƶŵřŵ�ƁŻƺººƯō�ƾººƳżưƬƣ�źººƴƷ�Ţſř�ƵŶƃ�����������ƞºƿźƘţ�ƶºŝ��śŚŤĩ�ƪƈƟ�ƲǀŤƀŴƳ�Źŵ�ƵŶƳŹŚĮƳ

�����źƈºƗ�Żř�řŹ�Ʊō�ƾŴƿŹŚºţ�ŠƴǀƄºǀě�ƹ�ƶŤųřŵźě�źƔƳ�ŵŹƺƯ�źƴƷŵŚƯ��������Ţſř�Ƶŵřŵ�ŭźƃ�źƇŚƘƯ�ƱŚƯŻ�Śţ�ŚƷ������ŵřƺƯ��ƭƹŵ�ƪƈƟ�Źŵ

���������ŝř�ƹ�ƾƟźƘƯ�řŹ�ƾƳżưƬƣ�Źŵ�ƵŵŚƠŤſř�ŵŹƺƯ�ŮƫŚƈƯ�ƹ���ŵŹƺºƯ�Źřż����Ţſř�Ƶŵźŝ�ƭŚƳ�řŹ�ŻŚǀƳ�����Ƶƺǀƃ��ƭƺſ�ƪƈƟ�Źŵ��ƭŚŬƳř�ƽŚƷ��Ʊŵřŵ

��Ţųřŵźě�ƪůřźƯ��źƴƷ�Ʋƿř��ƵŚǀºſ��ƽŹŚĩ����řŹ�ƽŹŚºĪŝō�ƹ�ƽŹŚºĩ��������Ƶƺǀƃ�ƽřźūř�ƾĮƳƺĮģ��ƾƳŚƿŚě�ƪƈƟ�Źŵ�ƹ�Ƶŵřŵ�ŭźƃ����ƽŚºƷ

Ţſř�Ƶŵřŵ�ŮǀƋƺţ�řŹ�ƾƳżưƬƣ�źƴƷ��

ęŚģ�ÔÓÖ�

ÕÕ��ƱŚƸƠƇř�ƦǀƟřźĭ�ƶƳŚų�ƩŚſ�śŚŤƧ��Î���ƵŶƳŹƹōŵźĭ��ŵƺƘƀƯźǀƯř�ũLjů�����ƱřźƸţ�����źºƴƷ�ƱŚºůřźƏ����

ÎÖÑ�ƅ�������ƾŤƄų��żǀƯƺƃ�����ÎÏÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ�������ęŚºģ��Ʃƹř��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ñ�ÍÔ�ÓÍÒÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

žƨƗ�ƹ�ƾſŚƨƗ�ÔÔÍ�

ÕÖ�ƲººƃƹŹ�ơŚººţř���ƶƄººƿŶƳř�ƵŹŚººŝŹŵ�ƾƿŚººƷ��ƽƾſŚƨƗ��

���ƮūźºŤƯ��šŹŚŝ�ƱLJƹŹ�������ŹŚŤºſřźƿƹ��ƝźºŤƘƯ�źƟƺºƬǀƳ����ƮƓŚºƧƽŵŚƷźƟ�����ƱřźºƸţ�����ƶưƄºģ�źƄºƳ����ÎÑÑ�ƅ�������ƾºƘƣŹ�

�żǀƯƺƃ�����ÐÏÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮƄƃ�ęŚģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÍÍÔ�ÐÓÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÖÍ�ƾſŚƨƗ�ƵŹŚŝŹŵ�������ŹŚŤſřźƿƹ��ƁƹŶǀƃ�ƲǀĮƳ��īŚŤƳƺſ�ƱřŻƺſ���ĬƳŹŷō�ŶǀƃźƟ�

���ƱřźƸţ���ƵŶƴƀƿƺƳ�ƶƟźů����ÑÎÓ�ƅ�������ƾƘƣŹ���żǀƯƺºƃ�����ÎÍÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÎÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ö�Ï�ÖÎÖÔÔ�ÓÍÍ�ÖÔÕ������ƱŚǀŝ�Śŝ�śŚŤĩ�ƲƿřŹŵ�ƵŶƴƀƿƺƳ

ƶººĤŴƿŹŚţ��ƹ�ƾººſŚĪƗ�Żř�ƽř��ƽŶºººƿŵ�Śºººŝ�ƹ�Ʊō�ŠƠƀºººƬƟ������ƁLjºţ��źƴƷ�Ʋƿř�ƶŝ�ƽŵŚƤŤƳř

ƾƯ�������řŹ�ƽŵŚǀƴŝ�ƾţLJřŒſ�Śţ�Ŷƴĩ�������Ʊō�ƂºƤƳ�ƹ�ƾºſŚĪƗ�şŹŚŝŹŵ������Źŵ�ƵĦƿƹ�ƶŝ��źƇŚƘƯ�ƽŚǀƳŵ�Źŵ

ƶƳŚſŹ��������ŲºſŚě�ŚºƸƳō�ƶºŝ�ƹ�ŭźƐƯ��ƶƟźƯ�ƖƯřƺū�ƾƷƹźĭ�ƽŚƷŶƷŵ��������ƵŹŚºƃř�Śŝ�źǀƀƯ�Ʋƿř�Źŵ�ƹř�����Śĩ�ƶºŝ�ƽř����źºƴƷ�ƽŚºƷŵźŝŵŹ

�ƵŶƿř�ƵŻƺů�Ʋƿř�ƱřŶƴƯźƴƷ�Żř�ƾųźŝ�ƾƟźƘƯ�ƹ�ƾſŚĪƗ���ƾƿŚºƷ�������ƱƺºĤưƷ�ŶºƴƯźƴƷ�źºƷ�źºƴƷ�Żř�ŵƺų�ƪǀƬŰţ�ƶŝ�ƶūƺţ�Śŝ�řŹ��

��Ěǀţ�ƱŶƳřƺų�ƾƗřżŤƳř���ƽŹŚºĮƳ��������ƾŤƀºǀƫŚŗŹŹƺſ��ŹŶƳŚºſ�ƽŚºƷ���ƹ�ƵĦţř�žƿŹŚě�ƱŶƳřƺų������ƾºƯ�ŭźƐƯ������������źºƔƳ�ƶºŝ�ƶºĩ�ŵŻŚºſ

ƾƯ��ƵŶƿř�Ʋƿř�ŶſŹ�ƾƯ�ŚƷ�Ƴŵ�Źŵ�řŹ�źƴƷ�Ʋƿř�ŢƤǀƤů�ŶƳřƺţ��ƽŚºǀ���ŵŹřŸĮŝ�ƂƿŚưƳ�ƶŝ�źƇŚƘƯ����������śŚºŤĩ�Źŵ�ƵŶƴƀºƿƺƳ�ƲǀºƴĤưƷ

ƪƤƳ���������ƱƺºĤưƷ�ƱŚºƸū�ƱřŶƴưƄƿŶƳř�ƹ�ƱřŶƴƯźƴƷ�Żř�řŹ�ƾƿŚƷ��~ŹƹŚƸƴěƺƃn���~�ĨƳřźƟ�šźŝřŹn���~��źºĭřƹ�ƾƿƺƫ�nƹ��������şŹŚºŝŹŵ

��ƭźƟ�ƹ�ƾſŚĪƗ���ŠŤƃŹ�ƶŝ��ƽźƴƷ�ŶƿŶū�ƽŚƷ��ƵŵŹƹō�Źŵ�źƿźŰţ�Ţſř���������ƾſŚĪƗ�Żř�ƽźƿƹŚƈţ�Śŝ�śŚŤĩ�Ţſř�źĩŷ�ƱŚƿŚƃ���ƽŚƷ

�ƽźƴƷŢſř�ƵŶƃ�ŶƴŤƀƯ��ƱŚƸū�ƱřŶƴƯźƴƷ��

ÖÎ���ƾſŚƨƗ�ƹ�ƲƷŷ������ƲºƷŷ�ƲǀºŝŹƹŵ�Śŝ�ƶƳƺĮģƮƿźǀĮŝ�žƨƗ�ŵƺų��

ƪě�źŤƀƫ�ƲǀţŹŚƯ����ƱřźƸţ��ƵŶƴƀƿƺƳ�ƶƟźů����ÎÏÕƅ�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺºƃ�����ÓÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ó�Ð�ÖÎÖÔÔ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÖÏ��ƾſŚƨƗ�šŚưƬƧ���ƾſŚƨƗ�ŲƿŹŚţ����ƽŚºưƴƷřŹƶƄƿŶƳř���ŚƷ�ƂŞƴū�����Ʀǀƴƨţ�ƹ�ŚƷ�����Żř�ƾºſŚƨƗ�ƽŚºƷ�ƩŚſÎÕÐÖŻƹźƯř�ƶŝ�Śţ���

��ƮūźŤƯ��řŹƺƯ�ƪƿĥ�����ƾƤŤƯ�ƮƿźƧ��ƩŶŝƺų�Ʋƀů�����ƱřźºƸţ���ƵŶƴƀƿƺƳ�ƶƟźů����ÏÕÕ�ƅ�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÕÒÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÎÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�Í�ÖÎÖÔÔ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƾſŚƨƗ�ŵřƺƯ�ƹ�ƪƿŚſƹ��ƱƺƴƟ�ÔÔÎ�

ÖÐ���Ěǀţƺŗźĭřŵ�ƲǀŤƀŴƳ����ƘƯ�ƽŚƷ����ƹ�Ʊřźºƿř�źƇŚĚǀţƺŗźĭřŵ�ƽŹřŵźŞƨƀƗ�ƾƬưƗ�Ƶƺǀƃ��

�ƵŵřŻŶưŰƯ�ŶưŰƯ����ƱřźƸţ���ƵŵřŻŶưŰƯ�ŶưŰƯ���ƺƬƳŚºƨŤǀţ����ÕÑ�ƅ�������ƾŤƄų��żǀƯƺƃ�����ÔÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ�������Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ò�ÓÎÏÐ�ÍÑ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƶŤƃŹ�ƾſŚƨƗ�ƅŚų�ƕřƺƳř�ƹ�ŚƷ�ÔÔÕ�

ÖÑ���������ŵźŝŹŚºƧ�Śŝ�ƾŗřƺƷ�ƽŚƸƀƨƗ�źǀƀƠţ�ƩƺƇř�ǀŞƏ�ƖŝŚƴƯ�ŹŵƾƘ��

���ƾƨƫřŵ�Ŷưůř� �ƽźǀŝŻ�ŵƺưŰƯ����ƱřźƸţ�������ƱřźºƸţ�ƵŚĮƄºƳřŵęŚģ�ƹ�šřŹŚƄŤƳř�ƶƀſƺƯ����ÐÐÓƅ�����ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ���

��ÓÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮƷŵżƳŚě�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�ÐÕÖÖ�ÍÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÖÒ�ƩŚŤǀŬƿŵ�ƾſŚƨƗ����ŹƺěŚƳLJƺƯ�ƲǀƯřŹ����ƱřźƸţ��ŵŚŰţř����ÑÍÍ�ƅ�������ƽźºƿŻƹ�

�żǀƯƺƃ�����ÎÍÍÍÍÍŚƿŹ�Ʃ����ƭƺſ�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ñ�ÕÐ�ÕÔÕÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÖÓ��Śŝ�ƮƬǀƟ�ƲƿƹŶţ�ŶǀƬƧ�EDIUS����ƲƿŵźºƟ�ƲǀƯř�����ƱřźºƸţ�����ƁŻƺºƯō�ŶºǀƬƧ����ÎÍÑ�ƅ�����

��ƾƘƣŹ�żǀƯƺƃ�����ÏÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ���������ƮŬƴºě�ęŚģ���ÐÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ð�ÎÕ�ÒÓÒÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÖÔ�����ƮƬǀºƟ�ĥŚºŤƳƺƯ�ƹ�žƨǀºƯ�ŶǀƬƧ�� Ulead

video studio���Ư�ŜǀŞůƽŹŚŤŴ����ƱřźƸţ�����ƁŻƺºƯō�ŶºǀƬƧ����ÎÏÍ�ƅ�������ƾƘƣŹ�żǀƯƺƃ�����ÏÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ������ƮƷŵŻřƹŵ�ęŚģ���ÐÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Í�ÓÍ�ÏÒÒÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÖÕ�žƨƗ�ƶƗƺưŬƯ��ƱŚĭźĭ�źƸƃ�ƾƿřƺƷ�ƽŚƷ��ƶŝ��ƭŚưŤƷř������������ƱŚºĭźĭ�ƽŹřŵźƸºƃ�ƾºƃŻŹƹ�ƾĮƴƷźƟ�ƱŚƯŻŚſ

źƔƳźƿŻ��ƾƬƗ���Ʋǀƀů�źŞƧř��ƾƳŚų����ƱřźƸţ����ƱŚºŰƿŹ�Ʀǀě����ÑÕ�ƅ�������ƾŤƄų��ŹƺĮƴǀƫŚĭ�����ÓÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�������ęŚºģ��Ʃƹř��ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÖÑ�ÖÖÕÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƾƤǀſƺƯ�ÔÕÍ�

ÖÖ�ŢƳřźƿř����ƽŵŚƷ�ŹŚƿźƸƃ��ƵŵřŻ����ƱřźƸţ���ƱŚƿřŹ�ƲǀĮŝō����ÏÏÑ�ƅ�����

��ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÓÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ò�ÓÖ�ÒÕÍÖ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƾƤǀſƺƯ�ƽŚƸƯźƟ�ƹ�ƾƬƧ�ƩƺƇř�ÔÕÎ�

ÎÍÍ�ƪưƗ�ƹ�ƽŹƺŘţ�Źŵ�ƮŤƿŹ�Śŝ�ƾƿŚƴƃō�����ƮūźŤƯ��ŹŹŚŤſř�šźŝřŹ���ƽŵ�Ʋǀƀů���źºǀě�����ƱřźºƸţ�����ƹ�źºƴƷ

ĬƴƷźƟ����ÖÍ�ƅ�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍƩŚƿŹ������ƮƄƃ�ęŚģ��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Í�ÎÎ�ÒÒÒÓ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÍÎ�����ƾƤǀſƺƯ�źƇŚƴƗ�Ʋƿźưţ�źŤƟŵ������ƹ�ƮǀƷŚºƠƯŚƷŵźŝŹŚƧ��

���ƮūźºŤƯ��ƥŹƺǀţ�ƞƫŹ�����ºſ�ŚºƋźǀƬƗƱŚƿŶưůřŶǀ�����ƱřźºƸţ��ƶƀſƺƯ�����ƾĮƴƷźƟ�ƽ���ŹƺƷŚƯ�ƽźƴƷ�����ÎÔÓ�ƅ�������ŶºƬū�

Ʃƹř����ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ƭƹŵ�ęŚģ���ÐÐÍÍƶŴƀƳ���

ÎÍÏ�ƾƤǀſƺƯ�Źŵ�ƮŤƿŹ. ��ƾƯƺºƬƔƯ�ƭřźƸƃ�����ƱřźºƸţ���������ƽŹƺºƸưū�ƽŚưǀºſ�ƹ�řŶºƇ���Ʊřźƿř�ƾƯLjſř�Ɓƹźſ�����ÕÍ�ƅ�������ƾƘƣŹ���żǀƯƺºƃ�����

ÏÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮƷŵŻŚƿ�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�ÍÎÕÍ�ÎÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÍÐ�ƾƤǀſƺƯ�źƇŚƴƗ���ŚƷŵźŝŹŚƧ�ƹ�ƮǀƷŚƠƯ���Ʋººƫř��ƥŹƺººǀţ�ƞººƫŹ��ƮūźººŤƯ��źƫŶƴǀººƃ�ƺººǀƬŝřŵ���ŚººƋźǀƬƗ

ǀſƱŚƿŶưůřŶ����ƱřźƸţ��ƶƀſƺƯ��ƾĮƴƷźƟ�����ƽźƴƷ���ŹƺƷŚƯ����ÒÖÏƅ����Ʃƹř�ŶººƬū�����ƾººƬůŹ��żǀƯƺººƃ�����ÏÕÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ����ƭƹŵ�ęŚģ���ÐÐÍÍƶŴƀƳ���

ÎÍÑ�ƶƳŚƄƳ��ƶƿżƘţ�ƾƤǀſƺƯ�ƾſŚƴƃ����ŹŚŤſřźƿƹ��ƽŶǀƃŹ�ơŵŚƇ�����ŮŤºƟ�ƶºƴǀưƸţ���ƾºƸƬƫř�����ƱřźºƸţ��

�����������ƾƷŚĮƄºƳřŵ�ŵŚºƸū��ƾƷŚĮƄºƳřŵ�ŵŚºƸū�šřŹŚƄºŤƳř�ƱŚƯŻŚſƟ�ƵŶƨƄººƷƹĦě�ƽŹŚººưƘƯ�ƹ�źººƴƷ��ĬººƴƷź����ÎÑÑƅ�����

��ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÒÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Õ�ÎÐÖ�ÎÍÏ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

˺˹ -Pozzoli solfeggi parlatie cantati: I corso.

Ettore Pozzoli�����ƱřźºƸţ����Ƃƿƺºě�ƱřƹźºƷŹ����ÔÕ�ƅ������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÐÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ���������ƮŬƴºě�ęŚģ���

ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ſƾŤƀƃ�ƽŚƷŻŚ�ƶŝƺƧ�ƹ�ƾƣźŝ��ƾƨǀƳŚƨƯ��Źřŵ�ƽř�ÔÕÓ�

ÎÍÓ��ÏÏƺƳŚǀě�ƽřźŝ�ƾƳŚƿ�ŹŚŧō�ŜŴŤƴƯ���ƱřźƸţ����ŶǀĜºſ�ŜƧźƯ����ÎÐÓ�ƅ��������ƾºƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÓÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ÎÍÔ��ƱƺƳŚƷ���ÓÍ������ƺƳŚºǀě�ƽřźºŝ�Ʀǀƴƨţ�Ʋƿźưţ�����ƹ�ŢƗźººſ�ŢººƿƺƤţ�ƽřźººŝ�ƾţŚººƴƿźưţ�ƽƹŚººů

ƹŚƀƯ�ŹƺƐŝ�ƱŚŤƄĮƳř�ƩLjƤŤſřŹŵ�ƽ�����ƩŹŚƃ�������ƮūźºŤƯ��ƱƺƳŚºƷ�ƾƿƺºƫ�����Ʋǀĭźºĭ�ŚºƋŹŶưŰƯ��ƵŵřŻ����ƱřźƸţ��ŵƹźſ����ÎÎÓ�ƅ�������ƾƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÑÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ����ƮƷŵŻřƹŵ�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ñ�ÏÑ�ÒÕÑÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƾƷŻ�ƽŚƷŻŚſ�ÔÕÔ�

ÎÍÕ�ƵŹƹŵ���ƪƯŚººƃ��Ʋƫƺººƿƹ�ƭƺººſ�ƽ���ŹŚººƸģƾŝźƋ�šŚƘƐƣ�ƹ�śřźƌƯ��

���ŹŚŤºſřźƿƹ��ŚŞƇ�ƲƀŰƫřƺŝř���ŢºưůŹ���ƾƘƿŶºŝ�Ľř�����ƱřźºƸţ��ŵƹźſ����ÒÕ�ƅ�������ƾƬůŹ���żǀƯƺºƃ�����ÒÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�����

�ƭƺſ�ęŚģ��ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ÎÍÖ�ŚƸĮƴƷō�ƲǀĤƬĭ����žƳŚǀƴǀ쏌ţ�žƃřŵŹō����ƱřźƸţ����ŶǀĜºſ�ŜƧźƯ����ÖÓ�ƅ���

���Ʃƹř�ŶƬū�������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÓÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�������ęŚºģ��ƮƸƳ��ÒÍÍÍƶŴƀƳ���

ÎÎÍ��ŹŚŤǀĭ�ƽźǀĭřźƟ�ƾƳŚŞƯ��ƦǀſLjƧ���ǀƯř�ƱřŶƿƹŚū�ź����ƱřźƸţ������ĬºƴƷźƟ�ƹ�źºƴƷ����ÐÑÑ�ƅ�����

�ƾººƬůŹ�żǀƯƺººƃ�����ÎÓÍÍÍÍƩŚººƿŹ�����ƮƷŶººƠƷ�ęŚººģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ÎÎÎ�Ʋƫƺƿƹ����ƦƿźƧ�ƺǀţŚƯ���ƮūźŤƯ��ƭƺŝ���Ʋǀĭźĭ�ŚƋŹŶưŰƯ��ƵŵřŻ����ƱřźƸţ��

ŵƹźººſ����ÑÕƅ����ƭƹŵ�ŶººƬū�����ƾººƬůŹ��żǀƯƺººƃ�����ÏÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮƷŵżǀſ�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÑÎ�ÒÕÑÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

Ʊřźƿř�ƾƤǀſƺƯ�ÔÕÖ�

�Źŵ�ƵŶƃ�źƄŤƴƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟƳ�ƵŚƯźƸƯ�Ʃƹř�ƶưǀƳ�Śţ�ŹƺƿźƸƃ�ƭƹŵ�ƶưǀÖÍ�������

źƴƷ�ƕƺƋƺƯ

ÎÎÏ���ƱřŹŚŝ�ŢƄĮƳř���ÎÔÍ�����ŹŚţ�ƽřźŝ�ƵŚţƺƧ�ŵƺţř�ŹŚţ�ƶſ�ƹ��

�ƞƿźƃ�ƮƃŚƷ��ƵŵřŻ����Ʈƣ����Śƴºƃō�ƵŚĮƳ����ÐÓ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÑÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ó�ÒÖ�ÒÑÎÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÎÐ�ƶƳŚººƃ�źººŝ��ŵŚººŝ�ƽŚººƷ���ƾƤǀººſƺƯ�ŢƄººƷƾŝ�ŹŚţ�ƽřźŝ�ƭLjƧ��

�źƃ�ƮƃŚƷƞƿ��ƵŵřŻ����Ʈƣ����Śƴºƃō�ƵŚĮƳ����ÐÏ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÐÔÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ò�ÒÓ�ÒÑÎÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÎÑ����śŚŤƸƯ�Ǝƃ�Źŵ���ÎÕ������ƶſ�ƹ�ŹŚţ�ƽřźŝ�ŵƺţř�ŹŚţ��

�ƞƿźƃ�ƮƃŚƷ��ƵŵřŻ����Ʈƣ����Śƴºƃō�ƵŚĮƳ����ÐÓ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÐÔÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ï�ÒÔ�ÒÑÎÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÎÒ��ŹŚţ�ƽřźŝ�ƶƘƐƣ�Ƶŵ�Ï���ƵŵřżǀƬƗ�Ʋǀƀů����ƱřźƸţ��ƶƀſƺƯ��ƾĮƴƷźƟ�����ƽźƴƷ���ŹƺƷŚƯ��

��ÑÍƅ�����ƾººƬůŹ��żǀƯƺººƃ�����ƮŬƴººě�ęŚººģ���ÐÍÍÍ�ƶŴƀƳ��

ÎÎÓ�ƽŻřƺƳŹƺŤƴſ�Ƶƺǀƃ����ŹŚƨƯŚƧ�ĬƴƄě�����ƱřźºƸţ�����ƂºƯřŹō� �ƱŚŤƀºƷźƄƳ����ÎÎÕ�

ƅ������ƾƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÔÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ����������ƹ�ƾºſ�ęŚºģ�ŚƸģ�ƭŹ��ÐÐÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ð�ÏÒ�ÓÖÓÒ�ÖÓÑ�

ÎÎÔ���ƽŶƴƬŝźſ�ĬƳŚŞƬĭ��������Żřƹō�ƾºſŹźŝ�ƹ�ƾƳŚŞƯƾƳřźƿř��

��ƶŝ��ƾưƓŚƧ�ƲưƸŝ��ƭŚưŤƷř������ƾƳŚºƷřźƟ�ƽŶƸƯ��ŶưůřŹƺě�ŻźƷƹ����ƱřźƸţ������������ƲŤºƯ�ƽźƴƷ�ŹŚŧō�źƄƳ�ƹ�ƶưūźţ�ƞǀƫŚţ�ƶƀſƺƯ����ÐÒÏ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���ŹƺĮƴǀƫŚºĭ�����ÒÍÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ�����

�Ʃƹř�ęŚģ��ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Í�ÎÍÔ�ÏÐÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÎÕ�ŹŚƴƬĭ���ŹƺŤƴſ�ƽřźŝ�ƶƳřźţ�ƶƘƐƣ�ƾſ��ƵŶƳŹƹōŵźĭ����ƶŝ��ŹŚƨƯŚƧ�ĬƴƄě���ƭŚºưŤƷř�����ƾƳŚºƯŻ�ƾºŞŤŬƯ����ƱřźººƸţ��ƱŚŤƀººƷźƄƳ����ÑÕƅ�����ƾººƬůŹ��żǀƯƺººƃ�����ÐÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƮƷŵŻřƹŵ�ęŚģ���ÏÏÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ð�ÐÖ�ÓÖÓÒ�ÖÓÑ�

ÎÎÖ�ƂƫŚţ�ƭƺƣ�ƾƤǀſƺƯ����ƾưƓŚƧ�ƲưƸŝ����ƱřźƸţ��ƀſƺƯ��ŹŚŧō�źƄƳ�ƹ�ƶưūźţ�ƞǀƫŚţ�ƶ���ƲŤƯ�ƽźƴƷ����ÏÔÑ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÎÏÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÎÍÍ�ÏÐÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

������ƾºſŹźŝ� �śŚŤĩ�Ʋƿř�ƕƺƋƺƯƶººƳƺĭ��ƭƺººƣ�ƾƤǀººſƺƯ�ƽŚººƷ

�Ţºººſř�ƂƫŚºººţ���ƵŶºººƳŹŚĮƳ���ƾƤǀſƺƯ�ƞƬŤŴƯ�ƽŚƷŵźŝŹŚĩ

�ƂƫŚţ�ƢƏŚƴƯ������řŹ�Ʊřźºƿř�ƲǀƄƳ�����Ţſř�Ƶŵźĩ�ƞǀƇƺţ�ƹ�ŭźƄţ

ƹ�ƶººƳƺĭ�ŜººƫŚƣ����ŪººƿřŹ�ƽŚººƷ��ƾƿLJLJ�ƪƯŚƃ�ƾƤǀſƺƯ���������ƾƤǀºſƺƯ��ƱŚºĩŵƺĩ�ƾƤǀºſƺƯ��ŚƷ

�ƶưƜƳ��ŹŚĩ���������ƽŵŚºƃ�ƾƤǀºſƺƯ��ġƺĩ�ƹ�ƩƺƈƟ�Śŝ�ƎŞţźƯ�ƽŚƷ��������ƶºƳřźţ�ƹ�ƾŴƿŹŚºţ��ƾºƴǀƿō��ƾſŚưů��řżƗ�������řŹ�ƶƳŚƤºƃŚƗ�ƽŚºƷ

���ƶưƜƳ�Ʋƿř�ƹ�Ţſř�Ƶŵźĩ�ƾƟźƘƯ����ŢºƳ�Ǝºų�ƶŝ�řŹ�ƾƄƫŚţ�ƽŚƷ���ƶƳƺưƳ�ƹ�ƵŵŹƹō�Źŵ�����������ƶŝŚƄºƯ�ŵŹřƺºƯ�ƹ�ŚƷřźūř�Żř�ƾƿŚƷ���ƶºŗřŹř�řŹ

Ţſř�ƵŵƺưƳ��

ÎÏÍ��ŢƠƸƳ��ƞƿŵŹ�ŻƺƯōŵƺų�ƽŻřƹō�ƽŚƷ���ƲººƏƹ�ĽřŶººŞƗźǀƯ�ƶººƯŶƤƯ��Ţººſƹŵ����ƾººŤƯřźƧ�ƲƀººŰƯ

ƶŝ��ƭŚưŤƷř���ƽŶƸƯźǀƯ�ŚƋŹŶǀſ����ƱřźƸţ��ŲƬŝ����ÒÐÍ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���ŹƺĮƴǀƫŚºĭ�����ÎÓÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���

ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ñ�ÓÓ�ÓÐÐÔ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

�Źŵ�śŚººŤĩ�Ʋººƿř�Źŵ�ƵŶƴƀººƿƺƳººƃƺƳ�ƲưººƋ��ƾººƃŻƺƯō�ƽŹŚŤ

��ƮǀƷŚºººƠƯ�ƹ�ƶƄºººƿŹ�ƱŵŹƹōƵŚĮŤººſŵ�ƶººƃƺĭ�ƹ�ŚººƷ��ƽŚººƷ

�ƱƺĤưƷ�ƾƳřźƿř�����Źƺƃ��ŹƺƷŚƯ�����ŢºſřŹ��ƵŚĭŹŚƸģ��ħźţ�šŚǀŝ

Ūƴě���ƹ�ƵŚĭ���������ƶºƳƺưƳ�źƷ�ƽřźŝ�����ƶºŝ�řŹ�Ŷƴģ�ƽŹŚŧō�ƹ�ƽŵƺƬƯ�şźŤƀĭ�ƹ�Ţƀƿř�ŢƳ��ŶƷŚƃ�ŢƳ

����ƶŤƀºūźŝ�Żř�ƪºǀŨưţ�ƱřƺƴƗ������źºĩŷ�ƾºƳřźƿř�ƱřŶºƴƯźƴƷ�ƲƿźºţƾƯ��Ŷƴĩ�������ƺƳ�Ʋºƿř�Źŵ�ƲǀºƴĤưƷ��������ƮŤºƿŹ�ƾºſŚƴƃŻŚŝ�ƶºŝ�ŹŚŤºƃ

ƞǀƴƈţ��������Ţſř�ƵŶƃ�ƶŤųřŵźě�żǀƳ�ƾƳřźƿř�ƾưƿŶƣ�ƽŚƷ���ƱŚƿŚƃ�����ƾĭŶƳŻ�śŚŤĩ�ƱŚƿŚě�Źŵ�Ţſř�źĩŷ���������ŶǀţŚºſř�Żř�Ŷºƴģ�ƾƴţ�ŠƯŚƳ

ƭŚƳ�����ƱƺºĤưƷ�ƾƳřźƿř�ƽŚƴƃō��~���ƾºŤƯřźĩ�ƲƀºŰƯn���~��ũźºƿřƾƯŚƐƀŝn���~�ƾƔƗřƹ�ƶưƏŚƟn���~�ƱŚƿźŬƃ�ŚƋŹŶưŰƯ�nƹ����

Ţſř�ƵŶƃ�ƵŵŹƹō��ŚƸƳō�Żř�ƽźƿƹŚƈţ�ƵřźưƷ�ƶŝ��

ƳƾƯƺưƗ�ƽŚƸƄƿŚư�ÔÖÎ�

ÎÏÎ��Śưƴǀººſ�ƹ�ƵŹƺƐººſř�����ŹŚŤųŚººſ�ƞƄººƧƵŹƺƐſř��Źŵ�ƽřÒÍƾƳŶƳŚƯŵŚƿ�ƶŝ�ƮƬǀƟ���

����ƮūźºŤƯ��LjǀºŤƿƹ�šŹřƺŤſř�����ƽŵŚŝōŹŸºĭ�ŶºưŰƯ�����ƱřźºƸţ��žƯźººƷ����ÐÔÍƅ�����ƽźººƿŻƹ��żǀƯƺººƃ�����ÎÍÍÍÍÍ�

ƩŚƿŹ����ƭƹŵ�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÒÒÑ�ÐÓÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÏÏ�ƱƺƀƟř�ƹ�ƶƳŚƀƟř���Ƥţ�šřźƏŚųƽŹƺƸƓ�ƾ��ƶŝ��ƭŚưŤƷř���ƲƿźƷƺĭ� ƵƹŚƧ����ƱřźƸţ��ƭŚƃŹō����ÎÓÕ�ƅ�����

�ƾººƘƣŹ�żǀƯƺººƃ�����ÐÒÍÍÍƩŚººƿŹ�����Ʃƹř�ęŚººģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ñ�Ï�ÖÎÔÔÑ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÏÐ�Ʊƺţźŝ�ŢƿřƹŹ�ƶŝ�Ʊƺţźŝ�����ŹŚŤſřźƿƹ��Ʊƺţźŝ�Ʈǀţ�������ƶºƯŶƤƯ��ƽŹƺŝżǀƫŚºſ�ƥŹŚºƯ����ƾƳŚºū

�ƮūźŤƯ� �ęŵ���ƪƯŚƗ� ƮǀƷřźŝř��ƾŝřźŰƯ����ƱřźƸţ���ƶưƄºģ����ÐÏÍ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÔÏÍÍÍ�ƩŚºƿŹ������ęŚºģ��Ʃƹř��ÎÏÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÕÓÑ�ÐÓÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÏÑ��ŚººƿƹŹ��ƵŚººĮƷŚƴě����ƹ�ƱŚººưĭźŝ�ŹŚººưĮƴƿřƂƿŚưƴǀſ��

�ƾŤſřźƟ�ŵƺƘƀƯ����ƱřźƸţ���ƾƣŚºſ����ÑÐÓ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÐÎÍÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÏÏÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ï�ÕÑ�ÒÓÔÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÏÒ�ƱŚƸū�ƹ�Ʊřźƿř�ŶƴŤƀƯ�ƽŚưƴǀſ����ƱŚƤƷŵ�Ŷǀưů��Źƺě�����ƱřźºƸţ���ƱŚƯŻŚºſ�����ƶºƘƫŚƐƯ�����ƲƿƹŶºţ�ƹ��

ŜŤƧ����ƭƺƬƗ�����ƾƳŚƀƳř�����ŚƸƷŚĮƄºƳřŵ��Ţưºſ�����ÑÏÕ�ƅ�������ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÒÕÍÍÍ��ƩŚºƿŹ����������ƭƺºſ�ęŚºģ���ÒÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Í�ÔÏÏ�ÑÒÖ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÏÓ�Śưƴǀſ�ƾƳŚŞƯ���

��ƮūźŤƯ��žĜǀƬǀƟ�ƭŚǀƬƿƹ����ƿƹ� �ƱŚǀưſŚƣ�ƮǀůŹ�ŹŚŤºſřź����ŶºưůřĬƴƷźƟ��ŚǀƳ����ƱřźƸţ����ƾƣŚºſ�źƄƳ����ÏÍÍ�ƅ�������ƽźºƿŻƹ�

�żǀƯƺƃ�����ÑÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÏÏÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÓÍ�ÒÓÔÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÏÔ�ƶŞůŚƈƯ��ƲǀƬěŚģ�ƾƫŹŚģ�ƽŚƷ����ƮūźŤƯ��żǀƷ�ƲƿƺƧ����ŮŰƈƯ��ƵřƺŴƨǀƳ�ƶƫLJ���ƂŴŞƯŚƧŶǀſ

ƾƋŚƣ��ŶǀƘſźǀƯ�����ƱřźºƸţ���ƾºƋŚƣ����ÎÖÏ�ƅ�������ƾºƘƣŹ��Ưƺƃżǀ�����ÒÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ô�ÍÖ�ÒÎÍÑ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ƶƴŰƇ�ƽŚƸƄƿŚưƳ�ƽř�ÔÖÏ�

ÎÏÕ�ƮǀƯƺŤƳŚě�ƁŻƺƯō������ƮūźºŤƯ��īźŞƳżƫƺŤƃř�ƥŹŚƯ�������ŽŚºƨƗ��ƶƀºưų�ŚºƋźǀƬƗ��

�ƾŤƗŚſ�żƿżƗ����ƱřźƸţ���ƵźƐƣ�źƄƳ����ÎÐÑ�ƅ�������ƾºƬůŹ��żǀƯƺƃ�����ÓÒÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÓÓÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ò�ÓÏÏ�ÐÑÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÏÖ�ƽźĮƿŻŚŝ�Ʀǀƴƨţ�����ƮūźŤƯ��źƫŵō�LjŤſř���ŵƺƯřŵ�Ŷưůř����ƱřźƸţ����żºƧźƯ�źƄºƳ����

ÎÔÓƅ�����ƾººƘƣŹ��żǀƯƺººƃ�����ÐÖÍÍÍƩŚººƿŹ�����ęŚººģ��ƮƷŵżƳŚƃ��ÎÕÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ó�ÎÖÔ�ÐÍÒ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÐÍ�ŚěƹŹř�źƇŚƘƯ�źţŚŘţ����ƾƴǀƀů�źƇŚƳ����ŹŚŤºſřźƿƹ��źƸƯ�����ƽŶºƷřŻ�ƶºưǀƸƟ�����ŶƸƄºƯ��

ƳŚƨǀ����ÐÖÏ�ƅ�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÎÎÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ������Ʃƹř�ęŚģ��ÎÒÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ö�ÏÎ�ÒÖÍÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÐÎ������ŽƺƳƹ�Ʈƿźĭ�śŚŤƧ�������ƾƈºƈŴţ�Ʈƿźºĭ�ƩŵŚƘŤƯ��ƽŻŚſ�ƵźƸģ�ƽŻřŵźě���

ŹŚŤººſřźƿƹ��ƵŵřŻLJƺººƯ�ƺººƴǀƯ��ŽŚººƨƗ��ƽŹŚººŞųř�źǀĮƳŚººƸū���ƽŹŚŞųř�Ʋƿƹźƃ����ƱřźƸţ����ƵŵřŻLJƺºƯ�ƺƴǀƯ����ÐÎÍ�ƅ�����

�ƾººƬůŹ�ŚººĭŹƺĮƴǀƫ�����ÎÏÍÍÍÍƩŚººƿŹ�����ƮŤººƠƷ�ęŚººģ���ÎÍÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�ÓÍ�ÍÑÑÖ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƾƴƫŚſ�šŚŰƿźƠţ�ƹ�ŚƸƿŻŚŝ�ÔÖÐ�

ÎÐÏ��ƹ�ƶººƔƟŚů�ŢººƿƺƤţ�ƽřźººŝ�źººţřźƟ�ƾƯŚººĭ�ƩƹŶū�Śŝ�ƾƤƐƴƯ�ƩLJŶŤſř�ƺƧƹŵƺſ�ŵřŶƗř�ƽŚƷ������ƽźºǀŞų� ŻƹźƸƃ� �ƽźǀŞų� ƹźƀų�����ƱřźºƸţ���ĬƴƷŚŞºƃ����

ÎÓÍ�ƅ�������ƽźƿŻƹ���żǀƯƺºƃ�����ÏÒÍÍÍ�ƩŚºƿŹ������ęŚºģ��ƭŹŚƸģ��ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Õ�ÍÖ�ÏÔÐÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ƾƈƈŴţ�ƾƴƫŚſ�ƽŚƸƿŻŚŝ�ÔÖÑ�

ÎÐÐ�ƽŻŚŝ�ŢųŚſ��ƶſ�ƽŚƷ��ƽŶƘŝÐD game

creator��ŭƹŹ���ƾƳŚưǀƬſ�Ľř�����ƱřźºƸţ�������ƶƄºƿŶƳř�ŽƺƣŚºƳ�ŢƧźºƃ����ÑÕÍ�ƅ�������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÎÏÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ�������ęŚºģ��ƭƹŵ��ÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�ÐÓÐ�ÐÔÔ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÐÑ��ƶƬůźƯ�ƾůřźƏ�ƾƳŚŞƯ�ƽŻŚŝ�ƽ�����ƮūźºŤƯ��ƪǀƟ�ƱŚū�������ŹŚŤºſřźƿƹ��ƾƫƺºſŹ�ƶƏŶǀºſ����ƽŶºƸƯ

ƾƯƺƬƗ�����ƱřźºƸţ�����ƽŻŚºŝ�ƽŚºǀƳŵ����ÏÑÍƅ������ƽźºƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÎÍÒÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ð�Î�ÖÏÎÖÒ�ÓÍÍ�ÖÔÕ���ŢųŚºººſ�śŚºººŤĩ�Ʋºººƿř�Źŵ

ƽŻŚŝ����ƶºƳŚƿřŹ�ƽŚƷ���ƁŻƺºƯō�ƽřŢºººſř�ƵŶºººƃ�Ƶŵřŵ���śŚºººŤĩ

�ƄƯ��źƋŚů�����ƪƈºƟ�Ƶăŵ�źŝ�ƪưŤ������Ʋºƿř�ƾƏ�ƱŚĭŶƳŹŚĮƳ�ƹ�Ţſř�����ƾƳŚŞƯ�Ʋǀƫƹř�ƲǀǀŞţ�ƶŝ�ƩƺƈƟ

�ƽŻŚŝ�ŢųŚſ����ƽźţƺǀĜƯŚĩ�ƽŚƷ�������ƽŻŚºŝ�źºƷ�ƞƬŤŴƯ�ƪůřźƯ�ƹ

ƶŤųřŵźě��ŶƳř��ƪƈƟ�ƲƿƹŚƴƗ�šŹŚŞƗ�śŚŤĩ�ƽŚƷ�Żř�ŶƳř���šŚƯŶƤƯ�������ƲǀºƯŻ�ƉŹřƺƗ�ŢųŚſ��ŸƛŚĩ�ƽƹŹ�ƾůřźƏ��ƽŻŚŝ�ƾůřźƏ

���ŢººĪƟř�ƹ�ƽŻřŵźěŹƺººƳ��ŚƌººƟ�ƹ�ƽŹŚººưƘƯ�ŢųŚººſ��ƽŚººƷƽŻŚſŚƌƟ��ƽźǀĭŹŵ�ƱŶǀģ����������ƶŝ�ƾĭŶƳŻ�ƱŶǀƯŵ��ƶƬůźƯ�Źŵ�ŚƷ

Ţųřŵźě��ƱŚŤſřŵ�ƹ�īƺƫŚƿŵ��ƪůřźƯ�ĨŞſ�ƹ�Ʊŵźĩ�ƾſŚƴƃ��

ŻŚŝ�ƽŚƌƟ�Źŵ�ƁŻŹƹ�ƹ�ƽŻŚŝ�ÔÖÓ�

ÎÐÒ��ƁŻƺƯō�ÔÍƱŵŻ�śŚƴƏ�ƕƺƳ����ƱŚưƧźţ�ƾƬƗ�����ƱřźºƸţ�����ƺºƳ� ĥŚºưƿř����ÐÍ�ƅ�������ƾºƘƣŹ�

�żǀƯƺƃ�����ÎÏÍÍÍƩŚƿŹ�����Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ï�Í�ÖÎÑÏÍ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÐÓ�ƶţřŹŚƧ�ƽźĮǀŝźƯ�ƽŹƺŘţ�ƩƺƇř������Ʋǀƴƀů�ŻŚƴƸƃ��ƾŞſŚƃźĭ�ƞſƺƿ�����ƱřźºƸţ���ŢºſźƸƟ����

ÏÔÓ�ƅ�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÓÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ�������Ʃƹř�ęŚģ���ÐÐÍÍƶŴƀƳ���

ĨŝŚƃ��Ð�ÐÓ�ÓÐÒÎ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÐÔ��ÒÍÑƩŚŞţƺƟ�ƽřźŝ�ƽŹƹźƋ�ƶưƬƧ����Ʋƀů�ƽŶƸƯ��ƵŵřŻ����ŶƸƄƯ����ƶƄºƿŶƳř�ũřźſ����ÑÍ�ƅ�����

��ƾŞǀū��Ưƺºƃżǀ�����ÎÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Õ�ÐÔ�ÖÓÏÏ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÐÕ�ƱřƹŹ��ƁŻŹƹ�ƾſŚƴƃ����������ƱřŶºƿō��źºưƿźƧ�ƱŚºū��ƶºƫřƹLJ�Ŷƿƺƿŵ��ƾºě�����ƥŹŚºƯ��ƱřŹƺºƯ

�ƮūźŤƯ��żƯŚǀƬƿƹ���ŢƿŚưů�ƩƺſŹ����ƽźŞƧř�Ʋǀƀů��ŜƬƏ����ƽŵżƿŜººūŹ�ƮººƔƗř�ŹŚŤººſřźƿƹ��ƽźººƠƘū�ŵƺƘƀººƯ��ƵŵřŻ���ƱŚººƟźƗ

ƶººƴǀŝƺģ�ŻƹźººƸŝ����ƱřźººƸţ��ř�źƈººƗŹŚººƔŤƳ����ÐÔÓƅ�������ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÔÐÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Õ�ÏÍ�ÒÔÒÎ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÐÖ�ƾƃŻŹƹ�ƾſŚƴƄƳřƹŹ����ƒƗřƹ�ƮƓŚƧŶưŰƯŶǀſ���ŮŤƟ��ƽƺſƺƯ�����ŹŚŤºſřźƿƹ��ƾŞǀƀƯ�Ľř��

�ƾƳřŵżƿ�ƩŚưū����ƱřźƸţ��ƱŚƯŻŚſ����ƶƘƫŚƐƯ�����ƲƿƹŶºţ�ƹ���ŜºŤƧ�����ƭƺƬƗ���ƾƳŚƀƳř��ŚƸƷŚĮƄƳřŵ��Ţưºſ�����ÑÍÍƅ������ƽźºƿŻƹ�

�żǀƯƺƃ�����ÒÍÍÍÍƩŚƿŹ�����ƭƺſ�ęŚģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÏÎÐ�ÒÐÍ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÑÍ�Ʊřźƿř�Źŵ�ƶƳŚųŹƹŻ���ƾƴƀººŰƫřƺŝř�ƽŶººƸƯ�źººƔƳźƿŻ��ƾººƣźţ��ƾƳŚŤººſŚŝ�Ʋƀººů���ŵřŹ

ŹŚŤſřźƿƹ��Ʃŵ����ƾºųƹŵźƯ� řŹō�����ƱřźºƸţ������ƽŚƸƄºƷƹĦě�źºŤƟŵƾĮƴƷźƟ����ÎÏÍ�ƅ�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÐÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ���

��Ʃƹř�ęŚģ���ÎÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÏÏÐ�ÐÔÖ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÑÎ�ƲƿƺƳ�ƩŚŞţƺƟ���

�Źŵ�ƵŶƃ�źƄŤƴƯ�ƽŚƸŝŚŤƧ�ŢſźƸƟƳ�ƵŚƯźƸƯ�Ʃƹř�ƶưǀƳ�Śţ�ŹƺƿźƸƃ�ƭƹŵ�ƶưǀÖÍ���������������

źƴƷ�ƕƺƋƺƯ

��ƾƿŚºŬƬƯ� źƣŚŝŶưŰƯ�����ƱřźºƸţ���ƁŚºƨƴƧ����ÎÑÍ�ƅ�������ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÏÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ï�ÍÒÔ�ÎÐÓ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÑÏ�Ųƿ�ƹ�Ɲźŝ�Źŵ�ƽŵŹƺƴƷƺƧ�������ƽŻƹŹƺƳ�ƭřźƸƃ� �ƾƷƺƨƃ�Ʋǀƀů�����ƱřźºƸţ���żƳŚºƯ����ÖÏ�

ƅ����ƽźƿŻƹ���żǀƯƺƃ�����ÑÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÏÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ô�ÐÍ�ÏÖÍÓ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÑÐ�ƾƯƺưƗ�ƽŵŹƺƴƷƺƧ�������ƽŻƹŹƺƳ�ƭřźƸƃ� �ƾƷƺƨƃ�Ʋǀƀů�����ƱřźºƸţ���żƳŚºƯ����ÔÕ�

ƅ������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÐÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Î�ÏÖ�ÏÖÍÓ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÑÑ�ŵřŶƘŤſř�ŢƿźƿŶƯ�����ƴƯ� �ƽŻŹŵƺĭ�ŵƺưŰƯ�ƾƳŚƐƬſ�źƸģƺ�����ƱřźºƸţ���ƾºſźƳ����

ÓÑ�ƅ�������ƾƘƣŹ��żǀƯƺƃ�����ÏÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ�������Ʃƹř�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�ÐÒ�ÒÍÏÕ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ÎÑÒ�ƾƃŻŹƹ�ƽŚƷƹŵŹř�ƹ�ŚƷŵřŶƿƹŹ�ŢƿźƿŶƯ����ƾƫLjū�ŶǀŬƯ������ƾºƬƗ�ƮǀƷřźºŝř��ƾƳŚƷřźƟ���Ţºſƹŵ���ƾºųźƠƸƣ����

ƱřźƸţ�����šřŹŚƄŤƳř�ƶƀſƺƯ��ƱřźƸţ�ƵŚĮƄƳřŵ����ÐÔÕ�ƅ�������ƽźƿŻƹ�ƺƃżǀƯ�����ÕÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ö�ÓÎÖÔ�ÍÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÑÓ����ƩŚŞǀƫřƹ��šŹŚƸƯ�����Ʀºǀƴƨţ��ƶƿŚě�ƽŚƷ�����ƹ�ŚºƷƦǀŤƧŚţ�ŚƷ���

�ŶƳƺƴƀů�ƶǀƋřŹ����ƭźų��ŵŚºŝō���ŢºſřƺųŹƺěŚƃ����ÕÕƅ�������ƽźƿŻƹ�żǀƯƺƃ�����ÏÒÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÎÍÍÍ�ƶŴƀƳ��ĨŝŚƃ��Ö�ÕÓ�ÒÓÔÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

˺ -Refereeing rules of Savate: in English & French languages.

��źƔƳźƿŻ��ƾƧŹŚƈů�ŚƋŹŶǀưů����ŹŚŤſřźƿƹ��ŻŚŞƷŚƏ�ŭźƟ���Śƀƿźě�ŢƀǀƟřźĭ� �ƽźƷřŵŚưŤƗř�����šřŵŚºſ� řźºƷŻ���ƽźºǀƯ�����ƱřźºƸţ��

�ƂƳřŵ�Ʈǀưƃ����ÎÏÕ�ƅ��������ƾºƘƣŹ���żǀƯƺºƃ�����ÐÍÍÍÍ�ƩŚƿŹ����Ʃƹř�ęŚģ���ÐÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ö�Ï�ÖÎÔÖÐ�ÓÍÍ�ÖÔÕ�

ō�ƽŚƸƃŻŹƹŻŚŝ�ƽŚƸƃŻŹƹ�ƹ�ƾŝ�ÔÖÔ�

ÎÑÕ�ƽŻŚŝźŤģ�ƾưƬƘƯ�Ţǀŝźţ������ƽŻƹŹƺƳ�ƭřźƸƃ��ƾƷƺƨƃ�Ʋǀƀů����ƱřźƸţ���żƳŚºƯ����ÎÑÓ�

ƅ������ƽźƿŻƹ��żǀƯƺƃ�����ÑÍÍÍÍ��ƩŚºƿŹ���������Ʃƹř�ęŚºģ���ÒÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ñ�ÐÎ�ÏÖÍÓ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�

ÎÑÖ�Ƣƿźƛ�šŚŬƳ�ƹ�Śƴƃ������ƾưƓŚƧ�źŞƧř� �ƽƺƬƗ�ƲǀƀůŶǀſ����ƱřźƸţ��ƒǀƠů����ÎÒÏ�

ƅ������ƽźƿŻƹ��ƃżǀƯƺ�����ÏÒÍÍÍ�ƩŚƿŹ���������ƭƺºſ�ęŚģ���ÎÍÍÍƶŴƀƳ���ĨŝŚƃ��Ò�ÔÓ�ÕÓÏÐ�ÖÓÑ�ÖÔÕ�