HADİS EDEBİYATI

HADİS EDEBİYATI

ر� ل�ك�م� ذ�ن�وب�ك�م� ي�غ�ف� ب�ب�ك�م� الل�ه� و� ات$ب�ع�ونى ي�ح� ب(ون� الل�ه� ف� ل� ا�ن� ك�ن�ت�م� ت�ح� ق�حيم/ ور/ ر� غ�ف� الل�ه� و�

De ki: “Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” (Âl-i İmran 31)

ب$ ر� ه� ف� ت$ى ي�ب�ل\غ�ه� غ�ي�ر� ظ�ه� ح� ف� ح� د�يثا ف� ن$ا ح� ع� م� م� ر�أ س� ر� الل$ه� ام� ن�ض$gيه ق� هg ل�ي�س� ب�ف� ق� ام�ل� ف� ب$ ح� ن�ه� و�ر� ه� م� ق� و� أ�ف� �ل�ى م�ن� ه� هg إ ق� ام�ل� ف� ح�

“Bizden bir hadisi işitip, onu öylece ezberleyen ve o şekilde başkasına ulaştıran kimsenin Allah yüzünü ağartsın. Çünkü nice fıkıh yüklü insanlar vardırki kendisinden

daha fakih olana ulaştırır. Nice fıkın taşıyanlar vardır ki fakih değildirler.” Tirmizi, İlm, 7, Hadis no: 2656.

Hadis Edebiyatının Oluşum Safhaları

• HIFZ (Hadislerin ezberlenmesi)

• KİTÂBET (Hadislerin yazıya geçirilmesi)

• TEDVİN (Hadislerin yazılı metinler halinde resmen bir araya toplanması)

• TASNÎF (Belli usullere göre kitaplaştırılması)

HIFZ (Hadislerin ezberlenmesi)

HIFZ (Hadislerin ezberlenmesi)

• Hz. Peygamber döneminde Kur’an’dan başka bir kaynağa düşkünlük gösterilmemesi ve Kur’an’ın kendisine has özelliklerinin müslümanlar tarafından iyice benimsenmesi için hadislerin yazılmasına izin verilmemiştir.

• İlk yıllarda müslümanlar arasında yazmayı bilenler sayıca çok azdı.

Sahabiler hadisleri şu üç yolla öğrenebiliyorlardı.

İlk Dönem Hadis Öğrenme Yolları

Müşafehe Yoluyla(Ağızdan duyarak)

Müşâhede Yoluyla(Hz. Peygamberin Fiil

ve TasvipleriniGörerek)

Sema’ Yoluyla (Hz. Peygamber’denDuymuş ya da onunFiillerini Görmüş birBaşka Sahabiden

İşiterek)

Hadislerin Sahâbiler Tarafından Ezberlenme

Sebepleri

Hz. Peygamber’in sözlerindeki üslüp ve ifade güzelliği,Hz. Peygamber’in sözlerindeki üslüp ve ifade güzelliği, Okuma-yazma bilmeyen ümmi Arap toplumunun Okuma-yazma bilmeyen ümmi Arap toplumunun

hafızasının gelişmiş olması, zihin berraklığı,hafızasının gelişmiş olması, zihin berraklığı, Hadislerin ezberlenmesi ve tebliğinin efendimiz Hadislerin ezberlenmesi ve tebliğinin efendimiz

tarafından teşvik edilmesi,tarafından teşvik edilmesi, Sözlerini tane tane söylemesi ve üç kez tekrar etmesi,Sözlerini tane tane söylemesi ve üç kez tekrar etmesi,

KİTÂBET (Hadislerin yazıya geçirilmesi)

• ‘Kitâbetü’l-hadis’, ‘Kitâbetü’l-ilm’, ‘Takyidu’l-ilm’ olarak anlatılan hadislerin yazılması konusu hadis edebiyatında önemli bir yer tutmaktadır. Bu husus son müsteşriklerin de ilgisini çekmektedir.

Ebu Said el-Hudri (r.a.)’dan Rasulullah (s.a.)’in şöyle buyurduğu rivayet edilmektedir: “Benim ağzımdan Kur’an’dan başka bir şey yazmayınız. Kur’an’dan başka bir şey yazmış olan varsa, derhal

o yazdığını imha etsin. Ancak yazmaksızın benden dilediğiniz gibi rivayet ediniz. Bunda bir beis yoktur. Bir de bile bile her kim

bana isnad ederek yalan uydurursa cehennemdeki yerine hazırlansın.” (Müslim, Zühd 72)

• Abdullah İbn Amr (r.a.)şöyle bir rivayette bulunur: “Rasulullah’dan duyduğum her şeyi ezberlemek maksadıyla

yazıyordum. Kureyş beni bundan nehyetti ve ‘Rasulullah (s.a.) kızgızlık ve sukûnet hallerinde konuşan bir insan iken sen

ondan duyduğun herşeyi nasıl yazarsın? dediler. Bunun üzerine ben yazmaktan vazgeçtim. Sonra durumu Rasulullah’a arz

ettim.

• Eliyle ağzını işaret ederek: “Eliyle ağzını işaret ederek: “Yaz, canım kudret elinde Yaz, canım kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki buradan haktan olan Allah’a yemin ederim ki buradan haktan

başka bir şey çıkmaz!” buyurdu. başka bir şey çıkmaz!” buyurdu.

(Ebu Davud, İlim 3) (Ebu Davud, İlim 3)

Ayrıca Ebu Hureyre(r.a.) şöyle demektedir: “Nebi Ayrıca Ebu Hureyre(r.a.) şöyle demektedir: “Nebi (s.a.)’in ashabı içinde Abdullah b. Amr hariç, benden (s.a.)’in ashabı içinde Abdullah b. Amr hariç, benden daha fazla hadis bilen (rivayet eden) kimse yoktur. daha fazla hadis bilen (rivayet eden) kimse yoktur. Abdullah yazar, ben yazmazdımAbdullah yazar, ben yazmazdım.”(Buhari, İlm39).”(Buhari, İlm39)

M.Hamidullah hoca: M.Hamidullah hoca: Hz. Peygamber’in hayatı Hz. Peygamber’in hayatı boyunca hiçbir şeyin yazılmamış olduğu boyunca hiçbir şeyin yazılmamış olduğu hususunda ileri sürülecek herhangi bir ifadenin, hususunda ileri sürülecek herhangi bir ifadenin, manasızlık hudutlarına varan bir şüphemanasızlık hudutlarına varan bir şüphe olduğu olduğu muhakkaktır.” muhakkaktır.”

Hatta bir iki isnadı tenkid edilmiş bile olsa bizzat Hz. Hatta bir iki isnadı tenkid edilmiş bile olsa bizzat Hz. Peygamber: “İlmi (hadisi) yazı ile tespit ediniz” Peygamber: “İlmi (hadisi) yazı ile tespit ediniz” buyurduğu nakledilmiştir. buyurduğu nakledilmiştir. (İbn Abdilber, Cami,I,86)(İbn Abdilber, Cami,I,86)

ÇÖZÜM:ÇÖZÜM: İbn Kuteybe bu iki grup hadis için iki çözüm yolu İbn Kuteybe bu iki grup hadis için iki çözüm yolu

olduğunu belirtmektedir.olduğunu belirtmektedir. 1. Sünnetin sünnetle neshedilmiş olmasıdır. 1. Sünnetin sünnetle neshedilmiş olmasıdır.

Şöyle ki Hz. Peygamber önce sözlerinin yazılmasını Şöyle ki Hz. Peygamber önce sözlerinin yazılmasını yasaklamış; daha sonra yazılmasına kaydedilmesine yasaklamış; daha sonra yazılmasına kaydedilmesine müsaade etmiştir.müsaade etmiştir.

2. Yazma izninin sadece Abdullah İbn Amr’a (r.a.) mahsus 2. Yazma izninin sadece Abdullah İbn Amr’a (r.a.) mahsus olmasıdır. Çünkü Abdullah İbn Amr, eski kitapları okuyor olmasıdır. Çünkü Abdullah İbn Amr, eski kitapları okuyor Süryanice ve Arapça yazı yazabiliyordu. Onun dışındaki Süryanice ve Arapça yazı yazabiliyordu. Onun dışındaki sahabilerden sadece birkaç kişi yazı yazabiliyordu. sahabilerden sadece birkaç kişi yazı yazabiliyordu. Onlarında yazıları kusurlu idi. Nebi (s.a.) hata Onlarında yazıları kusurlu idi. Nebi (s.a.) hata edebilecekleri endişesiyle onlara hadisleri yazmaktan edebilecekleri endişesiyle onlara hadisleri yazmaktan menetti.menetti.

Hattabi ise, Hattabi ise, “Yasağın önce olması muhtemeldir. Son “Yasağın önce olması muhtemeldir. Son durum ise yazının mübahlığıdır.”durum ise yazının mübahlığıdır.” demektedir. demektedir.

İlk hadis usulü yazarı er-Ramehürmüzî: İlk hadis usulü yazarı er-Ramehürmüzî: “Hadislerin “Hadislerin yazılmasına izin verilmediğine dair rivayetin hicretten yazılmasına izin verilmediğine dair rivayetin hicretten önceki ve Kur’an ile iştigalden alıkoymasından emin önceki ve Kur’an ile iştigalden alıkoymasından emin olunmadığı devir için geçerlidir.”olunmadığı devir için geçerlidir.”

Reşid Rıza ise yukarıdaki İbn Kuteybe ve diğer alimlerin savunduğununtam tersi görüşü savunur: Yani önce hadislerin yazılmasına Hz. Peygamber izin vermiş sonrada yasaklamıştır.

İbn Kuteybe’nin savunduğu görüşü şu olayda desteklemektedir. Mekke’nin fethi günü Hz. Peygamber (s.a.) Ebü Şah için Fetih hutbesinin yazılmasını emretmiştir. Bu olayda son yıllara rastladığı için yazma iznini daha sonra olduğu anlaşılmaktadır.

Bir başka husus ise Abdullah İbn Amr (r.a.) vefat ettiği zaman es-Sadıka diye meşhur olan sahifesi yanında bulunmaktaydı. Şayet Reşid Rıza’nın dediği gibi yazma yasağı sonra olsaydı elbette Abdullah bu sahifeyi imha ederdi.

Hadislerin yazıya geçirilmesi önündeki en önemli engel: “Kur’an’dan başka bir şeye düşkünlük gösterilmesi ve bu yüzden Kur’an’ın terkedilmesi endişesi, aynı zamanda Kur’an sahifeleri yanına yazılan hadislerin Kur’anla karışması endişesidir diyebiliriz.

Hz. Ömer sünnete ait bilgileri yazdırmayı ve bir araya toplamayı düşünmüş, bu fikrini sahabilere

açıklamış, tasviplerini almıştır. Ancak bir ay süren istihâre sonunda kararını: “Ben hadisleri yazdırmayı istemiştim.

Hatırladım ki sizden önce bir millet, kitaplar yazmışlar ve onlara önem

vermişler ve Allah’ın kitabını terketmişlerdi. Allah’a yemin ederim ki

ben, Allah’ın kitabını bir başka şeyle örtemem, ona gölge düşüremem.”

sözleriyle bildirmiştir.

Hadislerin yazımı meselesini müstakil bir eserde Hadislerin yazımı meselesini müstakil bir eserde ele alan Hatib Bağdadi: ele alan Hatib Bağdadi: “Açıkça ortaya çıkmıştır “Açıkça ortaya çıkmıştır ki, ilk asırda hadislerin yazılmasının hoş ki, ilk asırda hadislerin yazılmasının hoş karşılanmaması, Allah’ın kitabına bir başka şeyi karşılanmaması, Allah’ın kitabına bir başka şeyi eş tutmamak veya bir başka şey sebebiyle eş tutmamak veya bir başka şey sebebiyle Kur’an’la meşguliyetten uzak kalmamak içindir.”Kur’an’la meşguliyetten uzak kalmamak içindir.” diyerek gerçek durumu tespit etmektedir. diyerek gerçek durumu tespit etmektedir. (Takyidü’l-ilm, s.93) (Takyidü’l-ilm, s.93)

Delilsiz Bir İddia:Delilsiz Bir İddia: Müsteşrik Goldziher (ö.1921) bahis Müsteşrik Goldziher (ö.1921) bahis konusu bu iki hadisin konusu bu iki hadisin ehl-i re’y ve ehl-i hadisehl-i re’y ve ehl-i hadis tarafından tarafından uydurulmuş olduğu görüşündedir.uydurulmuş olduğu görüşündedir.

Ehl-i hadis, hadislerin sıhhatı ve onlarla ihticac hususunda Ehl-i hadis, hadislerin sıhhatı ve onlarla ihticac hususunda ellerinde bir delil bulunması için yazılması cevâzına kaildirler.ellerinde bir delil bulunması için yazılması cevâzına kaildirler.

Ehl-i re’y ise –aksine- hadislerle oluşan hükümleri inkar Ehl-i re’y ise –aksine- hadislerle oluşan hükümleri inkar edebilmek için hadislerin yazılmasının nehyedildiği edebilmek için hadislerin yazılmasının nehyedildiği savunurlar.savunurlar.

Hadislerin yazıldığının en önemli belgeleri SAHİFELER’dir.

Abdullah b. Amr b. el-As’ın 1000 kadar

hadis ihtiva eden, ‘es-Sahifetü’s-sadıka’sı ile Hemmam b. Münebbih’in hocası Ebu Hureyre (r.a.) dan rivayet ettiği hadisleri içeren 138 hadislik sahifesi (günümüze kadar gelmiş)en önemlileridir.

Yine Sahabe-i kiram arasında yaklaşık 50 kişinin sahifesi bulunmaktadır. Bunlar: Eyyüb el-Ensari, Ebu Bekr es-Sıddîk, Ebu Bekr es-Sakafi,Ebu Hureyre, Ebu Şah, Ebu Umame, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Mes’ud, Abdullah b. Amr b.el-As, Abdullah b. Zübeyr, Aişe, Ali b. Ebi Talib, Enes b. Malik vb.leridir.

TEDVİN TEDVİN (Hadislerin yazılı metinler halinde resmen bir araya

toplanması)

• Tedvin, sözlükte dağınık malzemenin bir araya toplanması demektir.

• Istılai anlamı ise, Henüz yazıya geçmemiş rivayetleri yazıya geçirmek, eskiden yazılmış veya yeni yazıya geçirilmiş olan hadis metinlerini ayırıma tabi tutmadan bir araya toplamak, gibi iki ayrı işi ifade etmektedir.

• Tedvin faaliyetleri ilk zamanlardan beri süregelmiş ise de resmi anlamda ilk müdevvin İbn Şihab ez-Zühri’dir.

• Ömer b. Abdilaziz (101/719) Medine Valisi Ebu Bekr b. Hazm’a gönderdiği resmi yazı şöyledir.

•“Hz. Peygamber’in hadislerini, sünnetlerini (Amra bint Abdirrahman’ın rivayetlerini) araştır ve yaz; zira ben, ilmin kaybolmasından ve alimlerin yok olmasından endişe ediyorum.”

Tedvin, sünnet malzemesini her hangi bir ayırım söz konusu olmaksızın ve yok olmaktan korumak maksadıyla yazılı olarak bir araya getirmek şeklinde gerçekleştirilmiştir.Tedvin, II.hicri asrın ilk çeyreğinde bitmiş, tasnif dönemi onu takip etmiştir.

TASNÎF (Belli usullere göre kitaplaştırılması)

• Tasnif, sınıflandırmak, aynı cinsten olan ya da aralarında bir araya getirilmelerini gerektiren ortaklıklar bulunan malzemeyi başkalarından ayırmak anlamındadır.

• Terim olarak, müdevven Hadis malzemesi içinde yer alan hadisleri konularına göre ayırıp belli bâb veya bölümlerde toplamak demektir.

• Kaynaklardan edindiğimiz bilgiye göre Hicaz’da Abdülmelik b. Cüreyc (150/767), Irak’ta Said b. Ebi Arûbe (156/773), Suriye’de el-Evzai (159/775), Kufe’de Zaide b.Kudame (160/776) ve Süfyan es-Sevri (161/777) Basra’da Hammad b. Seleme (165/781) Medine’de Muhammed b. Abdirrahman (159/775)Yemen’de Ma’mer b. Raşid (152/769)

ilk musannef müellifleridir.

Her fırsatta ümmetin kültür mirasını bulandırmayı kendine görev Her fırsatta ümmetin kültür mirasını bulandırmayı kendine görev bilen Müsteşrik Goldziher, ilk müelliflerin eserleri elde mevcut bilen Müsteşrik Goldziher, ilk müelliflerin eserleri elde mevcut olmadığından tedvin ve tasnif dönemini birleştirerek ilk musannef olmadığından tedvin ve tasnif dönemini birleştirerek ilk musannef hadis eserinin Buhâri’nin hadis eserinin Buhâri’nin SahihSahih’i olduğunu iddia eder.’i olduğunu iddia eder.

Hadislerin günümüze intikal safhaları arasında en uzun süre olarak Hadislerin günümüze intikal safhaları arasında en uzun süre olarak Tasnif dönemi gelmektedir. H.II. asrın büyük bir bölümü, hadis Tasnif dönemi gelmektedir. H.II. asrın büyük bir bölümü, hadis edebiyatının altın çağı III. asır ve orijinal hadis edebiyatı edebiyatının altın çağı III. asır ve orijinal hadis edebiyatı mahsullerinin son örneklerinin verildiği IV. asrın ilk yarısı bu mahsullerinin son örneklerinin verildiği IV. asrın ilk yarısı bu safhaya ait kabul edilebilir. safhaya ait kabul edilebilir.

Hz. Peygamberden Günümüze Hadisin İntikal Safhaları

HADİS1- HIFZ

2- KİTÂBET 3- TEDVİN 4- TASNÎF

Sahabi Ravilere Göre Tasnif

(Ale’r-ricâl)

Konularına Göre Tasnif (Ale’l-ebvab)

MÜSNEDLER

“Müsned”

ismini taşıyan

eserler

“Mu’cemler”

MUSANNEFLER

“Musannef” ismini taşıyan eserler

“Sünenler”

“Cami”ler

-Müstedrek

-Müstahrec

-Zevaid. Vb.

MÜSNEDLERMÜSNEDLER► Bu sistemde konularına bakılmaksızın, hadisler

sahabi ravilerine göre ard arda sıralanır.► Müsnedlerde ki yer alan sahabilerin sıralanışı:Müsnedlerde ki yer alan sahabilerin sıralanışı:-İlk önce Müslüman olanlar, kabilelerine göre, yerleştikleri -İlk önce Müslüman olanlar, kabilelerine göre, yerleştikleri

şehirlere göre,şehirlere göre,

-Aşere-i mübeşşere ve onlara yakın olan ashab,-Aşere-i mübeşşere ve onlara yakın olan ashab,

-Ehl-i beyt ve Haşimoğulları-Ehl-i beyt ve Haşimoğulları

-Mekkeliler, Medineliler, Şamlılar, Basralılar, -Mekkeliler, Medineliler, Şamlılar, Basralılar,

-Hz. Peygamberin hanımları ve diğer kadın sahabiler-Hz. Peygamberin hanımları ve diğer kadın sahabiler

-En sonunda ismi bilinmeyen bazı sahabilerin müsnedleri yer -En sonunda ismi bilinmeyen bazı sahabilerin müsnedleri yer alır alır

► 1- et-Teyâlisi (204/819)ve Müsnedi► 2- el-Humeydi (219/834)ve Müsnedi► 3- Ahmed b. Hanbel (h.241/855) ve Müsnedi

MU’CEMLERMU’CEMLER Bu sistem Mu’cem genel adıyla anılan Bu sistem Mu’cem genel adıyla anılan

kitaplardan meydana gelmektedir.kitaplardan meydana gelmektedir. Hadisçiler, hadislerin, sahabe, şeyh, veya

beldelere göre çoğu kere alfabetik olarak sıralandığı eserlere.mu’cem denir.

-et-Tebarâni (360/971): el-Mu’cemu’l-kebir, el-Mu’cemu’l-evsat, el-Mu’cemu’s-sağir

MUSANNEFLERMUSANNEFLER

Musannefler sünenlerdeki merfu hadisler Musannefler sünenlerdeki merfu hadisler ilaveten mevkuf ve maktu hadisleri de ilaveten mevkuf ve maktu hadisleri de ihtiva eden eserlerdir.ihtiva eden eserlerdir. Sünenler ise, Sünenler ise, taharetten vasiyyete kadar bütün fıkhi konulara taharetten vasiyyete kadar bütün fıkhi konulara ait merfu hadisleri ihtiva eden fıkıh kitapları ait merfu hadisleri ihtiva eden fıkıh kitapları tertibindeki hadis kitaplarıdır.tertibindeki hadis kitaplarıdır.

1- İmam Mâlik (179/795) ve el-Muvatta 2- Abdurrezzak b. Hemman (211/827) ve

el-Musannef 3- İbn Ebi Şeybe (235/849), el-Musannef

CÂMİ’LERCÂMİ’LER►Câmi’ler dini konuların hemen tamamını

kapsayan sekiz ana bölüme ayrılırlar. Her Her birine “kitab” denen bu bölümlerşöyledir:birine “kitab” denen bu bölümlerşöyledir:

► 1-İman: inanç konularıyla alakalıdır.► 2-Ahkam ve sünen: İbadet ve muamelata dair.► 3-Rikak ve Zühd: Ahlak ve nefis terbiyesiyle alakalıdır.► 4-Et’ime,eşribe,adab: Beşeri ilişkilerle alakalıdır.► 5-Tefsir: Ayetlerin hadislerle açıklanması► 6-tarih, siyer, cihad: Devletler arası ilişkiler,savaş-barış► 7-Menakıb: Hz. Peygamber ve diğer peygamberler ve

ashabın yaşantısıyla ilgili kunular► 8-Fiten ve Melahim: Kıyamet ve gelecekle ilgili konular

Bu alanda yazılan eserler:Bu alanda yazılan eserler:

1- Buhâri ve Sahihi1- Buhâri ve Sahihi

2- Müslim ve Sahihi2- Müslim ve Sahihi

3- Tirmizi ve Cami’î 3- Tirmizi ve Cami’î

SÜNENLERSÜNENLER►Sünen, tahâretten vasiyyete kadar bütün Sünen, tahâretten vasiyyete kadar bütün

fıkhi konulara dair hadisleri ihtiva eden fıkhi konulara dair hadisleri ihtiva eden eserlerdir. Diğer bir ifadeyle, eserlerdir. Diğer bir ifadeyle, Fıkıh Fıkıh bablarına göre tasnif edilmiş ahkam bablarına göre tasnif edilmiş ahkam hadislerini muhtevi kitaplara sünen hadislerini muhtevi kitaplara sünen denir.denir.

►Sünenler, Hz. Peygamber’in söz, fiil, ve Sünenler, Hz. Peygamber’in söz, fiil, ve takrirlerini bize nakleden merfu sünnetlerdir.takrirlerini bize nakleden merfu sünnetlerdir.

►Sünenleri muhtevalarına göre, ibâdât, Sünenleri muhtevalarına göre, ibâdât, ukubat ve muamelat bölümleriyle ukubat ve muamelat bölümleriyle özetlemek mümkündür.özetlemek mümkündür.

►Sünen denilince akla Kütüb-i Sitte’ye dahil Sünen denilince akla Kütüb-i Sitte’ye dahil olanlar gelmektedir. Biz burada diğerlerini olanlar gelmektedir. Biz burada diğerlerini de zikretmeye çalışacağız.de zikretmeye çalışacağız.

Bu alanda yazılan eserler:Bu alanda yazılan eserler:

1- Ebu Davud ve Süneni1- Ebu Davud ve Süneni

2- Nesâi ve Süneni2- Nesâi ve Süneni

3- İbn Mâce ve Süneni3- İbn Mâce ve Süneni

4- Dârimi ve Süneni4- Dârimi ve Süneni

5- Dârekutni ve Süneni5- Dârekutni ve Süneni

6- Beyhaki ve es-Sünenü’l-Kübrası6- Beyhaki ve es-Sünenü’l-Kübrası

ALE’R-RİCÂL TASNİF EDİLEN HADİS KİTAPLARIALE’R-RİCÂL TASNİF EDİLEN HADİS KİTAPLARI► Sahabi olan raviler müslüman olmaktaki kıdemleri, Hz. Peygambere olan yakınlık dereceleri gibi Sahabi olan raviler müslüman olmaktaki kıdemleri, Hz. Peygambere olan yakınlık dereceleri gibi

çeşitli kriterlere göre sıralanırlar ve her birinden rivayet edilen hadisler konularına bakılmaksızın çeşitli kriterlere göre sıralanırlar ve her birinden rivayet edilen hadisler konularına bakılmaksızın isimleri altına dercedilirlerisimleri altına dercedilirler..

► MÜSNEDLER:MÜSNEDLER: Hazreti Peygamberden rivâyet eden ilk raviye göre tasnif edilen kitaplardır.Hazreti Peygamberden rivâyet eden ilk raviye göre tasnif edilen kitaplardır.► Ebû Dâvud et-Tayâlisî, (ö. 204/819) Ebû Dâvud et-Tayâlisî, (ö. 204/819) MüsnedMüsned► Ebû Bekir İsâ el-Hümeydî,Ebû Bekir İsâ el-Hümeydî, (ö. 219/834) Müsned (ö. 219/834) Müsned► Ahmed b. Hanbel,(ö 241) Ahmed b. Hanbel,(ö 241) MüsnedMüsned► MU’CEMLER:MU’CEMLER: Müellifin hocaları arasında Hz. Peygamberden rivâyet eden son raviye göre tanif Müellifin hocaları arasında Hz. Peygamberden rivâyet eden son raviye göre tanif

edilen kitaplardır.edilen kitaplardır.► Ebû’l-Kâsım Eyyüb et-Taberâni, (ö. 360/971) Ebû’l-Kâsım Eyyüb et-Taberâni, (ö. 360/971) Mu’cem (el-Mu’cemu’s-Selâse)Mu’cem (el-Mu’cemu’s-Selâse)ALE’L EBVÂB TASNİF EDİLEN HADİS KİTAPLARIALE’L EBVÂB TASNİF EDİLEN HADİS KİTAPLARI► Hadisler râvilerine bakılmaksızın konularına göre tasnife tabi tutulurlar.Hadisler râvilerine bakılmaksızın konularına göre tasnife tabi tutulurlar.► MUSANNEFLER: MUSANNEFLER: Taharetten vasiyyete kadar bütün fıkhî konulara ait merfu, mevkuf ve maktu Taharetten vasiyyete kadar bütün fıkhî konulara ait merfu, mevkuf ve maktu

rivayetleri ihtiva eden kitaplardırrivayetleri ihtiva eden kitaplardır..► İmam Mâlik, (ö. 179/795) İmam Mâlik, (ö. 179/795) el-Muvattael-Muvatta► Abdurrezzak b. Hemmâm, (211/827) Abdurrezzak b. Hemmâm, (211/827) el-Musannefel-Musannef► İbn Ebî Şeybe, (ö. 235/849) İbn Ebî Şeybe, (ö. 235/849) MusannefMusannef► CÂMİ’LER: CÂMİ’LER: Dîni konuların hemen hepsini ihtiva ettiği kabul edilen “İman, Ahkâm, Rikak, Et’ime, Dîni konuların hemen hepsini ihtiva ettiği kabul edilen “İman, Ahkâm, Rikak, Et’ime,

Tefsir, Siyer, Menâkıb, Fiten” sekiz ana bölümü ifade ederler.Tefsir, Siyer, Menâkıb, Fiten” sekiz ana bölümü ifade ederler.► Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Buhâri (ö. 256/870) Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Buhâri (ö. 256/870) el-Câmiu’l-müsnedu’s-sahîhu’l-muhtasar el-Câmiu’l-müsnedu’s-sahîhu’l-muhtasar

min umûri Rasûlillah sünenihi ve eyyâmihmin umûri Rasûlillah sünenihi ve eyyâmih► Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/874) Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/874) el-Müsnedü’s-Sahihel-Müsnedü’s-Sahih► SÜNENLER: SÜNENLER: Tahâretten vasiyyete kadar bütün fıkhî konulara ait sadece merfu hadisleri ihtiva eden Tahâretten vasiyyete kadar bütün fıkhî konulara ait sadece merfu hadisleri ihtiva eden

fıkıh kitapları tertibindeki hadis kitaplarıdır.fıkıh kitapları tertibindeki hadis kitaplarıdır.► Muhammed b. İsâ b. Sevre et-Tirmizî, (ö. 279/892)Muhammed b. İsâ b. Sevre et-Tirmizî, (ö. 279/892) el-Câmi’u’s-Sahih, Sünenü’t-Tirmizî el-Câmi’u’s-Sahih, Sünenü’t-Tirmizî► Ebû Davud Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistâni, (ö. 275/888) Ebû Davud Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistâni, (ö. 275/888) SünenSünen► Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb en-Nesâî, (ö. 303/915) Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb en-Nesâî, (ö. 303/915) Sünen (el-Müctebâ)Sünen (el-Müctebâ)► Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî,(İbn Mâce), (ö. 273/886)Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî,(İbn Mâce), (ö. 273/886) SünenSünen► Ebû Muhammed Abdillah es-Semerkandî ed-Dârimî (ö. 255/868)Ebû Muhammed Abdillah es-Semerkandî ed-Dârimî (ö. 255/868) SünenSünen► Ebû’l-Hasen Ali b. Ömer ed-Dârekutnî (385/995)Ebû’l-Hasen Ali b. Ömer ed-Dârekutnî (385/995) Sünen Sünen► Ahmed b. El-Hüseyn el-Beyhakî (458/1066)Ahmed b. El-Hüseyn el-Beyhakî (458/1066) es-Sünenü’l-Kübrâ es-Sünenü’l-Kübrâ

► Yukarıda yeralan hadis eserleri ilk kaynak eserlerdir. Daha sonraki eserler bunlar üzerine Yukarıda yeralan hadis eserleri ilk kaynak eserlerdir. Daha sonraki eserler bunlar üzerine yapılmış çalışmalardır.yapılmış çalışmalardır.

TASNİF DEVRİ SONRASI HADİS ESERLERİTASNİF DEVRİ SONRASI HADİS ESERLERİ

Alfabetik Hadis EserleriAlfabetik Hadis Eserleri Celâleddin es-Suyûtî (ö. 911/1505)Celâleddin es-Suyûtî (ö. 911/1505) el-Câmi’u’s-sağîrel-Câmi’u’s-sağîr Ahmed Ziyaeddin Gümüşhânevî, (ö. 1311/1893)Ahmed Ziyaeddin Gümüşhânevî, (ö. 1311/1893) Râmûzu’l-ehâdîs Râmûzu’l-ehâdîs

Halk Dilinde Hadis Diye Dolaşan Sözlerle İlgili EserlerHalk Dilinde Hadis Diye Dolaşan Sözlerle İlgili Eserler El-Aclûnî, (ö. 1162/1749) El-Aclûnî, (ö. 1162/1749) Keşfu’l-HafâKeşfu’l-Hafâ Es-Sehâvî, (ö. 902/1496) Es-Sehâvî, (ö. 902/1496) el-Mekâsıdu’l-haseneel-Mekâsıdu’l-hasene Zerkeşi (ö. 794/1392)Zerkeşi (ö. 794/1392) et-Tezkiraet-Tezkira İbn Hacer (ö. 852/1448İbn Hacer (ö. 852/1448) ) el-Leailu’l-mensürael-Leailu’l-mensüra Suyuti (ö. 911/1505)Suyuti (ö. 911/1505) ed-Düreru’l-müntesıraed-Düreru’l-müntesıra Şa’rani’nin (ö. 973/1565)Şa’rani’nin (ö. 973/1565) el-Bedru’l-münirel-Bedru’l-münir

Zayıf ve Mevzu Sözlerle İlgili EserlerZayıf ve Mevzu Sözlerle İlgili Eserler İbnu’l-Kayserani el-Makdisi (ö. 507/1113) İbnu’l-Kayserani el-Makdisi (ö. 507/1113) Marifetu’t-tezkiraMarifetu’t-tezkira İbnu’l-Cevzi (ö. 597/1505) İbnu’l-Cevzi (ö. 597/1505) el-Mevzuatel-Mevzuat Mevsıli (ö. 622/1225) Mevsıli (ö. 622/1225) el-Muğniel-Muğni İbn Teymiye (ö. 728/1328) İbn Teymiye (ö. 728/1328) er-Risale fi ehadisi’l-mevzuaer-Risale fi ehadisi’l-mevzua Suyuti (ö. 911/1505) Suyuti (ö. 911/1505) el-Lealiu’l-masnuael-Lealiu’l-masnua Ali el-Kari’nin (ö. 1014/1605) Ali el-Kari’nin (ö. 1014/1605) el-Masnu’ ve Esraru’l-merfuael-Masnu’ ve Esraru’l-merfua Şevkanî (ö. 1250/1831) Şevkanî (ö. 1250/1831) el-Fevaidel-Fevaid Leknevi (ö. 1304/1886) Leknevi (ö. 1304/1886) el-Asaru’l-merfuael-Asaru’l-merfua Ezheri (ö. 1325/1907) Ezheri (ö. 1325/1907) Tahziru’l-müsliminTahziru’l-müslimin Elbanî, Elbanî, SilsileSilsile

KÜTÜB-KÜTÜB-İİ T TİİS’AS’A Altı hadis kitabı, İslâm âlimleri arasında diğerlerini gölgede bırakacak derecede Altı hadis kitabı, İslâm âlimleri arasında diğerlerini gölgede bırakacak derecede

rağbet görmüş ve bu eserler "Kütûb-i Sitte" adıyla şöhret bulmuştur. Kütüb-i Sitte rağbet görmüş ve bu eserler "Kütûb-i Sitte" adıyla şöhret bulmuştur. Kütüb-i Sitte hadîsleri, rivayetler farklılık arzetsede tekrarlar dahil yaklaşık 32632 adedi hadîsleri, rivayetler farklılık arzetsede tekrarlar dahil yaklaşık 32632 adedi bulmaktadır. Bunların dağılımı Buharî: 9082, Müslim: 7275, Nesâî: 5724, Ebu Dâvud: bulmaktadır. Bunların dağılımı Buharî: 9082, Müslim: 7275, Nesâî: 5724, Ebu Dâvud: 5274, Tirmizî: 3951, Muvatta: 1326 hadîsten oluşmaktadır. Başlangıçta, Kütüb-i Sitte 5274, Tirmizî: 3951, Muvatta: 1326 hadîsten oluşmaktadır. Başlangıçta, Kütüb-i Sitte denilince Buharî ve Müslim’in sahihleri ile, Nesâî, Ebû Dâvud ve Tirmizi'nin denilince Buharî ve Müslim’in sahihleri ile, Nesâî, Ebû Dâvud ve Tirmizi'nin Sünen'leri ve İmam Mâlik'in Muvattâ'ı akla gelmekteydi. Ancak, daha sonraki Sünen'leri ve İmam Mâlik'in Muvattâ'ı akla gelmekteydi. Ancak, daha sonraki âlimler, İbnu Mâce'nin Sünen’inde yer alan ve diğer hadîs kitaplarında bulunmayan âlimler, İbnu Mâce'nin Sünen’inde yer alan ve diğer hadîs kitaplarında bulunmayan hadîslerin çokluğunu gözönüne alıp, Kütüb-i Sitte'nin altıncı kitabı olarak, Muvatta hadîslerin çokluğunu gözönüne alıp, Kütüb-i Sitte'nin altıncı kitabı olarak, Muvatta yerine İbnu Mâce’nin Sünen’ini kabul etmişlerdir.yerine İbnu Mâce’nin Sünen’ini kabul etmişlerdir.

Temel hadis eserlerinin tasnifinden hemen sonra ayrı müelliflerce ve ayrı amaçlar Temel hadis eserlerinin tasnifinden hemen sonra ayrı müelliflerce ve ayrı amaçlar doğrultusunda meydana getirilmiş eserlerdeki hadisleri tekrarlarını çıkararak bir doğrultusunda meydana getirilmiş eserlerdeki hadisleri tekrarlarını çıkararak bir araya toplamak suretiyle geniş çaplı çalışmalar telif edilmiştir. Bunların başında araya toplamak suretiyle geniş çaplı çalışmalar telif edilmiştir. Bunların başında Endülüslü bir âlim olan Ebu’l-Hasen Rezin b. Muâviye el-Abderî es-Serakostî (ö. Endülüslü bir âlim olan Ebu’l-Hasen Rezin b. Muâviye el-Abderî es-Serakostî (ö. 535/1140) İbn Mâce’nin Sünen’i yerine İmam Mâlik’in Muvatta’ını koyarak Kütüb-i 535/1140) İbn Mâce’nin Sünen’i yerine İmam Mâlik’in Muvatta’ını koyarak Kütüb-i Sitte’nin hadislerini Sitte’nin hadislerini et-Tecrîd li’s-Sıhah ve’s-Sünen et-Tecrîd li’s-Sıhah ve’s-Sünen adıyla bir araya toplamıştır. adıyla bir araya toplamıştır. Daha sonra Daha sonra İbnu’l-Esîr el-Cezerî İbnu’l-Esîr el-Cezerî (ö. 606/1209) benzeri bir çalışma yaparak (ö. 606/1209) benzeri bir çalışma yaparak Câmi’u’l-usûl li ehâdîsi’r-RasûlCâmi’u’l-usûl li ehâdîsi’r-Rasûl adlı eseri meydana getirmiştir. Bu eser Kemal adlı eseri meydana getirmiştir. Bu eser Kemal Sandıkçı bey tarafından tercüme edilmiştir. Câmi’u’l-usûl üzerine Sandıkçı bey tarafından tercüme edilmiştir. Câmi’u’l-usûl üzerine Mecduddîn Mecduddîn Fîrûzâbâdî Fîrûzâbâdî (ö.(ö. 817/1414) tarafından “817/1414) tarafından “Teysîru’l-vusûl ilâ Câmi’il-usûl” Teysîru’l-vusûl ilâ Câmi’il-usûl” adıyla bir adıyla bir ihtisar çalışması yapılmıştır.ihtisar çalışması yapılmıştır.

Günümüzde Kütüb-i Sitte olarak bilinen ve İbrahim Canan bey Günümüzde Kütüb-i Sitte olarak bilinen ve İbrahim Canan bey tarafındanda tercüme ve şerhi yapılan 18 ciltlik eser aslında Teysîru’l-tarafındanda tercüme ve şerhi yapılan 18 ciltlik eser aslında Teysîru’l-vusûl adlı eserin tercümesidir. Ayrıca bu esere İmam Mâlik’in eserindeki vusûl adlı eserin tercümesidir. Ayrıca bu esere İmam Mâlik’in eserindeki diğer hadislerde ilave edilmiştir.diğer hadislerde ilave edilmiştir.

Bu altı kitaba ilave edilen üç kitap daha bulunmaktadır. Bu dokuz meşhur Bu altı kitaba ilave edilen üç kitap daha bulunmaktadır. Bu dokuz meşhur kitaba kütüb-i tis’a denir. Bu kitaplar aşağıda ele zikredilmiştir.kitaba kütüb-i tis’a denir. Bu kitaplar aşağıda ele zikredilmiştir.

Kütüb-i Sitte

Altı hadis kitabı, İslâm âlimleri arasında diğerlerini gölgede bırakacak derecede rağbet görmüş ve bu eserler "Kütûb-i Sitte" adıyla şöhret bulmuştur. Kütüb-i Sitte hadîsleri, rivayetler farklılık arzetsede tekrarlar dahil yaklaşık 32632 adedi bulmaktadır. Bunların dağılımı Buharî: 9082, Müslim: 7275, Nesâî: 5724, Ebu Dâvud: 5274, Tirmizî: 3951, Muvatta: 1326 hadîsten oluşmaktadır. Başlangıçta, Kütüb-i Sitte denilince Buharî ve Müslim’in sahihleri ile, Nesâî, Ebû Dâvud ve Tirmizi'nin Sünen'leri ve İmam Mâlik'in Muvattâ'ı akla gelmekteydi. Ancak, daha sonraki âlimler, İbnu Mâce'nin Sünen’inde yer alan ve diğer hadîs kitaplarında bulunmayan hadîslerin çokluğunu gözönüne alıp, Kütüb-i Sitte'nin altıncı kitabı olarak, Muvatta yerine İbnu Mâce’nin Sünen’ini kabul etmişlerdir.

Temel hadis eserlerinin tasnifinden hemen sonra ayrı müelliflerce ve ayrı amaçlar doğrultusunda meydana getirilmiş eserlerdeki hadisleri tekrarlarını çıkararak bir araya toplamak suretiyle geniş çaplı çalışmalar telif edilmiştir. Bunların başında Endülüslü bir âlim olan Ebu’l-Hasen Rezin b. Muâviye el-Abderî es-Serakostî (ö. 535/1140) İbn Mâce’nin Sünen’i yerine İmam Mâlik’in Muvatta’ını koyarak Kütüb-i Sitte’nin hadislerini et-Tecrîd li’s-Sıhah ve’s-Sünen adıyla bir araya toplamıştır. Daha sonra İbnu’l-Esîr el-Cezerî (ö. 606/1209) benzeri bir çalışma yaparak Câmi’u’l-usûl li ehâdîsi’r-Rasûl adlı eseri meydana getirmiştir. Bu eser Kemal Sandıkçı bey tarafından tercüme edilmiştir. Câmi’u’l-usûl üzerine Mecduddîn Fîrûzâbâdî (ö. 817/1414) tarafından “Teysîru’l-vusûl ilâ Câmi’il-usûl” adıyla bir ihtisar çalışması yapılmıştır.

Günümüzde Kütüb-i Sitte olarak bilinen ve İbrahim Canan bey tarafındanda tercüme ve şerhi yapılan 18 ciltlik eser aslında Teysîru’l-vusûl adlı eserin tercümesidir. Ayrıca bu esere İmam Mâlik’in eserindeki diğer hadislerde ilave edilmiştir.

Bu altı kitaba ilave edilen üç kitap daha bulunmaktadır. Bu dokuz meşhur kitaba kütüb-i tis’a denir.

Kütüb-i Tis’a1. Buhâri, 2. Müslim, 3. Ebû Dâvud, 4. Tirmizî, 5. Nesâî, 6. İbn Mâce, 7. Dârimî, 8. Muvattâ, 9. Ahmed b. Hanbel

Hadis ilmi ile ilgili kavram ve temel kaynaklar hakkında bilgi kazanılacak ve hadis kaynaklarından yararlanma sırasında Hadis ilmi ile ilgili kavram ve temel kaynaklar hakkında bilgi kazanılacak ve hadis kaynaklarından yararlanma sırasında karşılaşılabilecek sorunlara dikkat gösterilerek hadislerden etkin ve yararlı faydalanabilme bilgi ve becerisi karşılaşılabilecek sorunlara dikkat gösterilerek hadislerden etkin ve yararlı faydalanabilme bilgi ve becerisi kuvvetlendirilecektir. Temel hadis kavramları ve kaynakları üzerinde ağırlıklı olarak durulmalı ve eser adları ezberlemekten kuvvetlendirilecektir. Temel hadis kavramları ve kaynakları üzerinde ağırlıklı olarak durulmalı ve eser adları ezberlemekten çok, nitelik ve içerikleri fark edilmelidir.çok, nitelik ve içerikleri fark edilmelidir.

11.. Muhammed b. İsmâîl b. İbrahim Muhammed b. İsmâîl b. İbrahim el-Buhârî el-Buhârî

194/810 yıllarında Buhara’da doğmuştur. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur. Kırk 194/810 yıllarında Buhara’da doğmuştur. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur. Kırk yıl süren ilim yolculuklarında yüz bini sahih toplam üçyüz bin hadis ezberlediğini yıl süren ilim yolculuklarında yüz bini sahih toplam üçyüz bin hadis ezberlediğini belirtmektedir. Ders aldığı hoca sayısı ise bini bulmuştur. Yetmiş bin râvi’den dinlediği belirtmektedir. Ders aldığı hoca sayısı ise bini bulmuştur. Yetmiş bin râvi’den dinlediği hadisleri onaltı yılda kitap haline getirmiştir. Buhâri te’lif hayatına daha öğrencilik yıllarında hadisleri onaltı yılda kitap haline getirmiştir. Buhâri te’lif hayatına daha öğrencilik yıllarında başlamıştır. başlamıştır. et-Târîhu’s-sağîr, et-Târîhu’l-evsât, et-Târîhu’l-kebîr, el-Edebü’l-müfred, ed-Duafâ et-Târîhu’s-sağîr, et-Târîhu’l-evsât, et-Târîhu’l-kebîr, el-Edebü’l-müfred, ed-Duafâ gibi eserleri de bulunmaktadır. 256/870 yılında Buhara yakınlarında ki Hartenk’de vefat gibi eserleri de bulunmaktadır. 256/870 yılında Buhara yakınlarında ki Hartenk’de vefat etmiştir.etmiştir.

Onun en ünlü kitabı “Buhâri” olarak ifade edilen, Onun en ünlü kitabı “Buhâri” olarak ifade edilen, el-Câmiu’l-müsnedu’s-sahîhu’l-el-Câmiu’l-müsnedu’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Rasûlillah ve sünenihi ve eyyâmih muhtasar min umûri Rasûlillah ve sünenihi ve eyyâmih adlı eseridir. Buhâri, Sahîh’ini adlı eseridir. Buhâri, Sahîh’ini altıyüzbin hadis arasından seçmiştir. 9 cilt, 97 kitap 3730 bâbtan oluşmuştur. Mükerrerleri altıyüzbin hadis arasından seçmiştir. 9 cilt, 97 kitap 3730 bâbtan oluşmuştur. Mükerrerleri ile birlikte 7275, mükerrerler dışında 2761 hadis ihtivâ etmektedir. Konu başlıkları olan bâb ile birlikte 7275, mükerrerler dışında 2761 hadis ihtivâ etmektedir. Konu başlıkları olan bâb başlıklarında çoğu zaman âyet-i kerîmeleri bazen hadisleri hatta bunlar içerisinde hafif başlıklarında çoğu zaman âyet-i kerîmeleri bazen hadisleri hatta bunlar içerisinde hafif za’fiyet içerenlerini bile senedsiz olarak kullanmıştır. Bazen de serbest şekilde ancak fıkhî za’fiyet içerenlerini bile senedsiz olarak kullanmıştır. Bazen de serbest şekilde ancak fıkhî bir anlam taşıyan cümleleri kullanmıştır. Bu yüzden Buhârî’nin fıkhî görüşleri bab bir anlam taşıyan cümleleri kullanmıştır. Bu yüzden Buhârî’nin fıkhî görüşleri bab başlıklarındadır sözü meşhur olmuştur. Buhâri bir hadîsi kendisinden ahkâm istinbat etmek başlıklarındadır sözü meşhur olmuştur. Buhâri bir hadîsi kendisinden ahkâm istinbat etmek için farklı kitapların farklı bölümlerinde bölerek (takti’) farklı senedlerle rivayet etmektedir. için farklı kitapların farklı bölümlerinde bölerek (takti’) farklı senedlerle rivayet etmektedir. Buhâri hadis kitaplarının birinci tabakasına dâhildir.Buhâri hadis kitaplarının birinci tabakasına dâhildir.

Kendisinden bir asır sonra Hattâbî (ö. 388/998) tarafından “î’lâmu’s-sünen” Kendisinden bir asır sonra Hattâbî (ö. 388/998) tarafından “î’lâmu’s-sünen” adıyla ilk şerh yazılmıştır. Buhâri’nin üzerine 100’den fazla şerh yazılmıştır. Bu adıyla ilk şerh yazılmıştır. Buhâri’nin üzerine 100’den fazla şerh yazılmıştır. Bu şerhlerin meşhurlarından bazıları: Kirmânî’nin (ö. 786/1384) şerhlerin meşhurlarından bazıları: Kirmânî’nin (ö. 786/1384) “el-Kevâkibu’d-“el-Kevâkibu’d-derârî”derârî” si; Şafii alimlerinden olan İbn Hacer el-Askalânî’nin (ö 852/1448) “ si; Şafii alimlerinden olan İbn Hacer el-Askalânî’nin (ö 852/1448) “Fethu’lFethu’l--bârîbârî”’si; Hanefî alimi olan Aynî’nin (ö. 855/1451) “”’si; Hanefî alimi olan Aynî’nin (ö. 855/1451) “Umdetu’l-kârî”Umdetu’l-kârî”si; Kastallânî’nin si; Kastallânî’nin (ö. 923/1517) (ö. 923/1517) “İrşâdu’s-sârİrşâdu’s-sârî” sidir. Zeynüddin Ahmed b. Ahmed Abdüllâtif ez- sidir. Zeynüddin Ahmed b. Ahmed Abdüllâtif ez-Zebîdî’nin (ö. 893/1488) Zebîdî’nin (ö. 893/1488) “et-Tecrîdu’s-sarîh li ehâdîsi’l-Câmii’s-sahîh”“et-Tecrîdu’s-sarîh li ehâdîsi’l-Câmii’s-sahîh”i Buhâri i Buhâri üzerinde bir ihtisar çalışmasıdır. Bu eser Türkçe’ye Ahmed Naim ve Kâmil Miras üzerinde bir ihtisar çalışmasıdır. Bu eser Türkçe’ye Ahmed Naim ve Kâmil Miras tarafından tercüme ve şerh edilmiş, Diyanet işleri başkanlığınca neşredilmiş olan tarafından tercüme ve şerh edilmiş, Diyanet işleri başkanlığınca neşredilmiş olan Tecrîd’e bir kılavuz fihrist cildi eklenmiştir.Tecrîd’e bir kılavuz fihrist cildi eklenmiştir.

2. Müslim b. el-Haccâc el-Ku2. Müslim b. el-Haccâc el-Kuşşeyrî eyrî 202/818 yılında Nişabur’da dünyaya gelmiştir. Ticaretle geçimini sağlamış, 202/818 yılında Nişabur’da dünyaya gelmiştir. Ticaretle geçimini sağlamış,

ömrünün sonlarına doğru Buhâri ile tanışmıştır. Ancak eserinde Buhâri’den ömrünün sonlarına doğru Buhâri ile tanışmıştır. Ancak eserinde Buhâri’den hadis rivâyet etmemiştir. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur. 261/875 hadis rivâyet etmemiştir. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur. 261/875 yılında vefât etmiştir.yılında vefât etmiştir.

Onun en meşhur eseri Onun en meşhur eseri el-Müsnedü’s-Sahîh el-Müsnedü’s-Sahîh adını verdiği kitabıdır. Müslim onu adını verdiği kitabıdır. Müslim onu üç yüz bin hadis içerisinden seçmiştir. Kitabında üç yüz bin hadis içerisinden seçmiştir. Kitabında diğerdiğer hadisçilerin riayet hadisçilerin riayet etmedikleri bir hususu uygulamıştır. Hocalarından sema yoluyla aldığı hadisleri etmedikleri bir hususu uygulamıştır. Hocalarından sema yoluyla aldığı hadisleri naklederken “haddesenâ” tabirini hocalarına okumak suretiyle onların naklederken “haddesenâ” tabirini hocalarına okumak suretiyle onların tasviplerine arzettiği hadisleri naklederken de “ahberanâ” tabirini kullanmıştır. tasviplerine arzettiği hadisleri naklederken de “ahberanâ” tabirini kullanmıştır. Kitabını bablara ayırmamıştır. Onun kitabında bulunan bab başlıkları daha Kitabını bablara ayırmamıştır. Onun kitabında bulunan bab başlıkları daha sonraları Nevevî (ö. 676/1277) tarafından kaleme alınmıştır. Kütüb-i sitte sonraları Nevevî (ö. 676/1277) tarafından kaleme alınmıştır. Kütüb-i sitte içerisinde yalnızca Müslüm’in eserinde mukaddime bulunmaktadır. Şu an içerisinde yalnızca Müslüm’in eserinde mukaddime bulunmaktadır. Şu an Müslim 4 cilt, 54 kitap, 1322 bab ve mükerrerler dışında 3033 hadisten Müslim 4 cilt, 54 kitap, 1322 bab ve mükerrerler dışında 3033 hadisten oluşmaktadır. Tefsir bölümünün tam ve sistematik olmadığı gerekçesi ile oluşmaktadır. Tefsir bölümünün tam ve sistematik olmadığı gerekçesi ile Müslim’in Sahih’ini “Câmî” saymak istemeyenlerde bulunmaktadır. Onun kitabı Müslim’in Sahih’ini “Câmî” saymak istemeyenlerde bulunmaktadır. Onun kitabı birinci tabakaya dahil hadis kitaplarındandır. Beş cilt halinde Muhammed Fuad birinci tabakaya dahil hadis kitaplarındandır. Beş cilt halinde Muhammed Fuad Abdulbâkî’nin tahkîki ile 1955 yılında Kahire’de basılmıştır.Abdulbâkî’nin tahkîki ile 1955 yılında Kahire’de basılmıştır.

Müslim’in Sahih’ine otuza yakın şerh yazılmıştır. Bunlar arasında en Müslim’in Sahih’ine otuza yakın şerh yazılmıştır. Bunlar arasında en yaygın olanları Kadı İyad’ın (ö. 544/1149) “İkmâlü’l-Mu’lim bi fevâidi yaygın olanları Kadı İyad’ın (ö. 544/1149) “İkmâlü’l-Mu’lim bi fevâidi Müslim” adıyla el-Mâzerî’nin (ö. 536/1141) “el-Mu’lim bi fevâidi Müslim” adıyla el-Mâzerî’nin (ö. 536/1141) “el-Mu’lim bi fevâidi Müslim’ine yazdığı tekmile niteliğindeki şerh ile Ebû Zekeriya Yahya b. Müslim’ine yazdığı tekmile niteliğindeki şerh ile Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref en-Nevevî’nin (ö. 676/1277) “el-Minhâc fî şerhi Sahihi Müslim Şeref en-Nevevî’nin (ö. 676/1277) “el-Minhâc fî şerhi Sahihi Müslim İbni’l-Haccâc ve Hintli alim Câbir Derbendî Dehlî’nin (ö. 1353/1934) İbni’l-Haccâc ve Hintli alim Câbir Derbendî Dehlî’nin (ö. 1353/1934) “Fethu’l-mülhim bi şerhi Sahîhi Müslim isimli şerhleri yer almaktadır. “Fethu’l-mülhim bi şerhi Sahîhi Müslim isimli şerhleri yer almaktadır.

3. Muhammed b. İsâ bin Sevre et-3. Muhammed b. İsâ bin Sevre et-Tirmizî ve CamiîTirmizî ve Camiî

Tirmiz’de 209/827 yılında doğmuştur. Ömrünün sonuna doğru gözlerini kaybeden Tirmizî Tirmiz’de 209/827 yılında doğmuştur. Ömrünün sonuna doğru gözlerini kaybeden Tirmizî 279/892 yılında Tirmiz’de vefat etmiştir. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur.279/892 yılında Tirmiz’de vefat etmiştir. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur.

Hadis ilminin bir çok alanında eser veren Tirmizî’nin en meşhur eseri Hadis ilminin bir çok alanında eser veren Tirmizî’nin en meşhur eseri Sünenü’tSünenü’t--TirmizîTirmizî diye bilinen diye bilinen elel--Cami’u’sCami’u’s--sahih’sahih’idir. Bu eser Kütüb-i sitte’nin üçüncü kitabı olarak kabul idir. Bu eser Kütüb-i sitte’nin üçüncü kitabı olarak kabul edilmektedir. 10 cilt, 46 kitap, 2496 bâb, 3956 hadisten meydana gelmektedir. Bâb edilmektedir. 10 cilt, 46 kitap, 2496 bâb, 3956 hadisten meydana gelmektedir. Bâb başlıklarının tanziminde Buhari’ye paralellik gösterse de kısa, net oluşu ve bir fıkhî görüş başlıklarının tanziminde Buhari’ye paralellik gösterse de kısa, net oluşu ve bir fıkhî görüş ihtiva etmemesi bakımından ondan ayrılır. Bunların tanziminde çok nadir olarak ayetlerden ihtiva etmemesi bakımından ondan ayrılır. Bunların tanziminde çok nadir olarak ayetlerden faydalanmıştır. Tirmizî hadisin farklı senetlerini verdikten sonra hadisi tekrar etmez. Bir faydalanmıştır. Tirmizî hadisin farklı senetlerini verdikten sonra hadisi tekrar etmez. Bir hadisi verdikten sonra hadisin sıhhat durumu, ravîlerinin durumu, varsa seneddeki illeti ve hadisi verdikten sonra hadisin sıhhat durumu, ravîlerinin durumu, varsa seneddeki illeti ve diğer tariklerini beyan eder, o konuda fukahanın görüşlerine yer verir. diğer tariklerini beyan eder, o konuda fukahanın görüşlerine yer verir.

Tirmizî Tirmizî hasenhasen terimini ilk kez özel anlamı içerisinde kullanmıştır. Kendisinden önceki terimini ilk kez özel anlamı içerisinde kullanmıştır. Kendisinden önceki müellifler genellikle sözlük anlamında kullanmışlardır. Camî’nin son kitabı İlel’dir. Bu müellifler genellikle sözlük anlamında kullanmışlardır. Camî’nin son kitabı İlel’dir. Bu sadece Tirmizîye ait bir özelliktir. Tirmizî hadislerin sıhhat durumunu tebit için şu tanımları sadece Tirmizîye ait bir özelliktir. Tirmizî hadislerin sıhhat durumunu tebit için şu tanımları kullanmıştır.kullanmıştır.

SahîhunSahîhun GarîbunGarîbun: hadis, tek senedi olmasına rağmen sıhhat derecesine ulaşmıştır. : hadis, tek senedi olmasına rağmen sıhhat derecesine ulaşmıştır. HasenunHasenun GarîbunGarîbun: hadis sahih de değildir, zayıf da (hasen li zatihi).: hadis sahih de değildir, zayıf da (hasen li zatihi). HasenunHasenun SahîhunSahîhun: hadisin birkaç senedi vardır ve hadis sahih derecesine ulaşmıştır. Bir : hadisin birkaç senedi vardır ve hadis sahih derecesine ulaşmıştır. Bir

senedden hasen bir seneden sahihdir. senedden hasen bir seneden sahihdir. HasenunHasenun SahîhunSahîhun GarîbunGarîbun: hadis hasen ve sahih olmakla beraber bazı tariklerinde : hadis hasen ve sahih olmakla beraber bazı tariklerinde

garabet vardır. garabet vardır.

Buhari, talebesi olan Tirmizî’den iki hadis rivayet etmiştir. Ebu Bekr Muhammed bin el-Buhari, talebesi olan Tirmizî’den iki hadis rivayet etmiştir. Ebu Bekr Muhammed bin el-Arabî’Arabî’nin (ö. 543/1148) nin (ö. 543/1148) Ârızatü’l-ahvezî alâ kitâbi’t-TirmizîÂrızatü’l-ahvezî alâ kitâbi’t-Tirmizî adını taşıyan 13 ciltlik şerh adını taşıyan 13 ciltlik şerh yazmıştır. Muhammed bin Abdurrahman bin Abdirrahim el-yazmıştır. Muhammed bin Abdurrahman bin Abdirrahim el-Mübârekfûrî Mübârekfûrî (ö. 1353/1934) (ö. 1353/1934) tarafından tarafından Tuhfetü’l-ahvezî Şerhu Câmi’it-Tirmizî Tuhfetü’l-ahvezî Şerhu Câmi’it-Tirmizî adıylaadıyla 44 ciltlik birciltlik bir şerh de şerh de bulunmaktadırbulunmaktadır..

4. Ebû Abdirrahmân Ahmed b. 4. Ebû Abdirrahmân Ahmed b. ŞŞu’ayb en-Nesâîu’ayb en-Nesâî

214/829 yılında Nesâ’da doğmuştur. Mekke’de 303/915 yılında 214/829 yılında Nesâ’da doğmuştur. Mekke’de 303/915 yılında vefat etmiştir. Nesâî önceleri fıkhî hadisleri derlediği es-vefat etmiştir. Nesâî önceleri fıkhî hadisleri derlediği es-Sünenü’l Kebîr adlı eserine sahih ve illetli hadisleri almış daha Sünenü’l Kebîr adlı eserine sahih ve illetli hadisleri almış daha sonra istek üzerine bu kitabının sadece sahih hadislerini sonra istek üzerine bu kitabının sadece sahih hadislerini derleyerek el-Mücteba adlı eserini ortaya koymuştur. El-derleyerek el-Mücteba adlı eserini ortaya koymuştur. El-Mücteba Mücteba sünenler içerisinde en az zayıf hadissünenler içerisinde en az zayıf hadis ve cerhedilmiş ve cerhedilmiş ravisi bulunan bir kitap olarak bilinir.ravisi bulunan bir kitap olarak bilinir. Bunun için sahîhayn’dan Bunun için sahîhayn’dan sonra üçüncü sırada sayılması gerektiğini savunanlar olmuştur. sonra üçüncü sırada sayılması gerektiğini savunanlar olmuştur. Onun Sünen’i 8 cilt, 54 kitap ve 2400’e yakın bâb içermektedir. Onun Sünen’i 8 cilt, 54 kitap ve 2400’e yakın bâb içermektedir. Hadis kitaplarının ikinci tabakasına dahildir. Suyûti (ö. Hadis kitaplarının ikinci tabakasına dahildir. Suyûti (ö. 911/1505) Zehru’r-rubâ ale’l-Müctebâ adlı şerh, Muhammed 911/1505) Zehru’r-rubâ ale’l-Müctebâ adlı şerh, Muhammed bin Abdulhâdî es-Sindî (ö. 1134/1724) de bir hâşiyesi yazmıştır. bin Abdulhâdî es-Sindî (ö. 1134/1724) de bir hâşiyesi yazmıştır.

5. Ebû Dâvûd Süleyman 5. Ebû Dâvûd Süleyman b. Eb. Eşş’as b. İshak el-Ezdî ’as b. İshak el-Ezdî

es-Sicistânîes-Sicistânî 202/818 yılında Sicistan’da doğmuştur. 275/888’de 202/818 yılında Sicistan’da doğmuştur. 275/888’de

Basra’da vefat etmiştir.Basra’da vefat etmiştir. Ebû Dâvud’un Sünen’i 5 cilt, 40 kitap 1889 bâb ve 4800 Ebû Dâvud’un Sünen’i 5 cilt, 40 kitap 1889 bâb ve 4800

hadis ihtiva etmektedir. Genellikle bâb başlıkları altında hadis ihtiva etmektedir. Genellikle bâb başlıkları altında oldukça az hadise yer verir. Sünen’de bâb başlıkları oldukça az hadise yer verir. Sünen’de bâb başlıkları kısadır. Herhangi bir görüş ortaya koyacak şekilde kısadır. Herhangi bir görüş ortaya koyacak şekilde değildir. Gerekli gördüğü yerde ravileri tanıtır, kendi değildir. Gerekli gördüğü yerde ravileri tanıtır, kendi görüşü olarak cerh ve ta’dilde bulunduğu görülmüştür. görüşü olarak cerh ve ta’dilde bulunduğu görülmüştür. Kullanmış olduğu zayıf hadisleri belirtirken gerekçe Kullanmış olduğu zayıf hadisleri belirtirken gerekçe zikreder. Hadisin sebeb-i vürûdunu bildirir ve kelime zikreder. Hadisin sebeb-i vürûdunu bildirir ve kelime açıklaması yapar. açıklaması yapar. Sünen’i Ebû Muhammet Abdilazîm bin Sünen’i Ebû Muhammet Abdilazîm bin Abdilkavî-el Münzirî (ö. 656/ 1258), “el-Müctebâ” adıyla Abdilkavî-el Münzirî (ö. 656/ 1258), “el-Müctebâ” adıyla ihtisar etmiştir. Ebû Süleyman el-Hattabî (ö. 388/998) ihtisar etmiştir. Ebû Süleyman el-Hattabî (ö. 388/998) “Meâlimu’s-sünen” adıyla iki ciltlik, Ebû’t-Tayyib “Meâlimu’s-sünen” adıyla iki ciltlik, Ebû’t-Tayyib Muhammet Şemsu’l-hak el-Azîmâbâdî, “Muhammet Şemsu’l-hak el-Azîmâbâdî, “Avnu’l-Ma’bîd Avnu’l-Ma’bîd şerhu Süneni Ebî Dâvud” şerhu Süneni Ebî Dâvud” adlı 14 ciltlik birer şerh adlı 14 ciltlik birer şerh yazmışlardır. yazmışlardır.

6. 6. İİbn Mâce ve Sünen’i bn Mâce ve Sünen’i Asıl adı Ebu Abdillah Muhammed bin Yezid el-Kazvinî’dir. Asıl adı Ebu Abdillah Muhammed bin Yezid el-Kazvinî’dir.

209/825’de Kazvin’de doğmuştur. Sünenden başka tefsir 209/825’de Kazvin’de doğmuştur. Sünenden başka tefsir ve tarih konularında eserleri bulunmaktadır. 273/886 ve tarih konularında eserleri bulunmaktadır. 273/886 yılında vefat etmiştir. yılında vefat etmiştir.

Eseri iki cilt, mukaddime bölümü hariç 37 kitap 1515 Eseri iki cilt, mukaddime bölümü hariç 37 kitap 1515 bâb ve 4341 hadisten oluşmuştur. Sünen’in de bulunan bâb ve 4341 hadisten oluşmuştur. Sünen’in de bulunan 613 hadisin isnadının zayıf olduğu söylenmektedir. 613 hadisin isnadının zayıf olduğu söylenmektedir. Kitabın tertibinin tekrardan uzak ve kısa oluşu sebebiyle Kitabın tertibinin tekrardan uzak ve kısa oluşu sebebiyle değerlidir. Yedinci asırdan itibaren Sünen, Kütüb-i değerlidir. Yedinci asırdan itibaren Sünen, Kütüb-i Sitte’nin altıncı kitabı olarak değerlendirilmektedir. Sitte’nin altıncı kitabı olarak değerlendirilmektedir. Sünen ikinci tabakaya ait bir kitaptır. Sünen’in modern Sünen ikinci tabakaya ait bir kitaptır. Sünen’in modern baskısı M. Fuat Abdulbâki tarafından Mısır’da iki cilt baskısı M. Fuat Abdulbâki tarafından Mısır’da iki cilt halinde basılmıştır. Suyutî, “Misbâhu’z-zücace alâ halinde basılmıştır. Suyutî, “Misbâhu’z-zücace alâ Süneni ibn Mace” adında bir şerh yazmıştır. Süneni ibn Mace” adında bir şerh yazmıştır.

7. 7. İİmam Mâlik ve Muvatta’ımam Mâlik ve Muvatta’ı 93 yılında Medine’de dünyaya gelmiştir. Etbâu’t-Tabiîn 93 yılında Medine’de dünyaya gelmiştir. Etbâu’t-Tabiîn

arasında yer alır. Hükümdarların Muvatta’ı tek kitap arasında yer alır. Hükümdarların Muvatta’ı tek kitap olarak uygulamaya koyma tekliflerini “bizim olarak uygulamaya koyma tekliflerini “bizim ulaşamadığımız hadislere başkaları ulaşmış ve onları bir ulaşamadığımız hadislere başkaları ulaşmış ve onları bir araya getirmiş olabilirler diyerek geri çevirmiştir.araya getirmiş olabilirler diyerek geri çevirmiştir.

Muvatta kendisinden önceki hadis edebiyatının tertib ve Muvatta kendisinden önceki hadis edebiyatının tertib ve muhtevasını yansıtan bir eser niteliğindedir. Muvatta iki muhtevasını yansıtan bir eser niteliğindedir. Muvatta iki cilt, 61 kitap ve 1720 hadisten oluşmaktadır. Medine cilt, 61 kitap ve 1720 hadisten oluşmaktadır. Medine dışına çıkmadığı için görüşlerini tercih ettiği tüm kişiler dışına çıkmadığı için görüşlerini tercih ettiği tüm kişiler Medineli idi. Muvatta’nın hadisleri genellikle “haddesenî Medineli idi. Muvatta’nın hadisleri genellikle “haddesenî Yahya an Mâlik an…” diye başlar. Yahya Muvatta’nın en Yahya an Mâlik an…” diye başlar. Yahya Muvatta’nın en meşhur ravisi olan Yahya b. Yahya’dır. Haddesenî diyen meşhur ravisi olan Yahya b. Yahya’dır. Haddesenî diyen de Yahya’nın oğlu Ubeydullah’tır. Muvatta hadis de Yahya’nın oğlu Ubeydullah’tır. Muvatta hadis kitaplarının birinci tabakasına aittir.kitaplarının birinci tabakasına aittir.

Suyûtî (ö. 911/ 1505) Tenvîru’l-havâlik adını taşıyan bir Suyûtî (ö. 911/ 1505) Tenvîru’l-havâlik adını taşıyan bir şerh yazmıştır. Ebu’l-Velid Süleyman b. Halef el-Bâcî el-şerh yazmıştır. Ebu’l-Velid Süleyman b. Halef el-Bâcî el-Endelûsî’nin (ö. 494/1100) el-Müntekâ isimli yedi ciltlik Endelûsî’nin (ö. 494/1100) el-Müntekâ isimli yedi ciltlik bir şerhi de bulunmaktadır.bir şerhi de bulunmaktadır.

8. Dârimî ve Sünen’i 8. Dârimî ve Sünen’i

Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman et-Temîmî es-Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman et-Temîmî es-Semerkandî ed-Darimî 181/797 yılında Semerkand’da Semerkandî ed-Darimî 181/797 yılında Semerkand’da doğdu. 75 yaşlarındayken 255/868 yılında Merv’de vefat doğdu. 75 yaşlarındayken 255/868 yılında Merv’de vefat etti. Onun en meşhur eseri bazı hadisçilerin Müsned etti. Onun en meşhur eseri bazı hadisçilerin Müsned ismini verdikleri Sünen’idir. İki ciltten olan Sünen 163 ismini verdikleri Sünen’idir. İki ciltten olan Sünen 163 sayfalık bir mukaddime, 23 kitap, 1403 bâb ve 3500 sayfalık bir mukaddime, 23 kitap, 1403 bâb ve 3500 hadisten oluşmaktadır.hadisten oluşmaktadır. Bütün hadisleri sahih hadis Bütün hadisleri sahih hadis şartlarını taşımamaktadır. Ancak zayıf ravisi az, münker şartlarını taşımamaktadır. Ancak zayıf ravisi az, münker hadisi nadirdir. Dârimî, bazen ravilerin karakterlerini hadisi nadirdir. Dârimî, bazen ravilerin karakterlerini tenkid eder hadisin çeşitli rivayetleri arasındaki farka tenkid eder hadisin çeşitli rivayetleri arasındaki farka işaret eder. Bazen de kendi görüşünü açıklar. işaret eder. Bazen de kendi görüşünü açıklar.

Muhammed Naim Atâ tarafından el-Hallu’l-müdellel adlı Muhammed Naim Atâ tarafından el-Hallu’l-müdellel adlı bir şerh yazmıştır. bir şerh yazmıştır.

9. Ahmet b. Hanbel ve 9. Ahmet b. Hanbel ve Müsned’iMüsned’i

164 te Bağdat’ta doğdu. Kur’an’ın mahlukiyeti meselesi 164 te Bağdat’ta doğdu. Kur’an’ın mahlukiyeti meselesi dolayısıyla 18 ay hapiste işkence çekti. Hicri 241 yılında dolayısıyla 18 ay hapiste işkence çekti. Hicri 241 yılında 77 yaşlarındayken vefat etti. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn 77 yaşlarındayken vefat etti. Etbâ-u Etbâi’t-Tâbiîn tabakasına mensuptur.tabakasına mensuptur.

904 sahabî’den nakledilen 27 binin üzerinde hadis ihtiva 904 sahabî’den nakledilen 27 binin üzerinde hadis ihtiva etmektedir. Müsnedde yer alan sahabiler önce etmektedir. Müsnedde yer alan sahabiler önce Müslüman olmadaki önceliklerine sonra aşiret Müslüman olmadaki önceliklerine sonra aşiret durumlarına, daha sonra da yerleştikleri şehirlere göre durumlarına, daha sonra da yerleştikleri şehirlere göre sıralanmıştır. Müsned ilk hadis sahifelerini de ihtiva sıralanmıştır. Müsned ilk hadis sahifelerini de ihtiva eder. Hicri 200 ila 228 yılları arasında 750 bin hadisten eder. Hicri 200 ila 228 yılları arasında 750 bin hadisten seçilerek meydana getirilmiştir. Onun bu eseri telif seçilerek meydana getirilmiştir. Onun bu eseri telif gayesi, kendisince sahih olduğuna kanaat getirdiği veya gayesi, kendisince sahih olduğuna kanaat getirdiği veya sahih olması muhtemel bütün hadisleri toplamaktır.sahih olması muhtemel bütün hadisleri toplamaktır.

İbn Zeknûn Ali b. Hüseyin, el-Kevâkibu’d-derârî fi tertibi İbn Zeknûn Ali b. Hüseyin, el-Kevâkibu’d-derârî fi tertibi Müsnedi’l-İmam Ahmed alâ ebvâbi’l-Buharî isimli Müsnedi’l-İmam Ahmed alâ ebvâbi’l-Buharî isimli eseriyle Müsned’i musannef tertibine taşımıştır. Sâ’âtî eseriyle Müsned’i musannef tertibine taşımıştır. Sâ’âtî Bulûğu’l-emânî min esrâri’l-Fethi’r-rabbanî adıyla bir Bulûğu’l-emânî min esrâri’l-Fethi’r-rabbanî adıyla bir şerh yazmıştır. şerh yazmıştır.

Riyâzü’s-SâlihînRiyâzü’s-SâlihînEserin tam adı Riyâzü’s-Sâlihîn min hadîsi seyyidi’l-mürselîndir. Müellifi Ebû Eserin tam adı Riyâzü’s-Sâlihîn min hadîsi seyyidi’l-mürselîndir. Müellifi Ebû

Zekeriyyâ Yahya İbni Şeref İbni Mürî en-Nevevidir. Eserini 14 Ramazan Zekeriyyâ Yahya İbni Şeref İbni Mürî en-Nevevidir. Eserini 14 Ramazan 1271’de tamamlamıştır. Eserinde fert, aile ve cemiyet planında uyulması 1271’de tamamlamıştır. Eserinde fert, aile ve cemiyet planında uyulması gereken ana prensipleri üstün bir kavrayışla ayet ve hadis temeline gereken ana prensipleri üstün bir kavrayışla ayet ve hadis temeline oturttu. Kur’an temeline dayalı sünneti ortaya koydu. oturttu. Kur’an temeline dayalı sünneti ortaya koydu.

Eserini oluştururken sahih hadis kaynakları olarak şöhret kazanmış Eserini oluştururken sahih hadis kaynakları olarak şöhret kazanmış kitaplardan seçilen, mana ve mahiyetleri açık, delâletleri kesin hadisleri kitaplardan seçilen, mana ve mahiyetleri açık, delâletleri kesin hadisleri almaya özen göstermiştir. Riyâzü’s-Sâlihîn 18 temel bölüm 372 babtan almaya özen göstermiştir. Riyâzü’s-Sâlihîn 18 temel bölüm 372 babtan meydana gelmiştir.meydana gelmiştir.

İmam Nevevî, eserine aldığı hadislerin çoğunu Kütüb-i Sitte olarak bilinen ve İmam Nevevî, eserine aldığı hadislerin çoğunu Kütüb-i Sitte olarak bilinen ve sünnî mezheplerce en sahih hadisleri ihtiva ettikleri kabul edilen, Buhâri, sünnî mezheplerce en sahih hadisleri ihtiva ettikleri kabul edilen, Buhâri, Müslim’in sahihleri ile Ebû Davud, Tirmizi, Nesâi ve İbn Mâce’nin Müslim’in sahihleri ile Ebû Davud, Tirmizi, Nesâi ve İbn Mâce’nin sünenlerinden seçti. Bunların dışında kalan az sayıdaki hadisleri de, İmam sünenlerinden seçti. Bunların dışında kalan az sayıdaki hadisleri de, İmam Mâlik’in Muvatta’ı, Ebû Bekir el Humeydî’nin el-Cem’ beyne’s-Sahîhayn’i, Mâlik’in Muvatta’ı, Ebû Bekir el Humeydî’nin el-Cem’ beyne’s-Sahîhayn’i, Ahmed İbni Hanbel’in Müsned’i, Hâkim’in Müstedrek’i ve Dârimî ile Ahmed İbni Hanbel’in Müsned’i, Hâkim’in Müstedrek’i ve Dârimî ile Dârekutnî’nin Sünenleriden almıştır.Dârekutnî’nin Sünenleriden almıştır.

Genel olarak bir ahlak ve âdap kitabı niteliğinde olan Riyâzü’s-Sâlihîn’in Genel olarak bir ahlak ve âdap kitabı niteliğinde olan Riyâzü’s-Sâlihîn’in şerhleri arasında en önde gelenleri;şerhleri arasında en önde gelenleri; İb Allân (1588-1647)’ın yazdığı İb Allân (1588-1647)’ın yazdığı “Delilü’l-fâlihîn li turuki Riyâzü’s-sâlihîn” ilk şerh olma özelliği “Delilü’l-fâlihîn li turuki Riyâzü’s-sâlihîn” ilk şerh olma özelliği taşımaktadır. Günümüz müelliflerinden el-Hüseynî Abdülmecid Hâşim’in taşımaktadır. Günümüz müelliflerinden el-Hüseynî Abdülmecid Hâşim’in “Şerhu Riyazü’s-sâlihîn” kısa bir şerhtir. “Şerhu Riyazü’s-sâlihîn” kısa bir şerhtir.