Embed Size (px)
Citation preview
Asansör Sempozyumu 2012 // İzmir 67
HALAT ÖMRÜNE ETKİ EDEN PARAMETRELERİN İRDELENMESİ
Yusuf Aytaç ONUR
Bülent Ecevit Üniversitesi [email protected]
ÖZET Çelik tel halatlar, kaldırma ve iletim makinelerinin en yüksek derecede zorlanan önemli elemanlarından birisidir. Değişik çalışma şartları, çeşitli tipte halatların yapımını zorunlu kılmaktadır. Halatlardan beklenen ömür sürelerince görevlerini emniyetli bir şekilde yapabilmeleri için işletme şartlarına en uygun halatın kullanılması ve halat ömrüne etki eden faktörlerin bilinmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, halat ömrüne etki eden faktörler irdelenmiştir.
1. GİRİŞ Çelik tel halatlar, kaldırma ve iletim makinelerinin en yüksek derecede zorlanan önemli elemanlarından birisidir. Halatlardan beklenen ömür sürelerince görevlerini emniyetli bir şekilde yapabilmeleri için işletme şartlarına en uygun halatın kullanılması ve halat ömrüne etki eden faktörlerin bilinmesi gerekmektedir. Böylelikle hem halat imalatı sırasında hem de halatların çalıştırılması sırasında halatların işletmeden alınma sürelerinin azalmasının nedenleri imalatçı, kullanıcı veya operatör tarafından bilinmesi sağlanacaktır. Ayrıca, düzgün ve emniyetli bir çalışmanın sürdürülebilmesi için halat periyodik bakım ve kontrollerinin zamanında yapılması ve halatın kopmadan önce değiştirilme kriterlerinin bilinmesi gerekmektedir. Mevcut koşullara göre halat davranışları ancak deney yapılarak tayin edilebilir [1]. 2. HALAT ÖMRÜNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER Halatlar, büyük bir uygulama alanı bulduğu vinçler, madencilik uygulamaları, teleferikler ve asansörlerde olduğu gibi yüklerin kaldırılıp indirilmesi işlemini yaparken, makaralar üzerine sarılıp boşalırlar. Bu esnada, halatlar, düz halden eğri hale gelmekte ve yük indirilirken de eğri halden doğru hale gelmektedir. Yani, halatlar, tekrarlı bir eğilme hareketi nedeniyle yorulmaya maruz kalırlar. Bu tip yorulmaya literatürde makara üzerinde eğilme nedeniyle oluşan yorulma (Bending over Sheave (BoS) Fatigue) denmektedir. Bu tip yorulma, makaralarla birlikte çalışan halat uygulamaları için özeldir. Yük sabit olmasına rağmen, halatın hareketinden kaynaklanan tekrarlı bir eğilmenin varlığı, halatın sonlu bir ömre sahip olmasına neden olmaktadır. Bu bölümde, makaralar ile birlikte çalışan halatların çalışma ömrüne etki eden faktörler, daha önce yapılan deneysel çalışmaların da sonuçlarından yararlanılarak ve halatların çalışmaları sırasında meydana gelen hasarlar (aşınma, dış, iç tel kırılmaları vs.) göz önüne alınmaksızın anlatılmıştır. 2.1 ÇEKME YÜKÜ VE ÇAP ORANI (D/d) Halat ömrüne etki eden en önemli parametrelerin başında çekme yükü (S) ve D/d (makara çapının halat çapına oranı) oranı gelmektedir. Bir halatın ömrü, uygulanan çekme yükünün karesi ile ters orantılıdır. Ayrıca D/d oranının artmasıyla halat ömrü artmaktadır. Bu nedenle, optimum bir makara ve halat çapı, istenen ömür süreleri göz önünde tutularak seçilmelidir. Yazar [2], yaptığı çalışmalarda çekme yükü ile D/d oranının halat ömrüne etkisini tek bir şekilde gösterecek tarzda ifade etmiştir. Şekil 1’de 16 mm çapında anma dayanımı 1650 N/mm2 olan 8x25 Filler bir halat için elde edilmiş halat ömrünün D/d çap oranı ve özgül çekme yükü (S/d2) ile ilişkisi gösterilmektedir.
Asan
Şekilhalat deneyçekmkullanhalat azalmgöstehalat
2.2 E Halatbir eğdeğiş
nsör Sempozy
Şekil
l 1’de çekmeömrünün D
y yapmaksızme yükü olara
nmıştır. Şekömrü artma
maktadır. Bu ermektedir. B
kompozisyo
Çiz
Kompo
6 x 7 19 x 7 6 x 19 6 x 21 6 x 25 6 x 31 6 x 36 8 x 19 8 x 25 6 x 41 6 x 42
EĞİLME
tın düz konuğilme değişmşmesi ile etki
Eğilm
e çe
vrim
sayı
sı N
(Öm
ür)
yumu 2012 /
1. Bir Filler
e yükü yerineD/d çap oranın yaklaşık oak göz önün
kil 1’de görüakta ve özgü
azalma kenBu durum özonuna göre ö
zelge 1. Halat
ozisyon
veya 18 x 7 Seale Filler Filler Warrington-Warrington-Seale Filler Warrington-Filler
mdan eğik kmesi denir. Bilenirse ömrü
/ İzmir
Özgü
halat ömrün
e özgül çekmı ve çekme
olarak kestirede bulunduru
üldüğü gibi sül çekme yükdini belli birzgül çekme nerilen ve m
t kompozisy
dönme diren
-Seale -Seale
-Seale
konuma ve teir halat parça
ü o kadar aza
ül çekme yük
nün D/d oran
me yükü ifadyükünün de
ebilmek için rulduğunda gsabit özgül çkünün artmar özgül çekmyükünün sın
minimum D/d
yonuna göre ö
ÖD/d
nçli
ekrar düz konası bir çalışmalır [4].
kü S/d2
nı ve S/d2 ora
desi kullanılmeğişimiyle ne
oluşturduğugeçerli sonuççekme yüküasıyla aynı D
me yükü değenır değerini vd çap oranları
önerilen D/d
Önerilen d çap oranı
72 51 51 45 39 39 35 41 32 32 21
numa gelmesma periyodu e
anı ile değişim
mıştır. Bunune oranda değu eşitlikte çekçlara ulaştığınnde D/d çap
D/d çap oranerinden sonrvermektedir ı verilmiştir
çap oranları
Minimu D/d çap or 42 34 34 30 26 26 23 27 21 21 14
sindeki değişesnasında ne
mi [2].
n nedeni yazağiştiğinin teskme yükünü nı düşündüğp oranı artmnı için halat ra şiddetle ke
[2]. Çizelge[3].
ı [3].
um ranı
şimlerin tame kadar çok e
68
ar [2], spitini özgül
ğü için masıyla
ömrü endini e 1’de
amına eğilme
Asan
Sıklıkaltındgöstehalat makadurum2b’deçapın2a’yaönünd
Makaömrügöre 2b’desağlaçapla
2.3 T Aynı kopmTel memniyömrü 2.4 H Halatolur. noktabaşlakadar
nsör Sempozy
kla, halatlar da sadece kreeriminde kren
kren bloğuaradan oluşmmda Şekil 2beki kanca blonın artmasınıa göre 18 kade bulunduru
ara veya tamünü büyük öl
2 ila 7 kat eki gibi ters amasına nedearının arttırılm
TEL ANMA
yük ve halamaya karşı hemukavemetinyetin artışı d
ünün azaldığı
HALAT YUV
tın tambur vYiv dibi y
alarda yive tangıçtaki yuvr fazla yaklaş
yumu 2012 /
gereksiz eğen bloğu farkn bloğunda
undan geçeremuş bir krenb’deki kren boğundaki maın da halat at arttırılmasulmalıdır.
(a) iki adet k
mbur grubunlçüde etkilerdaha fazla yönde eğile
en olmaktadımasıyla veya
(a) Şekil 3.
A MUKAVE
at çapında teesapsal emn
nin daha da adaha da çokı tespit edilm
VASI ŞEKL
veya makara yarıçapı (r) hemas edeceğ
varlak halat kşırsa halat zo
/ İzmir
ğilme yorulmklı olan iki siki adet küç
ek iki kez ebloğu vardı
bloğundan geakara çapı Şömrüne etkisı sağlanabil
küçük makar
Şekil 2. 2 çe
nda çalışan h[4]. Genel oyormaktadır
en bir halataır. Sonuç olaa çekme yükü
Düz (a) ve te
METİ
l mukavemeiyet uygun b
arttırılması (1ktur. Daha y
miştir [6].
Lİ
yivine oturmhalat yarıçapğinden yüzeykesiti oval biorlanmaları d
masına maruistemin yoruçük makara
eğilmekte, Şeır ve halat beçen halatın Şekil 2a’dakiisi göz önünlecektir [5].
ra (b) büyü
eşit kren bloğ
halatın aynı olarak, bir ter. Şekil 3a’da göre 1.5 ilaarak ters yönünün azaltılm
ers yönde (b)
etinin 1370 Nbir şekilde b1570 N/mm2
yüksek tel m
ması ne kadpından dahay basıncı yüir kesit şeklinda o oranda a
uzdurlar. Biulma ömrünü
mevcuttur vekil 2b göstburadan bir ömrü iki kat
ilerden 2.5 knde bulunduBu durum
ük çaplı bir m
ğu örneği [5]
yönde veya ers yönde eğda düz bir şa 4 kat arası
nde eğilen birmasıyla arttır
) eğilen kren
N/mm2 den 1büyür fakat h2 den 1770 N
mukavemetler
ar iyi olursaa büyük oldksek olur veni alır. Yiv şazalır ve hala
ir örnek olaü karşılaştırdıve her bir kateriminde isekez geçerek tına çıkmaktakat büyük oldurulduğunda asansör sist
makara
.
ters yönde ğilme, halatı,şekilde eğileında daha uzr halatın işlerılabilir [5].
(b)
n blokları.
1570 N/mm2
halat ömründN/mm2 ye) harinde ise (19
a, halat ömrüuğu takdirde
e bunun sonuekli yuvarlak
at ömrü artar
arak aynı kodığımızda, Şealdırma işleme büyük çap
k eğilmektedadır. Ayrıca,duğu için, mhalat ömrü
temlerinde d
eğilmesi de, düz bir eğien bir halat, zun ömür sü
etme ömrü m
2 ye arttırılmde artış çok alinde bu he960 N/mm2)
ü de o kadare halat az sucu halat ezk halat kesit
r [6].
69
oşullar ekil 2a minde plı bir ir. Bu , Şekil
makara Şekil
de göz
e halat lmeye Şekil
üreleri makara
masıyla azdır. sapsal
) halat
r uzun sayıda ilir ve ine ne
Asan
Halattambuoranıyarıçayiv dise dayükse
Tambgörül
boşalbir yi
2.5 H Genedurumaksin[2].Mmalzeyiv mkarşılyiv mhalatlaynı
nsör Sempozy
t ömrü r/d our yiv yarıçanda erişilmeapının artma
dibi yarıçapı aha büyüktürektir ve yiv d
bur veya malen dibi boşa
ltılmış yivleriv geometrisi
HALAT YUV
el olarak mamlarda çelikne arttırır. BuMakara veya
eme) yapıldımalzemesininlaştırmalı de
malzemesininların, 3 farközellikteki b
Eğilm
e çe
vrim
sayı
sı N
(Öm
ür)
yumu 2012 /
oranının artmapının bir foektedir. Şekilasıyla ilişkisideğerinde br. Şekil 4’dedibi yarıçapı
Şekil 4. H
akaralarda aaltılmış yivler
rde boşaltmai ve Şekil 5b
Şekil
VASI MAL
akara veya k yiv malzemunun nedeni
tambur yivığında, yine n kullanıldığ
eneyler neticn kullanıldığklı çekme yübir halat içi
/ İzmir
masıyla düşmonksiyonu ilel 4’de yiv şei gösterilmekir yiv geome
en de görüldübu orana gör
y
Halat ömrünü
açılan yuvarlrden daha uy
açısı ( ) ar’de kama yiv
(a)
5. Dibi boşa
ZEMESİ
tambur ve mesi sertleştaşınma nede
vleri yumuşahalat ömrünğı, eğilme yesinde saptağı durumdakiükü uygulandin aynı çekm
mektedir (d, e değişmekteeklinin yuvarktedir. Buradetrisi ifade eüğü gibi halare arttıkça ve
yiv yarıçapı (
ün yiv dibi ya
lak yivler kygundur. Kam
arttıkça halatıv geometrisi
(b
altılmış yiv (a
yivleri çeliktirilir. Bu seeniyle yiv geak bir malzenün arttığı teyorulmasına anmıştır. Şeki halat ömür dığı durumdme yükü uy
halat çapıdıedir ve en urlak olduğu da B, tam ol
etmektedir. Aat ömrü r eya azaldıkç
(r)
arıçapı ile de
ama yivlerdma yivlerde
ın ömrü düşegösterilmek
b)
a) ve kama (b
k veya dökmertleştirme işeometrisinin emeden (küçespit edilmişt
maruz bir kil 6’da hem
eğrileri gösda yapılan eğygulandığında
ır). Halat ömuzun halat ömdurumdaki hlarak r 5.0
A’da bu orand53.0 oranı
a halat ömrü
eğişimi [7].
den veya tahkama açısı (
er. Şekil 5a’dktedir [6].
b) yiv.
me demirdenşlemi halat ödeğişmesini
çük elastisitetir. Plastik vhalatta ömüplastik hem
terilmiştir. 4ğilme yorulma poliamid y
mrü, makaramrüne r 0halat ömrünü
d53 oranını n daha düşükı sağlandığın
ü düşmektedi
hrik kasnakla ) azaldıkça
da dibi boşal
n yapılırlar.ömrünü düşüin engellenme modülüne veya dökme ür eğrileri ym de dökme 4 farklı özellma deneyineyiv malzem
70
a veya d53.0
ün yiv veren
k C’de nda en ir [7].
arında a, dibi
ltılmış
Bazı ürmez
mesidir sahip demir apılan demir likteki e göre
mesinin
Asan
kullanelastigöre vardı
nsör Sempozy
nılması duruisite modüllüdaha sert birr [2].
Polia
mid
yiv
için
eği
lme
çevr
im
sayı
sıN
(Öm
ür)
Dökm
e de
mir
yiv
için
eği
lme
çevr
im sa
yısı
N (Ö
mür
)
yumu 2012 /
umunda halü) bir poliürer poliamid y
Şekil 6
sayı
sı N
(Öm
ür)
/ İzmir
at ömrünün etan yiv malzyiv malzemes
6. Farklı yiv
6x19
çap
raz s
arım
n arttığı görüzemesi kullansine göre da
malzemeleri
6x19
düz
sarım
ülmektedir. nılması duruha yüksek b
inin ömre etk
Fille
r 8x2
5 ça
praz
sarım
Daha yumuumunda ise bir halat ömrü
kisi [2].
Fille
r 8x2
5 dü
z sarım
uşak (daha bu tip malzemü bekleme e
71
düşük melere ğilimi
Asan
2.6 H
Bölümaldığıdeğerhalat
Şekilve abulunfakat olduğolduğolmakçap oçekmhalat çevrimElbetartmıartışı ömürhalat oldukçap 2 2.7 H
Maka
şeklinelastiçapınezilmyarıçaçok ken uy
nsör Sempozy
HALAT ÇAP
m 2.1’de baımızda halatrden sonra dçapı-halat öm
l 7’de üsttekialttaki eğri ndurulmasıyl
belli bir mağu halat çapğunda işletmktadır. Aslınoranı ise 60’
me yükünün hçapı çok incm olmakta vtte D/d çap oıştır. Halat ça
gerçekleşmr değerine ul
çapı kullankça düştüğü 27 mm ve hal
HALAT TEL
ara veya tam
ndedir. Buraiklik modülünda, ince telme ve basınç
apı büyüdükkendini gösteygun olanıdır
Eğilm
e çe
vrim
sayı
sı N
(Öm
ür)
yumu 2012 /
PI
ahsedilen ve t çapının artmdüştüğü saptmür ilişkisi g
Şekil 7
i eğri halatınise halatın
la elde edilmaksimum değına en uygu
meden alınmana bakıldığın’dır. Yani çohalatta nedence kalmaktadve bu değer oranı 30’a düapını yine ik
memektedir. Haşılamamıştıılması durumde unutulmalat ömrü de 4
Lİ KALINL
mbura sarılan
ada , tel çüdür. Ancak li halatlarda
ç gibi dış zokçe, yani halaerir. Orta devr [4,6].
/ İzmir
Şekil 4.2’dmasıyla halattanmıştır. Şegösterilmiştir
H
7. Farklı çap
n tümden kopişletmeden
miştir. Halat ğerden sonra
un halat çapıa kriteri göz nda bu halatıok uygun birn olduğu çekdır. Halat çap
10 mm halaüşmüştür fakaki kat arttırdıHalat ömrü ır. Bu çap emmuna göre 1amalıdır.(D/d410000 çevri
LIĞI
halat telinde
çapı, D, tamdeneyler gösn daha elve
orlanmalara katın yive oturvir sayıları v
de çekme yüt ömrünün bekil 7’de belr [8].
Halat çapı (mm
ptaki halatları
pması durumn alınma k
çapının artma düştüğü sapı denir. Şekiönünde buluın sarıldığı mr çap oranı kme gerilmepı 20 mm oldat için tespit at halatın buığımızda bu
300000 çevmniyet faktö16 kat emniyd = 15) Bu imdir [8].
e meydana ge
mbur veya mstermiştir ki erişli olmaktakarşı kalın trması kötüleve orta tel ka
ükünün etkileir müddet arlirli özellikte
m)
ın ömür graf
mu göz önündkriterlerine emasıyla halaptanmıştır. İil 7’de görülundurulduğumakara vs. emevcuttur fasi göz önünd
duğunda halaedilen ömür
u çekme yüküsefer 40 mmvrim olmaktrü göz önünyetlidir. Faktip bir halat
elen teorik eğ
akara çapı, kalın telli haadır. Bu sontellere nazarştikçe, kalın alınlıkları ka
eri incelenenrttığı fakat beeki bir halat
fiği [8].
de bulunduruerişme duruat ömrünün bşte halat ömldüğü gibi, h
unda halat ömlemanın çapakat 40000 Nde bulunduruat ömrü ise alr değerinin yüne dayandığ
m halat çapı itadır. 20 mmde bulunduruat bu durumkompozisyo
ğilme gerilm
E ise halat alat, aynı manuca göre, inan daha çoktelli halatlar
aldırma maki
n halat türünelli bir makst için ifade
ularak elde edumu göz önbir müddet
mrünün makshalat çapı 1mrü 50000 çpı 600 mm vN gibi yüksulduğunda 1lt eğri için 34yaklaşık 7 kğı kesit alanıiçin ilave birm halat çapıulduğunda 1
mda D/d çap onu için en u
mesi Ee . teli malzemakara veya tance tellerin
k hassastırlarrın üstünlüğüineleri yapım
72
nü ele simum edilen
dilmiş nünde arttığı
simum 0 mm
çevrim ve D/d ek bir 0 mm 40000
katıdır. ı 4 kat r ömür ındaki 0 mm oranı
uygun
DE /
mesinin ambur yivde
r. Yiv ü daha mı için
Asansör Sempozyumu 2012 // İzmir 73
2.8 HALAT TÜRÜ Denemelerde ve işletmede genellikle düz sarımlı halatların çapraz sarımlı halatlardan daha üstün olduğu görülmüştür. Ancak, kama şekilli ve dibi boşaltılmış yivler bir istisna teşkil etmektedir. Çünkü bu tip yivlerde çapraz sarımlı halat düz sarımlı halattan daha iyi sonuç vermektedir. Tellerin demet dahilinde iyi ve yeteri derecede destek bulmasının önemi vardır. Bu bakımdan aynı sarım uzunluğuna sahip halatlar (paralel sarımlı halatlar) aynı sarım açılı halatlardan daha uygundur. Çünkü aynı sarım açısında aynı sarım uzunluğuna nazaran çekme gerilmesi teorik olarak bütün tellere eşit dağılsa da aynı sarım uzunluğunda bir demetin iç ve dış tel katları arasındaki tellerin çaprazlaşmasından bahsedilemez. Çünkü dış teller uzunlukları boyunca iç katların yivlerine sıkıca temas ederek otururlar. Böylece çaprazlaşma noktalarında yüksek yüzey basınçları ve yerel eğilme zorlanmaları da ortadan kalkmaktadır. Paralel sarımlı olarak imal edilen halatlar bu bakımdan aynı sarım açılı halatlardan çoğu durumda daha uzun ömürlüdür. Genellikle dönme dirençli halatlar normal halatlardan daha az ömre sahiptir [6]. Halata sarılan tellerdeki iç gerilmelerin de halatın ömrü üzerinde etkisi vardır. Bir halatın kesilmesinde bu iç gerilmeler hemen kendini gösterir. Bu durumda teller süpürge gibi hemen dışarı fırlar. Uygun imalat metotlarıyla (preforming) bu gerilmeler ortadan kaldırılırsa ileride halat içinde nasıl duracaksa o şekilde demete bir ön şekillendirme verilirse kesilme halinde halatın telleri kurtulan yay gibi dışarı fırlamaz. Bu gerilimsiz halatlar genellikle normal halatlardan daha uzun ömürlüdür [6]. 2.9 YAĞLAMA, İŞLETMEDE TEKRAR YAĞLAMA Halatların iyi bir şekilde yağlanmasının halat ömrünü arttırır. Yağlanmamış bir halatın yapılan eğilme testindeki ömrü iyi bir şekilde yağlanmış bir halatın ömrünün ancak %15-%20’sine ulaştığı tespit edilmiştir [2]. Halatlar işletme sırasında yük kaldırılırken veya indirilirken makara veya tamburlarda eğilirler. Bu nedenle halatı meydana getiren teller ve demetler birbirlerine göre göreceli hareket yaparlar. Halatlarda kullanılan yağlayıcıların görevi teller ve demetler arasındaki ve halatla makara arasındaki sürtünmeyi azaltmaktır. Bu da aşınmayı azaltır. Yağlayıcıların çok düşük oranda halatı korozyona karşı koruma özellikleri de vardır. Genel olarak yağlayıcılar nüfuz eden (penetrating) ve astar (coating) yağları olmak üzere ikiye ayrılırlar. Nüfuz eden yağlar, arkasında her bir demeti korumak ve yağlamak için kalın bir yağlayıcı film bırakan, yağlayıcıyı tel halatın özüne taşıyan ve sonrasında buharlaşan bir petrol solventi içerirler. Astar yağları ise halat yüzeyine düşük oranda nüfuz ederek halat dış kısmını nemden koruyan ve halatın, makara veya tambur ile temas ettiği bölgelerde aşınma ve sürtünmeden kaynaklı korozyonu azaltırlar. Her iki tip yağlayıcıda kullanılmaktadır. Fakat çoğu halatın çalışma sırasında içeriden hasara uğraması nedeniyle halat özünün yeteri derecede yağlandığından emin olunması gereklidir. Tel halat yağlayıcıları parafin yağı, asfalt bazlı yağ, gres, petrol yağları veya bitkisel yağlar olabilir. Tel halatlar imalat esnasında yağlanırlar. Eğer lif özlü bir halat imal edilecekse, halat özü mineral veya parafin yağı ile yağlanmalıdır. Burada halat özü emerek bir nevi depo görevi görecek ve işletmede halatın daha uzun ömürlü olmasını sağlayacaktır. Eğer çelik özlü bir halat imal edilecekse, yağlayıcı (yağ veya gres tipi) tellerin özü oluşturmak üzere sarılmasını sağlayan kalıp önünden pompalanarak tüm teller tarafından astarlanması sağlanır. Halatlarda kullanılacak yağlar alkali ve asit içermemelidir, tel yüzeyine yeterli yapışma kuvveti sağlamalıdır, tel ve demet aralarına kolaylıkla nüfuz edebilecek viskozitede olmalıdır, oksitlenme ve suya karşı dirençli olmalıdır. Normal olarak halatlar imalat sırasında yağlandığı haliyle bütün ömür süresince çalıştırılırlar. Fakat uzun ömürlü halatların işletmede tekrar yağlanmaları gereklidir. Yapılan deneysel çalışmalarda ömür süresi yaklaşık 80000 eğilmede çevrim olan bir halata test esnasında ilave olarak yağlamak ömür süresinde herhangi bir artış sağlamamaktadır. Halatın tekrar yağlanmasız ömrü yaklaşık 80000 eğilmede çevrimden fazla olduğu durumlarda bu halat için tekrar yağlamanın halat ömrünü arttırdığı tespit edilmiştir [9,2,10].
Asan
2.10 AlaşıkirlenolaydKorodeğilyorulKoroZn95olan önlemsayıdhalat sarım 2.11 Halatile ilgaçılardip yömrühalat edilenedilmkomp
2.12 HalatBu ndeğerdeneykompgöste
nsör Sempozy
KOROZ
ımsız ve alaşnme olan atmdır ve halat özyon sadece, başlayan lmayı da hızlzyon beklen
5/Al5) ile kabir halat az
mek için yapdaki eğilme y
için ömür dmlı halata gör
HALAT
t sarılma açıgili belirli korında halat ömyaptığı ve 6ünün hemen h
sarılma açısn halat tema
miştir. Şekil 8pozisyonu ve
HALATI
tın makara vedenle demerleri izin veyleri yapılmıpozisyonda herilmiştir [2].
Eğilm
e çe
vrim
sayı
sı N
(Öm
ür)
yumu 2012 /
YON
şımlı çelik mmosfer şartlaömrünü azale halatın me
gerilme kırlandıracaktırniyorsa ve
aplanmış tellez sayıda büypılan galvanyorulması dedeğerlerinde re daha yükse
SARILMA
ısı (halat sapompozisyondmrünün çok
60˚ ye kadarhemen değişsı yerine halas uzunluğu/8’de halat sare halat özellik
Şekil
IN KENAR
veya tambur etli halatlarderilebilir. Faıştır. Şekil 9halat için ya
/ İzmir
malzemelerin arında korozyltır. Korozyotalik alanınırılmalarındanr. Şiddetli kobilinen birineri olan hala
yük teli olanizleme işlemeneyinde çokherhangi birek bir ömür d
AÇISI
pma açısı) dedaki ve özelyüksek oldu
r halat ömrüşmediği belirlatın makara /halat adımı rılma açısı ilkleri için gös
8. Farklı sar
SAPMASI
yivinden keda maksimumarklı halat k’da 0˚ ila 4˚ hapılan eğilm
kullanıldığyona uğrarla
ona karşı en ın azalması n kaynaklan
orozyon, halancil bozulmat kullanımı n halattan daminin halat ök iyi yağlanr fark saptandeğeri bulun
eğişiminin hallikteki bir huğu, yaklaşıkünün arttığı rlenmiştir. A
a veya tambuoranının de
le halat ömrüsterilmiştir [2
rılma açıların
enar sapmasım 4˚, dönme kenar sapmhalat sapma
me yorulma t
ğı tel halatlarar. Korozyoniyi koruyucsuretiyle kopnan düzensat elastikiyeti
ma tarzı ise,tercih edilm
aha çok korömrüne etkisnmış ve çinknmamıştır venmuştur [11,2
alatın ömrü halat için yapk 20˚ lik sarılm
ve bu sarılAyrıca yapılanurla temas uzeğişmesiyle hü arasındaki i2].
nın ömre etki
halat ömründirençli hal
ası açı değdeğerleri ar
testi neticesi
özellikle den hiçbir zamau, tellerin gapma mukaveiz yüzeyleriinin azalmas, çinko (vey
melidir. Çok rozyona yatksi incelemekko kaplanmışe düz sarımlı2,4,12].
ile olan ilişkpılan çalışmama açısında lma açısı den eğilme yorzunluğunun halat ömrünüilişki şekilde
isi [2].
nü düşüren batlarda ise 1erleri için easında şekildinde saptana
eniz ve endüsman istenmey
alvanizlenmeemetinin azarin sebep osına sebep oleya çinko a
sayıda küçükındır. Korok için yapılaş ve kaplanmı halat için ç
kisinin saptaada küçük sahalat ömrün
eğerinden sorulması deneölçülmesiyl
ün değişimi e ifade edilen
bir etkiye sa1.5˚ kenar saeğilme yorude belirtilen an ömür değ
74
striyel yen bir esidir. alması olduğu labilir. laşımı ük teli zyonu
an çok mamış çapraz
anması arılma
nün bir onrada eyinde e elde tespit
n halat
hiptir. apması ulması tip ve ğerleri
Asan
2.13 Halatçelik ve buöz mmalzepoliamBunukütle Çelikile kabağımdaha 2.14 S SapmezilmmerkSağ valanınarttırıgerek 2.15 Ö Plastitipik
nsör Sempozy
HALAT ÖZ
t özünün halözlü olması
unun kütlesinmalzemesi faemesi olarakmid (PA) lif
un nedeni issinin artması
k özlü halatlaaplanmış çelimsız bir halafazla olduğu
SAPMA AÇ
ma açısı, halameye ve aşınmkezinden tamve sol olmandaki sarımı ılması için sklidir. Minim
ÖZEL HAL
ik dolgulu, pözellikleri n
yumu 2012 /
Şekil 9.
ZÜ
lat ömrüne e durumları iç
nin halat ömrfarklı halatlak kullanılan f öz malzemse muhtemelının halat öm
ar için yapılaik öz (ESWR
at olarak da ku saptanmıştı
ÇISI
atın tambur maya karşı k
mbur flanşına ak üzere iki ve dolayısıysapma açısın
mum sapma a
LAT KULLA
preslenmiş, kedeniyle hala
Eğilm
e çe
vrim
sayı
sı N
(Öm
ür)
/ İzmir
Farklı kenar
etkisini incelçin ayrı ayrı rüne etkisini ar için yapı
sisal ve pomesi için hala
len poliamidmrünü arttırıc
an eğilme yoRC) ve dış dkullanıldığı çır [2].
üzerine düzkorumak içinve tambur mçeşit sapma
yla halat ömrnın, düz tamaçısı değeri is
ANIMI
kompakt vbat ömrünü ar
r sapma açıla
lemek için yı ele alınmıştincelemek içılan eğilme olipropilen (at ömrü ise dd malzemesicı yönde etki
orulması denedemetlerle paçelik öz ile (
zgün bir şekin belirli limimerkezine dia açısından brü üzerinde ç
mburlarda 1.5se her iki tip
. özel halatlrttırıcı yönde
arının ömre e
yapılan deneytır. Lif özlü hçin aynı kom
yorulması (PP) için hadikkat çekecinin dayanımisi olduğu sap
eylerine görearalel olan çe(IWRC) karş
ilde sarılabilitler içerisindik olarak çizibahsedilebiliçok etkilidir. 5˚ , yivli tamtambur içind
ların kullanıme etki yapmak
etkisi [2].
yler halat özhalatlarda lif
mpozisyon vedeneyleri n
alat ömrü heek derecede
mının iyi olmptanmıştır [2
e halat özü oelik öz (PWRşılaştırıldığın
lmesi, halatı de olmalıdır.ilen iki çizgiir ve bu açıÇalışma ver
mburlarda isde 0.5˚ dir.
mı bu halatlktadır.
zlerinin lif özf öz malzeme özellikte faneticesince lemen hemen
yüksek çıkmmasıdır. Lif2].
olarak katı poRC), halat önda halat öm
ve tambur . Sapma açısi arasındaki aı halatın kulrimi ve halatse 2˚ yi aşm
ların sahip o
75
zlü ve mesinin akat lif lif öz n aynı mıştır. f özün
olimer zünün
mrünün
yivini sı, yiv açıdır. llanım t ömrü
maması
olduğu
Asansör Sempozyumu 2012 // İzmir 76
KAYNAKLAR [1] Demirsoy, M., 1991. Transport tekniği-kaldırma makinaları cilt I, Birsen Yayınevi,
İstanbul. [2] Feyrer, K., 2007. Wire ropes: tension, endurance, reliability, Springer Berlin Heidelberg
New York. [3] Cookes Limited, 2007. Wire rope handbook, Auckland, New Zealand. [4] Cürgül, İ., 1995. Transport tekniği cilt I, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, İzmit. [5] Verreet, R., 2002. Steel wire ropes for cranes- problems and solutions, Casar
Drahtseilwerk Saar Gmbh Internal Report, Kirkel, Germany. [6] Ernst, H., 1973. Kaldırma makinaları, Fon Matbaası, Ankara. [7] Verreet, R., 2004. Special wire ropes-technical documentation, Casar Drahtseilwerk Saar
Gmbh Internal Report, Kirkel, Germany. [8] Verreet, R., 1998. Calculating the service life of running steel wire ropes, Casar
Drahtseilwerk Saar Gmbh Internal Report, Kirkel, Germany. [9] Verreet, R., 2004. Inspection of steel wire ropes, Casar Drahtseilwerk Saar Gmbh Internal
Report, Kirkel, Germany. [10] Turner, J. E. ve Barnes, C., 2002. Lubrication basics for wire ropes, Machinery
Lubrication Magazine, Vol. 4. [11] TS ISO 4309, 1999. Vinçler-Tel Halatlar-Muayene ve Hizmet Dışı Bırakma İçin
Uygulama Kuralları, Türk Standardları Enstitüsü, Ankara. [12] TS EN 12385-3, 2005. Çelik Tel Halatlar-Güvenlik-Bölüm 3: Kullanım ve Bakım
Bilgileri, Türk Standardları Enstitüsü, Ankara.
