68
Halk Sağlığı ısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri Raika Durusoy, Seminer, 1 Kasım 2006

Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri

Raika Durusoy, Seminer, 1 Kasım 2006

Page 2: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Sunum çerçevesi

İçme ve kullanma suları

İçerik

Mevzuat

Analiz için su örneği alma yöntemleri

Ölçütler: Neyi gösteriyor ve insan sağlığıaçısından önemleri

Laboratuvarımızı tanıyalım

Page 3: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mevzuat

İçme ve kullanma suyunda yapılmasıgereken analizler ve bu analizlerin izin verilen değerleri Sağlık Bakanlığının yayınladığı ‘İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik’te verilmiştir.

RESMİ GAZETE: 17 Şubat 2005 - Sayı : 25730

98/83EC

Page 4: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kapsam ve tanımlar

kaynak sularıiçme sularıiçme-kullanma suları

hariç:doğal mineralli sular, kaplıca ve içmece suları, tıbbi amaçlı sularsuyun kalitesinin tüketici sağlığını etkilemediğinin tespit edildiği durumlarda kullanılan sulargünlük ort. < 10 m3 su sağlayan veya 50 den az kişi tarafından kullanılabilecek müstakil su kaynağı

Page 5: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Madde 6 — Suların, sağlığa uygun ve temiz olması zorunludur

Bu Yönetmeliğin asgari şartlarıbakımından sular;

İnsan sağlığına potansiyel bir tehlike oluşturan miktar ve yoğunlukta maddeler, mikroorganizmalar ve parazitler içermiyorsa,Ek-1’de yer alan şartlara ve bu Yönetmeliğin 7, 8, 10, 11 ve 13 üncü maddelerine uyuyor ise,

sağlığa uygun ve temiz kabul edilir.

Page 6: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Madde 7. Kalite Standartları

Suyun kalite standartları Ek-1' de belirlenen parametre değerlerini içerirSağlık açısından gerekli hallerde Ek-1’de yer almayan parametreler de ilave edilebilir

Page 7: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Ek-1’de yer alan parametreler

a) Mikrobiyolojik parametrelerb) Kimyasal parametrelerc) Gösterge parametrelerid) Radyoaktivite

Page 8: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mikrobiyolojik parametrelerEk 1a

İçme-Kullanma Suları için

0/100 mlKoliform bakteri

0/100 mlEnterokok

0/100 mlEscherichia Coli ( E. Coli )

Parametrik değer sayı/100 ml

Parametre

Page 9: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mikrobiyolojik parametreler Ek 1a

İçme Suları için (İmlahanede)

0/100mlDiğer mikroskobik canlılar0/100mlParazitler

100/ml20/ml

22 °C’de koloni sayısı37 °C’de koloni sayısı

0/100mlPatojen Stafilokoklar0/50mlClostridium Perfringens0/100mlSalmonella *0/250mlFekal koliform bakteri0/250 mlP. aeruginosa0/250 mlKoliform bakteri0/250 mlEnterokok0/250 mlEscherichia Coli ( E. Coli )

Parametrik değer sayı/ mlParametre

Page 10: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mikrobiyolojik parametreler Ek 1a

Kaynak Suları için

0/100mlDiğer Mikroskobik Canlılar

0/100mlParazitler

100/ml

20/ml

Ambalajlanmış: 22 °C’de 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin karışımında koloni sayısı37 °C’de 24 saatte agar-agar karışımında koloni sayısı

20/ml

5/ml

Kaynaktan: 22 °C’de 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin karışımında koloni sayısı *37 °C’de 24 saatte agar-agar karışımında koloni sayısı *

0/100mlPatojen Stafilokoklar

0/50mlAnaerob sporlu sülfat redükte eden bakteriler *

0/100mlPatojen Mikroorganizmalar *

0/250mlFekal koliform bakteri

0/250 mlP. aeruginosa

0/250 mlKoliform bakteri

0/250 mlEnterokok

0/250 mlEscherichia Coli ( E. Coli )

Parametrik değer sayı/ mlParametre

Page 11: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kimyasal parametreler - 1 Ek 1b

µg/L0,10Epikloridinµg/L3,01,2-dikloretanµg/L50Siyanürmg/L2Bakırµg/L50Kromµg/L5,0Kadmiyumµg/L10 (içme-kullanma suları için 2008’e dek 25 µg/L)Bromatmg/L1Borµg/L0,010Benzo (a) pirenµg/L1.0Benzenµg/L10Arsenikµg/L5.0Antimonµg/L0.1AkrilamidBirimParametrik değerParametre

Page 12: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kimyasal parametreler - 2Ek 1b

mg/L1,5Florürµg/L10 (içme-kullanma suları için 2013’e dek 25)Kurşun

µg/L0,50Vinil Klorürµg/L100 (içme-kullanma suları için 2013’e dek 150)Trihalometanlar-toplamµg/L10Tetrakloreten ve trikloretenµg/L10Selenyumµg/L0,10Polisiklik aromatik hidrokarb.µg/L0,50Toplam pestisitlerµg/L0,10Pestisitlermg/L0,50Nitritmg/L50Nitratµg/L20Nikelµg/L1,0Cıva

BirimParametrik değerParametre

0

45

!

Page 13: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Gösterge parametreleri - 1Ek 1c

mg/L O25,0Oksitlenebilirlik

pH birimleri≥6,5 ve ≤ 9,5pH

KEBulanıklık

KETat

KEKoku

Kabul edilebilir ve anormal değişim yok (KE)

Renk

20 °C’de µS / cm2500İletkenlik

mg/L250Klorür

mg/L0,50Amonyum

BirimParametrik DeğerParametre

-

5 birim

5 birim

200

0!

Page 14: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Gösterge parametreleri - 2Ek 1c

µg/L200Alüminyum

sayı/100 ml0C. perfringens (sporlular dahil)

Anormal değişim yokToplam Organik Karbon (TOC)

sayı/100 ml0Koliform bakteri

Anormal değişim yok22 °C’de koloni sayımı

mg/L200Sodyum

mg/L250Sülfat

µg/L50Mangan

µg/L200Demir

BirimParametrik DeğerParametre

125

200

100

300

Page 15: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Radyoaktivite Ek 1d

Bq/L1Beta yayınlayıcılar

Bq/L0.1Alfa yayınlayıcılar

mSv/yıl0,10Toplam gösterge dozu

Bq/L100Trityum

BirimParametrikdeğer

Parametre

Page 16: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Madde 8. Kalite Standartlarının AranacağıNoktalar

Parametreler;Şebeke aracılığı ile temin ediliyorsa musluklardan,Suyun tankerden alınması halinde, tankerden alındığıŞişelere ya da ambalajlara doldurulması halinde, doldurulduğuSuyun gıda üretiminde kullanılması halinde, suyun üretimde kullanıldığı

noktalarda aranırSuyun, (binanın) iç şebeke sisteminden ya da onarım nedeniyle kalite standartlarına uymadığının belirlenmesi durumunda, bu Yönetmelik hükümlerine uyulmuş kabul edilirBu durum şebeke aracılığıyla temin edilen sular için geçerli olduğunda yetkili merciler, tavsiyelerde bulunma da dahil olmak üzere her tür önlemi alır

Page 17: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Madde 10. İzleme, Dezenfeksiyon ve Analiz Özellikleri

Tüketime sunulan içme-kullanma suları Tablo B1’de belirtilen sıklıklarda denetleme izlemesi ve kontrol izlemesine tabi tutulur

Denetleme izlemesiKontrol izlemesi

Uç noktalardan alınan numunelerde serbest bakiye klor miktarı en fazla 0.5 mg/LParametrelerin analiz özellikleri için Ek-3’te belirtilen şartlara uyulur Bu Yönetmelikte yer almayan parametreler yönünden kirlenmenin ve bu kirlenmenin insan sağlığına potansiyel bir tehlike oluşturmasının muhtemel olması halinde, bu ölçütler için ayrı izleme yapılır, izleme sonuçlarına göre gerekli önlemler alınır

Page 18: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Tablo B1. Dağıtım şebekesi/ tankerden sağlanan/ gıda üretiminde kullanılan İçme-kullanma suyu için

minimum numune alma ve analiz sıklığı

10Her 25 000 m3/gün için 3 denetim izlemesi daha ilave

301Artı her 1000 m3/gün için 3 kontrol izlemesi daha ilave

>100000

3İlave her 10000 m3/gün için 1 denetim izlemesi ilave

31 Artı her 1000 m3/gün için 3 kontrol izlemesi daha ilave

>10000 ≤ 100 000

1İlave her 3300 m3/gün için 3 denetim izlemesi ilave

4İlave her 1000 m3/gün için 3 kontrol izlemesi ilave

>1000 ≤ 10 000

14>100 ≤ 1 000

12≤ 100

Her yıl için denetleme izlemesi sayısı 3,5

Her yıl için kontrol izlemesi sayısı 3,4,5

Günde dağıtılan/ üretilen su miktarı 1,2 (m3)

İzmir’de 580.000 m3/gün => 2040 gerekli; gerçekleşen > 6000

Page 19: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Madde 11. Düzeltici Önlemler ve Kullanım Sınırlamaları

Belirlenen parametre değerlerinin ihlali durumunda, nedenlerini belirlemek amacıyla gerekli incelemeler yapılırŞebekeden sağlanan sular, belirlenen parametre değerlerine uymuyorsa ve bu sulardaki uyumsuzluk iç şebeke sisteminden, bakım veya onarımdan kaynaklanıyorsa, yetkili merciler, suyun kalitesinin iyileştirilmesi için düzeltici önlemleri en kısa sürede alır ve parametreyle ilgili zorlayıcı tedbirlere öncelik verirİhlal durumunda sular, izleme programı dışında ilave denetleme izlemesine tabi tutulabilir,

herhangi bir parametre ihlali olmasa dahi insan sağlığı için potansiyel tehlike oluşturan içme-kullanma suyunun kullanımıyasaklanabilir ya da sınırlanabilir veya insan sağlığını korumak için gerekli diğer önlemler alınır.

Denetleme izlemelerinde Ek-1 c ve d şartlarının ihlali halinde, insan sağlığı için herhangi bir risk oluşturup oluşturmayacağıdeğerlendirilir. İnsan sağlığını korumak amacıyla gerekli olmasıhalinde düzeltici önlemler alınırDüzeltici önlemlerin alınmasını gerektiren ihlalin ciddi boyutlarda olması durumunda tüketiciler bilgilendirilir

Page 20: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Madde 13. Arıtma, Ekipman ve Materyallerin Kalitesinin Güvenceye Alınması

İçme-kullanma sularının hazırlanması, dağıtımıve tesisatta kullanılan madde veya materyallerden kaynaklanan kirliliğe yönelik gerekli bütün önlemler alınırSuyun tüketime sunulduğu noktaya kadar her aşamada su ile temas eden veya etmesi muhtemel olan bütün yüzeyler ile alet ve cihazlar, suyun niteliğini bozmayacak ve sağlığa zarar vermeyecek malzemeden yapılır

Page 21: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Analizlerin yapılacağı yer

Sağlık teşkilatı, kaynağından tekniğine uygun olarak gerekli numuneleri alır

İlk analiz (Madde 18)

Denetleme izlemesi (Madde 46)

Kontrol izlemesi (Madde 46)

Alınan numuneler; tercihen akredite olmuş ve analitik kontrol sistemine sahip, denetim yetkileri yetkili kuruluşlarca onaylanmışbağımsız kişi veya kurumlarca belirli aralıklarla denetlenen laboratuvarlar arasından, Bakanlıkça yetki verilecek laboratuvarlarda analiz ettirilir (Madde 18)

Page 22: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Parametrelerin analiz özellikleriEk 3

1. Analiz metotlarının belirleneceği parametrelerMikrobiyolojik analizler için – membran filtrasyon

2. Performans karakteristiklerinin belirlendiği parametreler Kimyasal analizler

…252525Antimon101010Amonyum101010Alüminyum

Deteksiyonlimiti

Hassasiyetyüzdesi*

Doğrulukyüzdesi*

Parametreler

* ISO 57253. Analiz metodunun belirlenmediği parametreler

Renk, koku, tat, TOC, bulanıklık

Page 23: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Analiz için su örneği alma yöntemleri

Page 24: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kimyasal analiz için örnek alma

Önerilen miktar 2 litre (bizim 1 litre)Belli toksik maddeler için en az 5-15 litre

Şeffaf pet şişe veya cam şişeSteril olması gerekmez ama iyice yıkanmış ve durulanmış olmalıTercihen 1/50 sulandırılmış HCl ile çalkalayıp iyice durulama

Örnek alınacak suyla en az 3 kez çalkalanmalıÖrnek alınacak suyu 3-5 dk. akıtmalı

Page 25: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Bakteriyolojik analiz için örnek alma

Önerilen miktar 100-250 ml (bizim 100 ml)

Birden fazla mikroorg. için en az 1 litreRenkli steril cam şişe

Page 26: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Fiziksel ve Kimyasal Su Analiz Teknikleri

Page 27: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Fiziksel ve Kimyasal Su Analiz Teknikleri

GravimetrikTitrasyonElektrokimyasalSpektrofotometrik ve kolorimetrikKromatografiKütle spektrometresiİmmünolojik

Page 28: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mikrobiyolojik parametrelerEk 1a, 1c

Escherichia Coli ( E. Coli )İnsan ve hayvan dışkısında çok fazla

Koliform bakteriUzun süredir indikatör mikroorganizmaSafra asitlerinin varlığında üreme yeteneğiGeleneksel olarak Escherichia, Citrobacter, Enterobacter ve Klebsiella, ancak…

37 °C'de koloni sayımıSudaki genel bakteri içeriği

Kontrol

Kontrol

Page 29: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mikrobiyolojik parametrelerEk 1a, 1c

EnterokokPseudomonas aeruginosaSalmonellaClostridium PerfringensPatojen Stafilokoklar22 ve 37 °C'de koloni sayısıParazitlerDiğer mikroskobik canlılarPatojen MikroorganizmalarAnaerob sporlu sülfat redükte eden bakteriler

Kontrol

Kontrol

Kontrol

Page 30: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kimyasal parametrelerEk 1b

Page 31: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Bor

Cam, sabun, deterjan üretiminde ve alev geciktirici olarak kullanımDaha çok gıdalarla alınırYer altı sularında doğal olarak bulunurYüzey sularında: deterjan kalıntısı

P.O. borik asit veya boraks ile deney hayvanlarında:

♂ üreme organları toksisitesiGelişimsel toksisite

Genotoksik değilTümör insidansında artış saptanmadı

Page 32: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kurşun

Akü, lehim ve alaşımların üretimiPetrolün içinde vuruntu önleyici ve kayganlaştırıcıBoru sisteminden çözünen kurşun miktarınıetkileyen etmenler:

pH, sıcaklık, suyun sertliği, suyun kalış süresi

Çocuklar, erişkinlere göre 4-5 kat fazla alıyorİskelette birikiyorHem sentezi, kalsiyum metabolizması, merkezi ve periferik sinir sistemine etkilerOlası kanserojen

Page 33: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Nikel

Paslanmaz çelik, alaşımlar, piller, gıda katkımaddesiİçme suyuna boru sisteminden çözünmeyle geçiş; jeolojik olarak yeraltı sularında doğal olarak da bulunabilirVücuda temel giriş yolu gıda

Temel giriş sigara içmeyenlerde gıdaAllerjik kontakt dermatitNikel bileşikleri (inhalasyon) kesin, metalik nikel olası kanserojen; P.O. yol ?

Page 34: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Nitrat ve nitrit

Doğada bulunan ve azot döngüsünün bileşeni iyonlarNitrat, inorganik gübrelerdeSodyum nitrit, gıda koruyucuAmonyak vb.nin oksidasyonu ile yer altı ve üstü sularda [ ]’u çok artabilir

Methemoglobinemi –mavi bebek sendromuKanserojen etki ∅

--KontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Nitrit:

Page 35: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Akrilamid, Epikloridin, Vinil Klorür

Suyla temas eden polimerden kaynaklanan sudaki monomer kalıntıları

A: İçme suyunun işlenmesi sırasında kullanılan koagülanların kalıntısı; harç, gıda

Nörotoksik, germ hücrelerine etkiliE: Gliserol, (su işleme dahil) reçine üretimi

Lokal iritasyon, merkezi sinir sistemine etkiV: PVC üretimi. Çok uçucu. PVC boru kullanımıartıyor

kanserojenite: muhtemel (2A), muhtemel, kesin

Page 36: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Antimon

Element hali alaşımlarda, bileşikleri terapötikamaçlı kullanılıyorLehimlerde kurşunun yerine düşünülmüşP.O. alım, inhalasyondan daha fazlaÇevresel maruziyet, mesleki olana göre çok az

Bazı bileşikleri olası, bazılarısınıflandırılamayan kanserojenKanserojen etki inhalasyon yoluyla saptanmış; P.O. yola dair veri yok

Page 37: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Arsenik

Yerkabuğunda bileşikleri çok yaygınTransistör, lazer, yarıiletken üretiminde alaşımDoğal mineral ve madenlerin çözünmesiyle içme suyuna geçişİçme sularında tarama için yüksek öncelikliBazı bölgelerde öz.yeraltı içme suyu kaynaklarında yüksek [ ]

Esansiyel değilİçme suyu tüketimi yoluyla kansere yol açtığıgösterilen nadir maddelerdenÖz.deri, mesane ve akciğer kanserleri

Page 38: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Benzen

Diğer organik kimyasalların üretimiPetrolün içinde bulunur; emisyonlarSuya geçiş: endüstriyel atık sular ve atmosfer

Akut maruziyette merkezi sinir sistemine etkiliKronik maruziyette hematolojik değişiklikler ve lösemiKesin kanserojen

Page 39: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Bromat

Güçlü oksitleyici: saç jölesi ve tekstil boyaları; un ve bira üretimiBrom iyonu varlığında suyun ozonlanmasıyla ve klorlanmasıyla bromat oluşabilir

Zehirlenmelerin çoğu evde saç jölesinin yenmesiyleGeçici: Bulantı, kusma, karın ağrısı, anüri, diare, merkezi sinir sistemi depresyonu, hemolitik anemi, pulmoner ödemKalıcı: böbrek yetmezliği ve sağırlık

Page 40: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kadmiyum

Metali çelik sanayisi ve plastiklerde; bileşikleri pillerdeAtık sularla, gübreler ve yerel hava kirliliğiyle çevreye salınırBoru sisteminden geçiş de olasıGıda temel giriş yolu; sigara da önemli maruziyet

Böbreklerde birikirMuhtemel kanserojen (inhalasyonla)

Page 41: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Krom

Yerkabuğunda çok yaygın+2 değerlikten +6 değerliğe değişen yüklerGıda, temel giriş yolu

Krom (VI) inhalasyonlaakciğer kanseriKrom (VI) kesin, krom (III) sınıflandırılamayan kanserojen

Page 42: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Bakır

Hem esansiyel besin maddesi, hem içme suyu kirleticisiYaygın kullanım: boru, kapak, montaj yapımı; alaşımlar ve kaplamalar Sudaki temel kaynağı, boruların korozyonu

Gastrointestinal etkiler

Page 43: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Siyanür

Öz.gelişmekte olan ülkelerde bazı gıdalardaTemelde endüstriyel kirlenme sonucu içme suyunda

Akut toksisitesi yüksekUzun dönem maruz kalındığın-da tiroid ve sinir sistemi üzerine etkiler

Page 44: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

1,2-dikloretan, trikloreten, tetrakloreten

Klorlanmış çözücüler: kuru temizleme, yağçözücüVinil klorür ara maddesiEndüstriyel kirlenmeyle suya ve havaya karışır

Tri ve Tetra merkezi sinir sistemi depresyonu, karaciğer ve böbrek hasarına yol açabiliyor; muhtemel kanserojen1,2 Di’nin hedefi + immün sistem; olasıkanserojen

Page 45: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Florür

Yerkabuğunun 0,3g/kg’ıİçme suyunda doğal olarak bulunurAlüminyum üretimi, gübre üretimi sırasında fosfatlı kayalardan salınma, belediyelerce florlama1.Gıda, 2.Su, 3.Diş macunu ile vücuda girişSınır değer 1.5 mg/litre; belediyelerce 0.5–1.0 mg/litre

Dental fluorozis, kemiklerde fluorozis

Page 46: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Cıva

Doğada volkanik kökenliGeniş kullanım alanı (klor ve kostik üretimi, elektrik, sanayi ve kontrol cihazlarında, laboratuvarlarda, fungisit-antiseptik vb.bileşiklerde); giderek azalıyorTemel alım yolu (mesleki hariç) gıda, öz.balık

Akut toksisite: sinir sistemi ve böbrekKronik: tremor, mental bozukluk, jinjivitOlası kanserojen

Page 47: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Pestisitler, Toplam pestisitler

Organik insektisitler (böcek öldürücüler),Organik herbisitler (bitki öldürücüler),Organik fungisitler (mantar öldürücüler),Organik nematositler (solucan,kurt öldürücüler),Organik akarisitler,Organik algisitler (yosun öldürücüler),Organik rodentisitler (kemirici öldürücüler),Organik slimisitler (balçık, salgı öldürücüler) ile, bunlarla bağlantılı ürünler (diğerlerinin yanı sıra, büyüme kontrol edicileri) ve ilgili metabolitleri

Page 48: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Polisiklik aromatik hidrokarbonlarBenzo (a) piren

Benzo (b) florantenBenzo (k) florantenBenzo (ghi) perilenİndeno (1,2,3- cd) piren

Çeşitli yanma işlemleriyle atmosfereGenelde suda fazla bulunmazSu dağıtım borularının karbon-zift kaplamasıTemel giriş yolu gıda ve hava (dış ve iç ortam)

İşçilerde inhalasyon ve deri yoluyla kanserojen

Page 49: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Selenyum

Yer kabuğunda, genelde kükürtlü minerallerleEsansiyel iz elementTahıl, et, balık temel kaynak (coğrafi bölgeye göre çok değişen düzeylerde)

Uzun dönem maruziyette tırnak, saç ve karaciğer değişiklikleri

Page 50: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Trihalometanlar-toplam

Kloroform, bromoform, dibromoklorametan, bromodiklorometanHam su kaynaklarındaki organik maddelerin klorlanmasıyla içme suyunda oluşur

Olası kanserojen (böbrek, karaciğer, beyin)Fetusta gelişim bozuklukları

Page 51: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Kimyasal parametrelerEk 1c

Page 52: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Alüminyum

En yaygın metal; yerkabuğunun %8’iSu arıtmada koagülan olarak kullanımTemel giriş yolu gıda ile (katkı maddeleri)

İçme suyundan maruziyet, toplamın %5’iAntasitlerde

Potansiyel nörotoksiste:Alzheimer

-KontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Page 53: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Amonyum

İyonize olmayan (NH3) ve iyonize (NH4+)

Metabolik, tarımsal, edüstriyel işlemler ve kloraminle dezenfeksiyon sonucuSuda amonyak, olası bakteriyel, kanalizasyon ve hayvancılık atığı kirliliği göstergesiMemeli metabolizmasının temel bileşeni

Sınır değer önerilmiyor ancak;Dezenfeksiyonun etkinliğini azaltabilirDağıtım sisteminde nitrit oluşumuna yol açabilirManganın filtrelerde tutulmasını engelleyebilirTat ve koku sorunlarına yol açabilir

KontrolKontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Page 54: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Klorür

İçme suyundaki kökenleri: doğal kaynaklar, kanalizasyon, endüstriyel deşarjlar, kara karşısokaklara atılan tuz, kıyı alanlarında tuzlanmaTemel alış yolu yemekleri tuzlamaAşırı klorür, dağıtım sistemindeki metalleri korozyona uğratır

Önerilen sınır değeri yok250 mg/litre’nin üzerinde fark edilebilir tada yol açabilir

Klor

Page 55: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Renk

KaynaklarıDoğal metalik iyonlar (demir, manganez)HumusFosilleşmiş maddelerPlanktonOtEndüstriyel atıklar

İçilebilir nitelikteki su renksiz ve saydam olmalıdır

KontrolKontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Page 56: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

pHKontrolKontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Sağlık için önerilen bir sınır değeri yokİnsanlar üzerine direkt etkisi yokEn önemli işlemsel su kalitesi göstergelerindenYeterli temizliği ve dezenfeksiyonu sağlamak için su işlemenin her aşamasında özenle pHkontrolü gerekli

Page 57: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Mangan

Yerkabuğundaki en yaygın metallerdenDemir ve çelik alaşımlarında; potasyum permanganat olarak temizleyici ve dezenfektanSularda doğal olarak bulunurEn fazla maruziyet gıda ile

Esansiyel; hem eksikliği, hem aşırı alımı sorunNörolojik etkiler (inhalasyonla)

Page 58: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Sülfat

Doğal olarak birçok mineralde bulunurÖz.kimya sanayisinde kullanım => atıkDoğal kaynaklardan yer altı suyunda daha yüksek miktardaGıda temel alış yolu

Sağlığa zararlı etkisi saptanmamışYüksek miktarda alımıyla

Laksatif etkiFark edilebilir tat

Page 59: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Sodyum

Tüm gıdalarda ve içme suyunda bulunurİçme suyundaki sodyum ile hipertansiyon arasında ilişki kurulamamaktaSağlıkla ilgili önerilen bir sınır değeri yok

200 mg/litrenin üzerinde hoşa gitmeyen tat

Page 60: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Bulanıklık

İçme ve kullanma suları berrak olmalıdırSızdırma kuyulardan kentlere su verilen bölgelerdeSistemde onarım olduğundaNedenleri

bitkisel artıklarbalçıksu yosunlarıküçük hayvancılardemir ve mangan gibi inorganik tuzlar

Kaynatma ile ortadan kalkarDiğer: çamur, ince organik maddeler, plankton, diğer mikroorganizmalar

KontrolKontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Page 61: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Koku ve tat

KokuBasit mekanizma ama korunma yöntemiKaynağı

Yosun, ot, katran, balık, algler, protozoalar, planktonlar ve diğer mikroorganizmalar vb.Suyun içinde bulunduğu depo veya kaplarSabun, deterjan veya endüstriyel atıkların içerisindeki kimyasallar

Su örneği, kokusuz su ile belli derişimlerde karıştırılıp 60°C’ye ısıtılır ve koklanır

TatLezzet veren bir etken, suyun içinde erimiş CO2 ve O2

Su kaynatılır, soğuması beklenir, 25°C’ta tadılır

KontrolKontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Page 62: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

İletkenlik

Suyun içinde bulunan elektrolit miktarının bir ölçütü (toplam katyon veya anyon [ ] )Erimiş katı maddelerin toplamı ile de yakından ilişkiliSıcaklık arttıkça azalırKirlilik arttıkça artar

KontrolKontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Page 63: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Demir-KontrolKontrolKaynak sularıİçme sularıİçme-kullanma

Yerkabuğundaki en yaygın metalDoğal olarak sularda bulunurDemirli koagülan kullanımı veya su borularının korozyonu sonucu suya geçebilir

EsansiyelVücutta depolanırÖnerilen sınır değeri yok

Page 64: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Oksitlenebilirlik ve TOC

OksitlenebilirlikToplam Organik Karbon (TOC)

Sudaki organik karbon [ ]’un ölçüsüOrganik maddenin CO2’e oksitlenmesiyle ölçülürOrganik kontaminasyon düzeyini hızlıbelirlemek için bir yöntem

Ne kadar çok karbon/organik madde varsa o kadar çok O2 tüketilir

Page 65: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Laboratuvarımızda bakılan diğer parametreler

+ 300'e kadarTotal bakteri (1 cc) *++3,5 mg/l Organik madde

+0,5 ppmKlor+25 mg/l Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ)+4 mg/l Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ)+ 8 mg/l Oksijen

+ Magnezyum+ Potasyum

++200 mcg/l Çinko++0,002 mg/l Fenol

+Kalıcı sertlik+>=31 çok sertToplam sertlik

ArıtmaSulamaİç-Kul.İzin verilenen yüksek değerBakılan ölçütler

Page 66: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Oksijen İhtiyacı∅

Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOİ)Organik maddelerAerobik ayrışmaSudaki organik maddelerin biyokimyasal ayrışımı için bakterilerce gereksinim duyulan O2 miktarı

Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)Atıksularda bulunan kirleticilerin, özellikle organik maddelerin kimyasal stabilizasyonları için gereken O2 miktarı

KOİ > BOİ

Page 67: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*

Başlıca Kaynaklar

İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete, Sayı: 25730, 17 Şubat 2005

Recai Oğur, Ö.Faruk Tekbaş, Temel Su Analiz Teknikleri, GATA Halk Sağ.A.D., Ankara, 2005

Özdemir Egemen, Uğur Sunlu, Su Kalitesi, E.Ü. Su Ürünleri Fak.Yayın No:14, İzmir, 1999

Chemical Hazards in Drinking Water, http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/chemicals/en/, erişim: Ekim 2006

Page 68: Halk Sağlığı Açısından İçme ve Kullanma Suyu Analizleri · Antimon 25 25 25 Amonyum 10 10 10 Alüminyum 10 10 10 Deteksiyon limiti Hassasiyet yüzdesi* Doğruluk yüzdesi*